5. gaia Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren …...Sarrera 1914 – 1919: Aurreko ordenamenduak...
Transcript of 5. gaia Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren …...Sarrera 1914 – 1919: Aurreko ordenamenduak...
![Page 1: 5. gaia Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren …...Sarrera 1914 – 1919: Aurreko ordenamenduak eztanda egiten du Gerra modernoaren esperientzia eta kezka Herrialde hegemonikoen](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022053011/5f0ebc137e708231d440ae02/html5/thumbnails/1.jpg)
5. gaia
Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren zatiketak bi mundu gerren artean
Ekonomia Liz. / Enpresen Administrazio eta Zuzendaritzako Liz. (2. maila)Enpresen Zuzendaritza eta Ikasketa Juridikoak Liz. (3. maila)
2010 - 2011
Irakaslea: Fernando Mendiola
![Page 2: 5. gaia Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren …...Sarrera 1914 – 1919: Aurreko ordenamenduak eztanda egiten du Gerra modernoaren esperientzia eta kezka Herrialde hegemonikoen](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022053011/5f0ebc137e708231d440ae02/html5/thumbnails/2.jpg)
5. gaia
Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren zatiketak bi mundu gerren artean
Sarrera
1. I. Mundu Gerraren aspektu eta ondorio ekonomikoak
2. Hogeietako hamarkadaren ezegonkortasun ekonomikoa (1919 – 1929)
3. Depresio handiaren aurkako politikak herrialde kapitalista garatuetan (1929 – 1939)
4. Eredu alternatibo baten agerpena: sobietar ekonomia
![Page 3: 5. gaia Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren …...Sarrera 1914 – 1919: Aurreko ordenamenduak eztanda egiten du Gerra modernoaren esperientzia eta kezka Herrialde hegemonikoen](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022053011/5f0ebc137e708231d440ae02/html5/thumbnails/3.jpg)
Sarrera
➢ 1914 – 1919: Aurreko ordenamenduak eztanda egiten du
● Gerra modernoaren esperientzia eta kezka
● Herrialde hegemonikoen arteko tentsio eta gatazkak • Banaketa inperial berria • Hegemonia berria mundu mailan (EE.BB.)
● Periferiako herrialdeen estatuen ahulezia eta kontraesanak (sozialak eta ekonomikoak)
• Sobietar Iraultza• Txinatar iraultzaren hasiera● Mexikoko iraultza
![Page 4: 5. gaia Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren …...Sarrera 1914 – 1919: Aurreko ordenamenduak eztanda egiten du Gerra modernoaren esperientzia eta kezka Herrialde hegemonikoen](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022053011/5f0ebc137e708231d440ae02/html5/thumbnails/4.jpg)
1. I. Mundu Gerraren ondorio ekonomikoak:
1.1. Jarduera ekonomikoa gerra garaian1.2. Bakearen ondorio ekonomikoak (Keynes)
Otto Dix, Meal time in the tranches, 1924.
![Page 5: 5. gaia Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren …...Sarrera 1914 – 1919: Aurreko ordenamenduak eztanda egiten du Gerra modernoaren esperientzia eta kezka Herrialde hegemonikoen](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022053011/5f0ebc137e708231d440ae02/html5/thumbnails/5.jpg)
1. I. Mundu Gerraren ondorio ekonomikoak:
1.1. Jarduera ekonomikoa gerra garaian:
a. Gerraren kalte eta galerak
➢ Giza Galerak: 12 milioi pertsona, gehienak militarrak (Salbuespen nagusia: Armeniarren genozidioa, estatu turkiar berriaren esku)
➢ Kapital galerak: 1914an zegoen kapital metatuaren % 3,5, baina eskualdeen araberako ezberdintasun garrantzitsuekin (kaltetuenak, Belgika, Frantziako ipar-mendebaldea, Errusiako zonalde batzuk, Serbia, Austria eta Polonia)
![Page 6: 5. gaia Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren …...Sarrera 1914 – 1919: Aurreko ordenamenduak eztanda egiten du Gerra modernoaren esperientzia eta kezka Herrialde hegemonikoen](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022053011/5f0ebc137e708231d440ae02/html5/thumbnails/6.jpg)
1.1. Gerraren ondorio ekonomikoak:
b. Gerraren finantza ondorioak
➢ Gerraren finantziazioa:● Gerrak uste baino askoz koste altuagoak izan zituen eta
honek desoreka argiak ekarri zituen:• Merkataritza balantzan eta kontu korronteko
balantzan• Moneten balioan: urre patroiaren erregimena
bertan behera gelditu zen
➢ Gobernuek hartutako neurriak:• Zor publiko handia (barnean eta kanpoan)• Moneta jaulkipena• Inflaziorako joera argia
![Page 7: 5. gaia Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren …...Sarrera 1914 – 1919: Aurreko ordenamenduak eztanda egiten du Gerra modernoaren esperientzia eta kezka Herrialde hegemonikoen](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022053011/5f0ebc137e708231d440ae02/html5/thumbnails/7.jpg)
Guzti honen ondorioz:
kanpo zor handia, gehien bat EE.BB.ekin
![Page 8: 5. gaia Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren …...Sarrera 1914 – 1919: Aurreko ordenamenduak eztanda egiten du Gerra modernoaren esperientzia eta kezka Herrialde hegemonikoen](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022053011/5f0ebc137e708231d440ae02/html5/thumbnails/8.jpg)
1.1. Gerraren ondorio ekonomikoak:
c. merkataritza eta mundu mailako lanaren banaketa
➢ Aldaketak nazioarteko merkataritza eta lanaren banaketan:
● Garapen industriala EE.BB., Japonia, Kanadan, eta Latinoamerikan zein Europako hegoaldean (Espainiaren kasuan)
● Europako esportazioen jaitsiera
● Gerra ostean: mundu mailako elikagai gehiegizko eskaintza:• prezioen jaitsiera (kaltetuenak, esportatzaileak)• Europako merkatuen itxiera (babes neurriak)
![Page 9: 5. gaia Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren …...Sarrera 1914 – 1919: Aurreko ordenamenduak eztanda egiten du Gerra modernoaren esperientzia eta kezka Herrialde hegemonikoen](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022053011/5f0ebc137e708231d440ae02/html5/thumbnails/9.jpg)
1.2. Bakearen ondorio ekonomikoak (Keynes)
a. Mapa politiko berriak
➢ Europan, inperioen gainbehera: zatiketa (estatu berrien sorrera) eta merkatu txikiagoak
![Page 10: 5. gaia Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren …...Sarrera 1914 – 1919: Aurreko ordenamenduak eztanda egiten du Gerra modernoaren esperientzia eta kezka Herrialde hegemonikoen](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022053011/5f0ebc137e708231d440ae02/html5/thumbnails/10.jpg)
a. Mapa politiko berriak
➢ Europatik kanpo● Alemaniako kolonien galera Afrikan● Britainia Handia eta Frantziaren kontrola Ekialde
Hurbilean, petrolioari begira.
![Page 11: 5. gaia Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren …...Sarrera 1914 – 1919: Aurreko ordenamenduak eztanda egiten du Gerra modernoaren esperientzia eta kezka Herrialde hegemonikoen](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022053011/5f0ebc137e708231d440ae02/html5/thumbnails/11.jpg)
1.2. Bakearen ondorio ekonomikoak (Keynes)
b. Bake itunen arlo ekonomikoak
➢ Gerrako kalte-ordainak:● Eztabaidak gerraren kalteen inguruan● Hartutako erabakia:
• Alemaniak 132.000 milioi marko (33.000 milioi dolar) 42 urtetan ordaintzeko
• urteko kuotak BPGren %6 zen Alemaniarentzat• Etengabeko arazo iturria izan zen hau
![Page 12: 5. gaia Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren …...Sarrera 1914 – 1919: Aurreko ordenamenduak eztanda egiten du Gerra modernoaren esperientzia eta kezka Herrialde hegemonikoen](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022053011/5f0ebc137e708231d440ae02/html5/thumbnails/12.jpg)
2. Hogeietako hamarkadaren ezegonkortasun ekonomikoa
2.1. Nazioarteko kapitalen ibilera2.2. Inflazioaren aurkako borroka2.3. Urre patroiaren itzulera2. 4. Estatu Batuetako hazkundearen desorekak2. 5. 1929ko kraka
Otto Dix, Os Noctìvagos, 1928.
![Page 13: 5. gaia Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren …...Sarrera 1914 – 1919: Aurreko ordenamenduak eztanda egiten du Gerra modernoaren esperientzia eta kezka Herrialde hegemonikoen](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022053011/5f0ebc137e708231d440ae02/html5/thumbnails/13.jpg)
2. Hogeietako hamarkadaren ezegonkortasun ekonomikoa (1929 - 1929)
2.1. Nazioarteko kapitalen ibilera
➢ Gerra osteko kapital zirkulazio berria● EE:BB. etako maileguak Alemaniak kalte-ordainak ordaindu
ahal izateko
● Alemania nazioarteko ekonomiaren giltza bihurtzen da, bere ordainketak funtsezkoak direlako Frantziako eta beste herrialdeetako ekonomiarentzat
● Kalteordain guztiak ordaintzea ezinezkoa denez, oso oinarri ahulak ditu nazioarteko ekonomiak. Horren erakusle izan ziren Rhureko okupazioa (1922-23) eta Dawes Plana (1924)
![Page 14: 5. gaia Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren …...Sarrera 1914 – 1919: Aurreko ordenamenduak eztanda egiten du Gerra modernoaren esperientzia eta kezka Herrialde hegemonikoen](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022053011/5f0ebc137e708231d440ae02/html5/thumbnails/14.jpg)
2.2. Inflazioaren aurkako borroka:
➢ Inflazio handia gerra eta gerra ostean:
● Britainia Handia: politika ortodoxoena: inflazioaren kontrola eta geldialdi ekonomikoak
● Frantzia: inflazioaren hazkundea eta tentsio sozialen gorakada
![Page 15: 5. gaia Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren …...Sarrera 1914 – 1919: Aurreko ordenamenduak eztanda egiten du Gerra modernoaren esperientzia eta kezka Herrialde hegemonikoen](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022053011/5f0ebc137e708231d440ae02/html5/thumbnails/15.jpg)
2.2. Inflazioaren aurkako borroka:
➢ Inflazio altua gerra eta gerra ostean:
● Alemania: • Hiperinflazioa 1922-23an (Rhurreko okupazioa...)• Nazioarteko zorrak ezin ordaindu, eta birnegoziatzeko
beharra (Dawes plana, 1924)
Iturria: Moreno, J.R., Gómez, G., y Galán, A. (2003).
Materiales para la historia de las
relaciones laborales. Madrid,
Tecnos.
![Page 16: 5. gaia Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren …...Sarrera 1914 – 1919: Aurreko ordenamenduak eztanda egiten du Gerra modernoaren esperientzia eta kezka Herrialde hegemonikoen](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022053011/5f0ebc137e708231d440ae02/html5/thumbnails/16.jpg)
![Page 17: 5. gaia Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren …...Sarrera 1914 – 1919: Aurreko ordenamenduak eztanda egiten du Gerra modernoaren esperientzia eta kezka Herrialde hegemonikoen](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022053011/5f0ebc137e708231d440ae02/html5/thumbnails/17.jpg)
2.3. Urre patroiaren itzulera
➢ Gerra ostean, kanbio flotagarriak
➢ 1922, Genovan, Urre patroiarekiko konpromisoa
➢ Arazo etengabeak: (gehiegizko balorazioa, sistemaren zurruntasuna egoera berriaren aurrean ...)
![Page 18: 5. gaia Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren …...Sarrera 1914 – 1919: Aurreko ordenamenduak eztanda egiten du Gerra modernoaren esperientzia eta kezka Herrialde hegemonikoen](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022053011/5f0ebc137e708231d440ae02/html5/thumbnails/18.jpg)
2. 4. Estatu Batuetako hazkundearen desorekak
➢ Gehiegizko eskaintza, industrian (taylorismoaren ezarpenaren ondorioz) eta nekazaritzan
➢ Espekulazio burbuila
Iturria: Moreno, J.R., Gómez, G., y Galán, A. (2003).
Materiales para la historia de las
relaciones laborales. Madrid,
Tecnos.
![Page 19: 5. gaia Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren …...Sarrera 1914 – 1919: Aurreko ordenamenduak eztanda egiten du Gerra modernoaren esperientzia eta kezka Herrialde hegemonikoen](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022053011/5f0ebc137e708231d440ae02/html5/thumbnails/19.jpg)
2. 4. Estatu Batuetako hazkundearen desorekak
➢ Azpieskaria: barneko desberdintasunen areagotzea
![Page 20: 5. gaia Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren …...Sarrera 1914 – 1919: Aurreko ordenamenduak eztanda egiten du Gerra modernoaren esperientzia eta kezka Herrialde hegemonikoen](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022053011/5f0ebc137e708231d440ae02/html5/thumbnails/20.jpg)
2. 4. Estatu Batuetako hazkundearen desorekak
➢ Azpieskaria: barneko desberdintasunen areagotzea
Iturria: Wisman, J.D. And Baker, B., (2010), “Rising Inequality and the Financial Crises of 1929 and 2008” Working Papers, 2010 – 10. American University, Department of Economics.
(http://www.american.edu/cas/economics/pdf/upload/2010-10.pdf)
![Page 21: 5. gaia Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren …...Sarrera 1914 – 1919: Aurreko ordenamenduak eztanda egiten du Gerra modernoaren esperientzia eta kezka Herrialde hegemonikoen](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022053011/5f0ebc137e708231d440ae02/html5/thumbnails/21.jpg)
2. 4. Estatu Batuetako hazkundearen desorekak
➢ Espekulaziorako joera eta burbuilaren sorrera
Iturria: Marichal, C., 2010,
Nueva historia de las crisis financieras.
Barcelona, Debate.
![Page 22: 5. gaia Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren …...Sarrera 1914 – 1919: Aurreko ordenamenduak eztanda egiten du Gerra modernoaren esperientzia eta kezka Herrialde hegemonikoen](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022053011/5f0ebc137e708231d440ae02/html5/thumbnails/22.jpg)
2.5. 1929Ko krisia
a. Krisia EE.BB.etan
➢ Burtsa: burbuila espekulatzailearen eztanda
Iturria: Marichal, C., 2010,
Nueva historia de las crisis financieras.
Barcelona, Debate.
![Page 23: 5. gaia Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren …...Sarrera 1914 – 1919: Aurreko ordenamenduak eztanda egiten du Gerra modernoaren esperientzia eta kezka Herrialde hegemonikoen](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022053011/5f0ebc137e708231d440ae02/html5/thumbnails/23.jpg)
a. Krisia EE.BB.etan
➢ Bankuen porrota➢ Krisiaren hedapena industria mailan: prezio beherakada eta
langabeziaren gorakada
Iturria: Marichal, C., 2010,
Nueva historia de las crisis financieras.
Barcelona, Debate.
![Page 24: 5. gaia Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren …...Sarrera 1914 – 1919: Aurreko ordenamenduak eztanda egiten du Gerra modernoaren esperientzia eta kezka Herrialde hegemonikoen](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022053011/5f0ebc137e708231d440ae02/html5/thumbnails/24.jpg)
Iturria: Moreno, J.R., Gómez, G., y Galán, A. (2003).
Materiales para la historia de las
relaciones laborales. Madrid,
Tecnos.
![Page 25: 5. gaia Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren …...Sarrera 1914 – 1919: Aurreko ordenamenduak eztanda egiten du Gerra modernoaren esperientzia eta kezka Herrialde hegemonikoen](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022053011/5f0ebc137e708231d440ae02/html5/thumbnails/25.jpg)
Granjeros de Arkansas desahuciados,
Bakersfield, California, 1935
Dorothea Lange
Museum of Contemporary
Photography. Columbia College Chicago.
Adquisición del museo. Patrimonio de Hazel
Jean Hanson
![Page 26: 5. gaia Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren …...Sarrera 1914 – 1919: Aurreko ordenamenduak eztanda egiten du Gerra modernoaren esperientzia eta kezka Herrialde hegemonikoen](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022053011/5f0ebc137e708231d440ae02/html5/thumbnails/26.jpg)
Migrant Mother. Recolectores de guisantes en la indigencia, Nipomo,
California, 1936
Dorothea Lange
Museum of Contemporary Photography. Columbia College
Chicago.
![Page 27: 5. gaia Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren …...Sarrera 1914 – 1919: Aurreko ordenamenduak eztanda egiten du Gerra modernoaren esperientzia eta kezka Herrialde hegemonikoen](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022053011/5f0ebc137e708231d440ae02/html5/thumbnails/27.jpg)
2. 5. 1929Ko krisia
b. Krisiaren nazioartekotzea➢ konparazio koadroa
Iturria: Comín, F., Hernández, M., y Llopis, E. (eds.) , 2005,
Historia Económica Mundial (siglos X - XX). Barcelona, Crítica (316. orr.).
![Page 28: 5. gaia Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren …...Sarrera 1914 – 1919: Aurreko ordenamenduak eztanda egiten du Gerra modernoaren esperientzia eta kezka Herrialde hegemonikoen](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022053011/5f0ebc137e708231d440ae02/html5/thumbnails/28.jpg)
2. 5. 1929Ko krisia
b. Krisiaren nazioartekotzea➢ EE.BB.etako kapitalen ateratzea Europatik (Alemania, kaltetu
nagusia)➢ Babes neurrien gorakada eta mundu mailako merkataritzaren
geldotzea
Iturria: Moreno, J.R., Gómez, G., y Galán, A. (2003).
Materiales para la historia de las
relaciones laborales. Madrid,
Tecnos.
![Page 29: 5. gaia Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren …...Sarrera 1914 – 1919: Aurreko ordenamenduak eztanda egiten du Gerra modernoaren esperientzia eta kezka Herrialde hegemonikoen](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022053011/5f0ebc137e708231d440ae02/html5/thumbnails/29.jpg)
b. Krisiaren nazioartekotzea
➢ Urre patroia arazo bihurtzen da egoerari aurre egin ahal izateko, eta bertan behera gelditzen da (Britainia Handia, 1931)
Fuente: Marichal, C., 2010,
Nueva historia de las crisis financieras.
Barcelona, Debate.
![Page 30: 5. gaia Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren …...Sarrera 1914 – 1919: Aurreko ordenamenduak eztanda egiten du Gerra modernoaren esperientzia eta kezka Herrialde hegemonikoen](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022053011/5f0ebc137e708231d440ae02/html5/thumbnails/30.jpg)
b. Krisiaren nazioartekotzea
➢ Lehengai esportatzaileentzako eragina, bereziki larria
Iturria: Comín, F., Hernández, M., y Llopis, E. (eds.) , 2005,
Historia Económica Mundial (siglos X - XX). Barcelona, Crítica (pg. 317).
![Page 31: 5. gaia Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren …...Sarrera 1914 – 1919: Aurreko ordenamenduak eztanda egiten du Gerra modernoaren esperientzia eta kezka Herrialde hegemonikoen](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022053011/5f0ebc137e708231d440ae02/html5/thumbnails/31.jpg)
b. Krisiaren nazioartekotzea
➢ Lehengai esportatzaileentzako eragina, bereziki larria
Iturria: Comín, F., Hernández, M., y Llopis, E. (eds.) , 2005,
Historia Económica Mundial (siglos X - XX). Barcelona, Crítica (pg. 315).
![Page 32: 5. gaia Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren …...Sarrera 1914 – 1919: Aurreko ordenamenduak eztanda egiten du Gerra modernoaren esperientzia eta kezka Herrialde hegemonikoen](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022053011/5f0ebc137e708231d440ae02/html5/thumbnails/32.jpg)
3. Depresio handiaren aurkako politikak herrialde kapitalista garatuetan (1929 - 1939)
3.1. Estatuaren partehartzea kapitalismo berrian
3.2. Kapitalismo berria: keynesianismoa eta sozialdemokrazia
3.3. Kapitalismo berria: diktadura faxistak
Dorothea Langue, Migrant Mother,
Nipomo, California. 1936.
![Page 33: 5. gaia Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren …...Sarrera 1914 – 1919: Aurreko ordenamenduak eztanda egiten du Gerra modernoaren esperientzia eta kezka Herrialde hegemonikoen](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022053011/5f0ebc137e708231d440ae02/html5/thumbnails/33.jpg)
3. Depresio handiaren aurkako politikak herrialde kapitalista garatuetan (1929 - 1939)
3.1. Estatuaren parte-hartzea kapitalismo berrian
➢ Kapitalismo klasikoaren gainbehera
➢ Estatuaren garrantzia politika ekonomikoetan
➢ Eskaria bultzatzeko politiken beharra (publikoa zein pribatua)
➢ Lan harremanen erregulaziorako marko berriak
➢ Hiru eredu nagusi:● Paktismoa sozialdemokrata – keynesiarra● Diktadura faxistak● Latinoamerikan, eredu berriko oinarriak jartzen (I.O.I.)
![Page 34: 5. gaia Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren …...Sarrera 1914 – 1919: Aurreko ordenamenduak eztanda egiten du Gerra modernoaren esperientzia eta kezka Herrialde hegemonikoen](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022053011/5f0ebc137e708231d440ae02/html5/thumbnails/34.jpg)
3.2. Kapitalismo berria: keynesianismoa eta sozialdemokrazia
a. Oinarri teorikoak
➢ Keynes● Eskari agregatua: ekonomiaren motorea
• Eskari pribatua: politika sozialak, lan merkatuaren erregulazioa ...
• Eskari publikoa: gastu publikoaren garrantzia, ● Estatuaren zorpetze kontrolatuaren aldeko apustua● Ekonomiaren erregularizazioaren beharra
• Finantzen erregularizazioaren beharra• Merkatu laboralaren erregularizazioa
➢ II Internazionaleko sozialismoa● Langile mugimendu eta partidu sozialisten gorakada● Sobietar iraultzaren eragina● Itun sozialen aldeko apustua
![Page 35: 5. gaia Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren …...Sarrera 1914 – 1919: Aurreko ordenamenduak eztanda egiten du Gerra modernoaren esperientzia eta kezka Herrialde hegemonikoen](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022053011/5f0ebc137e708231d440ae02/html5/thumbnails/35.jpg)
3.2. Kapitalismo berria: keynesianismoa eta sozialdemokrazia
b. Mendebaldeko eta Iparraldeko Europa
➢ Mendebaldeko eta Iparraldeko Europa● Ezkerreko gobernuen parte hartzea gobernu lanetan (B.H.,
Frantzia, ...)● Eredu eskandinaviarraren garapena ● Espainiako II. Errepublika
➢ Urrearekiko politika berria● Urre patroiari uko egitea, politika berriak egiteko baldintza● Erresuma Batuak 1931an uzten du bertan behera urre patroia● Urrea atzean utzi zuten herrialdeak lehenago errekuperatu
ziren• Frantzia, Holanda eta Belgika: “urrearen kluba”: moneta
politika ortodoxoa, eta errekuperazio berantiarragoa
![Page 36: 5. gaia Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren …...Sarrera 1914 – 1919: Aurreko ordenamenduak eztanda egiten du Gerra modernoaren esperientzia eta kezka Herrialde hegemonikoen](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022053011/5f0ebc137e708231d440ae02/html5/thumbnails/36.jpg)
c. EE.BBetako eredua
➢ Krisiaren aurreko lehen neurriak● Merkatuen autorregulazioaren aldeko apustua● Krisia: gaizki ibilitako enpresa edota bankuak zigortzeko
aukera bezala ikustena da● Erreserba Federalak ez zuen ezer egin kreditua errazteko,
edota eskaintza monetarioa handitzeko
➢ Gobernu aldaketa 1933an, Roosevelt eta New Deal● Urrearekiko parekotasuna bertan behera utzi● Gastu publikoaren gorakada● Lan publikoen aldeko apustua● Industria sektorearen erregulazioa● Lan merkatuaren erregularizazioa eta langileen eskubideen
aitorpena● Politika sozialaren hastapenak EE.BB. etan● Nekazaritzarako laguntzak● Finantza sistemen erregularizazioa.
![Page 37: 5. gaia Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren …...Sarrera 1914 – 1919: Aurreko ordenamenduak eztanda egiten du Gerra modernoaren esperientzia eta kezka Herrialde hegemonikoen](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022053011/5f0ebc137e708231d440ae02/html5/thumbnails/37.jpg)
c. EE.BBetako eredua
Fuente: Marichal, C., 2010,
Nueva historia de las crisis financieras.
Barcelona, Debate.
![Page 38: 5. gaia Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren …...Sarrera 1914 – 1919: Aurreko ordenamenduak eztanda egiten du Gerra modernoaren esperientzia eta kezka Herrialde hegemonikoen](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022053011/5f0ebc137e708231d440ae02/html5/thumbnails/38.jpg)
c. EE.BBetako eredua
Iturria: Moreno, J.R., Gómez, G., y Galán, A. (2003).
Materiales para la historia de las
relaciones laborales. Madrid,
Tecnos.
![Page 39: 5. gaia Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren …...Sarrera 1914 – 1919: Aurreko ordenamenduak eztanda egiten du Gerra modernoaren esperientzia eta kezka Herrialde hegemonikoen](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022053011/5f0ebc137e708231d440ae02/html5/thumbnails/39.jpg)
3.3. Kapitalismo berria: diktadura faxistak
➢ Faxismoaren gorakada, kapitalismoaren krisiaren testuinguruan ulertu behar da
➢ Erregimen demokratikoen krisia eta diktaduren hedapena Europan zehar
➢ Kronologia eta boterea eskuratzeko modu ezberdinak (Italia, 1923 / Alemania, 1933 / Espainia, 1936-19)
![Page 40: 5. gaia Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren …...Sarrera 1914 – 1919: Aurreko ordenamenduak eztanda egiten du Gerra modernoaren esperientzia eta kezka Herrialde hegemonikoen](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022053011/5f0ebc137e708231d440ae02/html5/thumbnails/40.jpg)
3.3. Kapitalismo berria: diktadura faxistak
➢ Germaniar eredua
● Lan merkatuaren errepresio erregulazioa: • sindikatu eta greben debekua, eredu korporatiboa ...• Bortxazko lanen lehen esperientziak (SSetako
kontzentrazio eremuak, juduen lan bereziak ...)
● Eskariaren politika bereziak:• Eskari publikoari bultzada (armagintza eta azpiegiturak)• Eskari pribaturako bultzada:
• enplegua danontzat, kontsumorako pizgarriak ...• Automobilgintza berria: Wolkswagen
• Babes neurriak, autarkiaren goraipamena eta hedakuntzaren beharra (bizitzeko eremua)
![Page 41: 5. gaia Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren …...Sarrera 1914 – 1919: Aurreko ordenamenduak eztanda egiten du Gerra modernoaren esperientzia eta kezka Herrialde hegemonikoen](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022053011/5f0ebc137e708231d440ae02/html5/thumbnails/41.jpg)
➢ Germaniar eredua
● Eredu hau mantentzeko ezinbestekoa izanen da gerrara jotzea:• Espainiako gerran parte hartu• 1938: Sudeteetako inbasioa (Municheko Ituna)● 1939: Poloniako inbasioa
● Gerra hasi ostean: egiturazko arazoa:• Langile falta Alemaniako ekonomian
• Emakumeen enplegua ez zabaltzeko borontatea• Bortxazko lanen garapena: bortxazko etorkinak,
kontzentrazio eremuetako prisioneroak (SSren menpekoak) eta gerra prisioneroak
• Honen arazoak erregimenarentzat• Produktibitate baxuagoa (kualifikazio falta, ahulezia,
erresistentzia ...)• Arraza garbitasunaren politikaren aurkakoa
![Page 42: 5. gaia Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren …...Sarrera 1914 – 1919: Aurreko ordenamenduak eztanda egiten du Gerra modernoaren esperientzia eta kezka Herrialde hegemonikoen](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022053011/5f0ebc137e708231d440ae02/html5/thumbnails/42.jpg)
➢ Germaniar eredua
![Page 43: 5. gaia Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren …...Sarrera 1914 – 1919: Aurreko ordenamenduak eztanda egiten du Gerra modernoaren esperientzia eta kezka Herrialde hegemonikoen](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022053011/5f0ebc137e708231d440ae02/html5/thumbnails/43.jpg)
● Germaniar eredua
Iturria: Roth, K. H., 1997, ‘‘Unfree Labour in
the Area Under German Hegemony, 1930–1945: Some
Historical and Methodological
Questions”;Torn Brass and Marcel van der
Linden (eds.) Free and Unfree Labour:
The Debate Continues. (New York: Peter Lang
AG,)
![Page 44: 5. gaia Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren …...Sarrera 1914 – 1919: Aurreko ordenamenduak eztanda egiten du Gerra modernoaren esperientzia eta kezka Herrialde hegemonikoen](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022053011/5f0ebc137e708231d440ae02/html5/thumbnails/44.jpg)
4. Eredu alternatibo baten agerpena: sobietar ekonomia
4.1. Errusiar inperioaren gainbehera4.2. Prozesu iraultzailea (1917 – 1927)4.3. Stalinen diktadura (1922/27 - 1953)
Potemkim akorazatua (Kartela)1925. Serguei Mikhailovitch Eisenstein
![Page 45: 5. gaia Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren …...Sarrera 1914 – 1919: Aurreko ordenamenduak eztanda egiten du Gerra modernoaren esperientzia eta kezka Herrialde hegemonikoen](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022053011/5f0ebc137e708231d440ae02/html5/thumbnails/45.jpg)
4. Eredu alternatibo baten agerpena: sobietar ekonomia
4.1. Errusiar inperioaren gainbehera
➢ Feudalismotik atera berria zegoen nekazalgo egitura (1861; Morrontzaren deuseztapena)
➢ Industrializazio berantiarra, eta oso kontzentratua
➢ Monarkaren erresistentzia liberalismoaren oinarrien aurka (oso parlamentarismo ahula)
➢ Estatuaren ahulezia, legitimitate zein indar militarraren aldetik
![Page 46: 5. gaia Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren …...Sarrera 1914 – 1919: Aurreko ordenamenduak eztanda egiten du Gerra modernoaren esperientzia eta kezka Herrialde hegemonikoen](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022053011/5f0ebc137e708231d440ae02/html5/thumbnails/46.jpg)
4. Eredu alternatibo baten agerpena: sobietar ekonomia
4.2. Prozesu iraultzailea (1917 - 1927)
➢ I Mundu Gerra eta otsaileko iraultza
➢ Urriko iraultza eta lehen dekretuak (lurra, gerra eta industria)
➢ Gerra zibila eta gerra komunismoa (1918 – 1921)
➢ Ekonomia Politika Berria (1922 - 1926)
➢ Sobietar politikaren eztabaida nagusiak:● Iraultzaren hedapena ala estatu sobietarraren indatzea?● Industrializazio eredua (Bujarin / Stalin)
![Page 47: 5. gaia Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren …...Sarrera 1914 – 1919: Aurreko ordenamenduak eztanda egiten du Gerra modernoaren esperientzia eta kezka Herrialde hegemonikoen](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022053011/5f0ebc137e708231d440ae02/html5/thumbnails/47.jpg)
4. Eredu alternatibo baten agerpena: sobietar ekonomia
4.2. Prozesu iraultzailea (1917 - 1927)
![Page 48: 5. gaia Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren …...Sarrera 1914 – 1919: Aurreko ordenamenduak eztanda egiten du Gerra modernoaren esperientzia eta kezka Herrialde hegemonikoen](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022053011/5f0ebc137e708231d440ae02/html5/thumbnails/48.jpg)
4.3. Stalinen diktadura (1922/27 - 1953)
➢ Botere politikoaren zentralizazioa eta garbiketak Partidu Komunistan
➢ Estatu jabetza eta planifikazio zentralizatuaren aldeko apustua (Gosplan eta bost urteko planak)
Iturria: Moreno, J.R., Gómez, G., y Galán, A. (2003).
Materiales para la historia de las
relaciones laborales. Madrid,
Tecnos.
![Page 49: 5. gaia Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren …...Sarrera 1914 – 1919: Aurreko ordenamenduak eztanda egiten du Gerra modernoaren esperientzia eta kezka Herrialde hegemonikoen](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022053011/5f0ebc137e708231d440ae02/html5/thumbnails/49.jpg)
4.3. Stalinen diktadura (1922/27 - 1953)
➢ Nekazaritzaren derrigorrezko kolektibizazioa: nekazari jabe txikien aurkako errepresioa (deportazioak, hilketak, bortxazko lanak eta goseteak -Holodomor, Ukrainia-).
Iturria: Moreno, J.R., Gómez, G., y Galán, A. (2003).
Materiales para la historia de las
relaciones laborales. Madrid,
Tecnos.
![Page 50: 5. gaia Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren …...Sarrera 1914 – 1919: Aurreko ordenamenduak eztanda egiten du Gerra modernoaren esperientzia eta kezka Herrialde hegemonikoen](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022053011/5f0ebc137e708231d440ae02/html5/thumbnails/50.jpg)
4.3. Stalinen diktadura (1922/27 - 1953)
➢ Ekipamendu ondasunen industria astunaren aldeko apustua
Iturria: Palazuelos, E. (1991). “El sistema económico y su reforma”, en Taibo, C. (ed.) De la revolución de octubre a Gorvachov. Una aproximación a la Unión Soviética. Madrid, Fundamentos.
![Page 51: 5. gaia Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren …...Sarrera 1914 – 1919: Aurreko ordenamenduak eztanda egiten du Gerra modernoaren esperientzia eta kezka Herrialde hegemonikoen](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022053011/5f0ebc137e708231d440ae02/html5/thumbnails/51.jpg)
4.3. Stalinen diktadura (1922/27 - 1953)
➢ Gerra industriarako gaitasun handia
![Page 52: 5. gaia Kapitalismoa bidegurutzean: ekonomiaren …...Sarrera 1914 – 1919: Aurreko ordenamenduak eztanda egiten du Gerra modernoaren esperientzia eta kezka Herrialde hegemonikoen](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022053011/5f0ebc137e708231d440ae02/html5/thumbnails/52.jpg)
●Oinarrizko bibliografia
➢ Esku liburua:● TAFUNELL, X., 2005, “La economía internacional en los años de
entreguerras (1914 -1945)”, en COMíN, F., HERNÁNDEZ, M., y LLOPIS, E., Eds.: Historia económica mundial, siglos X-XX, Barcelona, Crítica.
➢ Irakurketa osagarriak:
● Friedman, J.A., 2007, “El mundo se disgrega (1914 – 1939)”, en Capitalismo Global, el transfondo económico de la historia del siglo XX. Barcelona, Crítica.
● Marichal, C., 2010, “El colapso financiero de 1929. ¿Por qué hubo una Gran Depresión en los años 30?”, en Nueva historia de las crisis financieras. Barcelona, Debate.
● Palazuelos, E., 1990, “El sistema económico y su reforma”, en Taibo, C., (ed.), De la Revolución de Octubre a Gorbachov. Una aproximación a la Unión Soviética. Madrid, Fundamentos.