46600937 Uzeyir Garih Genclere Tavsiyeler

7/28/2019 46600937 Uzeyir Garih Genclere Tavsiyeler

1/77

i Hayatmdan Kesitlerve Genlere TavsiyelerYazar Dr. zeyir GarihHayat Yaynlar: 89nder Giriimciler Dizisi: 2zeyir Garih Kitapl: 8

Dizi Editr Nejat SezikBu dizide yer alan kitaplar, yazarn daha nce Alarko Eitim ve Kltr Vakftarafndan Deneyimlerim (5 Cilt) ve Hayatmdan Kesitler adyla km olaneserlerinin konularna gre tasnif edilerek yayna hazrlanm eklidir. 2000, Hayat Yaynclk letiim Eitim Hizmetleri ve Tic. Ltd. ti.Tm yayn haklar anlamal olarak Hayat Yaynlar'na aittir. Kaynakgsterilerek alnt yaplabilir; izinsiz oaltlamaz, baslamaz.ISBN: 975-8243-92-6Bask Yeri & Tarihi : stanbul, 2006Yayna Hazrlayan : Rahime Demir - Nejat Sezik Dzen : encan FenKapak Tasarm : Salih KocaBask & Cilt : Bilge Matbaaclk

Ylanl Ayazma Sokak No: 8 rme Merkezi Kat: 1 (Kale Merkezi Kars)Davutpaa, Zeytinburnu-stanbulHAYAT YAYINCILIK, LETM, ETM HZMETLER VE TC. LTD. T. Ylanl AyazmaSokak No: 8 rme Merkezi Kat: 1 (Kale Merkezi Kars)34010 Davutpaa, Zeytinbumu-stanbul Tel: 0 212 483 15 16 Fax: 0 212 483 30 55http://www.hayatyayinlari. com.tr e-mail: [email protected] ve Kiisel Geliim Kitaplar Online Sat Hizmetleri ve Danmanlkin www. kitapmarket. comzeyir Garih (1929-2001) :1929'da stanbul'da dodu. 1951 ylnda .T..'den Makine Yksek Mhendisiolarak mezun oldu. 1954 ylna kadar Carrier Corp. Trkiye ubesi'nde TesisatMhendislii grevini srdrerek bu konuda ihtisas sahibi oldu. 1954 ylndashak Alaton'un teklifi ile iki kiilik Alarko Kollektif irketi'nin e ortaolarak faaliyete balad. O tarihten beri gn getike gelien ve bir holdinghviyetini kazanan Alarko irketler Topluluumda shak Alaton'la birliktebakanlk grevini aralksz olarak srdrmtr.Alarko'daki grevlerinin dnda zeyir Garih TU SI AD, DEK, MESS, LodyVakf, Sisav, Rotary, Lions, Propeller, stanbul Sanayi Odas Meclisi, TurizmYatrmclar Dernei, AIESEC ve benzeri yerli-yabanc birok vakf vederneklerin ynetim ve danma kurullarnda faal bir rol oynam ve Trk BelikaDEK ile TOKYAD (Toplu Konut Yapmclar) Dernei'nin bakanln yrtmtr.zellikle ynetim, organizasyon ve ekonomi ile ilgili yazlar Turkish DailyNezus ve Akam gazetelerinde haftalk ve ayrca Babali dergisinde aylkperiyotlarla yaynlam olan zeyir Garih'in nde gelen hobisi, genlerineitimi ile uramak olmutur. Ynetim lkeleri, Ynetim Teknikleri, GloballemeSrecinde Trkiye, Hayatnda Motivasyon, Pazarlama-Tantm-Halkla likiler,Ekonomik Sorunlara zm nerileri, Trkiye Sorunlarna zm nerileri, iHayatmdan Kesitler ve Genlere Tavsiyeler adl kitaplarn yazardr.Ayn zamanda Yeditepe niversitesi MBA programnda organizasyon konusunda dersvermitir.1984 ylnda .T..'den Fahri Doktor unvan ile taltif edilmi ve 1990ylndaFilipinler Cumhuriyeti istanbul Fahri Bakonsolosu grevini yr tmtr.ngilzce, Franszca ve spanyolca bilen zeyir Garih 25 Austos 2001 tarihindevefat etmitir.indekilerKISIM 1 HAYATIMDAN KESTLERBilgi, Drstlk, yi likiler........................................ 13Tembeller siz mi? ...................................................... 15 Aramada ve Semede sabet .................................. 21Samimiyet, Aklk ve Yapc Eletiri Her ZamanKazandrr........................................................ 27Sere Parma.............................................................. 30


2/77

Masada Samimiyet Kurulmal m? .............................. 32Denetiler....................................................................36Blge Ynetiminde Deneyim...................................... 39Teknik lerde Uzmanlk............................................ 43Tahminle Karar Verme .............................................. 45

Serbest alma Arzusu .............................................. 47Bilgi En Az Sermaye Kadar nemlidir ...................... 50Kalitede Israr Etmek.................................................... 54st Dzey Yneticilere Ulama .................................. 56Yapc Tenkit emberi................................................ 59Kamu Kurulularnn Taahhtlerini Yerine Getirmeleri 62Dklm St in Alamaktansa.............................. 67Ankara'ya 'Derdest' Seyahatle Alma...................... 70yuu Vukuudan Beter Bir Olay ................................ 72Ticarette yi likiler ve Yumuaklk .......................... 75' Uzmanlardan Yararlanma .......................................... 79Bir Danmann Gzlemi ve nerileri........................ 81ncirlik ssnde Yapmann rettikleri ................ 86

Mteriye Durumu Kabul Ettirme .............................. 91Liberasyon Evresi.......................................................... 93Almanlarla Szleme .................................................. 95i 1980'lere Doru ..........................................................97KISIM 2 GENLERE TLERGen Ynetici Adaylar le .................................... 101Yeni Nesle Bak.......................................................... 108Zihin Devrimi ............................................................ 111Lise anda Hayatna Hazrlk ............................ 114niversite anda Hayatna Hazrlk .................. 117e Girmede lk zlenim ............................................ 120Sonu nceden Tasarlamak ........................................ 122Genlere Meslek Seiminde Yardmc OlmannYollar.........................................................................125Derinliine renme ................................................ 129Meslek Edinme ve stihdam ...................................... 132sizlik Ortamnda Kendini Takdim .......................... 135Mhendisler ve Mhendislik .................................... 138Yuppi'lere neriler...................................................... 141Trkiyede Jaycees'ler.................................................. 145Kariyer Planlamada Deiimi.................................. 149Kurumlarda Tepeye Trmanma Yollar ...................... 152Byk Bir Messesede Ykselme................................ 155ten Ayrlmada Zerafet.............................................. 159Gen Yneticiler ...................................................... 161kinci Nesle Doru .................................................... 167Yol Gsteren Felsef Deyimler.................................... 172Baary Salayan Temel Unsurlar.............................. 174irket Tarihini Oluturma.......................................... 180Ynetici Adaylar in Yaamda Protokol Kurallar.... 183Davet ve Ziyafet Organizasyonlar ............................ 189Evde Arlama Teknikleri.......................................... 197Toplum Karsnda Konuma...................................... 202Etkin Konuma .......................................................... 204Konumada Maksada Ulama .................................... 206 Hayatnda Soru Sorma Teknikleri.......................... 209Bellek'in Gelitirme Sistematii ................................ 212SunuDeerli okuyucu,


3/77

Tecrbe yaanmlklar demektir. Tecrbeyi oluturan ise, art ve eksileriyle buyaanmlklar bilekesidir. Ayn zamanda tecrbe, rnek-' lik etkisi ilerenmede bal bana bir kaynaktr.Tecrbenin iki boyutu vardr. Biri bizzat yaamak, dieri yaam olanlardanmodelleme yoluyla bilgi almak... Birincisinin daha zor, ileli ve aclarla doluolduu herkesin malumudur, ikinci boyut hem daha kolay hem de modelenen kiinin

yapt hata ve srmeleri yapmama avantajna sahiptir.Abraham Mashv'un ihtiyalar hiyerarisi teorisi erevesinde, kendinigerekletirmenin devamnda katk vardr; lkeye, topluma, in-sanla hattaevrene. Tecrbe yaam sonunda elde edilen olumlu ya da olumsuzluklar sa, onunolumlu ya da olumsuzluunu ilan etmek, toplu-ma yaplm nemli bir katkdr.zeyir Garih kendini gerekletirmi bir isim olarak, en geni an* lamylainsanla bir katk yapmaktadr.Grleri, dnceleri, yorumlar ve nerileri sbjektiflikten kp, objektifbir grnt arzetmektedir. Tamamyla olaylardan ve yaanm-foklardan alnandersler, tecrbeler okuyucuya aktarlmaktadr.Yazlanlarn bir pratisyenin kaleminden km olmas ise, lkemiz adna artbir deerdir.Sayglarmla,

Nejat Sezik Dizi EditrDeerli dostlarm,Gemi 70 yl akn yaammn 40'a yakn yl mhendislik ve ynetimle, son 45yl ise sevgili aabeyim ve ortam shak Alaton ile birlikte Alarkotopluluunun banda geti.Bu sre iinde bazen stresli, bazen heyecanl, bazen de rahat saatler geirdik.Hzla byyen Alarko Topluluu'nda ite ve dta ok sayda kii ile tantm vetemasta bulundum.Hi kimse ile kiisel bir kavgam olmad. Kimseye krldm, kimse iledanldm hatrlamyorum. Bir kimseyi krmsam istemeyerek olmutur. Varsa bukiilerden de aka zr dilemeyi bor bilirim.Kck bir brodan, bnyesinde alt bini akn sayda kiiye i veren birirketler topluluu haline geldik. Baka bir deyimle hayli yol katettik.Baarmz; bizimle beraber bu yolda gelien, birbirlerine sevgi duyan,birbirine bal, saygl ve ibirliine ok nem veren, bugn Messese, ProjeTaahht veya Grup Mdr, Grup Bakan, Koordinatr, Genel Koordinatr veyardmclar pozisyonlarna erimi arkadalarmzn ve tm astlarnn cefakar,fedakar ve planl almalarna borluyuz.Bu, kitab kaleme alrken maksadm hayatmn bir tarihesini yazmak deildir.Ana hedefim, zellikle gen arkadalarm ders almaya altm gemideneyimlerimden yararlandrmaktr.Bu kitab, urasndan burasndan kolay okunur, gereinde olaylarn sonularndanyararlanlr midiyle zellikle "Alarko stikbal Kulb" mensubu genlerearmaan etmekten byk bir zevk ve kvan duyuyorum.Deerli okur dostlarma baar dileklerimle sevgi ve sayglarm sunarm.Dr. zeyir GarihKISIM 1 HAYATIMDAN KESTLERBilgi, Drstlk, yi likilerniversite tahsillerini sknt iinde geirmi olan gen-yal herkes o sreiinde bir ek gelir kayna bulma abasna mutlaka girmitir.1946 yllarnn sonlarnda ben de bu skntlara maruz T'l bir gen olarakbirtakm part time ilere girmi kmtm. Bir tandmn krokilerinikarikatrize etmekten, zel olarak lisan ve matematik dersi vermeye, ocukhikayelerini uygulanabilir bir sekile evirmekten, sinema filmi zamanlamasyapmaya kadar eitli iler yapm, iyi-kt yan gelirler elde etmitim.Ancak o gnlerde oluna zel ders verdiim saygdeer ve ok kltrl bir kii,yan gelirimi mesleim d ilerden elde etme yerine, mhendisliimi gelitirmekzere daha az para ile dahi olsa mhendislik ile ilgili bir ie bulamamn benimiin daha yararl olacan vurgulamt.Bu szler, zellikle syleyen insann gl kiilii dolaysyla beni etkilemive bu konuda bir aray iine girmitim.


4/77

Arada bir asistanlarn yokluu nedeniyle zaman zaman dersini tercme ettiimProfesr Franois Duscio Trkiye'de makine mhendisliinde gerek bir otoriteidi. Cesaretimi toplayarak kendisi ile grp yaptn bildiim snai ilerdeyardmc ra olmak istediimi syledim. Kendileri bu konuda iki genmhendisle almakta olduunu ve fakat beni bir stajyer olarak eitebileceinibelirtti. Bir taraftan zel ders vermeye devam ederken dier taraftan bana

verdii ileri yapmaya alyor, yaplan ilere uygun parasal bir karlkalabileceimi dlyordum.14 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tlerMhendisliin TemeliKendisinden pek bir para alamadm. Ancak bir bilgi dosyas olan bu deerlihocamdan "mhendislik" kavramn rendim desem yeridir.Konulara mhendise yaklama, mhendise fikir retme, teknik problemlere basit,pratik ve ucuz zmler arama ve bulma metotlarn hep "lim ve Teknik Kayna"olarak vasflandrdm bu saygn kiiden rendim. "Mhendislik"in bir dnmesreci olduunu algladm.Fikrin dnceden felsefeye, felsefeden bilime, bilimden teknik ve teknolojiye,teknoloji ile tekniin ticar ekle dntrme meslei olan mhendislie dorubir evrim geirdiini anladm.

Bu dnce zinciri, mhendisi okumaya, aratrmaya, gzlemlemeye sevk ederken,sorun ve soru sralayp pragmatik kartezyen cevaplar bulma sistematiini demeydana getiriyordu.Zaman zaman ok byk miktarlarda buhara gereksinimi olan bir tekstilboyahanesindeki kazan deitirmek veya bytmek yerine, buhar depolayacak vegereinde boya makinesini besleyecek bir buhar akmlatr yapmak gibi basit veucuz, fakat kimsenin kolayca aklna gelmeyen zmleri gelitirmekle ProfesrDuscio bende mhendisliin temelini oturttu. Ruhu ad olsun.Hocam bana bitgi-drstlk-iyi ilikiler lsnn parasz bir mhendis iin enkymetli sermaye olduunu ve bu sermayeyi en iyi ekilde kullanarak baaryaulamann ok kolay olacan telkin ediyordu. Ben de nerilerine uyarak bilgimiarttryor, gryor soruyor ve iyi ilikiler kurabilmek iin para, fiyatgzetmeden o gnn ok dar makine mhendislii piyasasnda kendime bir yeredinmeye alyordum.Tembeller siz mi?1951 ylnn Temmuz aynda 17 arkadamla birlikte T Makine Fakltesi'ndenbaarl bir renci olarak mezun oldum.O gn hayatmn en mutlu gnlerinden biriydi. Snavlara hazrlanmaktan paragetirebilecek ileri alt aydr ihmal etmitim. Paraszdm. Ancak YksekMhendis diplomasn kazanm olmaktan dolay mutluydum.O sabah motor dersi hocalarmz, ikisi de asistan olarak alan Prof. NecmettinErbakan ve Prof. Hakk z'n karsnda baarl bir motor snav vermi vemezuniyete hak kazanmtm.Mhendis Diplomas Almay KutlamaBu olay kutlamak iin bir arkadamla Moda'da yazn ilk deniz banyosunu yapmayve kendimize bir ziyafet ekmeyi kararlatrdk. Mayolarmz yanmza almtk.Arkadam Moda'ya gitmeden nce yeni ina edilen Levent Mahallesi'nde otobslebir tur atp Trkiye'de o gn iin yepyeni bir olay olan bir uydu villa kentigezip grmeyi teklif etti. Merakla kabul ettim.Levent, alt yaps tamamlanm villalar toparlar bir grnmdeydi. Yollan ozamanlar pek ender rastlanan ekilde tamamen asfaltt.Otobsten inip merakla yrrken bir villann kapsnn nnde villa sahibi ilebir amelenin yksek sesle tartmalarna tank olduk.16 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tlerMerakla yaklatk. Bizi gren villa sahibi sanki iini dkmek ister gibi bizednerek:- Burada temizlenecek bir su deposu var. Tam yevmiye veriyorum yapmyor. Neister bilmem ki diyordu.Amele ise;- Bu i geceye kadar srer, kurtarmaz! Kahveye gidip yarna kadar uygun iayarlarm diyordu.


5/77

Arkadamla ayn eyi dnm gibi baktk. kimiz de parasz saylrdk.Amele yevmiyesi ise 6 lira idi. Bizim o gnk ihtiyacmzn hemen hemen ikimisli.Villa sahibine bu ii yapmaya hazr olduumuzu syleyince, amele homurdanarak"Cannz ksn da anlayn halimizi." diyerek uzaklat.Mayolarmz giydik. Deponun prl prl temizlenmesi bir saat srmemiti. O

scak yaz gnnde bahede hortumla du-landk.Havlu fabrikas sahibi olduunu sonradan rendiimiz ev sahibi, kim olduumuzuanladktan sonra altar lira ile birer havlu hediye ederek ve birer gazoz ikramederek uurlad.Bu ite kanmca tek kaybeden "Kurtarmaz!" diyen amele olsa gerek. mi oktu?nsanlar m tembeldi? Neyi "kurtarmaz" idi? Bu gne kadar da anlam deilim.siz Ama Tembelki yl sonra Smerbank'n bir inaatnda bama gelen bir olay bu konudakiinancm pekitirdi.Bundan mrm boyunca aldm ders toplumumuzda isiz kadar tembel insanlarnvarl idi.irketimi ve iimi ok seviyordum. Patronum genelde altndakilere verdii herbir ii, tam yetki ve sorumlulukla delege ediyordu. Baary da ilgiye malediyor

ve bylece kiileri Hayatmdan Kesitler 1 7motive ediyordu. Baarszl ve tembellii ise asla affetmiyordu. Bu bakmdanbrodaki becerikli arkadalar patronu takdir ederken, beceriksiz ve baarszlaryar korku yar intikam hisleriyle, yokluunda kendisine haksz yere devamlyermekten geri kalmyorlard.Bu yetki ve sorumluluk delegasyonu beni mthi bir ekilde kamlyor, mutlakabaarma ve takdir edilme azmi uyandrarak motive ediyordu.Gen yama ramen yava yava irkette zor ileri baaran kii olarak patronungzdelerinden biri olduumu hissediyordum.1952 senesinde irketimiz Smerbank Denizli Tekstil Fab-rikas'nn klimatesisat iini stlenmiti. Bu iin bnyesindeki inai bir klima santralnnyapm, yaklaan k mevsimi dolaysyla ii dar boaza gtrecek nitelikteydi.Daha nce anlattm gibi patronum bu santral bitirme grevini bana vermiti.Denizli'ye gidebilmek iin zmir'e DC3 Douglas ift pervaneli uakla seyahatetmem gerekiyordu. Karayolunun henz yaplmam olmasndan dolay Alsancak'tanakam st "motorlu" denen iki vagonluk hayli rahatsz bir trenle gece yolculuu12 saat sryordu. Denizli'ye sabah karanlnda vardmda bir faytona binipfabrikann yolunu tuttum. Yanmda ok byk bir miktar saylabilecek 8.000 TL.param vard. Ortalama bir yllk gelirim...Faytoncu'nun yannda bir adam oturuyordu.Karanlkta bilmediim ssz yollarda giderken adamlarn beni orada soyup,ldrp ve gmebilecekleri aklma geldi.Parann Ziraat Bankas ile havalesi o gnlerde ortalama gn sryordu.Bu bakmdan ilerin abuklatrlmas iin yanma almtm.Ancak korktuum bama gelmedi. Denizli fabrikasna sa olarak vardm.18 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tlerUykusuz yolculuk gecesine ramen yorgunluk hissetmiyordum. i halletme isteibende bir zindelik uyandryordu. Fabrika mdrn ziyaret ettim. Akranm olaninaat bakm efine talimat vererek bana yardmc olmasn rica ettim.Amele Bulma ZorluuYamurlardan nce temel stne kabilmek iin bir ay sre ile 20 ameleyegereksinim olduunu saptadk.stanbul merkezimize bir yldrm telgrafla "stanbul yevmiyesi deme yetkisi"istedim.Ayn gn yldrm telgrafla patronumdan "almanzda tam yetkilisiniz" yantgeldi.Fabrikann inaat bakm efiyle birlikte fabrikann bordo renk Steyn arabasile ehre indik. Denizli byke bir kasabay andryordu.Byk ve kalabalk bir kahveye girdik. erisi yamal elbiseli pejmrde klkladamlarla hayli kalabalkt.


6/77

Mevcut kalabaln i yapmak zere stmze ullanmas endiesini gidermek iinkahveciye yaklaarak, bir aylna 20 kadar iyi ameleye gereksinim olduunu vestanbul yevmiyesini deyeceimizi syledim.Basmann metresinin 70 kuru, Hereke kumann metresinin ise 10 lira civarndaolduu bir zamanda 7 liralk gnlk yevmiye ile 20 gn alma olana banaonlar iin bulunmaz nimet gibi geliyordu.

Kahveci donuk gzlerle bana bakarak "Burada bu kadar adam bulamazsn" dediindeardm, inanamadm. "Ama bunlarn ii yok, iyi para vereceiz" dedim.Kahveci "Bunlarn ii var, tarlalar var. Karlar, baclar tarlada alr"dedi. i olan adamlarn byle pejmrde ve miskince oturmalar mmkn deildirdiye dnerek inanmadm. Hayatmdan Kesitler 19Bir iskemle zerine karak "Saygdeer hemehrilerim"le balayan ve yaplacakie olan gereksinimimizi anlatan bir konuma yaptm.O kalabaln iinden ancak 5 kiinin ie talip olmas beni d krklnauratmt.almay badet Haline GetirmekMezuniyet gnmde, Levent'teki deneyimim o anda gzlerimin nne geldi.i rkye de isiz- .letiimle modern dnyann gereksinim

lik mi var, tembellik | duyduu tm ara gereci alma istei,mi. sorusu o anda kazanma-sarfetme-gelime gereksiniminiyine aklma geldi. douracak, insanlarmz "rahat i" yerinealmay ibadet "zor fakat yksek gelirli i"e yneleceklerhaline getirme are- bu maksatla belki ocuklarnn eitiminelerinin dnlmeye nem vereceklerdir, deerolduuna karar verdim."Bir lokma bir hrka" felsefesini brakp, eitimlerini, gereksinimlerini veisteklerini artrmann kar yol olabileceini dndm.Bugn de ayn kandaym! letiimle modern dnyann gereksinim duyduu tm aragereci alma istei, kazanma-sarfetme-gelime gereksinimini douracak,insanlarmz "rahat i" yerine "zor fakat yksek gelirli i"e ynelecekler bumaksatla belki ocuklarnn eitimine nem vereceklerdir.Bu arada fabrikadaki ii zmir'den bir ustamz kanalyla getirttiimiz 15 kiiile zamannda ve daha da ucuza bitirdik.196O'l yllarn sonunda Alarko Grubu olarak ayn fabrikann tesislerinin tevsitaahhdn yklendik. Denizli ok gelimi, ulam ve iletiim kolaylamt.Denizli byke bir kasabadan ok, kk bir ehir grnmndeydi.2 0 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tlerYollar genilemi, klandrlm, insanlarn giyim kuam deimi,gereksinimleri artm, para kazanma hrs belirmiti.Artk kalifiye ii bulmak bir problem deildi.Tembeller veya kendilerini i sahibi sanan isizlerin yerini daha iyi demekoullar ile daha zor ilere talip kiiler doldurmutu.Ancak bu zihniyetin bugn dahi lkemizin tmnde tam olarak yerlemi olduunusylemek zordur. Aramada ve Semede sabet1951 ylnn Temmuz ay balarnda artk Makine Yksek Mhendisi olmutum. Tgibi bir irfan yuvasndan mezun olan bir avu adamn i bulmas hele lisanbiliyorsa o tarihlerde problem olmaktan uzakt.Karayollar, Smerbank ve benzeri devlet kurulular ayda 250-300 TL'lk maalafabrikalarda lojman teklif ediyorlard. Snai Kalknma Bankas, Mobil gibi yarzel ve zel messeselerin, yetitirilmek zere makine mhendislerinegereksinimleri vard.Trkiye'de o tarihlerde sanayi kurulular olmadndan zel sektrkurulularnda mhendisler iin "mmessillik" grevinin dnda bir i dnmekmmkn deildi.Bir de yeni gelien tesisat mteahhitlii bran, iini daha ziyade ustalarlayrtmeyi yeliyordu.Bu arada ok deerli hocalarm ve zellikle Prof. Selim Palavan Sayn NecmettinErbakan'm yannda asistanlk iin srar ediyorlard. Sayn Hocam Palavan dahasonralar bana iki lisana vakf ve T'y en nlerde bitirmi olmann alkan


7/77

ve aratrc yaradlmn, konumada rahatlmn beni onlarn nazarndaakademik kariyer iin biilmi kaftan gibi sergilemi olduunu ifade etmiti.Danmann nemiSayn Prof. Selim Palavan'la tam anlamak zere iken ok deerli hocam ProfesrDuscio, Fransa'dan dnmt. Dn-2 2 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tler

n, Sayn Palavan'la anlamak zere T'ye uradmda rendim. ok sevdiimsaydm ve bir ara "rak"ln yaptm bu saygdeer hocama danmay grevsaydm.ki saatlik bir grme sonucu odasndan taptaze ve bambaka fikirlerlekmtm. seimi konusunu kendisine atmda hocamn ilk suali "Uzun, orta ve ksavadeli hedeflerin nedir? Bu hedeflere ulamak iin bir plan yaptn m?" oldu!Ayrca planm ne olursa olsun hayatta bir zorunluluk ve plan aksatabilecek birkesinti olan askerlik grevimi derhal yapmam nerdi.Ben parasal ynden biraz toparlanmadan askere gidemeyeceimi ve ayrca bir hayatplan izmeyi aklma getiremediimi syleyince gld."Bu bir mhendislik iidir! Karlkl bu plan oturup yapalm!" dedi.O gnk konuma hayatmda bir dnm noktas olmutu.

Plan Yaparken Alternatifleri DeerlendirmeSorduum sorulara verdiim yantlar plann iskeletini meydana getirmiti.nce bir durum muhakemesi yapp elimdeki kozlar ve zayf taraflarm saptadk:- 21 yandaydm, makine yksek mhendisi idim, iki yabanc lisan biliyordum,param yoktu. stanbul'da ailemle yayordum ve devaml ayrlmay dnmyordum,iini devam ettireceim akrabam yoktu.Hedeflerimi saptadk:- yi bir mevki ve paraya mmkn olan en ksa zamanda sahip olmak istiyordum.leride tercihen serbest almak istiyordum. Hayatmdan Kesitler 2 3Gidilecek yollar sraladk:a) Devlet memuriyeti,b) Yksek cretli mmessil tercman mhendislii,c) Akademik kariyer,d) Bilgi sahibi olacam sonradan kendi kendime yapabileceim ve piyasa ileiliki kurabileceim bir i.Ergi metodu ile maa ne olursa olsun son alternatifte karar kldm.Bu alternatifin tek k vard; tesisatlk. Bu meslek, hocamn danmanolarak yapt iin taahhde dnen ekliydi.Tesisat MteahhitliiTesisatlk ve tesisat mteahhitlii, o tarihlerde genelde yetimi ustalarnloncalatrdklar bir meslekti.Ankara ve stanbul'da Fahrettin Arel, Necmi nan, smail Sayar, Leon Finsi gibiorta apl, snrl sayda mhendis kullanan firmalarn yan sra, inaatmteahhitlerinin taeron olarak i verdikleri, bedenen alan tesisat ekiplerbu loncalar tekil ediyorlard.Ancak o tarihlerde Snai Kalknma Bankas'nn kredileri ile yatrmlaryaplmaya balanan souk hava depolar ile ila ve tekstil fabrikalar iinszkonusu olan klima ve havalandrma tesislerinde uzman American CarrierCorporation'un Trkiye mmessili J. &. A. Baker Ltd.'nin bu tesislerin montajnyapmak zere rgtlenmeye ve lisan bilen mhendis altrmaya ynlendiinirendim.O gnlerde basit bir tesisat projecilii yapan dostum ve aabeyim Sahan KkBey'e bir snf arkadam kanalyla ulaarak Baker'e bir takdim mektubu ricaettim. Kendisi orada mdr T. Karaka Bey'in yardmcs olarak alan ve m-2 4 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tleresseseyi sonradan uzun yllar ynetmi ve bugn dostum olan Samim Arduman Bey'ebir kart vererek beni oraya gnderdi.Sayn Karaka'la TanmamBaker bir ngiliz irketi idi ve departmanlara ayrlmt. Klima departmannnbanda ortak ve mdr olarak Merhum Sayn T. Karaka bulunuyordu.irketin tm brolar Tahtakale Prevuayans Han'da idi.


8/77

U odadan ibaret klima departmanna girerken beyaz doktor gmlei giymi vemhendis olduklar anlalan drt kiinin grnm beni ok etkilemiti.Samim Bey'i sordum. Onlarn arasndan biriydi. Kart alnca beni kaps ak iodadaki Sayn Karaka'a takdim etti.Sayn Karaka kr sal, 40 yalarnda, masasnn arkasnda heybetli grnmlbir kiiydi.

Hi enmeden vaktini ayrp benimle 45 dakikaya yakn bir grme yapmas,hayatmn tm ayrntlarn sorup beni her alanda snamas beni okendielendirmiti. Kendisini, bende bir boluk arar gibi hissetmitim.Uzun sren konuma, kendisinin Robert College'den mezun olmu olmas,T'llerin kollejlilere tepeden bakmas dolaysyla aradaki rekabetinzorunluluu bir ara beni mitsizlie srklemiti.Lisanm da snadktan sonra istediim maa sordu.Paraya ok ihtiyacm olmasna ramen "nemli deil ne verirseniz razym, birsre altktan sonra hakkm olan paray vereceinizden eminim" dedim.Rayi aylk cret 300 lira civarndayd. Kendisi "150 lira versem" dediinde"Siz bilirsiniz" deyince "Hayr sana 300 lira vereceim" cevab ile benisnadn anladm. Hayatmdan Kesitler 25

Bir aylk almadan sonra isteim olmakszn maam 400 liraya kard.Baker'de, Sayn Karaka'tan; alma, i ahlak, disiplin, organizasyon ve ennemlisi klima tekniini rendim.Kendisi Trke'yi yanlsz bir ekilde konuan ve yazan, mesleinde sonderecede bilgili, genel kltr zengin, sportmen, organizatr, delege eden, hataaffetmeyen, hata yapanlar kk gren, baarl olanlar yetki ve sorumlulukvererek onurlandran bir kimseydi.Kendi deyimi ile ynettii bakkaliyeyi bir "Department Store" yapmaydlyordu.Kaliteli personel aray iindeydi.Kimine sayg, kimine korku telkin ediyordu. Ondan korkan ok, ancak bendenbaka da onu seveni pek yok gibiydi.kinci HocanProf. Duscio gibi bir hocadan sonra Sayn Karaka'n hocal bende birokbilgileri sindirdi, pekitirdi.Alc ve satc piyasay tanma, ii masa banda ve antiyede grme, herkademede kiilerle grebilme, teknik problemlere zm getirme, mhendiseproje yapma ve uygula-1 may orada rendim.ok gen yama . , . eni hayata atlrken ve sseerken, nramen, orada alt- w ; _..... .. ....y cretinden ok, eiticilii ve reticili-m yl iinde, Sayn Nurullah Narin, mer Maliki, Hac mer Sabanc, Ah-rnet Sapmaz, Ulagay- veya baka yerde mutlaka hakik ve nispe-lar, SQUIBB,Eczac- . ten yksek bir deere eriecektir,ba, Eliyeiller, iz- ;i tercih sebebi olarak alnrsa, edinilecek bilgi birikimi sonucu, geliecekelemanlarn bata dk gibi grnebilecek cretleri, makul bir sre sonra omessesede2 6 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tlermeciler, Bezmenler ve daha nice iadam ile sahip olduklar messeselerin stdzey yneticilerinin yansra, Fahrettin Arel, Necmi nan gibi mteahhitler,Smerbank, Tekel, ETT gibi devlet messeselerinin st dzeyleri ve PerembePazar piyasasnn tccarlar ve eitli taeronlar ile yakinen grme, tanmave tartma frsatn buldum.Alarko'nun gelimesinde bu bilgi birikimi ve ilikilerin etkisi mutlaka okyksek olmutur.Sonu olarak, yeni hayata atlrken ve i seerken, iin cretinden ok,eiticilii ve reticilii tercih sebebi olarak alnrsa, edinilecek bilgibirikimi sonucu, geliecek elemanlarn bata dk gibi grnebilecek cretleri,


9/77

makul bir sre sonra o messesede veya baka yerde mutlaka hakik ve nispetenyksek bir deere eriecektir.IISamimiyet, Aklk ve Yapc Eletiri Her Zaman Kazandrr1951 ylnn Temmuz ay. Artk bir i sahibi olmutum. Bromuz, 8'i mhendis 15

kiiden ibaretti.Mdrmz son derece alkan ve becerikli bir kiiydi. Daha nce de anlatmolduum gibi, kendisi delegasyona inanan, mhendislik ve ynetim bilgilerinesahip ok gl bir kiilik sahibi idi.e baladmda herkesin gznde bir korku ve tedirginlik seziyordum.Arkadalarm fsldar gibi konuuyor, ou zaman ileri bittiinde aka yenibir i isteyecekleri yerde nlerinde bir dosya, klasman yapar grnts veripgizli isizliklerini belirtmemeye alyorlard. Ayrca mhendislik hesaplarnherkes kendine gre yapyor, standardizasyon olmadndan yaplanlar takip,kontrol ve bunlarn dzeltilmesi mmkn olamyordu. arkadalarm, tatbikattantamamen habersizdiler. iei burnunda bir mhendis olan ben, Prof. Duscio ileolan almalarm nedeniyle kendimi onlardan hayli stn gryordum.Kaybedecek fazla bir eyim yoktu.

Sivrilebilmenin YollarMhendis arkadalarm arasnda sivrilebileceimi dndm. Ancak bunun iineriilmesi ok zor olan ve ou kez alanlar ters yantlarla karlayanpatronla grme frsat bulmam gerekiyordu.2 8 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tlerSaat 6'y bulunca mdr, muhasebeci ve satn almaclarn dnda herkesgidiyordu. Akamlar daha ge kalmaya ve m' drle bir grme frsat araypbulmaya karar verdim.Patronun arabas yoktu. zel bir taksi onu her akam bek' ler evine gtrrd.Bir gn vakit epey ilerlemiti. Patron kmak zereyken hayretle oradaaltm grd. Ne yaptm sordu. Gnlk ilerimi toparlamaya altmsyleyince kalar atld. "Gnlk iler 6'da biter, ondan sonra istikbalematuf planlar yaplr" dedi. Ben de gzm krpmadan yle yaptm ve bunlarhakknda grmek istediimi, arabasna kabul ederse vakit kaybetmeden kendisinebilgi verebileceimi syledim.Pek tatl olmayan bir eda ile "peki" dedi. Arabaya bindik. Hayatmdan Kesitler 29alma hayatmda ok nemli bir tecrbe kazanmtm.st kademe ile samimiyet ve aklk teke tek grlerek yaplacak yapceletirilerin zararl olmak yle dursun mutlaka yarar getirdiklerini rendim.Benzer olaylar hayatmda ok kere yaadm.Yapc Eletiri Yol Aar20 gn amayan bro almamda grdm aksaklklar anlattm.Disiplinsizlii akladm. Sk sk vuku bulan seyahatleri srasnda isimvermeden herkesin ii astklarn syledim.Mhendislik hesap tarz standardn gelitirebileceimi, sk sk tekrar izilenresimleri standart ekle sokabileceimi anlatmaya altm. antiyeleri gezme vezellikle malzemeyi tanma gerei zerinde durdum. Korku havasnn estiini vebunun salkl olmadn belirttim. Beni dikkatle szm kesmeden dinliyordu.Konumann sonunda "imdi de ben isiz miyim?" diye samimiyetle sordum.Gayet ciddi bir ekilde "Sylediklerini yaparsan gelecek ay 100 lira zamalrsn" dedi.Ertesi ay sylediklerimi yapmaya baladm. Bu standardi-zasyon tesisat bromuzdagrnr bir ileri atlmn habercisi oldu. Ertesi ay ben istemeden cebinden 100liralk zel ve herkesten gizli bir zam yapt. Hayatmdan Kesitler 3 1Sere Parmaimden ok memnundum. Broda korku ve bask altnda ezilir gibi grnen ilerarkadalarmn aksine beni mutlu ediyordu.Denizli Smerbank Tekstil Fabrikas'nda ok ksa srede bitmesi gerekli bir iolduu ve bu ii bitirmek iin st ynetimin bir grevli aray iindebulunduu sylentisi dolayordu.


10/77

ok gen yama ramen bu ii istiyordum. Bilgi ve deneyimimin buna yeterliolacana inanyordum.Ayrca bu ii baardm takdirde irket iindeki mevki ve itibarmnykseleceini biliyordum.Greve istekli olmann ayp olmamas gerektiini dnerek akamst konuyupatrona ekinmeden atm ve grevi istedim.

Bana merak ve phe ile baktn sezdim. Bu ii becerebileceimden emindeildi.Bana ok gen olduumu ve iin btn zorluklarn kanmca biraz da abartarakanlatt. Ben srar edince baary nasl garanti edebileceimi sordu. ardmve baka bir adayn ne tr bir garanti verebileceini sordum.Baarnn GarantisiBenzer iteki gemi bir baarnn garanti saylabileceini syledi.Ben de kendisine byle bir gemiim olmadn ancak bu ie garanti olarak saelimin sere parman verebileceimi syledim.kendine gvenen kiinin, ok kymetli bir varln garanti olarak vermektenkanmamas gerekir. Ayrca verilen szn en iyi ekilde yerine getirilmesimutlaka dllendirilir.lk bakta anlamad kesindi. Glerek detay istedi.

Ben de kendisine ii zamannda ve btesi iinde bitiremediim taktirde, saelimin sere parman kesip bir kavanoz iinde kendisine takdim edeceime dairerefim zerine sz verdim.Sebebini sorduunda bu i iin verecek baka nemli bir varlm olmadnsyledim.ok ksa bir sre dndkten sonra elini uzatt. \ "Tamamdr, biletinialdr, j derhal git." dedi. \Bir gn izin isteyip bir \ bte ve program yapp ken- \ diine onaylattm.i btesi iinde ve zamannda bitirdiimde beklemediim bir primin verilmesibeni ayrca ok mutlu etmiti.Buradan karttm sonu, kendine gvenen kiinin ok kymetli bir varlngaranti olarak vermekten kanmamas gereidir. Ayrca verilen szn en iyiekilde yerine getirilmesinin mutlaka dllendirileceidir.5 hafta sonra yerime bir adam bulunmu. lerim dzenli bir ekilde teslimedilmi olarak ayrldm.Eski iime evkle dndm.Bir deneyim daha kazanmtm.Grmeden, karmdaki kiinin yapaca neriyi ngr-memeye karar verdim. Bukararn doruluu, hayatmda defalarca kantlanmtr. Hayatmdan Kesitler 33Masada Sasimiyet Kurulmal m?alanlar genelde aldklar sonulara gre deerlendirilirler.Bunu, altm ilk yl iyice kavramtm. Bana grevlendirilen ileri eitlietkenlerle ksa srede baarya ulatrabilmitim. Kanmca bu nedenle mdrlerimi toparlama, sonulandrma ve kabul ilemlerine beni gndermeyi yeliyorlard.Tekel Samsun Ttn Bakm ve leme Evi Tesisleri'nin toparlama ve kabulilemlerini yrtme grevi bana verilmiti.Orada benden daha yal, daha tecrbeli ve st mevki sahibi tesis mdrleri vekontrol mhendisleri ile kar karya kalmtm.lgililerle Diyaloga GirmekBu tr ilemlerde kendini kabul ettirmek ancak uygun artlarda ilgililerlediyaloga girmekle mmkn olmaktadr.Uzun yllar sonra tecrbem, masann iki tarafndaki kiilerin geneldebirbirlerini iyi tanmamaktan doan bir kaslma ve olur olmaz komplekslerisonucu ileri krdm ekline getirdiklerini gstermitir.Genelde, zel sektrde alanlar; brokratlar deneyimsiz, kaslan, ileriyokua sren, zorluk karan, kat kalplar ve dar ereveler iinde ilerikmaza sokan kiiler olarak tanmlarken, brokratlar da hr teebbsmensuplarn; ileri iiren ve rnleri tam olarak bitirmeden yutturmayaalan, paradan baka motivasyonlar olmayan bezirganlar olarakgstermektedirler.I


11/77

Brokratlar uzun yllar zel sektr mensuplar ile rvet veya samimiyetsylentilerine meydan vermeme niyetiyle deil yemek yemek, beraberce kahveimeyi bile reddetmilerdi.Oysa ki genelde brokratlar kaslan kimseler olmadklar gibi, hr teebbskurumlan da kaliteli i yapmaya alan, iyi niyetli baarl rgtlerdir.Masann iki tarafndaki kiiler birbirlerini samimiyetle tanmadka aradaki

uurumu doldurmak mmkn olamamaktadr.Bu tanma ve diyalog o tarihlerde en iyi ekilde, mesai sonunda tesislerinkonukevlerinde olumaktayd.Burada masann iki tarafnda hasm gibi grnen kiiler, birbirlerinin iyzngryor ve birbirlerini iyice anlayabili-yorlard. Dostluklar meydana geliyordu.Daha sonraki yllarda Alarko irketimiz kurulduktan sonra bize katlan birokarkadamz bu ekilde yakinen tanyp semitik.Yemek Sofrasnda Karakterin Anlalmasnsanlar nispeten gevek bir atmosfer iinde, bir yemek sofras banda veya id tatl bir sohbette birbirlerinin ruhuna nfuz ediyor, istemeyerek de olsabilinaltnda birbirlerinin ruhlarnn derinliklerini deiyor, karakterlerinidaha iyi anlyorlar.Bir yemek sofrasnda, bir bri masas etrafnda, bir tavla partisinde anlatlan

hikaye ve fkralardan, detant iinde yaplan konumalardan, hitap ekillerinden,konuma tarzndan kiiliin derinliklerini kefetmek nispeten kolay oluyor.Bunun sonucu insanlar birbirinin iyzn otomatik e-tanrken, tutumlarn onagre ayarlyorlar.Neticede ou kez gerek kimliklerin ngrlenlerden olduu ortaya kabiliyor.3 4 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tlerBu farkllk olumlu ynde olduka, ilerin daha kolay sonuca ulatklardenenmitir.Hatta ileriye ibirlikleri de bu temaslardan ortaya kmaktadr.nsanlarn grnmleri ile karakterlerinin ok kere umulmadk derecede farklolduu da ortaya kyor.Etrafma baktm zaman tm yakn mesai arkadalarm ve ayrca hayatndabaarl ortaklklar kurduumuz dostlarm hep bu yntemle tandmanmsyorum.Gen yamda yemek yeme ve dostluklar kurma yerine ileri en iyi ekilde ir yemek sofrasnda, bir bri masas etra- tamamlamak iin Dfnda,bir tavla partisinde anlatlan hikaye adeta 25'inci saatiararcasna geceyi gndze katarak devaml almay yeler sosyal faali-l Hayatmdan Kesitler 35ir yemek sofrasnda, bir bri masas etra-'fnda, bir tavla partisinde anlatlanhikaye ve fkralardan, detant iinde yaplan konumalardan, hitap ekillerinden,konuma tarzndan kiiliin derinliklerini kefetmek nispeten kolay oluyor.yetlere nem vermezdim.Samsun'daki Zorunlu Hapis Diyalogu1953'te Samsun'da Tekel Ttn Bakm ve leme Evi'nin mekanik tesislerinin zorlukabuln uzun grmeler sonucu bitirmi ve dnmeye hazrlanyorduk. Kt havaartlar yznden Samsun Liman'nn kapanmas ve karayolunda Ko Boynuzu denenksmn kardan kapl olmasndan dolay bizler Samsun'da bir otelde mteahhit-brokrat olarak hapsedilmitik. Bekleme gnlerinde yapacak bir i bulunmamasadeta bizleri mecbur bir tatile zorlamt. Bu beraberlik sresincebrokratlar daha yakinen tanma ve kaynama olanana sahip olduum gibi onlarda beni yakinen analiz etme frsatn bulmulard.Bu beraberlik ve tanma, tesisin kabul ileminden nce olabilseydi, uzuntartmalarn biroundan vazgeilebileceini iki tarafl olarak anlamtk.Zorunlu tatil sonucu bugne kadar devam eden dostluklar edindiimi rahatlklasyleyebilirim.O gnden sonra ne pahasna olursa olsun brokratlarla daha ok kaynamay,onlarn beni, benim de onlar yakinen tanyabilmem iin sosyal faaliyetlere nemvermeyi ilke edindim.Merhum Cumhurbakanmz Turguz zal'n babakanl srasnda dseyahatlerinde, brokrat, gazeteci ve hr teebbs yetkililerini ayn uakta,


12/77

ayn otelde kalmak zere yanna katmasnn bu yndeki iki tarafl yararlarnazmsamamann gerektii kansndaym.Bu seyahatlerde d dnyada braklan mspet izlenimin yan sra, iimizde fikiralverii ve yaknlama, dengeli devlet kararlarnn alnmasnda mutlaka oketkin olmutur.Gen arkadalarma nerim, bu kaynamay ve sosyal faaliyeti adeta ilerinin bir

paras olarak kabul etmeleri ve ihmal etmemeleridir. Hayatmdan Kesitler 3 7Denetiler1950'lerin sonlarnda ncirlik Hava ss'nde ilerimizi yrtrken 'Hava AtBombardman Okulu'nun personel ilerini yrten yzba ile olduka iyi dostolmutuk.Birgn bana kendisine gelen bir yazy gstererek, Amerika'dan denetininokula verilmi ara ve gereleri teftie geleceklerini, bunlarn rtbelerinirenemediini syledi. Komutan kendisinden gerekli karlama iin hazrlkyaplmasn emretmiti.Ne yapmas gerektiini bilmedii iin can hayli skknd.Akamst mahfelde subaylar ve sivil arkadalarla toplandk. Ne tr birkarlama yaplmas gerektii konusunda komutanla grmelerini nerdimse de

yzba bunu yapmaktan ekindi.Her olasla kar bir eref mangasn uak alannda ini saatinde hazrbulundurmaya karar verdi.Erleri Karlayan eref MangasErtesi gn ngrlen saatte bir nakliye ua piste inmiti.eref mangas hazr ol vaziyetinde bekliyordu. Bizler parmaklklarn arkasndanolaylar merakla izliyorduk.ka ka koca uaktan dzensiz kyafetli on kadar er ve erba kmt.Yzbamz kvrak zekasyla durumu sezince eref mangasn bir anda datmt.O gnk deneyimimle deneti olarak general veya en azndan albay rtbeli birsubay beklediimden, heyetin gelmemi olduunu dnmtm.Oysa ki akam, dostum yzba ile olan grmem sonucu tefti heyetinin erbatan ibaret olduunu rendiimde byk bir hayrete kaplm, erbalarn biralbaymzn emrindeki bir birlie denetleme yapmalarna akl erdirememi veyadrgamtm.Sonra bu adamlar tulumlarn giyerek aralarn durumlarn inceden inceye tetkikederken onlarla ahbaplk etme olana bulduk.Konuyu, bilgi edinme maksadyla beraberce bir akamst enine boyuna tartpirdeledik.Bir kurumun iyi ilemesi iin;? Emir verme,D Emirleri yerine getirme,? Emirlerin laykyla yerine geldiini izleme-denetleme, ilevlerinin yerinegetirilmesi gerekmektedir.Deneti adeta olaylarn fotorafn eker, nadiren yorum yapar. Denetinin emirverme ve yol gsterme yetkisi yoktur.Raporunu kendi stne verir. Kendi st raporu kendine gre deerlendirir.Eyleme geip gememekte serbesttir.Yukarda zetlemeye altm hususlar, ABD'li avuun kk bir el kitabnnnszn tekil ediyordu.Basit gibi grnen bu felsefe beni ok etkilemiti.Denetilik Sistemi Grld Gibi Deildir1960 yllarnda bu sistematii irketlerimizin iinde uygulama abasnagiritiimizde, konunun oturtulmasnn zannedildii kadar kolay olmadngrdk.3 8 i Hayatmdan Kesitler ve Genlere tlerBurada isimlerini sayg ile andm, Midat Benhayim, Zeki ndn, Yusuf Tezmangibi mesai arkadalarm bu grevi yklenerek topluluumuza katlmalarna karnok ksa sre sonra "staff' grevden "line" greve gemeyi yelemilerdi.Denetleme grevi, yapana da denetlenene de sempati uyandramyordu.Uzun yllar topluluumuzda denetlenme, zan altnda olma niteliine brnmeeilimini gstermiti.


13/77

Tenkidin yapcs, ykcs kadar horlanma eilimindeydi.Denetilik adeta bir casusluk meslei gibi grlyordu. Oysa denetlenerekkendini aklama, her i yapan kiinin grevi kadar hakl olsa gerekir.Bu zihniyeti kabul ettirip yerletirmek ve benimsetmek topluluumuzda uzunyllar srd.Ancak bugn topluluumuzda yerlemi ve bir sistematie balanm olan

denetleme-izleme ve deerlendirme, irketin gelimesinde nde gelenenstrmanlardan biri olmutur.Bu deneyimimizden aldmz ders; her yn ile denetlenmeyen bir kurumdaolagelen olaylarn, st ynetimde sanldndan ok farklolabileceiydi. Ay-.enetleme-izleme ve deerlendirme yap- nca denetleme-izle-Vj mayan kurumlarn gelime anslarnn j - j- me ve deerlendr-ksteklenmesinin yan sra; denetilerin ok, j- j - j -, .i-1 _. me yapmayanku-

ust dzeyde kiiler deil, kendikonularnda . .uzman kimseler olmalar, gerekir. rumlarn gelimeanslarnn kstek-lenmesinin yan sra; denetilerin ok st dzeyde kiilerdeil, kendi konularnda uzman kimseler olmalar gerekir.Blge Ynetiminde DeneyimBaar ile sonulanan Denizli grevinden sonra, patronum bana Adana Blgesiynetimini bir akamst anszn teklif ediverdi.Adana Blgesi o sralarda tekstil yatrmlarnn byk bir hzla yaygnlatbir yre idi. irketimizin de orada devam eden veya balamak zere olan 10'ayakn antiyesi ve izlemesi gereken bir o kadar da teklifi vard. Blgeninbana becerikli, alayl bir usta, ef olarak tayin edilmiti.Ailevi durumu uygun olmamasna ramen, kendimi gsterme olana verebilecek bugrevi derhal kabul ettim ve Adana'ya gittim.Adana o gnlerde bir kasaba grnmndeydi. Kzlay Han'da irket adnakiralanm bir odada ie baladm.ki Masasnda Alan Ustabain bandaki ustay ararak ilerin teknik ve parasal ynlerini, alanadam saysn, mterilerle olan ilikiler hakknda bilgi istediimde usta bunuyemekte grmemizin uygun olacan ima ederek beni mzikli ikili bir yeregtrmeye kalknca adamn iyzn demek iin kabul ettim. ki itike aldve Adana Blgesi'ni nasl yrttn anlatt.irketin adeta kann emer bir durumda olduunu irkilerek sezmitim.ki sofrasnda insanlarn nasl iyzlerini ortaya koyduklarn grerek hayretettim.4 0 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tlerSonradan hayatmda bu metodu kullanarak birok kiinin karakterini tespitte okbaarl olduumu syleyebilirim.Ertesi gn kendisine hibir ey sylemeden bir taksi kiralayarak sabah 7.30'daen byk antiyemize gittim. 7.30'da balamas gerekli mesaiye usta ve iilerbir saat gecikme ile geliyorlard.Kendilerini toplayp i hakknda bilgi alp gerekli direktifleri verdim. Adamsaysn tespit ettim ve ie ge kalma ve benzeri bir disiplinsizlik grdmdeilerine son vereceimi syledim.Bu ii sabah akam 10 gn sre ile yapmama ramen i tutumlarnda bir deiiklikolmamt.Ayrca blgenin bandaki ef bana ocuk muamelesi yaparak burada ormankanununun geerli olduunu ve her eyin ondan sorulmas gerektiini, gnndemaa almak istersem kenara ekilmemi bunun iin de bir prim vereceini akasyledi.i yevmiye listesine paraf atmam isteyince, listede hayal isimlere yerverdiini ii saysndan anladm.


14/77

Bu iin byle yryemeyeceine karar vererek ertesi gn ilk uakla stanbul'agelip irket merkezinde patronumun karsna dikildim.Durumu tm plakl ile arzettim. e tam yetkili olarak atanmak istediimi vebunun ilgiliye bir yaz ile bildirilmesini istedim.Patronum tecrbemi az bularak bunu yapamayacan fakat iime devammisteyince, bunun anlamsz olacan Ada-na'y efe brakmasn ve yalnz Tarsus

ve Mersin'de kendimi kantlama olana vermesini, ileri yrtemezsem istifayahazr olduumu belirttim.Teklifimi kabul ederek istediim yazlar verdi. Ayn gn Adana'ya dndm.t Hayatmdan Kesitler 4 1Uaktan iner inmez telefonla Tarsus ve Mersin'deki tm ekip balarn sabah7.30'da Tarsus'ta bulumak zere davet ettim.Kendilerine mektubu gstererek durumu anlattm. Bir ey sylemediler.Bu arada haberin blge efine iletilmi olduunu ren-iim.Nitekim tm Tarsus ve Mersin ilgililerine benim deneyimsizliim nedeniylebaarsz olacama ve kovulacama ^inandrma yoluna girdi.Disiplinsizlie Kar G KullanmDaha ertesi gn Tarsus'ta antiyelerde anari hkm sryordu. Bunun zerinedisiplini bozan 10 kiiyi iten karttm. Aralarnda kalifiye adamlar olmasna

ramen bir g gsterisi (yapmaya kendimi zorlamtm.Bu eylem dier iiler zerinde bir ok tesiri yapt. Ksa bir srede antiyelerreorganize edildi. Yevmiyeler alma ve kabiliyete gre yeniden dzenlendi.Kiiler motive edildi. Muhasebe normal dzene girdi.Tarsus ve Mersin ileri Adana ileri ile kyaslanamayacak derece dk maliyetve stn kaliteye ulamt.Aln yazs o ki dene herkes bir tekme atar. Adana efiI hakknda kantl ihbar mektuplar merkeze akmaa balaynca, stanbul'a geriarld. Tm blgenin bana tam yetki ile getirildim.Adana'da grev yaptm bir yla yakn zaman iinde Ha-I c mer Sabanc, AhmetSapmaz, Sadk Eliyeil, mer Bae--z, Hac Sabanc ve benzeri yrenin aalar,banka mdrleri ile tanma, grme, evre edinme frsatn bulduum gibiotonom i yapma ve kendimi kantlama, baarm aka ser-I gileme olananakavumutum.4 2 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tlerve azimle gerekenin hakkn vererek yapn. Korkusuz ve namuslu olun.Netice olarak, gelecek bekleyen gen kardelerime nerim udur: Kendinizegvendiiniz, iin stesinden geleceinize inandnz srece koullar ne olursaolsun, merkezden uzak tek banza zm getirme ve karar verme olanaklarverecekileri tercih edin.elecek bekleyen gen kardelerime ne- Cesaret ve azimle grim udur;Kendinize gvendiiniz, iin gerekenin hakknstesinden geleceinize inandnz srece vererek yapn. Kor-koullarne olursa olsun, merkezden uzak kuuz ve namuslu tek banza zmgetirme ve karar verme olun. olanaklar verecek ileri tercih edin. CesaretR;l ] f-kendine gvenli ve namuslu hareket size emeklerinizin deerini daima fazlasylader. evreniz geniler.Hakl cezalandrma sizi glendirir. Emrinizdekileri motive eder, i kalitesinive sizlere gveni artrr.irket iinde abuk ykselmek veya serbest almak isteyenler otonom bir makamtm zorluklarna ve mahrumiyetlerine ramen tercih etmelidirler. Hakik yetenekbu tr grevlerde ortaya kar.lave bir gzlemim, kiilerin iyznn iki sofrasnda aa ktdr.nerim, bu tr sofralarda az tandnz kiilerle bulunun, ancak imeyin. Onlaritike tavrlarn, hakik benliklerini ortaya karacaktr.Teknik lerde UzmanlkG&A Baker'in Carrier ksmnda 4 ay altktan sonra as-cere alndm.Hemen hemen bir okul havasnda, olaysz ve hzla geen Ibir yllk hazrlk veyedek subaylk grevi sonunda babam l-[m, ailece mal skntya girmitik.


15/77

O srada Paktr Pastrize St ve Buzhane Tesisleri'ni yalpan BuldanloluMessesesi lisan bilen, gen bir mhendis [aryordu. Orada alan ve Fransa'yagitmek zere ayrlacak lolan T'l bir aabeyim bana gre ok yksek bircretle Ikendi iini teklif etti. Carrier'in byle bir paray veremeyece-Iiniorada alan arkadalarmn maalarn bildiimden tah-|min etmekteydim.Bu bakmdan ii tereddtsz kabul ettim. Buldanolu M-lessesesi, 4- Vakf

Han'da asma katl 2 odadan ibaret mmessillik yapan ticar bir messese idi.Mhendislik nosyonlar olmamasna ramen patronlar bir souk hava deposu vepastrize st fabrikas iinin taahhdn yklenmilerdi.Bu ie nasl ve nerede balayacaklarn bilemiyorlard. Yeni patronumamakinelerini monte edecekleri ve mmessili bulunduklar Ahlborh Firmas'ndan birmontajcya gereksinim duyulacan belirttim ve uzun tartmalardan sonrainandrabildim.Almanya'dan 15 gnlne Zeynel Kbal adnda Trk aslh, Alman Ordusu'ndaYzba rtbesi ile askerlik yapm bir zat geldi.4 4 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tlerNiteliksiz Elemanlarla YapmakMakinalar fabrikaya tam ve ambalajlarn sktrm-tm. Yaplacak boruekme, elektrik ve soutma ileri vard. Sayn Kbal'ya borucu ve elektriki

olarak kaar kiiye gereksinim duyulduunu sordum. Bana "Hibir ey bilmeyen,kyden gelmi akgz alt adama ihtiyac olduunu" syledi.Alt ameleyi getirdim. Kendisi onlar etrafna toplayarak, duvara delik amaktandbel akmaya, kablo ekmekten boru kayna yapmaya kadar pratik bir ekilde,sistem ve bilgilerle bir hafta kadar sre ile eitti.Bilahare tm montaj bu alt niteliksiz adama 15 gnde yaptrd. Kablo balamave iletmeye alma ilerini direkt kendisi yapt.ok nemli bir deneyim kazanmtm.Kablolarn elektrikilerle deil, niteliksiz ama eitilmi ve becerikazandrlm adamlarla ok daha iyi ve muntazam ekilebileceini rendim.yi bir yntemle eitilmi dz iinin, ok ksa srede fevkalade nitelikli birkaynak olabileceine tank oldum. hayatmda bu dersten ok yararlandm. En zor ileri kendi eittiim dzadamlarla yaptmda, ok daha kaliteli sonular elde ettim.Bir messesede pratik eitimin kendini rahatlkla dedii benim iin artkkantlanmt.Becerinin adamlar semede, yntemleri bilmede ve bunlar ilgililere en iyiekilde aktarmada olduunu birok kere kantladm.antiye ve fabrikalarda alan gen grup ba arkadalara nerim, yerine gre,yetimi adam kadar, yetimek iin gerekli alt yapya sahip elemanlartitizlikle seerek bunlar zel yntemlerle eitme ynne gitmeleridir.LTahminle Karar VermeBundan nce de anlattm gibi terhisimden sonra eski iime dnmemitim. Oradaalan eski arkadalarmla olan grmelerimden, bulduum yeni iteki maamlaCarrier messesesinde alabileceim maa karlatrmann mmkn olmadnanlamtm.Bu bakmdan eski iime bavurup konumay dahi lzumsuz grmtm. "Carrier"dekiiim mhendislie dayal, eitici, retici, retme yapma olana veren manen detatmin edici bir iti. Ancak babamn vefat ailece ekonomik durumumuzu haylisarsmt. Para, manev tatminin nne gemiti.Buldanlolu messesesine ait Paktr Fabrikas'nda ksa sren eitici ve ilginmontaj ii de bitmiti. Maam iyi olmakla birlikte yaptm i ticariletiimin tesine gemiyor ve ayrca yeni bir eyler renemediim gibiretememenin skntsn ekiyordum.Bir gn le paydosunda Carrier'deki eski bir mesai arkadam beni ziyaretegelerek, patronun benimle grmek istediini syledi.Benimle ayn seviyede grdm bu arkadamdan parasal gelirini sorduumda, bugrmeden mspet bir sonu alamayacam anladm. Bununla birlikte ertesi gnle paydosuna davete gideceimi bildirdim.


16/77

Sklarak "Carrier" brosuna girip patronun ak kapsn tkrdattm. Nadirenglmseyen bu adam beni glerek kar-, lad. Usullerinin aksine kapykapattrd ve askerlik dn kendisine niin bavurmadm sordu.4 6 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tlerKendisine samimi bir ekilde maa dzeyini bildiini, babamn lm ile bozulanmal durumum dolaysyla paraya olan gereksinim nedeniyle cesaret edemediimi,

ancak messesedeki alma ortamn ve iin enteresanln ok sevdiimibelirttim.Kendisi bana grmeden karar vermenin yanl olduunu, grnen maala hakikmaan kiiye gre deiebileceini ve i semeden nce kendisi ile grmeninbana zarar vermeyeceini syleyerek hatam etraflca anlatt. Sonra bana aldmmaan bir buuk katn teklif edince ardm ve aknlm belli ettim.Profesyonel Vicdann KarlBunun zerine yeterli olup olmadn sorduunda aldm maan bir buuk katolduunu aka syledim.Derhal balamam istediinde, elimdeki iler ve yerime bir adam bulma gereidolaysyla ancak bir ay sonra gelebileceimi syledim. Israr etti ve benreddedince maama benim iin ok nemli bir zam yapacan syledi.Yine reddedince bu zammn erken gelmem iin deil, bugnk ilerimi zor durumda

brakmak istemeyiimin bir dl olarak ve profesyonel vicdanm dolaysylakarlksz verdiini sylediinde ok sevinmitim.Serbest alma Arzusualtm ite gerek dizayn, gerek retim gerekse montaj konularnn yan sra,piyasa deneyimi elde etmi ve olduka geni bir evre edinmitim. irketimizanonime dnm, irket iinde arkadalarm ve bakanm tarafndan grnr biritibar kazanmtm.1950'lerin ilk yarsnda ok bo olan Trk sanayi piyasas stma-soutma-klimahususunda i yapma heyecanna sahip bilgili mteahhitlere adeta kucak at.Sadan soldan "Ayrl, sana direkt i verelim." teklifleri geliyordu.irketteki gelirimin akranlarma gre olduka yksek oluu bende bu konuda hafifbir tereddt uyandryordu.Ancak en nemli tereddtm mal konulardaki bilgisizliimin bilinci idi.Serbest alma StratejisiSerbest alma kararm kendi kendime verdiimde u stratejiyi kurmutum:- 6 ay iinde mal ve muhasebe konularnda youn bir alma ile bilgisahibi olacaktm.Birikmi bir sermayem olmadna gre, tm olanak ve teklifleri rasyonel birekilde bu sre iinde deerlendirecektim.Mevcut iimi kesin olarak aksatmayacak ve mevcut iimde en stn randmanvermeye devam etmeye alacaktm.4 8 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tlerirketime kesinlikle rakip olmayacak, teklif verdii veya takibettii ilerleilgilenmeyecektim.Ayrlma kararm kimseye sylemeyecektim.Ayrlana kadar ve ayrldktan sonra eski irketime vefal ve sadk kalacaktm.lk i olarak Amerikan Lisan ve Ticaret Dersanesi ismiyle tannan YMCA'ntn gecekurslarna katlp muhasebeyi renme yolunu setim.Ishak Alaton'la TanmaBir sre sonra sve'te alm ve Trkiye'ye kesin dn yapm olan bugnkortam Sayn shak Alaton'la tantm.sve'te rendii klima konusunda serbest almay dnyordu. Ortaklkkurmay ngrd ve anlat bir arkadamz, kendine zg ailev sebeplerdendolay son anda serbest almaktan vazgemiti.Bu konuda bana teklifte bulundu. Paramz yoktu. Ancak o gnlerde taahht mteritarafndan finanse edilen bir iti. Bu durum, bizlere de cesaret veren birhusustu. Bireysel evremizin, ibilir nammzn, gvenilirliimizin piyasadabize bir satc kredisi bulacandan emindim.Teklifi derhal kabul ettim. El sktk. Bu el skma bugne kadarberaberliimizin balangc oldu.Durumu ertesi gn bakanma atm. Beni dikkatle dinledi. zld belli idi.Kararm kesin deilse bana bedelsiz olarak irketinin % 2 orannda hissessini


17/77

vermeyi teklif etti. Kararmn kesin olduunu bildirince "Baarl olacandaneminim. irketim iin zgn, senin iin memnunum. Belli olmaz birgn rakipoluruz. yi bir mhendis ve iyi bir i adam adaysn. Biraz muhasebe renseniyi olur." dedi. Hayatmdan Kesitler 49ngrdm strateji zamannda uygulanmt. Basit ilkel muhasebe bilgimin ve

eski irketime drst davranm olmann mkafatn hayatm boyunca grdm.Yllar sonra Alarko'dan kendi ilerini kurmak iin ayrlmak isteyenarkadalarmn gelecekteki baarlar hakknda genelde pek yanlmadm.Kendine gven-alkanlk- yeterli i bilgisi, deneyim-d-rstlk-eskialtklar messeselere vefa, sadakat-kaliteye nem-dzen- asgarinin stndebir mal ve hukuk bilgi, heye-can-uzlatrclk-ite ve dta iyi ilikileriolmayan arkadalarn bu eleri baka ortaklarnda aramakla veya bueksikliklerini bakalar ile tamamlamaya almakla baarya ulatklarngrmedim.Mal ve muhasebe bilgileri olmayanlar genelde ortaklarnca madur edilmilerveya edildiklerini varsayarak en kk sarsntda ortaklar ile bozumulardr.Ortaksz alanlar muhasebe sorumlular ile devaml srtmler ve sonualamamlardr.

Serbest almay ngren gen kardelerime nerim, yukarda saydmzelliklere sahip olmadka bamsz i kurmaya yeltenmemeleridir.En nemli gibi grnen finans gc yukardaki zellikler olmadka gnealtndaki kar gibi erir. Sz edilen zellikler mevcutsa finans gc genelde anaproblem olmaktan kar. Bir finansr mutlaka bulunur. Hayatmdan Kesitler 51Bilgi En Az Sermaye Kadar nemlidirSerbest almaya ilk admlar atm ve Alarko'yu kurmutuk. Kiraladmz yeriasgari gerelerle donattk. lk nlem olarak aylk para ekilerimizi minimumaindirdik. Yeterli madd sermayemizin olmay, bizleri mteri ve piyasakredisinin yansra fikir retimi ve mhendislik bilgisi kapitalizas-yonuna daynlendiriyordu.Bilinli veya bilinsiz olarak teknik problemleri ar basan mterilereyneliyorduk. Bu messeselere hardvvare'i, baka bir deyimle montajl tehizat,problemini zecek software yani bilgi ile satmaya ncelik veriyorduk.Kilise Bodrumundaki AtlyeGalata'da bir kilise bodrumunda el aletleri, oksijen kayna ve bir eski tornaile matkaptan baka aleti olmayan bir atlye ile de anlamtk.Bu ekilde, o gnlerde ok seyrek olan ve mhendis-tec-rbeli usta ibirlii ilekurulmu bir zel sektr imalathanesine sahip olmutuk.Profesr Duscio'dan ve ilk irketimden kazandm teknik bilgiler bu iletmeyibaar ile gtrmemizde ok etken olmutur.Piyasada i ktlndan ok zm getirici, i becerecek firma yok gibiydi. Bubakmdan klasik kalorifer ilerinin tesin-de ucuzlatc zel metodlarla mteriye parasal avantajlar salarken, minimummaliyetle krmz maksimum hale getirmeye alyorduk.Buhardan ve sisten bir metre tesinin seilemedii birbirinden bamsz ikikuma boyahanesine uyguladmz buhar datc s rekperasyon sistemi, bualanda bizlere ok nemli bir referans olmutu. Bir sre sonra da, HeybeliadaDeniz Harp Okulu yzme havuzu tesislerinin ok iyi artlarda firmamz Alarko'yayaptrlmasn salamt.Bu tesislerin gnmze kadar iletildiini zannediyorum.Trkiye'deki lk Scak Hava Vantilatrnn mali1950'li yllarn sonlarna doru bir Austos aynda "Ema-yeta" fabrikalarnnyeni ortaklarndan Bedii Turgut Taranto Bey birgn beni artarak birka binmetrekarelik sa svama atlyesinin stlmas iin bir teklif istemiti. Drttula duvar ve bir eternit atdan ibaret arkhanenin scakl kn 5-6santigrat dereceye kadar dyormu. arkhanenin bitiiinde emaye frnlarholn tesadfen grdm. Yar bellerine kadar plak adamlar kzgn frnlarnkapaklarn ap kapayp emayesi piecek kapkaca frnlara sokupkaryorlard.


18/77

Bu frnlarn zerine kurulacak davlumbazlardan yataklar su soutmalvantilatrlerle emilecek scak havann arkhane-ye uygun hava kanallar ileflenmesi suretiyle bir stma tesisinin yaplabileceini dndk.Gerekli lmlemeleri yaparak o tarihte 16.000 TL'lik bir teklif verdik.Birka gn sonra arlarak iin bize verilecei ancak bedelinin yarsnn iinbaar ile zamannda sonulanmas koulu ile iin sonunda denecei bildirildi.

Hibir pazarlk yaplmadan verilen bu sipari bizi ok sevindirmiti. O zamanakadar Trkiye'de imal edilmemi scak5 2 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tlerhava vantilatrlerinin retimi ok baarl olmu ve tesis zamannda bitirilerekparamz tahsil etmitik.Sonradan bu metodla stmann kimsenin aklna gelmediini, mevcut konvansyonelstma tekliflerinin 100.000 TL ve daha yukar olduunu, Bedii Bey'inortaklarnn bu metot ve fiyata inanamadklarn, iin Bedii Bey'in kiiselgarantisiyle bize balandn rendim. Bir yl sonra Bedii Bey bilgimizinbedelini fazlasyla demitir.Gen ve Teknik Bir Firma Olarak TannmaPiyasada ok teknik bir firma olarak nam salmaya balamtk.Firmamz Alarko'da henz mezun olmam, T'nn son snfnda okuyan 5-6

mhendis aday almaya balamt. Bir ksm hl bizimle birlikte alan bukardelerimize ortam shak Alaton'la birlikte bilgilerimizi aktararak veilerin yapta m delege ederek motive etmeye alyorduk. ok baarl genbir takm oluturmutuk.Bir gn, nceleri Arelik'te alm ve o sralarda Tuzcu-olu messesesinegemi smail Edizer isminde bir gen bizleri ziyaret ederek, messesesininnemli bir teknik ii olduunu ve patronlarnn bizimle grmek istediinisyledi.smail Bey sonradan lkemizin sa ekipmanlarnda en bilgili ve baarluzmanlarndan biri olmu ve son zamanlara kadar ibirlii yaptmz oksaydm ve sevdiim bir teknisyendir.Tnel'de Hidivyal Palas'ta patronunu ziyaret ettim. Amerika'dan yeni gelmiti.Kartal'da yar ak bir imalathanede kimyasal bir toz imal ettiini ve bu tozunABD'li einin hobi olarak yetitirdii iekleri ldrdn bunun iin bir toztoplayc tesise gereksinimi olduunu belirtti. lkemizin skan dvizdarlnda byle bir tesisi ithal etmek olanakszd.I Hayatmdan Kesitler 53Fabrikada gerekli lmlemeleri yaparak verdiimiz 64.000 TL'lik toz toplamatesisi teklifini derhal kabul ederek tm bedel iin bir ek gnderdi. iekmevsimi dolaysyla 300 TL/gn'lk bir erken bitirme primi vadetti.Ksa zamanda o gnn teknolojisine gre ok baarl bir tesisi ikmal etmi, 6gnlk bir erken bitirme primini de tahsil etmitik."Biz 'Krek' Satyoruz"Sonradan gnnde rekpere ettiimiz takriben 300 kg'lk tozun beher kilosunun 3liraya satldn ve tesisin bedelinin iki buuk ayda amorti edildiinirendik."Byle olduunu bilseydiniz ayn fiyat verir miydiniz?" sorusuna o gn"Bilmiyoruz, biz krek satyoruz, krein bedelini almamz yetiyor, altn veyatoprak kremeniz bizi ilgilendir-memeli," cevabn vermitik.Hayatmz boyunca bu prensibi gttk. Sonuta krl ktmzdan eminim. Yllarsonra krek ve krenecek malzemenin deerleri arasnda direkt bir ilintiolmamas gerektiini pekitiren olaylar oldu.Dostumuz ve uzun yllar alma arkadamz olan sayn Necati Palabykolu budeyimi gemiten habersiz defalarca kullanmtr.Bu olaylardan edindiim ders, kendi retiminin deerine raz olmann kiiyimutlu edebilecei, fikir ve bilginin en az Para kadar deerli ve geerli olduu,tok gzlln daima fazlas ile dendii, iyi referansn ok nemli birpazarlama arac luudur. Hayatmdan Kesitler 55i ,Kalitede Israr Etmek


19/77

1950'li yllarn sonlar lkemizin dviz sknts ektii, ithalatn pek zorolduu yllard. O yllarda Trkiye'mizde zellikle klima ve havalandrmakonularnda nispeten bilgili, temiz i yapan firmalar, biri Alarko olmak zereiki- gemiyordu. O yllarda Alarko olarak zmit'te Seka'nn bir sinema salonuhavalandrma tesisini tamamen yerli olanaklarla baar ile ikmal ederek bukonudaki becerimizi kantlamtk.

Sinema Salonundaki Kalite ProblemiBunu gren ve stanbul'un sekin semtlerinin birinde kaliteli bir sinema salonuyaptrmay tasarlayan bir ahsn bizleri ararak, sinemann stma-havalandrma tesisatnn yapmn pazarla dahi lzum grmeyerek bizlerevermiti.Ayn tarihlerde lkemizin moda evlerinden en nde geleni de' Beyolu'nda modernbir moda-sat merkezi yapmay planlam ve grmelerden sonra stma-havalandrma iinin yapmn stlenmemize karar vermiti.Byk bir heyecanla ie koyulduk. Her iki ite de fiyatlarn anahtar teslimiolmasna ramen, tekniin gerektirdii hibir eleman temin ve monte etmeyiesirgemedik.Gnn birinde sinema sahibi bizleri ararak at gabarisinde belediye ile birproblemi olduunu ve at arasndan ge-irdiimiz hava emi kanalnn lsn

yar yarya indirmemizi istedi. Biz bu durumda zellikle sinema balkonunun ar| scak ve havasz kalacan belirttik ise de iverenimiz bizibundan sorumlu tutmayacana dair bizlere yazl bir mektup verdi.Hemen ayn sralarda Beyolu moda merkezinin mimar bizleri ararak, asansrboluundan geerek bodrumdaki defolu mallar dairesini havalandracak kanal,asansr bytme zorunluluundan dolay te bir orannda daraltmamz istedi.Her iki halde de "mteri istiyor, sonucuna da katlanyor, bize istediiniyapmak der" felsefesine uyarak tekniin gereini yerine getirdik.lerin bitiminde kontrol mhendislerinin yapm olduklar deneyler bizim haklolduumuzu gsterdi. Sinema ve moda merkezinin aln takip eden gnler isebizim iin pek mutlu olmad.nsanlar Grdklerine nanrlarOralara gelen kiiler hakl olarak sebep aratrmadan sinema balkonu ile modamerkezi defolu mal dairesinde havalandrma tesisatnn baarsz olduu kansnavardlar.Biz de konuyu evreye duyurma olanan pratik olarak bulamadmzdan,kamuoyunda havalandrma tesisats olarak hafif de olsa haksz bir yara aldk.Hemen sonra Beyolu'nda ina edilmeye balanan ikiz sinema salonlarnnhavalandrma iini, rakiplerimizin daha nce tarafmzca yaplm itekihatalarmz potansiyel mteriye gstermeleri ve onun da bizden aklamaistememesi sonucu kaybettik.Bu olaydan aldmz ders ile, mteriye ramen de olsa ne yapp yapp iimizdetekniin ve kalitenin gereinden vazge-rnemeyi rendik. Bu hususun devamltatbiki gelimemizde ok yararl oldu.-?_ Hayatmdan Kesitler 57st Dzey Yneticilere Ulamamar skan Bakanl yeni kurulmu, binasnn baz ksmlarnn stma ve klimatesisinin hzla yapm ve bitirilmesi gerekmekteydi.i gnnde bitirmek zere ok iyi bir planlama yaptk. Bu arada ilginartlarla bugnk Alsa Fabrikas'nn bulunduu arsann almna giritik. Birmiktar kaparo vererek bakiyyesi iin kalan alacamzn toleransla hesaplanm,muhtemel tahsil gnne ticar senet tanzim ettik.i kaliteli ve ngrlen ekilde zamannda bitirdik. Alacak kalannn tahsilgn, fabrika arsamzn alm iin vermi olduumuz senet deme gnne bir haftakadar yaknd.i zamannda bitirmi olma gururu ile alacamzn denmesi iin bavurdum. iveren Ankara mar Ltd. yneticisi kendi eksiklikleri dolaysyla istihkaklarnEmlak Banka-s'ndan alamadklarn ve bu nedenle deme yapamayacaklarnbildirdi.Israrm zerine Emlak Bankas Genel Mdr'ne hitaben alacamz belirten birkart yazd. mitle kart alp Emlak Bankas'na gittim. Kartn etkisiyle Genel


20/77

Mdr beni kabul etti. Kalan alacam istediimi renince ard. Sonragevrek bir kahkaha att. Bir kartla banka adna para istemi ile ilk kezkarlatn syledi. Alayc bir slupla bakanla grmemi nerdi.'':%}Bakanla Alacak Tahsili in GrmeSabah saat 08.00'de Bakanlktaydm. zel kalem mdr iinin bandayd. Durumu

anlattm ve bakanla grmek istediimi syledim. Demokrat Parti'nin skntlzamanlaryd. Odaya girip kan kiiler bir hayli fazlayd. Saat 11.00'igeerken zel kalem mdr ieri girebileceimi syledi.Byk bir heyecanla bakann odasna girdim. Hayatmda ilk kez makamndabir bakanla kar yk bir heyecanla Bakan'n odasna gir-karya idim. Oda- Odim. Hayatmda ilk kez makamnda bir da on kadar kii Bakanla kar karyaidim. Odada on kadar vard. Bakan bana kii vard. Bakan bana o an masannarkasn-o an masann arka- da ok iri csseli grnmt. Beyaz gm-smda ok iricsseli 'ek'e turuyr koyu gzlklerinin arkasnda grnmt. Beyazbir5e/ler yazXor ve PjP Wr6u.gmlekle oturuyorkoyu gzlklerinin arkasnda bireyler yazyor ve pipo iiyordu. Kapnn nndebekliyordum. Bakan yzme bakmadan 'Syle' komutunu verdi, durumumu heyecanla

anlattm. Hakkmz olan paray gnnde alamamamz halinde ticar hretimizinzedeleneceini buna da layk olmamamz gerektiini anlattm.Bakan yazsn yazmaya devam ediyordu. Beni dinlediinden pek emin deildim.Ban kaldrd, gzln alnna doru itti. Bana bakarak "ok genmisin, kdar" dedi. Donmutum. Dndm. Elim kap tokmanda iken "Darda bekle"dedi.kide bir de saatime bakarak bekliyordum. Bakan herhalde beni unutmutu. Saat16.00'da dahili telefon ald. zel kalem mdr bakann beni beklediinisyledi. eri girdim. Odada iki kii daha vard. Bakan gayet ciddi bir tonla"Bana bak delikanl, bizler bu lkenin banda olduka kimsenin hakk yenmez.Kimsenin ticar itibar ile oynanmaz. Bunu

lli

5 8 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tlerbyle bil, git paran Emlak Bankas'nda hazrdr" dedi. armtm. Heyecandanne sylediimi hatrlamyordum. Darya ktm. zel kalem mdrne teekkrettikten sonra, koarak merdivenleri indim. Bir taksiye atlayp Emlak BankasGenel Mdrl'ne gittim. Genel mdr ok nazik ve gler-yzle karlad. Blokeek isteimizi yerine getirdi. Bankadan karken sevinten uuyordum.Fabrikamzn arsasnn alm gerekleiyordu.Bakann HafzasO gnlerin saygdeer bir bakan olan ve sonradan dostluunu kazandmainandm Sayn Medeni Berk aradan 7-8 yl getikten sonra Akbank Genel Mdriken bana telefon ederek, sanat Yldz Kenter Hanmefendi ile beni ziyaretetmek istediini bildirdi. Harbiye Tiyatrosu'na bir ba bahis konusu idi.Akbank'la D sralarda almamza ramen konuya derhal itirazsz, mspetyaklammz onu hayrete drmt. Beni dikkatle szd. Bir yerden tanptanmadmz sordu. Olay anlatmaya henz teebbs etmitim ki "Ah. O ocuksiz misiniz?" diye hatrlad. Bu kadar yl sonra 1960 ihtilali Yass-ada,Kayseri olaylarna ramen onun iin son derece nemsiz olan byle bir olayhatrlam olmas ve hafzasnn gc o zata olan hayranlm artrmt.Bu olaylardan karttm sonu, hi beklenmedii halde, genelde st dzeyyneticilerinin zannedildii kadar ulalmaz kiiler olmadklar, iin neminegre bu tr kiilere bavurmaktan kanlmamas gerektiidir.Yapc Tenkit emberi1953'te Smerbank Denizli Fabrikas'nn klima tesislerinin kabul ileminiyrtme ile grevlendirilmitim.Smerbank, bu ie, yllar sonra ortaklk yaptmz, saygdeer, sekin birkimse olan ve benden 15 ya kadar yal merhum Yksek Mhendis SelahattinPasiner Beyefendi'yi atamt. Samsun'da edindiim deneyim beni bu kii ilesosyal olarak yaknlamaya zorlamt.


21/77

Konukevinde yemekleri birlikte yemeye ve kendimi tantrken kendilerini detanmaya, anlamaya, ruhuna nfuz etmeye alyordum.Selahattin Pasiner, asker kkenli bir kiiydi. Yzbal srasnda RobertCollege ve Ann Arbor Michigan'da makine mhendislii okuyarak master yapm veKayseri Uak Fabri-kas'nda binba rtbesi ile teknik mdrlk grevindebulunmutu.

Sonra 10 yllk zorunlu hizmetini ikmal ederek, o arada -can bir kanundanyararlanm ve ordudan istifa ederek S-tverbank'ta grev alm bir kii idi.Denizli'de yaptmz sosyal temaslar sonucu onu yakm-ian tanmak olanabulmutum. Kanmca ok bilgili, tecr-li, drst, biraz radikal, alkan, mkemmele yakn bir insand. Kabul ilemi bitince Sayn Pasiner kabul protokoln ka-jleme alm ve usulnegre imzadan nce messese mdrne [okumak zere huzuruna kmt.

6 0 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tlerMessese Mdrnn Protokol Metnini ncelemesiAkam ge saatlerde bizleri kabul eden messese mdr protokolde cmledklklerine varncaya kadar bir sr yanl bulmu ve dzeltilmesiniistemiti. Bu olaya ok zlmtm.

Yemek iin konukevinde oturmu, cannn skldn far-kettiim SelahattinBey'e ne syleyeceimi dnrken bu halimi farkederek gldn hatrlyorum.Bana zet olarak unlar sylediini dnm gibi anmsyorum:- Ben Kayseri Uak Fabrikas teknik mdr iken, buradaki messese mdrKayseri Bez Fabrikas'nda boya efiydi. Bize ufak tefek yardm araylar iingelir, biz de onu istemeyerek de olsa bekletirdik.Bugn yazm ve cmlelerimi dzeltiyor. Ancak sylediklerinde hakl. Onun dikteettii cmlelerin daha uygun olduunu kabul edecek kadar kompleksten syrlmamgerekir, ksme yerine dzeltmem lazm.Ben fabrika mdryken byle bir konukevine girerdim.rtlerin kuma Jakar ve koyu renk olsa daha iyi olmaz m?Orkestray kar duvara yerletirsek iyi olmaz m? Masalar 4 yerine 8 kiilikyapsak iyi olmaz m? gibi ynlendirici sorular sorduumda herkes; Tabii enuygunu budur!gibi yantlarla, sylediklerimi aynen yerine getirirlerdi. Ben de "Burada bendenbaka doru drst dnen, fikir reten yok" diye ciddi olarak dnrdm.t Hayatmdan Kesitler 61Protokol Metninin Dzeltilmesinden karlan DerslerOysa ki ne byk hatalar yapm olduumu bugnk protokol dzeltilmesi banaaka gsterdi. yi bir ders hakkettim ve aldm.Ayrca bana unlar da sylemiti:- Bir gn mdr veya genel mdr olabilirsin. Ancak ne olursa olsun etrafndabir yapc tenkit emberi olutur. Yapay da olsa muhalefet kur.Dalkavuk ve "Evet efendim"cilerden sakn."erare-i hakikat, msademe-i efkar'dan doar"Yani "hakikat kvlcm, fikirlerin atmasndan doar"Bunu unutma.Bu saygdeer aabeyimin szleri hl kulama kpedir.Bunu yapmaya alyorum. Baardmda da daima kazanyorum.Gen kardelerime zellikle st dzeylere trmandka nerim, yapc tenkitleredaima ak olmalardr. Bu durumda yapacaklar ilerde hatalarn azalacakesindir.Ynetici iin en nemli husus tm kart fikirleri hogr ile alglayp, kendibir gn mdr veya genel mdr olabilirsin. Ancak ne olursa olsun etrafnda biryapc tenkit emberi olutur. Yapay da olsa muhalefet kur.mantk szgecinden geirip en uygun grd ynde saduyu ile kararnvermesidir.Kamu Kurulularnn Taahhtlerini Yerine Getirmeleri1958 ila 1975 yllar arasnda bir kamu iktisad kurumunun 10'u akn byktesisini nihayet alabilmitik.Bu tesislerin yapm iin uygun fiyatlar vermemizin yan sra, idareden bykbir yardm ve destek gryorduk.


22/77

dare ile ilikilerimiz bu 15 yl aan sre iinde son derece resm idi.Bununla birlikte eitli konularda meydana gelen dmlerin zmnde idaredendaima yaknlk gryorduk. darede iletiim kurduumuz kiilerin bu sre iindebirka kez deimelerine ramen bu hogr devam ediyordu.Bir kez bir rakibimiz bu tr ilerden birinin ihalesini kazanm. Ancak anormalbir sre iinde ii yzne gzne bulatrm ve idare ile anlamazla

dmt.Anlamazlkta da hakl grnyordu.Bu arada btn ilerin tarafmza verilmek istendii sylentileri ayyuka kyorve bu dedikodular bizleri fazlasyla rahatsz ediyordu.in ilgin taraf, idarenin hibir personeli ile bir zel dostluk ilikimizolmad gibi, normal ylba eantiyonlarnn dnda bir hediye dahivermemitik.dareye Diplomatik YaklamaRakibimizle dava evresine girdiklerinde, rakibimizi hakl grmemiz dolaysylabu konuda idare nezdinde bir durum yarglamas yapmak gereini hissetmitim. Hayatmdan Kesitler 63dareyi ziyaret ederek, konuya diplomatik bir ekilde yaklaarak mteri ileilikilerimizden ok memnun olduumuzu ve bizleri kendi optikleri ynnden

zmleyerek grlerini belirtmelerini rica ettik.Kendileri de karlkl olarak iimizden memnun olduklarn ve fakat onlar enok tatmin eden hususun, szleme gereince kendileri tarafndan yaplmasgerekli finans ile ilgili olmayan sorunlar zmleme abamz olduunu akabelirtmilerdi.in iyz bizim iin aydnlanmt. Sonradan yaptmz derinliine analizde;bu idare ile olan tm ilerimizde, idarenin sorumluluunda olan ve yapmaktasknt ektii konularda, ilgilileri amirlerinin karsnda kusurlu durumadrme yerine idarenin skntlarn elimizden geldiince kendi olanaklarmzlazme ve sorumluluklarn azaltma yolunu tercih ettiimizi grdm.Beceremedii ancak kendi sorumluluunda olan konularn zlm olmas idareyibaz sorumluluklardan kurtaryorsa da bizleri baz ek haklardan mahrumetmekteydi.Ancak bu tutumumuz, iin hz kazanmasn temin ediyor ve dolaysylaprodktivitemizi artryordu.Bugne kadarki deneyimimiz, mddeti uzayan ve bitirilmeyen ilerin alnkoullan ne olursa olsun genelde zararla sonulandklar, ngrlen sre iindesonulanan ilerin ise genelde krl bir ekilde kapandklar idi.Tabiidir ki tutumumuz, idarenin ayn ekilde tepki gstermesi sayesinde baarlolmutu.KiT'lerde Szleme artlarn Yerine Getirme Zorluudarelerde ve zellikle kamuda mteri durumunda olan- szleme artlarnyerine getirmeleri genelde zordur. o- Hayatmdan Kesitler ve Genlere tleru kez kadro ve sair olanaklar buna msait olmamasna ramen, amirler bu traksaklklardan hep mteahhitlerin direkt iliki kurduklar kiileri mesul tutmaeilimindedirler.Bunu bilen mteahhitler de genelde duruma seyirci kalp idarenin bu zayftaraflarn birer parasal istek ekline getirmeye alrlar. Bu durum idaredekidirekt sorumlular stlerine kar mahcup ve beceriksiz duruma sokar ve onlarmteahhide kar lzumsuz bir dmanla iter.Oysa ki bu kiilerin problemlerini mteahhit rahata zebilir ve idareninsorumlu kiilerinin amirleri nezdindeki prestijlerini ykseltebilir.Prestiji ykseltilerek motive edilmi bir kontrolrle idare kusurlar dndakisebeplere dayandrlarak, kaybedilmi avantajlar yeniden kazanmak nispetenkolaydr.antiyelerde grevli gen kardelerime nerim, idarenin iyi huylu olmas veolumsuz nyargl olmamas kouluna bal olarak, mterinin zayf tarafndanyararlanmaya kalklma-mas bilakis yardmc olunmas, idarenin problemlerininhalledilmesi ve karlnda idareye ait olmayacak sebeplerle uranlanzararlarn karlanmas yoluna gidilmesi en salam ve salkl yoldur.I


23/77

Akraba le YapmakFirmamz Alarko 1957'lerin sonunda kendi apnda ve alannda iyi bir ne, bir iportfyne sahip olmutu.Stajyer veya diplomal 8 ve toplu olarak 20'ye yakn bir kadroya sahiptik.Berec Pil, Lanateks, Beikta Yn plik, Yeneri, Hayri Tekstil Fabrikalar,Emayeta, Vakko Maazalar, Konak Sinemas, Smerbank Defterdar ve Bakrky kre

binalar gibi o gnlere gre komplike saylabilecek stma, havalandrma veklima tesislerini bitirmitik. Alarko bu tesislerle ilgili ekipman Hayatmdan Kesitler 65ve cihazlarn imalatn o gn iin mmkn olan en iyi kalite ve artlardayapyordu.Smerbank Malatya fabrikasnn ek dokuma dairesi iin Smerbank tarafndanmakinalar ithal edilmi, bina bitmi ancak klima tesisat iin bir ithalolanann olmadn renerek bu ii yerli yapmaya istekli olmulard. Bizleriyakinen tanyan Smerbank yetkilileri, baka istekli olmad iin ksa birgrmeden sonra ii 585.000 TL. bedelle Alarko'ya ihale etmilerdi.e balayabilmek iin altmz gibi bir avans artn ileri srm ve 75.000TL.lik bir avansn verilmesini kabul ettirmitik.Teminat Mektubu Sknts

yaptmz Yap ve Kredi Bankas bu avans iin gerekli teminat mektubunubalangta vermeyi kabul etmiken, son dakikada mal varlmzn azl nedeniile ok yakn ve ok zengin bir akrabamn kefaletini istemiti.En yakn balarla bal olduum bu kiinin kefilim olacandan emin olarak oakam evine gittim. Oullar ile yemek yiyordu. Durumu anlattm. Glerek yzmebakt. "lkemizde bir atasz var: 'in yoksa ahit ol, kaybedecek paran ok-sakefil ol.' Bizim iimiz ok kaybedecek paramz yok" dedi. Hi beklemediim bucevap bana ar bir ok tesiri yapt. Avansn yarsn kendisinde bloke etmeyiteklif ettiimde bana bir elma uzatarak "Al ye, hazm kolaylatrr" diyereklaf azma tkamt.Uykusuz bir geceden sonra ertesi gn i randevumun olduu Emayeta'a sabah 8'degittim. Emayeta'm patronu Bedii Bey iinin bandayd. Belirgin hale gelenhuzursuzluumun sebebini srarla renmek istedi. Kendisine anlattm.6 6 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tlerBeklenmeyen YardmO gnlerde sekreteri ve sonra "MESS" Metal Sanayicileri Sendikas GenelSekreteri olan Sayn lhan Lk' ararak, Alarko'nun Yap Kredi'de ihtiyacolan 75.000 TL. kefaleti stlendiini syledi ve banka ile grerek ilemlerinacilen tamamlanmas iin talimat verdi.Kulaklarma inanamamtm. ,Ben kendisine teekkr ederken bana "Bu tesiste bana iyi para kazandrdn, fitolduk" diyerek uzaklat.Bugn aradan yllar geti. Akrabamz rahmetli oldu. Belki de kefaleti vermiolsayd "Alarko sayemde geliti" diye b-brlenecekti.Bedii Bey'e kar olan kran hislerim halen ilk gnk gibidir.Bedii Bey Mensucat Santral Fabrikalarn kurmu bilahare Emayeta' gelitirmi,MESS'in mmtaz kurucular arasndayd. Kendisini Trkiye'de gerek anlamdasanayii kavramnn ncs saylabilen iyi bir i adam, cmert, drst ve heriin hakkn veren bir kii olarak anacam.Bu olaylar babamn "Akrabanla ye i, i yapma" sznn doruluunukantlanmt.Ayrca iyi ve temiz i yapmann uzun vadede daima hakkn dedii ispatlanmoluyordu.Dklm St in Alamaktansa...1957 yllan lke dvizinin ktlat, devletin borlarn demekte zorlukektii, ithalatn ise fevkalade g olduu yllard. Bununla beraber bankafaizlerinin yapay ekilde dk tutulmas yatrmcy kamlayc nitelikte birolguydu. Baka bir deyimle yatrmc % 3-5'lerden % 10-15'lere ykselenenflasyondan faydalanarak dk faizli kredi ile yatrmn yapyordu. Bubakmdan o gnlerin enflasyon artndan etkilenmeden dk faizi kullananyatrmcnn giriimcilii ile lkede hr teebbs sanayiinin temelleriatlyordu.


24/77

Ancak ithal olanaklarnn gl yerli retimi de zorluyor, irili ufaklatlyelerde retilen kalitesiz mallar kullanmak zorunlu oluyordu. Dkteknolojik bilgi ve yetersiz ekipman genelde kalitesiz tesislerin kurulmasnasebep oluyordu.Her Ne Pahasna Olursa Olsun KaliteO gnlerde Alarko olarak her ne pahasna olursa olsun "hizmette, retimde

kalite" slogannn gereklerini yerine getirmeye azmetmitik.Istma, klima, soutma cihazlar konusunda elimizde olduka zengin bilgi veAmerikan literatr vard.Smerbank Defterdar ve Bakrky messeselerinin kre binalarnn tesisatndatamamen yerli olanaklarla yaptmz Mkemmel tesisler, Smerbank'tasaygnlmz ok ykseltmiti.6 8 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tlerAyrca dviz skntsna ramen tekstil sektrndeki yat-1 rmlardaki klimakalitemiz ok ksa zamanda bu i kolunda} bizleri n sahibi yapmt.Paramz yoktu. Ancak ibirlii ruhumuz, giriimciliimiz,! szmz daimatutmamz, borlarmz zamannda dememiz] ve sonu verici kaliteli ve ok hzli yapmamz, bizleri zel-1 likle stma, klima, soutma piyasasnn imalat vetaahht ko-j nularmda Trkiye'nin en ileri gelen iki firmasndan biri dze-|

yine getirmiti.zel sektr bize rahatlkla garanti istemeden avans veri-j yor, piyasa isehibir problem yapmadan kredi ayordu.leri minimum masrafla ve ok hesapl olarak gtryor-j duk. Kredibilitemizdolaysyla elimizde biriken parann k| olmad bilinci iinde kredimizi endk dzeyde kullanma| ya byk gayret sarfediyorduk. Hayatmdan Kesitler 69Dklm st iin alamaktansa yenisi peinde komann daha doru olduunudnerek, bu zararmz yeni ileri kovalayarak karlama yoluna gittik.Faydasn da grdk.Bu olaylardan aldmz dersler ve sonulara gelince;Trkiye'nin dviz skntlarnn yerli sanayiin douunu byk apta kamladve Alarko'yu sanayici zorunluluu ile kar karya braktdr.Ayrca, iyi artlarda i almann ve bitirmenin para ve sermaye kadar, kalitelii yapma, drst ve becerikli olma ve szn tutmaya bal olduudur.Bunun dnda gemiin zerine alamaktansa, gelecei planlama ve geleceebakmann daha yararl olduuna tank olmutuk.Kanunun Mteriyi Skntya SokmasBu arada bizim iin ok ilgin olan Tatta Tekstil Fabrika lar'nm klimatesisleri iini almtk. Bu i iin gerekli galvaniz sa birka gn iindealacamz avans gznnde bulundurarak piyasada borlanmak suretiyle derhaliyerine getirdik.O gn kan Milli Koruma Kanunu mterimizin skntya dmesine sebep olmu,hem paramzdan hem malmzdan olmutuk.Mterinin durumu bize para deyebilmekten uzakt. Hukuk yollara gitmek bizezaman ve para kaybettirmenin tesinde bir fayda salama-dklm st iin alamaktansa yenisi yacak, bizleri bakapeinde komann daha doru olduu- iler peinde komak-nu dnerek, buzararmz yeni ileri tan alkoyacakt,kovalayarak karlama yoluna gittik.i Hayatmdan Kesitler 71IAnkara'ya derdest' Seyahatle Alma1958 sonbaharnda bir gece antiyeden eve dnmtm. Eim 2 polis memurunungeldiini, beni aradklarn gece saat 22.'de tekrar geleceklerini syledi. Ognlerde Trkiye'de politik ortam olduka karkt. Endie ile bekledim. Saat22.'de gelen memurlar ertesi sabah Pazar gn beni saati O7.'de alp"derdest" Ankara'ya gtrme durumunda olduk-J larn sylediler."Derdest" kelimesini ilk olarak o anda duymutum. Ne ifade ettiini pek bilmedenbir paket gibi gnderileceimi anlamtm. O gece eimi ve 1 yandaki kzmbabasnn evine gtrdm. Birka gn iinde benden haber alamazlarsa durumu birekilde soruturmalarn rica ederek ve telalandrma-maya alarak eve dnp


25/77

yattm. Sabah I.00'de hazrdm. Polis memurlar beni havaalanna gtrerekzerinde "Babakanlk" mhrl bir bilet verdiler ve uann n srasnaoturtup ayrldlar.Pazar Gn Merkez Bankas'na Zorunlu GidiAnkara Esenboa Havaalan'na indiimizde iki kii benij karlayarak ok sayglbir ekilde arabaya bindirdiler. Nereye gideceimizi sorduumda "Merkez

Bankas'na" cevabn aln' ca hayli ardm. Pazar gn Merkez Bankas'nda neolabilir' di. Gvenlik sorumlusu olarak telakki ettiim karlayclar' mnsaygl durumu yreime biraz su serpmiti.Merkez Bankas'nda beni sonradan ynetim kurulu top lant odas olduunurendiim byk bir salona aldlar. Kristal mrekkep hokka takmlar, muazzam masa ve zengin mefruat beni oketkilemiti. Endielerim yavaa kaybolmutu. Bir sre bekledikten sonra kapald ieriye 8-10 kii girdi. Bugn de merhum olmu, Smerbank'tantandm Sayn Selahattin Pasiner ve Bayndrlk Bakanl'ndan tandm SaynVehbi Ekesan ve Sayn Cenan Sahir Slan beylerin heyette bulunmalar beni o anrahatlatt. Hey'et bakan kendisini Merkez Bankas Guvernr Tandoan olaraktantt.Para Basacak Matbaaya Klima Yapm

Sayn Tandoan, Babakan merhum Sayn Menderes'in emri ile para basmazorunluluunda olduklarn, ancak banknot matbaasnda klima tesisatnn gereiekilde yaplmam olmas nedeniyle baskda renklerin stste bindiini, klimayonarmak iin ertesi gn akama kadar bir teklif beklediklerini, Sayn Pasiner,Ekesan ve Slan'dan aldklar bilgiye gre bunu yerli olanaklarla yapacak en iyiyerli firma olduumuzu belirtti. Rahatlamtm.O anda ilk dncem stanbul'a yldrm telefonla aileme endielenecek bir eyolmadn bildirmekti. Heyete durumu anlattmda zr dileyerek derhal iimihallettiler.Emrime bir araba ve iki teknisyen tahsis ettiler. Byk bir heyecanla iekoyuldum. 426.000 TL. teklif fiyat hazrladm. Niyetim pazarlk srasnda26.000 TL.'ye kadar tenzilat yapmakt.Ertesi gn akam st mzakereye oturduk. Beklediim gibi fazla incelemeye lzumgrmeden bir tenzilat istediler. Cevap vermeye frsat bulamadan merhum CenanSahir Slan "Bu ii 425.000 TL'ye yuvarlat bitsin" deyince epey ardm.Szlemeyi teklif-kabul eklinde imzalayp dar karken son derece akll vezeki bir kii olan merhum Slan "Belki 400.000 TL'ye inerdin, ancak bu iinsratli, kaliteli ve sonu7 2 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tlerverici olarak yaplmasn isteriz. Rahat almayan mteahhit iyi i yapamaz.Fiyatn rahat, kendini gster. Fiyatn rahatl tm ilgililer iin biravantajdr. Ancak bunu anlayan idare az" dedi. Tm mteahhitlik hayatmzboyunca bu szlerin doruluu hep kantland.Banknot Matbasnn Yeni Ufuklar AmasMerkez Bankas banknot matbaas tesislerini yerli olanaklarla 5 ayda tamamenbitirdik. Fevkalade baarl bir tesis oldu. Tm ilgililer takdir ve tebrikettiler. Tesisin bugne kadar iler halde olmas muhtemeldir. Bunun dlnyalnz bu iten kazandmz para ile deil, bize at ufuklarla da grdk.Merkez Bankas ynetimi bundan sonra birok byk ii ve tesisat ihalesizolarak bir devlet irketi olan Ankara mar Ltd. ti. kanal ile bize dolaylolarak vermitir.Yalnz iyi ve rahat i yapmakla kalmadk; Zeki ndn, Se-lahattin Pasiner, VehbiEkesan, Cenan Sahir Slan, Mimar Sedat-Cemal Oktem ve Fuat Erciyes, ReatMtevelli, Mustafa Bilginer ve benzeri saysz dostlar edindik.Merkez Bankas banknot matbaasnn tesisat taahhd Alarko'nun mteahhitlik vesanayicilik hayatnda nemli bir srama tahtas olmutu.yuu Vukuundan Beter Bir Olay1960'larn banda bir senedimiz, gnnde denmi olmasna ramen bir bankaubesi mdrnn hatasndan dolay protesto edilmiti.Protestoyu derhal kaldrmasna ve aka zr dilemesine ramen biz ubemdrn banka st yneticilerine ikayet ederek cezalandrlmasna nedenolmutuk. Deneyimsizlik bizleri byle sert bir giriime srklemiti.


26/77

Deneyimsizliin BedeliAradan yllar gemiti. 1970'lerin ortalarnda irketimiz byk bir hzlageliiyor byyordu. Mevcut fabrikamz geniletiliyor, Alamsa (Alarko ArMakine Sanayi) giriimi balyordu.Sermaye artrm yapmaya karar verdik ve gerekli paray bankada bloke ettik.Bu blokaja karlk, blokaj miktarnn altnda bir miktar paray kullanabilmek

iin banka ile szl bir anlamaya vardk. Bu anlama gereince birtakm ekleriimzaladk.Ancak, eklerimiz anlamamza ramen haksz olarak karlksz damgasnyemilerdi.Bir anda durum kart. Alarko karlksz ek ekti sylentisi piyasalardayayld.Alacakllar, bankalar zerimize hcum ettiler. Alacakllarmz panik iindegirdi. Tanr'ya krler olsun ki irketimiz nakit ynnden sylentilerin aksineok gl idi.7 4 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tlerMizanlarmz dahi kontrol etmeden yaanan bu piyasaj panii ilginti.lerini yeni alma durumunda olduumuz kurumlar tedir-j gin olmulard.Olay, yuu vukuundan beter bir hal almt.

Bu arada Osmanl Bankas'nn bizleri birka gn iinde sH ki bir denetlemesonucu gcmz grerek bize kredi atn! ve o gnk Genel Mdr Bay JacquesJeulin'in yetenein! belirtmeden geemeyeceim.Alacakllara deme lanlk olarak tm vadeli alacakllarmzn paralarn uygunj bir iskonto ile derhaldeyeceimizi ilan ettik.Bu beyanmz pazar] eklerimiz anlamamza ramen hakszolarak karlksz damgasn yemilerdi. lediimizin ok altn-Bir andadurum kart. Alarko karlksz da oldu. ek ekti sylentisi piyasalardayayld. Hayatmdan Kesitler 75Bu arada tm perso nelimizle bir toplant: yaptk. Umulmadk bir dayanmayatank olduk.ilerimizin maalarn bir sre iin almama teklifleri gz lerimizi yaartt.Ancak buna hi gerek duyulmad.Btn paramz bizi protesto eden bankaya yatrp arka dalarmz; baka birkimlikle firmamz hakknda olumsuz bil gi veren 1960'larn mdrn bir kezhakl olarak ikaye edip, aratrma yapmak iin yolladk, banka st yneticilerinin desteini aldk. hayatmzda derin iz brakan bu olaydan aldmz ders' leri ylecezetleyebilirim:? Lzumsuz ikayetlerle huzursuzluk karmayn. Bir gn ge lir faturasdenir. :Q Kurum kltr ve kimlii ile personeli irkete kar vefal klmak daima iyider.J Anlamalarnz daima yazya dknz.0 Krdan ok iinizde nakit dengesini kollayn. Bu, sizi gl klar.0 "yuu Vukuundan Beterdir" ataszn hi unutmayn. Hayatmdan Kesitler 77Ticarette yi likiler ve Yumuaklk196O'l yllarda Beyolu'nda kurulan bir moda merkezinin klima tesisatnnyapmn stlenmitik.Fevkalade iyi ve samimi ilikilerimiz olan mteriyi memnun etmek iin elimizdengeleni yapm ve o gnk snrl olanaklar ierisinde ok iyi ileyen bir tesisizamannda ikmal etmitik.Mteri iimizden gayet memnundu. Szleme, gtr fiyata dayanan yaplacak iive deme eklini belirten iki sayfalk teklif kabul mektuplarndan ibaretti. -iz de deneyimsizliimizin T t i i 11 1Hatrladm kadaryla ognk fiyat 120.000 TL. civarnda olan taahhdmzn 26.000 TL.'si iin sonundadenecekti.


27/77

Uverdii sinirlilik iinde anlamamz gereince bitirdiimiz iin kalanparasnn nakden ve bir defada denmesi gereini bir ahlak erevesi iindebelirtme iliini gsterdik.Piman Eden lki bitirdiimizde mterinin karsna kp kalan alacamz rica ettik.Yllarn deneyimli ve bilgili tccar olan ve bugn deerli bir aabeyim olarak

saydm ve sevdiim mterimiz, bizleri tebrik ederek, kalan alacamz 3-4aya yaylm mteri senetleri olarak takdim etti.Biz de deneyimsizliimizin verdii sinirlilik iinde anlamamz gereincebitirdiimiz iin kalan parasnn nakden ve bir defada denmesi gereini birahlak erevesi iinde belirtme ln gsterdik.Muhatabmz sesini ykseltmeden ve tebessmn bozmadan bu iyi niyete dayalteklifinden biraz yumuayarak alacamzn 10.000 TL.'sini nakit olarak vermeyiteklif etti.Bizler ayn katlk ve tecrbesizlik iinde, belki de nakit ihtiyacmzn sebepolduu "stres"in de etkisi ile ticar ahlak, kaliteli i, anlama metni vebenzeri konular dile getirerek teklifi reddettik.ok saygn bir kii olan mterimiz piyasadaki sknty vurgulayarak imdilik10.000 TL.'yi almamz ve kalann peyderpey haftalk demelerle yapabileceini

syleyerek bizi yumuatmaya altysa da, bizler kat tutumumuzdan fedakarlketmeyerek "Ya hep ya hi" zihniyeti ile ve mterimizin "ticar ahlak" ve"vicdan"na inanarak teklifini reddederek ofisimize dndk.Ofisimizde, kendini hakl gstermenin ve deneyimsizliin verdii duyarllnsonucu hak hukuk ve benzeri dncelerle kaleme aldmz bir yazy zel kuryeile mterimize ilettik.Tesisin Kabulne Bal demeErtesi gn mterimizden aldmz bir yazda, kalan alacamzn denmesinintesisinin kabulne bal olduunu ve bir hafta sonra iin bir kabul heyetiteekkl ettireceini belirtiyordu.Bir hafta sonra o zamanlar Unilever tesislerinde yardmc iletmeler efi olanve halen Hollanda'da ayn irketin st dzeylerinde grevli bir mhendisaabeyimiz kabule gelerek, bir hafta sren bir kabul sonunda hi beklemediimizbelki de nemsenmeyecek bir eksikler listesi dzenledi.7 8 Hayatmdan Kesitler ve Genlere tlerEksikliklerin tamamlanmas, lmlerin tekrar yaplmas, klk lmler iinmevsimin beklenmesi ve benzeri nedenlerle paramzn ancak alt ay sonratahsilini gerektirdii gibi mterimizi hakl, bizleri de kusurlu pozisyonagetirmiti.Yaptmza bin kere piman olmutuk.Teknik platforma dklen ilerin sresince mteri bizimle olan sosyaltemaslarn byk bir olgunluk iinde bozmadan gtrd.Kendi deneyimsizliimizden hem mahcup olmu, hem de alacamzn tahsiligecikmiti.Altnc aym sonunda mterimiz ekimizi uzatrken "Annemin bir atasz var, onunataszleri amaz" diyerek "Daima verileni al, hi reddetme, al ve iste sloganticaretin n artdr" dn verdi.Bu d mrmz boyu benimsedik ve hep kazanl ktk.Birka yl sonra ayn saygdeer dostumun bu kez yeni bir fabrikasnntesislerini yapmak ksmet olmutu.Aldmz ders bizi olduka olgunlatrmt.Yumuakln ve iyi ilikilerin ticarette esas olduunu renmitik.Sonradan sk sk rastladm bu saygdeer kii ile her grtmde yeni birhayat dersi aldm syleyebilirim.Uzmanlardan Yararlanma1968 yllarnda pazarn zorlanmas ile irketimiz birka yz mhendis altrrduruma gelmiti.ler bizi srklyor, biz ileri kovalyorduk. yi para kazanmakla birliktei

46600937 Uzeyir Garih Genclere Tavsiyeler

Documents

Transcript of 46600937 Uzeyir Garih Genclere Tavsiyeler