ARTYKUY I MATERIAY

Dariusz KRUPA Centralny Orodek Szkolenia Stray Granicznej im. Marszaka Polski Jzefa Pisudskiego Koszalin

STRZELECTWO PNEUMATYCZNE PODSTAWOWE KOMPENDIUM WIEDZY

Wstp

Nie wierz, e jest kto, kto w przeszoci nie strzela do zapaek czy te do tarczy na odpustowych strzelnicach. Nie ma mczyzny, ktry bdc maym chopcem, z wypiekami na twarzy nie strzela na strzelnicy w wesoym miasteczku z wiatrwki lub te z tego, co j w tamtych la-tach przypominao. W przypywie utu szczcia bo o zamierzonej cel-noci raczej nie mogo by mowy mo na byo ustrzeli lizaka, misia czy te bukiecik kwiatkw. Myli si jednak kady, kto uwaa wiatrwk za wymys naszych czasw. Nie jest to przecie skomplikowane urzdzenie oglna zasada dziaania jest prosta, eby nie powiedzie: banalna. Z jednej strony kolba, z drugiej lufa a w rodku tok sprajcy powietrze. Ot i tyle.

Rys historyczny

Wykorzystanie wiatru do miotania pocisku jest pomysem starym jak wiat wiatrwki nie s o wiele modsze ni tradycyjny uk1, wystar-czy powiedzie, i ich protoplast bya ustna dmuchawka do wystrzeli-wania zatrutych strza. Oczywicie w kolejnych stuleciach to proste urz-dzenie w sposb naturalny ewoluowao.

Pierwsze powane prby z broni pneumatyczn to przeom XVII i XVIII wieku. Wtedy te, ze wzgldu na niedogodnoci wynikajce z korzystania z broni czarno prochowej, jak np. d ym, huk czy te ko-nieczno adowania, wiatrwki byy uwa ane (np. podczas polowa) za lepsz alternatyw broni palnej2. Jednake ze wzgldu na brak produkcji

1 Wszelkie informacje dot. historii, budowy, dziaania i podziau wiatrwek pochodz z Poradnika wiatrowicza autorstwa Teodoryka Szyszko, z pozycji wydawniczej pt. Polskie konstrukcje broni strzeleckiej autorstwa Zbigniewa Gw dzia i Piotra Zarzyckiego (Sigma Not, 1993) jak rw nie z Weapons and international encyclopedia from 5000 BC to 2000 AD Davida Hardinga. 2 I dzisiaj s na wiecie pastwa, ktre dopuszczaj polowanie na np. szkodniki z broni wiatrowej. Istnieje nawet zawd, ktry opiera si na takiej dziaalnoci tzw. Pest Control (przyp. Autora).

ARTYKUY I MATERIAY

seryjnej, tylko nieliczni bogaci mogli sobie na ni pozwoli. Co nie znaczy, e bro wiatrowa suya wycznie do polowa. Nic bardziej mylnego: np. armia austriacka uywaa na przeomie XVIII i XIX wieku wiatrwki skonstruowanej przez Bartholomeo Girandon iego w roku 1779, potraficej wystrzeli przeciw armii Napoleona uwaga: 20 pociskw kaliber 44 z prdkoci ok. 300 m/s. Mimo, e Francuzi wygrali, to wia-trwka ta czynia takie spustoszenia w ich szeregac h, e kady Austryjak zapany z tak broni by traktowany nie jak onierz, ale jak zabjca.

Woski, a raczej tyrolski zegarmistrz Bartholomeo Girandoni z Ampezzo, yjcy w latach 1744 1799 by twrc nie tylko dugiej broni pneumatycznej. Konstruowa te pistolety. W tamtych czasach monopol na produkcj zamkw do wczesnej broni palnej miay praktycznie tylko cechy zegarmistrzowskie. Jedna myliwska wiatrwka rwnaa si ceno-wo w owych latach okoo 1000 muszkietw!

Girandoni wykona ok. 1400 1500 wiatrwek. Byy o ne wyko-nywane wycznie w kalibrze 11,5 mm. Z odlegoci 100 metrw kula wystrzelona z wiatrwki przebijaa calow (25,4 mm) desk. Szybko-strzelno wynosia 15 strzaw na minut . Wiatrwka wyposa ona bya w kolbo zbiornik, podobno miedziany, o pojemno ci 612 cm3, dodat-kowo wzmacniany drutem lub skr . Kady strzelec posiada przy sobie zapasowy, naadowany zbiornik. Do rcznego napompowania zbiornika naleao wykona 1500 "pompni". Wykorzystywane byy te rczne, przewone kompresory obsugiwane przez czterech strzelcw. "Jed-nostka ognia" dla jednego strzelca, czyli zapas kul, to 60 sztuk w este-tycznym mieszku.

Pocztkowo w now bro wyposaano co czwartego strzelca w wydzielonych kompaniach, a w 1790 roku sformowano Puk Strzelcw Tyrolskich liczcy 1313 strzelcw. U yte bojowo byy w wojnie z Turcj w latach 1788 1791, w czasie Wojen Napoleo skich w 1806 roku oraz podczas Wiosny Ludw, czyli Rewolucji W gierskiej w 1848 roku.

Pierwsza poowa XIX wieku przynosi zmierzch wiatrw ek spo-wodowany rozwojem broni palnej. Okoo lat 70tych X IX wieku wiatrwki zostay zakazane jako bro wojskowa w wielu pastwach. Traktowane byy jako bro niebezpieczna i zdradziecka. Nie miao to ju wikszego znaczenia bro palna growaa wtedy nad najlepsz wiatrwk .

Renesans wiatrwek w formie przeznaczonej do rozryw ki nast-pi na przeomie XIX i XX stulecia. Pierwsze konstrukcje przypominajce nieco dzisiejsze wiatrwki to bro jeszcze z 1829 roku. Czeski rusznikarz Josef Rutt skonstruowa karabinek majcy w kolbie skrzany miech,

ARTYKUY I MATERIAY

ktry z kolei ciskaa napita wczeniej spryna. Lufa bya gadka o ka-librze 10 mm. Pociskami byy strzaki z pdzelkami.

Prekursorem dzisiejszych wiatrwek by Michael Flur scheim, ktry w Eisenach Gaggenau zacz produkowa karabinki i pistolety to-kowe o amanej konstrukcji, bardzo podobnej do dzisiejszych. Bro Flur-scheima szybko zyskaa popularno i wypara bro z miechem.

Wiatrwki zyskay popularno jako bro do wstpnego treningu strzeleckiego w wojsku oraz jako tania bro do utrzymania sprawnoci strzeleckiej. W Polsce, w latach 20-lecia midzywojennego, bro pneu-matyczn szeroko stosowano w r nych organizacjach paramilitarnych, w wojsku, a take prywatnie. W Europie lat midzywojnia krloway wia-trwki produkcji niemieckiej. W drugiej poowie lat trzydziestych w Niem-czech i Czechosowacji wprowadzono wiatrwki z maga zynkami do wstpnego szkolenia wojska. W Polsce prowadzono badania nad po-dobn konstrukcj, lecz nie udao si jej wprowadzi do uytku przed wybuchem wojny, za to udao sie opracowa uniwersaln wkadk do ckmu Maxima wz. 1908/15 i ckm wz. 30 pozwalajc strzela rutem za pomoc spronego powietrza, przy czym bro zachowaa moliwo strzelania seriami. Zasig strzau wynosi okoo 300 metrw. Po II wojnie wiatowej wikszo wiatrwek w Europie produkowali Niemcy 3.

W Polsce po II wojnie wiatowej produkcj pneu-matykw rozpocz to w 1956 r. modelem kl.187, nastpnie na jego bazie powstay lekki kl.141 i ciki kl.188. W 1954 r. w szczeciskich zakadach "Ferrum" podjto prb skon-struowania pistoletu pneuma-tycznego. Niestety do produk-cji seryjnej nie doszo. Dopiero w latach siedemdziesitych opracowano ucznika wz.70

(widoczny na zdjciu u gry). Pod koniec lat osiemdziesi tych urucho-miono produkcj nowych modeli kl.168 i kl.167 w Kombinacie Maszy n Wkienniczych "Wifama" w odzi, niestety by to ju zmierzch naszego przemysu pneumatykw: do dzi nie wiadomo, ile wyniosa produkcja.

3 Wytumaczenie takiego stanu rzeczy jest bardzo proste: ot na mocy Traktatu Wersalskiego po pierwszej wojnie wiatowej, fabryki zbrojeniowe w Niemczech zostay niejako na lodzie. Zabroniono im produkcji broni. Aby mc egzystowa wiele z nich przerzucio si na produkcj pneumatykw. Std te duga tradycja i wspaniale dopracowane konstrukcje z tego kraju (przyp. Autora).

ARTYKUY I MATERIAY

Przeom XX i XXI wieku to rozkwit przemysu strzelectwa pneu-matycznego. Do przeszoci nale czasy przykrcanych rubami do toka skrzanych uszczelek i wiecznie rozkr cajcych si mocowa za-wiasu lufy. Konstruktorzy stworzyli wiatrwki z nac igiem dolnym czy bocznym o staej lufie, pozwalajcym na monta naprawd potnych celownikw optycznych. Cakiem niedawno powstaa no wa jako wia-trwki PCP 4, ktre energi czerpi nie z siy cinitej spryny, ale ze spronego powietrza zmagazynowanego w specjalnym, cinieniowym zbiorniku umieszczonym pod luf. Wraz z nimi w sin dal odesza naj-gorsza zmora strzelcw wiatrowych i delikatnych lun et: odrzut brak spryny ciskajcej tok ze spronym powietrzem powoduje, i tego rodzaju pneumatyki s praktycznie bezodrzutowe.

No i rzecz chyba najistotniejsza: ostatnia dekada XX wieku to no-we przepisy prawne, ktre ju nie zakazuj posiadania przez normalnego zjadacza chleba wiatrwek. W sin dal odeszy pozwolenia. Prawda jest taka, i rzucony rk kamie ma nieporwnywalnie wi ksz moc, ni ustawowe 17 Jouli5. Nie znaczy to, i potoczne wiatrwki nie s grone nic bardziej mylnego: jak kade urzdzenie w niewprawnych rkach mo-g zrobi powan krzywd. Dlatego te naley ich bezpiecznie i z roz-wag uywa6.

Klasyfikacja wiatrwek

Myli si ten, kto uwaa, i mona wszystkie wiatrwki wrzuci do jednego worka jak ka dy wieloprodukcyjny wytwr mo na je podzieli wg r nych kryteriw. Ja podam chyba dwa najpopularniejsz e:

1. ze w wzgldu na sposb spr ania powietrza potrzebnego do miota-nia rutu,

2. oraz sposb naci gu.

Wiatrwki spr ynowe chyba najpopularniejsze z obecnych na rynku wiatrwek. Powietrze spr ane jest za pomoc toka, ktry wprawia w ruch spryna. Ich odmian s pneumatyki, w ktrych mo na zastoso-

4 Z ang.: pre-charged pneumatic (przyp. Autora). 5 W Polsce za bro pneumatyczn uznaje si tak, z ktrej wystrzelony pocisk nie przekracza ener-gii wylotowej 17 Jouli. W innych pastwach ograniczenia te s r ne dla przykadu: u naszych ssiadw Niemcw w/w ograniczenie dotyczy 7,5 Joula. Na karabinek czy te pistolet miotajcy rut powyej tej mocy, naley mie ju pozwolenie jak na bro paln. Ustawowe 17J to prdko wyloto-wa rutu ok. 250 260 m/s (przyp. Autora). 6 Wikszo czytelnikw Biuletynu ma na co dzie do czynienia z broni paln, dlatego te w niniej-szym artykule celowo pomijam problematyk zwizan z bezpiecznym uywaniem pneumatykw (przyp. Autora).

ARTYKUY I MATERIAY

wa spryn gazow, tzw. GAS RAM (eby przedstawi powysz kwesti obrazowo: dziaajcy na podobnej zasadzie, co np. amortyzator gazowy w tylnej klapie samochodu).

Wiatrwki spr ynowe mona podzieli wedug sposobu na-cigu spryny:

amana lufa spr yna napina si wskutek zamania lufy; jest to naj-czciej wystpujcy rodzaj wiatrwek s najprostsze i co za tym idzie najtasze, a wic i najpopularniejsze wrd strzelcw weekendowych; nacig boczny spr yna napina si wskutek nie zamania lufy, a w efekcie ruchu specjalnej dwigni umieszczonej najczciej z prawej strony oa pneumatyka; nacig dolny zasada jest ta sama co przy naci gu bocznym, jedyna r nica polega na umiejscowieniu dwigni: ta znajduje si pod oem wiatrwki.

Wymienione wiatrwki generalnie kojarz si nieodparcie z chiskim zalewem tego towaru na naszych bazarach, targach i ryn-kach: jest ich najwicej. Z celnoci nie maj nic wsplnego, s tandetnie wykonane i co najistotniejsze naprawd niebezpieczne dla strzelca. Wie si to ze sposobem adowania rutu: znane mi s przypadki, i po odcigniciu dwigni, odsoniciu komory adujcej i napiciu spryny, wskutek nie czarujmy si : fatalnego wykonania zabezpiecze osoba adujca rut tracia palce. Tak, tak to nie kamstwo. Przy napitej spr-ynie podczas adowania rutu do lufy nastpowao samoistne zwolnie-nie spryny i zamknicie komory zamka to tak, jakby my np. w Wal-therze P99 odcignli zamek, kolega woyby w okolice wyrzutnika palec a my bymy go zwolnili Nic przyjemnego. S dz, i zamany palec to najmniejszy wyrok w tym przypadku. Dlatego w tym miejscu chciabym przestrzec wszystkich, ktrzy zamierzaj kupi tego typu sprzt: prosz si dwa razy zastanowi. Niech nikogo nie nabior dumnie brzmice nazwy wiatrwek: seria XS-B1, XS-B2, XS-B3, XS-B4, XS-B6, XS- B12 (wystpuj tak-

e bez oznaczenia XS), seria QB (z wyj QB-78), Perfecta, modele 45S, 50S, Norconia Germany, Lider, i inne bazarowe hmmm wynalazki w cenie do 500 z otych.

ARTYKUY I MATERIAY

Wszystkie te pneumatyki maj jedn, aczkolwiek bardzo istotn cech: produkowane s w jednej i tej samej fabryce w Szanghaju Nie-dowiarkom podaj adres internetowy: http://www.airrifle-china.com/

Oczywicie: kady sprzedawca bdzie zachwala swj sprz t, obiecywa super celno za 200 300 zotych. Hasa w stylu Patrz Pan jakiego ma kopa! syszaem ju niejednokrotnie. Tylko co z tego wy-nika? Nic. Prawda jest taka, e rzadko ktra z tych wiatrwek tak na-prawd przekracza 100 m/s prdkoci pocztkowej rutu Sk d w takim razie ten odrzut? W myl zasady: im wicej huku, zgrzytu i szarpnicia tym mocniej. Mwi c krtko: mit.

Powiedzmy uczciwie: w tej klasie sprztu nie ma jakoci. Chi-skie wiatrwki maj tylko i wycznie jedn pozytywn cech: s tanie. A i owszem: raz w tygodniu z 5 metrw mo na postrzela do puszek na dziace, dodam: duych puszek, ale na tym kocz si ich snajperskie moliwoci.

Dla porwnania: ze redniej klasy karabinka pneumatycznego z zamontowanym na nim redniej jakoci celownikiem optycznym mone-ta 5-zotowa z odlegoci 20 metrw nie jest jakim specjalnym wyzwa-niem. Z bardzo dobrej wiatrwki z porz dn optyk moemy z 50 metrw strci usk z KBK AK. Dobry strzelec, przy bezwietrznej pogodzie, zrobi to w 7 8 przypadkach na 10 strzaw. I nie s to opowieci wdkarskie (Taaaaaaaaaak ryb zapaem!) znam wiele osb, ktre robi to bez najmniejszych problemw. Nie znaczy to, e z broni palnej bd strzela rwnie celnie. Absolutnie: inny rodzaj spustu w dob rej wiatrwce (prak-tycznie na dmuchnicie nacisk okoo 50g! a nawet mniejszy), inna technika strzelania, inny sprzt, inne cz sto optyczne przyrz dy ce-lownicze. Natomiast miem twierdzi, i dobry strzelec, ktry trenuje na co dzie z broni paln bez najmniejszych problemw po wst pnym tre-ningu bdzie robi niesamowite wyniki z wiatrwki. Ale to t ylko moje pry-watne zdanie, nie potwierdzone empirycznie.

Nasuwa si wic pytanie: co w takim razie kupi dysponujc okrojonym budetem? Zapewniam wszystkich, i wybr wbrew pozo-rom wcale nie jest may. Na naszym rynku w cenie do ok. 500 z do-stpne s tureckie HATSANY, hiszpaskie GAMO, rosyjskie BAIKAL I czy te czeskie SLAVIE. Kada z nich ma swoje wady i zalety, natomiast wszystkie zasuguj na nazwanie ich solidnymi, sprynowymi wiatrw-kami niskobudetowymi. Osobicie w tej cenie polecam kademu po-cztkujcemu czesk SLAVI, np. model 634. Niska cena, dobra jako, przyzwoita celno, dostpno czci zamiennych oraz atwo serwi-sowania tego sprztu, czyni go naprawd godnym uwagi.

ARTYKUY I MATERIAY

Sprynowy karabinek pneumatyczny Slavia 634 egzemplar z zosta pozba-

wiony tradycyjnych przyrzdw celowniczych (zdj cie: prywatne zbiory Autora).

Dysponujc kwot od 700 do 1 800 z warto kupi niemieckiego Weihraucha mwi c szczerze innej alternatywy nie ma. Jest to najlep-szy od wielu lat produkt na rynku w tym przedziale cenowym, absolutna najwysza pka. Jako i precyzja wykonania, wiele lat dowiadczenia i obecnoci na rynku sprawiaj, i moemy by pewni, e produkt z logo tej firmy to najwysza klasa wiatowa dodajmy: klasa sama dla siebie, elita pneumatycznych karabinkw spr ynowych.

U gry: HW 98, poni ej: HW 97 grna pka karabinkw spr ynowych firmy Weihrauch. Przy kabku spustowym: regulator nacisku (spust typu Record).

Niewiele jest wiatrwek opartych na dziaaniu spr yny kosztu-jcych powyej 2 000 z mo na do nich zaliczy angielskie Webleye i Theobeny. Pozostaje pytanie, czy warto wyda te pienidze, mimo wszystko, na wiatrwk sprynow? Moim zdaniem nie warto.

ARTYKUY I MATERIAY

Wr my do wiatrwek:

Wiatrwki CO 2 spr one powietrze jest umieszczone w specjalnych pojemniczkach podobnych do syfonw; korzystanie z t akiej wiatrwki wymaga zakupu naboi gazowych CO2. Jeden wystarczy na wystrzelenie okoo 40 60 rutw. Ich zalety: cena. Wady: maa celno , problemy ze stabilnoci oddawanych strzaw (spadek mocy), spore koszty ek splo-atacji przy intensywnym treningu.

Replika COLTa wz. 1911 widoczny nabj zasilaj cy z gazem CO2 oraz amunicja (kulki 4,5 mm). Odsonita rkojeci (szyna na nabj z gazem):

przedstawiony sposb zasilania CO 2.

Wiatrwki PCA (pre-charged air) czyli pompowane: rdem nap du jest rcznie sprone w zbiorniku powietrze, spramy je za pomoc jedno lub wielokrotnego pompowania. Byy to kilka, kilkanacie lat temu7 najczciej karabinki do wyczynowego uprawiania strzelectwa o mocy nieprzekraczajcej 7,5 Joula.

7 Pisz byy, gdy z wiedzy, ktr posiadam wynika, e w dzisiejszej dobie w profesjonalnym strze-lectwie pneumatycznym wykorzystuje si ju pneumatyki PCP (przyp. Autora).

ARTYKUY I MATERIAY

W ich produkcji przodowali Niemcy cechowaa je :

niesamowita celno zwizana z brakiem odrzutu,

wymienite przyrzdy celownicze (diopter popularny przeziernik),

i mikki- tzw. matchowy (z ang.), w peni regulowany spust.

Wszystkie te cechy powodoway, i ten rodzaj wiatrwek nazy-wano potocznie dziurkaczami w po czeniu z najwyszej jakoci ru-tem, trafienia w tarczy z odlegoci 10 metrw wygl day jak po uyciu dziurkacza biurowego do papieru. Skupienie przy strzaach z wolnej reki na 10 metrw u redniego strzelca wynosio okoo 5 centymetrw. Prz y strzaach z podparciem w sumie nie mona byo nawet mwi o skupieniu takie strzay nie nale ay do przyjemnoci: no bo ile razy mona trafia cigle w to samo miejsce? Po wystrzeleniu 10 rutw w tarczy pojawiaa si jedna dziura o rednicy 1 1,5 centymetra.

Jeden z najlepszych wyczynowych karabinkw pneumaty cznych PCA na wie-cie, produkowany kilkanacie lat temu w niemieckich zakadach Feinwerkbau FWB 601. Zastpiy go modele 602 i 603. W swojej klasie nie mia konkurencji. Dorwnyway mu jedynie (rwnie niemieckie) karabinki Haenel, Diana, Ham-

merli i Anschutz. Prosta konstrukcja czynia go praktycznie bezawaryjnym. Dzi zastpiony karabinkami PCP serii 700 (zdjcie: prywatne zbiory Autora).

Wiatrwki PCP (z ang. pre-charged pneumatic) lub inaczej zasobni-kowe (posiadaj zbiornik na sprone powietrze wymagaj dodatko-wych butli oraz przewodw do adowania) 8.

8 Szczegowo omwi ten rodzaj wiatrwek, jako najbardziej zaawansowan e technologicznie i jakociowo, w dalszej czci artykuu (przy. Autora).

ARTYKUY I MATERIAY

Mwi c o wiatrwkach nale y podzieli je rwnie na:

wiatrwki odrzutowe : napdzane spryn, cho jest par bezodrzuto-wych no, prawie bezodrzutowych wyj tkw. S to zabjcy lunet.

Mao kto wie, ale najgorsz zmor celownikw optycznych s wiatrwki spr ynowe, ktrym paradoksalnie bro palna nie wyrzdzi najmniejszej krzywdy. Dlaczego tak si dzieje? Mwi c najprociej winny jest odrzut wsteczny spryny i zwizane z nim siy, ktre oddziauj na ten precyzyjny, optyczny sprzt. Jeden strza z wiatrwki i ze sabej jakoci celownika mamy grzechotk taka luneta nie nadaje si do ni-czego. Dlatego te warto pamita, i kupujc pneumatyka nie naley oszczdza na celowniku optycznym. Lepiej kupi mniejszej klasy kara-binek z lepsz optyk, ni na odwrt. Nieformalnie przyj a si nastpu-jca zasada praktyczna: celownik do wiatrwki powinie n kosztowa tyle samo, bd prawie tyle samo, co sama wiatrwka 9.

Wracajc do odrzutu zwizanego z wiatrwkami spr ynowymi. Potrzeba jest matk wynalazkw. Dlatego te wynaleziono: wiatrwki bezodrzutowe do bezodrzutowych zaliczamy wszystkie pneumatyki napdzane spronym gazem, czyli CO2, PCA i PCP. Tym samym problemy zwizane z wyborem i kupnem celownika optycznego poszy w zapomnienie.

Ze wzgldu na rodzaj lufy moemy rozr ni jeszcze:

Wiatrwki gadkolufowe i gwintowane nie ka dy wie, ale podzia ten to nasz rodzimy, polski podzia, nieznany na wiecie. Jeszcze nie tak dawno kilka lat temu obowi zujce przepisy nie zezwalay na posia-danie bez pozwolenia wiatrwki gwintowanej 10, std te nasi rodacy za-czli zamawia u producentw wiatrwki z luf gadk. Absurd ten zlikwi-dowano wraz ze zmian ustawy o broni i amunicji.

Wiatrwki PCP (pre-charged pneumatic)

W kilku sowach postaram si opisa dziaanie karabinka PCP. Jak ju wspomniaem, najwiksz bolczk wiatrwek spr ynowych by ich odrzut i konieczno cyklicznego napinania spryny. Aby cho poowicznie zaradzi temu, zaczto konstruowa pneumatyki PCA 9 Temat celownikw optycznych, ich jako ci, dostpnoci na naszym krajowym rynku, sposobu wyboru i cen jest rwnie obszerny, co tematyka kara binkw pneumatycznych. By moe niniejszy artyku bdzie przyczynkiem do rozwinicia tej problematyki w kolejnym Biuletynie COSSG (przyp. Autora). 10 Naley si domyla, i ustawodawca najprawdopodobniej chcia odda do rk uytkownika strzelca pneumatyk, w ktrym celno ograniczono do minimum. Tak ma si rzecz w przypadku lufy gadkiej (przyp. Autora).

ARTYKUY I MATERIAY

(pre-charged air) czyli takie, gdzie tok jest pompowany r cznie. Odrzut wyeliminowano, problem napinania toka pozosta. Do czasu.

Na zdj ciu poni ej: niemiecki wyczynowy karabinek pneumatyczny PCA Feinwerkbau 601 (FWB 601) w centrum fotografii wi doczny chwyt d wigni

napinania toka. Nad ni : diopter/przeziernik. Aby mc odda 1 strza, nale y za pomoc w/w d wigni napeni tok powietrzem. Nie wymaga to zbyt du ej siy,

d wignia dziaa w zakresie ok. 90 (zdj cie: prywatne zbiory Autora).

Z pomoc przyszli nurkowie. Skoro mo na pywa pod wod wykorzystuj c powietrze spr one w butli do nurkowania, to przecie na podobnej zasadzie mo na by takim samym powietrzem adowa wia-trwk . Tak powstay pistolety i karabinki PCP.

Zasada dziaania jest banalna pod luf umiejscowiony jest przykr cany r cznie kartusz (zbiornik na spr one powietrze) z mano-metrem pokazuj cym aktualne ci nienie powietrza. Poci gni cie za j zyk spustowy powoduje wypuszczenie przez precyzyjny z awr odpowied-niej ustalonej ilo ci powietrza, ktre wypycha rut przez luf . Prawda, e brzmi nieskomplikowanie? Ot nie do ko ca: ci nienie w takim kartu-szu, ktry ksztatem i wielko ci przypomina rurk od siodeka rowe-