KINEZITERAPIJAKINESIOTHERAPY

Dr Nedeljko RodićDr Zoran Đokić

1

BIOMEHANIČKE OSNOVE KOREKTIVNE GIMNASTIKEBIOMECHANICAL BASIS OF CORRECTIVE GYMNASTICS

PREDAVANJE 4LECTURE 4

2

4. BIOMEHANIČKE OSNOVE KOREKTIVNE GIMNASTIKE

TEMATSKE CELINE:

Ø Definisanje biomehanike korektivne gimnastike.Ø Zakonitosti transformacije kostiju.Ø Anatomske strukture u funkciji pokreta.Ø Lokomotorni sistem: kosti, zglobovi, mišići.

3

4

4. BIOMEHANIČKE OSNOVE KOREKTIVNE GIMNASTIKE

Poznavanje biomehanike – zbog uticaja mehaničkih faktora na organizam čoveka.

Nastavnik fizičkog vaspitanja:§ razumevanje odnosa između oblika i funkcije skeleta,§ uticaj određenih mehaničkih faktora značajnih za nastanak

telesnih deformiteta,§ bolje razumevanje funkcionalnih poremećaja,§ potvrđivanje efekata primenjenih korektivnih vežbi.

Clij – pravilan razvoj aparata za kretanje učenika.

Organizam čoveka – deteta, izložen je permanentnim uticajima mehaničkih faktora.

5

WOLLF – zakon transformacije kosti

Pojačan pritisak dovodi do njene hipertrofije, asmanjeni pritisak do razgradnje kosti.

ROUXOrgani postižu maksimum funkcije sa minimu-mom materijala – funkcionalno prilagođavanje.

U ovom procesu bitna su dva faktora: aktivna hi-pertrofija (pri većem opterećenju – zadebljanje ipovećanje koštanog tkiva) i inaktivitetna atrofija(pri smanjenom opterećenju ili mirovanju – kostigube koštano tkivo).

6

ARNDT-SCHULTZOV biološki zakon

Uticaj mehaničkih funkcionalnih nadražaja u fizio-loškim granicama (laki i srednji) deluju stimula-tivno, dok prejaki deluju štetno.

DELPECHOV zakonNepravilno raspoređen pritisak na površine kostijudovodi do deformacija, delovi izloženi pritiskusporije rastu, dok se druge rasterećene površinerazvijaju normalno.

§ SKOLIOZA – primena, ako proces okoštavanja jošnije završen.

7

KUMMER

Mehanička sila deluje kao nadražaj i uslovljavaodređene biološke procese. Funkcionalna adap-tacija – apozicija (dodavanje) – pri pojačanimnaprezanjima. Resorpcija koštanog tkiva –usled izostanka ili bitno smanjenog naprezanja.

8

PAUWELS

Unutrašnja i spoljašnja građa kosti, zavisi od sme-ra sile koja na njih deluje. Ako sila deluje na kostu pravcu savijanja – kost treba da bude jaka i ma-sivna, što bi uticalo na povećanje njene težine,trebalo bi znatno više materijala za izgradnju.

Kost – princip lakogradnje – koštano tkivo se gru-piše duž trajektorija – glavnih linija otpora premasili sabijanja i istezanja.

Sa manje materijala postiže se isti efekat kao ikad bi kost bila masivna, kompaktna i vrlo teška.

9

§ Organizam čoveka podleže zakonima fizike.

§ Delovanje mehaničkih sila – najbolje se uočavajuna aparatu za kretanje (kosti, mišići, zglobovi).

§ Uticaj sile gravitacije.

§ Delovanje mišića suprotno je dejstvu sile gravita-cije.

§ U odnosu na silu gravitacije, aktivna snaga mišićaima ulogu suprotnog tereta. Radi uspostavljanjaravnoteže u zglobu, neophodno je da na obe stra-ne proizvod, sile i kraka bude jednak.

10

ANATOMSKE STRUKTURE U FUNKCIJI POKRETA

U izvođenju pokreta, bilo da je aktivan ili pasi-van, prost ili složen – aparat za kretanje:

Ø kosti,Ø zglobovi,Ø mišići,Ø centralni nervni sistem,Ø periferni nervni sistem.

§ Pod kontrolom CNS-a.

11

KOSTIü Međusobno povezane određenim anatomskih

strukturama u jednu celinu - KOSTURü Mehanički – statički potporni elementi pružaju

oslonac telu, otpor unutrašnjim i spoljnim silama,stalan oblik i uspravan stav tela

ü Kinematička funkcija – mišići prenose na kostkontrakcije, pomeranje segmenata i tela u pros-toru.

ü U zavisnosti od tačke oslonca i tačke dejstva sile,duge kosti deluju kao mehaničke poluge, jedno-krake i dvokrake:

ü Kinematička poluga ili poluga brzine.ü Statička poluga ili poluga sile.ü Dvokraka poluga ili poluga ravnoteže.

12

1. Kinematička poluga ili poluga brzine.2. Statička poluga ili poluga sile.3. Dvokraka poluga ili poluga ravnoteže.

13

Ø Promena oblika i unutrašnje građe nastaje pod uticajem raznihspoljašnjih i unutrašnjih faktora.

Ø PLASTIČNOST – u mlađem dobu veća.Ø Dugotrajno ležanje – kost gubi kompaktno koštano tkivo, atrofira,

postaje porozna i lako lomljiva.Ø Koštano tkivo se različito ponaša u toku rasta i razvoja i nakon

završetka okoštavanja.Ø Period rasta – aktiviranje muskulature – pozitivan uticaj (lokalna

cirkulacija, energetski potencijal, metabolizam) – do 25. godine.Ø Starenje – staračka osteoporoza.Ø Regeneracija – biološko svojstvo – periost – osteoblasti.Ø Pravilno zarastanje – fiksiranje i imobilizacija. Lažni zglob. Neže-

ljene posledice – neadekvatna primena kineziterapije u pojedinimfazam arehabilitacije (nakon fraktura).

Ø Nakon preloma, dok traje imobilizacija, indikovano samo – izo-metrijsko naprezanje mišića (sprečava atrofiju i pospešuje bržestvaranje kalusa).

14

15

ZGLOBOVI§ Pokretni (sinartrosis).§ Nepokretni (dijartrosis).

SASTAVNI ELEMENTI POKRETNOG ZGLOBA

§ Glavni: zglobna površina, zglobna šupljina, zglobna čaura.§ Sporedni: zglobne veze i fibroznohrskavičave ploče.

§ Zglobna površina – epifize dugih, periferni okrajci kratkih kostijukoji se međusobno dodiruju. obložene zglobnom hrskavicom.

§ Zglobna šupljina – pukotinast organ, sadrži sinovijalnu tečnost(ishrana hrskavice i omogućuje lako klizanje zglobnih površina).

§ Zglobna čaura – cevoliki opnasti organ koji obuhvata zglobnekrajeve kostiju i stabilizuje zglobove.

16

17

U odnosu na oblik zglobnih površina:

§ JEDNOOSOVINSKI ZGLOBOVIZglobna površina valjkasto ispupčena, druga od-govarajuće valjkasto izdubljna. Ima jednu osovinu– zglob šarke. Pokreti – pregibanje i opružanje,ako je osovina paralelna uzdužnoj osovini kosti –točkast zglob – uvrtanje i izvrtanje.

§ DVOOSOVINSKI ZGLOBOVIZglobne površine – jajastog oblika (zglobovi senazivaju jajasti (elipsoidni). Pokreti odvođenja,privođenja i kružnog kretanja.

§ TROOSOVINSKI ZGLOBOVIOkrugao oblik koštanih okrajaka, jedna zglobnapovršina oblika polulopte, a druga odgovarajućeloptasto izdubljena – najpokretljiviji zglob.

§ 18

19

VRSTE POKRETA U ZGLOBOVIMA§ pregibanje (fleksija),§ opružanje (ekstenzija),§ privođenje (adukacija),§ odvođenje (abdukacija),§ kruženje (cirkumdukcija),§ uvrtanje (pronacija),§ izvrtanje (supinacija),§ okretanje unutra (unutrašnja rotacija),§ okretanje upolje (spoljna rotacija),§ opozicija (primicanje palca malom prstu),§ repozicija (odmicanje palca od malog prsta).

§ Pregibanje i opružanje – sagitalna ravan oko čeone ose.§ Odmicanje i primicanje – frontalna ravan oko sagitalne ose.§ Obrtanje upolje i unutra – horizontalna ravan oko vertikalne ose.

§ Prilikom analize pokreta stopala nije dovoljan izraz fleksija iliekstenzija – dorzalna fleksija, plantarna ekstenzija, uvrtanjestopala – supinacija, izvrtanje stopala – pronacija.

20

MEHANIČKE KARAKTERISTIKE ZGLOBOVA§ Osnovne karakteristike zgloba: čvrstina i pokretljivost.§ Čvrstina zgloba – preko pasivnih i aktivnih zglobnih stabilizatora (tenzora).§ Pasivni stabilizatori – zglobna čaura i zglobne veze.§ Aktivni stabilizatori – mišići.

§ Mišići treba da budu normalne, pa čak i veće dužine, ali dovoljno snažnida obezbede stabilnost i čvrstinu zglobova.

§ Pokretljivost zavisi od anatomske konstrukcije zgloba i dužine aktivnih ipasivnih tenzora.

§ Sistematsko izvođenje vežbi istezanja – pokreti enormnih amplituda(artsisti, gimnastičari).

§ Paralelno sa vežbama pokretljivosti i vežbe za jačanje aktivnih stabilizatora.

§ Zglob – potrebna permanentna aktivnost.§ Inaktivitet – dovodi do zatezanja zglobne čaure, do njene deformacije i

otežanog odvijanja pokreta. Može doći i do bujanja vezivnih ćelija – ukru-ćenje ili ankiloza zgloba.

§ Najosetljiviji – zglob ramena, kuka i kolena.21

§ Funkcionalna pokretljivost – odvija se u svako-dnevnom životu, pri svakodnevnim uobičajenimaktivnostima.

§ Rezervna pokretljivost – mogućnost da čovekpored funkcionalne pokretljivosti može da izve-de i pokret velike amplitude.

22

POLOŽAJ ZGLOBA

Ø Fiziološki – podjednak tonus mišića agonista i antagoni-sta (mirovanje – atrofija najmanja).

Ø Funkcionalni – omogućuju obavljanje svakodnevnih ži-votnih potreba.

Svaki zglob ima svoj funkcionalan položaj:Ø prsti – lagana fleksija,Ø ručni zglob – dorzalna fleksija od oko 20 stepeni,Ø lakat – odnos između podlaktice i nadlaktice oko 90 stepe-

ni,Ø zglob kuka – fleksija od oko 15 stepeni i abdukcija od oko

10 stepeni,Ø zglob kolena – kada je ono u potpunoj ekstenziji, a za sto-

palo – ugao od oko 90 stepeni u odnosu na potkolenicu.23

MIŠIĆI

§ Osnovni izvršioci motornih funkcija.

Prema histološkoj građi:§ Glatki.§ Poprečno-prugasti (osnovni nosioci funkcija lokomotor-

nog aparata).§ Srčani mišić.

§ Mišićno vlakno – sposobno da se grči i opušta, brzinu re-guliše nervni sistem.

§ Mišićna jedrina – tonus (napetost). Kod mlađih, trenira-nih i odmornih sosba tonus je veći nego kod starijih, netre-niranih i umornih.

24

I – III Dužina relaksiranog mišića.

I – II Dužina maksimalnokontrahovanog mišića.

I – IV Dužina maksimalnoistegnutog mišića.

25

§ Rad jednog mišića je proporcionalan veličini njego-vog skraćivanja i intenzitetu njegove snage.

§ WEBER-FICK-ov zakon – mišićno vlakno se pri naj-jačoj kontrakciji može skratiti čak za polovinu odsvoje prvobitne dužine.

§ Snaga (sila) mišića zavisi od broja mišićnih vlakana iona je proporcionalna veličini fiziološkog preseka.

§ Prema sposobnosti izvršenja mišićnih kontrakcija:§ mišići pokreta – tanki i dugi, nalaze se na ekstremi-

tetima,§ tonični mišići – ili fizički, kontrakcije i dekontrakcije

su spore, mogu dugo, bez zamora da vrše rad.§ Skeletni mišići: bela (brza) i crvena (spora) mišićna

vlakna.

26

KLASIFIKACIJA MIŠIĆA UODNOSU NA KOORDINACIJU

VRSTAMIŠIĆA

AGONISTI(Neposredni

izvršiocipokreta)

ANTAGONISTI(Izvode

suprotni pokretagonistima)

NEUTRALIZATORI(Eliminišu

suvišne pokreteobostranom

kontrakcijom)

FIKSATORI(Stabilizuju

pokretizometrijskomkontrakcijom)

SINERGISTI(Pomoćniizvršioci)

27

VRSTE MIŠIĆNIH KONTRAKCIJAPrema ponašanju mišićnih pripoja za vreme kontrakcijemišića:

§ Koncentrična mišićna kontrakcija – približavanje pripoja.§ Ekscentrična mišićna kontrakcija – spoljašnja sila,

udaljavanje pripoja.§ Statička mišićna kontrakcija – mišićni pripoji ostaju na

istoj udaljenosti.

§ U procesu osposobljavanja, narošito nakon povreda,koriste se sve tri vrste kontrakcija. Naročitu vrednostima statička (izometrijska) kontrakcija.

28

PODELA MIŠIĆA PREMA ULOZI U IZVOĐENJU KOORDINIRANIH POKRETA

Prema ulozi i značaju za izvođenje pokreta: § Agonisti – neposredni izvršioci pokreta.§ Sinergisti – pomažu izvođenje pokreta.§ Antagonisti – suprotna funkciji agonista.§ Fiksatori – izometrijskom kontrakcijom učvrđćuju određene delove

tela (segmente).§ Neutralizatori – istovremenom kontrakcijom sprečavaju nepotreb-

ne, sekundarne pokrete.§ Fleksori – smešteni ispred osovine zgloba (primicanje oba zglobna

kraka).§ Ekstenzori – smešteni iza osovine zgloba . suprotno dejstvo od

fleksora.§ Sa strane zgloba – primicači (aduktori) i odmicači (abduktori).§ Mišići čiji je pravac pružanja postavljen koso u odnosu na zglob –

rotatori.29

KINETIČKI MIŠIĆNI LANAC – mišići sinergisti – nado-vezuju se jedni na druge:

§ Otvoren – kraj ekstremiteta ili deo tela učvršćen samo najednom kraju.

§ Zatvoren – delovi tela učvršćeni na oba kraja.

KINETIČKA MIŠIĆNA VIJUGA (mišićna zamka) – mi-šići sa antagonističkim dejstvom međusobno povezani sakosti ili fibroznom formacijom.

30

BIOLOŠKE OSOBINE MIŠIĆA§ Adekvatno i umereno vežbanje potpomaže razvoj, delujući na mišićno i

koštano tkivo.

§ Ako vežbanje traje dugo, bez velikog naprezanja, kod mišića se jedinopovećava ugao pod kojim se njegovi snopići priključuju tetivi.

§ Izložen kratkotrajnom radu, sa velikim naprezanjem, dolazi do zadeb-ljanja tetivnih vlakana i nastupa HIPETROFIJA (povećava se fiziološkipresek i sila mišića).

§ Svakodnevna neznatna telesna aktivnost – nema prirasta mišićne sile.

§ Mišići – negativna biološka svojstva – ATROFIJA – inaktivitet.

§ Obim mišića se može smanjiti za polovinu ukoliko mirovanje traje 1-2meseca.

§ Ako nakom preloma kost postane kraća, shodno veličini skraćenja kostiskraćuje se i mišić – uz umanjenje snage njegove kontrakcije.

§ Posle nekoliko nedelja – mišić ponovo vraća svoju kontraktilnost.

31

VRSTE POKRETA

§ CNS – objedinjuje, koordinira i upravlja somatskim ivegetativnim procesima, a naročito aktivnostimalokomotornog aparata.

§ Impulsi iz viših centara preko određenih puteva dolazedo kičmene moždine, a odatle perifernim motornimneuronom do neuro-mišićne spojnice – do mišićnogvlakna.

§ Mišići koji obavljaju fine, suptilne pokrete angažujumanji broj motornih jedinica, dok mišići koji učestvuju uodržavanju dobre posture angažuju i veći broj motornihjedinica.

32

Prema mestu i načinu formiranja kretanja:

§ Voljni pokreti – nastaju zahvaljujući određenim meha-nizmima CNS-a (najviši nerbni centri).

§ Automatski pokreti – bez učešća svesti (nesvesni auto-matski sistem).

§ Refleksni pokreti – najprostiji pokreti (ne učestvujemoždana kora).

33

4. BIOMEHANIČKE OSNOVE KOREKTIVNE GIMNASTIKE

TEMATSKE CELINE:

Ø Definisanje bimehanike korektivne gimnastike.Ø Zakonitosti transformacije kostiju.Ø Anatomske strukture u funkciji pokreta.Ø Lokomotorni sistem: kosti, zglobovi, mišići.

34

P I T A N J A ?

35

HVALA NA PAŽNJI ?

36

BIOMEHANIČKE OSNOVE KOREKTIVNE GIMNASTIKEBIOMECHANICAL BASIS OF CORRECTIVE GYMNASTICS

PREDAVANJE 4LECTURE 4

37