30- İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE ARAŞTIRMA …°ş...Epidemiyoloji 1 •Toplumlarda...

30- İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ

Dr. VOLKAN DÜNDAR

1

Epidemiyoloji 1

• Toplumlarda sağlıkla ilgili olayların dağılım ve nedenlerini inceleyen bilim dalıdır.

• İnsan toplulukları üzerine bilim

• Hastalık ve ölümlerin toplumdaki dağılımını inceler. (Tanımlayıcı)

• Dağılım farklılıklarının hangi nedenlere bağlı olduğunu inceler.(Analitik) (Çözümleyici)

• Dağılımdaki farkın nedeni hastalığın nedenidir.

2

Epidemiyoloji 2

• Tanımlayıcı ( deskriptif) epidemiyoloji; Hastalıkları ve ölümlerin toplumdaki dağılımını inceler.

• Analitik-Çözümleyici epidemiyoloji; Hastalık ve ölümlerin nedenlerini inceler.

3

İş Sağlığında Epidemiyoloji 1Mesleksel epidemiyoloji-Occupational epidemiology

• İş kazası ve meslek hastalıklarının ( ve hatta çalışanların bütün

sağlık sorunlarının) değişik gruplardaki dağılımı incelenir (tanımlayıcı),

• Bu incelemeler sonunda çeşitli çalışan gruplarında hastalık ve ölümler farklılıklar gösterirse

• Bu farklılıkların nedenlerinin incelenmesi için analitikepidemiyolojik yöntemler kullanılır

4

İş Sağlığında Epidemiyoloji 2Mesleksel epidemiyoloji-Occupational epidemiology

• Mesleksel Epidemiyolojinin Başlangıcı

• Dr.Percival Pott (1775); İngilteredeBaca temizleyici çocukların ileri yaşlarında görülen skrotumkanseri’nin nedeni olarak baca kurumundaki katranı işaret etti.

• 150 yıl kadar sonra 1932’de Katran : (1-2 dibenzantrasen) ilk kanserojen kimyasal madde olarak tanımlandı.

• 1788 Baca temizleyen çıraklar yasası. – 8 yaş sınırı

– Haftada bir yıkanma

5

Epidemiyolojik yaklaşım ilkeleri ve Ölçütler 1

• Klinik çalışmalar bireylerle• Epidemiyolojik çalışmalar gruplarla yapılır

• Toplumda sağlık düzeyi göstergeleri olan hastalık ve ölümlere ilişkin sıklık ölçütleri (insidans, prevalans,mortalite vb.) değerlendirilir. (Tanımlayıcı)

• Toplumdaki önde gelen hastalıklar ve ölüm nedenleri saptanır, (Analitik)

• Toplumun sağlık düzeyi belirlenir• Koruyucu uygulamalar bu bilgilere göre düzenlenir

6


• Hastalık veya ölüm sayılarının nüfusa oranlanarak ifade edilmesine “HIZ” (rate) adı verilir

• Hastalık veya ölüm sayıları risk altındaki toplum sayısına bölünür ve bir katsayı ile çarpılır.

– Hastalanan veya ölen kişi sayısı

• Hız=---------------------------------------------- x k– Hastalık veya ölüm riski altındaki kişi sayısı

7


• İnsidans hızı:

• Büyüklüğü bilinen bir toplulukta belirli bir sürede yeni ortaya çıkan hastalık sayısı

• 200 işçinin çalıştığı iş yerinde bir yılda 20 solunum yolu enfeksiyonu varsa

• Solunum yolu enfeksiyonu insidans hızı

• 20/200 X 100= % 10 olarak hesaplanır

8


• Prevalans hızı:• Belirli bir toplulukta herhangi bir zamanda yeni

bulunan ve eskiden beri var olan hastaların toplamını gösterir

• Uzun süre devam eden hastalıklarda kullanılır• Prevalans= İnsidans x süre

• Süresi 1 yıldan az süren hastalıklarda• Prevalans= İnsidans

9


• 500 kişinin çalıştığı akümülatör fabrikasında kanda kurşun düzeyi taraması yapılsa

• 100 kişinin kanında kurşun düzeyi izin verilen sınırın üstünde bulunsa

• Kurşun etkilenmesi prevalans hızı=100/500 x100= % 20 olarak bulunur

• Bunların kaç tanesi o yıl kaç tanesi daha önce kurşundan etkilendi bilemeyiz

10


• Prevalans Havuzu:

• Herhangi bir zamandaki hasta sayısıdır.

• Havuzdaki hasta sayısı; havuza yeni giren hastalar(insidans vakaları) ile iyileşerek veya ölümle havuzdan çıkan hastalar arasındaki dengeye bağlıdır.

• Uzun süren hastalıklarda havuzdaki hasta sayısı artar.

11


• Mortalite hızı:• Bir toplulukta belirli bir süre içinde ölenlerin

sayısının nüfusa oranıdır.

• 1000 kişinin çalıştığı işletmede 1 yılda 3 kişi ölmüş ise mortalite hızı binde 3 olarak ifade edilir.

• Mortalite hızı; yaş, cins, hastalık,meslek grubu gibi gruplara özel olarak da hesaplanabilir

12


• İş kazası sıklık hızı:• Bir işletmede, İş kazası görülme olasılığını gösterir.

• 250 işçinin çalıştığı iş yerinde 1 yılda 5 iş kazası olmuş ise;

• İş kazası sıklık hızı = 5/250 x 100= % 2 dir

• Yaş, cinsiyet, eğitim düzeyi, kıdem, çalışılan bölüm özelinde hesaplanabilir

13


• İş kazası ağırlık hızı:• Yaralanmaya bağlı iş günü kayıplarının toplamı, o işyerindeki

toplam çalışma süresine oranlanır ve katsayı ile çarpılır

• İş kazası nedeniyle olan• Toplam işgöremezlik süresi (saat)

• İş kazası ağırlık hızı= ---------------------------------------- x k• İşçi sayısı x 8 saat x 300 iş günü

• Katsayı 1 milyon olursa, işyerinde 1 milyon iş saatinin ne kadarının iş kazaları nedeniyle kaybedildiği bulunur.

14

İş Sağlığı ve Güvenliği alanında Epidemiyoloji Uygulama Olanakları 1

• Çalışanlar grubu genellikle, değişkenliği az ve ulaşılabilir topluluklardır

• Özellikle prospektif çalışmalara uygundur.

• Ortam ölçümlerinin yapılması, sağlık sorunlarının nedenlerinin saptanmasında önemlidir

• Sağlık kayıtları ve işyeri ortam ölçümü kayıtları yararlı kaynaklardır.

15


• Çalışma koşullarında ve kullanılan teknolojide yapılan değişiklikler “Doğal Deney” olanakları sağlar

• Sağlık eğitimi, sağlığı geliştirme etkinlikleri de değişimlere neden olur

• İyi planlanan epidemiyolojik çalışmalar, çalışanların sağlığının korunmasında önemli bir rol oynayabilir

16


• Karar vermeye yardımcı araştırmalar:

• Önce sorun tanımlanmalıdır.– Sağlık olayı; kimde, nerede, ne zaman görülüyor

• Sorun olan yerler ve konular belirlenir

• Yöneticilere hangi soruna öncelik verileceği konusunda yol gösterir

17


• Uygulamalara yönelik planlama yapmak:

• Epidemiyolojik çalışmalarla elde edilen bilimsel veri ve değerlendirmeler, İşçi, İşveren ve devletin uygulamalara farklı bakış açılarını, ortak bir kararda birleştirmelerine yardımcı olur.

18


• Uygulamaların sonuçlarının değerlendirilmesi 1:

• Bir makine veya işlemde yapılan değişiklikten sonra iş kazalarındaki azalmanın saptanması

• Taşıma sistemini değiştirme veya işçilere ağılık kaldırma eğitimi verilmesi sonrası, bel ve sırt ağrısı yakınmalarındaki azalma.

• Sayılar yanında istatistiksel önemlilik testleri de yapılır.

19


• Uygulamaların sonuçlarının değerlendirilmesi 2:

• Bu değerlendirmelerin yapılabilmesi için; • İş yeri bölümlerine göre çalışma koşulları ve sağlık

kayıtları

• Çalışanları bütün sağlık yakınmalarının kayıtları (Özellikle iş ile ilgili olan)

• Bu bilgilerin istatistik kayıtlarının tutulması

• Gerekli tablo ve grafiklerin yapılması

• Gerekir

20

Epidemiyolojide veri kaynakları 1

• Genel amaçlı resmi kayıtlar 1:

– A) Nüfus sayımı bilgileri:

• Ülkede yaşayanların sayısı, yaş, cinsiyet, eğitim düzeyi, medeni durumu, meslek .

• Nüfus bilgileri hız hesaplaması sırasında orantının paydası olarak kullanılır

21


• Genel amaçlı resmi kayıtlar 2:– B) Ulusal ölüm kayıtları:

• Mernis sistemi içinde “Ölüm Kayıt Bildirim Sistemi (ÖBS)” tüm ölüm kayıtlarını toplamaktadır

• Araştırma kapsamındaki gruplarda bulunan değerler ülke değerleri ile karşılaştırılır.

Ölüm nedeni ile meslek incelenirken sadece son mesleğe bakılmaz.

Pnömokonyozdan ölenlerin son mesleği, depocu, gece bekçisi, yazı işleri çıkabilir, bunlar tozlu ortamda hastalandıktan sonra hafif işe alınmışlardır.

22



– C) Ölümle ilgili diğer bilgiler:

• Sağlık kuruluşları ve hastane kayıtlarında, ölüm nedeni yanında meslek bilgileri de bulunabilir

• Sosyal güvenlik kurumu kayıtları

23



– D) Ulusal hastalık kayıtları:

• Morbidite bilgilerinin güvenilirliği mortalite bilgilerine göre daha azdır– Sağlık bakanlığı kayıtları

– Sosyal Sigortalar Kurumu sağlık kuruluşları kayıtları

– Bu kurumlar sağlık bakanlığına devredildikten sonraki SGK kayıtlar

24



– E) Hastalıklarla ilgili diğer bilgiler:

• Doktorlar (özellikle işyeri hekimleri) tarafından verilen istirahat raporları

• İşyeri kaza kayıtları

• SGK meslek hastalıkları kayıtları

• SGK hastalık nedeniyle işe devamsızlık geçici iş göremezlik ödeme kayıtları

25


• Çalışma hayatı ile ilgili kayıtlar 1:

– A) İşyerinde yasal olarak kaydı tutulması gereken kayıtlar:

– B) İşyeri incelemesi sırasında elde edilen bulguların kayıtları

– C) Emeklilik sonrası sağlık kayıtları

26


• Çalışma hayatı ile ilgili kayıtlar 2:– A) İşyeri sağlık ve güvenlik biriminde tutulan

kayıtlar:• İşe giriş, aralıklı kontrol muayenesi, bulguları

• Geçirdikleri hastalık ve kazalarla ilgili bilgiler

• İstirahat raporları

27

Epidemiyolojide Araştırma Yöntemleri 1

• Epidemiyoloji biliminin temel amacı hastalıkların nedenlerinin aydınlatılmasıdır.

• Bu yolla hastalıklardan korunma yöntemleri geliştirilebilir

• Epidemiyolojik araştırmalar öncelikle tanımlayıcı yaklaşımla başlar

• Hastalık ve ölümlerin toplumdaki dağılımında var olan farklılıklar saptanır

28


• Daha sonra bu farklılıkların nedenleri araştırılır (Analitik)

• Böylece hastalıkların nedenleri çözümlenir

• İşyerinde ki koruyucu uygulamaların etkileri de yine epidemiyolojik araştırmalarla değerlendirilir.

29


• Tanımlayıcı (Descriptive) Araştırmalar 1:– Bir konu üzerinde veri toplanır

– Verilerin çeşitli özelliklere göre dağılımı yapılır

– Dağılımdaki farklılıklar saptanmaya çalışılır

– Farklılıklara dayanarak hipotez geliştirilir

– Tanımlayıcı araştırmalar hipotez kurulmasını sağlar

– Analitik araştırmalar hipotezin sınanmasını sağlar.

30

İŞ KAZALARININ MEYDANA GELDİĞİ İŞ SAATLERİNE GÖRE DAĞILIM

35

-

2.000

4.000

6.000

8.000

10.000

12.000

14.000

2007 2008 2009

İŞ K

AZ

AS

I S

AY

ISI

YILLAR

İş Kazalarının Meydana Geldiği İş Saatlerine Göre Dağılımı (Son 3 Yıl)The number of employment injuries by the working-hours at which the injury occurred (latest 3 years)

1.SAAT - 1st Hour 2.SAAT - 2 nd Hours 3.SAAT - 3 th Hours 4.SAAT -4 th Hours 5.SAAT -5 th Hours

6.SAAT - 6 th Hours 7.SAAT - 7 th Hours 8.SAAT - 8 th Hours 9.SAAT+ - 9 th hours and Over Bilinmeyen


• Tanımlayıcı (Descriptive) Araştırmalar 2:

• Tanımlayıcı epidemiyolojik yaklaşımda sağlıkla ilgili olarak toplanan bilgilerin bazı özelliklere göre “tanımlaması”yapılır.

• Bu özellikler; kişi, yer, zaman özellikleridir.– Kişi özellikleri: yaş, cinsiyet, eğitim, çalışma süresi– Yer özelliği: coğrafi bölge, işyeri içindeki bölüm, işyeri büyüklüğü– Zaman özelliği:günün, haftanın,yılın değişik zamanları, yıllar arası

değişimler

36


• Kesitsel araştırmalar 1:

• Hem tanımlayıcı hem de analitik araştırma amacıyla kullanılabilir

• Tanımlayıcı amaçla uygulandığında sağlık olayının sıklığı hakkında fikir verir.

• Prevalans çalışması olarak adlandırılır

37



• Analitik amaçla kullanıldığında hem hastalık hem de etken olduğu düşünülen faktörler hakkında birlikte veri toplanır

• Nedensellik ilişkisinde önce neden ortaya çıkmalı, sonra hastalık ortaya çıkmalıdır, (Temporal ilişki)

• Kesitsel araştırmada veriler aynı anda toplandığı için bu nedensellik bağı her zaman kurulamaz veya kurulduğunda yanıltıcı olabilir.

38



• Analitik amaçla kullanılan diğer yöntemlere göre daha hızlı sonuç verir, ucuzdur, kısa zamanda bilgi sağlar,

• Bu nedenle sık kullanılır

• Tekrarlanan kesitsel araştırmalar benzer sonuçlar veriyorsa nedensellik yönünden dikkat çekici olabilir

39


• Kesitsel araştırmalar 4.

• Nedensel ilişkinin incelenmesi için analitik amaçla kullanılan kesitsel araştırmalarda etken olabileceği düşünülen bir çok faktörle ilgili bilgi toplanabilir.

• Bu bilgiler hastalığın nedeni hakkında fikir verebilir

• Ortam ölçümü kayıtları bu noktada çok yardımcı olabilir

40



• Bu çalışmalardan edinilen bilgilerle daha sonra nedene ilişkin kohort çalışmaları düzenlenebilir

• Kesitsel araştırmalar olayların önem derecesini ortaya çıkarabilir

41


• Kesitsel araştırmalar 6• Almanya’da çalışan erkeklerde bazı işgöremezlik nedenleri

42

Tanı Görülme sıklığı % İşgöremezliğe neden olma (100 kişide)

Toplam işgöremezlik

Bel ağrısı 11.9 27.3 3.25

İşitme kaybı 7.1 41.3 2.93

Kronik Akciğer Hastalığı

4.2 44.0 1.85

Merkezi sinir sistemi hastalığı

0.8 43.6 0.35


• Kohort araştırmaları 1:• Yapımı zor, zaman alıcı, pahalı, • Neden sonuç ilişkisi açısından en güvenilir sonuçları

verir

• Belirli yönlerden ortak özelliği olan gruba kohort adı verilir

• Belirli bir işyerinde çalışanlar veya belirli bir faktöre maruz kalanlar bir kohort oluşturur.

43


• Kohort araştırmaları 2:• Belirli bir etkene maruz kalanlarla, maruz kalmayan gruplar

belirli bir zaman süresince takip edilir

• Bu süre sonunda her iki grupta ortaya çıkan hasta sayıları karşılaştırılır.

• Belirli bir sürede ortaya çıkan olgular yeni olgular olduğu için insidans hızını verir

• Maruziyeti olan ve olmayan grupların insidans hızı karşılaştırılır.

44


• Kohort araştırmaları 3:

• Bu iki insidans hızının birbirine oranı rölatif risk adını alır.

• Bu iki insidans hızının farkına da atfedilen risk adı verilir.

• Atfedilen risk değerinin maruziyet grubundaki insidanshızına oranına ise korunabilirlik hızı denir

45


• Kohort araştırmaları 4: • İnsidans 1

• Rölatif risk=----------------• İnsidans 2

• Atfedilen risk=

• İnsidans 1 – İnsidans 2

• Korunabilirlik Hızı=İnsidans1-İnsidans2

• ---------------------------X 100İnsidans1

46

Etken var Etken yok

Hastalık var İnsidans 1= a/a+c

a

İnsidans 2= b/b+d

b

Hastalık yok c d


• Kohort araştırmaları 5:• Kohort grubu bu gün oluşturulur ileriye doğru

izlenirse prospektif kohort denir

• Maruziyet esasına göre kohort geçmişten oluşturulup bu güne doğru ortaya çıkan hastalıklar da izlenebilir. (Retrospektif kohort)

• Bunun için kayıtların çok düzenli tutulmuş olması gerekir.

47



• Ortam değerlendirmesi kayıtlarını, Personel kayıtlarını düzgün tutan, İşçi devrinin az olduğu iş yerlerinde retrospektif kohortuygulanabilir

48



– Standartlaştırılmış ölüm oranı 1:– Çalışan grubun izlenmesi süresince ortaya çıkan hastalık

sayısı ( gözlenen değer) çalışma grubu için hesaplanan bir beklenen değer ile karşılaştırılır.

– Gözlenen değerin beklenen değere oranına Standartlaştırılmış ölüm oranı (Standardized MortalityRatio SMR) adı verilir.

– Beklenen değeri hesaplamak için ülke geneli için hesaplanan hastalık veya ölüm hızları kullanılır.

49



– Standartlaştırılmış ölüm oranı 2:

– İzlenen grubun yaş cins özelliklerine benzer toplum grubundaki hızlar beklenen değer olarak alınır

– İzlenen gruptaki hastalık hızları toplumla aynı olsaydı kaç kişinin hastalanması beklenirdi diye hesaplanır.

50

Örnek 1

• ABD’de 5 büyük lastik fabrikasında çalışan 13571 kişi 1940-1970 yılları arasında izlenmiş

• Bu süre içinde 5079 ölüm olmuş

• ABD genel toplum ölüm değerlerine göre aynı yaş ve cinsiyet grubunda ölüm değerlerine göre beklenen ölüm sayıları hesaplanmış.

• Lösemi ve mesane kanseri nedeniyle ölümler yüksek bulunmuş

51

Örnek 2ABD’de lastik fabrikası işçilerinde ölüm nedenleri (1940-1970)

52

Ölüm nedeni Gözlenen ölüm sayısı

Beklenen ölüm sayısı

SMR değeri

Bütün nedenler 5079 6091 0,83

Bütün Kanserler 986 1065 0,93

Kalp hastalıkları 2448 2871 0,85

Lösemi 55 42 1,31

Mesane kanseri 48 39 1,23

Mide kanseri 98 90 1,09



– Standartlaştırılmış ölüm oranı 3:

– Sağlıklı işçi etkisi: ölüm ve hastalık için toplumdan hesaplanan beklenen değer, kohorttaki işçilerden hesaplanan gözlenen değerden yüksek çıkarsa bu duruma sağlıklı işçi etkisi denir

– Çalışanlar toplumun sağlıklı kesimini oluşturur.

53



– Standartlaştırılmış ölüm oranı 4:– Düzeltilmiş Standartlaştırılmış ölüm oranı

(Düzeltilmiş SMR): – Bir hastalık için bulunan SMR değeri, bütün hastalık

nedenleri için bulunan SMR değerine bölünür• Örneğimizde Lösemi için 1.31/0,83= 1.58• Mesane kanseri için 1.23/0,83= 1.48• Bütün kanserler için 0,93/0,83=1.12

54


• Vaka-Kontrol Araştırmaları 1:• Belirli bir hastalığı olan kişilerden oluşan vaka grubu• Bu gruba benzer özellikleri olan ancak hastalığı

olmayan kontrol grubu

• İki gruptan da hastalığın nedeni olarak düşünülen faktörlerle ilgili bilgiler toplanır.

• Hastalığın nedeni olarak düşünülen faktörün vaka ve kontrol grubunda bulunma sıklığı karşılaştırılır.

55


• Vaka-Kontrol Araştırmaları 2:

• Vaka grubunda şüphelenilen faktörün sıklığı kontrol grubundan fazla ise, bu faktörle hastalık arasında bir ilişki olabileceği düşünülür.

• Sonuç olan hastalıktan hareket ederek geçmişte bu kişilerde hastalık etkeni nedenin olup olmadığı araştırılır

• Retrospektif (geriye dönük) araştırmadır.

56



• Odds ratio: (OR) etkenin vaka ve kontrol gruplarındaki varlığının oranı

• (Tahmini rölatif risk)• (a)/(a+b)

• Odds ratio= ---------------• ( c )/( c+d)

57

Etken var Etken yok Toplam

Hastalık var

a b a+b

Hastalık yok

c d c+d

Toplam a+c b+d a+b+c+d



• Daha kolay, kısa sürede yapılabilen, ucuz çalışmalardır

• Sık kullanılır

• Seyrek görülen hastalıklarda kullanılır

58



• Mesane kanserli hastalar ve kontrol grubunda Meslek dağılımları

• 118/ (118+257)

• OR=-----------------------=• 69/ (69+299)

• OR= 1.67

• Mesane kanserlilerde boya,lastik,deri sanayinde çalışma 1.67 kat fazla bulunmuş.

59

Gruplar Etken VarBoya-lastik-deri sanayi

Etken yok Toplam

Mesane kanseri

118 257 375

Mesane kanseri değil

69 299 368

187 556 743



• Bu çalışmada önemli olan nokta, kontrol grubunun temel özelliklerinin vaka grubuna benzer olmasıdır.

• Eğer benzerlik yoksa yan tutma (Bias) söz konusudur.

• Hastalar şüpheli faktörü daha iyi hatırlar, hasta olmayanlar daha az hatırlar ( Hafıza faktörü-recall bias)

60


• Vaka-kontrol ve kohort araştırmalarının başlıca olumlu ve olumsuz yönleri

61

Araştırma türü Olumlu yanları Olumsuz yanları

Vaka-kontrol

UcuzdurAz sayıda kişi ile yapılırÇabuk sonuç verirNadir hastalıklar için uygundur

Bilgi yetersiz olabilirHafıza faktörü yanıltıcıdırBias olasılığı vardırİnsidans hesaplanamaz

Kohort

Bias yokturİnsidans hesabı yapılabilirRisk hesabı yapılabilir

Uzun zaman gerekirÇok kişi gerekirPahalıdırAraştırmayı terk sorunu vardırNadir hastalıklar için uygun değildir

İş sağlığında epidemiyolojinin kullanım amaçları 1

• Çalışanların genel sağlık sorunlarının değerlendirilmesi:

• Kesitsel çalışmalarla mesleki ve genel sağlık sorunları değerlendirilir

62


• Normal değerlerin saptanması:

• Toksik maddelerle karşılaşanlarda Klinik belirti ve bulguların ortaya çıktığı en düşük kan düzeyleri, epidemiyolojik çalışmalarla saptanır

63


• Neden- sonuç ilişkisi hakkında hipotez geliştirilmesi:

• Tanımlayıcı araştırmalarla hastalıkların kimlerde fazla görüldüğü saptanır nedenler hakkında hipotez geliştirilir

64


• Nedensel ilişkinin araştırılması:

• Hastalık nedeniyle ilgili geliştirilen hipotezler analitik araştırma yöntemleriyle sınanır

• Hastalıkların nedenleri hakkında bilgi ortaya çıkarılır

65


• Doz-cevap ( Maruziyet-etki) ilişkisinin değerlendirilmesi:

• Kohort araştırmalarında değişik maruziyetdüzeyleri ile hastalık ilişkisi ortaya çıkartılır

• Koruyucu çalışmalara ışık tutar

66


• Sağlığı geliştirici faktörlerin tanımlanması:

• Sağlıklı beslenme, spor, zararlı maddelerden uzaklaşmanın etkileri epidemiyolojik çalışmalarla gösterilir

67


• Koruyucu önlemlerin değerlendirilmesi:

• İşyerinde alınan koruyucu önlemleri sağlığa etkileri ölçülebilir

• Mekanik taşıyıcı kullanmaya başladıktan sonra, bel ağrısı şikayetlerinde önceki yıla göre azalma saptanabilir

68


• İşyeri sağlık biriminin çalışmalarının değerlendirilmesi:

• Kayıtların düzenli olması bir çok bilginin elde edilmesini sağlar

69

30- İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE ARAŞTIRMA …°ş...Epidemiyoloji 1 •Toplumlarda...

Documents

Transcript of 30- İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE ARAŞTIRMA …°ş...Epidemiyoloji 1 •Toplumlarda...