3 sintaks mam menche
Click here to load reader
-
Upload
menchie-fabro -
Category
Education
-
view
122 -
download
10
Transcript of 3 sintaks mam menche
Mindoro State College of Agriculture and Technology
MENCHIE F. FABROTAGA-ULAT
MAEd Filipino
ISTRUKTURA NG WIKA
SINTAKS
ang mga salitang nag-iintrodyus sa mga embeded na sentence tulad ng that, whether, if, sa Ingles at ng na, kung sa Filipino.
Komplementayser (K)
Dahil tumatanggap ng komplement na S ang mga K, sinasabing bumubuo ang
mga ito ng straktyur na komplementayser-preys (KP),
bagama’t mga di-leksikal na kategori ang mga K, akma ang mga ito samga
straktyur na paralel sa mga leksikal na kategori at syang itinuturing na head ng KP. Kaya ang head na K, kasama ang S
nakomplement nito ay bumubuo ng isang XP na kategori (KP).
Sintaktik-structure ng sentence na may embedded na klos
(Ingles)(Figure 5.13)
S NP VP
det N V KP
K s
NP VP
Det N Ok V
the team knows that the coach will leave whether if
Hindi lahat ng mga verb ay pwedeng magkaron ng komplement na KP.
Table 5.9Ilang mga verb na tumatanggap ng
komplement na KP sa Ingles
Komplement option Halimbawa ng head Halimbawa
KP Think, know I think [KP that they have gone].
NP KP Tell, promise I told [NP her][KPthat they have gone]
PPto KP Admit,concede
I admitted [PP to her] [KP that they have gone]
Walang hangganan ang bilang ng mga embeded na klos na pwedeng lumitaw sa isang sentens. Makapagdudugtung-dugtong tayo ng kahit ilang mga KP na Komplement.
Halimbawa:[I thought] [that you said] [that
she admitted] [that she knew that….] ‘Akala ko sinabi mo na inamin niya na alam niya na…’
Naging posible ang straktyur na ito dahil ang bawat KP na komplement ay may isang verb natumatanggap din ng isang KP na komplement sa Ingles. Kaya, may verb na think ‘akala’ ang meytriks-klos na ang komplement na klos ay may verb na say ‘sabihin’ na ang komplement na klos naman ay may verb na admit ‘aminin’ na ang komplement na klos ay may verb na know ‘alam’…..
Ibang mga kategoryang may
mga KP na komplement
Tulad ng mga verb, pwede ring magkaron ng KP na komplement ang mga Noun, adjective o preposisyon sa Ingles
N, A, at P na may KP na komplement (Ingles)
(Figure 5.14a)
NP
N KP
proof that they have gone ‘Prweba na umalis sila’
N, A, at P na may KP na komplement (Ingles)
(Figure 5.14b)
AP
A KP
sure that they have gone
‘sigurado na umalis sila’
N, A, at P na may KP na komplement (Ingles)
(Figure 5.14c)
PP
P KP
(argued) over whether they have gone
‘(nagtalo) kung umalis sila’
Table 5.8Ilang mga N, A, at P na tumatanggap ng mga
komplement na KP sa InglesKategori Halimbawa Halimbawa ng may KP na
komplement
N claim, belief, fact, conclusion, proof
I have proof [ KP
that they have gone]
A afraid, certain, sure, aware, confident
I am sure [KP that they have gone].
P over, about The boys argued [PP whether they have gone]
Dip-structure at
Surface-structure
Ang dip-structure ng interogative at declarative(Figure 5.15)
S
NP VP
Det N Oks V
the Children are sleeping
Sintaktik na Komponent ng gramar
(Figure 5. 16) XP-Rule
Dip-structure
Mga transpormation
Surface-structue
(tinatakda n sabkategorisasyon ang pagpili ng mga komponent)
Dip-structure (Figure 5.18)
S
NP VP
det N Oks V NP PP
det N P NP
det N
The men will put which cabinet in the garage
Paglitaw ng Oks bilang specifier ng V sa Ingles(Figure 5.17)
S
NP VP
Det N Oks V
the Children are sleeping
‘natutulog ang mga bata’
ANG KP SA SENTENS
Are the children __
sleeping?
(Natutulog ba ang mga bata?)
Batay sa S-rul, ang S ay binubuo ng isang NP at
isang VP lamang.
Kapag embedded ang isang S sa
malaking sentens, masasabing may
overt na komplementayser ang KP.
Pero kung hindi, naroroon ang
pusisyon ng K sa KP, wala man itong
laman na pinaglilipatan ng Oks sa
mga yes-no question.
Kung tatanggapin ang
structure na ito, ipinapalagay
na nasa loob ng malaking KP
ang lahat ng mga S,
embedded man ito o hindi.
Ang tanging nagagawa ng
transformation ay ang baguhin
ang pusisyon ng isang elemento.
Hindi nito pinapalitan ang kategori
ng anumang salita.
Hindi rin pwedeng alisin/burahin
ang anumang bahagi ng structural
configuration na binubuo ng PS-rul.
Mananatili sa tri-structure ang
pusisyon ng specifier na dati
nitong inokupahan.
Minamarkahan ng e (<empty)
at tinatawag na trace ang
dating pusisyon na nagrerekord
na nanggaling sa pusisyon ng
specifier sa loob ng VP ang
inilipat na elemento.
Ilipat ang wh-preys sa pusisyon ng specifier sa ilalim ng KP
Hindi natatanggal ng wh-muvment ang anumang
bahagi ng konfiguresyong straktyural na binuo ng PS-
rul.
Nananatili ang pusisyong dating inokupahan ng wh-
preys bilang treys at ipinapakita na tumugon ang
inilipat na elemento sa complement ng verb na put.
50. aFidel will write [ an article about EDSA II].
‘Susulat si Fidel ng artikel tungkol sa EDSA II.’
5O. b What will Fidel write [ an article about _____]?
‘Tungkol sa ano/saa ang isusulat ni Fidel?’
Kinuha ang wh-preys mula sa
isang komplement-
preys at katanggap-tanggap ang
resulta.
51. a [An article about EDSA II]
would interest the editor.
‘Magkakainteres ang editor sa
isang artikulo tungkol sa EDSA II.’
51. b *What would [an
article about ____ ]
interest the editor?
Kinuha ang wh-
preys mula sa sabjek
na NP at hindi
katanggap-tanggap
ang resulta.
Hindi
matatanggalan ng
isang elemento ang
isang sabjek-preys at
ilipat ito.
Walang elemento ang pwedeng
tanggalin mula sa sabjek-preys.
Tinatawag na isla ang isang
konstityuwent kung saan hindi
pinapayagan ang pagtatanggal sa
bahagi nito; sa kasong ito, ang
sabjek-preys ay isang isla.
KONSTREYNT SA KOORDINEYT
STRAKTYUR
Walang elemento ang pwedeng
tanggalin mula sa isang
koordineyt-straktyur. Bagama’t may iba’t ibang tayp ng
mga isla ng wika, sapat nang banggitin na sa kasalukuyan nakafokus ang mga reserts sa mga paraan kung paano dapat ideskrayb ang mga ito, mga karaniwang katangian ng mga ito, at kung papaano naiiba ang mga ito sa iba’t ibang wika.
UNIVERSAL NA
GRAMMAR PARAMETRIK NA
VARYESYON/PAGKAKAIBA-
IBA
UNIVERSAL NA GRAMMAR
Ito ang tawag sa sistema ng mga kategori, mga mekanismo, at mga konstreynt na komon sa lahat ng wika.
Kinikilala ng UG ang pagkakaroon ng spesipik na tayp ng mga pagkakaiba-iba at mga alternative para sa isang partikular na sistema .
UNIVERSAL NA GRAMMAR
Ayon sa lakad ng mga reserts, may maliit na set ng mga sintaktik na kategori na komon sa lahat ng mga wika at pwedeng pagsamahin ang mga kategoring ito para bumuo ng mg preys na ang internal-straktyur ay binubuo ng hed, mga komplement, at specifier.
UNIVERSAL NA GRAMMAR
Lumalabas din na napapasailalim sa lubhang magkatulad na mga konstreynt/limitasyon ang mga operasyong transformesyunal sa lahat ng mga wika.
PARAMITER
Ito ang karaniwang tawag sa set ng mga alternatibong paraan na pinapayagan para sa isang partikular na phenomenon.
PAGKAKAIBA-IBA SA MGA SINTAKTIK-
KATEGORI
Sa mga kategori, mga nawn at mga verb lamang ang makikita sa lahat ng mga wika.
Bagama’t napakakomon ng adjektiv, hindi ito universal sapagkat walang adjektiv sa maraming wika tulad ng Koryano at Swahili kaya walang direk-translesyon sa Ingles ang mga sentens tulad ng:
I am hungry. ‘Gutom/Nagugutom
ako.’
55. b Kas(Yo) tengo hambre.
ako may gutom55. c Hap
Onaka ga suita.tiyan-sabjek – M walang laman
Sa Filipino, maaaring ipahayag ang konsepto ng hungry sa pamamagitan ng adjektiv (gutom) o di kaya’y sa pamamagitan ng verb (nagugutom).
Sa Kastila naman, ipinahayag ito sa pamamagitan ng isang nawn (hambre) at sa Hapon, ng isang verb (suita ‘past tense ng suku’)
Mula kina O’Grady, Dobrovolsky, at Arnoff (1996)
56. a Kor Ku pap-i mas issta.iyan pagkain –Nom lasa
may
“Masarap ang pagkaing iyan.”
56. b Cip-i khutaBahay-Nom be-malaki
‘Malaki ang bahay.’
May ibang wika na walang kategori na preposisyon tulad ng Jacaltec, isang wikang Maya (O’Grady et.al 1996), zero morfim (57a) o di kaya, nawn (57b) ang ginagamit:
57. a Jac Xto naj conob.pumunta sya bayan‘Pumunta sya sa bayan.’
57. b Ai naj s-wi’ witz.ay sya ulo burol‘Sya ay nasa burol.’
• Dagdag pa nina O’Grady na mayroong mga wika na walang adjektiv at mga preposisyon tulad ng mga wikang Nootkan ng Vancouver Island at ng Washington State na may dalawang kategori lang: nawn at verb.
• Kaya, mapapansin na universal ang N at V; nagkakaiba ang mga wika sa isa’t isa sa paggamit nila o hindi ng A at P.
PAGKAKAIBA-IBA SA MGA PS-
RUL
May mga wika tulad ng Thai at Swahili na inilalagay ang specifier sa kanan ng hed o sa dulo ng preys di katulad ng sa Ingles kung saan nasa kaliwa ng hed ang specifier.
58. a Thai dèg légbata maliit‘Maliit ang bata.’
58. b dèg khon nán lég. ‘Maliit ang batang iyon.’
bata Kl iyon maliit
59. a tò? jàj.mesa Malaki‘Malaki ang mesa.’
59. b tò? Tua ni. jàj.Mesa Kl ito Malaki‘Malaki ang mesang ito.’
60.a Swahili kikapu kikubwa kile kitatoṧa.Sg-basket Sg-malaki
Sg-iyan Sg-Fut-kasya
60. b vikapu vikubwa vile vitatoṧa.Pl- basket Pl-malakiPl-iyan Pl-Fut-sapat
‘Kakasya iyang mga malalaking basket.’
Koutsoudas,(1996)
Bukod sa mga parameter na katangi-tangi sa Thai, bagama’t opsyonal (58a at 59a), dependent sa isa’t isa ang mga klasifayer (Kl) at mga determiner (58b at 59b).
Sa Swahili naman, may namber-agriment ang lahat ng mga elemento sa sentens, markado ang pagiging Singular (Sg) at Plural (Pl) sa pamamagitan ng prefix.
Mahalagang pansinin na sa pagbuo ng NP sa mga wikang ito, sumusunod ang determiner imbes na nauuna ito sa hed na nawn.
Sa mga wikang tulad nito, mapapansing ipinapakita ng pagkakaayos ng mga salita sa mga wikang ito na regular na lumilitaw ang hed sa simula ng preys, kaya nauuna ang mga N sa mga NP, ang mga V sa VP,ang mga A sa AP, at ang mga P sa PP.
Isa pang patern ng pagkakaayos ng salita ang wikang Hapon: konsistent na nasa dulo ng preys ang hed nito:
PREYS-STRAKTYUR NG
MGA WP SA TAGALOG.
61. a [VP Kumain ng kendi] [NP ang mga bata].
61. b [AP Talagang maganda] [NP si Perla].
61. c [NP Magaling na abogado] [NP ang kapatid ko].
61. d [PP Para sa nanay] [NP ang regalong ito].
Mapapansin na nauuna ang specifier bagama’t opsyonal sa hed.
Mapapansin ding sumusunod ang mga komplement sa hed (61a) at ang hed na preposisyon (61d).
Kung ang specifier ay A o salitang pandigri, maaari ding sumunod ang mga ito sa hed, halimbawa, magandang talaga at abogadong magaling.
Nagsisimula sa predikeyt ang mga sentens sa itaas at iba’t iba agn kategori ng mga ito.
KLASIPIKASYON NG SENTENS SA
TAGALOG
mga verbal na sentens kung saan ang isang verb ang hed ng predikeyt (61a)mga di-verbal na sentens kung saan ang hed ay isang adjektiv , nawn, at preposisyon (61b-d)
ANDERLAYING-FORM
NG SENTENS
Sentens → (D) Verb CP
kung saan ang D = determiner/definitizerCP1-8 = CP (CP) (CP) (CP) (CP)
(CP) (CP) (CP) CP = CM (D) (PL) NPCM = keys-markerPL = pluralayserNP = nawn-preys
Ang set ng mga keys-marker (Constantino,2000): aktor, gowl, direksyunal, lokativ, benefisyari, instrument, dahilan at referensyal.
Ang keys ay relasyon ng nawn o NP sa verb sa isang sentens.
Isang natatanging katangian ng mga WP ay ang sabjektivalisesyon na pwedeng gawing sabjek ang alinmang komplement ng verb.
Dito iniingkorporeyt ang keys-marker ng isa sa mga komplement sa verb.
Ilipat ang CM sa pusisyon sa unahan ng VA.
Sentens →( D) [VA + VS] [CM (CD) (PL) NP] Xkung saan ang D = determiner
VA = verbal-afiksVS = verbal stemCM = keys-markerPL = pluralayserNP = nawn-preysX = 0 o 1 o higit pang mga
verbal na komplement
SD : 1 2 3 4 5 Structural-descriptionSC : 1 3+2 0 4 5 Structural-change
Ginagawang sabjek ng sabjektivalisesyon-rul ang
alinman sa mga komplement ng verb sa sentens sa paglipat ng
keys-marker ng napiling komplement sa pusisyon
sa unahan ng verbal-afiks.
Ang keys-marker na ito ay nagiging voys-komponent ng verbal affix na siyang magtatakda ng keys ng sabjek.
Ipinapakita ng mga pagkakaiba ng pagkakaayos ng mga salita ang pusisyon o kinalalagyan ng mga hed alinsunod sa ibang mga elemento ng mga preys, hindi ang pagkakaroon ng bagong tayp ng sistemang sintaktik.
64.a Swahili at Thai (laging nasa unahan ng preys ang hed)
S → NP VPXP → X (Komplement*) (Specifier)
64. b Hapon (laging nasa dulo ng preys ang hed)S → NP VPXP → (Specifier) (Komplement*) X
64. c Ingles
S → NP VPXP → (Specifier) X (Komplement*)
64. d Mga WP
S → Pred NPXP → (Specifier) X (Komplement*)
• Sa kabila ng mga pagkakaiba-iba ng mga wikang ito, may ma preys ang mga nasabing wika na may isang hed bukod sa opsyonal na mga specifier at mga komplement.
• Sa kabila ng pagkakaiba sa pagkakaayos ng mga salita, may higit na napakahalagang pagkakapareho sa mga kategori at mga tayp ng mga rul na kailangan sa pagbubuo ng sintaktik na straktyur.
65. a Tamil Mut Zt Zu paʅam parit Zt Zān.
‘Namitas ng prutas si Muttu.’ 65. b Mut Zt Zu paʅam parit Zt Zān-ā.
‘Namitas ba ng prutas si Muttu?
• Ayon kina O’Grady (2001), gumagamit din ng partikel na pananong ang Tamil tulad ng –ā sa dulo ng sentens nang walang inversion-transformesyon tulad ng ba sa Filipino sa pagbuo ng Yes-No Question.
• Hindi kailangang magpost ng transformesyon para bumuo ng interogativ.
• Tumatayo ang Q para sa partikel na pananong.
66. Fil S → Pred (Q) NP
67. Tamil S → NP VP (Q)
• Sa pagbuo ng interrogative sentens, gumagamit ang :
Ingles – inversyonFilipino at Tamil – PS komponent
ng grammar• Kung hindi man gumamit ng
inversyon-transformesyon, may mga wikang hindi pa rin gumagamit ng wh-muvment sa pagbuo ng wh-muvment tulad ng Hapon, Koryano, Tamil, Intsik .
68. a Hap Tōkyō kara kimashita.
‘Nanggaling ako sa Tokyo.’
68.b Doko kara kimashita ka?‘Saan ka nanggaling?’
69. a Thai Ma: càk khrung thép.
‘Galing ako sa Bangkok.’
69. b Ma: cák nai? ‘Saan ka galing.’
PAGKAKAIBA SA FORMULESYON
NG MGATRANSFORMESYON
Ang buong verb lamang ang pwedeng dumaan sa inversyon, hindi ang
oksilyari gaya ng sa Ingles kung saan nahihiwalay ang
oksilyari:
Pwedeng ilipat ang buong verb, i. e., ang oks han at ang past-participle na verb na ido (71b) pero hindi ang oksilyari lamang
(71c).
Ang pagkakaiba ng tayp ng inversyon-rul sa Kastila at Ingles :Inversyon sa Ingles:Lumilipat ang Oks sa kaliwa ng
sabjek.
Inversyon sa Kastila:Lumilipat ang V sa kaliwa ng
sabjek.
Ang inversyon-transformesyon ay nagbibigay ng isang halimbawa kung papaano pwedeng magkaiba ang mga wika sa pagsagawa ng mga bersyon ng parehong rul.
Ingles – walang restriksyon sa tayp ng sabjek – NP na ililipatKastila – may restriksyon sa tayp ng mga verb na pwedeng ilipat
Immediate constituent
analysis
• Nangibabaw ang straktyuralismong post-Bloomfieldian sa Amerika (1930-1950)
• Nagsimula sa pagkalimbag ng Language ni L. Bloomfield (1933)
Ayon kay J. Simpson (1979), ang tradisyon ay dinevelop ng mga Amerikanong linggwist tulad nina B. Bloch, H. Gleason, C. Hockett, A. Hill, H. Smith, at G. Trager, at ilan pa.
Ang Methods in Structural
Linguistics ni Z. Harris (1951) ang
maituturing na climax ng
tradisyong ito.
Ang Immediate Constituent (IC) Analisis ay isang metod na laganap sa Amerika na anumang sentens ay maituturing na string ng mga morfim: A-long-lost-class-mate-in-high-school-sudden-ly-call-ed-up.
‘Biglang tumawag ang isang matagal ko nang hindi nakikitang kaklase sa hayskul.’
• Tinatawag na ultimate-constituent ang mga morfim sa sentens.
• Ang test ng ganitong mutwal na pagkakaugnay ay kung pwedeng palitan ang o hindi ang ganitong grupo ng elemento.
• Tinatawag na konstraksyon ang sentens o anumang makabuluhang grupo ng mga salita o morfim
• Ang konstityuwent naman ay isang konstraksyon, salita o morfim na nakapaloob sa mas malaking konstraksyon.
• Ang immediate constituent o IC ay isa sa mga konstityuwent na nabubuo sa isang partikulat na konstraksyon.
TAYP NG KONSTRAKSYON
• Ang endosentrik ay pwedeng palitan ng isa sa mga IC nito o ng isang miyembro ng parehong word-klas ng isa sa mga IC nito.
• Ang eksosentrik ay hindi pwedeng palitan ng isa sa mga IC nito, o ng isang miyembro ng parehong word-klas ng isa sa mga IC nito.
• Limitado ang IC analisis dahil nadedescribe lamang ang mga relasyon ng mga elemento sa isang sentence at sa mga sentens na pareho ang patern.
• Hindi ito makakapagbuo ng mga sentens na wala sa data kaya hindi makagenerate ng mga bago at gramatikal na sentens.
tagmemicanalysis
TAGMEMIC ANALYSIS• Dinivelop ng Amerikanong si K.
Pike ang linggwistik-analisis na tagmemiks na ginagamit ng karamihang linggwist ng Summer Institute of Linguistics (SIL).
• Sa teoryang ito, itinuturing ang wika bilang isang tayp ng behavior ng tao na binubuo ng 3 mode: fonologi, lexicon at gramar.
TAGMEMIC ANALYSIS• Tagmim ang pangunahing analitikal
at deskriptiv na konsepto sa tyuri na binubuo ng isang functional-slot sa loob ng konstraksyon at ng isang klas ng maihahalilling mga item o mga filler na siyang pwedeng pumuno sa nasabing slot.
• Ang identity ng tagmim ay nasa korelasyon nito ng function at ng form na parehong nileleybel nang maliwanag na analisis.
TAGMEMIC ANALYSIS• May kinalaman ang tagmemik-analisis sa distingsyon ng
mga mahahalagang yunit (mga tagmim) at ng di-mahalagang yunit (mga minimal etik – yunit na kung tawagin ay mga tagma na sinusuri bilang mga alotagma ng tagmim).
• Tinatawag na sintagmim ang konstraksyon naa nagreresulta sa pagkakasunod-sunod ng mga tagmim.
• Hayrarkal na binubuo ang mga gramatikal-yunit sa iba’t ibang level- level ng kilos, level ng preys, level ng salita, level ng mababa sa salita, level ng sentens, at level ng diskors.
Iva Nanarip u tau du wakay.Psf S/T O/R‘Nagtalop ang tao ng kamote.’
• Ang dalawang component ng tagmim
: slot at klas na sinisimbolays bilang mga term na nauuna at sumusunod sa isang kolon (slot:klas)
• Minamarkahan ng (+) ang mga tagmim na obligatoryo at (±) ang tagmim na opsyonal.
FORMULASftCl1 = + Psf:tv + S/T:np +
O/R:np ± Ainst:np
• Pagkakaiba ng tagmemik-analisis sa IC analisis
• Sinusuri ng tagmemik-analisis ang konstraksyon sa punto ng mga string-konstityuwent nito hindi sa mga IC nito.
• Sa tagmemik analisis, hiwalay na inililista ang bawat string ng mga konstityuwent samantalang sa IC analisis, laging hinahati ang mga konstraksyon sa dalawang IC.
• Ang tagmemik-analisis ay tinatawag ding string-konstityuwent na analisis.
• Masasabing ang mga taga-SIL ang pinakamahalagang grupong nagpapatuloy ng tradisyong deskriptiv/straktyuralis sa pagsusuri ng wikang “eksotik”- mga wikang hindi pamilyar kabilang na rito ang mga maynor na WP.
• Kongkreto ang kanilang layunin sa pag-aaral ng mga wika- ang tumutulong sa kombersyon ng mga di-Kristyano sa pamamagitan ng pagsasalin ng Biblia.
TRANSFORMATIONAL-
GENERATIVE (TG) GRAMMAR
Sa paglabas ng Syntactic Structures ni Chomsky
(1957), nag-introjus din ang awtor ng ibang konsepsyon
ng gramar na naging daan ng reevalwesyon ng uri ng
linggwistik-tyuri at sa mga pala-palagay tungkol sa
katangian ng wika ng tao at ng kanyang pag-iisip.
• Dito, tinitingnan ang simula at development ng linggwistik-tyuri.
• Sa Syntactic Structures (’57 model), ang ganitong tayp ng grammar ay ilustrasyon ng isang jenerativ-devays.
Sa tyuring ito, ang gramar ay isang finite-set ng mga rul na naggegenerate ng
walang hangganang bilang ng mga gramatikal na
sentens ng isang partikular na wika at hindi ng mga di
gramatikal na sentens.
MENCHIE FABRO
TAGA-ULAT