3...

คานา กองตารามหามกฎ ฯ มหนาทรบผดชอบ และดาเนนการ เกยวกบ ตาราเรยนและแบบประกอบการศกษาพระพทธศาสนา ทงฝายธรรม และบาล เมอมเจาหนาทกองตาราหรอทานผอนใด ไดรวบรวมหรอ เรยบเรยงแตงตาราเกยวกบการศกษาพระพทธศาสนา และมอบลขสทธ ใหมหามกฎ ฯ ทางเจาหนาทกองตาราไดตรวจพจารณา เมอเหนวา จะเปนประโยชนแกนกเรยน นกศกษา และพทธศาสนกชนผสนใจ กดาเนนการพมพเปนหนงสอตาราเรยน หรอแบบประกอบตามแตกรณ ทานเจาคณพระอมรมน ( ศลา สทธธมโม ป.ธ. ๙ ) วดนรนาถ- สนทรการาม กรงเทพมหานคร ไดรวบรวมเรยบเรยงและแปล ธมมปทฏฐกถา โดยวธยกศพทแปล เฉพาะทยากเปนขอดเปนปม ท นกหนงสอเรยกวา " แกง " วา " ทเลน " หนงสอ ดงนนจงตงชอวา " คณฐพระธมมปทฏฐกถายกศพทแปล " และไดจดทาไวครบทง ๘ ภาค เปนสานวนแปลทแปลกกวาสานวนแปลของโบราณาจารย เหมาะแก นกเรยนในยคน และมอบลขสทธใหแกมหามกฎราชวทยาลย เพอพมพ เปนตาราสาหรบกลบตรศกษาเลาเรยนสบตอไป กองตารามหามกฎ ฯ ขอขอบพระคณทานเจาคณพระอมรมน ( ศลา สทธธมโม ป.ธ. ๙ ) ไว ณ โอกาสน เปนอยางยง. กองตารา มหากฎราชวทยาลย ๓๐ มนาคม ๒๕๑๘

ประโยค๓ - คณฐพระธมมปทฏฐกถา ยกศพทแปล ภาค ๕ - หนาท 1

คณฐพระธมมปทฏฐกถา ยกศพทแปล ภาค ๕ ๑. ๓/๑๔ ตงแต ภกข ธมมสภาย กถ สมฏาเปส เปนตนไป. ภกข อ. ภกษ ท. กถ ยงถอยคาวา อโห โอ กมม อ. กรรม จเฬกสาฏกสส ของพราหมณชอวา จเฬกสาฎก อจฉรย เปนกรรม นาอศจรรย ( โหต ) ยอมเปน ( โส จเฬกสาฏโก ) อ. พราหมณชอวา จเฬกสาฎกนน ลภ ไดแลว สพพจตกก ซงหมวดสแหงวตถทงปวง มหตตเอว ครเดยวนนเทยว วปาดก อ. ผล กลยาณกมเมน อนกรรม อนงาม กเตน อนพราหมณกระทาแลว เขตตฏาเน ในทอนเปน เนอนา อทานเอว ในกาลนนนเทยว ทนโน ใหแลว อชชเอว ในวนน นนเทยว อต ดงน สมฏาเปส ใหตงขนพรอมแลว ธมมสภาย ในธรรมสภา ฯ สตถา อ. พระศาสดา อาคนตวา เสดจมาแลว ปจฉตวา ตรสถามแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. ตมเห อ. เธอ ท. สนนสนนา เปนผนงประชมกนแลว กถาย ดวยถอยคา กาย น อะไรหนอ อตถ ยอมม เอตรห ในกาลบดน อต ดงน ( วจเน ) ครนเมอคาวา ( มย ) อ. ขาพระองค ท. ( สนนสนนา ) เปนผนง


ประชมกนแลว อมาย นาม กถาย ดวยถอยคาชอน ( อมห ) ยอมม ( เอตรห ) ในกาลยดน อต ดงน ( เตห ภกขห ) อนภกษ ท. เหลานน วตเต กราบทลแลว วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. สเจ ถาวา อย เอกสาฏโก อ. พราหมณชอวาเอกสาฎกน อสกขสส จกไดอาจแลว ทาต เพออนถวาย มยห แกเรา ปฐมยาเม ในยาม ทหนงไซร อลภสส จกไดไดแลว สพพโสฬสก ซงหมวดสบหกแหง วตถทงปวง สเจ ถาวา ( อย เอกสาฏโก ) อ. พราหมณชอวา เอกสาฎกน อสกขสส จกไดอาจแลว ทาต เพออนถวาย ( มยห ) แกเรา มชฌมยาเม ในยามอนมในทามกลางไซร อลภสส จกไดไดแลว สพพฏก ซงหมวดแปดแหงวตถทงปวง ปน แตวา เอโส เอก- สาฏโก อ. พราหมณชอวาเอกสาฎกน ลภ ไดแลว สพพจตกก ซง หมวดสแหงวตถทงปวง ( ตสส สาฏกสส อตตนา ) ทนนตตา เพราะ ความทแหงผาสาฎกนน เปนผาอนตนถวายแลว พลวปจจเส ในกาล เปนทกาจดเฉพาะซงมดอนมกาลง ห จรงอย กลยาณกมม อ. กรรม อนงาม กโรนเตน ปคคเลน อนบคคลผเมอกระทา อปปนนจตต อหาเปตวา ไมยงจตอนเกดขนแลวใหเสอมแลว กาตพพ พงกระทา ตขณเอว ในขณะนนนนเทยว ห ดวยวา กสล อ. กศล กต อน บคคลกระทาแลว ทนธ ชา ททมาน เมอจะให สมปตต ซงสมบต ททาต ยอมให ทนธเอว ชานนเทยว ตสมา เพราะเหตนน กลยาณ- กมม อ. กรรมอนงาม ( ปคคเลน ) อนบคคล กาตพพ พงกระทา จตตปปาทสมนนตารเอว ในลาดบแหงความเกดขนแหงจตนนเทยว


อต ดงน อนสนธ ฆเฏตวา ธมม เทเสนโต เมอจะทรงสบตอ ซงอนสนธ แสดงซงธรรม อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา ( ปคคโล ) อ. บคคล อภตถเรถ พงขวนขวาย กลยาเณ กมเม ในกรรมอนงาม นวารเย พงหาม จตต ซงจต ปาปา จากความชว ห เพราะวา ( ปคคลสส ) เมอบคคล กรโต กระทาอย ป ซงบญ ทนธ ชา มโน อ. ใจ รมต ยอมยนด ปาปสม ในความชว อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา กเรยย พงกระทา ตรตตรต ดวน ๆ คอวา สฆสฆ เรว ๆ อต ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา ( ปทสส ) แหงบทวา อภตถเรถ อต ดงน ฯ ห จรงอย ( กสล ) อ. กศล จตเต ครนเมอจตวา อห อ. เรา กรสสาม จกกระทา สลากภตตทานาทส กสเลส ในกศล ท. มการถวายซงภตรตามสลาก เปนตนหนา กสล ซงกศล ก จเอว บางอยางนนเทยว อต ดงน อปปนเน เกดขนแลว อ เ ชนา อ. ชน ท. เหลาอน น ลภนต จะไมได โอกาส ซงโอกาส ยถา โดยประการใด คหนา อนคฤหสถ กาตพพ พงกระทา ตรตตรตเอว ดวน ๆ นนเทยว ( จนตเนน ) ดวยอนคดวา อห อ. เรา ( กรสสาม ) จกกระทา ปเร ในกอน อห อ. เรา ( กรสสาม ) จกกระทา ปเร ในกอน อต ดงน เอว


โดยประการนน ฯ วา อกอยางหนง ( กสล ) อ. กศล ปพพชเตน อนบรรพชต กโรนเตน ผเมอกระทา อปชฌายวตตาทน วตตาน ซงวตร ท. มวตรเพออปชฌายเปนตน อทตวา ไมใหแลว โอกาส ซงโอกาส อ สส ภกขโน แกภกษรปอน กาตพพ พงกระทา ตรตตรตเอว ดวน ๆ นนเทยว ( จนตเนน ) ดวยอนคดวา อห อ. เรา ( กรสสาม ) จกกระทา ปเร ในกอนอห อ. เรา ( กรสสาม ) จกกระทา ปเร ในกอน อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ปน ก ( ปคคโล ) อ. บคคล นวารเย พงหาม จตต ซงจต กายทจจรตาทโต ปาปกมมโต วา จากกรรม อนลามก มการประพฤตชวดวยกายเปนตนหรอ อกสลจตตปปาทโต วา หรอวาจากความเกดขนแหงจตอนเปนอกศล สพพฏาเน ในท ทงปวง ( อต ) ดงน ( ปททวยสส ) แหงหมวดสองแหงบทวา ปาปา จตต อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ปน ก โย ปคคโล อ. บคคลใด ( จนเตนโต ) คดอย เอว อยางนวา อห อ. เรา ทสสาม จกให กรสสาม จกกระทา ( ผล ) อ. ผล สมปชชสสต จกถงพรอม เม แกเรา น โข หรอหนอแล ( อทาห ) หรอวา ( ผล ) อ. ผล โน ( สมปชชสสต ) จกไมถงพรอม ( เม ) แกเรา อต ดงน กโรต ชอวายอมกระทา ป ซงบญ ทนธ ชา จกชลมคเคน คจฉนโต ปคคโล วย ราวกะ อ. บคคล เดนไปอย ตามหนทางอนลน ปาป อ. ความชว ตสส ปคคลสส ของบคคลนน ลภต ยอมได โอกาส


ซงโอกาส เอกสาฏกสส มจเฉรสหสส ( โอกาส ลภนต ) วย ราวกะ อ. พนแหงความตระหน ของพราหมณชอวาเอกสาฎก ไดอยซงโอกาส อถ ครนเมอความเปนอยางนน ( สนเต ) มอย มโน อ. ใจ อสส ปคคลสส ของบคคลนน รมต ยอมยนด ปาปสม ในความชว ห เพราะวา จตต อ. จต รมต ยอมยนด กสลกมเม ในกรรมอนเปน กศล กสลกมมกรณกาเลเอว ในกาลอนเปนทกระทาซงกรรมอนเปน กศลนนเทยว มจจตวา พนแลว ตโต กสลกมมกรณกาลโต จากกาล อนเปนทกระทาซงกรรมอนเปนกศลนน ปาปนนนเอว เปนจตนอม ไปแลวในความชวนนเทยว โหต ยอมเปน หต ดงน ( ปททวยสส ) แหงหมวดสองแหงบทวา ทนธ ห กรโต อต ดงน ฯ


เรองอนาถปณฑกเศรษฐ ๒. ๑๒/๑๕ ตงแต อนาถปณฑโก จนเตส อย เทวตา เปนตนไป. อนาถปณฑโก อ. เศรษฐชอวาอนาถปณฑก จนเตส คดแลววา อย เทวตา อ. เทวดาน ทณฑกมม เม กต อต วทต จ ยอม กลาววา อ. ทณฑกรรม อนขาพเจา กระทาแลว ดงนดวย อตตโน โทส ปฏชานาต จ ยอมปฏญญา ซงโทษ ของตนดวย อห อ. เรา ทสเสสสาม จกแสดง น เทวต ซงเทวดานน สมมาสมพทธสส แด พระสมมาสมพทธเจา อต ดงน ฯ โส เสฏ อ. เศรษฐนน เนตวา นาไปแลว ต เทวต ซงเทวดานน สนตก สสานก สตถ ของพระ ศาสดา อาโรเจส กราบทลแลว ตาย เทวตาย กตกมม ซงกรรม อนเทวดานนกระทาแลว สพพ ทงปวง ฯ เทวตา อ. เทวดา นปตตวา หมอบลงแลว ปาเทส ใกลพระบาท ท. สตถ ของพระ- ศาสดา สรสา ดวยศรษะ ( วตวา ) กราบทลแลววา ภนเต ขาแต พระองคผเจรญ วจน อ. คา ปาปก อนลามก ย ใด มยา อน ขาพระองค อชานตวา ไมทราบแลว คเณ ซงพระคณ ท. ตมหาก ของพระองค ท. วตต กลาวแลว ( อตตโน ) อนธพาลตาย เพราะ ความทแหงตนเปนผทงบอกทงเขลา ตมเห อ. พระองค ท. ขมถ ขอจงทรงอด ต วจน ซงคานน เม แกขาพระองคเถด อต ดงน


สตถาร ยงพระศาสดา ขมาเปตวา ใหทรงอดโทษแลว มหาเสฏฐ ยงมหาเศรษฐ ขมาเปส ใหอดโทษแลว ฯ สตถา อ. พระศาสดา โอวทนโต เมอจะทรงโอวาท เสฏ จ- เอว ซงเศรษฐดวยนนเทยว เทวต จ ซงเทวดาดวย กลยาณ- ปาปกาน กมมาน วปากวเสนเอว ดวยอานาจแหงผล ของกรรม ท. ทงงามทงลามกนนเทยว วตวา ตรสแลววา คหปต ดกอนคฤหบด ปาปปคคโลป แม อ. บคคลผลามก อธ โลเก ในโลกน ปสสต ยอมเหน ภทราน กมมาน ซงกรรม ท. อนเจรญ ปาป กมม อ. กรรมอนลามก น ปจจต ยอมไมเผลดผล ยาว เพยงใด ตาว เพยงนน ปน แตวา ยทา ในกาลใด ปาป กมม อ. กรรมอนลามก อสส ปาปปคคลสส ของบคคลผลามกนน ปจจต ยอมเผลดผล ตทา ในกาลนน ( โส ปาปปคคโล ) อ. บคคลผลามกนน ปสสต ยอมเหน ปาปเอว กมม ซงกรรมอนลามกนนเทยว ภทรปคคโลป แม อ. บคคล ผเจรญ ปสสต ยอมเหน ปาปาน กมมาน ซงกรรม ท. อนลามก ภทร กมม อ. กรรมอนเจรญ น ปจจต ยอมไมเผลดผล ยาว เพยงใด ตาว เพยงนน ปน แตวา ยทา ในกาลใด ภทร กมม อ. กรรมอนเจรญ อสส ภทรปคคลสส ของบคคลผเจรญนน ปจจต ยอมเผลดผล ตทา ในกาลนน ( โส ภทรปคคโล ) อ. บคคลผเจรญ นน ปสสต ยอมเหน ภทรเอว กมม ซงกรรมอนเจรญนนเทยว อต ดงน อนสนธ ฆเฏตวา ธมม เทเสนโต เมอจะทรงสบตอ ซงอนสนธ แสดงซงธรรม อภาส ไดทรงภาษตแลว คาถา ซงพระคาถา ท. อมา


เหลานวา ปาป กมม อ. กรรมอนลามก น ปจจต ยอมไมเผลดผล ยาว เพยงใด ปาโปป ปคคโล อ. บคคลผแมลามก ปสสต ยอมเหน ภทร กมม ซงกรรมอนเจรญ ( ตาว ) เพยงนน จ แตวา ยทา ในกาลใด ปาป กมม อ. กรรมอนลามก ปจจต ยอมเผลดผล อถ ในกาลนน ( ปาโป ปคคโล ) อ. บคคลผลามก ปสสต ยอมเหน ปาปาน กมมาน ซงกรรม ท. อนลามก ภทร กมม อ. กรรม อนเจรญ น ปจจต ยอมไมเผลดผล ยาว เพยงใด ภทโรป ปคคโล อ. บคคลผแมเจรญ ปสสต ยอมเหน ปาป กมม ซงกรรมอนลามก ( ตาว ) เพยงนน จ แตวา ยทา ในกาลใด ภทร กมม อ. กรรมอนเจรญ ปจจต ยอมเผลดผล อถ ในกาลนน ( ภทโร ปคคโล ) อ. บคคลผเจรญ ปสสต ยอมเหน ภทราน กมมาน ซงกรรม ท. อนเจรญ อต ดงน ฯ ยตตปคคโล อ. บคคลผประกอบแลว ปาปกมเมน ดวยกรรม อนลามก กายทจจรตาทนา มความประพฤตชวดวยกายเปนตน ปาโป อต ชอวาบคคลผลามก ตตถ คาถาย ในพระคาถานน ฯ ห ก โสป


ปาปปคคโล อ. บคลผลามกแมนน อนภวมาโน เมอเสวย สข ซงความสข นพพตต อนบงเกดแลว ปรมสจรตานภาเวน ดวย อานภาพของความประพฤตดอนมในกอน ปสสต ชอวายอมเหน ภทรป กมม ซงกรรมแมอนเจรญ ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ต ปาปกมม อ. กรรมอนลามกนน ตสส ปคคลสส ของบคคลนน น เทต ยอมไมให วปาก ซงผล ทฏธมเม วา ในธรรมอนอนตนเหนแลวหรอ สมปราเย วา หรอวา ในภพเปนทไปในเบองหนาพรอม ยาว เพยงใด ( โส ปาปปคคโล ) อ. บคคลผลามกนน ( ปสสต ) ยอมเหน ( ภทร กมม ) ซงกรรม อนเจรญ ( ตาว ) เพยงนน ปน แตวา ยทา ในกาลใด ต ปาปกมม อ. กรรมอนลามกนน ตสส ปคคลสส ของบคคลนน เทต ยอมให วปาก ซงผล ทฏธมเม วา ในธรรมอนตนเหนแลวหรอ สมปราเย วา หรอวาในภพเปนทไปในเบองหนาพรอม อถ ในกาลนน โส ปาโป อ. บคคลผลามกนน อนโภนโต เมอเสวย ทฏธมเม ววธา กมมกรณา จ ซงกรรมกร อนมอยางตาง ๆ ในธรรมอนอนตนเหนแลว เบองหนาพรอมดวย ปสสต ชอวายอมเหน ปาปานเอว กมมาน ซงกรรม ท. อนลามกนนเทยว ( อต ) ดงน ( คาถาปาทสส ) แหง บาทแหงพระคาถาวา ยาว ปาป น ปจจต อต ดงนเปนตน ฯ ( อตโถ ) อ. เนอความ ทตยคาถาย ในพระคาถาทสอง ( ปณฑเตน ) อนบณฑต ( เวทตพโพ ) พงทราบ ฯ ยตโต ปคคโล


อ. บคคลผประกอบแลว ภทรกมเมน ดวยกรรมอนเจรญ กายสจรตา- ทนา มความประพฤตดดวยกายเปนตน ภทโร ชอวาบคคลผเจรญ โสป ภทรปคคโล อ. บคคลผเจรญแมนน อนภวมาโน เมอเสวย ทกข ซงทกข นพพตต อนบงเกดแลว ปรมทจจรตานภาเวน ดวย อานภาพของความประพฤตชวอนมในกอน ปสสต ชอวายอมเหน ปาป กมม ซงกรรมอนลามก ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ต ภทรกมม อ. กรรมอนเจรญนน ตสส ปคคลสส ของบคคลนน น เทต ยอมไมให วปาก ซงผล ทฏธมเม วา ในธรรมอนอนตนเหนแลวหรอ สมปราเย วา หรอวาใน ภพเปนทไปในเบองหนาพรอม ยาว เพยงใด ( โส ภทรปคคโล ) อ. บคคลผเจรญนน ( ปสสต ) ยอมเหน ( ภทร กมม ) ซงกรรม อนเจรญ ( ตาว ) เพยงนน ปน แตวา ยทา ในกาลใด ต ภทรกมม อ. กรรมอนเจรญนน เทต ยอมให วปาก ซงผล อถ ในกาลนน โส ภทโร อ. บคคลผเจรญนน อนภวมาโน เมอเสวย ทฏธมเม ลาภสกการาทสข จ ซงความสขอนบงเกดแลวจากอามสมลาภและ สกการะเปนตน ในธรรมอนอนตนเหนแลวดวย สมปราเย ทพพสมปตต- สข จ ซงความสขอนบงเกดแลวจากสมบตอนเปนทพย ในภพเปนทไปใน เบองหนาพรอมดวย ปสสต ชอวายอมเหน ภทรานเอว กมมาน ซงกรรม ท. อนเจรญนนเทยว อต ดงน ( คาถาปาทสส ) แหงบาท แหงพระคาถาวา ยาว ภทร น ปจจต อต ดงนเปนตน ฯ


เรองภกษไมถนอมบรขาร ๓. ๑๔/๑๒ ตงแต โส ภกขห นน อาวโส ปรกขาโร เปนตนไป. โส ภกข อ. ภกษนน (วจเน ) ครนเมอคาวา อาวโส แนะผมอาย ปรกขาโร นาม ชอ อ. บรขาร ( ภกขนา ) อนภกษ ปฏสาเมตพโพ พงเกบงา นน มใชหรอ อต ดงน ภกขห อนภกษ ท. วตเต กลาวแลว วตวา กลาวแลววา อาวโส แนะผมอาย มยา กต กมม อ. กรรม อนอนผมกระทาแลว เอต นน อปปก เปน กรรมมประมาณนอย ( โหต ) ยอมเปน จตต อ. จต เอตสส ปรกขารสส ของบรขารนน น อตถ ยอมไมม จตต อ. ความวจตร ( เอตสส ปรกขารสส ) ของบรขารนน นตถ ยอมไมม อต ดงน กโรต ยอมกระทา ตถาเอว เหมอนอยางนนนนเทยว ปน อก ฯ ภกข อ. ภกษ ท. อาโรเจส กราบทลแลว กรย ซงกรยา ตสส ภกขโน แหงภกษนน สตถ แดพระศาสดา ฯ สตถา อ. พระศาสดา ปกโกสาเปตวา ทรงยงบคคลใหรองเรยกมาแลว ต ภกข ซงภกษนน ปจฉ ตรสถามแลววา ภกข ดกอนภกษ กร ไดยนวา ตว อ. เธอ กโรส ยอมกระทา เอว อยางน สจจ จรงหรอ อต ดงน ฯ โส ภกข อ. ภกษนน สตถารา ปจฉโตป ผแมอนพระศาสดาตรสถามแลว อวม นโต อาห กราบทลดหมนอยแลว ตถาเอว เหมอนอยางนน นนเทยววา ภควา ขาแตพระผมพระภาคเจา เอต ปพพ อ. ขอนน ก เปนอะไร ( โหต ) ยอมเปน อปปก กมม อ. กรรมอนมประ-


มาณนอย มยา อนขาพระองค กต กระทาแลว จตต อ. จต อสส ปรกขารสส ของบรขารนน น อตถ ยอมไมม จตต อ. ความวจตร ( ตสส ปรกขารสส ) ของบรขารนน นตถ ยอมไมม อต ดงน ฯ อถ ครงนน สตถา อ. พระศาสดา วตวา ตรสแลววา ภกขห เอว กาต อ. อนภกษ ท. กระทา อยางน น วฏฏต ยอมไมควร ปาปกมม นาม ชอ อ. กรรมอนลามก ( เกนจ ) อนใคร ๆ น อวม ตพพ ไมพงดหมนวา อปปก นอย อต ดงน ห เหมอน อยางวา ววฏมขภาชน อ. ภาชนะอนมปากอนเปดแลว ปต อน บคคลตงไวแลว อชโฌกาเส ทกลางแจง เทเว ครนเมอฝน วสสนเต ตกอย น ปรต ยอมไมเตม เอกพนทนา ดวยหยาดแหงนาหยาดหนง ก จาป แมกจรง ปน ถงอยางนน ( เทเว ) ครนเมอฝน วสสนเต ตกอย ปนปปน บอย ๆ ปรตเอว ยอมเตมนนเทยว ( ยถา ) ฉนใด ปคคโล อ. บคคล กโรนโต ผกระทาอย ปาปกมม ซงกรรมอนลามก อนปพเพน มหนต ปาปราส กโรตเอว ยอมกระทา ซงกองแหง กรรมอนลามก กองใหญ โดยลาดบนนเทยว เอวเอว ฉนนนนนเทยว อต ดงน น ภกข กะภกษนน อนสนธ ฆเฏตวา ธมม เทเสนโต เมอจะทรงสบตอ ซงอนสนธ แสดงซงธรรม อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา ( ปคคโล ) อ. บคคล มา อวม เถ อยา พงดหมน ปาปสส ซงกรรมอนลามกวา มตต ปาปกมม อ. กรรมอนลามก อนมประมาณนอย


น อาคมสสต จกไมมาถง ( อต ) ดงน อทกมโภป แม อ. หมอแหงนา ปรต ยอมเตม อทพนทนปาเตน ดวยอนตกลงแหงหยาดแหงนา ( ยถา ) ฉนใด พาโล อ. คนเขลา อาจน สงสมอย ( ปาปกมม ) ซงกรรมอนลามก โถก หนอยหนง โถกป แมหนอย หนง ปรต ยอมเตม ปาปสส ดวยกรรมอนลามก ( เอว ) ฉนนน อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา น อวชาเนยย ไมควรดหมน ( อต ) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา ( ปทสส ) แหงบทวา มาวม เถ อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ปาป ซงกรรม อนลามก ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา ปาปสส อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา ( ปคคโล ) อ. บคคล น อวชาเนยย ไมควร ดหมน ปาป ซงกรรมอนลามก เอว อยางนวา ปาป กมม อ. กรรม อนลามก อปปมตตก อนมประมาณนอย เม อนเรา กต กระทาแลว เอต ปาปกมม อ. กรรมอนลามกนน วปจจสสต จกเผลดผล กทา ในกาลไร อต ดงน อต ดงน ( คาถาปาทสส ) แหงบาทแหงพระ คาถาวา น มตต อาคมสสต อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา กลาลภาชน อ. ภาชนะอนเปนวการแหงดน ยงก จ อยางใดอยาง หนง มข ววรตวา ปต อนบคคลเปดแลว ซงปาก ตงไวแลว เทเว ครนเมอฝน วสสนเต ตกอย ปรต ยอมเตม นปาเตน ดวย


อนตกลง อทกพนทโน แหงหยาดแหงนา เอเกกสสอป แมหยาด หนงหยาดหนง ยถา ฉนใด พาลปคคโล อ. บคคลผเขลา อาจนนโต สงสมอย คอวา วฑเฒนโต พอกพนอย ปาป กมม ซงกรรมอนลามก โถก หนอยหนง โถกป แมหนอยหนง ปาปสส กมมสส ปรตเอว ชอวายอมเตม ดวยกรรมอนลามกนนเทยว เอว ฉนนน อต ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา อทกมโภป อต ดงน ฯ


เรองเศรษฐชอพฬาลปทกะ ๔. ๑๗/๑๖ ตงแต ต สตวา เสฏ จนเตส อห เปนตนไป. เสฏ อ. เศรษฐ สตวา ฟงแลว ต วจน ซงคานน จนเตส คดแลววา อห อ. เรา อาคโต เปนผมาแลว ( จนตเนน ) ดวย อนคดวา นาเม ครนเมอชอ มม ของเราวา ตณฑลาทน วตถน อ. วตถ ท. มขาวสารเปนตน อสเกน นาม เสฏ นา อนเศรษฐ ชอโนน คณหตวา ถอเอาแลว อจฉราย ดวยนวมอ ทนนาน ใหแลว อต ดงน ( เตน ปรเสน ) คหตมตเต เปนชอสกวาอนบรษนนถอ เอาแลว ( สนเต ) มอย อห อ. เรา อม ปรส ยงบรษน มาเรส- สาม จกใหตาย อต ดงน ( อมห ) ยอมเปน ปน ก อย ปรโส อ. บรษน กตวา กระทาแลว สพพสงคาหก ใหเปนของมการสงเคราะห ซงวตถทงปวง วทต ยอมกลาววา ( ทาน ) อ. ทาน เยหป ชเนห อนชน ท. แมเหลาใด มนตวา ตวงแลว นาฬกาทห วตถห ดวย วตถ ท. มทะนานเปนตน ทนน ใหแลว ( ทาน ) อ. ทาน เยหป ชเนห อนชน ท. แมเหลาใด คเหตวา ถอเอาแลว อจฉราย ดวย นวมอ ทนน ใหแลว มหปผล อ. ผลอนใหญ โหต จงม ( เตส ) ชนาน แกชน ท. เหลานน สพเพส ทงปวง อต ดงน สเจ ถาวา อห อ. เรา เอวรป ปรส น ขมาเปสสาม จกไมยงบรษผมรป อยางนใหอดโทษไซร เทวทณโฑ อ. อาชญาของเทวดา ปตสสต


จกตก มตถเก บนกระหมอม เม ของเรา อต ดงน ฯ โส เสฏ อ. เศรษฐนน นปชชตวา หมอบลงแลว ปาทมเล ณ ทใกลแหงเทา ตสส อปาสกสส ของอบาสกนน อาห กลาวแลววา สาม ขาแตนาย ตว อ. ทาน ขมาห ขอจงอดโทษ เม แกขาพเจาเถด อต ดงน จ อนง ( โอ เสฏ ) อ. เศรษฐนน เตน อปาสเกน ปฏโ ผ อนอบาสกนนถามแลววา อท การณ อ. เหตน ก อะไร อต ดงน อาโรเจส บอกแลว ต ปวตต ซงความเปนไปนน สพพ ทงปวง ฯ สตถา อ. พระศาสดา ทสวา ทรงเหนแลว ต กรย ซงกรยานน ปจฉ ตรสถามแลว ทานเวยยาวฏก ซงบคคลผขวนขวายในทานวา อท การณ อ. เหตน ก อะไร อต ดงน ฯ โส อปาสโก อ. อบาสก นน อาโรเจส กราบทลแลว ต ปวตต ซงความเปนไปนน สพพ ทงปวง ปฏาย จาเดม อตตทวสโต แตวนอนลวงไปแลว ฯ อถ ครงนน สตถา อ. พระศาสดา ปจฉตวา ตรสถามแลว น เสฏ ซงเศรษฐนนวา เสฏ ดกอนเศรษฐ กร ไดยนวา เอว อ. อยางนนหรอ อต ดงน ( วจเน ) ครนเมอคาวา ภนเต ขาแต พระองคผเจรญ อาม พระเจาขา ( เอว ) อ. อยางนน อต ดงน ( เตน เสฏ นา ) อนเศรษฐนน วตเต กราบทลแลว วตวา ตรส แลววา อปาสก ดกอนอบาสก ป นาม ชอ อ. บญ ( เกนจ ) อนใคร ๆ น อวม ตพพ ไมควรดหมนวา อปปก นอย อต ดงน ทาน อ. ทาน ( ปคคเลน ) อนบคคล ทตวา ถวายแลว ภกขสงฆสส แกหมแหงภกษ มาทสพทธปปมขสส อนมพระพทธเจา


ผเชนดบดวยเราเปนประธาน น อวม ตพพ ไมพงดหมนวา อปปก นอย อต ดงน ห ดวยวา ปณฑตปรสา อ. บรษผเปนบณฑต ท. กโรนตา กระทาอย ป ซงบญ อนกกเมน ป เน ปรนตเอว ยอมเตม ดวยบญ ตามลาดบ นนเทยว ววฏมขภาชน วย ราวกะ อ. ภาชนะอนมปากอนบคคลเปดแลว ( ปรนต ) เตมอย อทเกน ดวยนา อต ดงน อนสนธ ฆเฏตวา ธมม เทเสนโต เมอจะทรงสบตอ ซงอนสนธ แสดงซงธรรม อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา ( ปคคโล ) อ. บคคล มา อวม เถ อยาพง ดหมน ป สส ซงบญวา มตต ป อ. บญ อนมประมาณนอย น อาคมสสต จกไมมาถง ( อต ) ดงน อทกมโภป แม อ. หมอแหงนา ปรต ยอมเตม อทพนพทนปาเตน ดวยอนตกลง แหงหยาดแหงนา ( ยถา ) ฉนใด ธโร อ. ปราชญ อาจน สงสมอย ( ป ) ซงบญ โถก หนอย- หนง โถกป แมหนอยหนง ปรต ยอมเตม ป สส ดวยบญ ( เอว ) ฉนนน อต ดงน ฯ อตโถ อ. เนอความวา ปณฑตมนสโส อ. มนษยผเปนบณฑต กตวา กระทาแลว ป ซงบญ มา อวม เถ อยาพงดหมน คอวา น อวชาเนยย ไมพงดแคลน ป ซงบญ เอว อยางนวา ป อ. บญ อปปมตตก อนมประมาณนอย มยา อนเรา กต


กระทาแลว มตต ป อ. บญอนมประมาณนอย น อาคมสสต จกไมมาถง วปากวเสน ดวยอานาจแหงผล เอว ปรตตก กมม กห าเน ม ทกขสสต วา อ. กรรมอนนดหนอย อยางน จกเหน ซงเรา ณ ทไหนหรอ อห ต กมม กห าเน ทกขสสาม วา หรอ วา อ. เรา จกเหน ซงกรรมนน ณ ทไหน เอต กมม อ. กรรมนน วปจจสสต จกเผลดผล กทา ในกาลไร อต ดงน ห เหมอน อยางวา กลาลภชาน อ. ภาชนะอนเปนวการแหงดน ววรตวา ปต อนบคคลเปดตงไวแลว ปรต ยอมเตม อทกพนทนปาเตน ดวยอน ตกลงแหงหยาดแหงนา นรนตร มระหวางออกแลว ยถา ฉนใด ธโร อ. ปราชญ คอวา ปณฑตปรโส อ. บรษผเปนบณฑต อาจนน- โต สงสมอย ป ซงบญ โถก หนอยหนง โถกป แมหนอยหนง ปรต ชอวายอมเตม ป สส ดวยบญ เอว ฉนนน อต ดงน ตสสา คาถาย แหงพระคาถานน ( ปณฑเตน ) อนบณฑต ( เวท- ตพโพ ) พงทราบ ฯ


เรองพรานกกกฏมตต ๕. ๒๕/๔ ตงแต เทสนาวสาเน กกกฏมตโต สทธ เปนตนไป. เทสนาวสาเน ในกาลเปนทสดลงแหงเทศนา กกกฏมตโต อ. นายพรานชอวากกกฏฏมตต สทธ พรอม ปตเตห จเอว ดวยบตร ท. ดวยนนเทยว สณสาห จ ดวยสะใภ ท. ดวย อตตป จทสโม ผมตนเปนทสบหา ปตฏห ตงอยเฉพาะแลว โสตาปตตผเล ในโสดา- ปตตผล ฯ สตถา อ. พระศาสดา จรตวา เสดจเทยวไปแลว ปณฑาย เพอบณฑบาต อคมาส ไดเสดจไปแลว วหาร สพระวหาร ปจฉา- ภตต ในภายหลงแตกาลแหงภต ฯ อถ ครงนน อานนทตเถโร อ. พระเถระชอวาอานนท ปจฉ ทลถามแลว น ภควนต ซงพระผม พระภาคเจานนวา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ ตมเห อ. พระองค ท. คมตถ เสดจไปแลว กห าเน ณ ทไหน อชช ในวนน อต ดงน ฯ ( สตถา ) อ. พระศาสดา ( อาห ) ตรสแลววา อานนท ดกอนอานนท ( อห ) อ. เรา ( คจฉ ) ไปแลว สนตก สสานก กกกฏมตตสส ของนายพรานชอวากกกฏมตต อต ดงน ฯ ( อานน- ทตเถโร ) อ. พระเถระชอวาอานนท ( ปจฉ ) ทลถามแลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ ( โส กกกฏมตโต ) อ. นายพรานชอวากกกฏ- มตตนน โว อนพระองค ท. กโต ทรงกระทาแลว อการโก ให


เปนผไมกระทา ปาณาตปาตกมมสส ซงกรรมคอปาณาตบาตหรอ อต ดงน ฯ ( สตถา ) อ. พระศาสดา ( อาห ) ตรสแลววา อานนท ดกอนอานนท อาม เออ ( โส กกกฏมตโต ) อ. นายพรานชอวา กกกฏมตตนน ( มยา ) อนเรา ( กโต ) กระทาแลว ( อการโก ) ใหเปนผไมกระทา ( ปาณาตปาตกมมสส ) ซงกรรมคอปาณาตบาต โส กกกฏมตโต อ. นายพรานชอวากกกฏมตตนน อตตป จทสโม ผมตนเปนทสบหา ปตฏาย ตงอยเฉพาะแลว อจลสทธาย ในศรทธา อนไมหวนไหว นกกงโข เปนผมความสงสยออกแลว ตส รตเนส ในรนตะ ท. ๓ หตวา เปน อการโก เปนผไมกระทา ปาณาตปาต- กมมสส ซงกรรมคอปาณาตบาต ชาโต เกดแลว อต ดงน ฯ ภกข อ. ภกษ ท. อาหส กราบทลแลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ ภรยาป แม อ. ภรรยา อสส กกกฏมตตสส ของนายพรานชอวา กกกฏมตตนน อตถ มอย นน มใชหรอ อต ดงน ฯ ( สตถา ) อ. พระศาสดา ( อาห ) ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. อาม เออ สา กลธตา อ. นางกลธดานน กลเคเห กมารกา ว เปน เดกหญงในเรอนแหงตระกลเทยว หตวา เปน ปตตา บรรลแลว โสตาปตตผล ซงโสดาปตตผล อต ดงน ฯ ภกข อ. ภกษ ท. กถ ยงถอยคาวา กร ไดยนวา ภรยา อ. ภรรยา กกกฏมตตสส ของนายพรานชอวากกกฏมตต ปตวา บรรลแลว โสตาปตตผล ซงโสดาปตตผล ( อตตโน ) กมารกกาเลเอว ในกาลแหงตนเปนเดกหญงนนเทยว คนตวา ไปแลว เคห


สเรอน ตสส กกกฏมตตสส ของนายพรานชอวากกกฏมตตนน ลภ ไดแลว ปตเต ซงบตร ท. สตต ๗ สา กลธตา อ. นางกลธดานน สามเกน วจจมานา ผอนสามกลาวอยวา ตว อ. เธอ อาหร จง นามา ธน ซงธน ตว อ. เธอ อาหร จงนามา สเร ซงลกศร ท. ตว อ. เธอ อาหร จงนามา สตต ซงหอก ตว อ. เธอ อาหร จงนามา สล ซงหลาว ตว อ. เธอ อาหร จงนามา ชาล ซง ขาย อต ดงน เอตตก กาล สนกาลอนมประมาณเทาน อทาส ไดใหแลว ตาน ธนอาทปหรณาน ซงเครองประหารมธนเปนตน ท. เหลานน โส สามโก อ. สามนน อาทาย ถอเอาแลว ตาย ทนนาน ปหรณาน ซงเครองประหาร ท. อนอนนางใหแลว คนตวา ไปแลว กโรต ยอมกระทา ปาณาตปาต ซงปาณาตบาต โสตา- ปนนาป แม อ. พระโสดาบน ท. กโรนต ยอมกระทา ปาณาตปาต ซงปาณาตบาต ก น โข หรอหนอแล อต ดงน สมฏาเปส ใหตงขนพรอมแลว ฯ สตถา อ. พระศาสดา อาคนตวา เสดจมาแลว ปจฉตวา ตรสถามแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. ตมเห อ. เธอ สนน- สนนา เปนผนงประชมกนแลว กถาย ดวยถอยคา กาย น อะไร หนอ อตถ ยอมม เอตรห ในกาลบดน อต ดงน ( วจเน ) ครน เมอคาวา ( มย ) อ. ขาพระองค ท. ( สนนสนนา ) เปนผนงประชม กนแลว อมาย นาม กถาย ดวยถอยคาชอน ( อมห ) ยอมม ( เอตรห ) ในกาลบดน อต ดงน ( เตห ภกขห ) อนภกษ ท. เหลานน


วตเต กราบทลแลว วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. โสตาปนนา อ. พระโสดาบน ท. น กโรนต ยอมไมกระทา ปาณาตปาต ซงปาณาตบาต ปน แตวา สา กลธตา อ. นางกล- ธดานน อกาส ไดกระทาแลว ตถา เหมอนอยางนน ( จนตเนน ) ดวยอนคดวา อห อ. เรา กโรม จะกระทา วจน ซงคา สามกสส ของสาม อต ดงน จตต อ. จตวา เอโส สามโก อ. สามนน คเหตวา จงถอเอาแลว อท ปหรณ ซงเครองประหารน คนตวา จงไปแลว กโรต จงกระทา ปาณาตปาต ซงปาณาตบาตเถด อต ดงน นตถ ยอมไมม ตสสา แกนาง ห จรงอย วเณ ครนเมอ แผล อสต ไมมอย ปาณตลสม ในพนแหงฝามอ วส อ. ยาพษ ต นน น สกโกต ยอมไมอาจ อนฑหต เพออนตามไหม ( ปคค- ลสส ) แกบคคล คณหนตสส ผถอเอาอย วส ซงยาพษ ( ยถา ฉนใด ปาป นาม ชอ อ. บาป น โหต ยอมไมม ( ปคคลสส ) แกบคคล อกโรนตสส ผไมกระทาอย ปาป ซงบาป ธนอาทน ปหรณาน นหรตวา ททโตป ผแมนาออกแลว ซงเครองประหาร ท. มธนเปนตน ใหอย อภาเวน เพราะความไมม อกลสเจตนาย แหงอกศลเจตนา เอวเอว ฉนนนนนเทยว อต ดงน อนสนธ ฆเฏตวา ธมม เทเสนโต เมอจะทรงสบตอ ซงอนสนธ แสดงซง ธรรม อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา เจ หากวา วโณ อ. แผล น อสส ไมพงม ปาณมห ในฝามอไซร ( ปคคโล ) อ. บคคล


หเรยย พงนาไป วส ซงยาพษ ปาณนา ดวยฝา มอ ( ห ) เพราะวา วส อ. ยาพษ น อนเวต ยอมไมไปตาม อพพณ ปาณ ซงฝามออนไมม แผล ( ยถา ) ฉนใด ปาป อ. บาป นตถ ยอม ไมม อกพพโต ปคคลสส แกบคคลผไมกระทา อย ( เอว ) ฉนนน อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา น ภเวยย ไมพงม ( อต ) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา ( ปทสส ) แหงบทวา นาสส อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา สกกเณยย พงอาจ หรต เพออนนา ไป ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา หเรยย อต ดงน ฯ ( ปจฉา ) อ. อนถามวา ( ปคคโล ) อ. บคคล ( หเรยย ) พงนาไป ( วส ) ซงยาพษ ( ปาณนา ) ดวยฝามอ กการณา เพราะ เหตอะไร ( อต ) ดงน ฯ ( วสสชชน ) อ. อนเฉลยวา วส อ. ยาพษ น อนเวต ยอม ไมไปตาม อพพณ ปาณ ซงฝามออนไมมแผล ยสมา เหตใด ( ตสมา ) เพราะเหตนน ( ปคคโล ) อ. บคคล ( หเรยย ) พงนาไป ( วส ) ซงยาพษ ( ปาณนา ) ดวยฝามอ ( อต ) ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อธบายวา ห ก วส อ. ยาพษ น สกโกต ยอมไมอาจ อนเวต เพออนไปตาม ปาณ ซงฝามอ อพพณ อนไม มแผล ( ยถา ) ฉนใด ปาป นาม ชอ อ. บาป นตถ ยอมไมม


( ปคคลสส ) แกบคคล ธนอาทน ปหรณาน นหรตวา เทนตสสอป ผแมนาออกแลว ซงเครองประหาร ท. มธนเปนตน ใหอย อกพพโต ชอวาผไมกระทาอย ปาป ซงบาป อภาเวน เพราะความไมม อกสล- เจตนาย แหงอกศลเจตนา เอวเอว ฉนนนนนเทยว ห เพราะวา ปาป อ. บาป น อนคจฉต ยอมไมไปตาม จตต ซงจต อสส ปคคลสส ของบคคลนน อพพณ ปาณ วส ( อนนคจฉนต ) วย ราวกะ อ. ยาพษ ไมไปตามอย ซงฝามออนไมมแผล อต ดงน ฯ


เรองพระตสสเถระผเขาถงสกลนายชางแกว ๖. ๓๓/๑๓ ตงแต อถ น มณกาโร เถเร เปนตนไป. อถ ครนนน มณกาโร อ. นายชางแลวมณ ปกรตวา เตะแลว น โก จ ซงนกกะเรยนนน ปาเทน ดวยเทา ขป เขยไปแลว ( กถเนน ) ดวยอนกลาววา ตว อ. เจา กโรส จะกระทา ก ซง อะไร อต ดงน อปปนนโกธเวเคน เพราะกาลงแหงความโกรธอน เกดขนแลว เถเร ในพระเถระ ฯ โส โก โจ อ. นกกะเรยนนน มรตวา ตายแลว เอกปปหาเรนเอว ดวยการเตะครงเดยวนนเทยว ปรวตตมาโน ปต ลมกลงไปอยแลว ฯ เถโร อ. พระเถระ ทสวา เหนแลว ต โก จ ซงนกกะเรยนนน ( อาห ) กลาวแลววา อปาสก ดกอนอบาสก ตว อ. ทาน กตวา จงกระทาแลว สสเวน ซง เครองพนซงศรษะ เม ของอาตมภาพ สถล ใหหยอน ตาว กอน โอโลเกห จงตรวจด อม โก จ ซงนกกะเรยนนเถด ( โส โก โจ ) อ. นกกะเรยนนน มโต วา ตายแลวหรอ โน ( มโต ) วา หรอ วาไมตายแลว อต ดงน ฯ อถ ครงนน โส มณกาโร อ. นายชาง แกวมณนน อาห กลาวแลววา ตวป แม อ. ทาน มรสสส จกตาย เอโส โก โจ วย ราวกะ อ. นกกะเรยนนน อต ดงน น เถร กะพระเถระนน ฯ ( เถโร ) อ. พระเถระ ( อาห ) กลาวแลววา อปาสก ดกอนอบาสก โส มณ อ. แกวมณนน อมนา โก เจน


อนนกกะเรยนน คลโต กลนกนแลว สเจ ถาวา อย โก โจ อ. นกกะเรยนน น มรสสต จกไมตายไซร อห อ. อาตมภาพ มรนโตป แมเมอจะตาย น อาจกขสส จกไมบอก มณ ซงแกวมณ เต แกทาน อต ดงน ฯ โส มณกาโร อ. นายชางแกวมณนน ผาเลตวา ผาแลว อทร ซงทอง ตสส โก จสส ของนกกะรเยนนน ทสวา เหนแลว มณ ซงแกมณ ปเวเธนโต สนอย สวคคมานโส ผมฉนทะอนมในใจ อนสงเวชแลว นปชชตวา หมอบลงแลว ภนเต ขาแตทานผ เจรญ ตมเห อ. ทาน ท. ขมถ ขอจงอดโทษ เม แกกระผมเถด ( ต กมม ) อ. กรรมนน มยา อนกระผม อชานนเตน ผไมทราบ อย กต กระทาแลว อต ดงน ฯ ( เถโร ) อ. พระเถระ ( อาห ) กลาวแลววา อปาสก ดกอนอบาสก โทโส อ. โทษ ตยห ของทาน นเอว อตถ ยอมไมมนนเทยว ( โทโส ) อ. โทษ มยห ของอาตม- ภาพ น ( อตถ ) ยอมไมม โทโส อ. โท วฏฏสสเอว ของ วฏฏะนนเทยว ( อตถ ) มอย อห อ. อาตมภาพ ขมาม ยอมอดโทษ เต แกทาน อต ดงน ฯ ( มณกาโร ) อ. นายชางแกวมณ ( อาห ) กลาวแลววา ภนเต ขาแตทานผเจรญ สเจ ถาวา ตมเห อ. ทาน ท. ขมถ ยอมอดโทษ เม แกกระผมไซร ตมเห อ. ทาน ท. นสทตวา จงนนแลว เคเห ในเรอน เม ของกระผม คณหถ จงรบ ภกข ซงภกษ ปกตยาเมนเอว โดยทานองตามปกตนนเทยว อต ดงน ฯ


( เถโร ) อ. พระเถระ วตวา กลาวแลววา อปาสก ดกอนอบาสก อห อ. อาตมภาพ น ปวสสสาม จกไมเขาไป อนโตฉทน สภายใน แหงชายคา เคหสส แหงเรอน ปเรส ชนาน ของชน ท. เหลาอน ปฏาย จาเดม อโต กาลโต แตกาลน อทาน ในกาลน ห เพระาวา อย โทโส อ. โทษ น โทโส เปนโทษ อนโตเคหปป- เวสนสสเอว ของการเขาไปสภายในแหงเรอนนนเทยว ( โหต ) ยอม เปน อห อ. เรา ปาเทส ครนเมอเทา ท. วหนเตส นาไปอย เคหทวาเร โต ว ผยนอยแลว ทประตแหงเรอนเทยว คณหสสาม จกรบเอา ภกข ซงภกษา ปฏาย จาเดม อโต กาลโต แตกาลน อต ดงน สมาทาย สมาทานแลว ธตงค ซงธดงค อาห กลาว แลว คาถ ซงคาถา อม นวา ภตต อ. ภตร โถก หนอยหนง โถก หนอย หนง กเล ในตระกล กเล ในตระกล ( ปคคเลน ) อนบคคล ปจจต ยอมหง มนโน เพอมน อห อ. เรา จรสสาม จกเทยวไป ปณฑกาย ดวยปล- แขง ชงฆพล อ. กาลงแหงแขง มม ของเรา อตถ มอย อต ดงน ฯ จ ปน กแล เถโร อ. พระเถระ วตวา ครนกลาวแลว อม คาถ ซงคาถาน ปรนพพาย ปรนพพานแลว เตนเอว พยาธนา ดวยพยาธนนนนเทยว นจรสสเอว ตอกาลไมนานนนเทยว ฯ โก โจ


อ. นกกะเรยน คณห ถอเอาแลว ปฏสนธ ซงปฏสนธ กจฉสม ในทอง ภรยาย ของภรรยา มณการสส ของนายชางแกวมณ ฯ มณกาโร อ. นายชางแกวมณ กตวา กระทาแลว กาล ซงกาละ นพพตต บงเกดแลว นรเย ในนรก ฯ ภรยา อ. ภรรยา มณการสส ของนายชางแกวมณ กตวา กระทาแลว กาล ซงกาละ นพพตต บงเกดแลว เทวโลเก ในเทวโลก ( อตตโน ) มทจตตตาย เพราะ ความทแหงตนเปนผมจตอนออนโยน เถเร ในพระเถระ ฯ ภกข อ. ภกษ ท. ปจฉส ทลถามแลว อภสมปราย ซงภพเปนทไปใน เบองหนาพรอมเฉพาะ เตส ชนาน ของชน ท. เหลานน สตถาร กะพระศาสดา ฯ สตถา อ. พระศาสดา วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. เอกจเจ สตตา อ. สตว ท. บางพวก อธ โลเก ในโลกน นพพตตนต ยอมบงเกด คพเภ ในครรภ เอกจเจ สตตา อ. สตว ท. บางพวก ปาปการโน ผกระทาซงบาปโดยปกต นพพตตนต ยอมบงเกด นรเย ในนรก เอกจเจ สตตา อ. สตว ท. บางพวก กตกลยาณา ผมกรรมอนงามอนกระทาแลว นพพตตนต ยอมบงเกด เทวโลเก ในเทวโลก ปน สวนวา อนาสวา ชนา อ. ชน ท. ผ ไมมอาสวะ ปรนพพายนต ยอมปรนพพาน อต ดงน อนสนธ ฆเฏตวา ธมม เทเสนโต เมอจะทรงสบตอ ซงอนสนธ แสดงซง ธรรม อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา เอเก ชนา อ. ชน ท. พวกหนง อปปชชนต ยอมเขาถง คพภ ซงครรภ ปาปกมมโน ชนา


อ. ชน ท. ผมกรรมอนลามก ( อปปชชนต ) ยอมเขาถง นรย ซงนรก สคตโน ชนา อ. ชน ท. ผมกรรมเปนเหตแหงสคต ยนต ยอมไป สคค สสวรรค อนาสวา ชนา อ. ชน ท. ผไมมอาสวะ ปรนพพนต ยอมปรนพพาน อต ดงน ฯ


เรองชน ๓ คน ๗. ๓๙/๕ ตงแต ตมเหหป ภกขเว อตตนา เปนตนไป. ( สตถา ) อ. พระศาสดา ( พยากาส ) ทรงกระทาใหแจงแลว ( เอว ) อยางนวา ภกขเว ดกอนภกษ ท. อตตนา กตกมมเอว อ. กรรมอนอนตนกระทาแลวนนเทยว ตมเหหป แมอนเธอ ท. อนภต เสวยแลว ฯ ห ก อตตสม กาเล ในกาลอนลวงไปแลว โคปาลกทารกา อ. เดกผเลยงซงโค ท. สตต ๗ พาราณสวาสโน ผอยในเมองพาราณสโดยปกต คาวโย ยงแมโค ท. วจาเรนตา ใหเทยวไปอย สตตาหวาเรน ตามวาระแหงวน ๗ อฏวปปเทเส ในประเทศใกลดง เอกสม ประเทศหนง คาวโย ยงแมโค ท. วจาเรตวา ใหเทยวไปแลว เอกทวส ในวนหนง อาคจฉนตา มา อย ทสวา เหนแลว มหาโคธ ซงเหยตวใหญ เอก ตวหนง อนพนธส ตดตามไปแลว ฯ โคธา อ. เหย ปลายตวา หนไปแลว ปาวส ไดเขาไปแลว วมมก สจอมปลวก เอก แหงหนง ฯ ปน ก ฉททาน อ. ชอง ท. สตต ๗ ตสส วมมกสส ของจอม ปลวกนน ( อตถ ) มอย ฯ ทารกา อ. เดก ท. ( มนเตตวา ) ปรกษากนแลววา อทาน ในกาลน มย อ. เรา ท. น สกขสสาม จกไมอาจ คเหต เพออนจบเอา เสว วนพรง มย อ. เรา ท. อาคนตวา จกมาแลว คณหสสาม จกจบเอา อต ดงน เอเกโก


ทารโก อ. เดกคนหนงคนหนง อาทาย ถอเอาแลว สาขาภงคมฏ ซงกาของกงไมอนหกแลว เอเกก กาหนงกาหนง ชนา อ. ชน ท. สตตป แม ๗ ปทหตวา ปดแลว ฉททาน ซงชอง ท. สตต ๗ ปกกมส หลกไปแลว ฯ ปนทวเส ในวนใหม เต ทารกา อ. เดก ท. เหลานน อมนสกตวา ไมกระทาไวในใจแลว ต โคธ ซงเหย นน คาวโย ยงแมโค ท. วจาเรตวา ใหเทยวไปแลว อ สม ปเทเส ในประเทศอน อาทาย พาเอาแลว คาวโย ซงแมโค ท. สตตเม ทเวส ในวนท ๗ คจฉนตา เดนไปอย ทสวา เหนแลว ต วมมก ซงจอมปลวกนน ปฏลภตวา ไดเฉพาะแลว สต ซงสต ( จนเตตวา ) คดแลววา ปวตต อ. ความเปนไป ตสสา โคธาย แหงเหยนน กา น โข เปนอยางไรหนอแล ( โหต ) ยอมเปน อต ดงน ววรส เปดแลว ฉททาน ซงชอง ท. อตตนา อตตนา ปทหตาน อนอนตนอนตนปดแลว ฯ โคธา อ. เหย นราลยา เปนสตวมความอาลยออกแลว ชวเต ในชวต หตวา เปน อฏ - จมมาวเสสา ตวมกระดกและหนงอนเหลอลง ปเวธมานา สนอย นกขม คลานออกไปแลว ฯ เต ทารกา อ. เดก ท. เหลานน ทสวา เหนแลว ต โคธ ซงเหยนน กตวา กระทาแลว อนกมป ซงความเอนด ( วตวา ) กลาวแลววา ตมเห อ. ทาน ท. มา น โคธ มาเรถ จงอยายงเหยนนใหตาย ( สา โคธา ) อ. เหยนน ฉนนภตตา เปนสตวมอาหารอนขาดแลว สตตาห สนวน ๗ ชาตา เกดแลว อต ดงน ปรมชชตวา ลบคลาแลว ปฏ ซงหลง


ตสสา โคธาย ของเหยนน วสสชเชส ปลอยแลว ( วจเนน ) ดวยคาวา ตว อ. เจา คจฉาห จงไป สเขน ตามสบายเถด อต ดงน ฯ เต ทารกา อ. เดก ท. เหลานน น ปจจส อนไฟ ไมไหมแลว นรเย ในนรก ตาว กอน โคธาย ( อตตนา ) อมารตตตา เพราะความทแหงเหยเปนสตวอนตนไมใหตายแลว ฯ ปน แตวา เต สตต ชนา อ. ชน ท. ๗ เหลานน หตวา เปน เอกโต โดยความเปนอนเดยวกน ฉนนภตตา เปนผมภตรอนขาด แลว ทวสาน สนวน ท. สตต ๗ สตต ๗ อตตภาเวส ใน อนภาพ ท. จททสส ๑๔ อเหส ไดเปนแลว ฯ ภกขเว ดกอน ภกษ ท. ต กมม อ. กรรมนน ตมเหห อนเธอ ท. โคปาลเกห เปนผเลยงซงโค สตตห ๗ หตวา เปน กต กระทาแลว ตทา ในกาลนน อต ดงน ฯ สตถา อ. พระศาสดา พยากาส ทรง กระทาแจงแลว ป ห ซงปญหา เตห ภกขห ปฏปฏ อน อนภกษ ท. เหลานน ทลถามแลวและทลถามแลว เอว ดวยประการ ฉะน ฯ


เรองภกษฉพพคคย ๘. ๔๔/๕ ตงแต เอกสม ห สมเย สตตรสวคคเยห เปนตนไป. ห ความพสดารวา เอสม สมเย ในสมยหนง เสนาสเน ครนเมอเสนาสนะ สตตรสวคคเยห ภกขห อนภกษ ท. ผมพวก ๑๗ ปฏชคคเต ชาระแลว ภกข อ. ภกษ ท. ฉพพคคยา ผมพวก ๖ วตวา กลาวแลววา ตมเห อ. ทาน ท. นกขมถ จงออกไปเถด มย อ. เรา ท. มหลลกตรา เปนผแกกวา ( อมห ) ยอมเปน เอต เสนาสน อ. เสนาสนะนน ปาปณาต ยอมถง อมหาก แก เรา ท. อต ดงน ( วจเน ) ครนเมอคาวา มย อ. เรา ท. น ทสสาม จกไมให ( เอต เสนาสน ) อ. เสนาสนะนน อมเหห อนเรา ท. ปฏชคคต ชาระแลว ปม กอน อต ดงน เตห สตตรสวคคยภกขห อนภกษผมพวก ๑๗ ท. เหลานน วตเต กลาว แลว ปหรส ประหารแลว เต ภกข ซงภกษ ท. เหลานน ฯ สตตรสวคคยา ภกข อ. ภกษ ท. ผมพวก ๑๗ มรณภยตชชตา ผอนความกลวแตความตายคกคามแลว วรวส รองแลว มหาวรว รองดวยเสยงอนดง ฯ สตถา อ. พระศาสดา สตวา ทรงสดบแลว สทท ซงเสยง เตส ภกขน ของภกษ ท. เหลานน ปจฉตวา ตรสถามแลววา อท


การณ อ. เหตน ก อะไร อต ดงน ( วจเน ) ครนเมอคาวา อท นาม การณ อ. เหตชอน อต ดงน ( เตห ภกขเห ) อน ภกษ ท. เหลานน อาโรจเต กราบทลแลว ( วตวา ) ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. เอว กมม อ. กรรมอยางน ภกขนา นาม ชออนภกษ น กตตพพ ไมพงกระทา ปฏาย จาเดม อโต กาลโต แตกาลน โย ภกข อ. ภกษใด กโรต ยอมกระทา ( โส ภกข ) อ. ภกษนน อาปชชต ยอมถงทว อท นาม วตกกม ซงวตกกมะชอน อต ดงน ป าเปตวา ทรงบญญตแลว ปหาร- ทานสกขาปท ซงสกขาบทในเพราะอนใหซงการประหาร วตวา ตรส แลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. ปโร สตโต อ. สตวอน ภกขนา นาม ชออนภกษ ตวา รแลววา อห อ. เรา ( ตสาม ) ยอมสะดง ( ทณฑสส ) ตออาชญา ( ภายาม ) ยอมกลว ( มจจโน ) ตอความ ตาย ยถา ฉนใด อ เป สตตา อ. สตว ท. แมเหลาอน ตสนต ยอมสะดง ทณฑสส ตออาชญา ภายนต ยอมกลว มจจโน ตอ ความตาย ตถาเอว ฉนนนนนเทยว อต ดงน น ปหรตพโพ ไมพงประหาร น ฆาเตตพโพ ไมพงยงบคคลใหฆา อต ดงน อนสนธ ฆเฏตวา ธมม เทเสนโต เมอจะทรงสบตอ ซงอนสนธ แสดงซงธรรม อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา สพเพ สตตา อ. สตว ท. ทงปวง ตสนต ยอมสะดง ทณฑสส ตออาชญา สพเพ สตตา อ. สตว ท. ทงปวง ภายนต ยอมกลว


มจจโน ตอความตาย ( ปคคโล ) อ. บคคล กตวา กระทาแลว อตตาน ซงตน อปม ใหเปนอปมา น หเนยย ไมพงฆา น ฆาตเย ไมพงยงบคคลใหฆา อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา สตตา อ. สตว ท. สพเพป แม ทงปวง ทณเฑ ครนเมออาชญา ปตนเต ตกอย อตตาน ในตน ตสนต ยอมสะดง ทณฑสส ตออาชญา ตสส นน ( อต ) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา ( ปททวยสส ) แหงหมวด สองแหงบทวา สพเพ ตสนต อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา มรณสสอป ภายนตเอว ยอมกลว แมตอความตายนนเทยว ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา มจจโน อต ดงน ฯ จ ก พย ชน อ. พยญชนะ อมสสา เทสนาย แหงเทศนา น นรวเสส เปนตาไมมสวนเหลอ ( โหต ) ยอมเปน ปน สวนวา อตโถ อ. เนอความ สาวเสโส เปนเนอความเปนไปกบดวยสวน เหลอ ( โหต ) ยอมเปน ฯ ห เหมอนอยางวา เภรยา ครนเมอ กลอง ร า อนพระราชา จาราปตาย ทรงยงราชบรษใหเทยวไป แลว ( าปนตถ ) เพออนยงบคคลใหรวา สพเพ ชนา อ. ชน ท. ทงปวง สนนปตนต จงประชมกน อต ดงน เสสา ชนา อ. ชน ท. ผเหลอ เปตวา เวน ราชมหามตเต ซงพระราชาและ มหาอามาตยของพระราชา ท. สนนปตนต ยอมประชมกน ยถา


ฉนใด ( วจเน ) ครนเมอพระดารสวา สพเพ สตตา อ. สตว ท. ทงปวง ตสนต ยอมสะดง อต ดงน ( สตถารา ) อนพระศาสดา วตเตป แมตรสแลว อวเสสา สตตา อ. สตว ท. ผเหลอลง เปตวา เวน จตตาโร วเสสสตเต ซงสตวผวเศษ ท. ๔ อเม เหลาน อต คอ หตถาชาเนยโย อ. ชางเชอกอาชาไนย อสสาชาเนยโย อ. มาตวอาชาไนย อสภาชาเนยโย อ. โคผตวอาชาไนย ขณาสโว อ. พระขณาสพ ( ปณฑเตน ) อนบณฑต เวทตพพา พงทราบวา ตสนต ยอมสะดง อต ดงน เอวเอว ฉนนนนนเทยว ฯ ห จรงอย อเมส วเสสสตเตส ในสตวผวเศษ ท. เหลานหนา ขณาสโว อ. พระขณาสพ อปสสนโต ไมเหนอย อมรณกสตต ซงสตวผ ไมตาย สกกายทฏ ยา ( อตตนา ) ปหนตตา เพราะความทแหง สกกายทฏฐ เปนธรรมชาตอนตนละไดแลว น ภายต ชอวายอม ไมกลว ตโย วเสสสตตา อ. สตวผวเศษ ท. ๓ อตเร เหลานอกน อปสสนตา ไมเหนอย สตต ซงสตว อตตโต อฏปกขภต ผเปน ปฏปกษตอตนเปนแลว สกกายทฏ ยา พลวตตา เพราะความทแหง สกกายทฏฐ เปนธรรมชาตมกาลง น ภายนต ชอวายอมไมกลว ฯ อตโถ อ. อรรถวา ( ปคคโล ) อ. บคคล ( ตวา ) รแลววา อห อ. เรา ยถา ฉนใด อ เป สตตา อ. สตว ท. แมเหลาอน เอว ฉนนน อต ดงน น หเนยย ไมพงฆา น หนาเปยย ไมพงยงบคคลใหฆา ปร สตต ซงสตวอน อต ดงน ( คาถา- ปาทสส ) แหงบาทแหงพระคาถาวา น หเนยย น ฆาตเย อต ดงน ฯ


เรองพระโกณฑธานเถระ ๙. ๕๑/๑๙ ตงแต สตถา ต ปกโกสาเปตวา ปจฉ เปนตนไป. สตถา อ. พระศาสดา ปกโกสาเปตวา ทรงยงบคคลใหรอง เรยกมาแลว ต โกณฑธาน ซงพระเถระชอวาโกณฑธานนน ปจฉ ตรสถามแลววา ภกข ดกอนภกษ กร ไดยนวา ตว อ. เธอ วเทส กลาวแลว เอว อยางน สจจ จรงหรอ อต ดงน ฯ ( โกณฑธาโน ) อ. พระเถระชอวาโกณฑธาน ( อาห ) กราบทล แลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ ( อห ) อ. ขาพระองค ( เวทส ) กลาวแลว ( เอว ) อยางน สจจ จรง อต ดงน ฯ ( สตถา ) อ. พระศาสดา ( ปจฉ ) ตรสถามแลววา ( ตว ) อ. เธอ ( เวทส ) กลาวแลว ( เอว ) อยางน กการณา เพราะเหต อะไร อต ดงน ฯ ( โกณฑธาโน ) อ. พระเถระชอวาโกณฑธาน ( อาห ) กราบทลแลววา ( อห) อ. ขาพระองค ( วเทส ) กลาว แลว ( เอว ) อยางน ( เตห ภกขห วจนสส ) มยา สทธ กถต- การณา เพราะเหตแหงคาอนอนภกษ ท. เหลานน กลาวแลวกบดวยขา พระองค อต ดงน ฯ ( สตถา ) อ. พระศาสดา ( ปจฉ ) ตรสถามแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. ตมเหป แม อ. เธอ ท. กเถถ ยอมกลาว สทธ กบ อมนา ภกขนา ดวยภกษนน กสมา เพราะเหตอะไร อต


ดงน ฯ ( ภกข ) อ. ภกษ ท. ( อาหส ) กราบทลแลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ ( มย ) อ. ขาพระองค ท. ( กเถม ) ยอมกลาว ( เอว ) อยางน ทสวา เหนเพราะ อตถ ซงหญง วจรนต ผเทยวไป อย ปจฉโต ขางหลง อมสส ภกขโน ของภกษน อต ดงน ฯ ( สตถา ) อ. พระศาสดา ( ปจฉ ) ตรสถามแลววา กร ไดยนวา อเม ภกข อ. ภกษ ท. เหลาน วทนต ยอมกลาว ทสวา เพราะเหน อตถ ซงหญง วจรนต ผเทยวไปอย สทธ กบ ตยา ดวยเธอ ตว อ. เธอ อทสวา ว ไมเหนแลวเทยว กเถส กลาวแลว สทธ กบ อเมห ภกขห ดวยภกษ ท. เหลาน กสมา เพราะ เหตอะไร อท ผล อ. ผลน ชาต เกดแลว นสสาย เพราะ อาศย ทฏ ซงทฏฐ ปาปก อนลามก ตว ของเธอ ปพเพ ในกาลกอน นน มใชหรอ อทาน ในกาลน ตว อ. เธอ คณหาส ยอมถอเอา ทฏ ซงทฏฐ ปาปก อนลามก ปน อก กสมา เพราะเหตอะไร อต ดงน ฯ ภกข อ. ภกษ ท. ปจฉส ทลถามแลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ ปน ก ก กมม อ. กรรมอะไร อมนา ภกขนา อนภกษน กต กระทาแลว ปพเพ ในกาลกอน อต ดงน ฯ อถ ครงนน สตถา อ. พระศาสดา กเถตกา ตรสแลว ปพพกมม ซงกรรมในกาลกอน ตสส เถรสส ของพระเถระนน เนส ภกขน แกภกษ ท. เหลานน วตวา ตรสแลววา ภกข ดกอน ภกษ ตว อ. เธอ นสสาย อาศยแลว ปาปกมม ซงกรรมอน


ลามก อท น ปตโต เปนผถงแลว วปปการ ซงประกอบอน แปลก อม น ( อส ) ยอมเปน อทาน ในกาลน เต ปน ตถารป ปาปก ทฏ คเหต อ. อนอนเธอถอเอา ซงทฏฐอนลามก อนมรปอยางนนอก อยตต ไมสมควรแลว ตว อ. เธอ มา กเถส อยากลาวแลว ก จ วจน ซงคาอะไร ๆ สทธ กบ ภกขห ดวย ภกษ ท. ปน อก นสสทโท จงเปนผมเสยงออกแลว ฉนน- กสตาลสทโส จงเปนผเชนกบดวยกงสดาลอนบคคลตดแลว มขวฏฏย ทขอบแหงปาก โหห จงเปน ตว อ. เธอ กโรนโต กระทาอย เอว อยางน ปตโต นาม จกเปนผชอวาถงแลว นพพาน ซงพระ นพพาน ภวสสส จกเปน อต ดงน อนสนธ ฆเฏตวา ธมม เทเสนโต เมอจะทรงสบตอ ซงอนสนธ แสดงซงธรรม อภาส ได ทรงภาษตแลว คาถา ซงพระคาถา ท. อมา เหลานวา ตว อ. เธอ มา อโวจ อยาไดกลาวแลว ผรส ซงคาหยาบ ก จ กะใคร ๆ ( ปเร ชนา ) อ. ชน ท. เหลาอน ( ตยา ) วตตา ผอนเธอกลาวแลว ปฏวเทยย พงกลาวตอบ ต กะเธอ ห เพราะวา สารมภกถา อ. ถอยคาอนเปนไปกบดวยการรเรม ทกขา เปน เหตเครองนามาซงทกข ( โหต ) ยอมเปน ปฏทณฑา อ. อาชญาตอบ ท. ผเสยย พง ถกตอง ต ซงเธอ สเจ ถาวา ตว อ. เธอ


อตตาน ยงตน น เอเรส ไมใหหวนไหว อย กโส อปหโต ยถา ราวกะ อ. กงสดาล อนบคคลกาจดแลวไซร เอโส ตว อ. เธอ นน ปตโต เปนผบรรลแลว นพพาน ซง พระนพพาน อส ยอมเปน สารมโภ วาโท อ. การกลาวอนเปนไปกบดวยการรเรม น วชชต จะไมม เต แกเธอ อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ตว อ. เธอ มา อโวจ อยาได กลาวแลว ผรส ซงคาหยาบ ก จ กะใคร ๆ คอวา เอกปคคลป แมกะบคคลคนหนง ( อต ) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานน หนา ( ปทสส ) แหงบทวา ก จ อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ปเร ชนา อ. ชน ท. เหลาอน ตยา วตตา ผอนเธอกลาวแลววา ( ตมเห ) อ. ทาน ท. ทสสลา เปน คนทศล ( อตถ ) ยอมเปน อต ดงน ปฏวเทยย พงกลาวตอบ ตถาเอว เหมอนอยางนนนนเทยว ตป แมกะเธอ ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา วตตา อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา การณตตรยคคคาหกถา นาม ชอ อ. ถอยคาอนเปนเครองถอเอาซงคอนยงกวาเหต เอสา นน ทกขา เปนเหตเครองนามาซงทกข ( โหต ) ยอมเปน ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา สารมภกถา อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ( ตว ) เมอเธอ ปหรนตสส ประหาร


อย ปร ปคคล ซงบคคลอน กายทณฑาทห ทณเฑห ดวยอาชญา ท. มอาชญาอนเกดแลวจากกายเปนตน ปฏทณฑา อ. อาชญาตอบ ท. ตาทสา ว อนเชนกบดวยอาชญานนเทยว ปเตยย พงตกลง มตถเก บนกระหมอม ตว ของเธอ ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา ปฏทณฑา อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา สเจ ถาวา ตว อ. เธอ สกขสสส จกอาจ กาต เพออนกระทา อตตาน ซงตน นจจล ใหเปน สภาพทความหวนไหวออกแลวไซร ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหง บทวา สเจ เนเรส อต ดงน ฯ ( อนโถ ) อ. อรรถวา มขวฏฏย ฉนทตวา ตลมตต กตวา ปตกสตาล วย ราวกะ อ. กงสดาล อนอนบคคลตดแลว ทขอบแหง ปาก กระทาแลว ใหเปนวตถสกวาพน ตงไวแลว ( อต ) ดงน ( คาถาปาทสส ) แหงบาทแหงพระคาถาวา กโส อปหโต ยถา อต ดงน ฯ ห จรงอย ตาทส กสตาล อ. กงสดาลอนเชนนน ปหตป แมอนอนบคคลตแลว หตถปาเทห วา ดวยมอและเทา ท. หรอ ทณเฑน วา หรอวาดวยทอนไม น กโรต ยอมไมกระทา สทท ซงเสยง ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา สเจ ถาวา ตว อ. เธอ สกขสสส จกอาจ ภวต เพออนเปน เอวรโป เปนผมรปอยางนไซร เอโส ตว อ. เธอนน อม ปฏปท ยงขอปฏบตน ปรยมาโน ใหเตมอย อปปมตโต เปนผไมประมาทแลว อทาน ในกาลน ปตโต นาม


ชอวาเปนผบรรลแลว นพพาน ซงพระนพพาน อส ยอมเปน ( อต ) ดงน ( ปททวยสส ) แหงหมวดสองแหงบทวา เอส ปตโตส อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ปน ก เอว ครนเมอความเปน อยางน สนเต มอย สารมโภป วาโท อ. การกลาว แมอนเปน ไปกบดวยการรเรม อตตรกรณวาจาลกขโณ อนมการกลาวอนเปน เครองกระทาใหยงขนเปนลกษณะ อาทโก อนเปนตน เอว อยางน วา ตว อ. ทาน ทสสโล เปนคนทศล ( อส ) ยอมเปน อต ดงน วา ตมเห อ. ทาน ท. ทสสลา เปนคนทศล ( อตถ ) ยอมเปน อต ดงน น วชชต จะไมม คอวา น ภวสสตเอว จกไมมนนเทยว เต แกเธอ อต ดงน ( คาถาปาทสส ) แหง บาทแหงพระคาถาวา สารมโภ เต น วชชต อต ดงน ฯ


เรองอโบสถกรรม ๑๐. ๕๓/๑๕ ตงแต สาวตถย กเรกสม อโปสถทวเส เปนตนไป. กร ไดยนวา เอกสม อโปสถทวเส ในวนแหงอโบสถวนหนง อตถโย อ. หญง ท. ป จสตมตตา ผมรอยหาเปนประมาณ สาวตถย ในเมองสาวตถ อโปสถกา เปนผรกษาซงอโบสถ หตวา เปน อคมส ไดไปแลว วหาร สวหาร ฯ วสาขา อ. นางวสาขา อปสงกมตวา เขาไปหาแลว ตาส อตถส ในหญง ท. เหลานนหนา มหลลกตถโย ซงหญงผแก ท. ปจฉ ถามแลววา อมมา แนะ แม ท. ตมเห อ. ทาน ท. อโปสถกา เปนผรกษาซงอโบสถ ชาตา เกดแลว อตถ ยอมเปน กมตถ เพออะไร อต ดงน ( วจเน ) ครนเมอคาวา ( มย ) อ. ดฉน ท. ปตเถตวา ปรารถนาแลว ทพพสมปตต ซงสมบตอนเปนทพย ( อโปสถกา ) เปนผรกษาซง อโบสถ ( ชาตา ) เกดแลว ( อมห ) ยอมเปน อต ดงน ตาห มหลลกตถห อนหญงผแก ท. เหลานน วตเต กลาวแลว ปจฉ ถามแลว มชฌมตถโย ซงหญงผมในทามกลาง ท. ( วจเน ) ครน เมอคาวา ( มย ) อ. ดฉน ท. ( อโปสถกา ) เปนผรกษาซงอโบสถ ( ชาตา ) เกดแลว มจนตถาย เพอตองการแกอนพน สปตตวาสา จากการอยรวมดวยหญงผเปนไปกบดวยผว ( อมห ) ยอมเปน อต


ดงน ตาห มชฌมตถห อนหญงผมในทามกลาง ท. เหลานน วตเต กลาวแลว ปจฉ ถามแลว ตรณตถโย ซงหญงรนสาว ท. ( วจเน ) ครนเมอคาวา ( มย ) อ. ดฉน ท. ( อโปสถกา ) เปนผรกษาซง อโบสถ ( ชาตา ) เกดแลว ปตตปฏลาภตถาย เพอตองการแกอน ไดเฉพาะซงบตร ปมคพเภ ในครรภทหนง ( อมห ) ยอมเปน อต ดงน ตาห ตรณตถห อนหญงรนสาว ท. เหลานน วตเต กลาวแลว ปจฉ ถามแลว กมารกาโย ซงเดกหญง ท. ( วจเน ) ครนเมอคาวา ( มย ) อ. ดฉน ท. ( อโปสถกา ) เปนผรกษาซง อโบสถ ( ชาตา ) เกดแลว คมนตถาย เพอตองการแกอนไป ปตกล สตระกลของผว ( อตตโน ) ตรณภาเวเอว ในความทแหงตน เปนหญงสาวนนเทยว ( อมห ) ยอมเปน อต ดงน ตาห กมารกาห อนเดกหญง ท. เหลานน วตเต กลาวแลว สตวา ฟงแลว ต กถ ซงถอยคานน สพพป แมทงปวง ตาส อตถน ของหญง ท. เหลานน คนตวา ไปแลว สนตก สสานก สตถ ของพระศาสดา อาโรเจส กราบทลแลว ปฏปาฏยา ตามลาดบ ฯ สตถา อ. พระศาสดา สตวา ทรงสดบแลว ต วจน ซง คานน วตวา ตรสแลววา วสาเข ดกอนวสาขา ชาตอาทโย นาม สภายธมมา อ. สภาวธรรม ท. ชอวามชาตเปนตน อเมส สตตาน ของสตว ท. เหลาน ทณฑหตถโคปาลกสทสา เปนเชนกบดวยนาย โคบาลผมทอนไมในมอ ( โหนต ) ยอมเปน ชาต อ. ชาต เปเสตวา สงไปแลว สนตก สสานก ชราย ของชรา ชรา อ. ชรา


( เปเสตวา ) สงไปแลว สนตก สสานก พยาธโน ของพยาธ พยาธ อ. พยาธ ( เปเสตวา ) สงไปแลว สนตก สสานก มรณสส ของ มรณะ มรณ อ. มรณะ ฉนทต ยอมตด ชวต ซงชวต กธารยา ( รกข ) ฉนทนตา ( ปคคลา ) วย ราวกะ อ. บคคล ท. ตดอย ซง ตนไม ดวยขวาน เอว ครนเมอความเปนอยางน สนเตป แมมอย ปตเถนตา นาม สตตา อ. สตว ท. ชอวาผปรารถนาอย ววฏฏ นพพาน ซงพระนพพาน อนมวฏฏะไปปราศแลว นตถ ยอมไมม ปน แตวา ( อเม สตตา ) อ. สตว ท. เหลาน ปตเถนต ยอม ปรารถนา วฏฏเอว ซงวฏฏะนนเทยว อต ดงน อนสนธ ฆเฏตวา ธมม เทเสนโต เมอจะทรงสบตอ ซงอนสนธ แสดงซง ธรรม อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา โคปาโล อ. นายโคบาล ปาเชต ยอมขบไป คาโว ซงโค ท. โคจร สทหากน ทณเฑน ดวยทอนไม ยถา ฉนใด ชรา จ อ. ชรา ดวย มจจ จ อ. มจจดวย ปาเชนต ยอม ตอนไป อาย ซงอาย ปาณน ของสตว ผมลมปราณ ท เอว ฉนนน อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา โคปาลโก อ. นายโคบาล เฉโก ผฉลาด นวาเรตวา หามแลว คาโว ซงโค ท. ปวสนตโย ตว เขาไปอย เกทารนตร สระหวางแหงคนนา ทณเฑน ดวยทอนไม โปเถนโต โบยอย เตนเอว ทณเฑน ดวยทอนไมนนนนเทยว


เนต ยอมนาไป ปาเชต ชอวายอมขบไป ( คาโว ) ซงโค ท. โคจร สทหากน สลภตโณทก อนมหญาและนาอนหาไดโดยงาย อต ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา ( ปทสส ) แหง บทวา ปาเชต อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ฉนทนต ยอมตด ชวตนทรย ซง อนทรยคอชวต คอวา เขเปนต ยอมยงอนทรยคอชวตใหสนไป ( อต ) ดงน ( ปททวยสส ) แหงหมวดสองแหงบทวา อาย ปาเชนต อต ดงน ฯ โอปมมปฏปาทน อ. คาเปนเครองยงความเปนแหงอปมาใหถง เฉพาะ เอตถ คาถาย ในพระคาถาน อท นวา ห ก ชรา จ อ. ชราดวย มจจ จ อ. มจจดวย โคปาลโก วย ราวกะ อ. นาย โคบาล ชวตนทรย อ. อนทรยคอชวต โคคโณ วย ราวกะ อ. หมแหงโค มรณ อ. มรณะ โคจรภม วย ราวกะ อ. ภาคพน อนเปนทหากน ตตถ สภาวธมเมส ในสภาวธรรม ท. เหลานนหนา ชาต อ. ชาต เปเสส สงไปแลว ชวตนทรย ซงอนทรยคอชวต สตตาน ของสตว ท. สนตก สสานก ชราย ของชรา ตาว กอน ชรา อ. ชรา ( เปเสส ) สงไปแลว ( ชวตตทรย ) ซงอนทรย คอชวต ( สตตาน ) ของสตว ท. สนตก สสานก พยาธโน ของพยาธ พยาธ อ. พยาธ ( เปเสส ) สงไปแลว ( ชวตนทรย ) ซงอนทรยคอชวต ( สตตาน ) ของสตว ท. สนตก สสานก มรณสส ของมรณะ ตเอว มรณ อ. มรณะนนนนเทยว ฉนทตวา ตดแลว


( ชวตนทรย ) ซงอนทรยคอชวต ( สตตาน ) ของสตว ท. คจฉต ยอมไป กธารยา ( รกข ) เฉท ( ปคคโล ) วย ราวกะ อ. บคคล ตดอย ซงตนไม ดวยขวาน อต ดงน ( ปณฑเตน ) อนบณฑต ( เวทตพพ ) พงทราบ ฯ


เรองอชครเปรต ๑๑. ๕๖/๑๓ ตงแต เสฏ คนธกฏ กร ฌายตต สตวา เปนตนไป. เสฏ อ. เศรษฐ สตวา สดบแลววา กร ไดยนวา คนธกฏ อ. พระคนธกฏ ( อคคนา ) อนไฟ ฌายต ไหมอย อต ดงน อาคจฉนโต เมอมา อาคนตวา มาแลว ( ตสสา คนธกฏยา อคคนา ) ฌามกาเล ในกาลแหงพระคนธกฎนน อนอนไฟไหมแลว โอโลเกนโต แลดอย คนธกฏ ซงพระคนธกฎ ฌาม อนอนไฟไหมแลว อกตวา ไมกระทาแลว โทมนสส ซงความโทมนส วาลคคมตตป แมอนม ปลายแหงขนทรายเปนประมาณ สมม ชตวา คแลว วามพาห ซงแขนเบองซาย อปโปเส ปรบแลว มหาอปโป ก ปรบดวย เสยงอนดง หตเถน ดวยมอ ทกขเณน เบองขวา ฯ อถ ครงนน ตา ชนา อ. ชน ท. ผยนอยแลว สมเป ในทใกล ปจฉส ถามแลว น เสฏ ซงเศรษฐนนวา สาม ขาแตนาย ตว อ. ทาน อปโปเส ปรบแลว ( ตยา ) เอตตก ธน วสสชเชตวา กตาย คนธกฏยา ( อคคนา ) ฌามกาเล ในกาลแหงพระคนธกฎ อนอน ทาน สละวเศษแลว ซงทรพย อนมประมาณเทาน กระทาแลว อนอนไฟไหมแลว กสมา เพราะเหตอะไร อต ดงน ฯ โส เสฏ อ. เศรษฐนน อาห กลาวแลววา ตาตา แนะพอ ท. ธน อ. ทรพย เม อนเรา กตวา กระทาแลว กมม ซงกรรม เอตตก อนมประมาณ


เทาน ลทธ ไดแลว นทหต เพออนฝงไว พทธสาสเน ในพระ- พทธศาสนา อสาธารเณ อนไมทวไป อคคอาทน อนตรายาน แก อนตราย ท. มไฟเปนตน อห อ. เรา ตฏมานโส ผมฉนทะอน มในใจอนยนดแลว อปโปเส ปรบแลว ( จนตเนน ) ดวยอนคดวา อห อ. เรา ลภสสาม จกได ปนป เอตตก ธน วสสชเชตวา สตถ คนธกฏ กาต เพออนสละวเศษ ซงทรพย อนมประมาณเทาน แลวกระทา ซงพระคนธกฎ เพอพระศาสดา แมอก อต ดงน อต ดงน ฯ โส เสฏ อ. เศรษฐนน วสสชเชตวา สละวเศษแลว ธน ซงทรพย ตตตก อนมประมาณเทานน กาเรตวา ยงบคคลใหกระทาแลว คนธกฏ ซงพระคนธกฎ ปน อก อทาส ไดถวายแลว ทาน ซงทาน สตถโน แดพระศาสดา วสตสหสสภกขปรวารสส ผมภกษมพนยสบ เปนประมาณเปนบรวาร ฯ โจโร อ. โจร ทสวา เหนแลว ต กรย ซงกรยานน จนเตส คดแลววา อห อ. เรา อม เสฏ อมาเรตวา ไมยงเศรษฐนให ตายแลว น สกขสสาม จกไมอาจ มงกกาต เพออนกระทาใหเปน คนเกอ ( เอต การณ ) อ. เหตนน โหต จงมเถด อห อ. เรา น เสฏ ยงเศรษฐนน มาเรสสาม จกใหตาย อต ดงน พนธตวา ผกแลว ฉรก ซงกฤช นวาสนนตเร ในระหวางแหงผาเปนเครองนง วจรนโตป แมเทยวไปอย วหาเร ในวหาร สตตาห สนวน ๗ น ลภ ไมไดแลว โอกาส ซงโอกาส ฯ มหาเสฏ ป แม อ. มหาเศรษฐ ทตวา ถวายแลว ทาน ซงทาน ภกขสงฆสส แกหมแหงภกษ


พทธปปมขสส อนมพระพทธเจาทรงเปนประธาน ทวสาน สนวน ท. สตต ๗ วนทตวา ถวายบงคมแลว สตถาร ซงพระศาสดา อาห กราบทลแลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ เขตต อ. นา มม ของขาพระองค เอเกน ปรเสน อนบรษคนหนง ฌาปต ยงไฟใหไหมแลว สตตกขตต ๗ ครง ปาทา อ. เทา ท. คนน ของโค ท. วเช ในคอก ( เอเกน ปรเสน ) อนบรษคนหนง ฉนนา ตดแลว สตตกขตต ๗ ครง เคห อ. เรอน ( มม ) ของขาพระองค ( เอเกน ปรเสน ) อนบรษคนหนง ฌาปต ยงไฟใหไหมแลว สตตกขตต ๗ ครง อทาน ในกาลน คนธกฏป แม อ. พระคนธกฎ เตนเอว ปรเสน ฌาปตา จกเปนของอนบรษนนนนเทยวยงไฟใหไหมแลว ภวสสต จกเปน อห อ. ขาพระองค ทมม ยอมให ปตต ซงสวนบญ อมสม ทาเน ในทานน ตสส ปรสสส แกบรษนน ปม กอน อต ดงน ฯ โจโร อ. โจร สตวา ฟงแลว ต วจน ซงคานน ( จนเตตวา ) คดแลววา กมม อง กรรม ภารย วต อนหนกหนอ เม อนเรา กต กระทาแลว โกปมตตป การณ อ. เหตแมสกวาความโกรธ มย ในเรา อปราธการเก ผกระทาซงความผด เอว อยางน นตถ ยอมไมม อมสส เสฏ สส แกเศรษฐน ( อย เสฏ ) อ. เศรษฐน เทต ยอมให ปตต ซงสวนบญ อมสม ทาเน ในทานน มยหเอว แกเรานนเทยว ปม กอน อห อ. เรา ทพภาม จะประทษราย อมสม เสฏ มห ในเศรษฐน เทวทณโฑป แม อ. อาชญาของเทวดา


ปเตยย พงตก มตถเก บนกระหมอม เม ของเรา เอวรป ปรส อขมาเปนตสส ผไมยงบรษผมรปอยางนใหอดโทษอย อต ดงน คนตวา ไปแลว นปชชตวา หมอบลงแลว ปาทมเล ณ ทใกลแหงเทา เสฏ สส ของเศรษฐ วตกา กลาวแลววา สาม ขาแตนาย ตว อ. ทาน ขมาห ขอจงอดโทษ เม แกขาพเจาเถด อต ดงน ( วจเน ) ครนเมอคาวา อท การณ อ. เหตน ก อะไร อต ดงน ( เสฏ นา ) อนเศรษฐ วตเต กลาวแลว อาห กลาวแลววา สาม ขาแตนาย เอต กมม อ. กรรมน เอตตก อนมประมาณเทาน มยา อนขาพเจา กต กระทาแลว ตว อ. ทาน ขมาห ขอจงอดโทษ ตสส เม แกขาพเจานนเถด อต ดงน ฯ อถ ครงนน เสฏ อ. เศรษฐ ปจฉตวา ถามแลว สพพ กมม ซงกรรมทงปวงวา เอตตก กมม อ. กรรมอนมประมาณเทาน อท จ นดวย อท จ นดวย ตยา อนทาน กต กระทาแลว เม แกเราหรอ อต ดงน น โจร กะโจรนน ( วจเน ) ครนเมอคาวา อาม เออ ( เอตตก กมม ) อ. กรรมอนมประมาณเทาน มยา อนขาพเจา กต กระทาแลว อต ดงน ( เตน โจเรน ) อนโจรนน วตเต กลาวแลว ปจฉ ถามแลววา ตว อ. ทาน มยา น ทฏปพโพ เปนผอนเราไมเคยเหนแลว ( อส ) ยอมเปน ตว อ. ทาน กชฌตวา โกรธแลว อกาส ไดกระทาแลว เอว อยางน เม แกเรา กสมา เพราะเหตอะไร อต ดงน ฯ โส โจโร อ. โจรนน สาเรตวา ยงเศรษฐใหระลกแลว วจน ซงคา เอกทวส นครา นกขนเตน


เตน เสฏ นา วตต อนอนเศรษฐนน ผออกไปแลว จากพระนคร ในวนหนง กลาวแลว อาห กลาวแลววา โกโป อ. ความโกรธ เม อนขาพเจา อปาทโต ใหเกดขนแลว อมนา การเณน เพราะเหตน อต ดงน ฯ เสฏ อ. เศรษฐ สรตวา ระลกแลว ( ตสส วจนสส ) อตตนา วตตภาว ซงความทแหงคานน เปนคาอนตนกลาวแลว โจร ยงโจร ขมาเปตวา ใหอดโทษแลว ( วจเนน ) ดวยคาวา ตาต แนะพอ อาม เออ ( ต วจน ) อ. คานน มยา อนเรา วตต กลาวแลว ตว อ. ทาน ขมาห จงอดโทษ ต วจน ซงคานน เม แกเราเถด อต ดงน อาห กลาวแลววา ตาต แนะพอ ตว อ. ทาน อฏเห จงลกขนเถด อห อ. เรา ขมาม ยอมอดโทษ เต แกทาน ตว อ. ทาน คจฉ จงไปเถด อต ดงน ฯ ( โจโร ) อ. โจร ( อาห ) กลาวแลววา สาม ขาแตนาย สเจ ถาวา ตว อ. ทาน ขมส ยอมอดโทษ เม แกขาพเจาไซร ตว อ. ทาน กโรห จงกระทา ม ซงขาพเจา สปตตทาร ผเปนไปกบดวยบตร และทาระ ทาส ใหเปนทาส เคเห ในเรอน ตว ของทาน เถด อต ดงน ฯ ( เสฏ ) อ. เศรษฐ ( อาห ) กลาวแลววา ตาต แนะพอ ตว อ. ทาน เอตตเก วจเน ครนเมอคาอนมประมาณเทาน มยา อนเรา กถเต กลาวแลว อกาส ไดกระทาแลว เฉทน ซงการตด เอวรป อนมรปอยางน ปน ก ( มยา ) อนเรา น สกกา ไมอาจ กเถต เพออนกลาว ก จ วจน ซงคาอะไร ๆ สทธ กบ วสนเตน ตยา ดวยทาน ผอยอย เคเห ในเรอน กจจ อ. กจ ตยา ดวยทาน


วสนเตน ผอยอย เคเห ในเรอน น อตถ ยอมไมม เม แกเรา อห อ. เรา ขมาม ยอมอดโทษ เต แกทาน ตาต แนะพอ ตว อ. ทาน คจฉ จงไปเถด อต ดงน ฯ


ทสห การเณห อนพยสน ปาปณาตเอว ยอมถง ซงความฉบหาย มใชความเจรญและทกขอนสายเสยซงสขใหพนาศ ดวยเหต ท. ๑๐ นนเทยว อต ดงน อนสนธ ฆเฏตวา ธมม เทเสนโต เมอจะ ทรงสบตอ ซงอนสนธ แสดงซงธรรม อภาส ไดทรงภาษตแลว คาถา ซงพระคาถา ท. อมา เหลานวา โย ปคคโล อ. บคคลใด ทสสต ยอมประทษราย ( ขณาสเวส ) ในพระขณาสพ ท. อปปทฏเส ผไมประทษรายแลว อทณเฑส ผไมมอาชญา ทณเฑน ดวยอาชญา ( โส ปคคโล ) อ. บคคลนน นคจฉต ยอมเขาถง ทสนน านาน แหงฐานะ ท. ๑๐ หนา อ ตร าน ซงฐานะอยางใด อยางหนง ขปปเอว พลนนนเทยว คอวา ผรส เวทน ( ปาปเณ ) วา พงถง ซงเวทนา อนหยาบหรอ ชาน ( ปาปเณ ) วา หรอวา พงถง ซงความเสอม สรรสส เภทน ( ปาป- เณ ) วา พงถง ซงความแตกไป แหงสรระ หรอ ครก อาพาธ ( ปาปเณ ) วาป แมหรอวา พงถง ซงอาพาธอนหนก จตตกเขป ปาปเณ วา พงถงซงความฟงซานแหงจตหรอ ราชโต อปสคค ( ปาปเณ ) วา หรอวา พงถง ซงความขดของ แตพระราชา ทารณ อพภกขาน ( ปาปเณ ) วา


พงถง ซงการกลาวต อนทารณหรอ าตน ปรกขย ( ปาปเณ ) วา หรอวา พงถง ซง ความสนไปรอบแหงญาต ท. โภคาน ปภงคณ ( ปาปเณ ) วา หรอวา พงถง ซงความยอยยบ แหงโภคะ ท. อถวา อกอยางหนง อคค อ ไฟ ปาวโก อนเผาผลาญ ฑหต ยอมไหม อคาราน ซงเรอน ท. อสส ปคคลสส ของบคคลนน โส ปคคโล อ. บคคลนน ทปป โ ผมปญญาชว อปปชชต ยอมเขาถง นรย ซงนรก เภทา เพราะความแตกไป กายสส แหงกาย อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ขณาสเวส ในพระขณาสพ ท. กายทณฑาทวรหเตส ผเวนแลวจากอาชญา มอาชญาอนเกดแลวแต กายเปนตน ( อต ) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา ( ปทสส ) แหงบทวา อทณเฑส อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา นรปราเธส ผไมมความผด ปเรส ชเนส วา ในชน ท. เหลาอนหรอ อตตน วา หรอวาในตน ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา อปปทฏเส อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ทกขการเณส ในเหตแหงทกข ท. ทสส ๑๐ หนา การณ ซงเหต อ ตร อยางใดอยางหนง ( อต ) ดงน ( คาถาปาทสส ) แหงบาทแหงพระคาถาวา ทสนนม ตร าน อต ดงน ฯ


( อตโถ ) อ. อรรถวา เวทน ซงเวทนา ผรส อนหยาบ สสโรคาทเภท อนตางดวยโรคมโรคในศรษะเปนตน ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา เวทน อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ชาน ซงความเสอม ธนสส แหงทรพย กจฉาธคตสส อนตนถงทบแลวโดยยาก ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา ชาน อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา สรรเภทน ซงความแตกไปแหงสรระ หตถจเฉทาทก อนมการตดซงมอเปนตน ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา เภทน อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ครกาพาธ วา หรอวา ซงอาพาธอน หนก ปกขหตเอกจกขปสปปกณภาวสฏโรคาทเภท อนตางดวยโรคม ความเปนแหงบคคลผมขางหนงอนโรคขจดแลว และความเปน แหงบคคลผมจกษขางเดยว และความเปนแหงบคคลผเสอกไสไปดวยตง และความเปนแหงบคคลผงอย และโรคเรอนเปนตน ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา ครก อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา อมมาท ซงความเปนบา ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา จตตกเขป อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา อปสคค วา หรอวาซงความขดของ ราชโต แตพระราชา ยสวโลปนเสนาปตฏานาทอจฉนทนาทก อนม การลบวเศษซงยศ และการแยงชงซงตาแหนง มตาแหนงแหงเสนาบด เปนตนเปนอาท ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา อปสคค อต ดงน ฯ


( อตโถ ) อ. อรรถวา อพภกขาน ซงการกลาวต ทารณ อนทารณ เอวรป อนมรปอยางนวา อท สนธจเฉทาทกมม วา อ. กรรมมการตดซงทตอเปนตนนหรอ อท ราชปราธกมม วา หรอวา อ. กรรมคอความผดในพระราชาน ตยา อนทาน กต กระทาแลว อทฏอสสตอจนตตปพพ อนตนไมเคยเหนแลวและไมเคยฟงแลวและ ไมเคยคดแลว วา หรอ ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา อพภกขาน อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ปรกขย วา หรอวา ซงความสน ไปรอบ าตน แหงญาต ท. สมตถาน ผสามารถ ภวต เพออนเปน อวสสโย เปนผเปนทพานก อตตโน ของตน ( อต ) ดงน ( คาถา- ปาทสส ) แหงบาทแหงพระคาถาวา ปรกขย ว าตน อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา วา หรอวา ปภงคภาว ซงความเปน ของผพง คอวา ปตภาว ซงความเปนของเนา ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา ปภงคณ อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อธบายวา ห ก ธ อ. ขาวเปลอก เคเห ในเรอน อสส ปคคลสส ของบคคลนน ย ใด ต ธ อ. ขาว เปลอกนน อาปชชต ยอมถงทว ปตภาว ซงความเปนของเนา สวณณ อ. ทองคา ( เคเห ) ในเรอน ( ตสส ปคคสสส ) ของบคคลนน อาปชชต ยอมถงทว องคารภาว ซงความเปนแหงถานเพลง มตตา อ. แกวมกดา ท. ( เคเห ) ในเรอน ( ตสส ปคคลส ) ของบคคลนน ( อาปชชนต ) ยอมถงทว กปปาสกฏ ภาว ซงความเปนแหงเมลดฝาย


กหาปณา อ. กหาปณะ ท. ( เคเห ) ในเรอน ( ตสส ปคคลสส ) ของบคคลนน ( อาปชชนต ) ยอมถงทว กปาลขณฑาทภาว ซงความ เปนแหงวตถมชนของกระเบองเปนตน ทวปทจตปปทา สตตา อ. สตว ท. ตวมเทาสองและมเทาส ( เคเห ) ในเรอน ( ตสส ปคคลสส ) ของบคคลนน ( อาปชชนต ) ยอมถงทว กาณาทภาว ซงความเปน แหงสตวพการมสตวบอดเปนตน อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ทวตตกขตต อ สม ฑาหเก อคคมห อวชชมาเนป อสนอคค ปตตวา ฑหต วา ครนเมอไฟอนไหมอยางอน แมไมมอย อ. ไฟคอสายฟา ตกแลว ไหมอย ๒ ครง และ ๓ ครง หรอ อตตโน ธมมตาย อฏ โต ปาวโก ฑหตเอว วา หรอวา อ. ไฟอนเผาผลาญ อนตงขนแลว ตามธรรมดาของตน ยอมไหม นนเทยว เอกสวจฉเร ในปหนง ( อต ) ดงน ( ปททวยสส ) แหง หมวดสองแหงบทวา อคค ฑหต อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ( วจน ) อ. พระดารสวา โส ปคคโล อ. บคคลนน อปปชชต ยอมเขาถง นรย ซงนรก อต ดงน ( ภควตา ) อนพระผมพระภาคเจา วตต ตรสแลว ทฏเว ธมเม อเมส ทสนน านาน อ ตร าน ปตวาป เอกเสน สมปราเย ปตตพพ าน ทสเสต เพออนทรงแสดง ซงฐานะ อนบคคลแมถงแลว แหงฐานะ ท. ๑๐ เหลานหนา ซงฐานะอยางใดอยางหนง ในธรรม อนตนเหนแลวเทยว พงถง ในภพเปนทไปในเบองหนาพรอม โดย สวนเดยว ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา นรย อต ดงน เปนตน ฯ


เรองภกษผมภณฑะมาก ๑๓. ๖๗/๑๑ ตงแต สรยกมาโรป ต สร อวมสตวา ฯ เปนตนไป. สรยกมาโรป แม อ. พระสรยกมาร อวมสตวา ว ไมพจารณา แลวเทยว โอตร เสดจขามลงแลว ต สร สสระนน จ หนง ( โส สรยกมาโร ) อ. พระสรยกมารนน เตน ทกรกขเสน ปจฉโต ผอน ผเสอนานนถามแลววา ตว อ. ทาน ชานาส ยอมทราบ เทวธมเม ซงเทวธรรม ท. หรอ อต ดงน อาห กลาวแลววา จนทมสรยา อ. พระจนทรและพระอาทตย ท. เทวธมมา นาม ชอวาเทวธรรม อต ดงน ฯ อถ ครงนน ( ทกรกขโส ) อ. ผเสอนา ( วตวา ) กลาวแลววา ตว อ. ทาน น ชานาส ยอมไมทราบ เทวธมเม ซงเทวธรรม ท. อต ดงน น สรยกมาร กะพระสรยกมารนน ปเวเสตวา ยงพระสรยกมารใหเขาไปแลว อทก สนา เปส ตงไวแลว ภวเน ในภพ อตตโน ของตน ๆ โพธสตโตป แม อ. พระโพธ- สตว ทสวา เหนแลว ต สรยกมาร ซงพระสรยกมารนน จรายนต ผประพฤตชาอย เปเสส ทรงสงไปแลว จนทกมาร ซงพระจนทกมาร ฯ โสป จนทกมาโร อ. พระจนทกมารแมนน เตน ทกรกขเสน ปจฉโต ผอนผเสอนานนถามแลววา ตว อ. ทาน ชานาส ยอมทราบ เทวธมเม ซงเทวธรรม ท. หรอ อต ดงน อาห กลาวแลววา ทสา อ. ทศ ท. จตตาโร ๔ เทวธมมา นาม ชอวาเทวธรรม อต ดงน ฯ


ทกรกขโส อ. ผเสอนา ตป จนทกมาร ยงพระจนทกมารแมนน ปเวเสตวา ใหเขาไปแลว อทก สนา เปส ตงไวแลว ตถาเอว เหมอนอยางนนนนเทยว ฯ โพธสตโต อ. พระโพธสตว ตสมป จนทกมาเร ครนเมอพระจนทกมารแมนน จรายนเต ประพฤตชาอย ( จนเตตวา ) ทรงดารแลววา อนตราเยน อนอนตราย ภวตพพ พงม อต ดงน คนตวา เสดจไปแลว สย เอง ทสวา ทรงเหนแลว โอตรณปท ซงรอยเทาอนเปนทขามลง ทวนนป กมาราน แหง พระกมาร ท. แม ๒ ตวา ทรงทราบแลววา อย สโร อ. สระน รกขสปรคคหโต เปนสระอนผเสอถอเอารอบแลว (โหต ) ยอมเปน อต ดงน สนนยหตวา ทรงสอดแลว ขคค ซงพระขรรค คเหตวา ทรงถอเอาแลว ธน ซงธน อฏาส ไดประทบยนอยแลว ฯ รกขโส อ. ผเสอ ทสวา เหนแลว ต โพธสตต ซงพระ โพธสตวนน อโนตรนต ผไมเสดจขามลงอย อาคนตวา มาแลว วนกมมกปรสเวเสน ดวยเพศของบรษผกระทาซงการงานในปา อาห กลาวแลววา ปรส แนะบรษ โภ ผเจรญ ตว อ. ทาน มคคกลนโต ผลาบากแลวในหนทาง อม สร โอตรตวา นหาตวา จ ปวตวา จ ภสมฬาเล ขาทตวา ปปผาน ปลนธตวา น คจฉส ยอมไมขามลงแลว สสระนอาบนาแลวดวย ดมแลวดวย เคยวกนแลว ซงเงาแหงบว ท. ประดบแลว ซงดอกไม ท. ไป กสมา เพราะเหตอะไร อต ดงน ฯ โพธสตโต อ. พระโพธสตว ต รกขส ทสวา ว ทรงเหนแลว ซงผเสอนนเทยว ตวา ทรงทราบแลววา เอโส ปรโส อ. บรษนน


ยกโข เปนยกษ ( โหต ) ยอมเปน อต ดงน อาห ตรสแลววา ภาตโร อ. นองชาย ท. เม ของเรา ตยา อนทาน คหตา จบเอา แลวหรอ อต ดงน ฯ ( รกขโส ) อ. ผเสอ ( อาห ) กลาวแลววา อาม เออ ( ภาตโร ) อ. นองชาย ท. ( เต ) ของทาน มยา อนขาพเจา คหตา จบเอาแลว อต ดงน ฯ ( โพธสตโต อ. พระโพธสตว ( ปจฉ ) ถามแลววา ( ภาตโร ) อ. นองชาย ท. ( เม ) ของเรา ( ตยา ) อนทาน ( คหตา ) จบเอาแลว กการณา เพราะเหตอะไร อต ดงน ฯ ( รกขโส ) อ. ผเสอ ( อาห ) กลาว แลววา ( ห ) เพราะวา อห อ. ขาพเจา ลภาม ยอมได โอตณเณ ชเน ซงชน ท. ผขามลงแลว อม สร สสระน อต ดงน ฯ ( โพธสตโต ) อ. พระโพธสตว ( อาห ) ตรสแลววา ปน ก ตว อ. ทาน ลภส ยอมได สพเพ ว ชเน ซงชน ท. ทงปวงเทยว ก หรอ อต ดงน ฯ ( รกขโส ) อ. ผเสอ ( อาห ) กลาวแลววา อห อ. ขาพเจา ลาภม ยอมได อวเสเส ชเน ซงชน ท. ผเหลอลง เปตวา ยกเวน ชานนเก ชเน ซงชน ผร เทวธมเม ซงเทวธรรม ท. อต ดงน ฯ ( โพธสตโต ) อ. พระโพธสตว ( อาห ) ตรสแลววา ปน ก อตโถ อ. ความตองการ เทวธมเมห ดวยเทวธรรม ท. อตถ มอย เต แกทานหรอ อต ดงน ฯ ( รกขโส ป อ. ผเสอ ( อาห ) กลาวแลววา อาม เออ ( อตโถ ) อ. ความตองการ ( เทวธมเมห ) ดวยเทวธรรม ท. อตถ มอย ( เม ) แกขาพเจา อต ดงน ฯ ( โพธสตโต ) อ. พระโพธสตว ( อาห ) ตรสแลววา อห อ. เรา


กเถสสาม จกบอก อต ดงน ฯ ( รกขโส ) อ. ผเสอ ( อาห ) กลาว แลววา เตนห ถาอยางนน ตว อ. ทาน กเถห จงบอกเถด อต ดงน ฯ ( โพธสตโต ) อ. พระโพธสตว ( อาห ) ตรสแลววา ( มยา ) อนเรา กลฏคตเตน ผมตวอนเศราหมองแลว น สกกา ไมอาจ กเถต เพออนบอก อต ดงน ฯ ยกโข อ. ยกษ โพธสตต ยงพระโพธ- สตว นหาเปตวา ใหสรงนาแลว ปาเยตวา ยงพระโพธสตวใหดมแลว ปานย ซงนาอนบคคลพงดม อลงกรตวา ประดบแลว อาโรเปตวา ยกขนแลว ปลลงก สบลลงก อลงกตมณฑปมชเฌ ในทามกลาง แหงมณฑปอนตนประดบแลว นสท นงแลว ปาทมเล ณ ทใกลแหง พระบาท อสส โพธสตตสส ของพระโพธสตวนน สย เอง ฯ อถ ครงนน โพธสตโต อ. พระโพธสตว วตวา ตรสแลววา ตว อ. ทาน สณาห จงฟง สกกจจ โดยเคารพเถด อต ดงน น ยกข กะยกษนน อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา ( ชนา ) อ. ชน ท. หรโอตตปปสมปนนา ผถง พรอมแลวดวยความละอายและความเกรงกลว สกกธมมสมาหตา ผตงมนดวยดแลวในธรรมอน ขาว สนโต ผสงบแลว สปปรสา ผเปนบรษผ สงบแลว ( ปณฑเตน ) อนบณฑต วจจเร ยอม เรยกวา เทวธมมา ผมเทวธรรม อต ดงน โลเก ในโลก อต ดงน ฯ


๑๔. ๖๙/๑๓ ตงแต สตถา อม ธมมเทสน อาหรตวา เปนตนไป. สตถา อ. พระศาสดา อาหรตวา ครนทรงนามาแลว อม ธมมเทสน ซงพระธรรมเทศนาน ชาตก ยงชาดก สโมธาเนส ทรง ใหตงลงพรอมแลว ( วจเนน ) ดวยพระดารสวา ทกรกขโส อ. ผ เสอนา โส นน ตทา ในกาลนน พหภณฑกภกข เปนภกษผม ภณฑะมาก อโหส ไดเปนแลว ( เอตรห ) ในกาลบดน สรยกมาโร อ. พระสรยกมาร ( ตทา ) ในกาลนน อานนโท เปนภกษชอวา อานนท ( อโหส ) ไดเปนแลว ( เอตรห ) ในกาลบดน จนทกมาโร อ. พระจนทกมาร ( ตทา ) ในกาลนน สารปตโต เปนภกษชอวา สารบตร ( อโหส ) ไดเปนแลว ( เอตรห ) ในกาลบดน มหสสาส- กมาโร อ. พระมหสสาสกมาร ( ตทา ) ในกาลนน อหเอว เปนเรา นนเทยว ( อโหส ) ไดเปนแลว ( เอตรห ) ในกาลบดน อต ดงน ฯ สตถา อ. พระศาสดา กเถตวา ครนตรสแลว ชาตก ซงชาดก เอว อยางน วตวา ตรสแลววา ภกข ดกอนภกษ ปพเพ ในกาล กอน ตว อ. เธอ คเวสมาโน แสวงหาอย เทวธมเม ซงเทว- ธรรม ท. หโรตตปปสมปนโน เปนผถงพรอมแลวดวยความละอาย และความเกรงกลว ( หตวา ) เปน วจรตวา เทยวไปแลว เอว อยางน ตวา ยนอยแลว อมนา นหาเรน โดยทานองน จตปปรส- มชเฌ ในทามกลางแหงบรษท ๔ อทาน ในกาลน วทนโต กลาว อยวา อห อ. เรา อปปจโฉ เปนผมความปรารถนาอนนอย อมห


ยอมเปน อต ดงน ปรโต ขางหนา มม ของเรา อกาส ไดกระ- กระทาแลว อยตต กมม ซงกรรมอนไมสมควรแลว ห เพราะวา ( ปคคโล ) อ. บคคล สมโณ นาม ชอวา เปนสมณะ สาฏกปฏกเข- ปาทมตเตน การเณน เพราะเหตอนมเหตมการหามซงผาสาฎกเปนตน เปนประมาณ โหต ยอมเปน น หามได อต ดงน อนสนธ ฆเฏตวา ธมม เทเสนโต เมอจะทรงสบตอ ซงอนสนธ แสดงซง ธรรม อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา นคคจรยา อ. ความประพฤตโดยความเปนผ เปลอย ท. ( มจจ ) ยงสตวผมอนจะพงตายเปน สภาพ ( อวตณณกงข ) ผมความสงสยอนไมขาม พนแลว ( โสเธนต ) ยอมใหหมดจด น หาม- ได ชฏา อ. ชฎา ท. ( มจจ ) ยงสตวผม อนจะพงตายเปนสภาพ ( อวตณณกงข ) ผมความ สงสยอนยงไมขามพนแลว ( โสเธนต ) ยอมให หมดจด น หามได ปงกา อ. เปอกตม ท. ( มจจ ) ยงสตวผมอนจะพงตายเปนสภาพ ( อว- ตณณกงข ) ผมความสงสยอนยงไมขามพนแลว ( โสเธนต ) ยอมใหหมดจด น หามได อนาสกา วา อ. การไมบรโภคกด ตณฑลสายกา วา อ. การ นอนบนแผนดนกด รโชชลล วา อ. ความเปน แหงบคคลผหมกหมมดวยธลกด อกกฏปปธาน


วา อ. ความเพยรดวยการนงกระหยงกด มจจ ยง สตวผมอนจะพงตายเปนสภาพ อวตณณกงข ผม ความสงสยอนยงไมขามพนแลว โสเธนต ยอม ใหหมดจด น หามได อต ดงน ฯ ( ปทตเฉโท ) อ. การตดซงบทวา น อนาสกา ( อต ) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา ( ปทสส ) แหงบทวา นานา สกา อต ดงน ฯ อตโถ อ. เนอความวา ภตตปฏกเขโป อ. การ หามซงภต อต ดงน ฯ ภมสยน อ. การนอนบนภาคพน ตณฑลสายกา อต ชอวาการ นอนบนแผนดน ฯ สนนจตรโช อ. ธลอนบคคลสงสมแลวดวยด สรเร ในสรระ กททมเลปนากาเรน โดยอาการคออนไลทาดวยเปอกตม รโชชลล อต ชอวาความเปนแหงบคคลผหมกหมมดวยธล ฯ อารทธาวรย อ. ความเพยรอนบคคลปรารภแลว อกกฏกภาเวน โดยความเปนผกระหยง อกกฏกปปธาน อต ชอวาความเพยรดวย การนงกระหยง ฯ อท อตถรป อ. อรรถรปนวา ห ก โย มจโจ อ. สตวผ มอนจะพงตายเปนสภาพใด ( จนเตตวา ) คดแลววา อห อ. เรา ปาปณสสาม จกถง สทธ ซงความหมดจด โลกนสสรณสงขาต อน บณฑตนบพรอมแลววาการแลนออกไปจากโลก เอว ดวยอาการอยางน อต ดงน สมาทาย วตเตยย พงสมาทานแลวประพฤต นคคจรยาทส


วตเตส ในวตร ท. มการประพฤตดวยความเปนคนเปลอยเปนตน อเมส เหลานหนา ยงก จ วตต ซงวตรอยางใดอยางหนง โส มจโจ อ. สตวผมอนจะพงตายเปนสภาพนน เกวล มจฉาทสสน วฑ- เฒยย จเอว ชอวายงความเหนผด พงใหเจรญ อยางเดยว ดวยนนเทยว กลมสส ภาค อสส จ พงเปนผมสวน แหงความลาบาก พงเปนดวย ห ดวยวา เอตาน วตตาน อ. วตร ท. เหลานน สสมาทนนาน อนสตวสมาทานดวยดแลว มจจ ยงสตวผมอนจะพงตายเปนสภาพ อวตณณกงข ผชอวามความสงสยอนยงขามไมไดแลว อฏวตถกาย กงขาย อวตณณภาเวน เพราะความทแหงความสงสยอนมวตถ ๘ เปน ธรรมชาตอนตนไมขามพนแลว โสเธนต ยอมใหหมดจด น หามได อต ดงน ( ภควตา ) วตต เปนอรรถรปอนพระผมพระภาคเจาตรส แลว โหต ยอมเปน


เรองสนตตมหาอามาตย ๑๕. ๗๑/๑๕ ตงแต ตตถ มจฉาทฏ ตา จนตยกส เปนตนไป. ตตถ มนสเสส ในมนษย ท. เหลานนหนา มจฉาทฏ กา มนสสา อ. มนษย ท. ผมความเหนผด จนตยส คดแลววา ตมเห อ. ทาน ท. ปสสถ จงด กรย ซงกรยา สมณสส ของสมณะ โคต- มสส ผโคดมเถด ( โส สมโณ โคตโม ) อ. พระสมณะผโคดมนน ภาสต ยอมตรส มขมตตเอว วจน ซงพระดารสสกวาปากนนเทยว กร ไดยนวา อชช ในวนน เอโส สนตตมหามตโต อ. มหาอา- มาตยชอวาสนตตนน สรามทมตโต ผเมาแลวดวยความเมาเพราะสรา เอว อยางน ยถาอลงกโต ว ผประดบแลวอยางใดเทยว สตวา จก สดบแลว ธมม ซงธรรม สนตเก ในสานก ตสส สมณสส โคตมสส ของพระสมณะผโคดมนน ปรนพพายสสต จกปรนพพาน อชช ใน วนน มย อ. เรา ท. นคคณหสสาม จกขมข น สมณ โคตม ซง พระสมณะผโคดมนน มสาวาเทน ดวยการกลาวเทจ อต ดงน ฯ สมมาทฏ กา มนสสา อ. มนษย ท. ผมความเหนโดยชอบ จนตยส คดแลววา อโห โอ มหานภาโว อ. อานภาพอนใหญ พทธาน ของพระพทธเจา ท. อชช ในวนน มย อ. เรา ท. ลภสสาม จกได ทฏ เพออนเหน พทธลฬห จเอว ซงอนเยองกรายแหงพระพทธเจา ดวยนนเทยว สนตตมหามตตลฬห จ ซงอนเยองกายแหงมหา-


อามาตยชอวาสนตตดวย อต ดงน ฯ สนตตมหามตโตป แม อ. มหาอามาตยชอวาสนตต กฬตวา เลนแลว อทกกฬ เลนซงนา ทวสภาค ตลอดสวนแหงวน นหาน- ตตเถ ททาอนเปนทอาบนา คนตวา ไปแลว อยยาน สอทยาน นสท นงแลว อาปานภมย บนภาคพนแหงโรงเปนทดม ฯ สาป อตถ อ. หญงแมนน โอตรตวา ขามลงแลว รงคมชเฌ ในทาม กลางแหงทเปนทเตนรา อารภ เรมแลว ทสเสต เพออนแสดง นจจ- คต ซงการฟอนและการขบรอง ฯ ตสสา อตถยา เมอหญงนน ทสสยมานาย แสดงอย นจจคต ซงการฟอนและการขบรอง ตทวส ในวนนน สตถกวาตา อ. ลมเพยงดงวาศาสตรา ท. สมฏาย ตงขน พรอมแลว อนโตกจฉย ในภายในแหงทอง กนตตวา อคมส ไดตด ไปแลว หทยมส ซงเนอแหงหวใจ ( อตตโน ) อปปาหารตาย เพราะ ความทแหงตนเปนผมอาหารอนนอย สตตาห ตลอดวน ๗ ทสสนตถ เพออนแสดง สรรลฬหาย ซงอนเยองกรายแหงสรระ ฯ สา อตถ อ. หญงนน อกาส ไดกระทาแลว กาล ซงกาละ มเขน จเอว ดวยทงปากดวยนนเทยว อกขห จ ดวยทงนยนตา ท. ดวย ววเฏห อนเปดแลว ตขณเอว ในขณะนนนนเทยว ฯ สนตตมหามตโต อ. มหาอามาตยชอวาสนตต วตวา กลาวแลววา ตมเห อ. ทาน ท. อปธาเรถ จงใครครวญ น อตถ ซงหญงนน อต ดงน พลวโสเกน อนความเศราโศกอนมกาลง อภภโต ครอบงาแลว นรทธา ( สา อตถ ) สาม อต ( ชเนห ) วตตมตเตเอว ขเณ ในขณะสกวาคาวา ขาแตนาย อ. หญงนน


ดบแลว ดงน อนอนชน ท. กลาวแลวนนเทยว ฯ ตขณเอว ในขณะ นนนนเทยว อสส สนตตมหามตตสส สตตาห ปตสรา อ. สราอน อนมหาอามาตยชอวาสนตตนนดมแลว ตลอดวน ๗ อคมาส ไดถง แลว ปรกขย ซงความสนไปรอบ อทกพนท วย ราวกะ อ. หยาด แหงนา ตตตกปาเล บนกระเบองอนรอนแลว ฯ โส สนตตมหา- มตโต อ. มหาอามาตยชอวาสนตตนน ( จนเตตวา ) คดแลววา อ โ ปคคโล อ. บคคลอน อ ตร เวน ตถาคเตน จากพระตถาคต น สกขสสต จกไมอาจ เม อม โสก นพพาเปต เพออนยงความ เศราโศกน ของเราใหดบ อต ดงน พลกายปรวโต ผอนหมแหง พลแวดลอมแลว คนตวา ไปแลว สนตก สสานก สตถ ของพระ ศาสดา สายณหสมเย ในสมยแหงวนในเวลาเยน วนทตวา ถวาย บงคมแลว อาห กราบทลแลว เอว อยางนวา ภนเต ขาแตพระ- องคผเจรญ โสโก อ. ความเศราโศก เอวรโป อนมรปอยางน อปปน- โน เกดขนแลว เม แกขาพระองค อห อ. ขาพระองค อาคโต เปนผมาแลว ( จนตเนน ) ดวยอนคดวา ตมเห อ. พระองค ท. สกขสสถ จกทรงอาจ ต โสก เม นพพาเปต เพออนยงความ เศราโศกนนแหงขาพระองคใหดบ อต ดงน อมห ยอมเปน ตมเห อ. พระองค ท. ปฏสรณ จงเปนผทระลกเฉพาะ เม ของขาพระ- องค โหถ จงเปนเถด อต ดงน ฯ อถ ครงนน สตถา อ. พระศาสดา วตวา ตรสแลววา ตว อ. เธอ อาคโต เปนผมาแลว สนตก สสานก ( ปคคลสส ) ของบคคล


โสก นพพาเปต สมตถสสเอว ผสามารถ เพออนยงความเศราโศก ใหดบนนเทยว อส ยอมเปน ห แทจรง ปคฆรตอสสน อ. นาตา อนไหลออกแลว ท. ตว ของเธอ โรทนตสส ผรองไหอย อมสสา อตถยา อมนา ว การเณน มตกาเล ในกาลแหงหญงนตายแลว ดวยเหตนเทยว อตเรกตราน เปนนายงกวา อทกโต กวานา มหา- สมททาน แหงมหาสมทร ท. จตนน ๔ ( โหนต ) อต ดงน น สนตตมหามตต กะมหาอามาตยชอวาสนตตนน อาห ตรสแลว คาล ซงพระคาถา อม นวา ย ก จน อ. กเลสชาตเปนเครองกงวลใด ( อตถ ) มอย ปพเพ ในกาลกอน ตว อ. เธอ ต ก จน ยงกเลสชาตเปนเครองกงวลนน วโสเสห จงให เหอดแหงเถด ก จน อ. กเลสชาตเปนเครอง กงวล มา อห อยาไดมแลว เต แกเธอ ปจฉา ภายหลง เจ หากวา ตว อ. เธอ โน คเหสสส จกไมถอเอา ( ขนเธ ) ซงขนธ ท. มชเฌ ในทามกลาง อปสนโต จกเปนผเขาไปสงบแลว ( หตวา ) เปน จรสสส จกเทยวไป อต ดงน ฯ ๑๖. ๗๔/๑๙ ตงแต ภกข ธมมสภาย กถ สมฏาเปส เปนตนไป.


ภกข อ. ภกษ ท. กถ ยงถอยคาวา อาวโส แนะผมอาย ท. สนตตมหามตโต อ. มหาอามาตยชอวาสนตต ปตวา บรรลแลว อรหตต ซงความเปนแหงพระอรหนต เอกคาถาวสาเน ในกาลเปน ทสดลงแหงพระคาถาคาถาหนง อลงกตปฏยตโต ว ผประดบแลวและ ตกแตงแลวเทยว นสทตวา นงแลว อากาเส ในอากาศ ปรนพพโต ปรนพพานแลว วตต อ. อนเรยก เอต สนตตมหามตต ซงมหา- อามาตยชอวาสนตตนนวา สมโณ อ. สมณะ อต ดงน วฏฏต ยอมควร ก น โข หรอหนอแล อทาห หรอวา ( วตต ) อ. อน เรยก ( เอต สนตตมหามตต ) ซงมหาอามาตยชอวาสนตตนนวา พราหมโณ อ. พราหมณ อต ดงน ( วฏฏต ) ยอมควร อต ดงน สมฏาเปส ใหตงขนพรอมแลว ธมมสภาย ในธรรมสภา ฯ สตถา อ. พระศาสดา อาคนตวา เสดจมาแลว ปจฉตวา ตรสถามแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. ตมเห อ. เธอ ท. สนนสนนา เปนผนง ประชมกนแลว กถาย ดวยถอยคา กาย น อะไรหนอ อตถ ยอมม เอตรห ในกาลบดน อต ดงน ( วจเน ) ครนเมอคาวา ( มย ) อ. ขาพระองค ท. ( สนนสนนา ) เปนผนงประชมกนแลว อมาย นาม กถาย ดวยถอยคาชอน ( อมห ) ยอมม ( เอตรห ) ในกาล บดน อต ดงน ( เตห ภกขห ) อนภกษ ท. เหลานน วตเต กราบทลแลว วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. วตต อ. อนเรยก มม ปตต ซงบตรของเราวา สมโณ อ. สมณะ อตป ดงนบาง วฏฏต ยอมควร วตต อ. อนเรยก ( มม ปตต ) ซงบตร


ของเราวา พราหมโณ อ. พราหมณ อตป ดงนบาง วฏฏตเอว ยอมควรนนเทยว อต ดงน อนสนธ ฆเฏตวา ธมม เทเสนโต เมอจะทรงสบตอ ซงอนสนธ แสดงซงธรรม อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา เจป แมหากวา ( ปคคโล ) อ. บคคล อลงกโต ผประดบแลว จเรยย พงประพฤต สม สมาเสมอ สนโต เปนผสงบแลว ทนโต เปนผฝกแลว นยโต เปนผแนนอนแลว พรหมจาร เปนผม ปกตประพฤตประเสรฐ ( หตวา ) เปน นธาย วางแลว ทณฑ ซงอาชญา ภเตส ในสตว ท. สพเพส ทงปวงไซร โส ปคคโล อ. บคคลนน พราหมโณ เปนพราหมณ ( โหต ) ยอมเปน โส ปคคโล อ. บคคลนน สมโณ เปนสมณะ ( โหต ) ยอมเปน โส ปคคโล อ. บคคลนน ภกข เปนภกษ ( โหต ) ยอมเปน อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา วตถาภรณปฏมณฑโต ผประดบแลวดวย ผาและเครองอาภรณ ( อต ) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลา นนหนา ( ปทสส ) แหงบทวา อลงกโต อต ดงน ฯ อตโถ อ. เนอความวา เจป แมหากวา ปคคโล อ. บคคล อลงกโต ผประดบแลว วตถาลงการาทห วตถห ดวยวตถ ท. มผา และเครองอลงการเปนตน จเรยย พงประพฤต สม สมาเสมอ


กายาทห ทวาเรห ดวยทวาร ท. มกายเปนตน สนโต ชอวาเปนผสงบ แลว ราคาทวปสเมน เพราะความเขาไปสงบวเศษแหงกเลสมราคะ เปนตน ทนโต ชอวาเปนผฝกแลว อนทรยทมเนน เพราะการฝก ซงอนทรย นยโต ชอวาเปนผแนนอนแลว จรตมคคนยาเมน เพราะ ความแนนอนในมรรค ๔ พรหมจาร ชอวาเปนผมปกตประพฤต- ประเสรฐ เสฏจรยาย เพราะความประพฤตอนประเสรฐทสด ( หตวา ) เปน นธาย ชอวาวางแลว ทณฑ ซงอาชญา ภเตส ในสตว ท. สพเพส ทงปวง กายทณฑาทย ทณฑาน ( อตตนา ) โอโรปตตาย เพราะความทแหงอาชญา ท. มอาชญาอนเกดแลวแตกายเปนตน เปน ของอนตนวางแลว โส ปคคโล อ. บคคลนน คอวา เอวรโป ผม รปอยางน ( ปณฑเตน ) อนบณฑต ( วตตพโพ ) พงเรยกวา พราหมโณ อ. พราหมณ อตป ดงนบาง ( ตสส ปคคลสส ) พาหต- ปาปตตา เพราะความทแหงบคคลนนเปนผมบาปอนลอยแลว ( วตตพ- โพ ) พงเรยกวา สมโณ อ. สมณะ อตป ดงนบาง ( ตสส ปคคลสส ) สมตปาปตตา เพราะความทแหงบคคลนนเปนผมบาปอนสงบแลว วตตพโพเอว พงเรยกวา ภกข อ. ภกษ อตป ดงนบาง ( ตสส ปคคลสส ) ภนนกเลสตตา เพราะความทแหงบคคลนนเปนผมกเลส อนทาลายแลว นนเทยว อต ดงน ตสสา คาถาย แหงพระคาถานน ( ปณฑเตน ) อนบณฑต ( เวทตพโพ ) พงทราบ ฯ


เรองพระปโลตกเถระ ๑๗. ๗๗/๘ ตงแต ต สตวา สตถา อาม ภกขเว เปนตนไป. สตถา อ. พระศาสดา สตวา ทรงสดบแลว ต วจน ซงคานน วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. อาม เออ ( เอว ) อ. อยางนน ปตโต อ. บตร มม ของเรา สสคเค ครนเมอความ เกยวของ สต มอย คโต ไปแลว สนตก สสานก อาจรยสส ของ อาจารย ปน แตวา อทาน ในกาลน สสคโค อ. ความเกยวของ อสส มม ปตตสส อนบตรของเรานน ฉนโน ตดแลว ( โส มม ปตโต ) อ. บตรของเรานน นเสเธตวา หามแลว อตตาน ซงตน อตตนา ว ดวยตนเทยว ปตโต บรรลแลว อรหตต ซงความเปน แหงพระอรหนต อต ดงน อภาส ไดทรงภาษตแลว คาถา ซงพระ คาถา ท. อมา เหลานวา ปรโส อ. บรษ หรนเสโธ ผหามซงอกศลวตก ดวยหร โกจ บางคน วชชต จะม โลกสม ในโลก โย ปคคโล อ. บคคลใด นทท อปโพ- เธต ยอมบรรเทาซงความหลบตนอย อสโส อว ราวกะ อ. มา ภทโร ตวเจรญ ( ปรหรนโต ) หลบอย กสา ซงแส ท. ( โส ปคคโล ) อ. บคคลนน ( ทลลโภ ) เปนผอนบคคลหาได


โดยยาก ( โหต ) ยอมเปน ตมเห อ. ทาน ท. อาตาปโน จงเปนผมความเพยรเปนเครองยงกเลส ใหเรารอน สเวคโน จงเปนผมความสงเวช ภวาถ จงเปน อสโส ยถา ราวกะ อ. มา ภทโร ตว เจรญ กสานวฏโ ตวอนนายสารถหวดแลวดวย แส ( กโรนโต ) กระทาอย ( อาตปป ) ซง ความเพยร ตมเห อ. ทาน ท. ( สมนนาคตา ) เปนผมาตามพรอมแลว สทธาย จ ดวยศรทธา ดวย สเลน จ ดวยศลดวย วรเยน จ ดวยความ เพยรดวย สมาธนา จ ดวยสมาธดวย ธมม- วนจฉเยน จ ดวยคณเปนเครองวนจฉยซงธรรม ดวย สมปนนวชชาจรณา เปนผมวชชาและจรณะ อนถงพรอมแลว ปฏสสตา เปนผมสตเฉพาะ ( หตวา ) เปน ปหสสถ จกละ อท ทกข ซง ทกขน อนปปก อนไมนอย อต ดงน ฯ ( โย ปคคโล ) อ. บคคลใด นเสเธต ยอมหาม อกสลวตกก ซงอกศลวตก อปปนน อนเกดขนแลว อนโต ในภายใน หรยา ดวยหร อต เพราะเหตนน ( โส ปคคโล ) อ. บคคลนน หรนเสโธ ชอวาผหามซงอกศลวตกดวยหร ตตถ คาถาย ในพระคาถานน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ปคคโล อ. บคคล เอวรโป ผมรป อยางน ทลลโภ ผอนบคคลหาไดโดยยาก โกจเทว ชอวาบางคน


นนเทยว วชชต จะม โลกสม ในโลก ( อต ) ดงน ( ปททวยสส ) แหงหมวดสองแหงบทวา โกจ โลกสม อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา โย ปคคโล อ. บคคลใด อปปมตโต ผไมประมาทแลว กโรนโต กระทาอย สมณธมม ซงสมณธรรม อปหรนโต บรรเทาอย นทท ซงความหลบ อปปนน อนเกดขนแลว อตตโน แกตน พชฌต ตนอย อต เพราะเหตนน ( โส ปคคโล ) อ. บคคลนน อปโพเธต ชอวาบรรเทาซงความหลบตนอย ( อต ) ดงน ( ปททวยสส ) แหงหมวดสองแหงบทวา โย นทท อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา อสโส อ. มา ภทโร ตวเจรญ อปหรต หลบอย กส ซงแส ปตมาน อนตกอย อตตน ในตน คอวา น เทต ไมใหอย ปตต เพออนตก อตตน ในตน ยถา ฉนใด โย ปคคโล อ. บคคลใด นทท อปโพเธต บรรเทาซงความหลบตนอย เอว ฉนนน โส ปคคโล อ. บคคลนน ทลลโภ เปนผอนบคคล หาไดโดยยาก ( โหต ) ยอมเปน อต ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา กสามว อต ดงนเปนตน ฯ สงเขปตโถ อ. เนอความโดยยอ อย นวา ภกขเว ดกอน ภกษ ท. อสโส อ. มา ภทโร ตวเจรญ อาคมม อาศยแลว ปมาท ซงความประมาท นวฏโ ตวอนนายสารถหวดแลว กสาย ดวยแส ( จนตตวา ) คดแลววา อหป นาม ชอแม อ. เรา ( สารถนา ) ปหโต เปนผอนนายสารถตแลว กสาย ดวยแส ( อมห ) ยอมเปน อต ดงน กโรต ยอมกระทา อาตปป ซงความเพยร อปรภาเค ในกาลเปนสวน


อนอก ยถา ฉนใด ตมเหป แม อ. ทาน ท. อาตาปโน จงเปนผม ความเพยรเปนเครองยงกเลสใหเรารอน สเวคโน จงเปนผมความ สงเวช ภวถ จงเปน เอว ฉนนน ตมเห อ. ทาน ท. เอวภตา ผ เปนอยางนแลว สมนนาคตา เปนผมาตามพรอมแลว โลกยโลกตตราย ทวธาย สทธาย จ ดวยศรทธาอนมอยางสองอนเปนโลกยะแลวโลกตระ ดวย จตปารสทธสเลน จ ดวยศลคอความบรสทธ ๔ ดวย กายก- เจตสกวรเยน จ ดวยความเพยรอนเปนไปในกายและเปนไปในจตดวย อฏสมาปตตสมาธนา จ ดวยสมาธคอสมาบต ๘ ดวย การณาการณ- ชานนลกชเณน ธมมวนจฉเยน จ ดวยคณเปนเครองวนจฉยซงธรรม อนมอนรซงเหตและเรองมใชเหตเปนลกษณะดวย หตวา เปน สมปนน- วชชาจรณา ชอวาเปนผมวชชาและจรณะอนถงพรอมดวย สมปตตยา เพราะความถงพรอม ตสสนน วา อฏนน วา วชชาน จ แหงวชชา ท. สามหรอ หรอวาแปดดวย ป จทสนน จรณาน จ แหงจรณะ ท. ๑๕ ดวย ปฏสสตา ชอวาเปนผมสตเฉพาะ ( อตตโน ) อปฏ ตส- สตตาย เพราะความทแหงตนเปนผมสตอนเขาไปตงไวแลว หตวา เปน ปชหสสถ จกละ วฏฏทกข ซงทกขในวฏฏะ อนปปก อนไม นอย อท น อต ดงน ทตยคาถาย ในพระคาถาทสอง ( ปณฑเตน ) อนบณฑต ( เวทตพโพ ) พงทราบ ฯ


เรองสขสามเณร ๑๘. ๘๓/ ตงแต โส ปจเจกพทธ ทสวา จนเตส เปนตนไป. โส ภตตภตโก อ. นายภตตภตกะนน ทสวา เหนแลว ปจเจก- พทธ ซงพระปจเจกพทธเจา จนเตส คดแลววา อห อ. เรา อกาส ไดกระทาแลว ภต ซงการรบจาง ปรเคเห ในเรอนของบคคลอน สวจฉราน สนป ท. ตณ ๓ อตถาย เพอประโยชน ภตตปาตยา แก ถาดแหงภตร เอกสสา ถาดหนง ( ทานสส อตตนา ) อทนนภาเวน เพราะความทแหงทานเปนทานอนตนไมใหแลว ปพเพ ในกาลกอน อทาน ในกาลน อท ภตต อ. ภตรน เม ของเรา รกเขยย พงรกษา เอกรตตนทว สนคนหนงและวนหนง ปน ก สเจ ถาวา อห อ. เรา ทสสาม จกถวาย ต ภตต ซงภตรนน อยยสส แกพระผเปน เจาไซร ( ต ภตต ) อ. ภตรนน รกขสสต จกรกษา ม ซงเรา กปปโกฏสหสสาน สนพนแหงโกฏแหงกป ท. อเนกาน อนมใชหนง อห อ. เรา ทสสาม จกถวาย น ภตต ซงภตรนน อยยสสเอว แกพระผเปนเจานนเทยว อต ดงน ฯ โส ภตตภตโก อ. นาย ภตตภตกะนน ตณ สวจฉราน ภต กตวา ( อตตนา ) ลทธภตตปาตโต เอกปณฑป มเข อเปตวา ว ไมวางไวแลว แมซงกอนขาวกอนหนง จากถาดแหงภตรอนตน กระทาแลว ซงการรบจาง สนป ท. ๓ ไดแลว ในปากเทยว วโนเทตวา บรรเทาแลว ตณห ซงความอยาก


อกขปตวา ยกขนแลว ปาต ซงถาด สยเอว เองนนเทยว คนตวา ไปแลว สนตก สสานก ปจเจกพทธสส ของพระปจเจกพทธเจา ทตวา ใหแลว ปาต ซงถาด หตเถ ในมอ อ สส ปคคลสส ของบคคลอน วนทตวา ไหวแลว ป จปตฏ เตน ดวยอนตงไว เฉพาะแหงองค ๕ คเหตวา ถอเอาแลว ปาต ซงถาด วามหตเถน ดวยมอเบองซาย อากร เกลยแลว ภตต ซงภตร ปตเต ในบาตร ตสส ปจเจกพทธสส ของพระปจเจกพทธเจานน ทกขณหตเถน ดวย มอเบองขวา ฯ ภตตสส อปฑฒเสสกาเล ในกาลแหงภตรเหลอเขาไป ทงกง ปจเจกพทโธ อ. พระปจเจกพทธเจา ปทห ปดแลว ปตต ซงบาตร หตเถน ดวยมอ ฯ อถ ครงนน โส ภตตภตโก อ. นายภตตภตกะนน อาห เรยนแลววา ภนเต ขาแตทานผเจรญ ปฏวโส อ. สวน เอโก ว สวนหนงเทยว ( มยา ) อนขาพเจา น สกกา ไมอาจ กาต เพออน กระทา ทวธา โดยสวนสอง ตมเห อ. ทาน ท. มา สงคณหาถ จง อยาสงเคราะห ม ซงขาพเจา อธ โลเก ในโลกน กโรถ จงกระทา ปรโลเก สงคหเอว ซงการสงเคราะหในโลกเบองหนานนเทยว อห อ. ขาพเจา อกตวา ไมกระทาแลว สาวเสส ใหเปนภตรเปนไปกบ ดวยสวนเหลอลง ทสสาม จกถวาย นรวเสสเอว ภตต ซงภตรอน ไมมสวนเหลอลงนนเทยว อต ดงน น ปจเจกพทธ กะพระปจเจก- พทธเจานน ฯ ห จรงอย อนวเสเสตวา ทนน ทาน อ. ทานอน อนบคคลถวายไมใหเหลอลงแลว โถกป แมหนอยหนง อตตโน เพอตน


นรวเสส นาม ชอวาเปนทานไมมสวนเหลอลง ( โหต ) ยอมเปน ต ทาน อ. ทานนน มหปผล เปนทานมผลมาก โหต ยอมเปน ฯ โส ภตตภตโก อ. นายภตตภตกะนน กโรนโต เมอกระทา ตถา เหมอนอยางนน ทตวา ถวายแลว สพพ ภตต ซงภตรทงปวง วนทตวา ไหวแลว ปน อก อาห เรยนแลววา ภนเต ขาแตทานผ เจรญ ทกข อ. ทกข เม อนขาพเจา เอก ภตตปาต นสสาย ตณ สวจฉราน ปรเคเห ภต กโรนเตน ผอาศยแลว ซงถาดแหงภตร ถาดหนง กระทาอย ซงการรบจาง ในเรอนของบคคลอน สนป ท. ๓ อนภต เสวยแลว อทาน ในกาลน สขเอว อ. ความสขนนเทยว โหต จงม เม แกขาพเจา เม นพพตตฏาเน ในทแหงขาพเจาบงเกด แลวเถด อห อ. ขาพเจา ภาค พงเปนผมสวน ตมเหห ทฏธม- มสสเอว แหงธรรมอนอนทาน ท. เหนแลวนนเทยว ภเวยย พงเปน อต ดงน ฯ ปจเจกพทโธ อ. พระปจเจกพทธเจา ( วตวา ) กลาวแลววา เอว ตยา วตตาวจน อ. คาอนอนทานกลาวแลวอยางน โหต จงมเถด จนตามณ วย ราวกะ อ. แกวจนดามณ สงกปปา อ. ความดาร ท. ททมานา อนใหอย สพพกาเม ซงความใครทงปวง ท. ปรปเรนต จงเตมรอบ เต แกทาน ปณณจนโท วย ราวกะ อ. พระจนทรอน เตมแลว อต ดงน กโรนโต เมอจะกระทา อนโมทน ซงอนอนโมทนา วตวา กลาวแลววา


( วตถ ) อ. วตถ อจฉต อนอนทานปรารถนาแลว ปตถต อนอนทานตงไวแลว ศมชฌต จงสาเรจ ตยห แกทาน ขปปเอว พลนนนเทยว สงกปปา อ. ความดาร ท. สพเพ ทงปวง ปเรนต จงเตม จนโท ปณณรโส ยถา ราวกะ อ. พระจนทรอนมในดถท ๑๕ ( วตถ ) อ. วตถ อจฉต อนทานปรารถนาแลว ปตถต อนอนทาน ตงไวแลว สมชฌต จงสาเรจ ตยห แกทาน ขปปเอว พลนนนเทยว สงกปปา อ. ความดาร ท. สพเพ ทงปวง ปเรนต จงเตม มณ โชตรโส ยถา ราวกะ อ. แกวมณ อนมความรงเรองเปนรส อต ดงน อธฏาย อธษฐานแลววา มหาชโน อ. มหาชน อย น ม ปสสนโต ตฏต จงยนดอย ซงเราเทยว ยาว เพยงใด คนธมาทน- ปพพตคมนา แตการไปสภเขาชอวาคนธมาทน อต ดงน อคมาส ไดไปแลว คนธมาทน สภเขาชอวาคนธมาทน อากาเสน โดยอากาศ ฯ มหาชโนป แม อ. มหาชน น ปจเจกพทธ ปสสนโต ว อฏาส ไดยนดอยแลว ซงพระปจเจกพทธเจานนเทยว ฯ


เรองหญงสหายของนางวสาขา ๑๙. ๙๓/๒ ตงแต สตถา กมทนต อาวชเชนโต ต เปนตนไป. สตถา อ. พระศาสดา อาวชเชนโต ทรงราพงอยวา อท การณ อ. เหตน ก อะไร อต ดงน ตวา ทรงทราบแลว ต การณ ซง เหตนน ( จนเตตวา ) ทรงพระดารแลววา อทาน ในกาลน อห อ. เรา น ทสสาม จกไมให ลภต เพออนได โอตาร ซงชอง มารกา- ยกาน เทวตาน แกเทวดา ท. ผนบเนองแลวในหมแหงมาร ห เพราะ วา ปารมโย อ. บารม ท. มยา อนเรา ปเรนเตน ผยงบารมให เตมอย เอตตก กาล ตลอดกาลอนมประมาณเทาน น ปรตา ไมให เตมแลว ลาภตถาย เพอประโยชนแกอนได โอตาร ซงชอง มารกาย- กาน เทวตาน แหงเทวดา ท. ผนบเนองแลวในหมแหงมาร อต ดงน วสสชเชส ทรงเปลงแลว รส ซงพระรศม ภมกโลมโต จาก พระโลมาแหงพระโขนง ตา อตถโย สเวเชต เพออนยงหญง ท. เหลานนใหสงเวช ฯ อนธการตมสา อ. หมอกแหงความมด อโหส ไดมแลว ตาวเทว เพยงนนนนเทยว ฯ ตา อตถโย อ. หญง ท. เหลานน ภตา เปนผกลวแลว มรณภยตชชตา เปนผอนความกลวแต ความตายคกคามแลว อเหส ไดเปนแลว ฯ เตน การเณน เพราะ เหตนน สรา อ. สรา กจฉย ในทอง ตาส อตถน ของหญง ท. เหลานน ชร คราคราแลว ฯ สตถา อ. พระศาสดา อนตรหโต ทรง


อนตรธานแลว ( อตตโน ) นสนนปลลงเก ณ บลลงกแหงพระองค ประทบนงแลว ตวา ประทบยนอยแลว สเนรมทธน บนยอดแหง ภเขาชอวาสเนร วสสชเชส ทรงเปลงแลว รส ซงพระรศม อณณา- โลมโต จากพระอณณาโลก ฯ ตขณเอว ในขณะนนนนเทยว ( โอภาโส ) อ. แสงสวาง อโหส ไดมแลว จนทสหสสคคมน วย ราวกะ อ. การ ขนไปแหงพนแหงพระจนทร ฯ อถ ครงนน สตถา อ. พระศาสดา อามนเตตวา ทรงเรยก แลว ตา อตถโย ซงหญง ท. เหลานน วตวา ตรสแลววา ตมเหห มม สนตก อาคจฉมานาห ปมตตาห อาคนต อ. อนอนเธอ ท. ผเมอจะมา สสานกของเรา เปนผประมาทแลวมา น วฏฏต ยอมไม ควร ห เพราะวา เทวดา อ. เทวดา มารกายกา ผนบเนองแลว ในหมแหงมาร ลภตวา ไดแลว โอตาร ซงชอง ตมหาก ปมาเทนเอว เพราะความประมาท แหงเธอ ท. นนเทยว ตมเห ยงเธอ ท. การา- เปส ใหกระทาแลว หสาทน การณาน ซงเหต ท. มอนหวเราะ เปนตน อกรณฏาเน ในทอนไมเปนทกระทา หสาทน การณาน ซงเหต ท. มการหวเราะเปนตน อทาน ในกาลน ตมเหห ราคาทน อคคน นพพาปนตถาย อสสาห กาต อ. อนอนเธอ ท. กระทา ซง ความอาจหาญขน เพอตองการแกอนยงไฟ ท. มราคะเปนตนใหดบ วฏฏต ยอมควร อต ดงน อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา


( โลกสนนวาเส ) ครนเมอโลกสนนวาส ปชชลเต อนอนไฟลกโพลงแลว นจจ เปนนจ สต มอย หาโส อ. ความราเรง โก น อะไรหนอ ( ภวสสต ) จกม ( ตมหาก ) แกเธอ ท. อานนโท อ. ความ เพลดเพลน ก อะไร ( ภวสสต ) จกม ( ตม- หาก ) แกเธอ ท. ตมเห อ. เธอ ท. อนธกาเรน โอนทธา ผอนความมดหมหอแลว น คเวสถ ยอม ไมแสวงหา ปทป ซงประทป อต ดงน ฯ ตฏ อ. ความยนด อานนโท อต ชอวาความเพลดเพลน ตตถ คาถาย ในพระคาถานน ฯ อท อตถรป อ. อรรถรปนวา อมสม โลกสนนวาเส ครนเมอโลกสนนวาสน อคคห อนไฟ ท. เอกาทสห ๑๑ ราคาทห มราคะเปนตน ปชชลเต ลกโพลงทวไปแลว นจจ เปนนจ สต มอย หาโส วา อ. ความราเรงหรอ ตฏ วา หรอวา อ. ความยนด โก น อะไรหนอ ( ภวสสต ) จกม ตมหาก แกเธอ ท. เอโส หาสอานนโท อ. ความราเรงและความเพลดเพลนนน อกต- ตพพรโปเอว เปนอาการมรปอนบคคลไมพงกระทานนเทยว ( โหต ) ยอมเปน นน มใชหรอ ห ก ตมเห อ. เธอ ท. อฏวตถเกน อวชชนธกาเรน โอนทธา ผอนความมดคออวชชา อนมวตถ ๘ หม หอแลว น คเวสถ ยอมไมแสวงหา คอวา น กโรถ ยอมไมกระทา าณปทป ซงประทปคอญาณ วธมนตถาย เพอตองการแกอนกาจด ตสส อนธการสส ซงความมดนน กการณา เพราะเหตอะไร อต


ดงน ( ภควตา ) วตต เปนคาอธบายอนพระผมพระภาคเจาตรสแลว โหต ยอมเปน ฯ เทสนาวสาเน ในกาลเปนทสดลงแหงเทศนา อตถโย อ. หญง ท. ป จสตา ผมรอยหาเปนประมาณ ปตฏหส ตงอยเฉพาะ แลว โสตาปตตผเล ในโสดาปตตผล ฯ สตถา อ. พระศาสดา ตวา ทรงทราบแลว ตาส อตถน อจลสทธาย ปตฏ ตภาว ซง ความทแหงหญง ท. เหลานน เปนผตงอยเฉพาะแลว ในศรทธาอน ไมหวนไหว โอตรตวา เสดจขามลงแลว สเนรมตถกา จากยอด แหงภเขาชอวาสเนร นสท ประทบนงแลว พทธาสเน เหนอพระ- พทธอาสน ฯ อถ ครงนน วสาขา อ. นางวสาขา อาห กราบทล แลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ สรา นาม ชอ อ. สรา เอสา นน ปาปกา เปนธรรมชาตลามก ( โหต ) ยอมเปน ห เพราะวา อมา อตถโย อ. หญง ท. เหลาน เอวรปา นาม ชอวาผมรปอยางน นสทตวา นงแลว ปรโต ขางพระพกตร พทธสส ของพระพทธเจา ตมหาทสสส ผเชนกบดวยพระองค อสกโกนตโย ไมอาจอย อรยา- ปถมตตป อาการ สณาเปต เพออนยงอาการ แมอนมอรยาบถเปน ประมาณ ใหตงไวดวยด อารภส เรมแลว อฏาย ปาณ ปหรตวา หสตคตนจจาทน การณาน กาต เพออนลกขน แลวปรบ ซงฝามอ แลวกระทา ซงเหต ท. มการหวเราะและการขบรอง และการฟอน เปนตน อต ดงน น สตถาร กะพระศาสดานน ฯ สตถา อ. พระ ศาสดา วตวา ตรสแลววา วสาเข ดกอนวสาขา อาม เออ เอสา


สรา นาม ชอ อ. สรานน ปาปกาเอว เปนธรรมชาตลามกนนเทยว ( โหต ) ยอมเปน ห เพราะวา อาเนกสตา ชนา อ. ชน ท. ผม รอยมใชหนง นสสาย อาศยแลว เอต สร ซงสรานน ปตตา ถง แลว อนพยสน ซงความฉบหายมใชความเจรญและทกขอนสายเสย ซงสขในพนาศ อต ดงน ( วจเน ) ครนเมอคาวา ภนเต ขาแต พระองคผเจรญ ปน ก เอสา สรา อ. สรานน อปปนนา เกดขน แลว กทา ในกาลไร อต ดงน ( วสาขาย ) อนนางวสาขา วตเต กราบทลแลว อาหรตวา ทรงนามาแลว อตต วตถ ซงเรองอน ลวงไปแลว กเลต เพออนตรส อปปตต ซงความเกดขน ตสสา สราย แหงสรานน วตถาเรน โดยพสดาร กเถส ตรสแลว กมภ- ชาตก ซงกมภชาดก อต ดงนแล ฯ


เรองนางสรมา ๒๐. ๙๘/๘ ตงแต ราชา ป จสตาน ทตวา คณหาตต เปนตนไป. ราชา อ. พระราชา เภร ยงชาวกลอง จาราเปส ทรงใหเทยว ไปแลว ( าปนตถ ) เพออนยงบคลใหรวา ( ปคคโล ) อ. บคคล ทตวา ใหแลว ป จสตาน ซงรอยหา ท. คณหาต จงรบเอา เถด อต ดงน อทสวา ไมทรงเหนแลว ก จ ซงใคร ๆ คณหนก ผรบเอา เภร ทรงยงชาวกลอง จาราเปตวา ทรงใหเทยวไปแลว ( าปนตถ ) เพออนยงบคคลใหรวา ( ปคคโล ) อ. บคคล ( ทตวา ) ใหแลว สตาน ซงรอย ท. อฑฒเฒยยาน ทสามทงกง ( คณหาต ) จงรบเอา ( สรม ) ซงรางสรมา ( ทตวา ) ใหแลว สตาน ซงรอย ท. เทว ๒ ( คณหาต ) จงรบเอา ( สรม ) ซงนาง สรมา ( ทตวา ) ใหแลว สต ซงรอย ( คณหาต ) จงรบเอา ( สรม ) ซงนางสรมา ( ทตวา ) ใหแลว ป าส กหาปเณ ซงกหาปณะ ท. ๕๐ ( คณหาต ) จงรบเอา ( สรม ) ซงนางสรมา ( ทตวา ) ใหแลว ป จวสตกหาปเณ ซงกหาปณะ ๒๕ ท. ( คณหาต ) จงรบเอา ( สรม ) ซงนางสรมา ( ทตวา ) ใหแลว ทสกหาปเณ ซงกหาปณะ ๑๐ ท. ( คณหาต ) จงรบเอา ( สรม ) ซงนางสรมา ( ทตวา ) ให แลว ป จกหาปเณ ซงกหาปณะ ๕ ท. ( คณหาต ) จงรบเอา ( สรม ) ซงนางสรมา ( ทตวา ) ใหแลว กหาปณ ซงกหาปณะ ( คณหาต )


จงรบเอา ( สรม ) ซงนางสรมา ( ทตวา ) ใหแลว อฑฒ ซงกง ( คณหาต ) จงรบเอา ( สรม ) ซงนางสรมา ( ทตวา ) ใหแลว ปาท ซงบาท ( คณหาต ) จงรบเอา ( สรม ) ซงนางสรมา ( ทตวา ) ใหแลว มาสก ซงมาสก ( คณหาต ) จงรบเอา ( สรม ) ซงนางสรมา ทตวา ใหแลว กากณก ซงกากณก คณหาต จงรบเอา สรม ซงนางสรมา อต ดงน เภร ยงชาวกลอง จาราเปส ทรงให เทยวไปแลว ( าปนตถ ) เพออนยงบคคลใหรวา ( ปคคโล ) อ. บคคล คณหาต จงรบเอา มธาป แมเปลา อต ดงน ฯ วทนโต นาม ปคคโล อ. บคคลชอวาผกลาวอยวา อห อ. เรา อต วา ดงน บาง วา อห อ. เรา อต วา ดงนบาง น อโหส ไมไดมแลว ฯ ราชา อ. พระราชา อาห ทลแลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ คณหนโต นาม ปคคโล อ. บคคลชอวาผรบเอาอย มธาป แมเปลา นตถ ยอมไมม อต ดงน ฯ สตถา อ. พระศาสดา วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอน ภกษ ท. ตมเห อ. เธอ ท. ปสสถ จงเหน มาตคาม ซงมาตคาม ปย ผเปนทรก มหาชนสส ของมหาชน ( ชนา ) อ. ชน ท. อมสมเอว นคเร ในพระนครนนนเทยว ทตวา ใหแลว สหสส ซงพนแหง ทรพย ลภส ไดแลว ( อภรมต ) เพออนยนดยง เอกทวส สนวน หนง ปพเพ ในกาลกอน อทาน ในกาลน คณหนโตป ปคคโล อ. บคคลผแมรบเอาอย มธา เปลา นตถ ยอมไมม รป อ. รป เอวรป นาม ชออนมรปอยางน ขยวยปปตต เปนธรรมชาตถงแลว


ซงความสนไปและความเสอมไป (โหต ) ยอมเปน ภกขเว ดกอน ภกษ ท. ตมเห อ. เธอ ท. ปสสถ จงเหน อตตภาว ซงอตภาพ อาตร อนกระสบกระสาย อต ดงน อาห ตรสแลว คาถ ซง พระคาถา อม นวา ธว อ. ความยงยน ต อ. ความตงมน ยสส พมพสส แหงอตภาพใด นตถ ยอมไมม ตว อ. ทาน ปสส จงด ( ต ) พมพ ซงอตภาพ นน จตตกต อนอนกรรมกระทาใหวจตรแลว อรกาย อนมกายเปนแผล สมสสต อนอนกระดกยกขนดวยด แลว อาตร อนกระสบกระสาย พหสงกปป อน เปนเหตอนมหาชนดารโดยมาก อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา กตจตตก อนมความวจตรอนกรรมกระทา แลว จตตกต ชอวาอนกรรมกระทาใหวจตรแลว วตถาภรณมาลา- ลงการาทห วตถห ดวยวตถ ท. มเครองอาภรณคอผาและเครอง ประดบคอดอกไมเปนตน อต ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลา นนหนา ( ปทสส ) แหงบทวา จตตกต อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา อตตภาว ซงอตภาพ สณ ต อน ตงอยดวยดแลว องคปจจงเคห ดวยอวยวะใหญและอวยวะนอย ท. ทฆาทห มอวยวะยาวเปนตน ทฆาทยตตฏาเนส ในทอนควรแลว แกความเปนอวยวะมอวยวะยาวเปนตน ท. ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา พมพ อต ดงน ฯ


( อตโถ ) อ. อรรถวา อรภตกาย อนมกายเปนแผลเปนแลว วเสน ดวยอานาจ วณมขาน แหงปากแหงแผล ท. นวนน ๙ ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา อรกาย อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ตห อฏ สเตห สมสสต อนอนรอย แหงกระดก ท. ๓ ยกขนดวยดแลว ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหง บทวา สมสสต อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา นจจคลาน อนชอวาเปนไขเปนนจ ( ตสส พมพสส ) ปรหรตพพตาย เพราะความทแหงอตภาพนน เปนสภาพอนบคคลพงบรหาร อรยาปถาทห อากาเรห ดวยอาการ ท. มอรยาบถเปนตน สพพกาล ตลอดกาลทงปวง ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา อาตร อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา มหาชเนน พหธา สงกปปต อน มหาชนดารแลว โดยมาก ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา พหสงกปป อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา ธวภาโว วา อ. ความ เปนคอความยงยนหรอ ตภาโว วา หรอวา อ. ความเปนคอความ ตงมน ยสส พมพสส แหงอตภาพใด นตถ ยอมไมม ตมเห อ. ทาน ท. ปสสถ จงเหน ต พมพ ซงอตภาพนน อท น เอกน เตน เภทนวกกรณวทธสนธมมเอว อนมความแตกไปและความ เรยงรายไปและความกระจดกระจายไปเปนธรรม โดยสวนเดยวนนเทยว อต ดงน ( คาถาปทาสส ) แหงบาทแหงพระคาถาวา ยสส นตถ ธว ต อต ดงน ฯ


เรองพระอตตราเถร ๒๑. ๙๙/๑๕ ตงแต เถร กร วสวสสสตกา ชาตยา เปนตนไป. กร ไดยนวา เถร อ. พระเถร วสวสสสตกา ผประกอบดวย รอยแหงป ๒๐ ชาตยา โดยชาต จรตวา เทยวไปแลว ปณฑาย เพอ บณฑบาต ลทธปณฑปาตา ผมบณฑบาตอนไดแลว ทสวา เหนแลว เอก ภกข ซงภกษรปหนง อนตรวถย ในระหวางแหงถนน อาปจ- ฉตวา เรยนถามโดยเออเฟอแลว ปณฑปาเตน ดวยบณฑบาต ตสส ภกขโน เมอภกษนน อปฏกขปตวา ไมหามแลว คณหนตสส รบเอา อย ทตวา ถวายแลว สพพ ปณฑปาต ซงบณฑบาตทงปวง นราหารา เปนผไมมอาหาร อโหส ไดเปนแลว ทตวา ถวายแลว ภตต ซงภตร ตสสเอว ภกขโน แกภกษนนนนเทยว ตสมเอว าเน ในทนนนน- เทยว นราหารา เปนผไมมอาหาร อโหส ไดเปนแลว เอว อยางน ทวเส ในวน ทตเยป ทสองบาง ตตเยป ทสามบาง ปน แตวา ทวเส ในวน จตตเถ ทส ( สา เถร ) อ. พระเถรนน จรนต เทยวไปอย ปณฑาย เพอบณฑบาต ทสวา เหนแลว สตถาร ซง พระศาสดา สมพาธฏาเน ในทอนเปนทคบแคบ เอกสม ทหนง ปฏกกมนต กาวกลบอย อกกมตวา เหยยบแลว จวรกณณ ซงชายแหง จวร อตตโน ของตน โอลมพนต อนหอยลงอย อสกโกนต ไม


อาจอย สณาต เพออนดารงอยดวยด ปรวตตตวา เปนไปรอบแลว ปต ลมลงแลว ฯ สตถา อ. พระศาสดา คนตวา เสดจไปแลว สนตก สทใกล ตสส เถรยา ของพระเถรนน วตวา ตรสแลววา ภคน ดกอน นองหญง อตตภาโว อ. อตภาพ เต ของเธอ ปรชณโณ แกรอบ แลว ภชชสสต จกแตก น จรสสเอว ตอกาลไมนานนนเทยว อต ดงน อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา อท รป อ. รปน ปรชณณ แกรอบแลว โรคนทธ เปนธรรมชาตเปนรงของโรค ปภงคณ เปน ธรรมชาตผพง ( โหต ) ยอมเปน สนเทโห อ. กายอนเปนของตน ปต อนเนา ภชชต จะแตก ห เพราะวา ชวต อ. ชวต มรณนต เปนธรรมชาตมความตายเปนทสด ( โหต ) ยอม เปน อต ดงน ฯ อตโถ อ. เนอความวา ภคน ดกอนนองหญง รป อ. รป อท น คอวา สรรสงขาต อนอนบณฑตนบพรอมแลววาสรระ ตว ของเธอ ความทแหงรปนนเปนรปแก จ โข กแล ต รป อ. รปนน โรตนทธ ชอวาเปนรงของโรค นวาสนฏานตเถน เพราะอรรถวาเปนสถาน อนเปนทอยอาศย สพพโรคาน แหงโรคทงปวง ท. ( โหต ) ยอม เปน ปน เหมอนอยางวา สคาโล อ. สนขจงจอก ตรโณป แมตว


หนม ( ชเนห ) อนชน ท. วจจต ยอมเรยกวา ชรสคาโล อ. สนข จงจอกตวแก อต ดงน คโฬจลตา อ. เถาหวดวน ตรณาป แมอน ออน ( ชเนห ) อนชน ท. วจจต ยอมเรยกวา ปตลตา อ. เถา อนเนา อต ดงน ยถา โข ฉนใดแล ( อท รป ) อ. รปน ตทหชาต อนเกดแลวในวนนน สวณณวณณป แมอนเปนรปมสเพยงดงวาสแหง ทองคา สมาน เปนอย ปตกาย ชอวาเปนรปมกายอนเนา ปภงคณ ชอวาเปนรปผพง ปคฆรณตเถน เพราะอรรถวาเปนทไหลออก นจจ เปนนจ ( โหต ) ยอมเปน เอว ฉนนน เทโห อ. กาย ตว ของเธอ โส เอโส นนน ปตโก เปนกายเนา สมาโน เปนอย ( ปณฑเตน ) อนบณฑต เวทตพโพ พงทราบวา ภชชต จะแตก คอวา ภชชสสต จกแตก น จรสสเอว ตอกาลไมนานนนเทยว อต ดงน ( ปจฉา ) อ. อนถามวา ( โส เทโห ) อ. กายนน ( ปต ) เปนกายเนา ( สมาโน ) เปนอย ( ภชชต ) จะแตก กการณา เพราะเหตอะไร ( อต ) ดงน ( วสสชชน ) อ. อนเฉลยวา ห เพราะวา ชวต อ. ชวต มรณนต เปนธรรมชาตมความตายเปนทสด ( โหต ) ยอมเปน ( อต ) ดงน ( อตถรป ) อ. อรรถรปวา ชวต อ. ชวต สพพสตตาน ของสตว ทงปวง ท. มรณปรโยสานเอว เปนธรรมชาตมความตายเปนทสดลง รอบนนเทยว โหต ยอมเปน ยสมา เหตใด ( ตสมา ) เพราะเหตนน ( สนเทโห ) อ. กายอนเปนของตน ( ปต ) เปนกายเนา ( สมาโน ) เปนอย ( ภชชต ) จะแตก อต ดงน ( ภควตา ) วตต เปนคา อธบายอนพระผมพระภาคเจาตรสแลว โหต ยอมเปน ( อต ) ดงน


ตสสา คาถาย แหงพระคาถานน ( ปณฑเตน ) อนบณฑต ( เวทตพโพ ) พงทราบ ฯ


เรองพระนางรปนนทาเถร ๒๒. ๑๐๕/๑๗ ตงแต รปนนทา ต โอโลเกตวา อย เปนตนไป. รปนนทา อ. พระเถรพระนามวารปนนทา โอโลเกตวา ทรง แลดแลว ต สรร ซงสรระนน ปสส ทรงเหนแลว อตตภาว ซงอตภาพ อนจจโต โดยความเปนสภาพไมเทยงวา อย อตถ อ. หญงน ปตตา ถงแลว ชร ซงชรา อมสมเอว าเน ในทน นนเทยว ปตตา ถงแลว พยาธ ซงพยาธ ( อมสม าเน ) ในทน ปตตา ถงแลว มรณ ซงความตาย ( อมสม าเน ) ในทน ชราพยาธมรณาน อ. ความแกและความเจบและความตาย ท. อาคมส- สนต จกมา อมสสอป อตตภาวสส แกอตภาพแมน เอวเอว อยางนนนเทยว อต ดงน ฯ ปน กแล ( โส อตตภาโว ) อ. อตภาพ นน ทกขโต อนตตโต ( ตาย รปนนทาย ) ทฏโเอว เปนสภาพ อนพระเถรพระนามวารปนนทานนทรงเหนแลว โดยความเปนสภาพ เปนทกข โดยความเปนสภาพเปนอนตตานนเทยว โหต ยอมเปน ( ตสส อตตภาวสส ) อนจจโต ( ตาย รปนนทาย ) ทฏตตาเอว เพราะความทแหงอตภาพนน เปนสภาพอนพระเถรพระนามวารป- นนทานนทรงเหนแลว โดยความเปนสภาพไมเทยงนนเทยว ฯ อถ ครง นน ภวา อ. ภพ ท. ตโย ๓ อปฏหส ปรากฏแลว อสสา รป-


นนทาย แกพระเถรพระนามวารปนนทานน อาทตตา วย จ เปน เพยงตววาอนไฟตดทวแลวดวย ควาย พทธกณป วย จ เปนเพยง ดงวาซากศพอนบคคลผกพนแลวทคอดวย ( หตวา ) เปน ฯ จตต อ. จต กมมฏานาภมข อนมหนาเฉพาะตอกรรมฐาน ปกขนท แลน ไปแลว ฯ สตถา อ. พระศาสดา ตวา ทรงทราบแลว ตาย รปนนทาย อนจจโต ( ตสส อตตภาวสส ) ทฏาภาว ซงความทแหงอตภาพนน เปนสภาพอนพระเถรพระนามวารปนนทานนทรงเหนแลว โดยความ อ. รปนนทาน สกขสสต น โข จกอาจหรอหนอแล กาต เพออน กระทา ปตฏ ซงทเปนทตงเฉพาะ อตตโน แกตน สยเอว เองนน- เทยว อต ดงน จนเตตวา ทรงพระดารแลววา ( อย รปนนทา ) อ. รปนนทาน น สกขสสต จกไมอาจ ( กาต ) เพออนกระทา ( ปตฏ ) ซงทเปนทตงเฉพาะ ( อตตโน ) แกตน ( สยเอว ) เองนน- เทยว ( ตาย รปนนทาย ) พหทธา ปจจย ลทธ อ. อนอนรปนนทา นนได ซงปจจยในภายนอก วฏฏต ยอมควร อต ดงน เทเสนโต เมอจะทรงแสดง ธมม ซงธรรม สปปายวเสน ดวยอานาจแหงธรรม เปนทสบาย ตสสา รปนนทาย แหงพระเถรพระนามวารปนนทานน อภาส ไดทรงภาษตแลว คาถา ซงพระคาถา ท. อมา เหลานวา นนเท ดกอนนนทา ตว อ. เธอ ปสส จงด ( กาย ) ซงกาย สมสสย อนเปนทอนกรรมยก


ขนดวยด อาตร อนกระสบกระสาย อสจ อน ไมสะอาด ปต อนเนา อคฆรนต อนไหลขนอย ปคฆรนต อนไหลออกอย พาลาน อภปตถต อนอนคนเขลา ท. ปรารถนาเฉพาะแลว อท ตว สรร อ. สรระของเธอน ยถา ฉนใด เอต อตถยา สรร อ. สรระของหญงนน ตถา ฉนนน เอต อตถยา สรร อ. สรระของหญงนน ยถา ฉนใด อท ตว สรร อ. สรระของเธอน ตถา ฉนนน ตว อ. เธอ ปสส จงเหน ธาตโย ซง ธาต ท. ส โต โดยความเปนธรรมชาตวาง ตว อ. เธอ มา อาคม อยามาแลว โลก สโลก ปน อก ตว อ. เธอ วราเชตวา สารอกแลว ฉนท ซงความพอใจ ภเว ในภพ อปสนตา เปนผเขา ไปสงบแลว ( หตวา ) เปน จรสสส จกเทยวไป อต ดงน ฯ สท ไดยนวา ภควา อ. พระผมพระภาคเจา อารพภ ทรง พระปรารภ ภกขน ซงภกษณ นนท พระนามวานนทา อภาสตถ ไดทรงภาษตแลว อมา คาถาโย ซงพระคาถา ท. เหลาน อตถ ดวยประการฉะน อต ดงนแล ฯ นนทา อ. พระเถรพระนามวา นนทา เปเสตวา ทรงสงไปแลว าณ ซงพระญาณ เทสนานสาเรน ตามแนวแหงเทศนา ปาปณ ทรงบรรลแลว โสตาปตตผล ซงโสดา-


ปตตผล ฯ อถ ครงนน สตถา อ. พระศาสดา วตวา ตรสแลววา นนเท ดกอนนนทา ตว อ. เธอ มา กร อยากระทาแลว ส ซงความ หมายรวา สาโร อ. สาระ อมสม สรเร ในสรระน อตถ มอย อต ดงน ห เพราะวา สาโร อ. สาระ เอตถ สรเร ในสรระนน อปปมตตโกป แมอนมประมาณอนนอย นตถ ยอมไมม เอต สรร อ. สรระน ( กมเมน ) อนกรรม อสสาเปตวา ยกขนแลว อฏ สตาน ซงรอยแหงกระดก ท. ตณ ๓ กต กระทาแลว นคร ใหเปนนคร อฏ น แหงกระดก ท. อต ดงน กเถต เพออนตรสบอก ส ตกม- มฏาน ซงสญญตกรรมฐาน วปสสนาปรวาสตถาย เพอประโยชน แกอนอบรมซงวปสสนา มคคผลาน เพอมรรคและผล ท. ตณณ ๓ อตตร ยงขน อสสา รปนนทาย แกพระเถรพระนามวารปนนทานน อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา ชรา จ อ. ชราดวย มจจ จ อ. มจจดวย มาโน จ อ. มานะดวย มกโข จ อ. มกขะดวย โอหโต ตงลงแลว ยตถ สรเร ในสรระใด ( อท ต สรร ) อ. สรระนนน ( กมเมน ) อนกรรม กต กระทาแลว นคร ใหเปนนคร อฏ น แหง กระดก ท. มสโลหตเลปน อนไลทาดวยเนอและ เลอด อต ดงน ฯ อตโถ อ. เนอความวา ห เหมอนอยางวา ( ชนา ) อ. ชน ท.


อสสาเปตวา ยงกนและกนใหยกขนแลว กฏาน ซงไม ท. พนธตวา ผกพนแลว วลลห ดวยเถาวลย ท. ลมปตวา ฉาบแลว มตตกาย ดวยดนเหนยว กโรนต ยอมกระทา เคห ใหเปนเรอน พหทธา ในภายนอก นครสงขาต อนอนบณฑตนบพรอมแลววานคร โอทหนตถาย เพอตองการแกอนตงลง ปพพณณาปรณณาทน วตถน แหงวตถ ท. มวตถอนบคคลพงกนในกอนและวตถอนบคคลพงกนในภาย หลงเปนตน ยถาเอว ฉนใดนนเทยว อท สรร อ. สรระน อชฌตตกป แมอนเปนไปในภายใน ( กมเมน ) อนกรรม อสสาเปตวา ยกขน แลว อฏ สตาน ซงรอยแหงกระดก ท. ตณ ๓ กต กระทาแลว นคร ใหเปนนคร นหารวนทธ อนอนเสนเอนรงรดแลว มสโลหตเลปน ชอวาอนไลทาดวยเนอและเลอด คอวา ตจปฏจฉนน อนอนหนงปกปด แลว โอทหนตถาย เพอตองการแกอนตงลง ชรณลกขณาย ชราย จ แหง ชรา อนมความคราคราเปนลกษณะดวย มรณลกขณสส มจจโน จ แหงมจจ อนมความตายเปนลกษณะดวย อาโรหสมปทาทน การณาน ปฏจจ มชชนลกขณสส มานสส จ แหงมานะ อนมความเมา เพราะ อาศย ซงเหต ท. มความถงพรอมดวยการยกเปนตน เปนลกษณะดวย สกตกรณวนาสนลกขณสส มกขสส จ แหงมกขะ อนมการยงการ กระทาซงกรรมอนบคคลกระทาดแลวใหพนาศเปนลกษณะดวย เอว ฉนนน ห เพราะวา อาพาโธ อ. อาพาธ กายกเจตสโก อนเปน ไปในกายและเปนไปในจต เอวรโปเอว อนมรปอยางนนนเทยว โอทหโต ตงลงแลว เอตถ สรเร ในสรระน ก จ วตถ อ. วตถ


อะไร ๆ อทธ เบองตน อโต อาพาธโต แตอาพาธน คยหปค อนเขาถงซงความเปนแหงวตถอนบคคลพงถอเอา นตถ ยอมไมม อต ดงน ตสสา คาถาย แหงพระคาถาน ( ปณฑเตน ) อนบณฑต ( เวทตพโพ ) พงทราบ ฯ


เรองพระโลฬทายเถระ ๒๓. ๑๑๒/๘ ตงแต โสมทตโต สจาห ราชาน ยาจสสาม เปนตนไป. โสมทตโต อ. มหาดเลกชอวาโสมทต จนเตตวา คดแลววา สเจ ถาวา อห อ. เรา ยาจสสาม จกทลขอ ราชาน กะพระราชาไซร เม ลหภาโว อ. ความทแหงเราเปนคนเบา ป ายสสต จกปรากฏ อต ดงน วตวา กลาวแลววา ตาต ขาแตคณพอ ตมเหเอว อ. ทาน- ท. นนเทยว ยาจถ จงทลขอ ราชาน กะพระราชาเถด อต ดงน ( วจเน ) ครนเมอคาวา ตาต แนะพอ เตนห ถาอยางนน ตว อ. เจา คเหตวา จงพาเอาแลว ม ซงเรา ยาห จงไปเถด อต ดงน ( พราหมเณน ) อนพราหมณ วตเต กลาวแลว จนเตส คดแลววา อย พราหมโณ อ. พราหมณน ทนธป โ ผมปญญาอนเขลา น ชานาต ยอมไมทราบ วจนมตตป การณ ซงเหตแมสกวาคาวา ตว อ. ทาน อภกกม จงกาวไปขางหนา ปฏกกม จงกาวกลบ อต ดงน อ สม วจเน ครนเมอคาอน ( อตตนา ) อนตน วตตพเพ พงกลาว วทต ยอมกลาว อ เอว วจน ซงคาอนนนเทยว อห อ. เรา ต พราหมณ ยงพราหมณนน สกขาเปตวา จกใหศกษาแลว เนสสามล จกนาไป อต ดงน ฯ โส โสมทตโต อ. มหาดเลกชอวาโสมทตนน อาทาย พาเอาแลว


ต พราหมณ ซงพราหมณนน คนตวา ไปแลว สสาน สปาชา วรณตถมภก นาม ชอวาวรณตถมภกะ พนธตวา ผกพนแลว ตณกลาเป ซงฟอนแหงหญา ท. กตวา กระทาแลว ( วจเนน ) ดวย คาวา อย ตณกลาโป อ. ฟอนแหงหญาน ราชา เปนพระราชา ( โหต ) ยอมเปน อย ตณกลาโป อ. ฟอนแหงหญาน อปราชา เปนพระอปราช ( โหต ) ยอมเปน อย ตณกลาโป อ. ฟอนแหง หญาน เสนาปต เปนเสนาบด ( โหต ) ยอมเปน อต ดงนเปนตน ทสเสตวา แสดงแลว ปต แกบดา ปฏปาฏยา ตามลาดบ ( วตวา ) กลาวแลววา ตมเหห อนทาน ท. คนตวา ไปแลว ราชกล สตระกล ของพระราชา อภกกมตพพ พงกาวไปขางหนา เอว อยางน ( ตมเหห ) อนทาน ท. ( คนตวา ) ไปแลว ( ราชกล ) สตระกลของพระราชา ปฏกกมตพพ พงกาวกลบ เอว อยางน ราชา อ. พระราชา ( ตมเหห ) อนทาน ท. วตตพโพ พงกราบบงคมทล เอว นาม ชออยางน อปราชา อ. พระอปราช ( ตมเหห ) อนทาน ท. ( วตตพโพ ) พง กราบทล เอว อยางน ตมเห อ. ทาน ท. อปสงกมตวา เขาไปเฝา แลว ราชาน ซงพระราชา วตวา พงกราบบงคมทลแลว เอว อยาง นวา มหาราช ขาแตพระมหาราชเจา ( เทโว ) อ. สมมตเทพ ชยต คาถ ซงคาถาน ยาเจยยาถ พงทลขอพระราชทาน โคณ ซงโค อต ดงน อคคณหาเปส ยงพราหมณใหเรยนเอาแลว คาถ ซงคาถาวา มหาราช ขาแตพระมหาราชเจา มย อ. ขาพระ- พทธเจา ท. กสาม เส ยอมไถส เขตต ซงนา


เยห ทวห โคเณห ดวยโค ท. ๒ เหลาใด ( เต ) เทว โคณา อ. โค ท. ๒ เหลานน เม ของขาพระพทธเจา ( อตถ ) มอย เทว ขาแต สมมตเทพ เตส ทวส โคเณส ในโค ท. ๒ เหลานนหนา เอโก โคโณ อ. โคตวหนง มโต ตายเสยแลว ขตตย ขาแตพระกษตรยเจา ตว อ. พระองค เทห ขอจงทรงพระราชทาน ทตย โคณ ซงโคตวทสองเถด อต ดงน ฯ โส พราหมโณ อ. พราหมณนน กตวา กระทาแลว ต คาถ ซงคาถานน ปคณ ใหคลองแคลว สวจฉรมตเตน กาเลน โดยกาล อนมปเปนประมาณ อาโรเจตวา บอกแลว ( ตสสา คาถาย ) ปคณภาว ซงความทแหงคาถานน เปนคาถาคลองแคลว ปตตสส แกบตร ( วจเน ) ครนเมอคาวา ตาต ขาแตคณพอ เตนห ถาอยางนน ตมเห อ. ทาน ท. อาทาย จงถอเอาแลว ปณณาการ ซงเครอง บรรณาการ ก จเอว บางอยางนนเทยว อาคจฉถ จงมาเถด อห อ. ผม คนตวา จกไปแลว ปรมตร กอนกวา สสาม จกยนอย สนตเก ในสานก ร โ ของพระราชา อต ดงน ( โสมทตเตน ) อนมหาดเลกชอวาโสมทต วตเต กลาวแลว ( วตวา ) กลาวแลววา ตาต แนะพอ สาธ อ. ดละ อต ดงน คเหตวา ถอเอาแลว ปณณาการ ซงเครองบรรณาการ อสสาหปปตโต ผถงแลวซงความ อาจหาญขน คนตวา ไปแลว ราชกล สตระกลของพระราชา


โสมทตตสส ร โ สนตเก ตกาเล ในกาลแหงมหาดเลกชอวา โสมทตยนอยแลว ในสานก ของพระราชา ร า ตฏจตเตน กตปฏสมโมทโน ผมความบนเทงพรอมเฉพาะอนพระราชา ผมพระทย อนทรงยนดแลว ทรงกระทาแลว ( วจเน ) ครนเมอพระดารสวา ตาต แนะพอ ตมเห อ. ทาน ท. อาคตา เปนผมาแลว จรสส วต ตอกาลนานหนอ อตถ ยอมเปน อท าน อ. ทน อาสน เปน สถานเปนทนง ( โหต ) ยอมเปน อตโถ อ. ความตองการ เยน วตถนา ดวยวตถใด ( อตถ ) มอย ตมเห อ. ทาน ท. นสทตวา นงแลว วทถ จงบอก ( ต วตถ ) ซงวตถนนเถด อต ดงน ( ร า ) อนพระราชา วตเต ตรสแลว อาห กราบบงคมทลแลว คาถ ซงคาถา อม นวา มหาราช ขาแตพระมหาราชเจา มย อ. ขาพระ- พทธเจา ท. กสาม เส ยอมไถส เขตต ซงนา เยห ทวห โคเณห ดวยโค ท. ๒ เหลาใด ( เต ) เทว โคณา อ. โค ท. ๒ เหลานน เม ของขาพระพทธเจา ( อตถ ) มอย เทว ขาแต สมมตเทพเจา เตส ทวส โคเณส ในโค ท. ๒ เหลานนหนา เอโก โคโณ อ. โคตวหนง มโต ตายเสยแลว ขตตย ขาแตพระกษตรยเจา ตว อ. พระองค คณห ขอจงทรงรบเอา ทตย โคณ ซงโคตวทสองเถด อต ดงน ฯ


( โส พราหมโณ ) อ. พราหมณนน ( วจเน ) ครนเมอพระดารส วา ตาต แนะพอ ตว อ. ทาน วเทส กลาวแลว ก วจน ซงคาอะไร ตว อ. ทาน เวทห จงกลาว ปน อกเถด อต ดงน ร า อน พระราชา วตเตป แมตรสแลว อาห กราบบงคมทลแลว ตเอว คาถ ซงคาถานนนนเทยว ฯ ราชา อ. พระราชา ตวา ทรงทราบแลว ( ตสสา คาถาย ) เตน พราหมเณน วรชฌตวา กถตภาว ซงความ ทแหงคาถานน เปนคาถาอนพราหมณนน กลาวผดแลว กตวา ทรง กระทาแลว สต ซงอนทรงแยม วตวา ตรสแลววา โสมทตต ดกอน โสมทต โคณา อ. โค ท. เคเห ในเรอน ตมหาก ของเจา ท. พห ม เ ชะรอยเปนโคมาก ( โหนต ) ยอมเปน อต ดงน ( วจเน ) ครนเมอคาวา เทว ขาแตสมตเทพเจา ตมเหห ทนนา โคณา อ. โค ท. ตวอนพระองค ท. ทรงพระราชทานแลว พห จกเปนโคมาก ภวสสนต จกเปน อต ดงน ( โสมทตเตน ) อนมหาดเลกชอวา โสมทต วตเต กราบบงคมทลแลว ตสตวา ทรงยนดแลว โพธสตตสส ตอพระโพธสตว ทตวา พระราชทานแลว โคเณ ซงโค ท. โสฬส ๑๖ พราหมณสส แกพราหมณ อลงการภณฑก จ ซงสงของอนเปนเครอง ประดบดวย นวาสนคม จ ซงบานอนเปนทอยอาศยดวย อสส โพธสตตสส แกพระโพธสตวนน ( กตวา ) กระทา พรหมเทยย ใหเปน ของอนพรหมพงให อยโยเชส ทรงสงไปแลว พราหมณ ซงพราหมณ ยเสน ดวยยศ มหนเตน อนใหญ ฯ สตถา อ. พระศาสดา อาหรตวา ครนทางนามาแลว อม


ธมมเทสน ซงพระธรรมเทศนาน ชาตก ยงชาดก สโมธาเนตวา ทรงใหตงลงพรอมแลว ( วจเนน ) ดวยพระดารสวา ราชา อ. พระราชา ตทา ในกาลนน อานนโท เปนภกษชอวาอานนท อโหส ไดเปนแลว ( เอตรห ) ในกาลบดน พราหมโณ อ. พราหมณ ( ตทา ) ในกาลนน โลฬทาย เปนภกษชอวาโลฬทาย ( อโหส ) ไดเปนแลว ( เอตรห ) ในกาลบดน โสมทตโต อ. มหาดเลกชอวาโสมทต ( ตทา ) ในกาลนน อหเอว เปนเรานนเทยว ( อโหส ) ไดเปนแลว ( เอตรห ) ในกาลบดน อต ดงน วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. ( เอโส โลฬทาย ) อนตน ( วตตพเพ ) พงกลาว ( วทต ) ยอมกลาว ( อ วจน ) ซงคาอน อทานเอว ในกาลนนนเทยว น หามได เอโส โลฬทาย อ. ภกษชอวาโลฬทายนน อ สม วจเน ครนเมอคาอน ( อตตนา ) อนตน วตตพเพ พงกลาว วทต ยอมกลาว อ เอว วจน ซงคาอน นนเทยว อตตโน อปปสสตตาย เพราะความทแหงตนเปนผมธรรม อนสดบแลวนอย ปพเพป แมในกาลกอน ห เพราะวา อปปสสตปรโส อ. บรษผมธรรมอนสดบแลวนอย พลพททสทโส นาม ชอวาเปนผ เชนกบดวยโคพลพท โหต ยอมเปน อต ดงน อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา ปรโส อ. บรษ อปปสสโต ผมธรรมอนสดบ แลวนอย อย น ชรต ยอมแก พลพทโท อว ราวกะ อ. โคพลพท มสาน อ. เนอ ท. ตสส


ปรสสส ของบรษนน วฑฒนต ยอมเจรญ ป า อ. ปญญา ตสส ปรสสส ของบรษนน น วฑฒต ยอมไมเจรญ อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา อย ปรโส อ. บรษน อปปสสโต ชอวา ผมธรรมอนสดบแลวนอย ( อภาเวน ) เพราะความไมม เอกสส ป าสกสส วา แหงหมวดหาสบหมวดหนงหรอ ทวนน ป าสกาน วา หรอวา แหงหมวดหาสบ ท. ๒ หมวด อถวา ปน กอกอยางหนง ( อภาเวน ) เพราะความไมม ( เอกสส สตตวคคสส วา ) แหงวรรค แหงสตรวรรคหนงหรอ ( ทวนน ) สตตวคคาน ( วา ) หรอวาแหงวรรค แหงสตร ท. ๒ วรรค อภาเวน เพราะความไมม เอกสส สตตนตสส วา แหงสตรสตรหนงหรอ ทวนน สตตนตานป วา หรอวาแมแหง สตร ท. ๒ สตร ปรจเฉเทน โดยกาหนด สพพนตเมน อนมในทสด แหงกาหนดทงปวง ปน แตวา ( อย ปรโส ) อ. บรษน อคคเหตวา เรยนเอาแลว กมมฏาน ซงกรรมฐาน อปป อนนอย อนย ชนโต ตามประกอบอย พหสสโต ว เปนผมธรรมอนสดบแลวมากเทยว ( อต ) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา ( ปทสส ) แหงบทวา อปปสสตาย อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ห เหมอนอยางวา พลพทโท อ. โคพลพท ชรมาโน เมอจะแก คอวา วฑฒมาโน เมอจะเจรญ ( วฑฒต ) ชอวา ยอมเจรญ ( อตถาย ) เพอประโยชน มาตาปตน แกมารดาและบดา ท. นเอว หามไดนนเทยว วฑฒต ชอวายอมเจรญ อตถาย เพอ


ประโยชน เสสาตกาน แกญาตผเหลอ ท. น หามได อถโข ทแท ( โส พลพทโท ป อ. โคพลพทนน ชรต ยอมแก นรตถกเอว มประโยชนออก แลวนนเทยว ยถา ฉนใด อยป ปรโส อ. บรษแมน น กโรต ยอมไม กระทา อปชฌายวตต ซงวตรเพออปชฌายะ น ( กโรต ) ยอมไมกระทา อาจรยวตต ซงวตรเพออาจารย น ( กโรต ) ยอมไมกระทา อาคนตกวตตา- ทน วตตาน ซงวตร ท. มวตรเพอภกษผอาคนตกะเปนตน น อนย ชต ยอมไมตามประกอบ ภาวนามตตป การณ ซงเหตแมอนมภาวนาเปนประมาณ ชรต ชอวายอมแก นรตถกเอว มประโยชนออกแลวนนเทยว เอว เอว ฉนนนนนเทยว ( อต ) ดงน ( คาถาปาทสส ) แหงบาทแหงพระคาถา วา พลพทโทว ชรต อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา มสาน อ. เนอ ท. พลพททสส ของโค พลพท ( สามเกน ) ยคนงคลาทน วตถน วหต อสมตโถ ( โหต ) เอโส พลพทโท อต ( จนเตตวา ) อร เ วสสฏสส ตวอน เจาของคดแลววา อ. โคพลพทน เปนสตวไมสามารถ เพออนนาไป ซงวตถ ท. มแอกและไถเปนตน ยอมเปน ดงน ปลอยแลว ในปา วจรนตสส ตวเทยวไปอย ขาทนตสส ตวเคยวกนอย ปวนตสส ตวดมอย ตตถเอว อร เ ในปานนนนเทยว วฑฒนต ยอมเจรญ ยถา ฉนใด มสาน อ. เนอ ท. อมสสอป อปปสสตปรสสส ของบรษผมธรรม อนสดบแลวนอยแมน อปชฌายาทห ครฏานยปคคเลห วสสกสส ผอนบคคลผควรแกฐานะแหงความเคารพ ท. มอปชฌายะ เปนตน ปลอยเสยแลว นสสาย อาศยแลว สงฆ ซงสงฆ ลภตวา ไดแลว


จตตาโร ปจจเย ซงปจจย ท. ๔ กตวา กระทาแลว อทรวเรจนาทน กจจาน ซงกจ ท. มการระบายซงทองเปนตน โปเสนตสส เลยงดอย กาย ซงกาย วฑฒนต ยอมเจรญ คอวา ( โส ปรโส ) อ. บรษนน ถลสรโร เปนผมสรระอนอวน หตวา เปน วจรต ยอมเทยวไป เอวเอว ฉนนนนนเทยว ( อต ) ดงน ( คาถาปาทสส ) แหงบาทแหงพระคาถา วา มสาน ตสส วฑฒนต อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ปน สวนวา ป า อ. ปญญา โลกยโลกตตรา อนเปนโลกยะและโลกตระ อสส ปรสสส ของบรษนน เอกงคลมตตาป แมอนมนวมอหนงเปนประมาณ น วฑฒต ยอมไมเจรญ ปน แตวา ตณหา เอว อ. ตณหาดวยนนเทยว นววธมาโน จ อ. มานะอนม อยาง ๙ ดวย วฑฒต ยอมเจรญ นสสาย เพราะอาศย ฉทวาราน ซงทวาร ๖ ท. คจฉลตาทน รกขชาตาน วย ราวกะ อ. รกขชาต ท. มกอไมและเถาวลยเปนตน ( วฑฒนตาน ) เจรญอย อร เ ในปา อต ดงน ( ปททวยสส ) แหงหมวดสองแหงบทวา ป า ตสส อต ดงน ฯ


เรองปฐมโพธกาล ๒๔. ๑๑๕/๙ ตงแต โส ห โพธรกขมเล นสนโน เปนตนไป. โส ห สมมาสมพทโธ อ. พระสมมาสมพทธเจา พระองค นนแล นสนโน ประทบนงแลว โพธรกขมเล ณ โคนของตนไมชอวา ตนโพธ สรเย ครนเมอพระอาทตย อนตถงคเตเอว ไมอสดงคตแลว นนเทยว วธมตวา ทรงกาจดแลว มารพล ซงมารและพลของมาร ปทาเลตวา ทรงทาลายแลว ตม ซงมด ปพเพนวาสปฏจฉาทก อนเปน เครองปกปดซงขนธเปนทอาศยอยในกาลกอน ปมยาเม ในยามทหนง ทพพจกข ยงจกษอนเปนทพย วโสเธตวา ทรงใหหมดจดวเศษแลว มชฌมยาเม ในยามอนมในทามกลาง ปฏจจ ทรงอาศยแลว การ ต ซงความเปนแหงความการญ สตเตส ในสตว ท. าณ ยงพระญาณ โอตาเรตวา ทรงใหขามลงแลว ปจจยากาเร ในปจจยาการ ปจฉมยาเม ในยามอนมในเบองหลง สมมสนโต ทรงพจารณาอย ต ปจจยาการ ซงปจจยาการนน อนโลมปฏโลมวเสน ดวยอานาจแหงอนโลมและ ปฏโลม อภสมพชฌตวา ทรงตรสรพรอมเฉพาะแลว สมมาสมโพธ ซงพระสมมาสมโพธญาณ สห พรอม อจฉรเยห ดวยเหตนาอศจรรย ท. อรณคคมนเวลาย ในเวลาอนเปนทขนไปแหงอรณ อทาเนนโต เมอจะทรงเปลง อทาน ซงพระอทาน อเนเกห พทธสตสหสเสห อวชหต อนอนแสนแหงพระพทธเจา ท. อนมใชพระองคเดยว ไมทรง


สละแลว อภาส ไดทรงภาษตแลว คาถา ซงพระคาถา ท. อมา เหลานวา อห อ. เรา คเวสนโต เมอแสวงหา คหการ ซงนายชางไมคอตณหาผกระทาซงเรอน อนพพส เมอไมประสบ สนธาวสส แลนไปพรอมแลว อเนกชาตสสาร สสงสารอนมชาตมใชหนง ชาต อ. ความเกด ปนปปน บอย ๆ ทกขา เปนทกข ( โหต ) ยอมเปน คหการก แนะนายชางไมคอ ตณหาผกระทาซงเรอน ตว อ. ทาน ( มยา ) ทฏโ เปนผอนเราเหนแลว อส ยอมเปน ตว อ. ทาน น กาหส จกไมกระทา เคห ซงเรอน ปน อก ผาสกา อ. ซโครง ท. เต ของทาน สพพา ทงปวง ( มยา ) อนเรา ภคคา หกแลว คหกฏ อ. ยอด แหงเรอน ( มยา ) อนเรา วสงขต รอแลว จตต อ. จต ( เม ) ของเรา วสงขารคต เปนธรรมชาต ถงแลวซงพระนพพานมสงขารไปปราศแลว ( โหต ) ยอมเปน ( ห ) เพราะวา อห อ. เรา อชฌคา เปนผ ถงทบแลว ขย ซงธรรมเปนทสนไป ตณหาน แหงตณหา ท. ( อมห ) ยอมเปน อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา อห อ. เรา คเวสนโต แสวงหาอย ตณหาวฑฒก ซงนายชางไมคอตณหา การก ผกระทา เคหสส ซงเรอน


อตตาภาวสงขาตสส อนอนบณฑตนบพรอมแลววาอตภาพ อมสส น กตาภนหาโร ผมอภนหารอนกระทาแลว ทปงกรปาทมเล ณ ทใกล แหงพระบาทของพระพทธเจาทรงพระนามวาทปงกร อตถาย เพอ ประโยชน โส ตณหาวฑฒก อ. นายชางไมคอตณหานน ( มยา ) อนเรา สกกา อาจ ทฏ เพออนเหนได เยน าเณน ดวยญาณใด ตสส าณสส แกญาณนน คอวา โพธาณสส แกพระโพธญาณ อนพพส เมอไมประสบ คอวา อวนทนโต เมอไมพบ คอวา อลภนโตเอว เมอไมไดนนเทยว ต าณ ซงญาณนน สนธาวสส แลนไปพรอมแลว คอวา สสร ทองเทยวไปแลว คอวา อนวจร เทยวไปตามแลว อปราปร ไป ๆ มา ๆ อเนกชาตสสาร สสงสารอนมชาตมใชหนง คอวา สสารวฏฏ สสงสารวฏ อม น อเนกขาตสตสกสสสงขย อนบณฑตพงนบพรอมดวย แสนแหงชาตอนมใชหนง เอตตก กาล สนกาลอนมประมาณเทาน อต ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา ( คาถาปาทสส ) แหงบาทแหงพระคาถาวา คหการ คเวสนโต อต ดงน ฯ อท วจน อ. คานวา ทกขา ชาต ปนปปน อต ดงน การณวจน เปนคาอนแสดงซงเหต คหการกคเวสนสส แหงการแสวงหา ซงนายชางไมคอตณหาผกระทาซงเรอน ( โหต ) ยอมเปน ฯ อตโถ อ. อธบายวา ชาต ยาม ชอ อ. ความเกด เอสา นน คอวา อปคนต อ. อนเขาถง ปนปปน บอย ๆ ทกขา ชอวาเปนทกข ( ตสสา ชาตยา ) ชราพยาธมรณมสสตาย เพราะความทแหงความเกดนน เปนธรรมชาตเจอดวยความแกและความเจบ และความตาย ( โหต )


ยอมเปน จ ก สา ชาต อ. ความเกดนน ตสม คหการกสม ครนเมอ นายชางไมคอตณหาผกระทาซงเรอนนน ( เกนจ ) อนใคร ๆ อทฏเ ไมเหนแลว น นวตตต ยอมไมกลบ ยสมา เหตใด ตสมา เพราะ เหตนน อห อ. เรา คเวสนโต เมอแสวงหา ต คหการก ซงนาย ชางไมคอตณหาผกระทาซงเรอนนน สนธาวสส แลนไปพรอมแลว อต ดงน ฯ ( อนโถ ) อ. อรรถวา อทาน ในกาลน ตว อ. ทาน สพพ - ตาณ ปฏวชฌนเตนเอว มยา ทฏโ เปนผอนเรา ผแทงตลอดอย ซงญาณคอความเปนแหงพระสพพญนนเทยว เหนแลว อส ยอมเปน ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา ทฏโส อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ตว อ. ทาน น กาหส จกไมกระทา เคห ซงเรอน มม ของเรา อตตภาวสงขาต อนอนบณฑตนบพรอมแลว วาอตภาพ อมสม สสารวฏเฏ ในสงสารวฏน ปน อก ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา ปน เคห อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา อวเสสกเลสผาสกา อ. ซโครงคอกเลสอน เหลอลง ท. สพเพ ทงปวง ตว ของทาน มยา อนเรา ภคคา หกแลว ( อต ) ดงน ( คาถาปาทสส ) แหงบาทแหงพระคาถาวา สพพา เต ผาสกา ภคคา อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา กณณกามณฑลป แม อ. มณฑลแหงชอฟา อวชชาสงขาต อนอนบณฑตนบพรอมแลววาอวชชา อตตภาวเคหสส แหงเรอนคออตภาพ ตยา กตสส อนอนทานกระทาแลว อมสส น


มยา อนเรา วทธสต กาจดแลว ( อต ) ดงน ( คาถาปาทสส ) แหงบาทแหงพระคาถาวา คหกฏ วสงขต อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา อทาน ในกาลน จตต อ. จต มม ของเรา คต ถงแลว คอวา อนปวฏ เขาไปตามแลว วสงขาร ซงธรรมอนมสงขารไปปราศแลว คอวา นพพาน ซงพระนพพาน อารมมณกรณวเสน ดวยอานาจแหงการกระทาใหเปนอารมณ ( อต ) ดงน ( คาถาปาทสส ) แหงบาทแหงพระคาถาวา วสงขารคต จตต อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา อห อ. เรา อธคโต เปนผถงทบแลว อรหตต ซงความเปนแหงพระอรหนต ขยสงขาต อนอนบณฑตนบพรอม แลววาธรรมเปนทสนไป ตณหาน แหงตณหา ท. อสม ยอมเปน อต ดงน ( คาถาปาทสส ) แหงบาทแหงพระคาถาวา ตณหาน ขยมชฌคา อต ดงน ฯ


เรองบตรเศรษฐมทรพยมาก ๒๕. ๑๑๙/๒๑ ตงแต สตถา สตการณ กเถนโต เปนตนไป. สตถา อ. พระศาสดา กเถนโต เมอจะตรสบอก สตการณ ซงเหตแหงอนแยม วตวา ตรสแลววา อานนท ดกอนอานนท ตว อ. เธอ ปสส จงด มหาธนเสฏ ปตต ซงบตรของเศรษฐผมทรพยมาก อม น อมสมเอว นคเร เทวอสตโกฏธน เขเปตวา ภรย อาทาย ภกขาย จรนต ผยงทรพยอนมโกฏแปดสบสองหนเปนประมาณ ใหสน ไปแลว พาเอาแลว ซงภรรยา เทยวไปอย เพออนขอ ในนครนนนเทยว ห ก สเจ ถาวา อย เสฏ ปตโต อ. บตรของเศรษฐน โภเค อเขเปตวา ไมยงโภคะ ท. ใหสนไปแลว ปโยชสส จกประกอบแลว กมมนเต ซงการงาน ท. ปมวเย ในวยทหนงไซร อคคเสฏ จกเปน เศรษฐผเลศ อมสมเอว นคเร ในนครนนนเทยว อภวสส จกได เปนแลว ปน ก สเจ ถาวา ( อย เสฏ ปตโต ) อ. บตรของ เศรษฐน นกขมตวา ปพพชสส จกออกไปบวชแลวไซร ปาปณสส จก บรรลแลว อรหตต ซงความเปนแหงพระอรหนต ภรยาป แม อ. ภรรยา อสส เสฏ ปตตสส ของบตรของเศรษฐนน ปตฏหสส จกตงอยเฉพาะแลว อนาคามผเล ในอนาคามผล สเจ ถาวา ( อย เสฏ ปตโต ) อ. บตร ของเศรษฐน โภเค อเขเปตวา ไมยงโภคะ ท. ใหสนไปแลว ปโยชสส จกประกอบแลว กมมนเต ซงการงาน ท. มชฌมวเย ในวยอนมใน


ทามกลางไซร ทตยเสฏ จกเปนเศรษฐทสอง อภวสส จกไดเปนแลว นกขมตวา ปพพชนโต ออกไปแลวบวชอย อนาคาม จกเปนอนาคาม อภวสส จกไดเปนแลว ภรยาป แม อ. ภรรยา อสส เสฏ ปตตสส ของบตรของเศรษฐนน ปตกหสส จกตงอยเฉพาะแลว สกทาคามผเล ในสกทาคามผล สเจ ถาวา ( อย เสฏ ปตโต ) อ. บตรของเศรษฐน โภเค อเขเปตวา ไมยงโภคะ ท. ใหสนไปแลว ปโยชสส จกประกอบแลว กมมนเต ซงการงาน ท. ปจฉมวเย ในวยอนมในเบองหลงไซร ตตยเสฏ จกเปนเศรษฐทสาม อภวสส จกไดเปนแลว นกขมตวา ปพพชนโตป แมออกไปแลวบวชอย สกทาคาม จกเปนสกทาคาม อภวสส จกไดเปนแลว ภรยาป แม อ. ภรรยา อสส เสฏ ปตตสส ของบตรของเศรษฐนน ปตฏหสส จกตงอยเฉพาะแลว โสตาปตตผเล ในโสดาปตตผล ปน กแตวา อทาน ในกาลน เอโส เสฏ ปตโต อ. บตรของเศรษฐนน ปรหโน เสอมรอบแลว คหโภคาป แมจาก โภคะของคฤหสถ ปรหโน เสอมรอบแลว สาม โตป แมจาก คณเครองความเปนแหงสมณะ จ ปน กแล ( เอโส เสฏ ปตโต ) อ. บตรของเศรษฐนน ปรหายตวา ครนเสอมรอบแลว โก จสกโณ วย เปนผเพยงดงวานกกะเรยน สกขปลลเล ในเปอกตมอนแหง ชาโต เกดแลว อต ดงน อภาส ไดทรงภาษตแลว คาถา ซงพระคาถา ท. อมา เหลานวา ( พาลา ) อ. คนเขลา ท. อจรตวา ไมประพฤตแลว พรหมจรย ซงพรหมจรรย อลทธา ไมไดแลว


ธน ซงทรพย โยพพเน ในกาลเปนหนมสาว อวฌายนต ยอมซบเซา ชณณโก จา อว ราวกะ อ. นกกะเรยนตวแกแลว ท. ( อวฌายนตา ) ซบเซา อย ปลลเล ในเปอกตม ขณมจเฉ อนมปลา สนแลว ฯ ( พาลา ) อ. คนเขลา ท. อจรตวา ไม ประพฤตแลว พรหมจรย ซงพรหมจรรย อลทธา ไมไดแลว ธน ซงทรพย โยพพเน ในกาลเปน หนมสาว อนตถน เสนต ยอมนอนทอดถอนถงอย ปราณาน ซงเรองอนมในกอน ท. ( สรา ) อว ราวกะ อ. ลกศร ท. จาปาตขณา อนหลดไปแลว จากแลง อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา อวสตวา ไมอยแลว พรหมจรยวาส อยประพฤตซงธรรมอนประเสรฐ ( อต ) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา ( ปทสส ) แหงบทวา อจรตวา อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา อลภตวา ไมไดแลว ธนป แมซงทรพย อนปปนเน โภเค อปปาเทต วา อปปนเน โภเค อนรกขต วา ( อตตโน ) สมตถกาเล ในกาลแหงตนเปนผสามารถ เพออนยงโภคะ ท. อนไมเกดขนแลว ใหเกดขนหรอ หรอวา เพออนตามรกษา ซง โภคะ ท. อนเกดขนแลว ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา โยพพเน อต ดงน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา พาลา อ. คนเขลา ท. เอวรปา ผมรป


อยางน เต เหลานน อวชฌายนต ยอมซบเซา ชณณโก จา วย ราวกะ อ. นกกะเรยนตวแกแลว ท. ปรกขณปตตา ตวมขนปกอน สนรอบแลว ( อวชฌายนตา ) ซบเซาอย ปลลเล ในเปอกตม ขณ- มจเฉ ว อนชอวามปลาสนแลวเทยว อภาวา เพราะความไมม อทกสส แหงนา ( อต ) ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา ขณมจเฉ อต ดงนเปนตน ฯ อท อตถรป อ. อรรถรปนวา ห ก อภาโว อ. ความไมม วสนฏานสส แหงทอนเปนทอย อเมส พาลาน ของคนเขลา ท. เหลาน อภาโว วย ราวกะ อ. ความไมม อทกสส แหงนา ปลลเล ในเปอกตม อภาโว อ. ความไมม โภคาน แหงโภคะ ท. อเมส พาลาน ของคนเขลา ท. เหลาน มจฉาน ขณภาโว วย ราวกะ อ. ความทแหงปลา ท. เปนปลาสนแลว อเมส พาลาน อทานเอว ชลปถถลปถาทห ปเถห โภเค สณเปต อสมตถภาโว อ. ความทแหงคนเขลา ท. เหลาน เปนผไมสามารถ เพออนตงไวพรอม ซงโภคะ ท. โดยทาง ท. ม ทางนาและทางบกเปนตน ในกาลนนนเทยว ขณปตตาน โก จาน อปปตตวา คมนาภาโว วย ราวกะ อ. ความไมม แหงอนบนขน แลวไปแหงนกกะเรยน ท. ตวมขนปกอนสนแลว ตสมา เพราะเหตนน เอเต พาลา อ. คนเขลา ท. เหลานน นปชชตวา อวชฌายนต ยอมนอนซบเซา เอตถเอว าเน ในทนนนนเทยว ขณปตตา โก จา วย ราวกะ อ. นกกะเรยน ท. ตวมขนปกอนสนแลว อต ดงน ( ภควตา ) วตต เปนคาอธบายอนพระผมพระภาคเจาตรสแลว โหต ยอมเปน ฯ


( อตโถ ) อ. อรรถวา อตขณา อนหลดไปแลว จาปโต จากแลง คอวา จาปวนมตตา อนพนไปแลวจากแลง อต ดงน ( ปทสส ) แหงบทวา จาปาตขณาว อต ดงน ฯ อท อตถรป อ. อรรถรปนวา สรา อ. ลกศร ท. จาปวนมตตา อนพนไปแลวจากแลง คนตวา ไปแลว ยถาเวค ตามความเรว ปตตา ตกลงแลว คเหตวา อกขปนเต ปคคเล ครนเมอบคคล ผจบแลวยกขนอย อสต ไมมอย ภตต เปนเหยอ อปจกาน ของปลวก ท. ตตถเอว าเน ในทนนนนเทยว โหนต ยอมเปน ยถา ฉนใด อเมป พาลา อ. คนเขลา ท. แมเหลาน อตกกนตา กาวลวงแลว วเย ซงวย ท. ตโย ๓ อปคมสสนต จกเขาถง มรณ ซงความตาย ( อตตโน ) อทาน อตตาน อทธรต อสมตถตาย เพราะความทแหงตนเปนผไมสามารถ เพออนถอนขน ซงตน ในกาลน เอว ฉนนน เตน การเณน เพราะเหตนน ( วจน ) อ. พระดารสวา เสนต จาปาตขณาว อต ดงน ( ภควตา ) อนพระผมพระภาคเจา วตต ตรสแลว ( อต ) ดงน ( ภควตา ) วตต เปนคาอธบายอนพระ ผมพระภาคเจาตรสแลว โหต ยอมเปน ฯ ( อตโถ ) อ. อรรถวา ( พาลา ) อ. คนเขลา ท. เสนต ยอมนอน อนตถนนตา ทอดถอนอย คอวา อนโสจนตา ตามเศราโศกถงอย ขาทตปตนจจคตวาทตาทน วตถน ซงเรอง ท. มการเคยวกนและการ ดมและการฟอนและการขบรองและการประโคมเปนตน กตาน อนอนตน กระทาแลว ปพเพ ในกาลกอนวา ( ขชชก ) อ. วตถอนบคคลพง เคยวกน อมเหห อนเรา ท. ขาทต เคยวกนแลว อต ดวยประการฉะน


( ปานย ) อ. นาอนบคคลพงดม ( อมเหห ) อนเรา ท. ปต ดมแลว อต ดวยประการฉะน อต ดงน อต ดงน ( คาถาปาทสส ) แหงบาท แหงพระคาถาวา ปราณาน อนตถน อต ดงน ฯ คณฐพระธมมปทฏฐกถายกศพทแปล ภาค ๕ จบ

3...

Documents

Transcript of 3...