3. бюллетень верховного суда 2010

32010

32010

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ

Ж О Ғ А Р Ғ Ы С О Т Ы Н Ы Ң

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ

Ж О Ғ А Р Ғ Ы С О Т Ы Н Ы Ң

В Е Р Х О В Н О Г О С У Д А

РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН

В Е Р Х О В Н О Г О С У Д А

РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН

БЮЛЛЕТЕНІ

БЮЛЛЕТЕНЬ

МАЗМҰНЫ

СОТ АКТІЛЕРІСОТ АКТІЛЕРІ

ҮЗІНДІЛЕР Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының

азаматтық және әкімшілік істер

жөніндегі қадағалау сот алқасының

қаулылары..............................................................4

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының

қылмыстық істер жөніндегі қадағалау

сот алқасының қаулылары....................................7

СОТ АКТІЛЕРІСОТ АКТІЛЕРІ

ҮЗІНДІЛЕР

ТАЛДАУ. ТҮСІНДІРУ. ТҰЖЫРЫМ.

АНЫҚТАМАЛАР

ТАЛДАУ. ТҮСІНДІРУ. ТҰЖЫРЫМ.

АНЫҚТАМАЛАР 2007-2009 жылдары республиканың жергілікті

және басқа да соттарының азаматтық істер

бойынша сот төрелігін жүзеге асыруы туралы...11

2007-2009 жылдары әкімшілік құқық

бұзушылықтар туралы істер бойынша

сот төрелігін жүзеге асырудың қорытындылары

туралы..................................................................26

Республика соттарының 2007-2009 жылдарда

қылмыстық істер бойынша сот төрелігін

жүзеге асыруының қорытындылары туралы.....30

ЖЕРГІЛІКТІ СОТТАР

СОТ ПРАКТИКАСЫН ТАЛДАУ

ЖЕРГІЛІКТІ СОТТАР

СОТ ПРАКТИКАСЫН ТАЛДАУ Ақмола облысы соттарының 2009 жылы

қаралған қылмыстық істер бойынша жаза

тағайындауы туралы............................................41

СОТ ПРАКТИКАСЫНА СІЛТЕМЕСОТ ПРАКТИКАСЫНА СІЛТЕМЕ ..............................................................................48

СОДЕРЖАНИЕ

СУДЕБНЫЕ АКТЫСУДЕБНЫЕ АКТЫ

ИЗВЛЕЧЕНИЯ

Постановления надзорной судебной коллегии

Верховного Суда Республики Казахстан по

гражданским и административным делам........49

Постановления коллегии по уголовным делам

Верховного Суда Республики Казахстан...........62

СУДЕБНЫЕ АКТЫСУДЕБНЫЕ АКТЫ

АНАЛИЗ. ТОЛКОВАНИЕ. ВЫВОДЫ.

АНАЛИТИЧЕСКАЯ СПРАВКА

АНАЛИЗ. ТОЛКОВАНИЕ. ВЫВОДЫ.

АНАЛИТИЧЕСКАЯ СПРАВКА Об отправлении правосудия по гражданским

делам местными и другими судами

республики за 2007-2009 годы...………………...67

Об итогах отправления правосудия по

делам об административных правонарушениях

за 2007 -2009 годы………………………………....82

Об итогах отправления правосудия по

уголовным делам судами республики

за 2007-2009 годы……………………………….....87

МЕЖДУНАРОДНАЯ

СУДЕБНАЯ ПРАКТИКА

ФЕДЕРАТИВНАЯ РЕСПУБЛИКА

ГЕРМАНИЯ

МЕЖДУНАРОДНАЯ

СУДЕБНАЯ ПРАКТИКА

ФЕДЕРАТИВНАЯ РЕСПУБЛИКА

ГЕРМАНИЯ

Назначение защитника на стадии следствия

Выдача задержанного транспортного

средства................................................................98

УКАЗАТЕЛЬ

СУДЕБНОЙ ПРАКТИКИ

УКАЗАТЕЛЬ

СУДЕБНОЙ ПРАКТИКИ .............................................................................102

ИЗВЛЕЧЕНИЯ

Ү З І Н Д І Л Е Р

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының азаматтық және әкімшілік істер жөніндегі қадағалау сот алқасынан

Бірінші сатыдағы сот жауапкердің деректерін зерттемей,

оларға алдын ала баға берген жəне шешімнің дəлелдеу бөлімінде анық дəлелдер келтірмеген

қаулы №4гп-55-10 (үзінді)

Н. жауапкер Д.-ға қатысты үйді бөлісу туралы талап арызбен сотқа жүгінген.

Д. ортақ дүние мүлікті бөлу туралы Н.-ға қарсы сотқа талап арыз берген. Сайрам аудандық сотының шешімімен Н.-ның талап арызы қанағаттандырылып, оған «Т» ауылындағы үй орналасқан жердің жəне үйдің жартысын жауапкер Д.- ның беруі міндеттелген. Д.-ның қарсы талап арызы қанағаттандырусыз қалдырылған.

Іс апелляциялық тəртіппен қаралмаған. Д. өз өтінішінде іс бойынша қабылданған сот шешімімен келіспей, оны бұзып,

істі қайта қарауға жолдауды сұраған. Д.-ның өтініште көрсетілген деректерді қолдаған түсінігін тыңдап,

прокурордың сот шешімінің күші жойылуға жатады деген қорытындысын ескеріп, іс материалдарын зерттеп, Жоғарғы Соттың қадағалау сот алқасы сот шешімі төмендегі негіздерге байланысты бұзылуға жатады деген қорытындыға келді.

АІЖК-нің 387-бабының 3-бөлігіне сəйкес, материалдық нормалардың немесе іс жүргізу құқығының едəуір бұзылуы соттың заңды күшіне енген шешімдерін, ұйғарымдарын, қаулыларын қадағалау тəртібімен қайта қарауға негіз болады.

Тараптар 1987 жылғы шілде айынан 1999 жылдың шілде айына дейін заңды некеде тұрған, сол уақытта екі бала дүниеге келген. 2005 жылғы 29 қарашада «Т» ауылы əкімінің шешімімен Д.-ға үй салу жəне жеке қосалқы шаруашылығын жүргізу үшін жеке меншікке жер берілген.

Н. даулы тұрғын үй, гараж жəне сарайдың жауапкермен некеде тұрған кезде ортақ қаражатқа салынғанын, күйеуінің үйді заңдастырмай, кейін 2005 жылдан бастап қана заңдастыра бастағанын, сол себепті даулы жер мен үйдің жартысына құқығы барын көрсеткен.

Бірінші сатыдағы сот «Неке жəне отбасы туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 32-бабының 1-бөлігін жəне 36-бабының 1-бөлігін басшылыққа алып, Н.-ның талап арызын қанағаттандырған.

Алайда соттың бұл шешімімен келісуге болмайды. Себебі, жауапкердің көрсетуі бойынша тараптар 1986 жылдан 1996 жылға дейін жауапкердің ата-анасының үйінде, «А» мекенінде бірге тұрған. 1996 жылы тараптар ажырасып, талапкер барлық дүние мүліктерді алып кеткен, ал Д. ажырасқаннан кейін ауыл əкімінің шешімімен берілген жерге өз күшімен жəне өзінің туысқандарының көмегімен үш бөлмелі үйді өз қаражатына салған, жер учаскесіне мемлекеттік актіні 2005 жылы алған, үйдің барлық төлемдерін жəне жердің салығын өзі төлеп отырған. Сонымен қатар, қүрылыс жұмыстары аяқталғаннан кейін, 2006 жылы арызданушы техникалық паспортты алып, барлық жапсарлас қүрылыстарды заңдастырған, бірақ техникалық паспортты жасауда қателік кеткен.

АІЖК-нің 64-бабына сəйкес, заңды түрде алынған нақты деректер іс бойынша дəлелдемелер болып табылады, бұл нақты деректер тараптардың жəне үшінші түлғалардың түсініктемелерімен, куəлардың айғақтарымен, заттай дəлелдемелермен, сарапшылардың қорытындыларымен, сот отырыстары хаттамаларымен жəне өзге де құжаттарымен анықталады делінген. Бірақ бұл заң нормасын бірінші сатыдағы сот елеусіз қалдырған.

4


Бірінші сатыдағы сот, жауапкердің деректерін зерттемей, оларға алдын ала баға берген жəне шешімнің дəлелдеу бөлімінде анық тұжырымдамалар келтірмеген, жауапкердің талап қою мерзімі өтіп кеткені туралы (10 жыл) уəждерін де назарға алмаған.

Осылайша, сот дауды дүрыс шешу үшін маңызы бар мəн-жайлар шеңберін дұрыс анықтамай материалдық құқық нормаларын бұзған. Бұл тұрғыда сот шешімін негізді əрі заңды деуге болмайды, сондықтан ол бұзылуға, іс бірінші сатыдағы соттың қайта қаралуына жолдауға жатады.

Істі жаңадан қараған кезде, сот техникалық құжатты дайындаған маманды куəгер ретінде сотқа шақыртып, тараптардың дау туғызып отырған тұрғын үй жəне жер учаскесінің бөлінуін, қай жылы салынғанын анықтап, жоғарыда көрсетілген кемшіліктерді жойып, қаулыдағы нұсқауларды орындап, сот отырысында анықталған барлық мəн-жайларға дұрыс баға беруі қажет.

Жоғарыда айтылғандардың негізінде, АІЖК-нің 398-бабын басшылыққа алып, Жоғарғы Соттың қадағалау сот алқасы бірінші сатыдағы соттың шешімін бұзып, істі сол сотқа басқа құрамда қайта қарауға жолдады.

АІЖК-нің 49-бабының 2-бөлігіне сəйкес, егер бітімгершілік келісім заңға қайшы болса немесе əлдекімнің құқықтары, бостандығы жəне заңды мүдделерін бұзса,

сот мұндай келісімді бекітпейді қаулы № 4гп-77-10

(үзінді) Қостанай облысының ауданаралық экономикалық сотының ұйғарымымен «Ц» ЖШС мен «Б» ЖШС арасындағы бітімгершілік келісім бекітілген. Келісім шарттары бойынша тараптар:

құрылыс мердігерлігі туралы №87 шартты бұзады; жауапкер шарттың орындалмауына байланысты талапкерге 230 331 103,88

теңге қарызы бар екенін мойындайды; 4 543 161 теңге қарызды қайтару есебінен жауапкер талапкерге Қостанай

қаласындағы «К» тұрақ-жайында орналасқан мүлікті береді; 18 178 942,88 теңге көлеміндегі қалған қарыздың есебіне жауапкер талапкерге

құрылыс материалдары мен құрал-жабдықтар береді; тараптар осы бітімгершілік келісім бекітілген сəттен бастап бітімгершілік

келісімде көрсетілген тараптардың міндеттемелері тиісті түрде орындалуы керек екенін түсінеді жəне мойындайды.

Азаматтық іс апелляциялық тəртіпте қаралмаған. Осы іске қатысты мүдделі тұлға «Т» АҚ-ның қадағалау шағымы алдын ала қарау нəтижелері бойынша Қостанай облыстық соты қадағалау алқасының қаулысымен қараусыз қайтарылған. «Т» АҚ өтінішінде өзінің лизинг беруші, ал «Б» ЖШС-нің лизинг алушы екенін , бірақ «Б» лизинг мүлкіне меншік құқығы жоқтығына қарамастан бітімгершілік келісім бойынша қарызды қайтару есебінен лизинг мүлкін «Ц» ЖШС-не бергенін көрсете келіп, бітімгершілік келісімді бекіту туралы сот ұйғарымын өзінің мүліктік құқығына нұқсан келген бөлігінде бұзуды сұрайды. Жоғарғы Соттың қадағалау сот алқасы іс материалдарын зерттеп, төмендегі тоқтамға келді. АІЖК-нің 387-бабына сəйкес, материалдық не іс жүргізу құқығының нормаларын елеулі бұзушылық заңды күшіне енген сот актілерін қайта қаруға негіз болып

5


табылады. Сондай-ақ, АІЖК-нің 366-бабы 1-бөлігінің 4) тармағына орай, егер сот іске қатыстырылмаған тұлғалардың құқықтары мен міндеттері туралы мəселені шешсе, шағым мен наразылықтың уəждеріне қарамастан сот актісі бұзылуға жатады.

«Қаржылық лизинг туралы» Қазақстан Республикасы Заңының нормасына сəйкес, лизинг алушы мүліктің құнын толық төлеп өз меншігіне сатып алғанда, лизингтің мерзімі біткенде ғана лизинг берушінің мүлікке меншік құқығы лизинг алушыға ауысады. Іске тіркелген №21/06 қаржылық лизинг шарты бойынша Қостанай қаласындағы «К» тұрақ-жайында орналасқан лизингтік мүлік- №200606320 нөмірлі құрылыс кранын «Т» АҚ (лизинг беруші) иеліктен шығару немесе оған басқаша жолмен иелік ету құқығынсыз «Б» ЖШС-не (лизинг алушы) берген. Лизинг алушы «Б» ЖШС лизинг шарты бойынша мүліктің құнын толық төлемегендіктен, даулы мүліктің меншік иесі бола алмайды. «Қаржылық лизинг туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 5-бабына сəйкес, лизинг алушыға уақытша иелік етуге жəне қолдануға берілген лизинг затына меншіктік құқық лизинг шартының мерзімі ішінде лизинг берушіде сақталатынын ескергенде, өтініш иесінің бітімгершілік келісім арқылы өзінің мүліктік құқығы бұзылғаны туралы уəжі негізді болып табылады. Өйткені шағымдалып отырған сот ұйғарымымен «Т» АҚ іс қарауға қатыстырылмастан аталған мүлікке меншік құқығынан айырылған. Бұл АІЖК-нің 49-бабының 2-бөлігінің талаптарына қайшы келеді, яғни бітімгершілік келісім əлдекімнің құқықтары, бостандығы жəне заңды мүдделерін бұзса, сот мұндай келісімді бекітпейді. Сондықтан соттың ұйғарымы сөзсіз бұзылып, іс бірінші сатыдағы сотқа мəні бойынша қаралуға жіберілуі тиіс.

Осы айтылғандардың негізінде, АІЖК-нің 398-бабы 4-бөлігінің 2)тармақшасын басшылыққа алып, Жоғарғы Соттың қадағалау сот алқасы Қостанай облысының ауданаралық экономикалық сотының ұйғарымын бұзып, істі сол сотқа мəні бойынша қарауға жолдау туралы қаулы қабылдады.

6


Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының қылмыстық істер жөніндегі сот алқасынан

Сот жаза тағайындау принциптерін бұзып,

сотталғанға тағайындалған жазаны негізсіз ауырлатқан қаулы №4уп-51-09

(үзінді)

Х. 1985 жылы туған, бұрын сотталмаған, Ақтау қалалық сотының үкімімен - ҚК-нің 96-бабының 1-бөлігімен 6 жылға бас бостандығынан айыруға, жазасын түзеу колониясының қатаң режимінде өтеуге сотталған.

Сот үкімімен Х. жəбірленуші А.-ға пышақ салып, қасақана өлтіргені үшін кінəлі болып танылған.

Маңғыстау облыстық сотының қылмыстық істер жөніндегі алқасының қаулысымен үкім өзгертіліп, ҚК-нің 96-бабының 1-бөлігі бойынша Х.-ға 10 жылға бас бостандығынан айыру жазасы тағайындалған. Үкімнің қалған бөлігі өзгеріссіз қалдырылған.

Қорғаушы С. қадағалау шағымында сотталған Х.-ға қатысты сот қаулыларымен келіспей, оның қылмыстық əрекетін қажетті қорғану шегінен шығып кісі өлтірген деп, яғни ҚК-нің 99-бабына қайта дəрежелеуді, ҚК-нің 63-бабын қолданып, жазасын жеңілдетуді сұраған, өйткені сотта істің мəн-жайы толық анықталмай, айьптау бағытында жүргізілгенін, Х.-ға себепсіз тиісіп, төбелесті бастаған жəбірленуші А. жəне соның тобы екендігі анықталып, оларға байланысты ҚК-нің 257-бабының 2-бөлігімен қылмыстық іс қозғалып, тағылған айып бойынша кінəлі деп танылып, əрқайсысы бас бостандықтарынан айыру жазасына сотталғанын, істегі жинақталған дəлелдемелермен Х.-ның қасақана кісі өлтіру мақсаты болмағаны анықталғанын көрсеткен.

Шағымда көрсетілген уəждерді талқылап, қылмыстық істегі дəлелдемелерді зерттеп, Жоғарғы Соттың қадағалау сот алқасы төмендегідей тұжырым жасады.

Х.-ның үкімде көрсетілген қылмысты жасағаны үшін кінəлі екендігі басты сот талқылауында жан-жақты зерттелген дəлелдемелер жиынтығымен дəлелденген.

Бұл мəн-жайды Х.-ның өзі қуаттап, кінəсін жартылай мойындаған. Бірақ өзіне жабылған жігіттерден қорғанайын деп пышақты жан-жағына қарай сермегенін, сөйтіп жүргенде қолындағы пышақтың Е.-нің арқасына тигенін сезгенін, пышақтың басқа кімге тигенін байқамағанын, жанталасып қорғанып жүріп жерде қүлап жатқан адамды көрмегенін, ал жігіттердің өзін тепкілегенін, тастармен үрғанын, көптеген дене жарақаттарын алғанын, бір кезде ебін тауып қашқанын, екі жігіт артынан қуғанын, қашып бара жатып қолындағы пышақты лақтырып тастағанын, жəбірленушіні өлтіру ойы болмағанын, пышақты қорғану мақсатында қолданғанын көрсеткен.

Куə Т. той біткеннен кейін қалған заттарды жəне спиртік ішімдіктерді автокөлікке тасып көмектесіп жүргенде автокөліктің ішінде Х. отырғанын, сол кезде бір бейтаныс жігіт келіп, жүр сөйлесейік деген соң жаңағы жігіттің соңынан еріп бара жатқанда артынан басқа бір жігіт жүгіріп келіп, оң жақ бетінен бір ұрғанын, өзі қатты соққыдан жерге құлағанын, бір топ жігіттің үрып-тепкілегендерін, сол уақытта Ж.-ның анасы айқайлап ара түсіп, оны автокөлікке отырғызып алып кеткенін көрсеткен.

Куə Ж. өз жауабында ағасының үйлену тойына өзінің кұрдастары Х., Т. жəне Ш.-ны шақырғанын, олар той тарқағасын мейрамхананың ішін жинастыруға көмектесіп жүргендерін, ол далаға шыққан кезде бір топ жігіттердің төбелесіп жатқанын көргенін, олардың ішінен Т.-ны байқап қалып, оны 3-4 жігіт жабылып ұрып жатқандарын көрген соң анасын шақырғанын, екеулеп Т.-ны айырып алып автокөлікке отырғызып, үйлеріне кеткенін көрсеткен.

7


Куə Ғ. тойдың соңында Е.-нің Х.-мен ерегісіп тұрғанын көріп, оларға жақындап барғанша сол жерге топ жігіттер жиналып қалғанын, өзі олардың жанына барған кезде жерде жаткан А.-ны көріп, Е. екеуі көтеріп көлікке салып, облыстық ауруханаға апарғандарын, төбелес кезінде Х.-ның қолынан пышақ көргенін айтқан.

Куə Қ. тергеу барысында берген жауабында Х.-ның əкесі екенін, баласы «əке, кешір, мен адам өлтіріп алдым» дегенін, оған полицияға өзің бар дегенін көрсеткен.

Сот-дəрігерлік сараптама қорытындысы бойынша жəбірленуші А.-ның өлімі жүрегіне ұшы өткір кескіш заттың əсерінен түскен жарақаттың салдарынан көп мөлшерде қан кеткеннен болғаны анықталған.

Сот Х.-ның қылмыстық əрекетін ҚК-нің 96-бабының 1-бөлігімен дұрыс саралаған.

Алайда, Х.-ға апелляциялық сатыдағы сот қаулысы төмендегі мəн-жайлардың негізінде өзгертіліп, тағайындалған жазаны ауырлатқан бөлігінде бұзылуға жатады.

Қылмыстық іске тіркелген тергеушінің қаулысымен Е., Б., Ғ.-ның үстінен Х. мен Т.-ны себепсізден-себепсіз ұрып-соққандары үшін ҚК-нің 257-бабының 2-бөлігімен қылмыстық іс қозғалған.

Заңды күшіне енген Ақтау қалалық сотының үкімімен Е., Б., Ғ. ҚК-нің 257-бабы 2-бөлігінің «а» тармағымен айыпты деп танылып, əрқайсысы бас бостандығынан айыру жазаларына сотталған.

Сотталғандардың қылмыстық əрекеттері салдарынаи сот-дəрігерлік сараптама қорытындысына сəйкес Х.-ға жеңіл дəрежедегі дене жарақаттары салынған.

Апелляциялық сатыдағы сот жазаны қайта тағайындай отырып, қаза болған жəбірленуші А.-ның Х.-ға қатысты бұзақылық жасап сотталған Е., Б., Ғ.-ның тобында болып, қылмыс жасауға түрткі болған заңға қайшы əрекеттер жасағанын, ал Х.-ның қылмыс жасағаннан кейін өз еркімен құқық қорғау органына айыбын мойындап келгенін назарға алмаған.

Апелляциялық сатыдағы сот прокурордың наразылығы жəне жəбірленуші өкілінің шағымы бойынша істі қарау кезінде тек айыптау бағытында іс жүргізілуіне жол беріп, адам өлімі орын алғанына ғана баса назар аударып, Х.-ның кінəсін жеңілдететін анықталған мəн-жайларды ескермей, қылмыстың жасалу себептеріне мəн бермей, жаза тағайындау принциптерін бұза отырып, оған тағайындалған жазаны негізсіз ауырлатқан.

Осыған орай, апелляциялық сот сатысының қаулысы заңсыз жəне негізсіз болып табылады.

Жоғарғы Соттың қадағалау сот алқасы аталған мəн-жайларды ескере отырып, ҚІЖК-нің 467-бабының 6-бөлігінің 5-тармағын басшылыққа алып, Маңғыстау облыстық сотының қылмыстық істер жөніндегі алқасының қаулысын бұзып, бірінші сатыдағы сот үкімін күшінде қалдыру туралы қаулы етті.

8


ҚІЖК-нің 24 бабының талабына сəйкес, сот қылмыстық істі қараған кезде істі дұрыс шешуге қажетті жəне жеткілікті мəн-жайларды жан-жақты толық жəне

объективті зерттеуі тиіс қаулы №4уп-108-09

(үзінді)

Оңтүстік Қазақстан облысы Мақтаарал аудандық №2 сотының үкімімен К., 1965 жылы туған, бұрын сотталмаған,

- ҚК-нің 103-бабының 1-бөлігімен 3 жыл 6 айға бас бостандығынан айыруға сотталған, ҚК-нің 63-бабын қолданып, тағайындалған жазаны шартты деп есептеп, 2 жыл сынақ мерзімі белгіленген.

Сот үкімімен К. жəбірленуші Т.-ның өміріне қауіпті күш қолданып, денсаулығына қасақана ауыр зиян келтіргені үшін айыпты деп танылған.

Оңтүстік Қазақстан облыстық сотының қылмыстық істер жөніндегі алқасының қаулысымен үкім өзгеріссіз қалдырылған.

Сотталған К. қадағалау шағымында сот қаулыларымен келіспей, сот қаулыларын бұзып, істі қайта қарауға жіберуді сұраған.

Жоғарғы Соттың қадағалау сот алқасы іс материалдарын зерттеп, төмендегідей тұжырым жасады.

ҚІЖК-нің 24-бабының талабына сəйкес, сот қылмыстық істі қараған кезде істі дұрыс шешуге қажетті жəне жеткілікті мəн-жайларды жан-жақты толық жəне объективті зерттеу үшін заңда көзделген барлық шараларды қолдануға міндетті.

Бірінші сатыдағы сот ҚІЖК-нің аталған бабының талабын орындамаған. Үкім бойынша К. өзара бас араздықтың салдарынан туындаған жанжал

барысында көршісі Т.-ға қарсы адам өмірі мен денсаулығына қауіпті күш қолданып, жəбірленушінің ішінен жəне арқасынан таяқпен бірнеше рет ұрып, ауыр дене жарақатын салуының нəтижесінде Т.-ның бірнеше апталық жүктілігі үзіліп, түсік тастаған деп көрсетілген.

Сот қорытындысын сот мəжілісінде жан-жақты толық тексерілмеген сот-дəрігерлік сараптама қорытындысына, сарапшы маман Е. мен дəрігер Ж.-ның жауаптарына сүйеніп жасаған.

Жəбірленуші Т. жанжал болған 2008 жылдың 6 қазанында дейін жүктілігіне байланысты есепке тұрмаған. Сотта куə ретінде сұралған Ж. жəбірленуші Т.-ның ауруханаға түскенін, оған түсік тастауына байланысты операция жасалып, бірнеше күн стационарлық емдеуде болғандығын, сондай-ақ аталған операциядан кейін Т. шамамен жиырма күн аралығында, сол айдың үшінші бөлігінде қайтадан жүкті болуы мүмкін екендігін көрсеткен.

Сотта сұралған сарапшы Е., Т. өзіне жасалған операциядан соң, шамамен жиырма-отыз күн аралығында денсаулығы толық бастапқы қалыпқа келетіндіктен қайта жүкті болуы мүмкін деп көрсеткен.

Аудандық орталық аурухананың бас дəрігері У.-дың берген анықтамасына қарағанда, Т. аудандық орталық аурухананың перзентханасында 2009 жылдың 5 шілдесінде 39 апталық ай-күніне жеткен, салмағы 2,900 болатын қыз бала туған.

Осы анықтамада көрсетілгендей, жəбірленуші Т. 39 апта көтеріп, ай-күніне жетіп босанып, қыз бала тапса, онда жəбірленушінің 2008 жылдың 6 қазанында түсік тастап, содан кейін қайта жүкті болдым дегені, сарапшы Е. мен дəрігер Ж.-ның түсік тастаған Т.-ның операциядан кейін шамамен жиырма күннен кейін қайта жүкті болуы мүмкін деп көрсеткен жауаптарының шындыққа сай екендігі күмəн туғызады.

Іске тіркелген Қазақстан Республикасы денсаулық сақтау министрлігінің Медициналық қызмет көрсету саласындағы бақылау комитетінің іс бойынша жүргізілген дəрігерлік сараптамалардың сапасына тексеру жүргізіп берген жауабында

9


Т.-ға байланысты медициналық құжаттарды сараптау кезінде кемшіліктер жіберілгені көрсетілген.

Атап айтқанда, гинеколог дəрігер Ж. клиникалық жəне диагностикалық зерттеулер жүргізбеген жəне бекітілген диагностика мен емдеу стандарттарын бұза отырып, Т.-ның жүктілігін нақтыламаған.

Сонымен қатар, сот-медициналық сарапшы Е. сот-медициналық сараптаманы сараптама жүргізу ережесінің талаптарын бұзып жүргізгендіктен Т.-ның денсаулығына тигізілген зиянды объективті сипаттап, оның ауырлығын анықтау мүмкіндігі болмаған.

Сондықтан К.-ның қасақана дене жарақатын салуының нəтижесінде жəбірленуші түсік тастаған деген сот тұжырымының негізділігі жəне үкімінің заңдылығы күмəн туғызады.

Осыған орай, К.-ға байланысты сот қаулыларының күші жойылып, қылмыстық іс қайта қарауға жіберілуге жатады.

Бірінші сатыдағы сот істі қайта қарағанда ҚІЖК-нің 24-бабының талаптарына сəйкес, іс бойынша комиссиялық медициналық сараптама өткізіп, қылмыстық іске тіркелген дəлелдерді, қосымша тіркелген аньқтамаларды жан-жақты тексеріп, қылмыстық істе орын алған қарама-қайшылықтарды жойып, анықталған дəлелдердің негізінде заңды жəне негізді шешім қабылдауы қажет.

Жоғарғы Соттың қадағалау сот алқасы ҚІЖК-нің 467-бабы 6-бөлігінің 3-тармағын басшылыққа алып, К.-ға қатысты бірінші сатыдағы сот үкімі мен облыстық сот қаулысын бұзып, істі сол сотқа қайта қарау үшін жіберді, сотталған К.-ның шағымын қанағаттандырды.

10

Т А Л Д А У . Т Ү С І Н Д І Р У . Т Ұ Ж Ы Р Ы М

2007-2009 жылдары республиканың жергілікті және басқа да соттарының азаматтық істер бойынша

сот төрелігін жүзеге асыруы туралы талдамалық анықтама

Бірінші сатыдағы соттардың жұмысы туралы Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу кодексіне (бұдан əрі – АІЖК)

сəйкес, азаматтық істер аудандық (қалалық) жəне оларға теңестірілген соттарда (бұдан əрі – аудандық соттар) қаралып, шешіледі.

Талдау жүргізілген кезеңде қолданылған заңнамаға сəйкес, облыстық жəне оларға теңестірілген соттар (бұдан əрі – облыстық соттар) бірінші саты бойынша министрліктер, басқа да республикалық атқарушы органдар мен Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей бағынатын, есеп беретiн органдардың нормативтік құқықтық актілеріне дау айту туралы жəне облыстық (республикалық маңызы бар қалалардың жəне астананың) сайлау комиссияларының, сондай-ақ облыстық (республикалық маңызы бар қалалардың жəне астананың) референдум комиссияларының шешiмдерi мен əрекеттерiне (əрекетсiздiгiне) дау айтуы туралы азаматтық iстердi қараған.

Қазақстан Республикасының шегiнен тыс жерлерде тұрақты тұратын Қазақстан Республикасы азаматтарының Қазақстан Республикасының дипломатиялық өкiлдiктерi немесе консулдық мекемелерi лауазымды адамдарының заңға қайшы əрекеттерiне талап қоюы жөнiндегi iстердi, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң, министрлiктер мен басқа да республикалық атқарушы органдардың жəне Қазақстан Республикасының Президентiне тiкелей бағынатын, есеп беретiн органдардың азаматтардың құқықтары мен бостандықтарына, ұйымдардың құқықтарына қатысты нормативтiк емес актiлерiне дау айту туралы, Қазақстан Республикасының жəне (немесе) басқа мемлекеттің аумағында экстремизмді немесе террористік қызметті жүзеге асыратын шетелдiк немесе халықаралық ұйымды экстремистiк немесе террористiк ұйым деп тану туралы iстердi Астана қаласының соты қараған.

Алматы қаласының өңiрлiк қаржы орталығы қатысушыларының Алматы қаласының өңiрлiк қаржы орталығының лауазымды адамдары мен органдарының əрекеттерiне (əрекетсiздiктерiне) шағымдануы туралы iстердi, басқа да азаматтық iстердi, егер тараптардың бiреуi Алматы қаласының өңiрлiк қаржы орталығының қатысушысы болса, сондай-ақ олардың қызметін реттеу Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларда қаржы ұйымдарын қайта құрылымдау туралы азаматтық істерді сол уақытта облыстық сотқа теңестірілген мамандандырылған қаржылық соты қараған.

Жоғарғы Сот бірінші саты бойынша Қазақстан Республикасы Үкіметінің нормативтік құқықтық актілеріне; Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясының шешiмдерi мен əрекеттерiне (əрекетсiздiгiне), сондай-ақ Орталық референдум комиссиясының шешiмдерi мен əрекеттерiне (əрекетсiздiгiне) дау айтуы туралы iстердi қараған. Қазақстан Республикасының халықаралық шартына сəйкес басқа да істер Жоғарғы Сотта қаралуға жатқызылуы мүмкін болатын.

АІЖК-ге енгізілген өзгерістерге сəйкес, үстіміздегі жылдың 1 қаңтарынан бастап Жоғарғы Сот қадағалау сатысы ретінде, облыстық соттар – апелляциялық жəне кассациялық сатылар ретінде əрекет ететінін атап өткен жөн.

Статистикалық деректер бойынша талдау жүргізілген кезеңде келіп түскен азаматтық істер мен арыздар саны мынадай болды (1-диаграмма):

2007 жылы – 428 580, оның ішінде 12 554 іс жəне 416 026 арыз, ол 2006 жылмен салыстырғанда 1,1%-ға өскен;

11

Т А Л Д А М А Л Ы Қ А Н Ы Қ Т А М А

2008 жылы – 522 796, оның ішінде 13 250 іс жəне 509 546 арыз, ол 2007 жылмен салыстырғанда 18%-ға өскен;

2009 жылы – 553 885, оның ішінде 14 329 іс жəне 539 556 арыз, ол 2008 жылмен салыстырғанда 6%-ға өскен.

1-диаграмма

Сонымен, келтірілген деректер азаматтардың соттарға жүгінуінің саны жыл сайын өсіп отырғанын көрсетеді.

Нəтижесінде, талдау жүргізілген кезеңде бірінші сатыдағы соттарға 1 505 261 іс жəне арыз (40 133 іс жəне 1 465 128 арыз) келіп түскен.

Республика соттарына келіп түскен істер мен арыздар

Атауы 2007 ж. 2008 ж. 2009 ж. Жиыны

Ақмола облысы 20758 23836 27461 72055 Ақтөбе облысы 19137 24644 25844 69625 Алматы облысы 27051 33900 34163 95114 Атырау облысы 9187 13145 15287 37619 БҚО 16941 21878 23718 62537 Жамбыл облысы 21552 23428 24847 69827 Қарағанды облысы 73720 84022 77866 235608 Қостанай облысы 32058 35477 39530 107065 Қызылорда облысы 9700 11999 12245 33944 Маңғыстау облысы 13491 18701 20343 52535 ОҚО 29085 34089 39063 102237 Павлодар облысы 32670 39726 44952 117348 СҚО 16973 22469 23273 62715

2007 ж.2008 ж.

2009 ж.

Р1

428 580522 796 553 885

0

100 000

200 000

300 000

400 000

500 000

600 000

12


ШҚО 44170 52010 56887 153067 Астана қаласы 22442 28290 31017 81749 Алматы қаласы 38636 53584 55482 147702 Əскери сот 968 1538 1838 4344 Қаржылық сот - 18 35 53 Жоғарғы Сот 41 42 34 117 Республика 428580 522796 553885 1505261

Ең көп арыздар мен істер Қарағанды облысының соттарына (келіп түскен барлық арыздар мен өтініштер санының 16%), Шығыс Қазақстан облысының жəне Алматы қаласының соттарына (10%-дан) келіп түскен.

Керісінше, ең аз арыздар мен істер Атырау жəне Қызылорда облыстары соттарына (2%-дан), сондай-ақ əскери соттарға (0,3%) келіп түскен.

Облыстық соттар ішінде ең көп арыздар мен істер Астана қаласының соттарына келіп түскен (облыстық соттарға келіп түскен істер мен арыздардың орташа 70%).

Талдау жүргізілген кезеңде барлық келіп түскен 1 465 128 арыздардың 197 956-сы қайтарылды, бұл 13,5% құрды (2007 ж. – 61 727 немесе 14,8%, 2008 ж. – 66 691 немесе 13,1%, 2009 ж. – 69 538 немесе 12,9%). Арыз қабылдаудан бас тартылған – 11 947 немесе 0,8% (2007 ж. – 3 537 немесе 0,8%, 2008 ж. – 4 011 немесе 0,78%, 2009 ж. – 4 399 немесе 0,81%). Сонымен, қайтарылған арыздардың үлес салмағы жыл сайын төмендеп отыр (14,8%-дан 12,9%-ға дейін).

Статистика бойынша талдау жүргізілген кезеңде 1 254 851 азаматтық іс қозғалған (2-диаграмма):

2007 жылы – 350 748; 2008 жылы – 438 770, ол 2007 жылмен салыстырғанда 25%-ға өсті; 2009 жылы – 465 333, ол 2008 жылмен салыстырғанда 6%-ға өсті.

2-диаграмма Соңғы үш жыл ішінде бірінші саты бойынша қозғалған азаматтық істерді талдау азаматтық сот ісін жүргізудің жекелеген түрлері бойынша істердің саны жағынан бөлінісі тұрақты болып қала беретінін көрсетеді. Азаматтық істердің жалпы санынан:

- талап қоюмен іс жүргізу істері – шамамен 74%; - бұйрық арқылы іс жүргізу істері – орташа 14%;

465 333438 770

350 748

050 000

100 000150 000200 000250 000300 000350 000400 000450 000500 000

2007 ж. 2008 ж. 2009 ж.

13


- ерекше іс жүргізу істері – 8% астам; - ерекше талап қоюмен іс жүргізу істері – шамамен 4% құрайды.

Талап қоюмен іс жүргізу Статистикалық деректер бойынша барлық келіп түскен талап қою арыздарының (1 074 726, оның ішінде: 2007ж. – 301 824, 2008ж. – 373 215, 2009ж. - 399 687) көпшілігі мынадай істер санаттары бойынша болды: - шарттарды жасасуға, өзгертуге жəне бұзуға, сондай-ақ шарт бойынша міндеттемелерді орындауға қатысты даулар бойынша (327 305 немесе талап қою арыздарының жалпы санының 30%, оның ішінде: 2007ж. – 74 507 немесе 24,7%, 2008ж. – 126 258 немесе 34%, 2009ж. – 126 540 немесе 31,7%); - некені бұзу туралы (142 827 немесе 13,3%, оның ішінде: 2007ж. – 45 182 немесе 15%, 2008ж.- 46 633 немесе 12,5%, 2009ж. - 51 012 немесе 12,8%).

Сондай-ақ, келіп түскен талап қою арыздарының елеулі саны өзге де талап қою істеріне жатады (434 035 немесе 40,4%, оның ішінде: 2007ж. - 125 428 немесе 41,6%, 2008ж. – 142 668 немесе 38%, 2009ж. - 165 939 немесе 41,5%)

Тиісінше, қаралған талап қою істерінің көпшілігі осы санаттар бойынша болды. Талап қоюмен іс жүргізу тəртібімен қаралған істердің жекелеген санаттары бойынша жыл сайынғы көрсеткіштер төмендегі кестеде берілген.

Істердің

санаттары

2007ж.

оның ішінде, шешім

шығарылып

2008ж.

оның ішінде, шешім

шығарылып

2009ж.

оның ішінде, шешім шығарылып

Талап қоюмен іс жүргізуде аяқталған барлық істер

257567 100%

189766 74%

321441 100%

245960 76,5%

351652 100%

274805 78%

Шарттарды жəне міндеттемелерді орындау туралы

66268 25,7%

52453 79%

113782 35,4%

94577 83,1%

117897 33,5%

97567 82,8%

Некені бұзу туралы

40919 15,9%

29114 71%

42467 13,2%

29935 70,5%

46178 13%

33332 72,2

Жалақыны төлеу туралы

3321 1,3%

2553 77%

3712 1,15%

2662 71,7%

5042 1,4%

3522 69,8%

Залалды өтеу туралы

11661 4,5%

7383 63%

12398 3,85%

8432 68%

11051 3,14%

7558 68,4%

Мүлікке меншік құқығы туралы

7001 2,72%

4710 67%

6976 2,17%

4623 66,3%

6088 1,73%

4089 67,2%

Жерге қатысты құқықтық қатынастардан туындайтын даулар

5214 2%

2437 47%

4624 1,43%

2309 50%

3496 0,99%

1865 53,3%

Талап қою істерінің қалған санаттары

16076 6,2%

11049 69%

16383 5,1%

11544 70%

18153 5,2%

12987 71,5%

Өзге істер 107107 41,6%

80067 75%

121099 37,7%

91878 75,9%

143747 40,9%

113885 79,2%

14


Деректер көрсетіп отырғандай, шарттарды жасасуға, өзгертуге, бұзуға жəне шарт бойынша міндеттемелерді орындауға, сондай-ақ некені бұзуға жəне жалақыны төлеуге қатысты даулар бойынша қаралған істердің саны жыл сайын өсіп келеді. Бұл ретте Жерге қатысты құқықтық қатынастардан туындайтын жəне мүлікке меншік құқығы туралы даулар бойынша қаралған істердің саны қысқарған. Бұйрық арқылы іс жүргізу ССоотт ббұұййррыығғыы өөннддііррііпп ааллуушшыынныыңң ааққшшааллаайй ссооммааллааррддыы өөннддііррііпп ааллуу ннееммеессее ммүүллііккттіі ббооррыышшккееррддіі ннееммеессее өөннддііррііпп ааллуушшыынныы ооллааррддыыңң ттүүссііннддііррммееллеерріінн ттыыңңддаауу үүшшіінн шшааққыыррммаайй--ааққ жжəəннее ссооттттаа іісс ққааррааммаайй--ааққ,, ддааууссыызз ттааллааппттаарр ббооййыынншшаа ббооррыышшккееррддеенн ттааллаапп ееттуу ттууррааллыы ааррыыззыы ббооййыынншшаа шшыығғааррыыллғғаанн ссууддььяянныыңң ааккттііссіі ббооллыыпп ттааббыыллааддыы.. Үш жыл ішінде сот бұйрығы шығарылып 170 912 іс қаралған, ол аяқталған барлық істердің 13,6% құрайды (2007ж. - 45 314 немесе 12,9%, 2008ж. – 59 920 немесе 13,7%, 2009ж.- 65 678 немесе 14%). ССааннааттттаарр ббооййыынншшаа ббөөллііннііссііннддее ссоотт ббұұййррыығғыы шшыығғааррыыллыыпп ққааррааллғғаанн ііссттееррддііңң ссаанныы ммыыннааддаайй:: - кəмелетке толмаған балаларға алименттер өндіріп алу туралы – 71 954 (2007ж. – 20 707, 2008ж. – 23 898, 2009ж. – 27 338); - азаматтар мен заңды тұлғалардан салықтар жəне басқа да міндетті төлемдер бойынша бересіні өндіріп алу туралы – 55 493 (2007ж. – 12 793, 2008ж. – 20 340, 2009ж. – 22 357); - қызметкерге аударылған, бірақ төленбеген жалақы мен өзге де төлемдерді өндіріп алу туралы – 4 986 (2007ж. – 1 204, 2008ж. – 1 327, 2009ж. – 2 455); - жауапкерді немесе борышкерді іздестіру жөніндегі шығындарды өндіріп алу туралы ішкі істер органдарының немесе қаржы полициясының талаптары бойынша – 28 (2007ж. – 19, 2008ж.- 9, 2009ж. - 0); - бұйрық арқылы іс жүргізудегі өзге де істер – 38 409 (2007ж. – 10 591, 2008ж. – 14 335, 2009ж. – 13 481). Сонымен бірге, статистика бойынша талап қоюмен іс жүргізудегі 11 іс бұйрық шығарылып қаралған. Атап айтқанда, некені бұзу туралы 3 іс, балаларды күтіп-бағуға алименттер өндіріп алу туралы 2 іс, шарттарды жасасуға, өзгертуге, бұзуға жəне шарт бойынша міндеттемелерді орындауға қатысты даулар бойынша 1 іс, залалды өтеу туралы 1 іс жəне өзге де талап қою істері бойынша 4 іс. Келтірілген деректерден сот бұйрығы шығарылып қаралған істердің басым көпшілігін кəмелетке толмаған балаларға алименттер өндіріп алу туралы, азаматтар мен заңды тұлғалардан салықтар жəне басқа да міндетті төлемдер бойынша бересіні өндіріп алу істер құрайтындығы көрінеді.

Егер белгіленген мерзімде борышкерден мəлімделген талаптарға келіспеген қарсылық түссе, судья сот бұйрығының күшін жояды.

Сот бұйрығы шығарылып қаралған талаптардың жалпы санынан борышкерлердің арыздары бойынша (3-диаграмма):

2007 жылы – 45 314 сот бұйрықтарының 868-інің немесе 1,91% күші жойылды; 2008 жылы – 59 920 сот бұйрықтарының 1 416-ының немесе 2,4% күші

жойылды; 2009 жылы – 65 678 сот бұйрықтарының 1 675-інің немесе 2,5% күші жойылды.

Сонымен, күші жойылған бұйрықтардың саны жыл сайын артып отырғаны (1,91%-дан 2,5%-ға дейін) байқалады.

15


3-диаграмма Ерекше талап қоюмен іс жүргізу Ерекше талап қоюмен іс жүргізу істерінің динамикасы мемлекеттік өкімет органдарының, лауазымды адамдардың жəне мемлекеттік қызметшілердің шешiмдеріне, жəне əрекеттерiне (əрекетсiздігіне) дау айту туралы істердің үлесінің жыл сайын төмендеп отырғанын көрсетеді. Керісінше, əкімшілік құқық бұзушылық туралы қаулыларға дау айту туралы істердің саны 6,7%-ға өсті (кесте).

Істердің санаттары 2007ж. 2008ж. 2009ж. Ерекше талап қоюмен іс жүргізуде аяқталған барлық істер

14 901 100%

18 131 100%

18 500 100%

Мемлекеттік өкімет, жергілікті өзін-өзі басқару органдарының, қоғамдық бірлестіктердің, ұйымдардың, лауазымды адамдар мен мемлекеттік қызметшілердің шешімдері мен əрекеттеріне (немесе əрекетсіздігіне) дау айту туралы

9 013 60,5%

10 342 57%

9 893 53,5%

оның ішінде, сот орындаушыларының 1 556 10,4%

1 759 9,7%

2 492 13,5%

оның ішінде, тексерулер нəтижелері бойынша салық комитетінің

655 4,4%

725 4%

811 4,4%

Əкімшілік құқық бұзушылық туралы қаулыларға дау айту

5025 33,7%

6 996 38,6%

7 473 40,4%

Ерекше талап қоюмен іс жүргізудегі өзге де істер

863 5,8%

793 4,4%

1 134 6,1%

Кестеден көрініп отырғандай, ерекше талап қоюмен іс жүргізуде қаралған істердің басым көпшілігін екі санаттағы істер құрайды. Олар:

- мемлекеттік өкімет, жергілікті өзін-өзі басқару органдарының, қоғамдық бірлестіктердің, ұйымдардың, лауазымды адамдар мен мемлекеттік қызметшілердің шешімдері мен əрекеттеріне (немесе əрекетсіздігіне) дау айту туралы;

1,91 %

2,4%2,5%

0,00

0,50

1,00

1,50

2,00

2,50

3,00

2007 ж. 2008 ж. 2009 ж.

16


- əкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді қарауға уəкілетті органдардың (лауазымды адамдардың) қаулыларына дау айту туралы істер. Сот орындаушыларының əрекеттеріне дау айту туралы істер ерекше талап қоюмен іс жүргізуде қаралған істердің жалпы санының 11% құрайды. Ерекше іс жүргізу

Статистика бойынша ерекше іс жүргізу тəртібімен талдау жүргізілген кезеңде 132 927 істер мен арыздар (2007ж. – 43 530, 2008ж. – 46 550, 2009ж. – 42 847) келіп түскен. Ең көп келіп түскен істер мен арыздар санаттар бойынша бөліністе мынадай болды:

- жылжымалы затты иесіз деп тану жəне жылжымайтын мүлікке коммуналдық меншік құқығын тану туралы (12 848 немесе 9,7%, олардың ішінде: 2007ж. – 5 432 немесе 12,5%, 2008ж. – 4 124 немесе 8,8%, 2009ж. – 3 292 немесе 7,7%);

- бала асырап алу туралы (13 702 немесе 10,3%, олардың ішінде: 2007ж. – 4 478 немесе 10,3%, 2008ж. – 4 591 немесе 9,9%, 2009ж. – 4 633 немесе 10,8%); - заңды тұлғалар мен жеке кəсіпкерлердің банкроттығы туралы (12 755 немесе 9,6%, оның ішінде: 2007ж. – 4 206 немесе 9,7%, 2008ж. – 4 174 немесе 9%, 2009ж. – 4 375 немесе 10,2%). Демек, қаралған істердің көпшілігі де осы санаттар бойынша болды. Талдау жүргізілген кезеңде іс жүргізумен барлығы 1 256 894 іс (2007ж. – 352 022, 2008ж. – 435 641, 2009ж. – 469 231) аяқталды.

Барлық аяқталған істердің ішінде 1 256 615 іс немесе олардың барлығысының 99,98% (2007ж.-351 929, 2008ж. – 435 535, 2009ж. – 469 151) аудандық соттарға тиесілі болды.

Облыстық соттар 258 істі аяқтаған, ол барлық аяқталған істердің 0,02%-ын (2007ж. – 81, 2008ж. – 103, 2009ж. – 74) құрайды.

Жоғарғы Сотқа 21 іс немесе барлық аяқталған істердің 0,002%-ы (2007ж. – 12, 2008ж. – 3, 2009ж. – 6) тиесілі болды. Қаралып отырған кезеңде іс жүргізумен аяқталған азаматтық істердің жалпы санынан 80% оларды мəні бойынша шешумен, яғни шешімдерді, сот бұйрықтарын жəне ұйғарымдарды шығарумен (мысалы, АІЖК-нің 26, 39-1-тарауларының тəртібімен) аяқталған. Бұл ретте, осы істердің басым көпшілігі сотқа берілген талаптарды қанағаттандырумен аяқталған (орташа алғанда 71%).


428 580352 022

225 259

522 796

435 641

282 475

553 885

469 231310 187

0

100 000

200 000

300 000

400 000

500 000

600 000

2007 ж. 2008 ж. 2009 ж.

Істер жəне арыздар түсті Аяқталған істер Шешім шығарылды

17


Аяқталған азаматтық істер бойынша нəтижелердің көрсеткіштері нақты жəне пайыздық түрде төмендегі кестеде келтірілген.

Атауы 2007 жыл 2008 жыл 2009 жыл Барлық аяқталған істер

352 022 100%

435 641 100%

469 231 100%

оның ішінде: шешім шығарылып

225 259 64%

282 475 64,8%

310 187 66,1%

сот бұйрығы шығарылып

45 314 13%

59 920 13,8%

65 678 14%

ұйғарым шығарылып 4 791 1,36%

6 594 1,5%

7 433 1,6%

Мəні бойынша шешілген істердің жиыны Шешімдер+ сот бұйрықтары+ ұйғарымдар

275 364 78,2%

348 989 80,1%

383 298 82,7%

оның ішінде, талап қоюлар мен талаптарды қанағаттандырып аяқталғандар Борышкерлердің арыздары бойынша күші жойылмаған шешімдер, ұйғарымдар, сондай-ақ сот бұйрықтары

258 974 73,6%

330 845 75,9%

297 675 63,4%

Мəні бойынша шешілмей аяқталған істер Соттылығы бойынша жіберілген істер

1 788 0,5%

2 565 0,59%

2 186 0,46%

Қараусыз қалдырылған арыздар

49 718 14%

55 124 12,7%

55 007 11,7%

Іс бойынша іс жүргізу қысқартылған

25 152 7,14%

28 963 6,6%

28 740 6,1%

оның ішінде, бітімгершілік келісім жасалып

7 634* 10,5%

8 180* 28,2%

8 471* 29,5%

*пайыз қысқартылған істердің саны бойынша көрсетілген АІЖК-де қарастырылған жағдайларда талап қою істерін сырттай іс жүргізу тəртібімен қарауға болады. Статистика бойынша қарастырылып отырған кезеңде сырттай шешім шығарылып 298 922 іс қаралған, ол шығарылған шешімдердің 36,5%-ын құрайды (2007ж. – 75 726 немесе 33,6%, 2008ж. – 107 904 немесе 38,2%, 2009ж. – 115 292 немесе 37,2%). Сонымен, сырттай шешімдер барлық шығарылған шешімдердің үштен бір бөлігінен асады. Талдау жүргізілген кезеңде бірінші сатыдағы соттар 8 425 сырттай шешімдердің күшін жойған, ол шығарылған сырттай шешімдердің 2,8% құрайды (2007ж. – 2 127 немесе 2,8%, 2008ж. – 2 846 немеес 2,64%, 2009ж. – 3 452 немесе 3,0%).

ААІІЖЖКК--ггее ссəəййккеесс,, ммааммааннддааннддыыррыыллғғаанн ааууддааннааррааллыыққ ээккооннооммииккааллыыққ ссооттттаарр ттааррааппттааррыы ззааңңддыы ттұұллғғаа ққұұррммаайй ккəəссiiппккееррллiiкк ққыыззммееттттii жжүүззееггее аассыыррааттыынн

18


ааззааммааттттаарр,, ззааңңддыы ттұұллғғааллаарр ббооллыыпп ттааббыыллааттыынн ммүүллiiккттiiкк жжəəннее ммүүллiiккттiiкк ееммеесс ддааууллаарр жжөөннiiннддееггii,, ссооннддаайй--ааққ ккооррппооррааттииввттіікк ддааууллаарр жжґґннііннддееггіі ааззааммааттттыыққ iiссттееррддii ққааррааййддыы..

Статистикалық деректер бойынша ммааммааннддааннддыыррыыллғғаанн ааууддааннааррааллыыққ ээккооннооммииккааллыыққ ссооттттаарр ттааллддаауу жжүүррггііззііллггеенн ккееззееңңддее 139 178 істер мен арыздар қараған, ол келіп түскен барлық істер мен арыздардың 9,2%-ын құрайды (2007ж. – 35 070 немесе 8,2%, 2008ж. – 41 254 немесе 7,9%, 2009ж. – 62 854 немесе 11,3%).

Сонымен, 2007 жылмен салыстырғанда 2009 жылы экономикалық соттарға келіп түскен істер мен арыздардың саны 80%-ға өскен.

Ең көп арыздар мен істер төменде көрсетілген экономикалық соттарға келіп түскен: Алматы қаласы – 20 302 (2007ж. – 4 862, 2008ж. – 6 031, 2009ж. – 9 409), Астаны қаласы – 16 164 (2007ж. – 3 720, 2008ж. – 5 406, 2009ж. – 7 038), Павлодар облысы – 12 791 (2007ж. – 2 387, 2008ж. – 3 392, 2009ж. – 7 012), Қарағанды облысы – 12 182 (2007ж.-3 229, 2008ж. – 3 427, 2009ж. – 5 526).

Үш жыл ішінде ммааммааннддааннддыыррыыллғғаанн ааууддааннааррааллыыққ ээккооннооммииккааллыыққ ссооттттаарр ббааррллыығғыы 106 081 істі аяқтаған, ол аяқталған істердің жалпы санының 8,4%-ын құрайды (2007ж. – 26 534, 2008ж. – 30 327, 2009ж. - 49 220). Оның ішінде, шешім шығарылып 81 491 іс қаралған, ол барлық шешімдердің 9,9%-ын құрайды (2007ж. – 19 677 немесе 8,7%, 2008ж. – 22 629 немесе 8,0%, 2009ж. – 39 185 немесе 12,6%).

АІЖК-де белгіленген істі қараудың іс жүргізу мерзімдерін сақтау сот төрелігін жүзеге асыру көрсеткіштерінің негізгі құрастырушыларының бірі болып табылады. Талдау жүргізілген кезеңде АІЖК-де белгіленген мерзімдер бұзылып 65 іс қаралған (5-диаграмма). Олардың ішінде ең көп мерзімді бұзу оқиғалары мынадай соттарда орын алған: Астана қаласы (26 іс, оның ішінде 2007ж. – 8, 2008ж. – 11, 2009ж. – 7), Оңтүстік Қазасқтан облысы (11 іс, оның ішінде 2007ж. – 7, 2009ж. – 4) жəне Жамбыл облысы (9 іс, барлығы 2007 жылы болған). Келтірілген деректер осындай істер жыл сайын қысқарып отырғанын көрсетеді.


27(0,008%)

24(0,006%) 14

(0,003%)

0,00

5,00

10,00

15,00

20,00

25,00

30,00

2007 ж. 2008 ж. 2009 ж.

19


ААІІЖЖКК--ннііңң 225533--ббааббыыннаа ссəəййккеесс,, ссоотт ооттыыррыыссыыннддаа ззааңңддыыллыыққ ббұұззыыллғғаанн жжаағғддааййллаарр аанныыққттааллғғаанн ккееззддее ссууддььяя ттииііссттіі ммееммллееккееттттіікк ооррггааннддааррддыыңң,, ұұййыыммддааррддыыңң,, ллааууааззыыммддыы ттұұллғғааллааррддыыңң ааттыыннаа жжееккее ұұййғғааррыымм шшыығғааррууғғаа ққұұққыыллыы.. Бірінші сатыдағы соттар талдау жүргізілген кезеңде қаралған азаматтық істер бойынша 5 596 жеке ұйғарым шығарған (2007ж. – 1 627, 2008ж. – 1 844, 2009ж. – 2 125). Олардың 3 558-і бойынша жауаптар келіп түсті, онда қабылданған нақты шешімдер көрсетілген (2007ж. – 949, 2008ж. – 1 208, 2009ж. – 1 401).

Статистикаға сəйкес, үш жылда мемлекеттік бюджетке бірінші сатыдағы соттар қараған азаматтық істер бойынша төленген мемлекеттік баж 57.313.272 мың теңге сомасында түсті (2007ж. – 44.253.893 мың теңге, 2008ж. – 7.491.525 мың теңге, 2009ж. – 5.567.854 мың теңге).

Келтірілген сандар азаматтық сот ісін жүргізуде сот төрелігін жүзеге асыру арқылы мемлекет сот билігіне жұмсаған шығындардың елеулі үлесінің өтелгендігін көрсетеді.

Апелляциялық сатының жұмысы туралы ААппеелллляяцциияяллыыққ ссааттыы –– ббіірріінншшіі ссааттыынныыңң ззааңңддыыққ ккүүшшііннее ееннббееггеенн ссоотт ааккттііллееррііннее ааппппеелляяцциияяллыыққ шшаағғыыммддаарр ((ннааррааззыыллыыққттаарр)) ббооййыынншшаа ааззааммааттттыыққ ііссттееррддіі ққааррааййттыынн ееккіінншшіі ссааттыыддаағғыы ссоотт.. ТТааллддаауу жжүүррггііззііллггеенн ккееззееңңддее шшаағғыыммддаарр ммеенн ннааррааззыыллыыққттааррддыы ққааррааййттыынн ааппппеелляяцциияяллыыққ ссааттыы ссооттттааррыы ррееттііннддее:: облыстық соттың азаматтық істер жөніндегі алқалары – аудандық соттар шығарған сот актілеріне; Жоғарғы Соттың азаматтық істер жөніндегі сот алқасы – облыстық соттардың бірінші саты бойынша шығарған сот актілеріне əрекет етті. «Аппеляциялық сатыдағы соттардың азаматтық істерді қарау жөніндегі жұмысы туралы» №7 нысандағы статистикалық есептің деректері бойынша апелляциялық сатыға /шағымдар мен наразылықтар кері қайтарылып алынған жəне қайтарылған істерді есептемегенде/: 2007 жылы – 23 339 немесе аяқталған істердің 6,6%-ы (оның ішінде, апелляциялық шағымдар мен наразылықтар бойынша – 17 134 немесе шешімдердің 7,6%-ы, жеке шағымдар мен наразылықтар бойынша – 6 205 немесе ұйғарымдардың 7,6%-ы); 2008 жылы – 25 809 немесе 5,9% (апелляциялық шағымдар мен наразылықтар бойынша – 18 973 немесе 6,7%, жеке шағымдар мен наразылықтар бойынша – 6 836 немесе 7,3%); 2009 жылы – 32 233 немесе 6,9% (апелляциялық шағымдар мен наразылықтар бойынша – 24 312 или 7,8%, жеке шағымдар мен наразылықтар бойынша – 7 921 немесе 8,5%) келіп түскен. ССоонныыммеенн,, ккееллттііррііллггеенн ддееррееккттеерр ссоотт ааккттііллееррііннііңң 9933%%--ддаанн аассттааммыыннаа шшаағғыымм ббееррііллммееггеенніінн жжəəннее ннааррааззыыллыыққ ккееллттііррііллммееггеенніінн ккөөррссееттееддіі.. Статистика бойынша үш жыл ішінде апелляциялық сатыдағы соттар 81 566 іс аяқтаған, оның ішінде 2007ж. – 23 977 (апелляциялық шағымдар мен наразылықтар бойынша – 17 754, жеке шағымдар мен наразылықтар бойынша – 6 223), 2008ж. – 25 652 (апелляциялық шағымдар мен наразылықтар бойынша – 18 877, жеке шағымдар мен наразылықтар бойынша – 6 775), 2009ж. – 31 937 (апелляциялық шағымдар мен наразылықтар бойынша – 24 092, жеке шағымдар мен наразылықтар бойынша – 7 845).

20


Апелляциялық қараудың нəтижелері төмендегі кестеде көрсетіледі.

Кезең Барлық аяқталған

істер

Өзгеріссіз Күші жойылған

оның ішінде Өзгертіл-ген

толық бөлігінде

Апелляциялық шағымдар мен наразылықтар бойынша

2007 17 124 13 119 1 700 1 695 5 2 305 2008 18 877 14 760 1 547 1 543 4 2 570 2009 24 092 19 840 1 406 1 405 1 2 846

Жеке шағымдар мен наразылықтар бойынша

2007 6 223 3 917 2 186 2 182 4 120 2008 6 775 4 253 2 395 2 394 1 127 2009 7 845 5 111 2 606 2 602 4 128

2 305

2 570

2 846

0

500

1 000

1 500

2 000

2 500

3 000

2007 г. 2008 г. 2009г.

Апелляциялық тəртіпте шешімдер өзгертілді

1 7001 547 1 406

0

200

400

600

800

1 000

1 200

1 400

1 600

1 800

2007 г. 2008 г. 2009г.

Апелляциялық тəртіпте шешімдер бұзылды

21


Апелляциялық тəртіппен күшін жойылған шешімдердің ең көп үлесі: 2007 жылы – əскери соттарға (1,9%), Алматы облысының (1,6%), Маңғыстау облысының жəне Астана қаласының аудандық соттарына (1,4%-дан) қатысты болды, ал аудандық соттар бойынша орташа республикалық көрсеткіш – 0,8%; 2008 жылы – Астаны жəне Алматы қалаларының (0,9%-дан), Алматы жəне Батыс Қазақстан облыстарының (0,8%-дан) аудандық соттарына қатысты болды, орташа республикалық көрсеткіш – 0,5%. 2009 жылы – Алматы қаласының (0,9%), Астана қаласының (0,8%), Солтүстік Қазақстан облысының аудандық соттарына жəне əскери соттарға (0,7%-дан) қатысты болды, орташа республикалық көрсеткіш – 0,5%. Керісінше, ең аз күші жойылған шешімдер мынадай аудандық соттарда болды:

2007ж. – Оңтүстік Қазақстан (0,2%), Қостанай (0,3%) облысында; 2008ж. – Қостанай жəне Атырау облыстарында (0,3%); 2009ж. – Қостанай жəне Павлодар (0,2%-дан), Алматы, Атырау, Батыс

Қазақстан, Жамбыл, Маңғыстау жəне Оңтүстік Қазақстан облыстарында (0,3%). ААппеелллляяцциияяллыыққ ттəəррттііппппеенн ккүүшшіі жжооййыыллғғаанн ммааммааннддааннддыыррыыллғғаанн ааууддааннааррааллыыққ ээккооннооммииккааллыыққ ссооттттаарр шшеешшііммддеерріі ссаанныынныыңң ееллееуулліі ққыыссққааррғғаанныынн ааттаапп өөттккеенн жжөөнн.. ООссыыллаайй,, 2007ж. бұл көрсеткіш – 268 шешім болды немесе экономикалық соттар шығарған шешімдердің жалпы санының 1,4%, 2008ж. – 278 немесе 1,2%, 2009ж. – 262 немесе 0,7%. Олардың ішінде ең көп күші жойылған шешімдер: 2007ж. – Алматы (3,3%), Маңғыстау (2,8%) облыстарының, Астана қаласының (2,2%), Павлодар облысының (2,0%) экономикалық соттарына тиесілі болды, ал экономикалық соттар бойынша орташа республикалық көрсеткіш – 1,4%; 2008ж. – Маңғыстау (2,9%), Алматы (2,2%) облыстарының, Астана қаласының (1,6%) экономикалық соттарына тиесілі болды, орташа республикалық көрсеткіш – 1,2%; 2009ж. – Ақмола облысының (1,5%), Астана қаласының (1,1%), Маңғыстау облысының (1,0%) экономикалық соттарына тиесілі болды, орташа республикалық көрсеткіш – 0,7%. Бұл ретте, Астана қаласы мен Маңғыстау облысы экономикалық соттарында күші жойылған шешімдердің үлес салмағы тиісінше 1,1%-ға жəне 1,8%-ға төмендегеніне қарамастан, бұл деректер сонда да орташа республикалық көрсеткіштен жоғары болып табылады. Керісінше, ең аз күші жойылған шешімдер мынадай экономикалық соттарда болды:

2007ж. – Қызылорда, Оңтүстік Қазақстан (0,1%-дан) жəне Солтүстік Қазақстан облыстарында (0,5%);

2008ж. – Атырау (0,5%), Қостанай жəне Павлодар областарында (0,6%-дан);

2009ж. – Павлодар (0,2%), Қостанай, Оңтүстік Қазақстан жəне Қызылорда облыстарында (0,4%-дан). ССааннааттттаарр ббөөллііннііссііннддее ссооттттаарр шшеешшііммддееррііннее ааппеелллляяцциияяллыыққ шшаағғыыммддаарр ммеенн ннааррааззыыллыыққттаарр ббооййыынншшаа ққааррааллғғаанн ааззааммааттттыыққ ііссттееррддііңң ееңң ккөөпп ссаанныы ммыыннааддаайй ббооллддыы:: мемлекеттік өкімет, жергілікті өзін-өзі басқару органдарының, қоғамдық бірлестіктердің, ұйымдардың, лауазымды адамдар мен мемлекеттік қызметшілердің шешімдері мен əрекеттеріне (немесе əрекетсіздігіне) дау айту туралы – 7 653 немесе апелляциялық шағымдар мен наразылықтар бойынша қаралған істердің 12,6%-ы (2007ж. – 2 210 немесе 12,4%, 2008г. – 2 801 немесе 14,8%, 2009ж. – 2 642 немесе 11%);

22


залалды өтеу туралы даулар бойынша – 4 456 немесе 7,3% (2007ж. – 1 432 немесе 8,0%, 2008ж. – 1 636 немесе 8,6%, 2009ж. – 1 388 немесе 5,7%); шарттарды жасасуға, өзгертуге жəне бұзуға қатысты даулар бойынша – 4 287 немесе 7,1% (2007ж. – 1 208 немесе 6,8%, 2008г. – 1 214 немесе 6,4%, 2009ж. - 1 865 немесе 7,7%); шарт бойынша міндеттемелерді орындауға қатысты даулар бойынша – 5 020 немесе 8,3% (2007ж. – 1 005 немесе 5,7%, 2008ж. – 1 177 немесе 6,2%, 2009ж. – 2 838 немесе 11,8%); жерге қатысты құқықтық қатынастардан туындайтын даулар бойынша – 2 991 немесе 4,9% (2007ж. – 958 немесе 5,4%, 2008ж. – 1 113 немесе 5,9%, 2009ж. – 920 немесе 3,8%); өзге де талап қою істері бойынша – 22 896 немесе 37,7% (2007ж. – 6 319 немесе 35,6%, 2008ж. – 7 179 немесе 38%, 2009ж. – 9 398 немесе 39%);

Тиісінше ең көп күші жойылған шешімдерде осы санаттар бойынша болды. Талдау жүргізілген кезеңде апелляциялық саты жаңа шешім қабылдап, 1 999 істі қараған, ол күші жойылған шешімдердің 43%-ын құрайды (кесте).

оның ішінде оның ішінде

Кезең

Күші

жойыл-ған

шешім-дердің саны

істі жаңа қарау-ға жібе-ріп

жаңа ше-шім шыға-рып

арыз-дарды қарау- сыз

қалды- рып

істі қысқа-ртып

бітім-гершілік келісім бекітіп

талаптан бас тарту

2007 1700 961 677 7 55 13 6 2008 1547 814 669 15 49 18 7 2009 1406 698 653 7 48 18 5

Қадағалау сатысының жұмысы туралы ҚҚааддаағғааллаауу ссааттыыссыы –– ааллддыыннддаағғыы ссоотт ссааттыыллааррыынныыңң ззааңңддыы ккүүшшііннее ееннггеенн ссоотт шшеешшііммддеерріінн ттааррааппттыыңң шшаағғыыммыы,, ннааррааззыыллыығғыы ббооййыынншшаа ііссттіі ққааддаағғааллаауу ттəəррттііббііммеенн ққааррааййттыынн ссоотт.. Талдау жүргізілген кезеңде жергілікті жəне басқа да соттардың заңды күшіне енген сот актілеріне қадағалау шағымдары мен наразылықтарын қарайтын соттар ретінде Жоғарғы Соттың жəне облыстық соттардың қадағалау алқалары əрекет етті. «Соттардың азаматтық істерді қадағалау тəртібімен қарау жөніндегі жұмысы туралы» №9 нысандағы статистикалық деректер бойынша Жоғарғы Сот жəне облыстық соттардың қадағалау сатыларының қараған шағымдары төменде келтірілген (кесте).

Атауы 2007 2008 2009 Жиыны Қаралған шағымдар, оның ішінде мынадай шешімдер қабылданды:

11928

12629

14665

39222

алдын ала қарау қорытындылары

бойынша қайта қарау туралы шешім

1598

1596

1631

4825

23


алдын ала қарау қорытындылары бойынша істі қайта қараудан бас тарту туралы шешім

10330

11033

13034

34397

Істерді қадағалау тəртібімен қараудың нəтижелері төмендегі кестеде жəне диаграммаларда көрсетілген.

Кезең Шағымдар мен наразылықтар

бойынша қаралған

істердің саны

Шешімдер өзгеріссіз

қалдырылды

Шешімдердің күші

жойылды

Шешімдер өзгертілді

2007 2313 389 909 329 2008 2058 419 851 380 2009 1775 393 897 431

329

380

431

0 50

100 150 200 250 300 350 400 450

2007 ж. 2008 ж. 2009 ж.

Қадағалау тəртібімен шешімдер өзгертілді

909

851

897

820 830 840 850 860 870 880 890 900 910

2007 ж. 2008 ж. 2009 ж.

Қадағалау тəртібімен шешімдер бұзылды

24


Аудандық соттар ішінде қадағалау тəртібімен күші жойылған шешімдердің ең көп үлес салмағы: 2007 жылы – əскери соттарға (1,1%), Астана қаласының (0,9%), Алматы облысының (0,6%) соттарына тиесілі болды, ал орташа республикалық көрсеткіш – 0,3%; 2008 жылы – Астана қаласының (0,5%), Қызылорда, Оңтүстік Қазақстан облыстарының жəне Алматы қаласының (0,4%-дан) соттарына тиесілі болды, орташа республикалық көрсеткіш – 0,3%; 2009 жылы – Астана қаласының (0,6%), Алматы қаласының (0,4%) соттарына тиесілі болды, орташа республикалық көрсеткіш – 0,2%. Экономикалық соттар бойынша қадағалау тəртібімен 2007ж. – 124 шешімнің немесе 0,6%-ның күші жойылды(экономикалық соттар шығарған шешімдердің санынан), 2008ж. – 105 немесе 0,5%, 2009ж. – 117 немесе 0,3%. Талдау жүргізілген кезеңде мынадай экономикалық соттарда күші жойылған шешімдердің саны аса көп болды: 2007 жылы – Маңғыстау (1,7%), Ақтөбе облыстарында (1,3%), ал орташа республикалық көрсеткіш – 0,6%; 2008 жылы – Ақтөбе (1,0%), Шығыс Қазақстан (0,9%), Маңғыстау жəне Батыс Қазақстан облыстарында (0,7%-дан), орташа республикалық көрсеткіш – 0,5%; 2009 жылы – Шығыс Қазақстан облысында (0,6%), Астана қаласы мен Ақмола облысында (0,5%-дан), орташа республикалық көрсеткіш – 0,3%. ССааннааттттаарр ббөөллііннііссііннддее ЖЖооғғааррғғыы ССоотт ппеенн ооббллыыссттыыққ ссооттттааррддыыңң ққааддаағғааллаауу ссааттыыллааррыыннаа ккееллііпп ттүүссккеенн ііссттееррддііңң ееңң ккөөпп ссаанныы ммыыннааддаайй ббооллддыы:: - жерге қатысты құқықтық қатынастардан туындайтын даулар бойынша (2007ж. – 136, 2008ж. – 177, 2009ж. – 86); - шарттарды жасасуға, өзгертуге жəне бұзуға қатысты даулар бойынша – (2007ж. – 154, 2008ж. – 145, 2009ж. – 97); - залалды өтеу туралы даулар бойынша (2007ж. – 140, 2008ж. – 101, 2009ж. – 107); мемлекеттік өкімет, жергілікті өзін-өзі басқару органдарының, қоғамдық бірлестіктердің, ұйымдардың, лауазымды адамдар мен мемлекеттік қызметшілердің шешімдері мен əрекеттеріне (немесе əрекетсіздігіне) дау айту туралы (2007ж. – 275, 2008ж. – 269, 2009ж. – 252); өзге де талап қою істері бойынша (2007ж. – 1024, 2008ж. – 981, 2009ж.– 1 123).

Тиісінше ең көп күші жойылған шешімдер де осы санаттар бойынша болды. Статистика бойынша талдау жүргізілген кезеңде 1 804 апелляциялық қаулының күші жойылған (2007ж. – 614, 2008ж. – 569, 2009ж. – 621). ҚҚаажжеетт ббооллғғаанн жжаағғддааййллааррддаа ааппеелллляяцциияяллыыққ,, ққааддаағғааллаауу ссааттыыллааррыыннддаағғыы ссооттттаарр жжааңңаа шшеешшіімм шшыығғааррууғғаа ққұұққыыллыы.. Талдау жүргізілген кезеңде жоғары тұрған сатылар көптеген істер бойынша оларды жаңадан қарауға жібермей-ақ, жаңа шешім шығарған.

кесте Жаңа шешім шығарылған*

2007 2008 2009

Апелляциялық саты шығарған

677 40%

669 43,2%

653 46,4%

Қадағалау сатысы шығарған

258 28,4%

295 34,7%

315 35,1%

*пайыздар күші жойылған шешімдер бойынша көрсетілген Келтірілген деректерден шығарылған жаңа шешімдердің үлес салмағы жылдан жылға өсіп отырғаны көрінеді.

25


2007-2009 жылдары әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы істер бойынша сот төрелігін жүзеге асырудың қорытындылары туралы

талдамалық анықтама

Құқықтық статистика жəне арнайы есепке алу жөніндегі комитет берген статистикалық деректер бойынша 2009 жылдың 12 айында республиканың аудандық соттарына 296 477 əкімшілік іс (2008 жылы – 404 863, 2007 жылы – 491 360) келіп түскен. 2007 жылғы көрсеткіштермен салыстырғанда келіп түскен істер 40%-ға күрт төмендеген. Бұл көліктегі, жол шаруашылығындағы жəне байланыстағы құқық бұзушылықтарға қатысты істердің азаюына байланысты болды.

Соттар 243 186 адамға қатысты барлығы 239 813 іс (2008 жылы – 323 043 адамға қатысты 318 201 іс; 2007 жылы – 307 543 адамға қатысты 301 842 іс) қараған. 2009 жылы ең көп іс Алматы қаласының соттарында – 25 518, Шығыс Қазақстан облысының соттарында – 23 866, Қостанай облысының соттарында – 20 691 қаралған.

26


2009 жылдың есептік кезеңінде соттар 216 131 адамға қатысты əкімшілік жаза қолданған, бұл жаза қолданылған барлық адамдар санының 89%-ын (2008 жылы – 294 847 немесе 91,3%; 2007 жылы – 282 095 немесе 91,7%) құрайды.

Оның ішінде, əкімшілік айыппұл түріндегі жаза 74 841 немесе 34,6% адамға (2008 жылы – 135 873 немесе 46,1%; 2007 жылы – 153 593 немесе 54,5%), арнаулы құқықтан айыру – 69 464 немесе 32,1% адамға (2008 жылы – 100 786 немесе 34,2%; 2007 жылы – 85 679 немесе 30,4%), əкiмшiлiк қамауға алу – 67 602 немесе 31,3% адамға (2008 жылы – 54 307 немесе 18,4%; 2007 жылы – 39 356 немесе 13,9%) қолданылды.

Əкімшілік жауапкершілікке 809 кəмелетке толмағандар немесе 0,4% (2008 жылы – 743 немесе 0,3%; 2007 жылы – 797 немесе 0,3%) жəне мемлекеттік органдардың 296 лауазымды адамы (2008 жылы – 479; 2007 жылы – 380) тартылған.

Соттар іс бойынша əкімшілік іс жүргізуді тоқтату туралы 26 793 қаулы (2008 жылы – 27 545; 2007 жылы – 23 988) шығарған.

Республика соттары мəжбүрлеп орындату туралы (ƏҚБтК-нің 708, 709-баптары) 205 102 қаулы (2008 жылы – 195 082; 2007 жылы – 128 848) шығарған.

Есепті кезеңде іс жүргізуі аяқталған істердің 3 немесе 0,001% (2008 жылы – 4 немесе 0,001%; 2007 жылы – 7 немесе 0,003% ) іс жүргізу мерзімі бұзылып қаралған.

Сонымен, статистикалық деректерді талдау, келіп түскен істер саны 2007 жылдың көрсеткіштерімен салыстырғанда 40%-ға күрт төмендегенін көрсетеді, бұл көліктегі, жол шаруашылығындағы жəне байланыстағы құқық бұзушылықтарға қатысты істердің азаюына байланысты болған.

Қолданылатын əкімшілік жазалардың саны пайыздық арақатынаста 3%-ға кеміген, оның ішінде əкімшілік айыппұл түріндегі жаза қолдану шамамен 20%-ға кеміген, алайда негізгі жаза түрінде əкiмшiлiк қамауға алуды қолдану 2007 жылмен салыстырғанда 17,4%-ға өскен.

Сондай-ақ, өткен есепті кезеңмен салыстырғанда əкімшілік жауапкершілікке тартылған кəмелетке толмағандардың саны пайыздық арақатынаста – 0,1%-ға, нақты саны 66 адамға немесе 8,9%-ға өскен, ал жауапкершілікке тартылған мемлекеттік органдардың лауазымды адамдарының саны пайыздық арақатынаста 0,1%-ға, нақты санда 183 адамға немесе 38,2%-ға кеміген.

2007 жылдың көрсеткіштерімен салыстырғанда ƏҚБтК-нің 708, 709-баптары тəртібінде мəжбүрлеп орындату туралы қаулы шығарылып қаралған əкімшілік істер нақты санда 76 254-ке немесе 59,2%-ға өскен.

Іс жүргізу мерзімі бұзылып қаралған істер саны жылдан жылға азайып келеді – 2007 жылдың есепті кезеңімен салыстырғанда – пайыздық арақатынаста – 0,002%-ға, нақты санда – 4 іске азайған.

27


Əкімшілік құқық бұзушылықтар туралы істер бойынша сот төрелігін жүзеге асыру сапасы

2009 жылдың 12 айында шағымдар жəне наразылықтар бойынша

апелляциялық тəртіпте 5 056 іс қаралған, олар барлық қаралған істердің 2,1%-ын құрайды (2008 жылы – 5 696 немесе 1,8%; 2007 жылы – 5 144 немесе 1,7%), олардың 461-нің немесе 0,2%-ның күші жойылған (2008 жылы – 451 немесе 0,1%; 2007 жылы – 407 немесе 0,1%) жəне 481-і немесе 0,2%-ы өзгертілген (2008 жылы – 970 немесе 0,3%; 2007 жылы – 1 093 немесе 0,4%).

2007 жылдың көрсеткіштерімен салыстырғанда шағымдар жəне наразылықтар бойынша қаралған істер саны 0,4%-ға өскен, пайыздық арақатынаста күші жойылғандардың үлес салмағы 0,1%-ға, нақты санмен – 54 қаулыға өскен, өзгертулер – тиісінше 0,2% жəне 612 қаулыға қысқарған.

2009 жылы күші жойылған қаулылардың ең көп үлес салмағы – 0,3%-дан Атырау жəне Қызылорда облыстарында байқалады.

Наразылықтар бойынша қадағалау тəртібінде 581 іс қаралған, ол барлық қаралған істердің 0,2%-ын құрайды (2008 жылы – 523 немесе 0,2%; 2007 жылы – 434 немесе 0,1%), олардың 293-нің немесе 0,1%-ның күші жойылған (2008 жылы - 284 немесе 0,1%; 2007 жылы – 237 немесе 0,1%) жəне 189-ы немесе 0,1%-ы өзгертілген (2008 жылы - 118 немесе 0,04%; 2007 жылы – 151 немесе 0,1%).

2007 жылдың көрсеткіштерімен салыстырғанда наразылықтар бойынша қаралған істердің саны 0,1%-ға өскен, пайыздық арақатынаста күшін жоюдың жəне өзгертудің үлес салмағы өзгермеген жəне 0,1%-ды құрайды, нақты санмен, күші жоюлардың үлес салмағы – 56 қаулыға, өзгертулердің үлес салмағы – 38 қаулыға өскен.

2009 жылы күші жойылған қаулылардың ең көп үлес салмағы – 0,2% Жамбыл, Алматы, Қарағанды, Оңтүстік Қазақстан, Солтүстік Қазақстан, Батыс Қазақстан облыстарында жəне Астана қаласында байқалады.

2009 жылдың 12 айында шағымдар жəне наразылықтар бойынша апелляциялық жəне қадағалау тəртібінде 5 637 іс қаралған, ол барлық қаралған істердің 2,4%-ін құрайды (2008 жылы – 6 219 немесе 2,0%; 2007 жылы – 5578 немесе 1,8%), олардың 754-нің немесе 0,3%-ның күші жойылған (2008 жылы - 735 немесе 0,2%; 2007 жылы – 644 немесе 0,2%) жəне 670-і немесе 0,3%-ы өзгертілген (2008 жылы - 1088 немесе 0,3%; 2007 жылы – 1 244 немесе 0,4%).

2007 жылдың көрсеткіштерімен салыстырғанда шағымдар жəне наразылықтар бойынша қаралған істер саны 0,6%-ға өскен, пайыздық арақатынаста күшін жоюлардың үлес салмағы 0,1%-ға, нақты санмен – 110 қаулыға өскен, өзгертулердің үлес салмағы – тиісінше 0,1%-ға жəне 574 қаулыға қысқарған.

2009 жылы күші жойылған қаулылардың ең көп үлес салмағы Солтүстік Қазақстан облысында – 0,5%, Жамбыл, Қарағанды, Атырау, Батыс Қазақстан, Ақмола облыстарында жəне Астана қаласында – 0,4% -дан болды.

2007 жылдың көрсеткіштерімен салыстырғанда Жамбыл, Атырау, Батыс Қазақстан, Қызылорда облыстары жəне Астана қаласының соттары өздерінің көрсеткіштерін (күшін жоюлардың үлес салмағы бойынша) 0,2%-ға төмендетіп алды. Маңғыстау жəне Оңтүстік Қазақстан облыстарының соттарында бұл көрсеткіш 0,2%-ға жақсарды.

28


Апелляциялық жəне қадағалау тəртібімен күші жойылған аудандық соттардың қаулылары

Талдау əкімшілік құқық бұзушылықтар туралы істер бойынша сот төрелігін

жүзеге асырудың сапасы 2007-2009 жылдар кезеңінде төмендеуін көрсетеді: күші жойылған қаулылардың саны пайыздық арақатынаста – 0,1%-ға жəне нақты санмен 110 қаулыға өскен, бірақ өзгертілген қаулылар санының көрсеткіші пайыздық арақатынаста 0,1%-ға жəне нақты санмен 754 қаулыға (шамамен 2 есе) кеміген.

Сондай-ақ шағым берілген жəне наразылық келтірілген қаулылардың саны пайыздық арақатынаста – 0,6%-ға өскен, ал нақты санмен 2009 жылдың көрсеткіші (5 637) былтырғы жылдан (6 219) төмен, бұл бірінші сатыдағы соттардың іс жүргізуіне келіп түскен істер санының кемуіне байланысты болды. Əкімшілік құқық бұзушылықтар туралы істер бойынша қаулыларды Жоғарғы

Сотта қайта қарау

Есепті кезеңде прокурордың наразылығы бойынша Жоғарғы Соттың қадағалау алқасына 31 əкімшілік іс (2008 жылы – 21; 2007 жылы - 14) келіп түскен, олардың 4 кері қайтарылып алынған (2008 жылы – 3; 2007 жылы – 0). Барлығы іс жүргізумен 28 іс (2008 жылы – 16; 2007 жылы – 14) аяқталған, оларды қарау нəтижесінде прокурордың 21 наразылығы (2008 жылы – 12; 2007 жылы – 11) қанағаттандырылған, 7 наразылық бойынша (2008 жылы – 4; 2007 жылы – 2) қанағаттандырудан бас тартылған.

Жоғарғы Сот Аппаратының Сот мониторингі бөлімі

29

Т А Л Д А У . Т Ү С І Н Д І Р У . Т Ұ Ж Ы Р Ы М

Республика соттарының 2007-2009 жылдарда қылмыстық істер бойынша сот төрелігін жүзеге асыруының қорытындылары туралы

талдамалық анықтама

Статистикалық мəліметтерге сəйкес, соттарға түскен қылмыстық істердің саны 2008 жылмен салыстырғанда 1,8%-ға, 2007 жылмен салыстырғанда 5,3%-ға артты ( 2007 жылы соттарға 53746 іс түсті, 2008 жылы – 55 608 іс, 2009 жылы – 56 605 іс түсті).

Аяқталған қылмыстық істердің саны 2008 жылмен салыстырғанда

2,6%-ға, ал 2007 жылмен салыстырғанда - 5,7%-ға артты. Мысалы, 2007 жылы 53 532 іс аяқталса, 2008 жылы - 55 157 іс, 2009 жылы - 56 576 іс аяқталды.

Үкімдер шығарылып қаралған істердің саны тиісінше төмендегідей болды: - 2007 жылы - 32 703 іс; - 2008 жылы – 33 455 іс; - 2009 жылы – 34 667 іс. Алқабилердің қатысуымен 116 адамға қатысты барлығы 59 іс қаралды. 2008

жылы 78 адамға қатысты 42 іс, 2007 жылы 62 адамға қатысты 36 іс қаралды. Міне осылайша, алқабилердің қатысуымен қаралған істердің саны соңғы үш жылда 39%-ға артты, бұл айыпталған адамдардың алқабилер сотына көбірек сенім білдіргенін көрсетеді. Алқабилер соты ақтаған адамдардың саны да көбейіп келеді. 101 адам сотталып, 15 адам ақталды. 2008 жылы 72 адам сотталып, 6 адам ақталды, 2007 жылы 57 адам сотталып, 5 адам ақталды.

53 7

46

53 5

32 55 6

08

55 1

57

56 6

05

56 5

7651 500

52 000

52 500

53 000

53 500

54 000

54 500

55 000

55 500

56 000

56 500

57 000

2007 ж. 2008 ж. 2009 ж.

2007-2009 жылдары түскен жəне аяқталған қылмыстық істер саны

Түскен істер Аяқталған істер

30


Алқабилердің қатысуымен қаралған қылмыстық істер (адам саны бойынша)

Қамауға алуды санкциялау туралы 25 072 адамға қатысты іс қаралды,

олардың ішінен 24 137 адамға қатысты өтінімдер немесе 96,3%-ы қанағаттандырылды, 808 адамға қатысты өтінімнен бас тартылды немесе 3,2%.

2008 жылы 7072 адамға қатысты материалдар қаралды, олардың ішінде 6 928 адамға қатысты өтінімдер қанағаттандырылды немесе бұл 98%-ды құрайды, 144 адамға қатысты өтінімнен бас тартылды немесе бұл 2%-ды құрайды.

Қамауға алуды санкциялау туралы өтінімдердің ең көбін Алматы (3 918) қаласының, Шығыс Қазақстан (2 847) жəне Қарағанды (2 523) облыстарының соттары қарады.

Ең аз санкция берген соттар əскери соттар (186), Қызылорда (485) жəне Атырау (554) областарының соттары.

Көрсетілген кезең ішінде істерді қараудың жеделдігі анағұрлым артты. Іс жүргізу заңымен белгіленген мерзімдердің бұзылуына 2009 жылы жол

берілген жоқ. Ал 2008 жылы 3 істің мерзімі бұзылып қаралды (0,005%), 2007 жылы мерзімі бұзылып 1 іс қаралды (0,002%).

Бірінші сатыдағы соттар қосымша тергеу жүргізу үшін кері қайтарған істердің саны төмендегідей:

- 2007 жылы - 711 іс (аяқталған істер санының 1,3%-ы); - 2008 жылы - 601 іс (аяқталған істер санының 1,1%-ы); - 2009 жылы - 665 іс (аяқталған істер санының 1,2%-ы). Міне, осылайша, соттар қосымша тергеу жүргізу үшін кері қайтарған істердің

үлес салмағы іс жүзінде өзгеріссіз қалып отыр. Талдау істердің ең көбінің мына баптармен қарастырылған қылмыстар бойынша кері қайтарылғанын көрсетті:

1) ҚК-нің 175-бабы (ұрлық): 2007 жылы – 61 іс, 2008 жылы – 51 іс, 2009 жылы – 41 іс;

2) ҚК-нің 103-бабы (денсаулыққа қасақана ауыр зиян келтіру): 2007 жылы – 57, 2008 жылы – 44 , 2009 жылы – 47;

3) ҚК-нің 177-бабы (алаяқтық): 2007 жылы – 75, 2008 жылы – 84, 2009 жылы – 95; 4) ҚК-нің 259-бабы (есiрткi заттарды немесе психотроптық заттарды

заңсыз дайындау, іѕдеу, иемденіп алу, сақтау, тасымалдау, жөнелту немесе сату): 2007 жылы – 64, 2008 жылы году – 54, в 2009 жылы – 47;

2 0 41 2 3 0

5 0

7

14

6

0

7

12

9

14

10

5

1112

14

3

14

7

14

3

15

0

2

4

6

8

10

12

14

16

2008 ж.

2009 ж.

31


5) ҚК-нің 96-бабы (адам өлтіру): 2007 жылы - 63, 2008 жылы – 74, 2009 жылы – 69.

Қосымша тергеу жүргізілгеннен кейін сотқа қайтадан жіберілген істердің саны төмендегідей болды:

- 2007 жылы – 346 іс немесе қайтарылған істердің 48,7%-ы; - 2008 жылы – 247 іс немесе 41,1%; - 2009 жылы – 292 іс немесе 43,9%.

Міне, осылайша, қосымша тереу жүргізу үшін кері қайтарылған істердің іс жүзінде жартысы қарау үшін сотқа қайтадан жіберілмейді. Істерді қосымша тергеу жүргізу үшін жіберу туралы қаулылардың аппеляциялық тəртіппен күші жойылғандарының саны төмендегідей: 2007 жылы 281 адамға қатысты (кері қайтарылған істердің 24,5%-ы), 2008 жылы 220 адамға қатысты (23,5%), 2009 жылы 222 адамға қатысты (21,9%).

Жоғарыда келтірілген мəліметтер істерді қосымша тергеуге жіберу туралы қаулылар сапасының жақсарғанын көрсетеді. 2007 жылы барлығы 19 462 адамға қатысты, 2008 жылы 20 944 адамға, 2009 жылы 21 277 адамға қатысты істер қысқартылған.

Заңды күшіне енген үкімдер бойынша сотталған адамдар саны: - 2007 жылы – 35 877 адам; - 2008 жылы – 36 815 адам; - 2009 жылы – 39 870 адам. Демек, сотталған адамдардың саны 2007 жылмен салыстырғанда 11,1%-ға

артты. Санаттар бойынша төмендегі қылмыстарды жасағаны үшін ең көп сотталған

адамдар: - ұрлық (ҚК-нің 175-бабы): 2007 жылы – 7 126 адам, 2008 жылы - 7 709 адам,

2009 жылы – 8 428 адам; - есiрткi заттарға жəне психотроптық заттарға байланысты қылмыстар (ҚК-нің

259-бабы): 2007 жылы – 7 384 адам, 2008 жылы – 6 269 адам, в 2009 жылы – 4 039 адам лиц;

- тонау (ҚК-нің 178-бабы): 2007 жылы – 4 101 адам, 2008 жылы – 4 764 адам, 2009 жылы – 5 097 адам;

- алаяқтық (ҚК-нің 177-бабы): 2007 жылы – 1 226 адам, 2008 жылы - 1 496 адам, 2009 жылы - 2 124 адам;

- қарақшылық (ҚК-нің 179-бабы): 2007 жылы – 1 622 адам, 2008 жылы - 1 265 адам, 2009 жылы – 1 522 адам;

- денсаулыққа қасақана ауыр зиян келтіру (ҚК-нің 103-бабы): 2007 жылы - 1 713 адам, 2008 жылы - 1 674 адам, 2009 жылы – 1 561 адам.

- адам өлтіру (ҚК-нің 96-бабы): 2007 жылы – 1 356 адам, 2008 жылы - 1 385 адам, 2009 жылы – 1 353 адам. Ақталған адамдардың саны (заңды күшіне енген үкімдер бойынша): - 2007 жылы - 307 адам (істері үкімдер шығарылып қаралған адамдар санының 0,8%-ы);

- 2008 жылы – 323 адам (0,8%); - 2009 жылы – 396 адам (1,0%). Міне, осылайша, соттар ақтаған адамдардың саны өткен жылы 0,2%-ға артты. Ақтау үкімдері шығарылған істерге жасалған талдау адамдардың белгілі бір

қылмыстар санаттары бойынша негізсіз қылмыстық жауапкершілікке тартылатынын көрсетті. Осы ретте адам өлтірді жəне экономикалық контрабандалық əрекет жасады деп айыпталған адамдардың арасында ақталғандар саны артып, ал пара алғаны

32


жəне есірткі заттар мен психотроптық заттарға байланысты қылмыстар жасағаны үшін айыпталған адамдар арасында ақталғандардың саны, керісінше, кеміген. Мысалы, мына қылмыстарды жасағаны үшін сотқа беріліп, санаттар бойынша ең көп ақталған адамдардың саны төмендегідей: - алаяқтық (ҚК-нің 177-бабы): 2007 жылы – 4, 2008 жылы - 6, 2009 жылы - 6; - есiрткi заттарға жəне психотроптық заттарға байланысты қылмыстар (ҚК-нің 259-бабы): 2007 жылы – 5, 2008 жылы – 2, 2009 жылы – 3; - экономикалық контрабанда (ҚК-нің 209-бабы): 2007 жылы – 1, 2008 жылы – 0, 2009 жылы – 3; - адам өлтіру (ҚК-нің 96-бабы): 2007 жылы – 5, 2008 жылы – 6, 2009 жылы – 11; - пара алу (ҚК-нің 311-бабы): 2007 жылы – 6, 2008 жылы – 2, 2009 жылы – 3; - жеке айыптау істері бойынша: 2007 жылы – 225, 2008 жылы – 266, 2009 жылы – 350. Сот актілерін орындаумен байланысты мəселелер бойынша соттардың қараған ұсынымдары:

- 2007 жылы – 38 306 ұсынымдар, олардың ішінде қанағаттандырылғандары – 31 140 (81,3%);

- 2008 жылы - 40 395 ұсыным, олардың ішінде қанағаттандырылғандары – 32 392 (80,2%);

- 2009 жылы – 38 309 ұсыным, олардың ішінде қанағаттандырылғандары – 31 765 (82,9%).

Олардың ішінде жазаны өтеуден мерзiмiнен бұрын-шартты түрде босату (ҚК-нің 70-бабы), жазаның өтелмеген бөлiгiн неғұрлым жеңiл жаза түрiмен ауыстыру (ҚК-нің 71-бабы): 2007 жылы – 12 980 ұсыным, олардың ішінде қанағаттандырылғандары – 8 974 (69,1%), 2008 жылы – 13 710 ұсыным, олардың ішінде қанағаттандырылғандары 9 794 (71,4%), 2009 жылы – 10 531, олардың ішінде қанағаттандырылғандары – 7 848 (74,5%). Демек, осы мəселелер бойынша қаралған қаулылардың қысқаруымен қатар (18,9%-ға) қанағаттандырылған ұсынымдардың саны артты (5,4%-ға).

Медициналық сипаттағы мəжбүрлеу шараларын ұзарту, өзгерту жəне тоқтату (ҚК-нің 93, 95-баптары) туралы қаралғандар: 2007 жылы – 4 672 ұсыным, олардың ішінде қанағаттандырылғандары 4 338 (92,8%), 2008 жылы – 5 518, олардың ішінде қанағаттандырылғандары – 4 866 (88,2%), 2009 жылы – 5 450, олардың ішінде қанағаттандырылғандары – 4 800 (88,1%). Шартты түрде соттаудың күшiн жою немесе сынау мерзiмiн ұзарту, сотталғандар үшін белгіленген міндеттердің күшін сол сияқты жою не ұзарту (ҚК-нің 63, 64-баптары) туралы қаралғандар: 2007 жылы – 3 420 ұсыным, олардың ішінде қанағаттандырылғандары 2 933 (85,8%), 2008 жылы – 3 927, олардың ішінде қанағаттандырылғандары – 3 274 (83,4%), 2009 жылы – 4 777, олардың ішінде қанағаттандырылғандары – 4 128 (86,4%). Жеке қаулыларды шығару практикасы олардың санының 2007 жылмен салыстырғанда артқанын (14,6%-ға) жəне 2008 жылмен салыстырғанда аздап (0,9%-ға) кемігенін көрсетті. Мысалы, соттар 2007 жылы 2 798 жеке ұйғарым шығарса, 2008 жылы – 3 307, 2009 жылы – 3 277 жеке ұйғарым шығарған. Осы ретте олардың көпшілігі алдын ала тергеу жүргізу кезінде жол берілген жолсыздықтарға байланысты шығарылған ( 2007 жылы – 1 533, 2008 жылы – 1 794, 2009 жылы – 1 641).

Сот төрелігін жүзеге асырудың сапасы. Қылмыстық істерді қараудың сапасына жасалған талдау сапаның жақсарғанын көрсетті.

Мысалы, апелляциялық жəне қадағалау тəртібімен 2007 жылы жергілікті соттардың 325 адамға (немесе 0,6%) қатысты үкімдерінің күші жойылды. Ал

33


2008 жылы – 297 адамға (немесе 0,5%), 2009 жылы – 249 адамға (немесе 0,4%) үкімдерінің күші апелляциялық жəне қадағалау тəртібімен жойылды.

Міне, осылайша, өткен жылы 2007 жəне 2008 жылдармен салыстырғанда сот төрелігін жүзеге асырудың сапасы тиісінше 0,2% жəне 0,1%-ға жақсарды.

Осы ретте облыстық жəне оларға теңестірілген соттарда да (1,6%-ға),сондай-

ақ аудандық жəне оларға теңестірілген соттарда да (0,1%-ға) сапаның жақсарғаны байқалды.

Мысалы, аудандық жəне оларға теңестірілген соттар 2007 жылы 287 адамға (немесе 0,5%), 2008 жылы – 267 адамға (немесе 0,5%), 2009 жылы – 233 адамға (немесе 0,4%) қатысты үкімдердің күшін апелляциялық жəне қадағалау тəртібімен жойды.

Облыстық жəне оларға теңестірілген соттардың апелляциялық жəне қадағалау тəртібімен күші жойылған үкімдерінің саны 2007 жылы 4,4% болды, 2008 жылы осы көрсеткіштер 3,4%-ды, 2009 жылы – 1,8%-ды құрады.

2009 жылы күші жойылған үкімдердің ең үлкен үлес салмағы Солтүстік Қазақстан (1,1%), Жамбыл (1%), Қостанай (1%) облыстарының аудандық жəне оларға теңестірілген соттарына тиесілі. Маңғыстау облысының аудандық жəне оларға теңестірілген соттары үкімдердің күшінің жойылуына жол берген жоқ.

Күші жойылған үкімдердің ең үлкен үлес салмағы мына облыстық соттарға тиесілі: Қарағанды (7%), Павлодар (4,1%), Алматы (4%), бұлардың көрсеткіштері республикалық орташа көрсеткіштен асып кетіп отыр.

Астана қалалық соты, Ақмола, Ақтөбе, Атырау, Шығыс Қазақстан, Қостанай, Қызылорда, Маңғыстау, Солтүстік Қазақстан областық соттары жəне Əскери сот үкімдердің күшінің жойылуына жол берген жоқ.

0,6%

3,8%

0,5%

3,4%

0,4%

3,3%

0,0%

0,5%

1,0%

1,5%

2,0%

2,5%

3,0%

3,5%

4,0%

2007 ж. 2008 ж. 2009 ж.

Апелляциялық жəне қадағалау тəртібімен бұзылған жəне өзгертілген үкімдер

Ьұзылған үкімдер Өзгертілген үкімдер

34


Жергілікті соттар үкімдерінің апелляциялық жəне қадағалау сатыларында күшінің жойылуына көп жағдайларда сот тергеуінің біржақтылы əрі толық жүргізілмеуі себеп болуда.

Мысалы, сот тергеуінің біржақтылы əрі толық жүргізілмеуіне байланысты 2007 жылы 112 адамға қатысты (күші жойылған үкімдердің жалпы санының 34,5%-ы), 2008 жылы – 94 адамға қатысты (31,6%), 2009 жылы – 85 адамға қатысты (34,1%) үкімдердің күші жойылды. Үкімдердің күшінің жойылуына жасалған талдау аудандық жəне оларға теңестірілген соттардың мына істер бойынша үкімдерінің күшінің апелляциялық тəртіппен ең көп жойылғанын көрсетті:

- есiрткi заттарға жəне психотроптық заттарға байланысты (ҚК-нің 259-261 баптары): 2007 жылы 16 адамға қатысты, 2008 жылы - 14 адамға қатысты, 2009 жылы – 18 адамға қатысты;

- алаяқтық туралы (ҚК-нің 177-бабы): 2007 жылы - 13 адамға қатысты, 2008 жылы - 15 адамға қатысты, 2009 жылы – 14 адамға қатысты;

- сенiп тапсырылған бөтен мүлiктi иеленiп алу немесе ысырап ету туралы (ҚК-нің 176-бабы): 2007 жылы - 7 адамға қатысты, 2008 жылы – 1 адамға қатысты, 2009 жылы – 14 адамға қатысты;

- денсаулыққа қасақана ауыр зиян келтіру туралы (ҚК-нің 103-бабы): 2007 жылы - 10 адамға қатысты, 2008 жылы - 6 адамға қатысты, 2009 жылы – 11 адамға қатысты;

- ұрлық туралы (ҚК-нің 175-абы): 2007 жылы – 12 адамға қатысты, 2008 жылы – 11 адамға қатысты, 2009 жылы – 10 адамға қатысты;

0,5% 1,1%0,7%

1,0%0,6%

1,0%0,3%

0,7% 0,5% 0,5%

3,2%0,5%

0,9%0,4%

0,6% 0,4%

0,5% 0,4% 0,3%

0,3% 0,5%

0,3% 0,4% 0,3%

0,3% 0,3%

0,1%0,2%

0,9%0,2%

0,3% 0,2%

0,6% 0,0%

0,0% 0,5% 1,0% 1,5% 2,0% 2,5% 3,0% 3,5%

Солтүстік Қазақстан

Жамбыл

Қостанай

Шығыс Қазақстан

Астана қ.

Əскери соттар

Ақтөбе

Қарағанды

Алматы обл.

Алматы қ.

Павлодар

Оңтүстік Қазақстан

Атырау

Ақмола

Қызылорда Батыс Қазақстан

Маңғыстау

Апелляциялық жəне қадағалау тəртібімен бұзылған жергілікті соттардың үкімдері

2009 ж.

2008 ж.

35


- тонау туралы (ҚК-нің 178-бабы): 2007 жылы - 5 адамға қатысты, 2008 жылы – 8 адамға қатысты, 2009 жылы – 9 адамға қатысты;

- жеке айыптау: 2007 жылы – 31 адамға қатысты, 2008 жылы - 22 адамға қатысты, 2009 жылы – 29 адамға қатысты.

Қадағалау тəртібімен күші жойылған үкімдер шығарылған істерді зерделеу соттардың мынадай істерді қарау кезінде ең көп қателіктерге жол беріп келе жатқанын көрсетті:

- есiрткi заттарға жəне психотроптық заттарға байланысты (ҚК-нің 259-бабы): 2007 жылы - 11 адамға қатысты, 2008 жылы - 9 адамға қатысты, 2009 жылы – 4 адамға қатысты;

- алаяқтық туралы (ҚК-нің 177-бабы): 2007 жылы - 7 адамға қатысты, 2008 жылы - 5 адамға қатысты, 2009 жылы – 5 адамға қатысты;

- сенiп тапсырылған бөтен мүлiктi иеленiп алу немесе ысырап ету туралы (ҚК-нің 176-бабы): 2007 жылы - 3 адамға қатысты, 2008 жылы – 1 адамға қатысты, 2009 жылы – 4 адамға қатысты.

Сондай-ақ өткен жылы қорқытып алушылық туралы (ҚК-нің 181-бабы) істер бойынша үкімдердің ең көп жойылуына жол берілді (4 адамға қатысты), ал өткен кезеңдерде осы санаттағы істер бойынша күші жойылған үкімдер болған жоқ.

Билiктi не қызметтiк өкiлеттiктi асыра пайдалану туралы (ҚК-нің 308-бабы: 2007 жылы - 5 адамға қатысты, 2008 жылы – 0, 2009 жылы – 1 адамға қатысты) жəне адам өлтіру туралы (ҚК-нің 96-бабы: 2007 жылы - 5 адамға қатысты, 2008 жəне 2009 жылдары үкімдердің күшінің жойылуына жол берілмеген) істер бойынша күші жойылған үкімдердің саны қысқарды.

Міне, осылайша, есiрткi заттардың жəне психотроптық заттардың заңсыз айналымына, сондай-ақ алаяқтыққа жəне сенiп тапсырылған бөтен мүлiктi иеленiп алуға немесе ысырап етуге байланысты істерді қарау кезінде əлі де ең көп жолсыздықтар орын алуда.

Адамдарды негізсіз соттау соңғы үш жыл ішінде екі есе дерлік азайса да жергілікті соттар осындай фактілерге əлі де жол беруде.

Мысалы, 2007 жылы жергілікті соттардың 27 адамға қатысты үкімдерінің күші апелляциялық жəне қадағалау тəртіптерімен жойылып, істер қылмыс оқиғасы мен құрамының болмауына жəне айыптаудың дəлелденбеуіне байланысты қысқартылды. Бұл сотталғандардың жалпы санының 0,06%-ын құрайды. 2008 жылы - 24 адамға қатысты үкімдердің күші жойылды немесе 0,05%, 2009 жылы - 14 адамға қатысты үкімдердің күші жойылды немесе 0,03% (бұл мəліметтерге Жоғарғы Сот күшін жойған үкімдер қосылмаған).

Осы ретте соттар 2007-2009 жылдары тиісінше 14, 6 жəне 5 адамға қатысты жеке айыптау істері бойынша қылмыстық істерді қарау кезінде ең көп жолсыздықтарға жол берді. Соттардың ақтау үкімдерін шығару сапасы 2009 жылы жақсарды (тиісінше 3,3%-ға жəне 6,3%-ға). Мысалы, 2007 жылы 25 адамға қатысты ақтау үкімдерінің күші жойылды, бұл жалпы ақталған адамдар санының 8,1%-ын құрайды, 2008 жылы – 36 адамға қатысты немесе 11,1%, 2009 жылы – 19 адамға қатысты ақтау үкімдерінің күші жойылды немесе 4,8%.

Өзгертілген үкімдердің саны да кеміп келеді. 2007 жылы 2 157 адамға қатысты (3,8%), 2008 жылы – 2 056 (3,4%) адамға қатысты, 2009 жылы – 2 069 адамға қатысты (3,3%) үкімдер өзгертілді.

36


Апелляциялық жəне қадағалау сатыларының қайта қарауының нəтижесінде

үкімдер көбінесе мына жағдайларда өзгертілді: - саралау өзгертілмей, жаза төмендетіліп: 2007 жылы – 613 адамға қатысты,

2008 жылы – 621 адамға қатысты, 2009 жылы – 672 адамға қатысты; - саралау өзгертіліп жəне жаза төмендетіліп: 2007 жылы – 588 адамға қатысты,

2008 жылы – 517 адамға қатысты, 2009 жылы – 553 адамға қатысты; - саралау өзгертілмей, неғұрлым қатаң жаза тағайындай отырып: 2007 жылы –

250 адамға қатысты; 2008 жылы – 350 адамға қатысты, 2009 жылы – 310 адамға қатысты;

- саралау өзгертіліп, жаза төмендетілмей: 2007 жылы – 172 адамға қатысты, 2008 жылы – 122 адамға қатысты, 2009 жылы – 85 адамға қатысты.

Міне осылайша, соттар соталғандарға жаза тағайындау кезінде де, сондай-ақ олардың əрекеттерін бағалау кезінде де қателіктерге жол беруде, мұның өзі үкімдердің өзгертілуіне əкеп соғады.

Жаза тағайындау. Жазаларды тағайындау практикасын зерделеу соттардың көп жағдайларда

сотталғандарға қатысты жазалау шарасы ретінде бас бостандығынан айыруды қолданатынын көрсетті.

Мысалы: - 2007 жылы 16 628 адам немесе сотталғандардың санының 46,3% -ы; - 2008 жылы – 17 302 адам (47,0%); - 2009 жылы – 18 958 адам (47,5%) бас бостандығынан айыруға сотталды. Міне, осылайша, жазаның осы түрін қолдану артты ( 1,2%-ға). Осы ретте соттар бас бостандығынан айыру жазасын жасалған

қылмыстардың ауырлық дəрежесіне сай қолдануда. Мəселен, соттар жазаның осы түрін негізінен қылмыстың аса ауыр жəне ауыр

түрлерін жасаған адамдарға қолдануда. Мұнымен қатар, қылмыстардың аса ауыр

4,1%8,8%

4,7%8,7%3,9%

6,8% 4,0%

6,7% 3,7% 5,0%

4,7%4,6%

1,5% 4,1%2,5%

3,8%3,6%

2,6%3,9%

2,6%1,9%2,4%

3,4%2,3%

4,1%2,2%

4,1%1,9%2,0%

1,7%2,0%

1,4% 5,1%1,0%

0,0% 1,0% 2,0% 3,0% 4,0% 5,0% 6,0% 7,0% 8,0% 9,0%

Апелляциялық жəне қадағалау тəртібімен өзгертілген жергілікті соттардың үкімдері

2009 ж.

2008 ж.

Мангистауская

Астана қ.

Ақтөбе

Атырау

Батыс Қазақстан

Қарағанды

Оңтүстік Қазақстан

Қызылорда

Алматы қ.

Ақмола

Солтүстік Қазақстан

Алматы обл.

Қостанай

Əскери соттар

Павлодар

Жамбыл

Шығыс Қазақстан

37


жəне ауыр түрлерін жасаған адамдарға да, сондай-ақ орташа жəне ауырлығы шағын қылмыстарды жасаған адамдарға да жазаның осы түрін тағайындау өткен жылмен салыстырғанда кеміді ( 0,2%-ға).

2007 жылы 11 594 адам немесе бас бостандығынан айыруға сотталған адамдардың жалпы санының 69,7%-ы аса ауыр жəне ауыр қылмыстарды жасағаны үшін бас бостандығынан айыруға сотталды. Осы көрсеткіштер тиісінше мынадай болды:

2008 жылы - 11 783 (68,1%), 2009 жылы – 12 867 адам (67,9%). Орташа ауыр қылмыстарды жасағандары үшін сотталғандардың саны

мынадай: 2007 жылы – 4465 адам (26,9%), 2008 жылы – 4 830 (27,9%), 2009 жылы – 5 280 (27,9%). Ауырлығы шағын қылмыстарды жасағандары үшін сотталғандардың саны мынадай: 2007 жылы – 483 адам (2,9%), 2008 жылы – 548 (3,2%), 2009 жылы – 641 (3,4%). Мына жазаларды қолдану артты: айыппұл (0,6%-ға), бас бостандығын шектеу (0,6%-ға), қамауға алу (0,06%-ға), сондай-ақ белгілі бір лауазымды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу ( 0,03%-ға). Мына жазаларды қолдану кеміді: шартты түрде соттау (2,3%-ға), қоғамдық жұмыстар (0,1%-ға). Түзеу жұмыстарын тағайындау 2007 жылдың деңгейінде қалды. Мəселен, соттардың жазалардың осы түрлерін қолдануы төмендегідей болды: 1) айыппұл: 2007 жылы – 1 403 адамға қолданылды (сотталғандардың жалпы санының 3,9%-ы), 2008 жылы – 1 559 (4,2%), 2009 жылы - 1 796 (4,5%); 2) түзеу жұмыстары: 2007 жылы – 99 адамға қолданылды (0,3%), 2008 жылы – 145 (0,4%), 2009 жылы – 101 (0,3%); 3) шартты түрде соттау: 2007 жылы – 13 863 адамға қолданылды (38,6%), 2008 жылы – 13 633 (37%), 2009 жылы – 14 459 (36,3%); 4) белгілі бір лауазымды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан айыру: 2007 жылы – 4 адамға қолданылды (0,01%), 2008 жылы – 11 (0,03%), 2009 жылы – 17 (0,04%); 5) қоғамдық жұмысқа тартылғандар: 2007 жылы – 1 113 адам (3,1%), 2008 жылы – 1 119 (3,0%), 2009 жылы – 1 212 (3,0%); 6) бас бостандығын шектеу жазасы тағайындалғандар: 2007 жылы – 495 адам (1,4%), 2008 жылы – 726 (2,0%), 2009 жылы – 780 (2,0%); 7) қамауға алу жазасы қолданылғандар: 2007 жылы – 12 адам (0,03%), 2008 жылы – 19 (0,05%), 2009 жылы – 36 (0,09%).

Істердің санаттары бойынша жаза тағайындау практикасын талдау сотталғандарға аса ауыр қылмыстарды жасағаны үшін іс жүзінде бас бостандығынан айыру жазасымен қатар шартты түрде соттау жазасының да қолданылғанын көрсетті (2007 жылы – 6, 2008 жылы – 10, 2009 жылы - 6). 2007 жылы 1 адамға қатысты қамауға алу жазасын есептеменде жазалардың басқа түрлері тағайындалмаған. Ауыр қылмыстарды жасағаны үшін көп жағдайларда бас бостандығынан айыру үшін шартты түрде соттау қолданылған ( 2007 жылы – 4 426 адамға қатысты ( 31,7%), 2008 жылы – 4 400 адамға қатысты (31,8%), 2009 жылы – 4 557 адамға қатысты (30,6%)). Айыппұл тағайындау 2007 жылмен салыстырғанда төмендеді (0,04%-ға) жəне 2008 жылдың деңгейінде қалды (2007 жылы – 8 адам (0,06%), 2008 жылы – 5 адам (0,02%), 2009 жылы – 5 адам (0,02%)). Бас бостандығын шектеу жазасын қолдану өткен жылмен салыстырғанда төмендеді (0,03%-ға), алайда 2007 жылмен салыстырғанда артты (0,02%-ға) ( 2007 жылы – 5 (0,04%), 2008 жылы – 12 (0,09%), 2009 жылы – 9 (0,06%)). Соттар ауыр қылмыстардың жасалғаны үшін қамауға алу жазасын қолдана бастады. Мəселен 2007 жылы жазаның осы түрі қолданылмаса, қамауға алу жазасы 2008 жылы 4 адамға тағайындалды (0,03%), ал 2009 жылы – 5 адамға (0,03%) тағайындалды.

38


Соттар орташа ауырлықтағы қылмыстар үшін де көбінесе бас бостандығынан айыру жазасын тағайындады. Осы орайда сотталған адамдардың əрбір екіншісіне шартты түрде соттау жазасы тағайындалған, алайда олардың саны кеміді (2,7%-ға). Осы жазаның əр жыл бойынша тағайындалу көрсеткіштері мынадай: 2007 жылы 7 757 адам (осы санат бойынша сотталғандар санының 50,6%-ы), 2008 жылы – 7 503 (48%), 2009 жылы - 8 058 (47,9%). Сондай-ақ қоғамдық жұмыстарға (2007 жылы – 545 (3,6%), 2008 жылы – 443 (2,8%), 2009 жылы – 473 (2,8%)) жəне түзеу жұмыстарына тарту қысқарды (2007 жылы – 42 (0,3%), 2008 жылы -55 (0,4%), 2009 жылы – 39 (0,2%)). Айыппұл тағайындау іс жүзінде өзгерген жоқ (2007 жылы – 496 (3,2%), 2008 жылы – 473 (3%), 2009 жылы – 528 (3,1%)). Сонымен қатар қамауға алуды (2007 жылы – 1 (0,007%), 2008 жылы – 6 (0,04%), 2009 жылы – 10 (0,06%)) жəне белгілі бір лауазымды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан айыруды қолдану артты (2007 жылы – 4 (0,03%), 2008 жылы – 9 (0,06%), 2009 жылы – 12 (0,07%)). Ауырлығы шағын қылмыстар бойынша айыппұл тағайындау 2008 жылмен салыстырғанда артты (0,4%-ға), алайда 2007 жылмен салыстырғанда кеміді (9,8%-ға) (2007 жылы – 1 378 (34,6%), 2008 жылы – 1062 (24,4%), 2009 жылы – 1231 (24,8%)), мына жазаларды қолдану артты: бас бостандықты шектеу тиісінше 1,8%-ға жəне 0,9%-ға ( 2007 жылы – 158 (4%), 2008 жылы – 213 (4,9%), 2009 жылы – 286 (5,8%)), белгілі бір лауазымды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан айыру өткен жылмен салыстырғанда - 0,05%-ға ( 2007 жылы – 0, 2008 жылы – 2 (0,05%), 2009 жылы – 5 (0,1%)), қамауға алу 0,1%-ға (2007 жылы – 9 (0,2%), 2008 жылы – 8 (0,2%), 2009 жылы – 14 (0,3%)). Сонымен қатар, бас бостандығынан айыруға жəне түзеу жұмыстарына шартты түрде соттау қысқарды (2007 жылы – 1 492 (37,4%), 2008 жылы – 1 511 (34,7%), 2009 жылы -1 675 (33,7%)), сондай-ақ қоғамдық жұмыстарға тарту 2008 жылмен салыстырғанда қысқарды (0,7%-ға), алайда 2007 жылмен салыстырғанда артты ( 0,7%-ға) (2007 жылы – 563 (14,1%), 2008 жылы – 674 (15,5%), 2009 жылы – 737 (14,8%)) жəне түзеу жұмыстарына тарту қысқарды (2007 жылы – 56 (1,4%),2008 жылы – 85 (2%), 2009 жылы – 62 (1,2%)).

Жоғарыда көрсетілген мəліметтер тұтастай алғанда соттардың жазаларды жасалған қылмыстардың ауырлығына сəйкес қолданғандарын көрсетті, дегенмен бас бостандығынан айыру жазасы үш жыл жəне одан да көп уақыт бойы тұрақты түрде сақталуда жəне керісінше бас бостандығынан айырумен байланысты емес жазалар түрлері аз қолданылуда.

Соттардың қосымша жазалау шараларын тағайындау практикасын талдау соттардың мүлікті тəркілеуді, белгілі бір лауазымды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан айыруды жиі қолданатынын, ал алкоголизмнен жəне нашақорлықтан мəжбүрлеп емдету, арнаулы, əскери немесе құрметтi атағынан, сыныптық шенiнен, дипломатиялық дəрежесiнен, бiлiктiлiк сыныбынан жəне мемлекеттiк наградаларынан айыру жазаларын сирек қолданатынын көрсетті. Мысалы, мүлікті тəркілеу 2007-2008 жылдармен салыстырғанда тиісінше 3,8%-ға жəне 3,9%-ға артты (2007 жылы – 5 061 (14,1%), 2008 жылы – 5 159 (14%), 2009 жылы – 7 137(17,9%), белгілі бір лауазымды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан айыру өткен жылмен салыстырғанда 0,3%-ға артты ( 2007 жылы – 1 079 (3%), 2008 жылы – 1 013 (2,7%), 2009 жылы – 1 177 (3%)).

Арнаулы, əскери немесе құрметтi атағынан, сыныптық шенiнен, дипломатиялық дəрежесiнен, бiлiктiлiк сыныбынан жəне мемлекеттiк наградаларынан айыру жазаларын тағайындау тиісінше 0,02%-ға жəне 0,01%-ға (2007 жылы – 27 (0,08%), 2008 жылы – 24 (0,07%), 2009 жылы – 24 (0,06%), мəжбүрлеп емдету – тиісінше 2,6%-ға жəне 0,5%-ға қысқарды (2007 жылы – 6 848 (15,3%), 2008 жылы – 4 853 (13,2%), 2009 жылы году – 5 081 (12,7%)).

39


Айыппұл тағайындау өзгеріссіз қалды (2007 жылы – 176 (сотталғандар санының 0,5%-ы), 2008 году – 173 (0,5%), 2009 жылы – 207 (0,5%). Сотталғандардың құрамы жөніндегі талдау мына қылмыстар санының артқанын көрсетті: - əйелдер жасаған қылмыстар - 1,4%-ға жəне 0,5%-ға (2007 жылы – 3 817 (10,6%), 2008 жылы – 4 237 (11,5%), 2009 жылы – 4 784 (12%)); - адамдар тобы жасаған қылмыстар - 1,9%-ға жəне 0,9%-ға (2007 жылы – 10 825 (30,2%), 2008 жылы – 11 489 (31,2%), 2009 жылы – 12 803 (32,1%).

Сонымен қатар, алкогольдік масаю жағдайында қылмыс жасап сотталған адамдар санының тиісінше 3,7%-ға жəне 2%-ға азайғаны байқалады (2007 жылы – 9 394 (26,2%), 2008 жылы – 9 027 (24,5%), 2009 жылы – 8 959 (22,5%)). Ұйымдасқан топ болып жасаған қылмыстар бойынша сотталғандар санының 2008 жылмен салыстырғанда 0,2%-ға азаюымен қатар 2007 жылмен салыстырғанда олардың санының 0,3%-ға көбейгені байқалуда (2007 жылы – 183 (0,5%), 2008 жылы – 363 (1,0%), 2009 жылы – 308 (0,8%)).

Нашақорлықпен масаю жағдайында қылмыс жасап сотталғандардың саны 2007 жылмен салыстырғанда 0,1%-ға азайды жəне 2008 жылдың деңгейінде қалды (2007 жылы - 284 (0,8%), 2008 жылы – 276 (0,7%), 2009 жылы - 285 (0,7%)).

Кəмелетке толмаған сотталған адамдардың саны 2007 жəне 2008 жылдармен салыстырғанда тиісінше 0,7%-ға жəне 1%-ға кеміді (2007 жылы – 2 680 (6%), 2008 жылы – 2 853 (6,3%), 2009 жылы - 2654 (5,3%)). Мұнымен қатар, соттардың кəмелетке толмаған адамдарға бас бостандығынан айыру жазасын қолдануы 2007 жылмен салыстырғанда 1,7 %-ға азайды, ал 2008 жылмен салыстырғанда олардың саны 0,3%-ға артты (2007 жылы – 714 (26,6%), 2008 жылы – 704 (24,7%), 2009 жылы – 660 (24,9%)), сондай-ақ қоғамдық жұмыстарға тарту тиісінше 1,1%-ға жəне 0,2%-ға қысқарды (2007 жылы – 54 (2%), 2008 жылы – 31 (1,1%), 2009 жылы – 25 (0,9%)), бостандықты шектеуді қолдану тиісінше 0,9%-ға жəне 1,6%-ға қысқарды (2007 жылы – 80 (3%), 2008 жылы – 107 (3,7%), 2009 жылы – 57 (2,1%)). Түзеу жұмыстарын тағайындау өткен жылмен салыстырғанда 0,06%-ға азайды жəне 2007 жылдың деңгейінде қалды (2007 жылы – 1 (0,04%), 2008 жылы – 4 (0,1%), 2009 жылы – 1 (0,04%).

Мына жазаларды қолдану артты: кəмелетке толмағандарды шартты түрде соттау тиісінше 0,7%-ға жəне 13,5%-ға (2007 жылы -1536 (57,3%), 2008 жылы – 1 629 (44,5%), 2009 жылы - 1540 (58%)), тəрбие сипатындағы мəжбүрлеу шаралары 0,6%-ға жəне 0,7%-ға (2007 жылы – 146 (5,4%), 2008 жылы – 151 (5,3%), 2009 жылы – 160 (6%)), айыппұл 2008 жылмен салыстырғанда 0,03%-ға, алайда 2007 жылмен салыстырғанда 0,1%-ға кеміді (2007 жылы – 5 (0,2%), 2008 жылы – 2 (0,07%) , 2009 жылы – 3 (0,1%)). Міне, осылайша, талдау жасалған кезең ішінде кəмелетке толмаған сотталған адамдардың саны азайды, сондай-ақ оларға нақтылы бас бостандығынан айыру жазасын қолдану да қысқарды (көп жағдайда шартты түрде соттау қолданылады). Мұнда кəмелетке толмағандардың істері жөніндегі соттарды құру оң рөл атқарды деп есептейміз. Олар осы істерді əлдеқайда мұқият қарап, барлық мəн-жайларды жəне кəмелетке толмағандардың мінездемелерін ескере отырып шешім қабылдауда.

Жоғарғы Сот Аппаратының Сот мониторингі бөлімі

40

Ж Е Р Г І Л І К Т І С О Т Т А Р Д А

Ақмола облысының соттарында 2009 жылы қаралған қылмыстық істер бойынша

жаза тағайындау практикасын талдау

Жаза тағайындау тəжірибесін зерделеу соттардың тұтастай алғанда қылмыстық жəне қылмыстық іс жүргізу заңнамасына сəйкес жаза тағайындайтынын көрсетті. Соттар жаза тағайындау барысында қылмыстың ауырлығын, кінəлілердің жеке басын, сондай-ақ жазаны жəне жауапкершілікті ауырлататын жəне жеңілдететін мəн-жайларды жан-жақты ескретіні байқалды.

Дегенмен соттардың дұрыс жаза қолданбауына байланысты апелляциялық, қадағалау тəртібімен үкімдер өзгертілуі де баршылық.. Ақмола облысының соттары бойынша 2009 жылы жалпы сотталғандардың саны 2480 адамды кұрады. Олардың ішінде бас бостандығынан айыруға сотталғандардың саны 893 адам, яғни олардың үлес салмағы 36 % құрайды. Оның ішінде аса ауыр қылмыс жасағандардың саны 131 адам, олардың бəріне де бас бостандығын айыру жазасы қолданылған, яғни 100% құрайды. Ауыр қылмыстар санатына жататын істер бойынша 835 адам сотталған, олардың ішінде 503 адамға бас бостандығынан айыру жазасы тағайындалған, ол үлес жағынан 60,2 пайызды құрайды. Ал 332 адамға ҚК-нің 63-бабын қолдана отырып жаза шарты тұрде тағайындалған немесе 39,8 пайыз болады. Орташа ауырлықтағы қылмыстық істер бойынша 1241 адам сотталған. Оның ішінде 233 адам бас бостандығынан айыруға сотталған немесе үлес жағынан 18,8 пайызды құрайды. Ал 688 адам бас бостандығынан айыру жазасын шарты түрде өтеуге сотталған немесе 55,4 пайыз, 40 қоғамдық жұмыстарға тартуға 3,2 пайыз, ал 5-не бас бостандығын шектеу жазасы белгіленген немесе 0,4 пайыз. Онша ауыр емес қылмыстар бойынша 273 адам сотталған. Олардың ішінен бас бостандығын айыруға сотталғандардың саны 26 адам немесе үлес бойынша 9,5 пайызға тең. 55 адамға айыппұл жазасы тағайындалған немесе 20,1 пайыз, түзеу жұмыстарына тартуға 4 адам сотталған немесе 1,5 пайыз, 98 адам жазаны шарты тұрде өтеуге сотталған немесе 35,9 пайыз, қоғамдық жұмыстарға тарту жазасына 40 адам сотталған немесе 14,7 пайыз, бас бостандығын шектеу жазасына 14 адам сотталған немесе 5,1 пайыз, қамауға алу жазасына 1 адам немесе 0,4 пайыз. Бас бостандығынан айыру жазасы ең көп қолданылған қылмыстардың түрлерін алсақ, ол төмендегідей : Аса ауыр қылмыстар бойынша сотталғандар саны: ҚР ҚК-нің 96-бабымен - 75 адам, ҚР ҚК-нің 179-бабы 3- бөлігімен – 12 адам, ҚР ҚК-нің 259-бабы 4 -бөлігімен -5 адам, Басқа да аса ауыр қылмыстар бойынша – 38 адам. Ауыр қылмыстар бойынша сотталғандар саны: ҚР ҚК-нің 103-бабымен -113 адам, ҚР ҚК-нің 178-бабы 2,3- бөліктерімен – 82 адам, ҚР ҚК-нің 179-бабы 1,2 -бөліктерімен-67 адам, ҚР ҚК-нің 175-бабы 3 -бөлігімен – 58 адам, ҚР ҚК-нің 120-бабы 2 -бөлігімен -30 адам, ҚР ҚК-нің 259-бабы 2,3- бөліктерімен -19 адам, ҚР ҚК-нің 177-бабы 3 -бөлігімен – 17 адам.

41

Т А Л Д А У

Орташа ауырлық қылмыстар бойынша сотталғандар саны: ҚР ҚК-нің 175-бабы 1,2- бөліктерімен – 129 адам, ҚР ҚК-нің 259-бабы 1 -бөлігімен – 47 адам.

Онша ауыр емес қылмыстар бойынша сотталғандар саны: ҚР ҚК-нің 257-бабының 1- бөлігімен – 1 адам, Өзге де онша ауыр емес қылмыстар бойынша-25 адам. Атап айтқанда, онша ауыр емес қылмыс жасаған У., бұрын сотталмаған, Көкшетау қалалық сотының үкімімен Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің (бұдан əрі- ҚК-нің) 296 -бабының 1- бөлігі бойынша 6 айға бас бостандығынан айырып, жазасын қоныс колониясында өтеуге сотталған. Бұлтартпау шарасы өзгертіліп, сот залынан қамауға алынған. Жазаны өтеу мерзімі 2008 жылғы 11 қарашадан есептелген. У.-дан мемлекет пайдасына 3600 теңге іс жүргізу шығындары өндірілген. Соттың үкімі бойынша У. жəбірленуші Б.-ны автокөлікпен қағып кетіп, денсаулығына орташа ауырлықтағы зиян келтірген. У.-дың қылмыс жасаған кінəсі іс құжаттарымен толық дəлелденіп, ҚК-нің 296-бабының 1- бөлігімен дұрыс сараланған. Сонымен қатар, апелляциалық алқа У.-ға тым қатал жаза тағайындалған деген тұжырымға келіп, сот үкімін жаза тағайындау бөлігінде өзгертті. Бірінші сатыдағы сот сотталғанның қылмысы абайсыздықтан болғанын, қылмысының онша ауыр еместігін, кінəсін толық мойындап өкінетіндігін, тұрғылықты жерінде жақсы жағынан сипатталатынын толық дəрежеде есепке алмаған, сондықтан алқа оған шартты түрде жаза тағайындаған жөні деп шешті жəне бұлтартпау шарасын өзгертіп, қамаудан босатты. Санкцияда баламалы жаза түрлері қарастырылған қылмыстар бойынша бас бостандығынан айыру жазасы тағайындалуының себептерін зерделеу барысында төменгідей мəн-жайлар анықталды. Соттар жаза тағайындаған кезде баламалы жаза түрінің ішінен тек жазаның осы түрін тағайындауға себеп болған мəн-жайларды толық көрсетпейді, нақты дəлелдерді келтірмейді. Атап айтқанда, Атбасар аудандық соты ҚК-нің 259-бабының 1-бөлігімен сотталған Сот Л.-ға жаза тағайындағанда аталған баптың санкциясында баламалы жаза түрлері болса да, неліктен тек бас бостандығынан айыру жазасын тағайындау жөнінде қорытындыға келгенін, басқа баламалы жазаларды неге тағайындауға болмайтындығын дəлелдеп көрсетпеген. Осындай кемшіліктер Көкшетау қалалық соты ҚК-нің 259-бабының 1-бөлігімен соттаған Ч.-ге қатысты істе де жіберілген. Осы кемшіліктер облыс соттарының тəжірибесінде орын алғаны анықталып отыр. Атбасар аудандық сотының 2009 жылғы 2 қарашадағы үкімімен Р. асхана ашып, пайдалануға енгізуге заңсыз рұқсат алу мақсатымен жетекші маман Е.-ге 10000 теңге пара ұсынған үшін айыпталып, ҚК-нің 312-бабының 2-бөлігімен 1 жылға бас бостандығынан айыруға сотталған. Апелляциялық саты Р.-ның іс-əрекетін лауазымды адамға заңсыз əрекет жасау үшін тікелей ниетпен пара беруге оқталу деп ҚК-нің 24-бабының 3-бөлігі, 312-бабының 2-бөлігімен саралады. Өйткені іс құжаттары бойынша, Е. пара алудан бас тартқан, Р., ақшаны оның үстеліндегі дəптердің астына қойғаннан кейін қаржы полициясының кызметкерлері ұстаған. Сонымен қатар, сотталушының егде жасын (60 жас), денсаулығын, кінəсін толық мойындағанын есепке алып, алқа ҚК-нің

42

Т А Л Д А У

63-бабын басшылыққа алып, тағайындалған жазаны шартты түрде өтеу туралы шешім қабылдады. Сондай-ақ, Л. бұрын сотталмаған, Көкшетау қалалық сотының 2008 жылғы 21 қарашадағы үкімімен ҚК-нің 177-бабы 2-бөлігінің «в» тармағымен 2 жылға бас бостандығынан айырып, жазаны жалпы режимдегі түзеу колониясында өтеуге сотталған. Сот үкімі бойынша Л. Көкшетау қаласында полицияның учаскелік инспекторы жəне өкімет өкілі бола тұрып, өзінің қызметтік жағдайын пайдаланып, қаскөйлік ниетпен бөтен мүлікті қолына түсіру мақсатымен, шартты түрде сотталған, құқық қорғау органында есепте тұрған П.-ны жаңылдырып, ұялы телефон ұрлағаны үшін күдікті саналасың деп қорқытып, бұл мəселені оңды шешуге көмектесетіні үшін 10 000 теңге беруді талап еткен. П.-дан 8000 теңге алғаннан кейін ұсталған. Л.-ның алаяқтықпен бөтеннің мүлкін ұрлағаны іс құжаттарымен толық дəлелденді. Жəбірленуші П.-дан 8000 теңгені алғанын Л. теріске шағырмайды. Бірақ алаяқтықты мойындамай, бұл ақшаны П.-дан қарызға алдым деп көрсетеді. Сотталғанның айғақтары жəбірленушінің алдын ала тергеу кезінде жəне сот мəжілісінде берген жауаптарымен бекерге шығарылған. Сонымен қатар, сот Л.-ның жасаған қылмысы орташа санаттағы қылмысқа жататынын, жақсы жағынан сипатталатынын, отбасы жағдайын, асырауында жас баласы барлығын есепке алмаған. Осы жағдайлар Л.-ға ҚК-нің 63-бабымен шартты түрде жаза тағайындауға мүмкіндік беруіне байланысты апелляциялық алқа сот үкімін өзгертіп, ҚК-нің 63-бабын басшылыққа алып, шартты түрде 1 жыл сынақ мерзімімен жаза тағайындады.

Санкциясында баламалы жаза түрлері қарастырылған орташа ауырлық санатына жататын қылмыстар бойынша бас бостандығынан айыру жазасы тағайындалуының себептері жəне дəрежеленуі туралы мысалдар.

Целиноград аудандық сотының 2009 жылғы 20 мамырдағы үкімімен, С. ҚК-нің 259- бабының 1- бөлігімен 2 жылға бас бостандығынан айыруға сотталған, себебі, ол 1985, 1987, 1992, 1996 жəне 1997- жылдары, яғни 5 мəрте, аса ауыр, ауыр жəне орташа ауырлықтағы қылмыстар үшін үзақ мерзімдерге бас бостандығынан айыруға сотталған. Аса ауыр қылмыстар үшін бас бостандығынан айыру жазасы тағайындалуының негізгі себебі, сол қылмыстар үшін заңда тек бас бостандығынан айыру жазасы қарастырылуы. Осы санаттағы қылмыстарды жасағаны үшін сотталғандардың саны - 131 адам. Олардың бəрі бас бостандығынан айыру жазасына сотталған, яки 100%. Орташа ауырлықтағы жəне онша ауыр емес қылмыстар үшін бас бостандығынан айыру жазасы тағайындалуының себептері: Жазалау шараларда тек бас бостандығынан айыру жазасы қарастырылуына байланысты сотталғандардың саны 110 адамды құрайды демек, олардын үлес салмағы 57% құрайды.

Атап айтсақ, Бұланды аудандық сотының 2009 жылғы 9 шілдедегі үкімімен, И. деген азамат, ҚК-нің 175- бабының 2-бөлігінің «а,б,в» тармақтарымен жəне 185- бабының 2- бөлігінің «а» тармағымен 3 жылға бас бостандығынан айыруға сотталған. Себебі, бұл азамат, 2004 жəне 2006 жылдары ҚК-нің 175-бабының 2-бөлігімен 2 мəрте бас бостандығынан айыруға сотталып, ҚК-нің 70-бабына сəйкес, мерзімінен бұрын шартты түрде 2 мəрте босатылған.

Орташа ауырлықтағы жəне онша ауыр емес санаттағы қылмыстар үшін сотталғандар: қылмысты қайталап жасағандар – 400 адам немесе 44,8%. Соның ішінде бір рет соттылығы бар-316 адам немесе 35,4%, екі соттылығы бар – 47 адам

43

Т А Л Д А У

немесе 5,3%, үш жəне одан жоғары жойылмаған немесе алынбаған соттылығы бар – 37 адам немесе 4,1 пайыз. Атап айтқанда, Көкшетау қалалық соты Д.-ны, бұрын бес рет соттылығы болғандықтан орташа ауыр қылмыс жасағаны үшін ҚК-нің 259-бабының 1-бөлігімен бас бостандығынан айыруға соттаған. Сондай-ақ Көкшетау қалалық соты бес рет соттылығы бар М.-ға ҚК-нің 178-бабының 1-бөлігімен 2 жылға бас бостандығынан айыруға жаза тағайындаған. Целиноград аудандық сотының 2009-жылғы 23 қазандағы үкімімен, Г. ҚК-нің 185- бабының 1- бөлігімен 6 айға бас бостандығынан айыруға сотталған. Осы жазаны қолданғанда оның 2000 жəне 2002 жылдары ҚК-нің 178- бабының 2- бөлігімен сотталғаны есепке алынған.

Целиноград аудандық сотының 2009 жылғы 24- қыркүйектегі үкімімен, А. ҚК-нің 358-бабының 1-бөлігімен 1 жылға бас бостандығынан айыруға сотталған, оның бұрын 3 мəрте соттылығы болған. Жоғарыда көрсетілгендей, сотталғандардың қылмыстық жауапкершілігі мен жазасын ауырлататын мəн-жайлардың болу себептері: соттылығы бар адамдар, аса ауыр, ауыр қылмыс жасағандар, мас күйде қылмыс жасағандар жəне қылмыстық жауаптылық пен жазаны ауырлататын мəн-жайлар ескерілген. Осы қылмыстық істер бойынша сотталған адамдардың саны 784 немесе 87,8 % тең. Жаңа қылмысты шартты сынақ мерзімін өтеу кезінде жасаған сотталғандардың саны – 142 немесе 5,7% болады.

Бұланды аудандық сотының 2009 жылғы 7 шілдедегі үкімімен, В. ҚК-нің 175- бабының 2-бөлігінің «б,в» тармақтарымен, ҚК-нің 60-бабына сəйкес, үкімдердің жиынтығымен 4 жылға бас бостандығынан айыруға сотталған. Бұл ретте В.-ның 2008 жылы ҚК-нің 175- бабы 3-бөлігінің «б» тармағымен сотталып, ҚК-нің 63-бабы қолданыла отырып, 4 жылға бас бостандығынан айыруға жаза белгіленгендігі есепке алынған. Сотталғандардың жаңа қылмысты мерзімінен бұрын шартты түрде өтеуге босатылған жағдайда жасауы – 152 адам немесе үлес мөлшері 6,1 пайызды құрайды. Атап айтқанда, Бұланды аудандық сотының 2009 жылғы 25 мамырдағы үкімімен, Ш. ҚК-нің 175- бабының 2- бөлігінің «а,б,в» тармақтарымен, бірнеше ұрлық жасағаны үшін 2 жыл бас бостандығынан айырылуға сотталған. Бұрын бұл азамат əйел зорлағаны үшін Қаз.КСР-і ҚК-нің 101-I бабының 3-I бөлігімен 5 жылға бас бостандығынан айыруға сотталған, 2001 жылы ҚР ҚК-нің 178- бабының 2-бөлігімен, 179- бабының 2-бөлігімен 6 жылға бас бостандығынан айырылуға сотталған. 2006 жылы қараша айында аталған жазалардан ҚК-нің 70- бабына сəйкес мерзімінен бұрын шартты түрде босатылған. 2009 жылғы ұрлықтарын ол осы шартты түрде босатылған мерзімі аяқталмаған кезде жасаған. Сотталғандардың жаңа қылмысты бұрынғы қылмысы үшін үкімнің орындалуы кейінге қалдырылған жағдайда жасауы – 5 адам немесе 0,6%.

Сотталғандардың жаңа қылмысты жаза өтеу мекемесінде жасауы - 7 адам немесе 0,8%.

Целиноград аудандық сотының 2009 жылғы 24 қыркүйектегі үкімімен, А. ҚК-нің 358- бабының 1-бөлігімен 1 жылға бас бостандығынан айыруға сотталған. Ол осы қылмысты жаза өтеу мекемесінде жасаған.

Жоғарыда сипатталған мысалдар, Ақмола облыстық соттарының жаза тағайындағанда ҚК-нің 52-бабының жəне басқа да баптарының, сонымен қатар Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының нормативтік қаулыларының талаптарына сəйкес, заңды жəне негізді үкімдер қабылдайтынын көрсетеді.

44

Т А Л Д А У

Жалпы алғанда қылмыстық істерді зерделеу, соттардың жаза тағайындау барысында жасаған қылмыстың ауырлығын, кінəлілердің жеке басын, жазаны жəне жауапкершілікті ауырлататын жəне жеңілдететін мəн -жайларды ескеріп тағайындайтынын көрсетті.

Солай болғанмен жазаны дұрыс қолданбауына байланысты апелляциялық, қадағалау тəртібімен 66 адамға қатысты үкімдер өзгертілді. Онын ішінде тагайындалған жазаны женілдету мақсатында 49 адамға қатысты үкім өзгертілді, ал 17 адамға қатысты жазаны ауырлату мақсатында өзгертілді. Аталған негіздермен бұзылған үкім болған жоқ. Атап айтқанда, Атбасар аудандық сотының 2009 жылғы 5 тамыздағы үкімімен С. ҚК-нің 175-бабы 2-бөлігінің «б,в» тармақтарымен 4 жылға бас бостандығынан айырып, жазаны жалпы режимдегі түзеу колониясында өтеуге сотталған. Соттың үкімі бойынша С. - Л. мен И.-дың мүліктерін жасырын түрде бірнеше рет ұрлады деп кінəланған. Оның қылмыстық іс-əрекеті ҚК-нің 175-бабы 2-бөлігінің «б.в» тармақтарымен сараланған. Бұл диспозиция бойынша тек жазалау шарасы тек қана бас бостандығын айыру болып қарастырылғанмен, сот жаза тағайындағанда ҚК-нің 53-бабының 4-бөлігінің талаптарын бұзған. Жазаны жеңілдететін мəн-жайлар болып, ауырлататын мəн-жайлар болмаған жағдайда, орташа ауыр қылмыс жасаған кезде жаза мерзімі немесе мөлшері тиісті бапта қарастырылған жазаның неғұрлым қатаң түрінің ең жоғары мерзімінің жартысынан аспауға тиіс. Бірінші сатыдағы сот жаза тағайындағанда сотталғанның кінəсін толық мойындап өкінетінін жазаны жеңілдететін мəн-жай ретінде есептемеген. Іс бойынша оның жазасын ауырлататын мəн-жайлар жоқ. Сондықтан С.-ға ҚК-нің 53-бабының 4-бөлігіне сəйкес, орташа ауыр қылмыс жасағаны үшін жаза мерзімі 2 жыл 6 айдан аспауға тиіс. Облыстық соты алқасының 2009 жылғы 30 қыркүйектегі ұйғарымымен аудандық соттың үкімі өзгертіліп, С.-ға тайғайындалған жаза 2 жылға дейін төмендетілді.

Тағайындалған жаза мөлшерінің аздығына байланысты, Зеренді аудандық сотының ҚК-нің 96-бабының 1-бөлігімен 6 жылға бас бостандығынан айыруға сотталған Д.-ға қатысты үкімі прокурордың наразылығымен өзгертілді. Апелляциялық алқанын қаулысымен Д. 8 жылға бас бостандығынан айыруға сотталды.

Бұланды аудандық сотының үкімімен М. жəне В. ҚК-нің 259-бабының 1-бөлігі бойынша кінəлі деп танылып, екеуіне де 2 жылға бас бостандығынан айыру, жазасын жалпы тəртіптегі түзеу колониясында өтеу тағайындалған.

Бұл үкім мынадай негіздерге байланысты өзгертілді: сот «Есірткі,психотроптық жəне улы заттарды заңсыз айналымға түсіру жөніндегі істер бойынша заңнаманы қолдану туралы» Жоғарғы Соттың 1998 жылғы 14 мамырдағы № 3 нормативтік қаулысын жəне оған енгізілген 1999 жылғы 30 сəуірдегі, 2000 жылғы 22 ақпандағы, жəне 2003 жылғы 11 шілдедегі өзгертулер мен толықтыруларды ескермеген. Осы қаулының 4-тармағында көрсетілгеніндей, кез келген əдейі жасалған əрекет нəтижесінде бір есірткі, психотроптық зат, прекурсор Тізімге енгізілген басқа затқа айналдырылса, заңсыз дайындау болып табылады.

Осы аталған қылмыстық іс бойынша марихуананың тұқымынан (бір есірткі құралынан) термикалық өңдеу жолымен жəне сүт қосу арқылы каннабис қоспасы алынған (басқа есірткі құралы). Марихуана сияқты каннабис қоспасы да есірткі құралдарының ақпараттық Тізіміне енгізілген.

Іс бойынша жасалған сараптауға сəйкес, алынған есірткі құралы - кептірілген марихуананың салмағы 505 грамды құрайды, каннабис қоспасының кептірілген қалдығы 46,75 грамм, бұл Тізімге орай көп мөлшерді құрайды.

45

Т А Л Д А У

Осыған байланысты прокурордың апелляциялық наразылығы бойынша алқа М.-ға, В.-ға қатысты үкімді өзгертті, олардың əрекеті ҚК-нің 259-бабының 1-бөлігінен ҚК-нің 259-бабы 3-бөлігінің «а,в» тармақтарына қайтадан сараланды, осы бап бойынша оларға мүлігі тəркіленіп, 7 жылға бас бостандығынан айыру жазасы тағайындалды.

Алдын ала тергеу органы Т.-ға ҚК-нің 259-бабының 2-болігі бойынша айып тағып, ісін прокурорға тапсырған.

Бірінші сатыдағы сот үкімнің сипаттау-дəлелдеу бөлімінде Т.-ның əрекеті ҚК-нің 259-бабының 2-бөлігі бойынша саралануға жатады деп дұрыс тұжырым жасаған. Бірақ үкімнің қорытынды бөлімінде ҚК-нің 259-бабының 3-бөлігі негізсіз көрсетілген. Сөйтіп сот ҚІЖК-нің 369, 377-380-баптарының талаптарын бұзған. Сондай-ақ, Жоғарғы Соттың 2002 жылғы 15 тамыздағы №19 «Сот үкімі туралы» нормативтік қаулысының 36- тармағының талаптарын негізсіз бұзған.

Жəне де бірінші сатыдағы сот жаза тағайындағанда ҚК-нің 63-бабын негізсіз қолданып, сотталушының жеке басына, жасаған қылмыстың мəн-жайына толық баға бермеген.

Осыған байланысты облыстық сот алқасы үкімді прокурордың наразылығы бойынша өзгертіп, ҚК-нің 63-бабын негізге алып тағайындалған жазаның күшін жойды. Сотталушының əрекетін ҚК-нің 259-бабының 3-бөлігінен ҚК-нің 259-бабының 2-бөлігіне қайта саралап, оны 3 жылға бас бостандығынан айыруға, жазасын жалпы тəртіптегі түзеу колониясында өтеуге соттады.

Көп жағдайда соттар сотталушының жауапкершілігін жеңілдететін мəн-жайларды ескеріп, жазалау шарасы жөнінде шешімін негіздегенде олардың жеке басы туралы деректерді ескермейді.

Есірткі заттары-салмағы 1112 грамм героинды сату мақсатынсыз, аса көп мөлшерде заңсыз иемденіп сақтағаны үшін Атбасар аудандық соты З.-ға ҚК-нің 259-бабы 2-бөлімі бойынша шартты түрде жаза тағайындаған.Үкімнің кіріспе бөлімінде сотталушының барлық соттылықтары жазылған, ал дəлелдеу бөлімінде сот «Қазақстан Республикасының тəуелсіздік күнін мерекелеуге байланысты рақымшылық жасау туралы» Заңның 15-бабын негізсіз басшылыққа алып, бұрынғы соттылықтары жойылды деп қате тұжырым жасаған.

Көкшетау қалалық сотының үкімімен О. ҚК-нің 259-бабының 2-бөлігі бойынша кінəлі деп танылып, 3 жылға бас бостандығынан айыруға сотталған.

Облыстық сот алқасы жазаның тым қатал болуына байланысты үкімді өзгертті. О.-ның бұрын қылмыстық жауапкершілікке тартылмағанын, жасаған əрекетін мойындағанын, тұратын мекен-жайы бойынша жақсы жағынан мінезделгенін, іс бойынша ешкімге зиян келтірмегенін ескеріп, тағайындалған жазаға ҚК-нің 63- бабын қолданды.

Шортанды аудандық сотының 2009 жылғы 8 сəуірдегі үкімімен Ж. ҚК-нің 175-бабы 2-бөлігінің «б» тармағымен 6 айға бас бостандығынан айыруға сотталған. ҚК-нің 60-бабының 1-бөлігіне сəйкес, бұрынғы ҚК-нің 178-бабы 2-бөлігінің «г» тармағымен 3 жылға шартты түрде бас бостандығынан айыру жазасының күшін жойып, үкімдердің жиынтығы бойынша түпкілікті жаза 3 жыл 1 айға бас бостандығынан айыруға сотталған. ҚК-нің 13-бабының 1-бөлігіне сəйкес, бұрын қасақана жасаған қылмысы үшін соттылығы бар адамның қасақана қылмыс жасауы қылмыстың қайталануы деп танылады. Іс материалдарына жəне де үкімнің көшірмелеріне қарағанда Ж.-ның тонау жасағаны үшін өтелмеген соттылығы бар. Сондықтан оның іс əрекетінде қылмыстың қайталануы бар деп тануға болады жəне де осы мəн-жай айыптау қорытындысы мен айыптау қаулысында да көрсетілген.

46

Т А Л Д А У

«Соттардың қылмыстардың қайталануы туралы заңнаманы қолдануы туралы» Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2007 жылғы 25 желтоқсандағы нормативтік қаулысында сотталушының əрекетінде қылмыстың қайталануын аңықтап, ол бойынша тиісті шешім қабылдау соттың құқығы емес міндеті болып табылады деп көрсетілген. Бірінші сатыдағы сот жоғарыдағы келтірілген мəн-жайды ескеріп, Ж.-ның əрекетінде қылмыстың қайталануы барын саралап, оған ҚК-нің 59-бабының 2 -бөлігі бойынша жаза тағайындауға тиіс болатын. Бірақ бірінші сатыдығы сот осы заңнын талабын ескермеген. Прокурордың іс бойынша келтірілген наразылығына орай, облыстық соттың қадағалау алқасы Ж.-ның əрекетінде ҚК-нің 13- бабының 1-бөлігіне сəйкес қылмыстың қайталануы бар деп танып, ҚК-нің 59-бабының 2-бөлігінің талабын орындап, оған ҚК-нің 175-бабының 2-бөлігі «б» тармағын қолданып, жаза мөлшерін 2 жылға дейін көбейтті.

Темірхан Қасымов, Ақмола облыстық соты

апелляциялық сот алқасының судьясы

47

С І Л Т Е М Е

Сот практикасына сілтеме (2010 жылғы наурыз) 030.001.000. 040.000.000. Азаматтық жəне əкімшілік істер жөніндегі қадағалау сот алқасынан

Бірінші сатыдағы сот жауапкердің деректерін зерттемей, оларға алдын ала баға берген жəне шешімнің дəлелдеу бөлімінде анық дəлелдер келтірмеген (үзінді)

030.001.000. 040.000.000. Азаматтық жəне əкімшілік істер жөніндегі қадағалау сот алқасынан

АІЖК-нің 49-бабының 2-бөлігіне сəйкес, егер бітімгершілік келісім заңға қайшы болса немесе əлдекімнің құқықтары, бостандығы жəне заңды мүдделерін бұзса, сот мұндай келісімді бекітпейді (үзінді)

170.000.000. 180.000.000. Қылмыстық істер жөніндегі қадағалау сот алқасынан

ҚІЖК-нің 24 бабының талабына сəйкес, сот қылмыстық істі қараған кезде істі дүрыс шешуге қажетті жəне жеткілікті мəн-жайларды жан-жақты толық жəне объективті зерттеуі тиіс (үзінді)


Сот жаза тағайындау принциптерін бұзып, сотталғанға тағайындалған жазаны негізсіз ауырлатқан

030.000.000. 030.001.000. 040.000.000. Азаматтық жəне əкімшілік істер жөніндегі қадағалау сот алқасынан

2007-2009 жылдары республиканың жергілікті жəне басқа да соттарының азаматтық істер бойынша сот төрелігін жүзеге асыруы туралы талдамалық анықтама

030.000.000. 030.001.000. 040.000.000. Азаматтық жəне əкімшілік істер жөніндегі қадағалау сот алқасынан

2007-2009 жылдары əкімшілік құқық бұзушылықтар туралы істер бойынша сот төрелігін жүзеге асырудың қорытындылары туралы талдамалық анықтама


Республика соттарының 2007-2009 жылдарда қылмыстық істер бойынша сот төрелігін жүзеге асыруының қорытындылары туралы талдамалық анықтама


Ақмола облысы соттарының 2009 жылы қаралған қылмыстық істер бойынша жаза тағайындау практикасын талдау

48

И З В Л Е Ч Е Н И Я

Â íàäçîðíîé ñóäåáíîé êîëëåãèè ïî ãðàæäàíñêèì è àäìèíèñòðàòèâíûì äåëàì

Âåðõîâíîãî Ñóäà Ðåñïóáëèêè Êàçàõñòàí

При отсутствии соглашения между родителями о местожительстве

детей спор разрешается судом, исходя из интересов детей и с учетом их мнения

постановление № 4гп-45-10 (извлечение)

Т. обратилась в суд с иском к Х. о расторжении брака, указав, что с

ответчиком брачные отношения прекращены и дальнейшее совместное проживание невозможно.

Х. обратился в суд со встречным иском об определении местожительства несовершеннолетнего ребенка с ним, обосновывая свои требования тем, что брак между ними распался из-за измен супруги и ее безразличного отношения к нему и ребенку.

Решением суда №2 г.Актау, оставленным без изменения постановлением коллегии по гражданским делам Мангистауского областного суда (далее-суд апелляционной инстанции), иск Т. удовлетворен, брак между сторонами расторгнут. Во встречном иске Х. отказано, местожительство несовершеннолетнего ребенка-сына А. определено с Т. - матерью.

В ходатайстве Х. и его представитель Б. просят отменить состоявшиеся судебные акты с принятием нового решения об удовлетворении встречных исковых требований Х. в связи с тем, что Т. воспитанием ребенка не занималась и не уделяла должного внимания. В ходатайстве указывается, что они были лишены возможности предоставить дополнительные доказательства на заседании суда апелляционной инстанции, поскольку о дне рассмотрения дела извещены ненадлежащим образом.

Надзорная судебная коллегия Верховного Суда оставила состоявшиеся судебные акты без изменения указав следующее.

Из материалов дела следует, что стороны состоят в браке с 19 апреля 2002 года, имеют несовершеннолетнего ребенка - сына А., 19 января 2007 года рождения. С марта 2009 года стороны общее хозяйство не ведут и живут раздельно. Судом брак расторгнут и в этой части решение не обжаловано.

Согласно заключению Актауского городского отдела образования оба родителя нигде на учете не состоят, материально обеспечены, имеют все необходимые условия для проживания и воспитания ребенка. В связи с чем, вопросы определения местожительства ребенка А. с одним из родителей оставлены на усмотрение суда. Аналогичные выводы содержит акт обследования жилищно-бытовых условий Х., составленный отделом опеки и попечительства.

В обоснование встречных требований об определении местожительства ребенка Х. указал, что Т. не обеспечивала должного воспитания ребенка, вела себя по отношению к нему сдержанно, занималась личными делами, допускала супружескую неверность. Относимых и допустимых доказательств в соответствии с требованиями статей 67-68 ГПК, подтверждающих изложенные им доводы, не представлено. Между тем, в силу статьи 65 ГПК каждая сторона должна доказать те обстоятельства, на которые она ссылается в обоснование своих требований или возражений.

Доводы ходатайства о ненадлежащем извещении о дне слушания дела в апелляционной инстанции областного суда и невозможности представления дополнительных доказательств коллегией проверены.

49


Установлено, что представитель ответчика Б. была ознакомлена с материалами дела и извещена о слушании дела в апелляционной инстанции. Ее заявление об отложении рассмотрения дела суд апелляционной инстанции не удовлетворил, поскольку не представлено достоверных доказательств об уважительности причин отсутствия. О причине отсутствия Х. в деле данных не имеется, он не просил об отложении рассмотрения дела. Рассмотрение дела судом апелляционной инстанции в отсутствие ответчиков согласуется с требованиями статьи 352 ГПК, устанавливающей, что неявка лиц, участвующих в деле, надлежащим образом извещенных о времени и месте рассмотрения дела, не является препятствием к разбирательству дела.

Ответчиком не отрицается, что в суде первой инстанции он участвовал, представлял доказательства в обоснование своих требований и возражений. В связи с чем, доводы ходатайства о лишении возможности представить дополнительные доказательства не могут быть приняты во внимание.

Доводы ответчиков о том, что ребенок вывезен к матери истца в Актюбинскую область в связи с уклонением от воспитания никакими данными не подтверждаются. Об этом в судебном заседании в суде первой инстанции ответчик не заявлял. На заседании коллегии истцом представлены письменные доказательства о проживании ребенка с матерью в г. Астане, наличии у нее постоянного места работы и квартиры на праве собственности, о создании хороших жилищно-бытовых условий для ребенка, подтвержденных заключением Управления образования г. Астаны.

Согласно пункту 2 статьи 65 Закона «О браке и семье» местожительство детей при раздельном проживании родителей устанавливается их соглашением. При отсутствии соглашения спор между родителями разрешается судом, исходя из интересов детей и с учетом их мнения. При этом суд учитывает привязанность ребенка к каждому из родителей, братьям и сестрам, возраст ребенка, нравственные и иные личные качества родителей, отношения, существующие между каждым из родителей и ребенком, возможность создания ребенку условий для развития и воспитания.

С учетом указанных требований закона и установленных обстоятельств по делу, принимая во внимание малолетний возраст несовершеннолетнего ребенка, исходя из его интересов и природной привязанности к матери, суд обоснованно определил его местожительство с матерью. С такими выводами правильно согласился суд апелляционной инстанции.

Доводы ходатайства основаны лишь на несогласии с оценкой представленных сторонами доказательств, что не является существенным основанием к отмене судебных актов, согласующимся с требованиями статьи 218 ГПК о законности и обоснованности.

На основании изложенного, надзорная коллегия Верховного Суда решение суда №2 г.Актау и постановление коллегии по гражданским делам областного суда оставила без изменения, а ходатайство Х. и его представителя Б.- без удовлетворения.

50


Доходом от прироста стоимости недвижимого имущества является положительная разница между стоимостью его реализации и рыночной

стоимостью на дату возникновения права собственности


О. обратился в суд с заявлением об отмене уведомления Налогового

управления по Ауэзовскому району Налогового департамента по г.Алматы № 326 о начисленной сумме налогов и других обязательных платежей в бюджет и пени по результатам налоговой проверки.

Решением районного суда № 2 Ауэзовского района г. Алматы заявление удовлетворено частично. Сумма индивидуального подоходного налога (далее - ИПН), подлежащего взысканию с О., снижена.

Постановлением коллегии по гражданским делам Алматинского городского суда решение суда изменено. Отменено в части снижения сумм ИПН и пени с принятием нового решения об отказе в удовлетворении заявления О.

В ходатайстве заявитель О. просит отменить постановление суда апелляционной инстанции с оставлением в силе решения суда первой инстанции. Указывает, что постановление апелляционной коллегии является незаконным и необоснованным. Судом первой инстанции правильно принят во внимание отчет РГКП «Центр недвижимости по г.Алматы», которым определена рыночная стоимость недвижимого имущества на дату регистрации его на праве собственности.

Надзорная судебная коллегия Верховного Суда ходатайство удовлетворила по следующим основаниям.

По данному делу судом апелляционной инстанции допущено существенное нарушение норм материального права, заключающееся в неправильном истолковании закона.

В соответствии с пунктом 1 статьи 166 Налогового кодекса от 12 июня 2001 года прирост стоимости при реализации недвижимого имущества, не используемого в предпринимательской деятельности, находящегося на праве собственности менее одного года, относится к имущественному доходу. Пунктом 2 данной нормы определено, что доходом от прироста стоимости при реализации указанного имущества является положительная разница между стоимостью реализации имущества и стоимостью его приобретения. При отсутствии стоимости приобретения приростом стоимости является положительная разница между стоимостью реализации имущества и оценочной стоимостью.

Как видно из материалов дела, оспариваемым уведомлением О. начислены ИПН в сумме 4 774 679 тенге и пеня в сумме 1 134 640 тенге.

Из акта № 326 документальной налоговой проверки от 13 марта 2009 года следует, что налогоплательщиком согласно договору купли-продажи от 22 июня 2007 года реализован на сумму 54 900 000 тенге жилой дом с земельным участком в г.Алматы. Указанное недвижимое имущество принадлежало ему на основании договора купли-продажи, акта приемки в эксплуатацию, акта на право собственности на земельный участок, право постоянного землепользования, зарегистрированных РГКП «Центр по недвижимости по г.Алматы».

Согласно акту ДТП «АлматыгорНПЦзем» кадастровая (оценочная) стоимость земельного участка по состоянию на 22 июня 2007 года составляет 5 575 700 тенге, а также по ответу РГКП «Центр по недвижимости по г.Алматы» от 11 марта 2009 года налогооблагаемая стоимость дома на 2007 год составляет 1 577 510 тенге. Всего стоимость дома с земельным участком составляет 7 153 210 тенге. В этой

51


связи О. в соответствии с пунктом 1 статьи 166 Налогового кодекса получила имущественный доход в сумме 47 746 790 тенге.

Суд первой инстанции пришел к выводу о незаконности уведомления в части. При этом исходил из положений пункта 3 статьи 180 Налогового кодекса от 10 декабря 2008 года, согласно которому при отсутствии стоимости приобретения приростом стоимости является положительная разница между стоимостью реализации имущества и рыночной стоимостью на момент возникновения права собственности на реализуемое имущество. В соответствии с отчетом об оценке недвижимого имущества РГКП «Центр по недвижимости по г.Алматы» от 25 июня 2009 года рыночная стоимость домостроения с земельным участком по состоянию на 20 февраля 2007 года составляет 52 012 784 тенге. Таким образом, прирост стоимости составляет 54 900 000 - 52 012 784 = 2 887 216 тенге, который подлежит начислению налога в сумме 288 722 тенге, а размер пени составляет 94 093 тенге.

Изменяя решение суда, апелляционная инстанция указала, что по данному делу подлежит применение статьи 166 Налогового кодекса от 12 июня 2001 года. В связи с отсутствием стоимости приобретения прирост стоимости определяется как положительная разница между стоимостью реализации имущества и оценочной стоимостью, поэтому в удовлетворении заявления О. отказано.

В силу пункта 1 статьи 37 Закона «О нормативных правовых актах» выводы коллегии о применении к налоговым отношениям по данному делу Налогового кодекса от 12 июня 2001 года являются правильным.

Вместе с тем суд апелляционной инстанции, как и налоговый орган, необоснованно исходил из того, что оценочной стоимостью является стоимость, определенная для исчисления налога на имущество уполномоченным государственным органом.

В соответствии с подпунктом 1) пункта 2 статьи 6 Закона «Об оценочной деятельности в Республике Казахстан» для налогообложения объектов недвижимости физических лиц, не используемых в предпринимательской деятельности, проводится обязательная оценка в соответствии с законодательными актами Республики Казахстан.

Между тем согласно подпункту 1-1) статьи 2 указанного закона оценка - это определение рыночной или иной стоимости объекта оценки. Таким образом, оценочной стоимостью является, если не указано иное, рыночная стоимость объекта оценки.

Надзорная судебная коллегия Верховного Суда согласилась с выводом суда первой инстанции о том, что по данному делу доходом от прироста стоимости недвижимого имущества является положительная разница между стоимостью его реализации и рыночной стоимостью на дату возникновения права собственности.

52


В соответствии со статьей 260 ГПК, собственник вправе истребовать свое имущество из чужого незаконного владения

постановление № 4гп-38-10

(извлечение)

ГУ «Аппарат акима Абайского района» обратилось в суд с иском к К. о прекращении права собственности и передаче квартиры, (далее - спорная квартира), в коммунальную собственность.

К. обратился в суд со встречным иском к ГУ «Аппарат акима Абайского района», Б. о признании постановления акимата города Абай от 24 ноября 2003 года и договора найма жилища №330, выданного Б. на спорную квартиру недействительными, и, снятии обременения с квартиры, признании письма акима города Абай №9-10-859 от 16 апреля 2002 года недействительным.

Решением Абайского районного суда, оставленным без изменения постановлением коллегии по гражданским делам Карагандинского областного суда (далее - суд апелляционной инстанции), иск ГУ «Аппарат акима Абайского района» удовлетворен, во встречном иске отказано.

В ходатайстве К. просит отменить состоявшиеся судебные акты, как незаконные и необоснованные с принятием нового решения об удовлетворении его требований, с указанием, что до настоящего времени является собственником спорной квартиры, от которой он не отказывался и не бросал, задолженности по налогам и коммунальным платежам по спорной квартире не имеется, что подтверждается соответствующими справками.

В отзыве на ходатайство Б. указывает, что в спорной квартире проживает на основании договора найма №330 от 24 ноября 2003 года, выданного ГУ «Аппарат акима Абайского района», поскольку спорная квартира была брошена, находилась в антисанитарном состоянии, требовался капитальный ремонт, имелись долги по коммунальным услугам. В связи с невозможностью приезда на заседание коллегии, просит рассмотреть дело без ее участия.

Надзорная судебная коллегия Верховного Суда считает, что ходатайство подлежит удовлетворению, ввиду несоответствия судебных актов требованиям статьи 218 ГПК о законности и обоснованности.

В соответствии с частью 3 статьи 387 ГПК вступившие в законную силу судебные акты могут быть пересмотрены в порядке судебного надзора, если при рассмотрении дела суд допустил существенные нарушения норм материального либо процессуального права. Такие нарушения судом допущены.

Из материалов дела следует, что К. является собственником спорной квартиры на основании договора купли-продажи №3197 от 31 августа 1993 года. В 2000 году истец выезжал в город Астану на заработки и оставил квартиру, принадлежащую ему на праве собственности, сестре С., вместе с мебелью. Впоследствии сестра С., по устной договоренности и с его согласия заселила свою знакомую Б. в спорную квартиру с условием обеспечения сохранности жилья, оплаты коммунальных и других платежей. Договор аренды не составлялся, так как арендную плату не взимали.

Удовлетворяя требования истца, суд, ссылаясь на статью 250 ГК, мотивировал тем, что К. совершены действия, свидетельствующие об его устранении от владения, пользования и распоряжения имуществом без намерения сохранить какие-либо права на это имущество. Суд сослался на архивные данные, из содержания которых следует, что спорная квартира постановлением акимата

53


Абайского района №14/26 «О предоставлении жилья во временное пользование гражданам города Абая» по договору найма передана Б. Доводы К. относительно устной договоренности его сестры с Б. о временном проживании в спорной квартире на условиях оплаты коммунальных услуг суд признал несостоятельными. С такими выводами согласился суд апелляционной инстанции.

Согласно пункту 6 нормативного постановления Верховного Суда «О практике рассмотрения судами споров о праве на жилище, оставленное собственником» от 20 апреля 2006 года №3, оставленным (брошенным) жилищем называется жилище, в отношении которого собственником не совершены действия, свидетельствующие о намерении сохранить право собственности. К таким жилищам относятся пустующие жилища, оставленные собственником без присмотра и без исполнения обязанностей по его содержанию. Однако выводы суда по настоящему делу не соответствуют указанным требованиям.

Доводы истца о незаконности письма акима о постановке на учет спорной квартиры как брошенной и наложении обременения, так как квартира им не была брошена и в ней проживала его сестра, а в последующем временно вселена Б., коллегия считает состоятельными в силу следующего.

Из дела усматривается, что управлением юстиции Абайского района на основании письма акима г.Абая наложено обременение (дереликция) на спорную квартиру. Между тем, судом установлено , что в названный период в квартире проживала С. - сестра К. и осмотра спорной квартиры в указанный период никем из представителей уполномоченных органов не проводилось. Представители КСК данные обстоятельства подтвердили в судебном заседании.

Кроме того, членами комиссии в составе председателя КСК «А.» М. и бухгалтера И. проведено обследование спорной квартиры. По утверждению К., не опровергнутого никем в судебном заседании, обследование проведено по просьбе его сестры -С., до вселения Б., чтобы она обеспечила сохранность жилья в таком же состоянии. Согласно акту в спорной квартире имелись двери, половые покрытия, оконные рамы, стекла, сантехника и радиаторы. В разделе акта о техническом состоянии квартиры, о данных бывших квартиросъемщиков, с какого времени квартира пустует, поставлен прочерк. Изложенные обстоятельства подтверждаются материалами дела, показаниями допрошенных в судебном заседании свидетелей, представленным К., обращением соседей, жителей дома «Н» о том, что квартира К. не пустовала, не приводилась в негодность. По данному акту и представленным доказательствам судом не дана надлежащая оценка.

Доводы К. о том, что он нес и бремя содержания спорной квартиры, производя некоторые платежи в КСК, погашая задолженности и в период проживания в ней Б., поскольку она не исполняла достигнутой между ними договоренности о ежемесячной оплате за коммунальные услуги, также не опровергнуты в судебном заседании. Указанные обстоятельства подтверждаются документами, имеющимися в деле, и дополнительными квитанциями, представленными на заседание коллегии.

Надзорная судебная коллегия Верховного Суда также приняла во внимание, что ранее, в указанный период Б. предоставлялась однокомнатная квартира, где она установила металлическую дверь. Следовательно, в квартиру ответчика она действительно вселялась временно и сохраняла свои права на однокомнатную квартиру.

Доводы истца о том, что впоследствии Б. отказалась от однокомнатной квартиры и другого жилья не имеет, не могут служить основанием для признания действий и акта акима законными. В судебном заседании не доказано, что

54


предоставленная ей спорная квартира К. обоснованно отнесена к категории брошенных, влекущих прекращение права собственности ее титульного владельца.

В соответствии со статьей 260 ГК собственник вправе истребовать свое имущество из чужого незаконного владения. В связи с чем, требования собственника квартиры о выселении временного жильца подлежали удовлетворению.

Ввиду незаконности и необоснованности судебные акты подлежат отмене. Поскольку по делу все доказательства сторонами представлены, обстоятельства спора судом исследованы в полном объеме, коллегия полагает возможным, не направляя дело на новое рассмотрение, вынести новое решение об отказе в удовлетворении исковых требований ГУ «Аппарат акима Абайского района» и встречного иска.

На основании изложенного, руководствуясь подп. 5) ч.4 ст.398 ГПК, надзорная судебная коллегия Верховного Суда решение районного суда и постановление коллегии по гражданским делам областного суда отменила и вынесла по делу новое решение об отказе в иске ГУ «Аппарат акима Абайского района» о прекращении права собственности и передаче квартиры «Н», в коммунальную собственность.

Также встречный иск К. удовлетворила, признала недействительными письмо акима, постановление акимата и договор найма жилища, выданного Б. на спорную квартиру, выселив ее, сняла обременение с квартиры. При наличии вступившего в законную силу определения суда об утверждении

мирового соглашения сторон, суд прекращает производство по делу


У., А., К. и И. обратились с гражданским иском в суд, к Министерству

финансов и Министерству внутренних дел Республики Казахстан о возмещении материального ущерба и компенсации морального вреда на общую сумму 12 762 565 тенге.

Решением Жезказганского городского суда их требования удовлетворены частично. С Министерства финансов в пользу У. в порядке возмещения ущерба взыскано: за приобретенные лекарственные препараты - 162 700 тенге, за услуги сиделки - 635 112 тенге, всего 797 812 тенге; в пользу А. и К. в порядке возмещения компенсации морального вреда по 250 000 тенге каждому; в доход государства государственная пошлина в сумме 9 251 тенге. В остальной части иск оставлен без удовлетворения.

Постановлением коллегии по гражданским делам Карагандинского областного суда решение суда первой инстанции изменено, в части взыскания компенсации морального вреда в пользу А. отменено, вынесено новое решение об отказе в иске. В части взыскания материального ущерба в пользу У. с Министерства финансов отменено, постановлено взысканные суммы в счет возмещения расходов на приобретение лекарственных препаратов, снизить до 22 955 тенге, расходов на услуги сиделки до 500 000 тенге, государственной пошлины до 5 230 тенге. Указанные суммы подлежат взысканию с Министерства внутренних дел.

Генеральным прокурором принесен протест в части возложения обязанности по возмещению ущерба на Министерство внутренних дел. В протесте со ссылкой

55


на пункт 3 статьи 923 ГПК указывается, что возмещение вреда, причиненного незаконными действиями органа, ведущего уголовный процесс, осуществляется за счет республиканского бюджета. Администратором программы 010 «Резерв Правительства Республики Казахстан» в соответствии с Законом «О республиканском бюджете на 2009-2011 годы» определено Министерство финансов. Поэтому автор протеста считает, что суммы, определенные к взысканию постановлением коллегии по гражданским делам областного суда, подлежат взысканию с Министерства финансов.

В отзыве Министерства внутренних дел указывается на то, что судом апелляционной инстанции неправильно истолкованы пункт 3 статьи 922 и пункт 2 статьи 923 ГК, предусматривающие возмещение вреда в области административного управления за счет денег, находящихся в распоряжении государственных органов. Также указывается на нарушение судом требований пункта 2 статьи 247 ГПК, согласно которому при наличии вступившего в законную силу определения суда об утверждении мирового соглашения сторон, суд прекращает производство по делу.

Министерство финансов в возражении на протест приводит доводы об отсутствии правового обоснования возложения ответственности по возмещению вреда жизни и здоровью, причиненного У., на государство. С учетом того, что по условиям мирового соглашения Министерство внутренних дел приняло на себя обязательство по выплате утраченного заработка и расходов, связанных с лечением, постановление коллегии по гражданским делам областного суда является законным и обоснованным.

До рассмотрения протеста по существу Генеральным прокурором протест отозван.

Согласно подпункту 4) части 1 статьи 392 ГПК ходатайство или протест прокурора подлежит возвращению лицам, их подавшим, если до рассмотрения ходатайства или протеста прокурора по существу они были отозваны.

При таких обстоятельствах, протест прокурора подлежит возврату, а надзорное производство по протесту - прекращению.

Надзорная судебная коллегия Верховного Суда надзорное производство по протесту прокурора на постановление коллегии по гражданским делам Карагандинского областного суда по данному делу прекратила.

56


Согласно статьи 541 КоАП дело об административном правонарушении, предусмотренном статьей 432 КоАП, подлежит рассмотрению по существу

судом первой инстанции

постановление №4на-4-10 (извлечение)

Постановлением специализированного межрайонного административного

суда г.Астаны в отношении ТОО «МагНаз» производство по делу об административном правонарушении, предусмотренном статьей 432 КоАП, прекращено за отсутствием состава административного правонарушения.

Постановлением надзорной коллегии суда г.Астаны постановление суда оставлено без изменения, а протест заместителя Генерального прокурора без удовлетворения.

В протесте заместитель Генерального прокурора просит отменить постановления суда первой инстанции и суда надзорной инстанции и назначить ТОО «МагНаз» по статье 432 КоАП административное наказание в пределах санкции нормы закона.

ТОО «МагНаз» 4 мая 2007 года Комитетом таможенного контроля Министерства финансов выдана государственная лицензия на осуществление деятельности таможенного брокера.

5 января 2009 года между ТОО «МагНаз» как таможенным брокером и филиалом АО «Сембол» заключен договор на оказание услуг таможенного брокера на период до 31 декабря 2009 года.

В соответствии с договором таможенный брокер обязан осуществлять таможенное оформление груза, поступающего в адрес АО «Сембол». Таможенное оформление груза должно производиться после получения от АО «Сембол» всех необходимых документов.

18 февраля 2009 года таможенный брокер подал в таможенный орган грузовую таможенную декларацию на товар: «гранит дарк тянь - шань», получателем которого является АО «Сембол». Таможенный брокер при оформлении грузовой таможенной декларации товар не осматривал, сертификат происхождения товара, поступившего из Китая, не истребовал. В графе 16 декларации «Страна происхождения» сделал запись «неизвестна», а в графе 34 «Код страны» проставил три ноля.

Актом документальной проверки от 10 марта 2009 года установлено, что страна происхождения товара «Китай» указана в товаросопроводительных документах, а также в ярлыках на ящиках упаковки гранитных плит.

Таможенный орган 10 марта 2009 года вручил ТОО «МагНаз» уведомление № 6 об уплате доначисленных таможенных платежей в сумме 421 208 тенге. Уведомление таможенного органа таможенным брокером не оспорено.

Указанные обстоятельства, установленные судом при рассмотрении дела об административном правонарушении, не оспариваются таможенным брокером.

Однако сделанные судом первой инстанции и судом надзорной инстанции выводы не соответствуют этим фактическим обстоятельствам.

В соответствии со статьей 38 Таможенного кодекса подтверждением страны происхождения товара является сертификат о происхождении товара либо декларация о происхождении товара.

Согласно статье 40 Таможенного кодекса под декларацией о происхождении товара понимается заявление о стране происхождения товара, сделанное

57


изготовителем или продавцом на товаросопроводительном документе, имеющем отношение к товару.

Из коммерческого инвойса видно, что товар (плиточный гранит) происходит из Китая.

Кроме этого, на каждый упаковочный ящик с товаром наклеен ярлык, в котором, наряду с другими данными, указано, что товар произведен в Китае.

Суд первой инстанции эти обстоятельства не опроверг, но и во внимание не принял. При этом суд сделал ничем не подтвержденный вывод о том, что наклеенные на каждый упаковочный ящик ярлыки не являются единым целым с упаковкой товара (тарой) и подтверждением страны происхождения товара.

Суд не учел, что в соответствии со статьями 397, 398 Таможенного кодекса таможенный брокер обладает теми же правами и обязанностями, что и лицо, уполномочившее его представлять свои интересы во взаимоотношениях с таможенными органами. Таможенный брокер обязан получить от представляемого лица документы и сведения, необходимые для таможенных целей.

Декларация о происхождении товара является одним из документов, необходимых для заполнения грузовой таможенной декларации.

Суд не учел, что таможенный брокер не истребовал от филиала АО «Сембол» декларацию о происхождении товара, в отношении которого проводилось таможенное оформление. Таможенный брокер самостоятельно в грузовой таможенной декларации указал о неизвестности страны происхождения товара. При этом таможенный брокер не осмотрел представляемый для таможенного оформления товар.

Вывод суда о том, что на момент оформления грузовой таможенной декларации не было бесспорных сведений о стране происхождения товара, не соответствует фактическим обстоятельствам.

Суд первой инстанции не учел, что в соответствии с частью 2 статьи 399 Таможенного кодекса таможенный брокер за несоблюдение требований, установленных этим кодексом, несет ответственность в соответствии с законами Республики Казахстан.

Таможенный брокер внес в грузовую таможенную декларацию не соответствующие действительности сведения о стране происхождения товара, хотя эти данные имелись на ярлыках, размещенных на упаковке (таре).

Суд надзорной инстанции указанные фактические обстоятельства и названные выше нормы права не принял во внимание.

При рассмотрении дела суд надзорной инстанции сослался на статьи 440 и 442 Таможенного кодекса и указал, что таможенный орган должен был выписать «листок требования» на предоставление дополнительных данных, но это не сделал.

Однако суд не учел, что предусмотренные статьей 440 Таможенного кодекса действия таможенного органа направлены на получение от декларанта или таможенного брокера дополнительных документов, необходимых для таможенного досмотра товаров.

В данном случае таможенный досмотр был произведен 10 марта 2009 года в рамках посттаможенного контроля с составлением акта в соответствии с главой 59 Таможенного кодекса.

Нормы закона, на которые сделал ссылку суд надзорной инстанции, не предусматривают выписку «листка требования».

Существо дела выражается в том, что таможенный брокер в грузовой таможенной декларации указал недостоверные сведения о стране происхождения товара.

58


Доводы протеста прокурора о том, что при рассмотрении дела об административном правонарушении суд неверно истолковал и применил нормы КоАП, являются обоснованными.

В то же время предложение что ТОО «МагНаз» является виновным в совершении административного правонарушения, предусмотренного статьей 432 КоАП, и ему следует назначить административное наказание в пределах санкции этой статьи закона не могут быть приняты во внимание.

В этой части протест прокурора удовлетворению не подлежит по следующим основаниям.

В соответствии со статьей 541 КоАП дело об административном правонарушении, предусмотренном статьей 432 КоАП, подлежит рассмотрению по существу судом первой инстанции.

В силу статьи 676 КоАП надзорная судебная коллегия вправе проверить законность и обоснованность опротестованных прокурором судебных актов, но не вправе принимать решение о признании лица виновным в совершении административного правонарушения и налагать на это лицо административное наказание в качестве суда первой инстанции.

Существо надзорного производства выражается в том, что при неправильном применении норм материального закона дело подлежит направлению на новое рассмотрение в тот орган, который допустил такие нарушения. При этом привлеченное к административной ответственности лицо не лишается права обжалования вынесенного по делу об административном правонарушении постановления.

Предусмотренная статьей 670 КоАП процедура отмены постановления о прекращении производства по делу и вынесения постановления о привлечении лица к административной ответственности с наложением административного наказания применяется только в отношении постановлений, не вступивших в законную силу.

В силу изложенного, надзорная судебная коллегия Верховного Суда постановление специализированного межрайонного административного суда и постановление надзорной коллегии суда г. Астаны отменила.

Дело в отношении ТОО «МагНаз» о привлечении к административной ответственности по статье 432 КоАП направила на новое рассмотрение в специализированный межрайонный административный суд г. Астаны.

59


Получатели нефтепродуктов, не осуществляющие их дальнейшую реализацию, не являются субъектами нефтерынка и, поэтому, не несут

ответственность по ч.1 ст.213 КоАП

постановление №4на-2-10 (извлечение)

Заместитель Генерального прокурора внес протест на постановление

специализированного межрайонного административного суда г.Астаны от 25 августа 2009 года.

Постановлением специализированного межрайонного административного суда г.Астаны производство по административному делу в отношении ТОО «МеталлСтройИнвест и К» (далее-ТОО) по части 1 статье 213 Кодекса Республики Казахстан об административных правонарушениях (далее-КоАП) прекращено за отсутствием состава правонарушения.

Дело в апелляционном порядке не рассматривалось. Согласно протоколу об административном правонарушении, ТОО в

нарушение п.9 Правил оформления сопроводительных накладных, утвержденных приказом Министра финансов (далее-Правила) несвоевременно представило в налоговый орган сопроводительную накладную на полученные нефтепродукты.

Суд, прекращая производство по делу, мотивировал тем, что ТОО не является субъектом административного правонарушения, предусмотренного частью 1 статьей 213 КоАП, поскольку оно не относится к субъектам нефтерынка, указанным в Законе «О государственном регулировании производства и оборота отдельных видов нефтепродуктов», на основании которого были приняты вышеуказанные Правила.

В протесте указывается на ошибочность выводов суда о том, что ТОО, как получатель и потребитель нефтепродуктов, при нарушении сроков предоставления сопроводительных накладных не может являться субъектом правонарушения, предусмотренного частью 1 статьей 213 КоАП.

Согласно требованиям п.9 Правил получатель, после доставки нефтепродуктов до места назначения, в обязательном порядке направляет оригинал сопроводительной накладной в налоговый орган по месту своего регистрационного учета в течение дня доставки. В случае, когда доставка нефтепродуктов приходится на конец рабочего, выходной и/или праздничный дни, сопроводительная накладная представляется в течение следующего рабочего дня.

Настоящие Правила зарегистрированы в Министерстве юстиции 28 октября 2003 года за № 2543 и никем не отменены.

С учетом изложенного в протесте отмечается, что данными Правилами обязанность по предоставлению в налоговые органы сопроводительных накладных получателями нефтепродуктов возлагается независимо от цели получения ими товара и его дальнейшей реализации.

Надзорная судебная коллегия Верховного Суда считает протест подлежащим отклонению в силу следующего.

Сопроводительная накладная от 07 февраля 2008 года на объем дизельного топлива в количестве 10, 416 тонн на сумму 906 000 тенге ТОО получена в тот же день. Из объяснительных руководства ТОО следует, что ими было получено уведомление Налогового управления от 19 декабря 2008 года о нарушении по факту не сдачи двух экземпляров сопроводительных накладных на нефтепродукты. Однако, дизтопливо ими приобреталось с целью отопления

60


производственных помещений, а не для дальнейшей реализации, на учете по акцизам в налоговом органе не состоят.

После получения данного уведомления ТОО 23 декабря 2008 года предоставило в Налоговое управление сопроводительную накладную от 07 февраля 2008 года.

По мнению прокуратуры, диспозиция части 1 статьи 213 КоАП прямо предусматривает ответственность за нарушение правил оформления сопроводительных накладных на нефтепродукты, в связи с чем ТОО является субъектом правонарушения, предусмотренного данной нормой КоАП.

Однако указанные доводы протеста коллегия считает необоснованными. Согласно части 2 статьи 14 Закона «О государственном регулировании производства и оборота отдельных видов нефтепродуктов» (далее-Закон) при оптовой и розничной реализации нефтепродуктов производителями, поставщиками нефти и лицами, осуществляющими реализацию с баз нефтепродуктов, при осуществлении операций по перевозке нефтепродуктов в обязательном порядке оформляются сопроводительные накладные.

В данной норме закона прямо указаны субъекты нефтерынка и, исходя из материалов дела, коллегия отмечает, что ТОО не является производителем, поставщиком нефти либо лицом, осуществляющим реализацию с баз нефтепродуктов.

Исходя из анализа указанной нормы Закона и Правил, суд первой инстанции пришел к правильному выводу о том, что налоговый орган широко трактует понятие «получатель нефтепродуктов», тогда как потребитель также получает нефтепродукты, однако, он не состоит на учете как субъект нефтерынка.

При таких обстоятельствах, выводы суда о том, что указанные Правила приняты в целях реализации Закона, согласно которому получатели нефтепродуктов, не осуществляющие их дальнейшую реализацию, не являются субъектами нефтерынка и, соответственно, не могут нести ответственность по части 1 статьи 213 КоАП, законны и обоснованны.

На основании изложенного, надзорная судебная коллегия Верховного Суда постановление специализированного межрайонного административного суда г.Астаны по данному делу оставила без изменения, протест заместителя Генерального прокурора оставила без удовлетворения.

61


Â íàäçîðíîé ñóäåáíîé êîëëåãèè ïî óãîëîâíûì äåëàì

Âåðõîâíîãî Ñóäà Ðåñïóáëèêè Êàçàõñòàí

Согласно ст. 374 УПК РК приговор может быть обвинительным или

оправдательным и не предусматривает решения и возвращения дела для дополнительного расследования

постановление №2а-210-09

(извлечение)

Б. предан суду по ч.1 ст.251, ч.1 ст.321, п. «е,ж» ч.2 ст.96, п. «к» ч.2 ст.103 УК. Приговором Восточно-Казахстанского областного суда от 16.06.2009 года Б.

осужден по совокупности преступлений, предусмотренных ч.1 ст.251, ч.1 ст.321, ч.3 ст.58 УК к 4 годам лишения свободы. Этим же приговором дело в отношении Б. в части обвинения по п. «е,ж» ч.2 ст. 96, п. «к» ч.2 ст.103 УК выделено в отдельное производство и направлено прокурору для дополнительного расследования.

Коллегия по уголовным делам Верховного Суда, рассмотрев дело по апелляционному протесту прокурора, приговор суда в части выделения материалов дела по обвинению в убийстве К. и причинению тяжкого вреда здоровью С. отменила, с направлением дела в этой части на новое судебное рассмотрение, указав в постановлении следующее:

Согласно ст. 374 УПК РК приговор может быть обвинительным или оправдательным и не предусматривает решения и возвращения дела для дополнительного расследования.

В случае необходимости принятия решения о направлении дела в полном объеме или в какой-либо части обвинения суд выносит постановление. Кроме того, при возвращении дела для дополнительного расследования суд в приговоре дал оценку доказательствам, опроверг доводы подсудимого о его непричастности к убийству одного потерпевшего и причинению тяжкого вреда здоровью другого потерпевшего. В то же время суд указал, что не добыто доказательств о том, что именно подсудимый Б. приобрел, хранил, перевозил и носил автомат, выстрелами из которого были совершены вышеуказанные преступления, что именно он согласно распределению ролей между соучастниками причинил тяжкий вред здоровью Б. При указанных обстоятельствах коллегия признала, что судом первой инстанции были допущены нарушения требований ст.ст. 303, 374 УПК, что повлекло отмену приговора в части возвращения дела для дополнительного рассмотрения. Иски о компенсации морального вреда в денежном выражении оплачиваются

государственной пошлиной как иски неимущественного характера

постановление №2а-118-09 (извлечение)

Приговором Карагандинского областного суда от 18.02.2009 года с

осужденного В. в пользу Б. в возмещение морального вреда, причиненного преступлением, взыскано 1.000.000 тенге и госпошлина 10.000 тенге в доход государства.

62


Постановлением коллегии Верховного Суда от 29.04.2009 года приговор суда изменен, размер госпошлины, подлежащий взысканию с осужденного в доход государства, снижен до 636,5 тенге.

В обоснование данного решения коллегия Верховного Суда указала следующее: Иски о компенсации морального вреда в денежном выражении оплачиваются

государственной пошлиной как иски неимущественного характера. Согласно разъяснениям, данным в п.12 нормативного постановления

Верховного Суда «О применении судами некоторых норм гражданского процессуального законодательства» от 20.03.2003 года №2, иски о компенсации морального вреда в денежном выражении оплачиваются государственной пошлиной как иски неимущественного характера. Поэтому в соответствии со ст. 535 Кодекса «О налогах и других обязательных платежах в бюджет» с В. подлежит взысканию в доход государственного бюджета 50% от размера месячного расчетного показателя (1273тг), то есть 636,5 тенге.

Ошибка суда при исчислении госпошлины повлекла внесение изменений в приговор. В соответствии со ст.ст.412-414 УПК РК приговор может быть отменён в связи с

неполнотой судебного следствия, оставившего невыясненными такие обстоятельства, установление которых могло иметь существенное значение

для правильного разрешения дела


С. осужден по совокупности преступлений, предусмотренной ч.3 ст.325,

п.«б» ч.3 ст.177, п.п.«з,н» ч.2 ст.96, а на основании ч.4 ст.58 УК окончательно - к 18 годам лишения свободы с конфискацией имущества с содержанием в исправительной колонии строгого режима;

Приговором Алматинского областного суда С. признан виновным в совершении ряда преступлений на территории г.Алматы и Алматинской области:

- в незаконном оформлении обманным путём с использованием заведомо подложных документов своего права собственности на квартиру г.Алматы и продаже этой недвижимости К. за 60 000 долларов США с причинением введённому в заблуждение фактическому владельцу имущества А. материального ущерба в крупном размере;

- в умышленном убийстве А. из корыстных побуждений, совершённом в ущелье «Бельбулак» у автотрассы «Алматы-Талгар» с целью удержания при себе денег, вырученных от продажи вышеуказанной недвижимости;

- в умышленном убийстве из корыстных побуждений Р., совершённом у автотрассы «Алматы-Талгар» недалеко от п.Бельбулак во избежание возврата последнему 62 600 долларов США, вырученных от продажи принадлежащей К. квартиры г.Алматы;

- в краже с территории дачного массива садоводческого товарищества «Энергетик» Карасайского района Алматинской области металлических ворот стоимостью 60 000 тенге.

Коллегия по уголовным делам Верховного Суда приговор областного суда в отношении С. отменила ввиду односторонности и неполноты судебного следствия, уголовное дело направила на новое судебное рассмотрение.

63


Согласно ч.4 ст.19, ч.3 ст.375, ст.379 УПК обвинительный приговор не может быть основан на предположениях и постановляется лишь при условии, что в ходе судебного разбирательства виновность подсудимого в совершении преступления подтверждена совокупностью исследованных судом доказательств. Описательно-мотивировочная часть обвинительного приговора должна содержать не только описание преступных деяний, признанных судом доказанными, но и приведение доказательств, на которых основаны выводы суда в отношении подсудимого, и мотивы, по которым суд отверг другие доказательства.

В соответствии с разъяснениями, данными в п.18 нормативного постановления Верховного Суда «О судебном приговоре» от 15 августа 2002 года №19, приводя доказательства в мотивировочной части приговора, суд не должен ограничиваться перечислением и приведением их содержания, он обязан сделать их всесторонний анализ, дать оценку всем доказательствам, как уличающим, так и оправдывающим подсудимого, как подтверждающим выводы суда, так и противоречащим этим выводам.

Согласно ст.369 УПК приговор признаётся законным и обоснованным, если он постановлен с соблюдением всех требований закона на основании всестороннего и объективного исследования в судебном заседании представленных суду доказательств.

Приговор областного суда не отвечает указанным требованиям уголовно-процессуального закона, поскольку состоит лишь из подробного цитирования показаний подсудимого, представителей потерпевших, свидетелей, заключений проведённых по делу судебных экспертиз без их анализа, сопоставления друг с другом и с приведёнными сторонами доводами, без их правовой оценки в соответствии со ст.ст.127-128 УПК.

Коллегия по уголовным делам Верховного Суда признала, что областным судом недостаточно полно исследованы доводы сторон защиты обстоятельства убийств А. и Р., оставлены без должной правовой оценки доказательства, представленные стороной обвинения, данные о нарушении прав осужденного в ходе предварительного следствия.

В частности, областным судом оставлено без внимания то обстоятельство, что изложенные в протоколе о явке С. с повинной сведения об использованном им орудии убийства А. и способе причинения смерти Р. неполностью соответствуют фактически установленным по делу данным о причинах смерти потерпевших, о локализации, механизме образования и степени тяжести телесных повреждений, обнаруженных при осмотре и экспертном исследовании их трупов. Судом необоснованно проигнорированы доводы стороны защиты о том, что составление протокола о явке С. с повинной имело место уже после его фактического задержания правоохранительными органами в качестве подозреваемого в совершении преступлений.

Показания, данные С. в начальной стадии предварительного следствия, в том числе при проверке их на месте совершения преступлений, также содержат сведения, не полностью соответствующие и даже противоречащие фактически установленным по делу обстоятельствам.

В соответствии со ст.ст.24, 102, ч.3 ст.343 УПК суд должен рассмотреть каждое заявленное ходатайство, не вправе отказать в его удовлетворении об установлении обстоятельств, имеющих значение для дела, обязан дополнить судебное следствие.

Проигнорировав эти требования уголовно-процессуального закона Алматинский областной суд оставил без разрешения по существу ходатайство стороны защиты о вызове и допросе в судебном заседании лиц, которые согласно

64


составленному органом предварительного следствия протоколу присутствовали при проверке показаний С. на месте совершения преступлений. Между тем, адвокатом представлены данные, которые могут свидетельствовать о фальсификации протокола указанного следственного действия.

Судом не исследованы надлежащим образом показания свидетелей А., С., Ю., которые могли бы иметь существенное значение при правовой оценке достоверности доводов стороны защиты и обоснованности предъявленного С. обвинения.

Поэтому приговор областного суда в отношении С. подлежит отмене с направлением дела на новое судебное рассмотрение, при котором суду первой инстанции необходимо с соблюдением всех требований уголовно-процессуального закона принять меры для выяснения истинных обстоятельств деяний, инкриминированных обвиняемому, всестороннего исследования представленных доказательств, надлежащей проверки доводов сторон.

Установление по результатам нового судебного разбирательства иных обстоятельств причинения смерти А. и Р., отличающихся от тех, которые были признаны установленными приговором областного суда, может повлечь другую меру ответственности С. за совокупность инкриминированных ему деяний, что требует отмены приговора в целом, оставления без удовлетворения апелляционного протеста государственного обвинителя, приводящего доводы лишь о неверности квалификации действий осужденного и мягкости назначенного ему наказания.

В соответствии со ст. 575 УПК оправдательный приговор суда с участием присяжных заседателей не может быть отменен апелляционной инстанцией,

кроме случаев нарушения уголовно-процессуального закона


Приговором Акмолинского областного суда с участием присяжных

заседателей: Ф., преданный суду по ч.3 ст.24, п.п. «ж», «к» ч.2 ст.96, по ч.2 ст.321УК

оправдан за отсутствием в его действиях преступления. Прокурор в апелляционном протесте указывает на незаконность приговора,

ссылаясь на то, что председательствующим нарушено требование ст.567 УПК, выразившийся в том, что он кратко изложил позицию государственного обвинителя, неточно привел показания Ф., неправильно дал разъяснение понятия «казус», что повлияло на формирование у присяжных заседателей ложного убеждения в невменяемости подсудимого.

Коллегия Верховного Суда оставив протест прокурора без изменения, указала, что в соответствии со ст.575 УПК оправдательный приговор суда с участием присяжных заседателей не может быть отменен апелляционной инстанцией, кроме случаев нарушения уголовно-процессуального закона, которые ограничили права прокурора, потерпевшего или его представителя на предоставление доказательств.

Приведенные доводы в протесте прокурора не указывают на то, что такие нарушения закона были судом допущены.

При изучении материалов дела коллегия также не обнаружила нарушений уголовно-процессуального закона, влекущих отмену оправдательного приговора.

65


Не установлено также нарушений принципа объективности и беспристрастности со стороны председательствующего по делу судьи.

Как видно из протокола судебного заседания, во время обращения председательствующего к присяжным заседателям перед удалением в совещательную комнату позиция сторон была приведена, дано разъяснение о порядке оценки доказательств, также разъяснено понятие содержания слова «казус», употребленного одной из сторон в речи в прениях.

Представители сторон не заявляли возражений против содержания выступления председательствующего, после ознакомления с протоколом судебного заседания замечаний на него не приносили.

Из протокола судебного заседания также усматривается, что все имеющиеся в деле и представленные сторонами доказательства были исследованы в судебном заседании, все ходатайства, заявленные участниками процесса разрешены в соответствии с законом.

Ни в судебном заседании, ни в протесте представители стороны обвинения не указывали на необходимость исследования каких-либо других доказательств, в исследовании которых им судом отказано.

При таких обстоятельствах, не установив обстоятельств, предусмотренных ст. 575 УПК, коллегия оправдательный приговор оставила без изменения, а протокол приговора без удовлетворения.

66

А Н А Л И З . Т О Л К О В А Н И Е . В Ы В О Д Ы

Àíàëèòè÷åñêàÿ ñïðàâêà

îá îòïðàâëåíèè ïðàâîñóäèÿ ïî ãðàæäàíñêèì äåëàì ìåñòíûìè è

äðóãèìè ñóäàìè ðåñïóáëèêè çà 2007-2009 ãîäû

О работе судов первой инстанции В соответствии с Гражданским процессуальным кодексом Республики

Казахстан (далее - ГПК) гражданские дела рассматриваются и разрешаются районными (городскими) и приравненными к ним судами (далее - районные суды).

Согласно действовавшему в анализируемом периоде законодательству областные и приравненные к ним суды (далее -областные суды) рассматривали по первой инстанции дела об оспаривании нормативных правовых актов министерств, других республиканских исполнительных органов и органов, подчиненных, подотчетных непосредственно Президенту Республики Казахстан и об оспаривании решений и действий (бездействия) областных (городов республиканского значения и столицы) избирательных комиссий, а также областных (городов республиканского значения и столицы) комиссий референдума.

Дела по искам граждан Республики Казахстан, постоянно проживающих за ее пределами, на неправомерные действия должностных лиц дипломатических представительств или консульских учреждений республики, а также дела об оспаривании ненормативных актов Правительства Республики Казахстан, министерств и других республиканских исполнительных органов и органов, подчиненных, подотчетных непосредственно Президенту Республики Казахстан, касающихся прав и свобод граждан, прав организаций, о признании иностранной или международной организации, осуществляющей экстремизм или террористическую деятельность на ее территории и (или) другого государства, экстремистской или террористической рассматривались судом города Астаны.

Дела об обжаловании участниками регионального финансового центра города Алматы действий (бездействия) должностных лиц и органов регионального финансового центра города Алматы, другие гражданские дела, если одной из сторон является участник регионального финансового центра города Алматы, а также гражданские дела о реструктуризации финансовых организаций в случаях, предусмотренных законами Республики Казахстан, регулирующими их деятельность, рассматриваются специализированным финансовым судом, который на тот момент был приравнен к областному суду.

Верховный Суд рассматривал по первой инстанции дела об оспаривании: нормативных правовых актов Правительства Республики Казахстан; решений и действий (бездействия) Центральной избирательной комиссии Республики Казахстан, а также решений и действий (бездействия) Центральной комиссии референдума. К подсудности Верховного Суда могли быть в соответствии с международным договором Республики Казахстан отнесены и другие дела.

Следует отметить, что в соответствии с внесенными изменениями в ГПК с 1 января текущего года Верховный Суд действует в качестве надзорной инстанции, областные суды - в качестве апелляционной и кассационной инстанций.

Согласно статистическим данным в суды первой инстанции в анализируемом периоде поступило гражданских дел и заявлений (диаграмма 1):

в 2007 году – 428 580, из которых 12 554 дел и 416 026 заявлений, что на 1,1% больше, чем в 2006 году;

в 2008 году – 522 796, из них 13 250 дел и 509 546 заявлений, что на 18% больше, чем в 2007 году;

67

А Н А Л И Т И Ч Е С К А Я С П Р А В К А

в 2009 году – 553 885, из них 14 329 дел и 539 556 заявлений, что на 6% больше, чем в 2008 году.

Диаграмма 1

Таким образом, приведенные данные свидетельствуют о ежегодном росте количества обращений граждан в суды.

В итоге, за анализируемый период в суды первой инстанции поступило 1 505 261 дело и заявление (40 133 дела и 1 465 128 заявлений).

Поступило дел и заявлений в суды республики Наименование

2007 г. 2008 г. 2009 г. Итого Акмолинская 20758 23836 27461 72055 Актюбинская 19137 24644 25844 69625 Алматинская 27051 33900 34163 95114 Атырауская 9187 13145 15287 37619 ЗКО 16941 21878 23718 62537 Жамбылская 21552 23428 24847 69827 Карагандинская 73720 84022 77866 235608 Костанайская 32058 35477 39530 107065 Кызылординская 9700 11999 12245 33944 Мангистауская 13491 18701 20343 52535 ЮКО 29085 34089 39063 102237 Павлодарская 32670 39726 44952 117348 СКО 16973 22469 23273 62715 ВКО 44170 52010 56887 153067 г.Астана 22442 28290 31017 81749 г.Алматы 38636 53584 55482 147702 Военный суд 968 1538 1838 4344 Финансовый суд - 18 35 53 Верховный Суд 41 42 34 117 Республика 428580 522796 553885 1505261

20072008

2009

Р1

428 580522 796 553 885

0

100 000

200 000

300 000

400 000

500 000

600 000

68


Наибольшее количество заявлений и дел поступило в суды Карагандинской области (16% от общего количества поступивших заявлений и дел), Восточно-Казахстанской области и г. Алматы (по 10%).

Напротив, наименьшее количество заявлений и дел поступило в суды Атырауской и Кызылординской областей (по 2%), а также в военные суды (0,3%).

Среди областных судов наибольшее количество заявлений и дел поступило в суд г. Астаны (в среднем 70% от числа дел и заявлений, поступивших в областные суды). За анализируемый период из 1 465 128 поступивших заявлений всего возвращено 197 956, что составило 13,5% (в 2007 г. – 61 727 или 14,8%, в 2008 г. – 66 691 или 13,1%, в 2009 г. – 69 538 или 12,9%). Отказано в принятии заявления – 11 947 или 0,8% (в 2007 г. – 3 537 или 0,8%, в 2008 г. – 4 011 или 0,78%, в 2009г. – 4 399 или 0,81%,). Таким образом, удельный вес возвращенных заявлений ежегодно уменьшается (с 14,8% до 12,9%).

Согласно статистике в анализируемом периоде возбуждено 1 254 851 гражданское дело (диаграмма 2):

в 2007 году – 350 748; в 2008 году – 438 770, что на 25% больше чем в 2007 году; в 2009 году – 465 333, что на 6% больше чем в 2008 году.

Диаграмма 2 Анализ возбужденных по первой инстанции гражданских дел за последние три года показывает, что в количественном выражении распределение дел по отдельным видам гражданского судопроизводства остается стабильным. Из общего количества гражданских дел составляют:

- дела искового производства – около 74%; - приказного производства - в среднем 14%; - особого производства - более 8%;

- особого искового производства - примерно 4%. Исковое производство Согласно статистическим данным из общего числа поступивших исковых заявлений (1 074 726, в том числе: в 2007г. – 301 824, в 2008г. – 373 215, в 2009г. - 399 687) наибольшее количество исковых заявлений поступило по следующим категориям дел:

465 333438 770

350 748

050 000

100 000150 000200 000250 000300 000350 000400 000450 000500 000

2007 2008 г. 2009 г.

69


- по спорам, связанным с заключением, изменением и расторжением договоров, а также исполнением договорных обязательств (327 305 или 30% от общего числа исковых заявлений, в том числе: в 2007г. – 74 507 или 24,7%, в 2008г. – 126 258 или 34%, в 2009г. – 126 540 или 31,7%); - о расторжении брака (142 827 или 13,3%, в том числе: в 2007г. – 45 182 или 15%, в 2008г.- 46 633 или 12,5%, в 2009г. - 51 012 или 12,8%).

Также значительное количество поступивших исковых заявлений отнесено к прочим исковым делам (434 035 или 40,4%, в том числе: в 2007г. - 125 428 или 41,6%, в 2008г. – 142 668 или 38%, в 2009г. - 165 939 или 41,5%)

Соответственно и наибольшее количество исковых дел рассмотрено по названным категориям. Ежегодные показатели по отдельным категориям дел, рассмотренных в порядке искового производства, приводятся в нижеследующей таблице. Категории дел 2007г. из них

с вынесе- нием

решения

2008г. из них с

вынесе- нием

решения

2009г. из них с

вынесе-нием

решения

Всего окончено дел искового производства

257567 100%

189766 74%

321441 100%

245960 76,5%

351652 100%

274805 78%

Договоры и исполнение обязательств

66268 25,7%

52453 79%

113782 35,4%

94577 83,1%

117897 33,5%

97567 82,8%

О расторжении брака

40919 15,9%

29114 71%

42467 13,2%

29935 70,5%

46178 13%

33332 72,2

О выплате заработной платы

3321 1,3%

2553 77%

3712 1,15%

2662 71,7%

5042 1,4%

3522 69,8%

Споры о возмещении ущерба

11661 4,5%

7383 63%

12398 3,85%

8432 68%

11051 3,14%

7558 68,4%

Споры о праве собственности на имущество

7001 2,72%

4710 67%

6976 2,17%

4623 66,3%

6088 1,73%

4089 67,2%

Споры, вытекающие из земельных правоотношений

5214 2%

2437 47%

4624 1,43%

2309 50%

3496 0,99%

1865 53,3%

Остальные категории исковых дел

16076 6,2%

11049 69%

16383 5,1%

11544 70%

18153 5,2%

12987 71,5%

Прочие дела 107107 41,6%

80067 75%

121099 37,7%

91878 75,9%

143747 40,9%

113885 79,2%

70


Данные свидетельствуют об ежегодном увеличении количества рассмотренных дел по спорам, связанным с заключением, изменением, расторжением договоров и исполнением договорных обязательств, а также с расторжением брака и выплатой заработной платы. При этом снизилось число рассмотренных дел по спорам, вытекающим из земельных правоотношений и о праве собственности на имущество. Приказное производство ССууддееббнныыйй ппррииккаазз ппррееддссттааввлляяеетт ссооббоойй аакктт ссууддььии,, ввыыннеессеенннныыйй ппоо ззааяяввллееннииюю ввззыыссккааттеелляя оо ввззыыссккааннииии ддееннеежжнныыхх ссуумммм ииллии ииссттррееббооввааннииии ииммуущщеессттвваа оотт ддооллжжннииккаа ппоо ббеессссппооррнныымм ттррееббоовваанниияямм ббеезз ввыыззоовваа ддооллжжннииккаа ии ввззыыссккааттеелляя ддлляя ззаассллуушшиивваанниияя иихх ооббъъяяссннеенниийй ии ббеезз ссууддееббннооггоо ррааззббииррааттееллььссттвваа.. За три года рассмотрено с вынесением судебного приказа 170 912 дел, что составило 13,6% от общего числа оконченных дел (в 2007г. - 45 314 или 12,9% , в 2008г. – 59 920 или 13,7%, в 2009г.- 65 678 или 14%). ВВ ррааззррееззее ккааттееггоорриийй количество дел, рассмотренных с вынесением судебных приказов, выглядит следующим образом: - о взыскании алиментов на несовершеннолетних детей – 71 954 (в 2007г. – 20 707, в 2008г. – 23 898, в 2009г. – 27 338); - о взыскании с граждан и юридических лиц недоимки по налогам и другим обязательным платежам – 55 493 (в 2007г. – 12 793, в 2008г. – 20 340, в 2009г. – 22 357); - о взыскании начисленных, но не выплаченных работнику заработной платы и иных платежей – 4 986 (в 2007г. – 1 204, в 2008г.- 1 327, в 2009г. – 2 455); - по требованиям органов внутренних дел или финансовой полиции о взыскании расходов по розыску ответчика или должника - 28 (в 2007г.-19, в 2008г.-9, в 2009г. - 0); - прочие дела приказного производства – 38 409 (в 2007г. – 10 591, в 2008г. – 14 335, в 2009г. – 13 481). Кроме того, согласно статистике 11 дел искового производства рассмотрено с вынесением приказа. В частности, 3 дела о расторжении брака, 2 дела о взыскании алиментов на содержание детей, 1 – по спорам, связанным с заключением, изменением, расторжением договора и исполнением договорных обязательств, 1 – о возмещении ущерба, 4 – прочие исковые дела. Из приведенных данных усматривается, что наибольшее количество дел, рассмотренных с вынесением судебного приказа, составляют дела о взыскании алиментов на несовершеннолетних детей, о взыскании с граждан и юридических лиц недоимки по налогам и другим обязательным платежам.

ВВ ссллууччааее еессллии оотт ддооллжжннииккаа вв ууссттааннооввллеенннныыйй ссрроокк ппооссттууппяятт ввооззрраажжеенниияя ппррооттиивв ззааяяввллееннннооггоо ттррееббоовваанниияя,, ссууддььяя ооттммеенняяеетт ссууддееббнныыйй ппррииккаазз..

Из общего количества требований, рассмотренных с вынесением судебных приказов, отменены по заявлениям должников судебные приказы (диаграмма 3):

в 2007 году – из 45 314 отменено 868 или 1,91%; в 2008 году – из 59 920 отменено 1 416 или 2,4%; в 2009 году – из 65 678 отменено 1 675 или 2,5%.

71


Диаграмма 3 Таким образом, наблюдается ежегодное повышение количества отмененных приказов (с 1,91% до 2,5%).

Особое исковое производство Динамика дел особого искового производства показывает ежегодное снижение доли дел об оспаривании решений, и действий (или бездействия) органов государственной власти, должностных лиц и государственных служащих. Напротив, число дел об оспаривании постановлений об административных правонарушениях увеличилось на 6,7% (таблица).

Категории дел 2007г. 2008г. 2009г. Всего окончено дел особого искового производства.

14 901 100%

18 131 100%

18 500 100%

Об оспаривании решений и действий (или бездействия) органов государственной власти, местного самоуправления, общественных объединений, организаций, должностных лиц и госслужащих

9 013 60,5%

10 342 57%

9 893 53,5%

в том числе судебных исполнителей

1 556 10,4%

1 759 9,7%

2 492 13,5%

в том числе налогового комитета по результатам проверок

655 4,4%

725 4%

811 4,4%

Оспаривание постановлений об административных правонарушениях

5025 33,7%

6 996 38,6%

7 473 40,4%

Другие дела особого искового производства.

863 5,8%

793 4,4%

1 134 6,1%

1,91 %

2,4%2,5%

0,00

0,50

1,00

1,50

2,00

2,50

3,00

2007 год 2008 год 2009 год

72


Из таблицы видно, что значительное количество рассмотренных дел особого искового производства составляют дела двух категорий. Это:

- об оспаривании решений и действий (или бездействия) органов государственной власти, местного самоуправления, общественных объединений, организаций, должностных лиц и госслужащих; - об оспаривании постановлений органов (должностных лиц), уполномоченных рассматривать дела об административных правонарушениях. Из общего количества дел особого искового производства дела об оспаривании действий судебных исполнителей в среднем составляют 11%. Особое производство

По статистике в порядке особого производства в анализируемом периоде поступило 132 927 дел и заявлений (в 2007г. – 43 530, в 2008г. – 46 550, в 2009г. – 42 847). В разрезе категорий наибольшее количество дел и заявлений поступило:

- о признании движимой вещи бесхозяйной и признание права коммунальной собственности на недвижимое имущество (12 848 или 9,7%, из них: в 2007г. – 5 432 или 12,5%, в 2008г. – 4 124 или 8,8%, в 2009г. – 3 292 или 7,7%);

- об усыновлении (удочерении) (13 702 или 10,3%, из них: в 2007г. – 4 478 или 10,3%, в 2008г.- 4 591 или 9,9%, в 2009г.- 4 633 или 10,8%); - о банкротстве юридических лиц и индивидуальных предпринимателей (12 755 или 9,6%, из них: в 2007г. – 4 206 или 9,7%, в 2008г. – 4 174 или 9%, в 2009г. – 4 375 или 10,2%). Следовательно, и наибольшее количество дел было рассмотрено по данным категориям. За анализируемый период всего окончено производством 1 256 894 гражданских дел (в 2007г. – 352 022, в 2008г.- 435 641, в 2009г.- 469 231).

На районные суды приходится 1 256 615 дел или 99,98% от общего числа оконченных дел (в 2007г.-351 929, в 2008г. – 435 535, в 2009г. – 469 151).

Областными судами окончено 258 дел, что составляет 0,02% от общего оконченных числа (в 2007г.-81, в 2008г. - 103, в 2009г. - 74).

На Верховный Суд приходится 21 дело или 0,002% (в 2007г. -12, в 2008г. – 3, в 2009г.- 6) . Из общего числа оконченных производством гражданских дел за рассматриваемый период 80% завершилось разрешением их по существу, т.е. вынесением решений, судебных приказов и определений (напр., в порядке глав 26, 39-1 ГПК). При этом подавляющее большинство этих дел завершилось удовлетворением предъявленных в суд требований (в среднем 71%).

428 580 352 022

225 259

522 796

435 641

282 475

553 885

469 231 310 187

0

100 000 200 000

300 000

400 000

500 000 600 000

2007 г. 2008 г. 2009 г.

Поступило дел и заявлений Окончено дел С вынесением решения

73


Показатели результатов по оконченным гражданским делам в абсолютном и процентном выражениях приведены в нижеследующей таблице.

Наименование 2007 год 2008 год 2009 год Всего окончено дел 352 022

100% 435 641 100%

469 231 100%

Из них: с вынесением решения

225 259 64%

282 475 64,8%

310 187 66,1%

с вынесением судебного приказа

45 314 13%

59 920 13,8%

65 678 14%

с вынесением определения

4 791 1,36%

6 594 1,5%

7 433 1,6%

Итого разрешено дел по существу Решения+судебные приказы+ определения

275 364 78,2%

348 989 80,1%

383 298 82,7%

Из них окончено дел с удовлетворением исков и требований Решения, определения, а также судебные приказы, не отмененные по заявлениям должников

258 974 73,6%

330 845 75,9%

297 675 63,4%

Окончено дел, не разрешенных по существу Направлено дел по подсудности

1 788 0,5%

2 565 0,59%

2 186 0,46%

Оставлено заявлений без рассмотрения

49 718 14%

55 124 12,7%

55 007 11,7%

Прекращено производство по делу

25 152 7,14%

28 963 6,6%

28 740 6,1%

в т.ч. с заключением мирового соглашения

7 634* 10,5%

8 180* 28,2%

8 471* 29,5%

*процент указан от числа прекращенных дел В случаях, предусмотренных ГПК, исковые дела могут быть рассмотрены в порядке заочного производства. По статистике за рассматриваемый период с вынесением заочного решения окончено 298 922 дела или 36,5% от числа вынесенных решений (в 2007г. – 75 726 или 33,6%, в 2008г. – 107 904 или 38,2%, в 2009г. – 115 292 или 37,2%). Таким образом, более трети вынесенных решений приходится на заочные решения. За анализируемый период судами первой инстанции отменено заочных решений – 8 425 или 2,8% от числа вынесенных заочных решений (в 2007г. – 2 127 или 2,8%, в 2008г. – 2 846 или 2,64%, в 2009г. – 3 452 или 3,0%).

ВВ ссооооттввееттссттввииии сс ГГППКК ссппееццииааллииззиирроовваанннныыее ммеежжррааййоонннныыее ээккооннооммииччеессккииее

ссууддыы рраассссммааттррииввааюютт ггрраажжддааннссккииее ддееллаа ппоо ииммуущщеессттввеенннныымм ии ннееииммуущщеессттввеенннныымм ссппоорраамм,, ссттооррооннааммии вв ккооттооррыыхх яяввлляяююттссяя ггрраажжддааннее,, ооссуущщеессттввлляяюющщииее ппррееддппррииннииммааттееллььссккууюю ддееяяттееллььннооссттьь ббеезз ооббррааззоовваанниияя ююррииддииччеессккооггоо ллииццаа,, ююррииддииччеессккииее ллииццаа,, аа ттааккжжее ппоо ккооррппооррааттииввнныымм ссппоорраамм..

74


Согласно статистическим данным в специализированные межрайонные экономические суды за анализируемый период поступило 139 178 дел и заявлений, что составило 9,2% от общего числа поступивших дел и заявлений (в 2007г. – 35 070 или 8,2%, в 2008г. – 41 254 или 7,9%, в 2009г. – 62 854 или 11,3%).

Таким образом, по сравнению с 2007 годом количество поступивших дел и заявлений в 2009 году в экономические суды увеличилось на 80%.

Наибольшее количество заявлений и дел поступило в экономические суды г. Алматы – 20 302 (в 2007г. – 4 862, в 2008г. – 6 031, в 2009г. – 9 409), г. Астаны – 16 164 (в 2007г. – 3 720, в 2008г. – 5 406, в 2009г. – 7 038), Павлодарской области – 12 791 (в 2007г. – 2 387, в 2008г. – 3 392, в 2009г. – 7 012), Карагандинской области – 12 182 (в 2007г. – 3 229, в 2008г. – 3 427, в 2009г. – 5 526).

За три года специализированными межрайонными экономическими судами всего окончено 106 081 дело или 8,4% от общего числа оконченных дел (в 2007г. – 26 534, в 2008г. – 30 327, в 2009г. – 49 220). Из них с вынесением решения рассмотрено 81 491 дело или 9,9% от общего количества решений (в 2007г. – 19 677 или 8,7%, в 2008г. – 22 629 или 8,0%, в 2009г. – 39 185 или 12,6%).

Одним из основных составляющих показателя отправления правосудия является соблюдение установленных ГПК процессуальных сроков рассмотрения дел. В анализируемом периоде число дел, рассмотренных с нарушением установленных ГПК сроков, составило всего 65 дел (диаграмма). Из них наибольшее количество нарушений сроков были допущены судами г. Астаны (26 дел, из них в 2007г. - 8, в 2008г. – 11, в 2009г. - 7), Южно-Казахстанской (11 дел, из них в 2007г.- 7, в 2009г. – 4) и Жамбылской областей (9 дел, все в 2007 году). Приведенные данные свидетельствуют о ежегодном снижении количества таких дел. ВВ ссооооттввееттссттввииии ссоо сстт.. 225533 ГГППКК ссуудд ввппррааввее ппоо ууссттааннооввллеенннныымм вв ссууддееббнноомм ззаассееддааннииии ффааккттаамм ннаарруушшеенниияя ззааккооннннооссттии ввыыннеессттии ччаассттннооее ооппррееддееллееннииее вв ааддрреесс ссооооттввееттссттввууюющщиихх ггооссууддааррссттввеенннныыхх ооррггаанноовв,, ооррггааннииззаацциийй,, ддооллжжннооссттнныыхх ллиицц.. Судами первой инстанции по гражданским делам, рассмотренным в анализируемом периоде, вынесено 5 596 частных определений (в 2007г. – 1 627, в 2008г. – 1 844, в 2009г.- 2 125). По 3 558 поступило ответов с указанием принятых конкретных решений (в 2007г. - 949, в 2008г. – 1 208, в 2009г.-1 401).

Согласно статистике в государственный бюджет за три года поступила государственная пошлина, уплаченная по рассмотренным судами первой инстанции

27(0,008%)

24(0,006%) 14

(0,003%)

0,00

5,00

10,00

15,00

20,00

25,00

30,00

2007г. 2008г. 2009г.

75


гражданским делам в сумме 57.313.272 тыс. тенге (в 2007г. – 44.253.893 тыс.тенге, в 2008г. – 7.491.525 тыс.тенге, в 2009г. – 5.567.854 тыс.тенге).

Приведенные цифры свидетельствуют о значительной доле компенсации понесенных государством расходов на содержание судебной власти посредством осуществления правосудия в гражданском судопроизводстве. О работе апелляционной инстанции ААппеелллляяццииооннннааяя ииннссттааннцциияя--ссуудд ввттоорроойй ииннссттааннццииии,, рраассссммааттррииввааюющщиийй ггрраажжддааннссккииее ддееллаа ппоо ааппеелллляяццииоонннныымм жжааллооббаамм ((ппррооттеессттаамм)) ннаа ннее ввссттууппииввшшииее вв ззааккооннннууюю ссииллуу ссууддееббнныыее ааккттыы ппееррввоойй ииннссттааннццииии.. В анализируемом периоде в качестве судов апелляционной инстанции, рассматривающих жалобы и протесты, действовали: коллегия по гражданским делам областного суда - на судебные акты, вынесенные районными судами; коллегия по гражданским делам Верховного Суда - на судебные акты, вынесенные областными судами по первой инстанции. Согласно данным статистического отчета формы №7 «О работе судов апелляционной инстанции по рассмотрению гражданских дел» в апелляционную инстанцию поступило дел /за исключением дел, по которым жалобы и протесты были отозваны либо возвращены/: в 2007 году – 23 339 или 6,6% от числа оконченных дел (в т.ч. по апелляционным жалобам и протестам – 17 134 или 7,6% от числа решений, по частным жалобам и протестам – 6 205 или 7,6% от числа определений); в 2008 году – 25 809 или 5,9% (по апелляционным жалобам и протестам - 18 973 или 6,7%, по частным жалобам и протестам – 6 836 или 7,3%); в 2009 году – 32 233 или 6,9% (по апелляционным жалобам и протестам – 24 312 или 7,8%, по частным жалобам и протестам – 7 921 или 8,5%). ТТааккиимм ооббррааззоомм,, ппррииввееддеенннныыее ддаанннныыее ппооккааззыыввааюютт,, ччттоо ббооллееее 9933%% ссууддееббнныыхх ааккттоовв ннее ооббжжааллоовваанноо ии ннее ооппррооттеессттоовваанноо.. По статистике за три года судами апелляционной инстанции всего окончено 81 566 дел, из них в 2007г. – 23 977 (по апелляционным жалобам и протесам – 17 754, по частным жалобам и протестам – 6 223), в 2008г. – 25 652 (по апелляционным жалобам и протесам - 18 877, по частным жалобам и протестам – 6 775), в 2009г. – 31 937 (по апелляционным жалобам и протесам – 24 092, по частным жалобам и протестам – 7 845).

Результаты апелляционного рассмотрения приведены в нижеследующей таблице.

Пери-од

Всего окончено

дел

Без измен.

Отменено

из них

Изменено

Пол-ностью

в части

По апелляционным жалобам и протестам 2007 17 124 13 119 1 700 1 695 5 2 305 2008 18 877 14 760 1 547 1 543 4 2 570 2009 24 092 19 840 1 406 1 405 1 2 846

По частным жалобам и протестам 2007 6 223 3 917 2 186 2 182 4 120 2008 6 775 4 253 2 395 2 394 1 127 2009 7 845 5 111 2 606 2 602 4 128

76


Наибольшая доля отмен решений в апелляционном порядке приходится на районные суды: в 2007 году – военные суды (1,9%), Алматинской (1,6%), Мангистауской и г.Астаны (по 1,4%) при среднереспубликанском показателе по районным судам – 0,8%; в 2008 году – г. Астаны и г. Алматы (по 0,9%), Алматинской и Западно-Казахстанской (по 0,8%) при среднереспубликанском показателе – 0,5%; в 2009 году – г. Алматы (0,9%), г. Астаны (0,8%), Северо-Казахстанской области и военные суды (по 0,7%) при среднереспубликанском показателе – 0,5%.

Наоборот, наименьшее количество отмененных решений наблюдается в районных судах:

в 2007г. - Южно-Казахстанской (0,2%), Костанайской (0,3%). в 2008г. - Костанайской и Атырауской областей (по 0,3%); в 2009г. – Костанайской и Павлодарской (по 0,2%), Алматинской, Атырауской,

Западно-Казахстанской, Жамбылской, Мангистауской и Южно-Казахстанской областей (по 0,3%). ССллееддууеетт ооттммееттииттьь ссуущщеессттввееннннооее ууммееннььшшееннииее ккооллииччеессттвваа ооттммееннеенннныыхх вв ааппеелллляяццииоонннноомм ппоорряяддккее рреешшеенниийй ссппееццииааллииззиирроовваанннныыхх ммеежжррааййоонннныыхх ээккооннооммииччеессккиихх ссууддоовв..

2 305

2 570

2 846

0

500

1 000

1 500

2 000

2 500

3 000

2007 г. 2008 г. 2009г.

изменено решений в апелляционном порядке

1 700 1 547 1 406

0

200

400

600

800

1 000

1 200

1 400

1 600

1 800

2007 г. 2008 г. 2009г.

отменено решений в апелляционном порядке

77


Так, данный показатель составил в 2007г. – 268 решений или 1,4% от общего числа вынесенных решений экономическими судами, в 2008г.- 278 или 1,2%, в 2009г.- 262 или 0,7%. Из них наибольшее число отмен решений было допущено экономическим судом: в 2007г. – Алматинской (3,3%), Мангистауской (2,8%), г. Астаны (2,2%), Павлодарской (2,0%) при среднереспубликанском показателе по экономическим судам – 1,4%; в 2008г. - Мангистауской (2,9%), Алматинской (2,2%), г. Астаны (1,6%) при среднереспубликанском показателе – 1,2%; в 2009г. – Акмолинской (1,5%), г. Астаны (1,1%), Мангистауской (1,0%) при среднереспубликанском показателе - 0,7%. При этом, несмотря на то, что в экономических судах г. Астаны и Мангистауской области удельный вес отмен решений снизился соответственно на 1,1% и 1,8%, эти данные все еще превышают среднереспубликанский показатель.

Наоборот, наименьшее количество отмененных решений наблюдается в экономических судах:

в 2007г.- Кызылординской, Южно-Казахстанской (по 0,1%) и Северо-Казахстанской области (0,5%);

в 2008г. – Атырауской (0,5%), Костанайской и Павлодарской областей (по 0,6%);

в 2009г. – Павлодарской (0,2%), Костанайской, Южно-Казахстанской и Кызылординской областей (по 0,4%). ВВ ррааззррееззее ккааттееггоорриийй наибольшее количество гражданских дел, рассмотренных по апелляционным жалобам и протестам на решения судов, составляют дела: об оспаривании решений и действий (или бездействия) органов государственной власти, местного самоуправления, общественных объединений, организаций, должностных лиц и госслужащих – 7 653 или 12,6% от числа рассмотренных дел по апелляционным жалобам и протесам (в 2007г. - 2 210 или 12,4%, в 2008г.- 2 801 или 14,8%, в 2009г.- 2 642 или 11%); по спорам о возмещении ущерба – 4 456 или 7,3% (в 2007г. - 1 432 или 8,0%, в 2008г.- 1 636 или 8,6%, в 2009г.- 1 388 или 5,7%); по спорам, связанным с заключением, изменением и расторжением договора – 4 287 или 7,1% (в 2007г. - 1 208 или 6,8%, в 2008г.- 1 214 или 6,4%, в 2009г.- 1 865 или 7,7%); по спорам, связанным с исполнением договорных обязательств – 5 020 или 8,3% (в 2007г. -1 005 или 5,7%, в 2008г.- 1 177 или 6,2%, в 2009г.- 2 838 или 11,8%); по спорам, вытекающим из земельных правоотношений – 2 991 или 4,9% (в 2007г. – 958 или 5,4%, в 2008г.- 1 113 или 5,9%, в 2009г.- 920 или 3,8%); прочие исковые дела – 22 896 или 37,7% (в 2007г. - 6 319 или 35,6%, в 2008г.- 7 179 или 38%, в 2009г.- 9 398 или 39%);

Соответственно и наибольшее количество решений было отменено по вышеназванным категориям. За анализируемый период апелляционной инстанцией с принятием нового решения рассмотрено 1 999 дел или 43% от числа отмененных решений (таблица).

78


в том числе в том числе

Перио-ды

Кол-во отме-ненных реше-ний

с направ-лением дела на новое рассмо-трение

с выне-сением нового реше-ния

с остав-лением заяв-лений без расс-мотре-ния

с прек-раще-нием дела

с утвер-ждением мирово-го согла-шения

отказ от иска

2007 1700 961 677 7 55 13 6 2008 1547 814 669 15 49 18 7 2009 1406 698 653 7 48 18 5

О работе надзорной инстанции ННааддззооррннааяя ииннссттааннцциияя -- ссуудд,, рраассссммааттррииввааюющщиийй вв ппоорряяддккее ннааддззоорраа ддееллоо ппоо жжааллооббее,, ппррооттеессттуу ссттоорроонныы ннаа ввссттууппииввшшииее вв ззааккооннннууюю ссииллуу ссууддееббнныыее рреешшеенниияя ппррееддшшеессттввооввааввшшиихх ссууддееббнныыхх ииннссттааннцциийй.. В анализируемом периоде в качестве судов надзорной инстанции, рассматривающих надзорные жалобы и протесты на вступившие в законную силу судебные акты местных и других судов, действовали надзорные коллегии Верховного Суда и областных судов. Согласно данным статистического отчета формы №9 «О работе судов по рассмотрению гражданских дел в порядке надзора» надзорными инстанциями Верховного Суда и областных судов рассмотрено жалоб (таблица).

Наименование 2007 2008 2009 Итого Рассмотрено жалоб, из них принято:

11928 12629 14665 39222

решение о пересмотре по итогам предварительного рассмотрения

1598 1596 1631 4825

решение об отказе в пересмотре дела по итогам предварительного рассмотрения

10330 11033 13034 34397

Результаты рассмотрения дел в порядке надзора приведены в нижеследующих таблице и диаграммах.

Период

Рассмо-трено дел по жалобам и протес-

там

Решение

без измен.

Решения отменены

Решения изменены

2007 2313 389 909 329 2008 2058 419 851 380 2009 1775 393 897 431

79


Среди районных судов наибольший удельный вес отмен решений в порядке надзора имеют: в 2007 году - военные суды (1,1%), г.Астаны (0,9%), Алматинской области (0,6%) при среднереспубликанском показателе – 0,3%; в 2008 году – г.Астаны (0,5%), Кызылординской, Южно-Казахстанской областей и г. Алматы (по 0,4%) при среднереспубликнаском показателе – 0,3%; в 2009 году – г.Астаны (0,6%), г.Алматы (0,4%) при среднереспубликанском показетеле – 0,2%. По экономическим судам в надзорном порядке отменены решения в 2007г. - 124 или 0,6% (от числа вынесенных решений экономическими судами), в 2008г. - 105 или 0,5%, в 2009г. – 117 или 0,3%. Максимальное количество отмен решений в анализируемом периоде имеют экономические суды: в 2007 году - Мангистауской (1,7%), Актюбинской областей (1,3%) при среднереспубликанском показателе – 0,6%; в 2008 году – Актюбинской (1,0%), Восточно-Казахстанской (0,9%) Мангистауской и Западно-Казахстанской областей (по 0,7%) при среднереспубликанском показателе – 0,5%;

329

380

431

0 50

100 150 200 250 300 350 400 450

2007 г. 2008 г. 2009 г.

изменено решений в надзорном порядке

909

851

897

820 830 840 850 860 870 880 890 900 910

2007 г. 2008 г. 2009 г.

отменено решений в надзорном порядке

80


в 2009 году - Восточно-Казахстанской (0,6%), г.Астаны и Акмолинской области (по 0,5%) при среднереспубликанском показателе – 0,3%. ВВ ррааззррееззее ккааттееггоорриийй максимальное количество дел в надзорные инстанции Верховного Суда и областных судов поступило: - по спорам, вытекающим из земельных правоотношений (в 2007г.- 136, в 2008г. - 177, в 2009г.- 86); - по спорам, связанным с заключением, изменением и расторжением договора (в 2007г. – 154, в 2008г. – 145, в 2009г. – 97); - по спорам о возмещении ущерба (в 2007г. – 140, в 2008г. – 101, в 2009г. – 107); - об оспаривании постановлений решений и действий (или бездействий) государственных органов, местного самоуправления, общественных объединений, организаций, должностных лиц и государственных служащих (в 2007г.- 275, в 2008г. – 269, в 2009г. – 252); - прочим исковым делам (в 2007г. – 1 024, в 2008г. - 981, в 2009г. – 1 123). Соответственно наибольшее количество отмененных решений отмечается по делам указанных категорий. Согласно статистике за анализируемый период было отменено 1 804 апелляционных постановлений (в 2007г.- 614, в 2008г. - 569, в 2009г. - 621). ВВ ннееооббххооддииммыыхх ссллууччааяяхх ссууддыы ааппеелллляяццииоонннноойй,, ннааддззооррнноойй ииннссттааннццииии ввппррааввее ввыыннеессттии ннооввооее рреешшееннииее.. В анализируемом периоде вышестоящие инстанции по многим делам выносили новое решение, не передавая дела на новое рассмотрение.

таблица Вынесено

новых решений* 2007 2008 2009

Апелляционной инстанцией

677 40%

669 43,2%

653 46,4%

Надзорной инстанцией

258 28,4%

295 34,7%

315 35,1%

*проценты приведены от числа отмененных решений Из приведенных данных видно, что удельный вес количества вынесенных новых решений ежегодно возрастает.

81



îá èòîãàõ îòïðàâëåíèÿ ïðàâîñóäèÿ ïî äåëàì îá àäìèíèñòðàòèâíûõ

ïðàâîíàðóøåíèÿõ çà 2007 -2009 ãîäû

По статистическим данным, представленным Комитетом по правовой

статистике и специальным учетам в районные суды республики за 12 месяцев 2009 года поступило 296 477 административных дел (в 2008 г. – 404 863; в 2007 г. – 491 360). По сравнению с показателями 2007 года произошло резкое снижение поступивших дел на 40%, что связано с уменьшением дел, связанных с правонарушениями на транспорте, дорожном хозяйстве и связи.

Всего судами рассмотрено 239 813 дел в отношении 243186 лиц (2008 г. – 318 201 дело в отношении 323 043 лиц; 2007 г. – 301842 дела в отношении 307 543 лиц). Наибольшее количество дел в 2009 году было рассмотрено судами г.Алматы – 25 518, Восточно-Казахстанской области – 23 866, Костанайской – 20 691.

82


За отчетный период 2009 года судами наложено административных взысканий в отношении 216 131 лица, что составляет 89% от числа всех лиц, к которым применено взыскание (2008 г. – 294 847 или 91,3%; 2007 г. – 282 095 или 91,7%).

Из них взыскание в виде административного штрафа наложено на 74 841 лицо или 34,6% (2008 г. – 135 873 или 46,1%; 2007 г. – 153 593 или 54,5%), лишения специального права – на 69 464 лица 32,1% (2008 г. – 100 786 или 34,2%; 2007 г. – 85 679 или 30,4%), административного ареста – на 67 602 лиц или 31,3% (2008 г. – 54 307 или 18,4%; 2007 г. – 39 356 или 13,9%).

К административной ответственности привлечены 809 несовершеннолетних, что составляет 0,4% (2008 г. – 743 или 0,3%; 2007 г. – 797 или 0,3%) и 296 должностных лиц государственных органов (2008 г. – 479; 2007 г. – 380).

О прекращении административного производства по делу судами вынесено 26 793 постановления (2008 г. – 27 545; 2007 г. – 23 988).

О принудительном исполнении (ст.ст. 708, 709 КоАП) судами республики вынесено 205 102 постановления (2008 г. – 195 082; 2007 г. – 128 848).

С нарушением процессуальных сроков за отчетный период рассмотрено 3 дела или 0,001% от числа оконченных производством (2008 г. - 4 или 0,001%, 2007 г. – 7 или 0,003%).

Таким образом, анализ статистических данных показывает, что по сравнению с показателями 2007 года произошло резкое снижение поступивших дел на 40%, что связано с уменьшением дел, связанных с правонарушениями на транспорте, дорожном хозяйстве и связи.

В процентном соотношении на 3% уменьшилось количество налагаемых административных взысканий, из которых наложение взыскания в виде административного штрафа уменьшилось почти на 20%, однако, применение в качестве основного вида наказания – административного ареста по сравнению с 2007 годом увеличилось на 17,4%.

Также увеличилось по сравнению с прошлым отчетным периодом количество привлеченных к административной ответственности несовершеннолетних как в процентном соотношении – на 0,1%, так и в абсолютных цифрах – на 66 лиц или 8,9%, при этом произошло уменьшение привлеченных должностных лиц государственных органов – в процентном соотношении на 0,1%, в абсолютных же цифрах – на 183 лица или 38,2%.

В сравнении с показателями 2007 года увеличилось количество рассмотренных административных дел с вынесением постановления о принудительном исполнении в порядке ст.ст. 708, 709 КоАП – в абсолютных цифрах на 76 254 или 59,2%.

Количество рассмотренных с нарушением процессуальных сроков дел уменьшается из года в год – в сравнении с отчетным периодом 2007 года – в процентном соотношении на 0,002%, в абсолютных цифрах – на 4 дела.

83


Качество отправления правосудия по делам об административных правонарушениях

За 12 месяцев 2009 года в апелляционном порядке по жалобам и протестам

рассмотрено 5 056 дел, что составляет 2,1% от всего рассмотренных дел (2008 г. – 5 696 или 1,8%; 2007 г. – 5 144 или 1,7%), из которых отменено 461 или 0,2% и изменено 481 или 0,2% (2008 г. – отменено 451 или 0,1%, изменено – 970 или 0,3%; 2007 г. – отменено 407 или 0,1%, изменено – 1 093 или 0,4%).

В сравнении с показателями 2007 года количество рассмотренных дел по жалобам и протестам увеличилось на 0,4%, удельный вес отмен в процентном соотношении увеличился на 0,1%, в абсолютных цифрах – на 54 постановления, изменений – уменьшился на 0,2% и 612 постановлений соответственно.

Наибольший удельный вес отмен постановлений в 2009 году наблюдается в следующих областях: Северо-Казахстанской, Атырауской и Кызылординской – по 0,3%.

В надзорном порядке по протестам рассмотрено 581 дело, что составляет 0,2% от всего рассмотренных дел (2008 г. – 523 или 0,2%; 2007 г. – 434 или 0,1%), из которых отменено 293 или 0,1% и изменено 189 или 0,1% (2008 г. отменено – 284 или 0,1%, изменено – 118 или 0,04%; 2007 г. – отменено 237 или 0,1%, изменено – 151 или 0,1%).

В сравнении с показателями 2007 года количество рассмотренных дел по протестам увеличилось на 0,1%, удельный вес отмен и изменений в процентном соотношении не изменился и составляет по 0,1%, в абсолютных же цифрах удельный вес отмен увеличился на 56 постановлений, изменений – на 38 постановлений.

Наибольший удельный вес отмен постановлений в 2009 году наблюдается в следующих областях: Жамбылской, Алматинской, Карагандинской, Южно-Казахстанской, г.Астана, Северо-Казахстанской и Западно-Казахстанской – по 0,2%. Всего за 12 месяцев 2009 года в апелляционном и надзорном порядках по жалобам и протестам рассмотрено 5 637 дел, что составляет 2,4% от рассмотренных дел (2008 г. – 6 219 или 2,0%; 2007 г. – 5578 или 1,8%), из которых отменено 754 или 0,3% и изменено 670 или 0,3% (2008 г. отменено – 735 или 0,2%, изменено – 1 088 или 0,3%; 2007 г. отменено – 644 или 0,2%, изменено – 1 244 или 0,4%).

В сравнении с показателями 2007 года количество рассмотренных дел по жалобам и протестам увеличилось на 0,6%, удельный вес отмен в процентном соотношении увеличился на 0,1%, в абсолютных цифрах – на 110 постановлений, изменений – уменьшился на 0,1% и 574 постановления соответственно.

Наибольший удельный вес отмен постановлений в 2009 году наблюдается в судах следующих областей: Северо-Казахстанской – 0,5%, Жамбылской, Карагандинской, г.Астана, Атырауской, Западно-Казахстанской и Акмолинской – по 0,4%.

В сравнении с показателями 2007 года ухудшили свои показатели суды Жамбылской, Атырауской, Западно-Казахстанской, Кызылординской областей и г.Астана – на 0,2% (по удельному весу отмен). В судах же Мангистауской и Южно-Казахстанской областей произошло улучшение на 0,2%.

84


Анализ показывает, что качество отправления правосудия по делам об административных правонарушениях в период с 2007 по 2009 годы ухудшилось – увеличилось количество отмен постановлений, как в процентном соотношении, так и в абсолютных цифрах – на 0,1% и 110 постановлений, но уменьшился показатель количества измененных постановлений – в процентном соотношении на 0,1% и абсолютных же цифрах на 754 постановления (почти в 2 раза). Также увеличилось количество обжалованных и опротестованных постановлений в процентном соотношении на 0,6%, в абсолютных же цифрах показатель 2009 года (5 637) ниже прошлогоднего (6 219), что связано с уменьшением количества поступивших в производство судов первой инстанции дел.

Пересмотр постановлений по делам об административных правонарушениях в Верховном Суде

В надзорную коллегию Верховного Суда за отчетный период по протесту

прокурора поступило 31 административное дело (2008 г. – 21; 2007 г. – 14), по которым 4 протеста были отозваны (2008 г. – 3; 2007 г. – 0). Всего окончено производством 28 дел (2008 г. – 16; 2007 г. – 14), по результатам рассмотрения которых удовлетворен 21 протест прокурора (2008 г. – 12; 2007 г. – 11), по 7 протестам отказано в удовлетворении (2008 г. – 4; 2007 г. – 2).

Выводы и предложения. Анализ статистических данных показывает, что по сравнению с показателями

2007 года произошло снижение поступивших в суды дел об административных правонарушениях (на 40%), что связано с уменьшением дел, связанных с правонарушениями на транспорте, дорожном хозяйстве и связи. Полагаем, что здесь эффективную роль сыграло усиление административной ответственности и другие меры за совершение транспортных правонарушений. В сравнении с показателями

85


2007 года увеличилось количество рассмотренных административных дел с вынесением постановления о принудительном исполнении в порядке ст.ст. 708, 709 КоАП – в абсолютных цифрах на 76 254 или 59,2%.

Наблюдается тенденция увеличения числа привлеченных к административной ответственности несовершеннолетних как в процентном соотношении – на 0,1%, так и в абсолютных цифрах – на 66 лиц или 8,9%. Вместе с тем, за этот же период уменьшилось как количество осужденных несовершеннолетних, так и сократилось применение к ним реального лишения свободы. Таким образом, несовершеннолетние больше привлекаются к административной ответственности.

Применение административного штрафа по республике уменьшилось почти на 20%, однако применение в качестве основного вида наказания – административного ареста по сравнению с 2007 годом увеличилось на 17,4%, т.е. наблюдается усиление «репрессивного» характера административного законодательства. Полагаем, что это объясняется как последовательной либерализацией уголовной политики и гуманизацией уголовного законодательства (например, глава 9-1 КоАП, где большая часть правонарушений раньше относилась к преступлениям), так и усилением санкции за совершение непосредственно административных правонарушений (например, за совершение транспортных правонарушений). Однако, появление все большего количества безальтернативных санкций может привести к утрате принципа индивидуализации наказания, в связи с чем, важным должно быть обеспечение неотвратимости наказания и повышение правовой культуры населения.

Вопросы дальнейшего развития административного законодательства заложены в Концепции правовой политики на период с 2010 до 2020 года, что предполагает и усовершенствование судопроизводства по административным делам.

Отдел судебного мониторинга Аппарата Верховного Суда

86



îá èòîãàõ îòïðàâëåíèÿ ïðàâîñóäèÿ ïî óãîëîâíûì äåëàì

ñóäàìè ðåñïóáëèêè çà 2007-2009 ãîäû

Согласно статистическим данным количество поступивших в суды уголовных дел в сравнении с 2008 годом увеличилось на 1,8%, с 2007 годом - на 5,3% (в 2007 году в суды поступило 53 746 дел, в 2008 году – 55 608 дел, в 2009 году – 56 605 дел).

Количество оконченных уголовных дел увеличилось в сравнении с 2008 годом на 2,6%, а с 2007 годом - на 5,7%. Так, в 2007 году окончено 53 532 дел, в 2008 году - 55 157 дел, в 2009 году - 56 576 дел.

Соответственно, число дел, рассмотренных с вынесением приговоров, выглядит следующим образом:

- в 2007 году - 32 703 дела; - в 2008 году – 33 455 дел; - в 2009 году – 34 667 дел. С участием присяжных заседателей всего рассмотрено 59 дел в отношении

116 лиц. В 2008 году рассмотрено 42 дела в отношении 78 лиц. В 2007 году рассмотрено 36 дел в отношении 62 лиц. Таким образом, количество рассмотренных дел с участием присяжных заседателей возросло за последние три года на 39 %, это свидетельствует о том, что обвиняемые лица стали больше доверять суду присяжных. Растет и число лиц оправданных судом присяжных.

Осуждено 101 лицо, оправдано 15 лиц. В 2008 году осуждено 72 лица, оправдано 6 лиц, в 2007 году осуждено 57 лиц, оправдано 5 лиц.

53 7

46

53 5

32 55 6

08

55 1

57

56 6

05

56 5

7651 500

52 000

52 500

53 000

53 500

54 000

54 500

55 000

55 500

56 000

56 500

57 000

2007 г. 2008 г. 2009 г.

Всего поступило и окончено уголовных дел за 2007-2009 годы

Поступило дел Окончено дел

87


О санкционировании ареста рассмотрены материалы в отношении 25 072

лиц, из них удовлетворены ходатайства в отношении 24 137 лиц или 96,3%, отказаны – в отношении 808 лиц или 3,2%.

В 2008 году рассмотрены материалы в отношении 7 072 лиц, из них удовлетворены ходатайства в отношении 6 928 лиц или 98%, отказаны – в отношении 144 лиц или 2%.

Наибольшее количество ходатайств о санкционировании ареста рассмотрено судами г. Алматы (3 918), Восточно-Казахстанской (2 847) и Карагандинской (2 523) областей.

Наименьшая доля применения судебного санкционирования приходится на военные суды (186), суды Кызылординской (485) и Атырауской (554) областей.

За указанный период значительно повысилась оперативность рассмотрения дел.

В 2009 году нарушений сроков, установленных процессуальным законом, не было допущено. Тогда как в 2008 году с нарушением сроков рассмотрены 3 дела (0,005%), в 2007 году - 1 дело (0,002%).

Возвращены для проведения дополнительного расследования судами первой инстанции:

- в 2007 году - 711 дел (1,3% от числа оконченных); - в 2008 году - 601 дел (1,1% от числа оконченных); - в 2009 году - 665 дел (1,2% от числа оконченных). Таким образом, удельный вес дел, возвращенных судами для проведения

дополнительного расследования, остается практически без изменения. Анализ показал, что наибольшее количество дел возвращалось на дополнительное расследование по преступлениям, предусмотренным:

1) ст. 175 УК (кража): в 2007 году – 61 дело, в 2008 году – 51 дело, в 2009 году – 41 дело;

2) ст. 103 УК (умышленное причинение тяжкого вреда здоровью): в 2007 году - 57, в 2008 году – 44 , в 2009 году – 47;

88

2 04

1 23 0

5

0

7

14

6

0

7

12

9

14

10

5

11

12

14

3

14

7

14

3

15

0

2

4

6

8

10

12

14

16

Уголовные дела рассмотренные с участием

присяжных заседателей (по числу лиц)

2008 г.

2009 г.


3) ст. 177 УК (мошенничество): в 2007 году – 75, в 2008 году – 84, в 2009 году – 95;

4) ст. 259 УК (незаконное изготовление, приобретение, хранение, перевозка, пересылка либо сбыт наркотических средств или психотропных веществ): в 2007 году – 64, в 2008 году – 54, в 2009 году – 47;

5) ст. 96 УК (убийство): в 2007 году - 63, в 2008 году – 74, в 2009 году – 69. После проведения дополнительного расследования повторно возвращены в

суды: - в 2007 году – 346 дел или 48,7% от числа возвращенных дел;

- в 2008 году – 247 дел или 41,1%; - в 2009 году – 292 дела или 43,9%.

Таким образом, практически половина всех возвращенных на дополнительное расследование дел повторно не направляются в суды для рассмотрения. Всего в апелляционном порядке отменены постановления о направлении дел на дополнительное расследование в 2007 году в отношении 281 лица (24,5% от общего числа возвращенных), в 2008 году в отношении 220 лиц (23,5%), в 2009 году в отношении 222 лиц (21,9%). Вышеприведенные данные показывают, что качество постановлений о возвращении дел на дополнительное расследование улучшилось. Всего прекращено дел в 2007 году в отношении 19 462 лиц, в 2008 году в отношении 20 944 лиц, в 2009 году в отношении 21 277 лиц.

По приговорам, вступившим в законную силу, осуждено: - в 2007 году – 35 877 лиц; - в 2008 году – 36 815 лиц; - в 2009 году – 39 870 лиц. То есть число осужденных лиц выросло на 11,1% в сравнении с 2007 годом. В разрезе категорий больше всего лиц осуждено за совершение: - кражи (ст.175 УК): в 2007 году – 7 126 лиц, в 2008 году - 7 709 лиц, в 2009

году – 8 428 лиц; -преступлений, связанных с наркотическими средствами и психотропными

веществами (ст. 259 УК): в 2007 году – 7 384 лиц, в 2008 году – 6 269 лиц, в 2009 году – 4 039 лиц;

- грабежа (ст. 178 УК): в 2007 году – 4 101 лиц, в 2008 году – 4 764 лиц, в 2009 году – 5 097 лиц;

- мошенничества (ст. 177 УК): в 2007 году – 1 226 лиц, в 2008 году - 1 496 лиц, в 2009 году - 2 124 лиц;

- разбоя (ст. 179 УК): в 2007 году – 1 622 лиц, в 2008 году - 1 265 лиц, в 2009 году – 1 522 лиц;

- умышленное причинение тяжкого вреда здоровью (ст. 103 УК): в 2007 году - 1 713 лиц, в 2008 году - 1 674 лиц, в 2009 году – 1 561 лиц.

- убийства (ст. 96 УК): в 2007 году – 1 356 лиц, в 2008 году - 1 385 лиц, в 2009 году – 1 353 лиц. Количество оправданных лиц (по вступившим в законную силу приговорам):

- за 2007 год - 307 лиц (0,8% от числа лиц, в отношении которых дела рассмотрены с вынесением приговоров);

- за 2008 год – 323 лиц (0,8%); - за 2009 год – 396 лиц (1,0%).

89


Таким образом, удельный вес лиц оправданных судами в истекшем году вырос на 0,2%. Анализ категорий дел, по которым выносились оправдательные приговоры, свидетельствует о том, что необоснованное привлечение лиц к уголовной ответственности в основном допускалось по одним и тем же категориям преступлений. При этом возросло число оправданных лиц, обвиняемых в совершении убийства и экономической контрабанды, а за получение взятки и преступлений, связанных с наркотическими средствами и психотропными веществами, напротив, сократилось. Так, в разрезе категорий больше всего оправданы лица, преданные суду за совершение: - мошенничества (ст. 177 УК): в 2007 году – 4, в 2008 году - 6, в 2009 году - 6; - преступлений, связанных с наркотическими средствами и психотропными веществами (ст. 259 УК): в 2007 году – 5, в 2008 году - 2, в 2009 году - 3; - экономической контрабанды (ст.209 УК): в 2007 году - 1, в 2008 году - 0, в 2009 году – 3; - убийства (ст.96 УК): в 2007 году – 5, в 2008 году - 6, в 2009 году – 11; - получение взятки (ст. 311 УК): в 2007 году - 6, в 2008 году – 2, в 2009 году – 3; - по делам частного обвинения: в 2007 году – 225, в 2008 году - 266, в 2009 году - 350. По вопросам, связанным с исполнением судебных актов судами рассмотрены:

- в 2007 году – 38 306 представлений, из них удовлетворены – 31 140 (81,3%); - в 2008 году - 40 395 представлений, из них удовлетворены – 32 392 (80,2%); - в 2009 году – 38 309, из них удовлетворены – 31 765 (82,9%). Из них большей частью рассмотрены представления об условно-досрочном

освобождении от отбывания наказания (статья 70 УК), замене неотбытой части наказания более мягким (статья 71 УК): в 2007 году – 12 980 представлений, из них удовлетворены – 8 974 (69,1%), в 2008 году – 13 710 представлений, из них удовлетворены 9 794 (71,4%), в 2009 году – 10 531, из них удовлетворены – 7 848 (74,5%). То есть наряду с сокращением количества рассмотренных по данным вопросам постановлений (на 18,9%), увеличилось число удовлетворенных представлений (на 5,4%).

О продлении, изменении или прекращении применения принудительных мер медицинского характера (ст.ст. 93,95 УК) рассмотрены: в 2007 году - 4 672 представления, из них удовлетворены 4 338 (92,8%), в 2008 году – 5 518, из них удовлетворены - 4 866 (88,2%), в 2009 году - 5 450, из них удовлетворены – 4 800 (88,1%). Об отмене условного осуждения или продлении испытательного срока, а равно об отмене либо дополнении установленных для осужденных обязанностей (ст.ст.63,64 УК) рассмотрены: в 2007 году – 3 420 представлений, из них удовлетворены 2 933 (85,8%), в 2008 году – 3 927, из них удовлетворены - 3 274 (83,4%), в 2009 году - 4 777, из них удовлетворены – 4 128 (86,4%). Практика вынесения частных постановлений свидетельствует об увеличении их числа в сравнении с 2007 годом (на 14,6%), и незначительном уменьшении по сравнению с 2008 годом (на 0,9%). Так, в 2007 году судами было вынесено 2 798 частных постановлений, в 2008 году – 3 307, в 2009 году – 3 277. При этом большинство из них вынесены на нарушения, допущенные при производстве предварительного следствия (в 2007 году - 1 533, в 2008 году – 1 794, в 2009 году – 1 641).

90


Качество отправления правосудия Анализ качества рассмотрения уголовных дел свидетельствует об его

улучшении. Так, в 2007 году в апелляционном и надзорном порядках были отменены

приговоры местных судов в отношении 325 лиц или 0,6%; - в 2008 году – в отношении 297 лиц или 0,5%; - в 2009 году – в отношении 249 лиц или 0,4%. Таким образом, в истекшем году качество отправления правосудия

улучшилось на 0,2% и 0,1% в сравнении с 2007 и 2008 годами.

0,6%

3,8%

0,5%

3,4%

0,4%

3,3%

0,0%

0,5%

1,0%

1,5%

2,0%

2,5%

3,0%

3,5%

4,0%

2007 г. 2008 г. 2009 г.

Отменено и изменено приговоров в апелляционном и надзорном порядках

Отменено приговоров Изменено приговоров

При этом улучшение качества наблюдается как у областных и приравненных к

ним судов (на 1,6%), так и у районных и приравненных к ним судов (на 0,1%). Так, районными и приравненными к ним судами в порядке апелляции и

надзора в 2007 году отменены приговоры в отношении 287 лиц или 0,5%, в 2008 году – отношении 267 лиц или 0,5%, в 2009 году – в отношении 233 лиц или 0,4%.

Удельный вес отмененных приговоров областных и приравненных к ним судов в апелляционном и надзорном порядках в 2007 году составил 4,4%, в 2008 году данные показатели составили 3,4%, в 2009 году – 1,8%. Наибольший удельный вес отмененных приговоров в 2009 году имеют районные и приравненные к ним суды г. Астаны (0,7%), Костанайской, Актюбинской, Жамбылской, Северо-Казахстанской (0,6%) областей. Не допустили отмен районные и приравненные к ним суды Мангистауской области.

По областным судам наибольший удельный вес отмененных приговоров имеют: Карагандинский (7%), Павлодарский (4,1%), Алматинский (4%) областные суды, показатели которых превысили среднереспубликанские.

Не допустили отмен суд города Астаны, Акмолинский, Актюбинский, Атырауский, Восточно-Казахстанский, Костанайский, Кызылординский, Мангистауский, Северо-Казахстанский областные суды и Военный суд.

91


0,5%0,7%0,9%0,6%

0,7%0,6%0,6%0,6%0,6%0,6%

0,5%0,5%

3,2%0,5%0,3%0,4%

0,5%0,4%

0,3%0,4%

0,3%0,4%0,3%0,3%

0,9%0,2%

0,5%0,2%0,4%

0,2%0,1%0,1%

0,6%0,0%

0,0% 0,5% 1,0% 1,5% 2,0% 2,5% 3,0% 3,5%

г.АстанаАктюбинская Жамбылская

Карагандинская Костанайская

С-Казахстанская Военные суды

г.АлматыАлматинскаяАтырауская

З-Казахстанская В-Казахстанская Кызылординская

Павлодарская Ю-Казахстанская

Акмолинская Мангистауская

2009 г.

2008 г.

Отменено приговоров местных судов в апелляционном и надзорном порядках

Основаниями для отмены приговоров местных судов в апелляционной и надзорной инстанциях в большинстве случаев послужила односторонность и неполнота судебного следствия.

Так, в 2007 году в связи с односторонностью и неполнотой судебного следствия отменены приговоры в отношении 112 лиц (34,5% от общего числа отмен), в 2008 году – в отношении 94 лиц (31,6%), в 2009 году – в отношении 85 лиц (34,1%). Анализ отмены приговоров показал, что в апелляционном порядке районными и приравненными к ним судами наибольшее количество отмен приговоров было допущено по делам:

- связанным с наркотическими средствами и психотропными веществами (ст. 259-261 УК): в 2007 году в отношении 16 лиц, в 2008 году - 14 лиц, в 2009 году – 18 лиц;

- о мошенничестве (ст. 177 УК): в 2007 году - 13 лиц, в 2008 году - 15 лиц, в 2009 году – 14 лиц;

- о присвоении или растрате вверенного чужого имущества (ст.176 УК): в 2007 году - 7 лиц, в 2008 году – 1 лицо, в 2009 году – 14 лиц;

- об умышленном причинении тяжкого вреда здоровью (ст. 103 УК): в 2007 году - 10 лиц, в 2008 году - 6 лиц, в 2009 году – 11 лиц;

- о краже (ст. 175 УК): в 2007 году – 12 лиц, в 2008 году – 11 лиц, в 2009 году – 10 лиц;

- о грабеже (ст. 178 УК): в 2007 году - 5 лиц, в 2008 году – 8 лиц, в 2009 году – 9 лиц;

- частного обвинения: в 2007 году – 31 лицо, в 2008 году - 22 лица, в 2009 году – 29 лиц.

Изучение категорий дел, по которым были отменены приговоры в надзорном порядке показало, что наибольшее число ошибок суды продолжают допускать при рассмотрении дел:

92


- связанных с незаконным оборотом наркотических средств и психотропных веществ (ст. 259 УК): в 2007 году - в отношении 11 лиц, в 2008 году – 9 лиц, в 2009 году – 4 лиц;

- о мошенничестве (ст. 177 УК): в 2007 году в отношении 7 лиц, 2008 – 5 лиц, в 2009 году - 5 лиц;

- о присвоении или растрате вверенного чужого имущества (ст. 176 УК): в 2007 году в отношении 3 лиц, в 2008 году – 1 лица, в 2009 году – 4 лиц.

Также в истекшем году значительное количество отмен допущено по делам о вымогательстве (ст. 181 УК) – в отношении 4 лиц, тогда как в предыдущие периоды отмен приговоров по данной категории дел не было.

Сократилось количество отмен по делам о превышении власти или должностных полномочий (ст. 308 УК: в 2007 году - в отношении 5 лиц, в 2008 году – 0, в 2009 году – 1 лицо) и об убийстве (ст. 96 УК: в 2007 году – в отношении 5 лиц, в 2008 и 2009 годах отмен не допущено).

Таким образом, наибольшее число нарушений продолжает допускаться при рассмотрении дел, связанных с незаконным оборотом наркотических средств и психотропных веществ, а также о мошенничестве и присвоении или растрате вверенного чужого имущества.

Все еще имеют место факты необоснованного осуждения лиц местными судами, хотя их количество за последние три года сократилось почти в два раза.

Так, в 2007 году приговоры местных судов с прекращением дела за отсутствием события, состава преступления и недоказанностью обвинения были отменены в апелляционном и надзорном порядках в отношении 27 лиц, что составило 0,06% от общего числа осужденных, в 2008 году - в отношении 24 лиц или 0,05%, в 2009 году – в отношении 14 лиц или 0,03% (данные без учета отмененных Верховным Судом).

При этом наибольшее количество нарушений судами было допущено при рассмотрении уголовных дел по делам частного обвинения: в отношении 14, 6 и 5 лиц за 2007 – 2009 годы соответственно. Качество вынесения судами оправдательных приговоров в 2009 году улучшилось (на 3,3% и 6,3% соответственно). Так, в 2007 году были отменены оправдательные приговоры в отношении 25 лиц, что составило 8,1% от общего числа оправданных лиц, в 2008 году – в отношении 36 лиц или 11,1%, в 2009 году – 19 лиц или 4,8%. Количество изменений приговоров также продолжает уменьшаться. В 2007 году изменены приговоры в отношении 2 157 лиц (3,8%), в 2008 году – 2 056 (3,4%), в 2009 году – 2 069 лиц (3,3%).

93


4,0% 6,7%4,7% 5,3%

4,7%4,6%3,9%

4,4%4,1%4,3%

5,1%4,0%3,4%

3,6%4,1%3,5%3,6%3,1%

4,1%3,1% 3,7%3,1%

3,9%2,5%2,0%2,4%

1,9%2,2%1,5%

2,1%2,0%2,0%

2,5%1,8%

0,0% 1,0% 2,0% 3,0% 4,0% 5,0% 6,0% 7,0%

Военные судыЖамбылская Алматинская

Павлодарская З-Казахстанская Мангистауская

Карагандинская В-Казахстанская

г.АлматыАтырауская

Костанайская Кызылординская

Актюбинская Ю-КазахстанскаяС-Казахстанская

г.АстанаАкмолинская

Изменено приговоров местных судов в апелляционном и надзорном порядках

2009 г.

2008 г.

В результате пересмотра апелляционными и надзорными инстанциями изменены приговоры в большинстве случаев:

- без изменения квалификации со снижением наказания: в 2007 году – в отношении 613 лиц, в 2008 году – 621 лица, в 2009 году – 672 лиц;

- с изменением квалификации и снижением наказания: в 2007 году – 588 лиц, в 2008 году – 517 лиц, в 2009 году – 553 лиц;

- с назначением более строгого наказания без изменения квалификации: в 2007 году – 250 лиц; в 2008 году – 350 лиц, в 2009 году – 310 лиц;

- с изменением квалификации без снижения наказания: в 2007 году – 172 лиц, в 2008 году – 122 лиц, в 2009 году – 85 лиц.

Таким образом, суды допускают ошибки как при назначении наказания осужденным, так и в оценке их действий, что приводит к изменению приговоров. Назначение наказания

Изучение практики назначения наказаний показало, что суды продолжают в большинстве случаев применять в отношении осужденных в качестве меры наказания лишение свободы.

Так, в 2007 году к лишению свободы было осуждено 16 628 лицо или 46,3% от числа осужденных;

- в 2008 году – 17 302 лиц (47,0%); - в 2009 году – 18 958 лиц (47,5%). Таким образом, применение этого вида наказания увеличилось (на 1,2%).

При этом суды лишение свободы применяют дифференцированно в зависимости от степени тяжести совершенного преступления.

Так, в основном суды применяли данный вид наказания к лицам, совершившим особо тяжкие и тяжкие виды преступлений. Наряду с этим, в

94


сравнении с предыдущим годом назначение данного вида наказания уменьшилось как в отношении лиц, совершивших особо тяжкие и тяжкие виды преступлений, так и совершивших преступления средней и небольшой тяжести (на 0,2%).

В 2007 году к лишению свободы за совершение особо тяжких и тяжких преступлений осуждено 11 594 лиц или 69,7% от общего числа лиц, осужденных к лишению свободы, в 2008 году - 11 783 (68,1%), в 2009 году – 12 867 лиц (67,9%). За преступления средней тяжести осуждены к лишению свободы в 2007 году – 4465 лиц (26,9%), в 2008 году – 4 830 (27,9%), в 2009 году – 5 280 (27,9%). За преступления небольшой тяжести осуждены в 2007 году – 483 лица (2,9%), в 2008 году – 548 (3,2%), в 2009 году – 641 (3,4%). Возросло применение штрафа (на 0,6%), ограничения свободы (на 0,6%), ареста (на 0,06%), а также лишения права занимать определенную должность или заниматься определенной деятельностью (на 0,03%). Снизилось применение условного осуждения (на 2,3%) и общественных работ (на 0,1%). Назначение исправительных работ осталось на уровне 2007 года. Так, применение этих видов наказания судами выглядит следующим образом: 1) штраф применен: в 2007 году – 1 403 лицам (3,9% от общего числа осужденных), в 2008 году – 1 559 (4,2%), в 2009 году - 1 796 (4,5%); 2) исправительные работы применены: в 2007 году – 99 лицам (0,3%), в 2008 году – 145 (0,4%), в 2009 году – 101 (0,3%); 3) условное осуждение назначены: в 2007 году – 13 863 лицу (38,6%), в 2008 году – 13 633 (37%), в 2009 году – 14 459 (36,3%); 4) лишены права занимать определенную должность или заниматься определенной деятельностью: в 2007 году – 4 лица (0,01%), в 2008 году – 11 (0,03%), в 2009 году – 17 (0,04%); 5) к общественным работам привлечены: в 2007 году – 1 113 лиц (3,1%), в 2008 году – 1 119 (3,0%), в 2009 году – 1 212 (3,0%); 6) ограничение свободы назначено: в 2007 году – 495 лицам (1,4%), в 2008 году – 726 (2,0%), в 2009 году – 780 (2,0%); 7) арест применен: в 2007 году – 12 лицам (0,03%), в 2008 году – 19 (0,05%), в 2009 году – 36 (0,09%). Анализ практики назначения наказания по категориям дел показал, что за совершение особо тяжких преступлений к осужденным наряду с отбыванием наказания в виде реального лишения свободы также было применено условное осуждение (2007 году – 6, в 2008 году – 10, в 2009 году - 6). Другие виды наказаний не назначались, за исключением ареста в отношении 1 лица в 2007 году. За совершение тяжких преступлений в большинстве случаев к лишению свободы было применено условное осуждение (в 2007 году – в отношении 4 426 лиц (31,7%), в 2008 году – 4 400 лиц (31,8%), в 2009 году – 4 557 лиц (30,6%)). Назначение штрафа в сравнении с 2007 годом снизилось (на 0,04%) и осталось на уровне 2008 года (в 2007 году – 8 лицам (0,06%), в 2008 году – 5 лица (0,02%), в 2009 году – 5 лицам (0,02%)). Применение ограничения свободы снизилось по сравнению с предыдущим годом (на 0,03%), однако в сравнении с 2007 годом повысилось (на 0,02%) (в 2007 году – 5 (0,04%), в 2008 году – 12 (0,09%), в 2009 году – 9 (0,06%)). Суды стали применять арест за совершение тяжких преступлений, так если в 2007 году данный вид наказания не применялся, то в 2008 году арест назначен 4 лицам (0,03%), а в 2009 году – 5 лицам (0,03%). За преступления средней тяжести суды также в подавляющем большинстве назначали лишение свободы, применяя почти к каждому второму осужденному условное осуждение, однако их число снизилось (на 2,7%): в 2007 году в отношении 7 757 лиц (50,6% от числа осужденных по данной категории), в 2008

95


году – 7 503 (48%), в 2009 году - 8 058 (47,9%). Также сократилось привлечение к общественным работам (в 2007 году – 545 (3,6%), в 2008 году – 443 (2,8%), в 2009 году – 473 (2,8%)) и исправительным работам (в 2007 году – 42(0,3%), в 2008 году -55 (0,4%), в 2009 году – 39 (0,2%)). Применение штрафа практически не изменилось (в 2007 году – 496 (3,2%), в 2008 году – 473 (3%), в 2009 году – 528 (3,1%)). Вместе с тем, возросло применение ареста (в 2007 году – 1 (0,007%), в 2008 году – 6 (0,04%), в 2009 году – 10 (0,06%)) и лишения права занимать определенную должность или заниматься определенной деятельностью (в 2007 году – 4 (0,03%), в 2008 году – 9 (0,06%), в 2009 году – 12 (0,07%)). По преступлениям небольшой тяжести возросло назначение штрафа в сравнении с 2008 годом (на 0,4%), однако с 2007 годом уменьшилось (на 9,8%) (в 2007 году – 1 378 (34,6%), в 2008 году – 1062 (24,4%), в 2009 году – 1231 (24,8%)), применение ограничения свободы увеличилось на 1,8% и 0,9% соответственно (в 2007 году – 158 (4%), в 2008 году – 213 (4,9%), в 2009 году – 286 (5,8%)), лишения права занимать определенную должность или заниматься определенной деятельностью - на 0,05% в сравнении с предыдущим годом (в 2007 году – 0, в 2008 году – 2 (0,05%), в 2009 году – 5 (0,1%)), назначение ареста на 0,1% (в 2007 году – 9 (0,2%), в 2008 году – 8 (0,2%), в 2009 году – 14 (0,3%)). Вместе с тем, сократилось применение условного осуждения к лишению свободы и исправительным работам (в 2007 году – 1 492 (37,4%), в 2008 году – 1 511 (34,7%), в 2009 году -1 675 (33,7%)), а также привлечение к общественным работам (на 0,7%) в сравнении с 2008 годом, однако в сравнении с 2007 годом увеличилось (на 0,7%) (в 2007 году – 563 (14,1%), в 2008 году – 674 (15,5%), в 2009 году – 737 (14,8%)) и исправительным работам (в 2007 году – 56 (1,4%), в 2008 году – 85 (2%), в 2009 году – 62 (1,2%)). Вышеприведенные данные свидетельствуют о том, что суды в целом назначали наказание в соответствии с тяжестью совершенного преступления, тем не менее, в течении трех и более лет стабильно сохраняется тенденция применения лишения свободы и наоборот, незначительного применения видов наказаний, не связанных с лишением свободы. Анализ практики назначения судами дополнительных мер наказаний показал, что суды в качестве дополнительной меры наказания стали чаще применять конфискацию имущества, лишение права занимать определенную должность или заниматься определенной деятельностью, а назначение принудительного лечения от алкоголизма и наркомании, лишение специального, воинского или почетного звания, классного чина, дипломатического ранга, квалификационного класса и государственных наград реже.

Так, применение конфискации имущества в сравнении с 2007-2008 годами увеличилось на 3,8% и 3,9% (в 2007 году – 5 061 (14,1%), в 2008 году – 5 159 (14%), в 2009 году – 7 137(17,9%), лишение права занимать определенную должность или заниматься определенной деятельностью – на 0,3% в сравнении с предыдущим годом (в 2007 году – 1 079 (3%), в 2008 году – 1 013 (2,7%), в 2009 году – 1 177 (3%)). Назначение лишение специального, воинского или почетного звания, классного чина, дипломатического ранга, квалификационного класса и государственных наград сократилось на 0,02% и 0,01% (в 2007 году – 27 (0,08%), в 2008 году – 24 (0,07%), в 2009 году – 24 (0,06%),принудительного лечения – на 2,6% и 0,5% (в 2007 году – 6 848 (15,3%), в 2008 году – 4 853 (13,2%), в 2009 году – 5 081 (12,7%)). Применение штрафа (в 2007 году – 176 (0,5% от числа осужденных), в 2008 году – 173 (0,5%), в 2009 году – 207 (0,5%) осталось без изменения. Анализ по составу осужденных свидетельствует об увеличении числа преступлений:

96


- совершенных женщинами - на 1,4% и 0,5% (в 2007 году – 3 817 (10,6%), в 2008 году – 4 237 (11,5%), в 2009 году – 4 784 (12%)); - группой лиц - на 1,9% и 0,9% (в 2007 году – 10 825 (30,2%), в 2008 году – 11 489 (31,2%), в 2009 году – 12 803 (32,1%).

Вместе с тем, наблюдается уменьшение числа осужденных, совершивших преступления в состоянии алкогольного опьянения на 3,7% и 2% (в 2007 году – 9 394 (26,2%), в 2008 году – 9 027 (24,5%), в 2009 году – 8 959 (22,5%)). По преступлениям совершенным организованной группой наряду с уменьшением числа осужденных в сравнении с 2008 годом на 0,2% наблюдается увеличение их числа на 0,3% в сравнении с 2007 годом (в 2007 году – 183 (0,5%), в 2008 году – 363 (1,0%), в 2009 году – 308 (0,8%)).

Число осужденных, совершивших преступления в состоянии наркотического опьянения, уменьшилось на 0,1% в сравнении с 2007 годом и осталось на уровне 2008 года (в 2007 году - 284 (0,8%), в 2008 году – 276 (0,7%), в 2009 году - 285 (0,7%)). Число осужденных несовершеннолетних лиц сократилось на 0,7% и 1% в сравнении с 2007 и 2008 годами (в 2007 году – 2 680 (6%), в 2008 году – 2 853 (6,3%), в 2009 году - 2654 (5,3%)). Наряду с этим, в сравнении с 2007 годом уменьшилось применение судами к несовершеннолетним лицам лишения свободы на 1,7 %, тогда как в сравнении с 2008 годом их число увеличилось на 0,3% (в 2007 году – 714 (26,6%), в 2008 году – 704 (24,7%), в 2009 году – 660 (24,9%)), также сократилось привлечение к общественным работам на 1,1% и 0,2% (в 2007 году – 54 (2%), в 2008 году – 31 (1,1%), в 2009 году – 25 (0,9%)), применение ограничения свободы на 0,9% и 1,6% (в 2007 году – 80 (3%), в 2008 году – 107 (3,7%), в 2009 году – 57 (2,1%)). Назначение исправительных работ уменьшилось в сравнении с предыдущим годом на 0,06% и осталось на уровне 2007 года (в 2007 году – 1 (0,04%) , в 2008 году – 4 (0,1%), в 2009 году – 1 (0,04%).

Возросло применение к несовершеннолетним лицам условного осуждения на 0,7% и 13,5% (в 2007 году -1536 (57,3%), в 2008 году – 1 629 (44,5%), в 2009 году - 1540 (58%)), принудительных мер воспитательного характера на 0,6% и 0,7% (в 2007 году – 146 (5,4%), в 2008 году – 151 (5,3%), в 2009 году – 160 (6%)), штрафа на 0,03% в сравнении с 2008 годом, однако в сравнении с 2007 годом уменьшилось на 0,1% (в 2007 году – 5 (0,2%) , в 2008 году – 2 (0,07%) , в 2009 году – 3 (0,1%)). Таким образом, за анализируемый период уменьшилось как количество осужденных несовершеннолетних, так и сократилось применение к ним реального лишения свободы (применяется преимущественно условное осуждение). Полагаем, что здесь сыграло положительную роль образование специализированных судов по делам несовершеннолетних, которые более тщательно рассматривают данные дела и принимают решение с учетом всех обстоятельств дела и характеристик несовершеннолетнего.

Отдел судебного мониторинга Аппарата Верховного Суда

97

М Е Ж Д У Н А Р О Д Н А Я С У Д Е Б Н А Я П Р А К Т И К А

Ìåæäóíàðîäíàÿ ñóäåáíàÿ ïðàêòèêà

Ôåäåðàòèâíàÿ Ðåñïóáëèêà Ãåðìàíèÿ

Назначение защитника на стадии следствия УПК ст. 140 ч. 1 и 2, ст. 141 ч. 3 Перед окончанием следствия суд обязан удовлетворить заявление

прокуратуры о назначении защитника в принципе только в том случае, когда имеются серьезные подозрения в совершении преступления и уголовное производство с высокой вероятностью скоро завершится предъявлением обвинения с последующим привлечением защитника по назначению суда.

ВСЗ г. Ольденбург, Определение от 20.04.2009 – 1 Ws 235/09 По обстоятельствам дела: Заявленное прокуратурой ходатайство о

привлечении адвоката для обвиняемого в качестве защитника по назначению суда уже на стадии следствия Земельный суд оставил без удовлетворения. Поданная органами прокуратуры жалоба на отказ в привлечении адвоката по назначению суда была удовлетворена.

По следующим основаниям: В соответствии со ст. 141 ч. 3 УПК может быть назначен защитник по заявлению органов прокуратуры еще на стадии следствия в случае, когда прокуратура считает, что согласно ст. 140 ч.1 или 2 УПК в судебном производстве потребуется участие защитника; по окончании следствия (ст. 169 а УПК) суд должен удовлетворить заявление прокуратуры.

До окончания следствия суд может отказать в удовлетворении заявления только по существенным основаниям. При этом следует принять во внимание, что до предъявления обвинения прокуратура сама распоряжается уголовным производством, что, например, явствует из того, что суд не может совершать какие бы то ни было действия на этой стадии производства против воли или без согласия прокуратуры (см. также ЗС г. Коттбус, Определение от 13.05.2005 – 22 Qs 15/05).

В качестве оснований, по которым суд может оставить без удовлетворения заявление о назначении защитника, поданное прокуратурой на стадии следствия, может рассматриваться то, что по оценке суда слишком рано полагать, что следствие завершится предъявлением обвинения, или то, что отсутствует достаточная необходимость в защитнике, (см. также Майер-Гросснер, ГПК, 51е изд., ст. 141 ч.5; Лауфхютте, в: КК-ГПК, ст. 141 ч.6).

В противном случае, если имеются серьезные подозрения в совершении преступления и уголовное производство с высокой вероятностью скоро завершится предъявлением обвинения с последующим привлечением защитника по назначению суда, суд должен удовлетворить заявление прокуратуры при условии, что удовлетворению не препятствуют иные особые причины.

В таком случае никакого другого решения – даже с учетом соображений норм ст. 141 ч. 3 ГПК – нельзя было бы придерживаться (см. Тейтер, StV 2005, 233, cо ссылкой на Хаам, в: Фестшрифт фюр Людерзее, стр. 725б сноска 18).

Однако ситуация такова. Необходимость в защитнике при дальнейшем производстве очевидна. По имеющимся результатам следствия, в частности по причине своего признания в содеянном, обвиняемый серьезно подозревается в организованной торговле кокаином в крупных размерах по нескольким эпизодам и в отношении него была избрана мера в виде заключения под стражу. Принимая во внимание инкриминируемый обвиняемому состав преступления, нельзя ожидать ничего иного, кроме как предъявления прокуратурой ему обвинения и направления дела на рассмотрение в Большую коллегию по уголовным делам Земельного суда, тем более, что обвиняемому вследствие ранее имеющейся судимости грозит длительное лишение свободы. В связи с избранием меры пресечения виде

98


заключения под стражу следует также ожидать скорейшего предъявления обвинения.

Оснований для отказа в назначении защитника на данной стадии судебная коллегия могла не увидеть. То, что нынешний адвокат обвиняемого не сложил с себя пока еще полномочия в качестве защитника по выбору подсудимого, а только заявил о таком сложении в случае его привлечения в качестве назначенного судом защитника, - не является препятствием для того, чтобы он стал защитником по назначению суда, см. ВЗС г. Нюрнберг, StV 1987, 191; Гейдельбергский комментарий к ГПК, 2е изд., ст. 141 ч. 2. Преждевременное назначение защитника судом вследствие обратной силы согласно ст. 48 п.5 Закона об оплате адвокатских услуг не влечет за собой расходов.

Принимая во внимание вышеизложенное, заявление адвокатуры о привлечении защитника по назначению суда до окончания следствия подлежало удовлетворению.

(Сообщено Первой коллегией по уголовным делам ВЗС г. Ольденбург)

Выдача задержанного транспортного средства

Закон о задачах и полномочиях полиции Федеральной земли Бавария (ЗоЗПП) ст.

2 II, 25 п. 2,28 I Если числящееся в угоне транспортное средство задержано в соответствии со ст.

25 п. 2 ЗоЗПП, то полиция не может возвратить его владельцу из России до тех пор, пока право собственности на автомобиль не будет установлено.

Административный суд г. Мюнхен, определение от 11.02.2009 - 10 CE 08.3393 По обстоятельствам дела: Во время проверки российского транспортного

средства, проводимой 30.10.2008 г. полицией задержан автомобиль марки «Порше 911» с российскими гос. номерами, который с 1993 года числился в угоне. Когда полиция с целью обеспечения прав собственности взяла транспортное средство на хранение, свои права собственности на него предъявили как заявитель, так и владелец из России. После того как ответчик по заявлению выразил свое намерение вернуть автомобиль российскому владельцу, заявитель обратился в административный суд с иском о выдаче ему транспортного средства марки «Порше 911», а также с целью обеспечения иска согласно § 123 Положения об административных судах (ПАС) подала ходатайство о запрете ответчику по заявлению до вынесения решения по иску возвращать транспортное средство господину Х или уполномоченному им лицу и выдавать соответствующее заявление о передаче автомобиля. Он заявил, что все еще является собственником автомобиля; добросовестное приобретение согласно § 935 I ГК исключается; автомобильное средство без документов было перепродано, так как в 1993 г. технический паспорт автомобиля все еще находился у фирмы «Порше», а документ о допущении транспортного средства к эксплуатации - у заявителя.

Административный суд отклонил срочное ходатайство. Жалоба заявителя была удовлетворена.

По следующим основаниям: [12] Административный суд в соответствии с § 123 I 1 ПАС выносит определение об обеспечительных мерах, потому что существует риск того, что вследствие изменения текущего состояния осуществление права заявителя может быть существенно затруднено. Так как остается неясным, сможет ли заявитель вследствие открытости вопроса права собственности и отсутствия у полиции компетенции для его решения добиться в ходе разбирательства дела по существу удовлетворения своего требования о выдаче автомобиля согласно ст. 28 1 ЗоЗПП, судебная палата в соответствии с § 123 III ПАС, § 938 I и II ГПК отказывает в предварительном прекращении общественного хранения автомобиля. Тем самым

99


учитывается то, что вопрос права собственности подлежит разрешению гражданским судом.

[13] После того как заявитель изъявил готовность возвратить автомобиль владельцу из России, данное дело приобрело срочную необходимость рассмотрения. Заявитель обосновал требование о принятии обеспечительных мер тем, что ответчик по заявлению после исполнения обеспечительных мер не вправе ущемлять его возможное право собственности.

[14] Обеспечительные меры в целях защиты частных прав относятся согласно ст. 2 II ЗоЗПП к кругу ведения полиции в том случае, когда возможность потребовать своевременную судебную защиту отсутствует либо без вмешательства полиции осуществление права окажется невозможным или существенно затрудненным. Одной из мер, которую полиция приняла в соответствии с кругом ведения, является согласно ст. 25 п. 2 ЗоЗПП задержание, которое призвано защитить собственника или законного предъявителя фактического господства от утраты или ущерба вещи. Такая мера была совершена в данном случае как раз с целью защиты прав заявителя; тот факт, что автомобиль числился в угоне, повлек за собой его задержание. В случае, когда у лица, защищаемого данной нормой, отсутствует публично-правовое право на вмешательство со стороны полиции, тем не менее полиция принимает данную меру по долгу службы (Schmidbauer/Steiner, ЗоЗПП, 2-е изд. [2006], ст. 2 п. 38), то с учетом материального и правового положения, созданного полицейским задержанием транспортного средства, возвращение находящегося на хранении полиции автомобиля владельцу из России может существенно затруднить осуществление требования заявителя, основанного на праве собственности, и тем самым нарушить отстаиваемое им право несмотря на неясность вопроса права собственности на текущий момент, полиция вернет автомобиль владельцу из России, то это повлечет существенное ухудшение возможного правового положения заявителя и сделает фактически невозможным осуществление требования о выдаче автомобиля владельцем из России, потому что часто пострадавшие водители не могут найти угнанные автомобили в России или их там разрушают (см. М. Wagner, руководитель отдела по возмещению ущерба, возникшего в результате угона автомобиля, выступление на автотранспортной конференции в 2002 года, «Возвращение угнанных автомобилей оправдывает себя», www...com/de/pressе/...-events/pa-ge35.html). Так полиция обусловила текущее состояние дела, она несет ответственность за то, чтобы интересы заявителя не пострадали в результате ее дальнейших действий.

[15] В силу общих публично-правовых отношений хранения предметов - даже если автомобиль находится на хранении у третьего лица (п. 26.6 VollzB) - полиция должна также исполнить обязанность бережного соблюдения интересов лица, чьи права при этом затрагиваются в случае, когда нарушение данной обязанности влечет за собой материальную ответственность (см. Berner/Köhler, ЗоЗПП, 18-е изд. [2006], ст. 26 п. 7). Лицом, чьи права в данном случае затрагиваются, является заявитель, в интересах которого действует полиция.

[16] Вопреки точке зрения заявителя до тех пор, пока вопрос права собственности не будет разрешен, отсутствуют основания для выдачи предмета согласно 28 I ЗоЗПП. С одной стороны основания для обеспечения (ст. 28 I 1 ЗоЗПП) не отпали, причем ответчик по заявлению открыто вопреки первому предложению данной статьи намеревается выдать автомобиль не транспортному агенту, а владельцу из России. С другой стороны, возвращение автомобиля влечет за собой повторно основания для обеспечения (Art. 28 I 3 ЗоЗПП).

[17] Ответчик по заявлению не может также ссылаться на ст. 28 I 2 ЗоЗПП, так как ни владелец автомобиля из России, ни заявитель не смогли доказать свое право собственности. При таком материальном и фактическом положении полиция не может выступать в качестве «арбитра», решая чье право собственности «лучше».

[18] Относительно права собственности на спорный автомобиль на данный момент известно, что заявитель приобрел его в 1991 году. Автомобиль был возможно приобретен в 1991 году с оговоркой о сохранении права собственности за продавцом, так как

100


технический паспорт автомобиля, по сведениям заявителя, остался у продавца автомобиля. Тем самым собственником в 1993 году являлся продавец. Когда в 1993 году был заявлен угон автомобиля, обстоятельства преступления вызывали сомнения и послужили поводом для начала следствия.

Очевидно, что страховая компания не выплатила страховое возмещение и поэтому не приобрела право собственности на транспортное средство. Обстоятельства заявленного угона автомобиля пока еще не прояснены (см. доклад о ходе следствия от 06.11.2008). В случае необходимости следует проверить, было ли отчуждение автомобиля произведено в 1993 г. сами заявителем или нет.

[19] Следствием еще не установлено, было ли приобретено данное транспортное средство в 2004 г. владельцем из России у лица, которое имело право на отчуждение. По материалам дела отсутствуют достаточные основания, чтобы полагать, что владелец автомобиля из России мог приобрести его у лица, имевшего право на отчуждение. Для того, чтобы установить его правовое положение, следует отследить цепочку заключения правовых сделок с момента – в данном случае допускаемого – исчезновения автомобиля в 1993 г. и выяснить, где были заключены данные сделки. Разрешение на ввоз автомобиля в Россию мало что говорит об оценке права собственности, в любом случае оно имеет косвенное значение. Если владелец автомобиля приобрел данное транспортное средство у лица, не имевшего право на отчуждение, то оценка правовому положению на основании международного частного-правового принципа «нахождения вещи», как правило, должна быть дана в соответствии с законодательством РФ, причем следует не только ознакомиться с законодательством РФ, но и также проверить дальнейшие обстоятельства заключения правовой сделки: мог ли покупатель являться добросовестным приобретателем, имел ли продавец оригиналы документов на машину и был ли угнан автомобиль. Является ли настоящий владелец автомобиля из России согласно законодательству РФ добросовестным приобретателем, не подлежит, однако, оценке полиции и поэтому также не может быть проверено административным судом.

[20] Не согласиться в любом случае следует с точки зрения ответчика по заявлению о том, что настоящий владелец автомобиля из России обладает «лучшим» правом собственности на «Порше», чем заявитель. Право собственности может быть установлено только после прояснения обстоятельств дела и уточнения сложных правовых вопросов.

[21] В дополнение следует также указать на то, что расходы по хранению согласно ст. 27 III 2 ЗоЗПП несут лица, ответственные в соответствии со ст. 7 или 8 ЗоЗПП за хранение, и что транспортное средство по основаниям, предусмотренным ст. 27 1 п. 2 и 4 ЗоЗПП, может быть реализовано, а выручка за вычетом расходов при необходимости может быть положена на депозитный счет в соответствии со ст. 28 II 2 ЗоЗПП.

(Сообщено судьей из административного суда Н. Симмон, г. Мюнхен) Прим. ред.: По поводу обеспечительных мер в случае наличных средств см.

Зёлльнер, NJW 2009, стр.5339 (в данном выпуске).

101

У К А З А Т Е Л Ь

Óêàçàòåëü ñóäåáíîé ïðàêòèêè

(ìàðò 2010 ãîäà)

030.000.000. 030.001.000 070.000.000 В надзорной коллегии по гражданским и административным делам Верховного Суда Республики Казахстан

При отсутствии соглашения между родителями о местожительстве детей спор разрешается судом, исходя из интересов детей и с учетом их мнения (извлечение)

030.000.000. 030.001.000. 030.002.000. 030.003.000 100.000.000 В надзорной коллегии по гражданским и административным делам Верховного Суда Республики Казахстан

Доходом от прироста стоимости недвижимого имущества является положительная разница

между стоимостью его реализации и рыночной стоимостью на дату возникновения

права собственности (извлечение)

030.000.000. 030.001.000. 030.002.000 В надзорной коллегии по гражданским и административным делам Верховного Суда Республики Казахстан

В соответствии со статьей 260 ГПК, собственник вправе истребовать свое

имущество из чужого незаконного владения (извлечение)

030.000.000. 030.001.000. 030.002.000 В надзорной коллегии по гражданским и административным делам Верховного Суда Республики Казахстан

При наличии вступившего в законную силу определения суда об утверждении мирового

соглашения сторон, суд прекращает производство по делу (извлечение)

030.000.000. 030.001.000. 030.003.000. 160.000.000. В надзорной коллегии по гражданским и административным делам Верховного Суда Республики Казахстан

Согласно статьи 541 КоАП дело об административном правонарушении, предусмотренном статьей 432 КоАП,

подлежит рассмотрению по существу судом первой инстанции (извлечение)

030.000.000. 030.001.000. 120.007.000. В надзорной коллегии по гражданским и административным делам Верховного Суда Республики Казахстан

Получатели нефтепродуктов, не осуществляющие их дальнейшую

реализацию, не являются субъектами нефтерынка и, поэтому, не несут

ответственность по ч.1 ст.213 КоАП (извлечение)

102

У К А З А Т Е Л Ь

170.000.000. 180.000.000. В коллегии по уголовным делам Верховного Суда Республики Казахстан

Согласно ст. 374 УПК РК приговор может обвинительным или оправдательным и не предусматривает решение возвращении

дела для дополнительного расследования. (извлечение)


Иски о компенсации морального вреда в денежном выражении оплачиваются государственной пошлиной как иски

неимущественного характера (извлечение)


В соответствии со ст.ст.412-414 УПК РК приговор может быть отменён в связи с

неполнотой судебного следствия, оставившего невыясненными такие

обстоятельства, установление которых могло иметь существенное значение для

правильного разрешения дела (извлечение)

170.000.000. 180.000.000. 190.000.000. В коллегии по уголовным делам Верховного Суда Республики Казахстан

В соответствии со ст. 575 УПК оправдательный приговор суда с участием присяжных заседателей не может быть

отменен апелляционной инстанцией, кроме случаев нарушения уголовно-

процессуального закона (извлечение)

030.000.000 030.001.000 Отдел судебного мониторинга Аппарата Верховного Суда

Аналитическая справка об отправлении правосудия по гражданским делам местными и другими судами республики за 2007-2009

годы

160.000.000. Отдел судебного мониторинга Аппарата Верховного Суда

Аналитическая справка об итогах отправления правосудия по делам об

административных правонарушениях за 2007 -2009 годы

170.000.000. 180.000.000. 190.000.000. Отдел судебного мониторинга Аппарата Верховного Суда

Аналитическая справка об итогах отправления правосудия по уголовным

делам судами республики за 2007-2009 годы

103

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІресми басылым

ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН

БЮЛЛЕТЕНЬ

БеттеушіМұқабаның дизайнері

Жахина Г.Қошқарбаев Ұ.

официальное издание

Басуға 01.03.2010 ж. қол қойылды.Пішімі 60х84 / . Шартты баспа табағы 6. Қаріп түрі “ ”

Офсеттік басылыс. Таралымы 5700 дана. Тапсырыс № 259.

1

8 Arial

Подписано в печать 01.03.2010 г.Формат 60х84 / . Усл. печ. л. 6. Шрифт “ ”

Печать офсетная. Тираж 5700 экз. Заказ № 259.

1

8 Arial

“Ақарман-медиа” ЖШС баспаханасында басылды.010000, Астана қаласы, Байтұрсынов көшесі, 114/2. Тел.: 28-96-67

3. бюллетень верховного суда 2010

Documents

Transcript of 3. бюллетень верховного суда 2010