AMENORE

Dr. Ömer Talip TURHAN

TANIM

• Primer:

– İkincil seks karakterleri

– Meme gelişimi, 13 yaş/ 5 yıl içinde

– Yaş: 13/15

• Sekonder

– Gebelik? En ufak gecikmede

– Ne zaman araştıralım? 3 ay, <9/yıl

SORU

• 11 yaşında meme gelişimi olmayan kız çocuğu annesi tarafından, “yaşıtları adet gördü, ben de 10 yaşımda görmüştüm” diye getiriliyor?

• 14 yaşında, ikincil seks karakterleri gelişmiş,okuduğu “kolejin” voleybol takımında olan genç kız, annesi tarafından “doktor doktor geziyoruz, kimse bir şey anlamadı” diye getiriliyor.

SORU

• 18 yaşında, ikincil seks karakterleri gelişmiş bir genç kız, annesi tarafında “haftaya istemeye gelecekler ama bu hala adet görmedi” diyerek getiriliyor.

• 14 yaşında, ikincil seks karakterleri gelişmemiş genç bir kız, babası tarafından “kısa kaldığı” için getiriliyor.

SORU

• 21 yaşında, evinde ailesiyle yaşayan, adetleri daha önce düzenli olan bekar bir genç kız, adeti 8 gün geciktiği için geliyor. Gebelik şüpheniz var mı? diye sorunca, size küfretmişsiniz gibi bakıyor.

• 19 yaşında, ilk adetini 12 yaşında gören, ikincil seks karakterleri olan genç bir kız, “adet görmeye başladığımdan beri 3-4 ayda bir adet görüyorum, şimdi de en son 2 ay önce oldum” diyerek geliyor.

SORU

• 26 yaşında, evli, daha önce adetleri düzenli olan, gebelik düşünmeyen ve kontrasepsiyonmetotları kullanan bir kadın, adeti 10 gün geçtiği için geliyor. Gebelik testi negatif.

SIKLIK

• Fizyolojik olmayan amenore prevalansı %3-4

• En sık sebepler: PCOS, hipotalamik amenore, hiperprolaktinemi, ovaryan yetmezlik

• Üst düzey bir referans merkezinde, amenoresebebiyle görülen hasta sayısı YILLIK sadece 10 ila 15.– Aile hekimliği veya işleyen herhangi bir 1.basamak

hizmeti candır.

• Nedenler

Etyoloji

YAKLAŞIM

• Muayene: Meme gelişimi, aksillar/pubikkıllanma, primer amenore varlığında virgo olsa bile labia minoraların, hymene zarar vermeden kaldırılıp bakılması, hirsutizm/akne var mı

• USG: Uterus ve Overler yerinde mi?

• Testler: FSH, PRL, TSH, B-HCG (LH, E2)

ALGORİTMA

TANIPrimer Amenore

• Muayene bulguları/memeler var– Kör vajen/imperfore hymen/vajinal septum

– MULLERİAN AGENEZİ/ANROJEN İNTENSİVİTE? TESTERON

– Yapısal

• Memeler yok, FSH YÜKSEK– ANORMAL KROMOZOM, Periferik kanda kromozom

• Memeler yok, FSH normal veya düşük– Yapısal

– Hipofiz patolojileri(aklınıza ne gelirse) Hipofiz MR

– Kallman: Koku muaynesi

TANISekonder Amenore

• Normal/düşük FSH

– Kilo kaybı, Stres, Fonksiyonel, Anoreksi*

– Anovulasyon: PCOS, Hipo/hipertiroidi, Hiperprolaktinemi, Cushing…

• TSH, PRL

• Oligo/anovulasyon, Klinik/lab. Hirsutizm, Supresyon testi

– Hipotalamik

• Sheehan, MRI

– Anatomik

• Asherman.

TANISekonder Amenore

• Yüksek FSH

– ANORMAL KROMOZOM, Frajil X, Turner-Mozaik hepsinin sonucu ovaryan yetmezlik

• Hiperandrojenemi

– Over/surrenal tm: Virilazyon olmadan sadece amenore nadir. Bilgisayarlı Tomografi

SORU

• 15 yaşında, memeleri var, primer amenore, sıradaki iş ne olmalı?

TANI

• Müllerian Agenezi/Anrojen İntensivite

– Testesteron(İndüksiyon), Tomografi

SORU

• 16 yaşında, sekonder seks karakterleri var, uterus var, muayene normal, sıradaki işlem?

• Hormonlar, B-HCG dahil, ***FSH**

– ***KROMOZOM***

SORU

• 12 yaşında memeler yok, primer amenore, uterus var, FSH normal. Ne yapalım?

• Aileyi rahatlatalım ve bekleyelim.

SORU

• 20 yaşında, ailesi ile yaşayan, bekar, adetlerini 2 ila 3 ayda bir gören ve halen 2 aydır adet görmüyorum diyen hasta. Ne yapalım?

• Aksi ispatlanana kadar her kadın gebedir. Medikolegal açıdan hasta beyanını doğru kabul etmeyip, isteyebileceğiniz tek test, B-HCG. (TSH, FSH, PRL, LH, E2)

• Hepsi normal, n’etcez?

SORU

• 29 yaşında, ara ara düzensizlikler yaşamakla beraber, daha önce bu şikayetle doktora gitmemiş olan, evli, kontrasepsiyon kullanan hasta, 3 aylık amenore ile başvurdu. Ne yapalım?

• B-HCG negatif, PRL-TSH normal, FSH: 45, E2: 15

• *****Ovaryan Yetmezlik***

SORU

• 44 yaşında, son 1 yıldır düzensiz adet olan, eşi uzak yol gemi kaptanı olan hasta, 3 aylık amenore ile başvuruyor. FSH: 40, LH:52 E2: 780 geliyor. Ne yapalım?

• E2 yüksek, endometrium da kalın olunca, hastaya çekilme kanaması yapması için MPA(Tarlusal) veriliyor

• 1 hafta sonra hasta adet görüyor!

• Bundan 1 hafta sonra kanama hala devam ediyor, üzerine karın ağrısı ekleniyor

• Kartal Eğitim Araştırma Hastanesi, Kadın-Doğum acilindeki 3 aylık asistan, 20 yıllık uzmanın unuttuğu şeyi unutmayıp

• B-HCG BAKTIRIYOR

Ez Cümle

• 4 BASİT ŞEY

• MEMELER

• UTERUS

• B-HCG

• FSH

Sabrınız için teşekkürler.