Global Knowledge

44Logistics Digest March 2011

Supply Chain Flexibility มาตร วัด การ ความ ยืดหยุน และ ความ สามารถ ใน การ ปรับ เปล่ี ย นข อง โซ อุปทานดร.วิทยา สุหฤท ดำรง

ภาพ ที่ 1 มาตร วัด ระดับ ที่ 1 (เชิง ยุทธศาสตร) ของ SCOR

Attribute มาตร วัด

Reliability Perfect Order Fulfi llmentความ นา เชื่อ ถือ การ เติม เต็ม คำ สั่ง ซื้อ อยาง สมบูรณ

Responsiveness Order Fulfi llment Cycle Timeการ ตอบ สนอง รอบ เวลา ใน การ เติม เต็ม คำ สั่ง ซื้อ

Agility Supply Chain Flexibility ความ ปราด เปรียว/ ความ ยืดหยุน ของ โซ อุปทาน ยืดหยุน Upside Supply Chain Adaptability ความ สามารถ ใน การ ปรับ ปลี่ ยน เพิ่ม ขึ้น ของ โซ อุปทาน Downside Supply Chain Adaptability ความ สามารถ ใน การ ปรับ ปลี่ ยน ลด ลงของ โซ อุปทาน

Cost Supply Chain Management Cost ตนทุน ตนทุน ของ การ จัดการ โซ อุปทาน Cost of Goods Sold ตนทุน สินคา ขาย

Assets Cash-to-Cash Cycle Time ทรัพยสิน รอบ เวลา ของ การ แปลง เปน เงินสด Return on Supply Chain Fixed Assets อัตรา ผล ตอบแทน จาก ทรัพยสิน ถาวรของ โซ อุปทาน Return on Working Capital อัตรา ผล ตอบแทน ของ เงิน ทุนหมุนเวียน

มาตร

วัดภา

ยใน

มาตร

วัดที่เ

ผชิญ

กับลูก

คา

ใน บท ความ กอนๆ ผม ได กลาว ถึง มาตร วัด (Metrics) ใน การ วัด สมรรถนะ การ ดำเนิน งาน ที่ สภา โซ อุปทาน (Supply ChainCouncil: SCC) ได กำหนด ไว ใน แบบ จำลอง อางองิ การ ดำเนนิ งาน โซ อปุทาน (SupplyChain Operation Reference Model : SCOR) มาตร วัด ใน ระดับ ที่ 1 (บน สุด) ไป

แลว 2 มาตร วัด ไดแก การ เติม เต็ม คำ สั่ง ซื้อ อยาง สมบูรณ (Perfect Order Fulfi llment) และ รอบ เวลา ใน การ เตมิ เตม็ คำ สัง่ ซือ้ (Order Fulfi llment Cycle Time) ซึ่ง เปน ประเด็น ของ ความ นา เชื่อ ถือ (Reliability) และ การ ตอบ สนอง (Responsiveness) ตาม ลำดบั ซึง่ เปน มุม มอง ที่ เกี่ยวของ กับ ลูกคา ใน บทความ นี้

ผม ขอ ขยาย ความ มาตร วัด ใน ประเด็น ความ ปราด เปรียว/ยืดหยุน คือ มาตร วัด การ ความ ยืดหยุน ของ โซ อุปทาน และ มาตร วัด ความ สามารถ ใน การ ปรับ ปลี่ ย นข อง โซ อุปทาน (ทั้ง เพิ่ม ขึ้น และ ลด ลง) ใน ราย ละเอียด ครับ

Global Knowledge

March 2011 Logistics Digest

45

มาตร วัด “ความ ยืดหยุน (ใน การ เพิ่ม ขึ้น) ของ โซ อุปทาน” คำนวณ ได จาก จำนวน วัน ระหวาง วัน ที่ เกิด เหตุการณ ที่ ไม ได วางแผน ไว กับ วัน ที่ สามารถ เพิ่ม และ คง รักษา สมรรถนะ ของ การ Plan, Source, Make, Deliver และ Return ไว ได

ความ ตองการ ใน อนาคต อยาง ชัด แจง เพื่อ ที่ จะ สราง ความ สามารถ ใน การ ปด ชอง วาง สวน ตาง 20 เปอรเซน็ต นี ้นอกจาก นี ้องค ประกอบ เหลา นี ้สวน ใหญ แลว เปน มาตร วดั ที ่เปน ผล มา จาก มุม มอ งอื่นๆ เชน ความ สามารถ ใน การ ตอบ สนอง ความ นา เชื่อ ถือ ตนทุน และ การ จัดการ ทรัพยสิน ตัวอยาง เชน การ ที่ จะ สราง ความ สามารถ ใน ความ ยืดหยุน (ใน การ เพิ่ม ขึ้น) ของ การ จัดหา จะ ตอง ทราบ สถานะ ความ สามารถ ของ การ ตอบ สนอง ตอ ระดับ อุปสงค ใน ปจจุบัน (ปริมาณ การ จัดหา ใน ปจจุบัน [จำนวน ของ แตละ รายการ ที่ ซื้อ] จำนวน พนักงาน ที่ ใช เพื่อ ทำให ได ตาม อุปสงค ปกติ เงิน ทุน ที่ ตองการ ใน ปจจุบัน [วงเงิน สิน เชื่อ เงินสด ใน มือ กระบวนการ ทาง บัญชี] สินคา คงคลัง ที่ มี อยู ใน มือ [ทั้ง วัตถุดิบ และ สินคา สำเร็จรูป ที่ ซื้อ มา รวม ถึง สินคา คงคลัง สำรอง ดวย] ขอ จำกัด ของ การ จัดหา ใน ปจจุบัน [เงื่อนไข ใน ปจจุบัน และ ธรรมชาติ พิเศษ ของ รายการ ที่ จัด หา นั้นๆ] รอบ เวลา ใน การ จัดหา [เวลา ที่ ใช ใน การ ออก ใบสั่ง ซื้อ เวลา นำ ของ ผู จัด สง วัตถุดิบ] ฯลฯ) รวม ทั้ง ประเมิน ความ สามารถ ใน การ จัดหา ทรัพยากร ตางๆ เพิ่ม เติม รวม ถึง เวลา ที่ จะ ใช (ปริมาณ การ จัดหา ที่ ตอง มี เพิ่ม เติม ความ พรอม ของ พนักงาน ใน การ จัดหา [เวลา ที่ ตอง ใช ใน การ จัด จาง/ฝ กอบ รม เพิ่ม] เวลา ที่ ตอง ใช ใน การ จัดหา เงิน ทุน เพิ่ม เติม เวลา ที่ ตอง ใช ใน การ เจรจา ตอ รอง การ จัดหา เพิ่ม เติม หรือ จัดหา ผู จัด สง วัตถุดิบ ราย ใหม/ทำ สัญญา ใหม รอบ เวลา ที่ ผู จัด สง วัตถุดิบ จะ ตอง ใช เพื่อ จัด สง ตาม ปริมาณ ที่ เพิ่ม ขึ้น นี้ ฯลฯ) ซึ่ง ใน ตาราง ที่ 2 ได แสดง รายการ มาตร วัด ใน ระดับ 3 ที่ นำ มา ประกอบ เปน มาตร วัด ระดับ 2 คือ ความ สามารถ ใน ความ ยืดหยุน (ใน การ เพิ่ม ขึ้น) ของ การ จัดหา แลว สวน มาตร วัด ใน ระดับ 3 ของ องค ประกอบ ดาน อื่นๆ ไม ได นำ มา แสดง ใน ที่ นี้ แต ก็ ประกอบ ดวย มาตร วัด ที่มา จาก หลัก การ ที่ คลายๆ กัน นอกจาก นี้ ยัง มี มาตร วัด ดาน ความ ปราด เปรยีว/ยดืหยุน ใน ระดบั ที ่2 อกี 2 มาตร วัด ไดแก มาตร วัด ความ สามารถ ใน การ ปรับ

มาตร วัด ความ ยืดหยุน (ใน การ เพิ่ม ขึ้น) ของ โซ อุปทาน ([Upside] Supply Chain Flexibility) หมาย ถงึ จำนวน วนั ที ่ตอง ใช เพื่อ ทำการ จัด สง ที่ ไม ได วางแผน ไว ให มี จำนวน เพิม่ ขึน้ ได 20 เปอรเซน็ต (อนึง่ ตวัเลข 20 เปอรเซ็นต นี้ มี ไว เพื่อ วัตถุประสงค ใน การ เทียบ เคียง สำหรับ บาง อุตสาหกรรม และ บาง องคกร ตัวเลข 20 เปอรเซ็นต นี้ อาจ ไม สามารถ บรรลุ ถึง ได หรือ อาจ จะ เปน ตัวเลข ที่ นอย มาก ไม ได ถือ เปน สาระ อะไร) ซึ่ง องคกร สามารถ ปรบัปรงุ มาตร วดั ที ่เปน องค ประกอบ (ไดแก Upside “Source” Flexibility และ Upside “Make” Flexibility ฯลฯ) ไป พรอมๆ กัน ได และ จำนวน วัน ที่ ใช นั้น อาจ ไมใช ผล รวม ของ วัน ที่ ตอง ใช สำหรับ แตละ กิจกรรม ก็ได เนื่องจาก บาง กิจกรรม สามารถ เริ่ม ดำเนิน การ ได พรอมๆ กัน ตัวอยาง เชน ถา องคกร ใช เวลา 90 วัน ใน การ เพิ่ม ปริมาณ วัตถุดิบ ได 20 เปอรเซ็นต สำเร็จ ตอง ใช เวลา 60 วัน ใน การ เพิ่ม ทุน เพื่อ สนับสนุน การ ผลิต และ ไม ตอง ใช เวลา ใน การ เพิ่ม ความ สามารถ ใน การ จัด สง ดัง นัน้ Upside Supply Chain Flexibility จะ คอื 90 วัน (หาก การ เปลี่ยนแปลง การ ผลิต ทำ ได พรอมๆ กบั การ จดัหา วตัถดุบิ) หรอื มาตร วดั นี ้อาจ จะ มาก ถงึ 150 วนั หาก การ เปลีย่นแปลง การ ผลิต ตอง รอ ทำ ตอ จาก การ จัดหา วัตถุดิบ มาตร วดั ที ่เปน องค ประกอบ ของ มาตร วัด ความ ยืดหยุน (ใน การ เพิ่ม ขึ้น) ของ โซ อปุทาน (Upside Supply Chain Flexibility) นี้ ไดแก มาตร วัด ความ ยืดหยุน (ใน การ เพิม่ ขึน้) ของ การ จดัหา (Source) การ ผลติ (Make) การ จดั สง (Deliver) และ การ สง คนื (Return) ซึง่ โดย ปกต ิแลว องค ประกอบ เหลา นี้ ถูก มอง วา เปน ปจจัย ที่ ทำให เกิด ขอ จำกัด ได ซึ่ง ใน การ พิจารณา จะ ตอง มี ความ เขาใจ

Global Knowledge

46Logistics Digest March 2011

AG 1.1 Upside Supply Chain Flexibility

o AG.2.1 Upside Source Flexiblity • Current source volumes • Productivity-purchase orders per FTE • Current capital requirements • Current on-hand inventories (Raw, Purchased FG) • Current sourcing/supplier constraints • Current purchase order cycle times • Additional source volumes • Procurement staff availability • Time needed to recruit/hire/train additional staff • Capital availability • Time needed to obtain additional capital • Additional demand sourcing - supplier constraints • Time needed to increase inventory for additional order fulfl lment (Raw, Purchased FG) • Time to reach and sustain current purchase order cycle time

o AG.2.2 Upside Make Flexiblity*

o AG.2.3 Upside Deliver Flexiblity*

o AG.2.4 Upside Source Return Flexiblity*

o AG.2.5 Upside Deliver Return Flexiblity*

AG 1.2 Upside Supply Chain Adaptability

o AG.2.6 Upside Source Adaptability*o AG.2.7 Upside Make Adaptability*o AG.2.8 Upside Deliver Adaptability*o AG.2.9 Upside Source Return Adaptability*o AG.2.10 Upside Deliver Return Adaptability*

AG1.3 Downside Supply Chain Adaptability

o AG.2.11 Downside Source Adaptability*o AG.2.12 Downside Make Adaptability*

o AG.2.13 Downside Deliver Adaptability*

หมายเหตุ - รายการ ที่ อักษร เอียง หมาย ถึง อาจ ไมมี ก็ได ขึ้น อยู กับ กระบวนการ ระดับ ที่ 3 * หมาย ถึง มาตร วัด ระดับ 2 ที่ ไม ได นำ มาตร วัด ยอย ใน ระดับ 3 มา แสดง ใน ที่ นี้

Upside “Make” Adaptability ฯลฯ) ไป พรอมๆ กัน ได และ การ คำนวณ จะ คิด จาก ผล อัตรา ที่ ต่ำ ที่สุด (ของ องค ประกอบ ยอย Source, Make, Deliver, Return) ที่ สามารถ จัด สง เพิ่ม ขึ้น ได ใน 30 วัน มาตร วัด ความ สามารถ ใน การ ปรับ เปลี่ ยน (ลด ลง) ของ โซ อุปทาน ([Down-side] Supply Chain Adaptability) หมาย ถงึ ความ สามารถ ใน การ ลด จำนวน ที ่สัง่ ซือ้ ลง ภายใน 30 วัน กอน วัน สง มอบ โดย ไม ถูก ปรับ หรือ ตอง มี สินคา คงคลัง (ตัวเลข 30 วัน มี ไว เพื่อ วัตถุประสงค ใน การ เทียบ เคียง สำหรับ บาง อุตสาหกรรม และ บาง องคกร ตัวเลข 30 วัน นี้ อาจ ไม สามารถ บรรลุ ถึง ได หรือ อาจ จะ เปน ตวัเลข ที ่นอย มาก ไม ได ถอื เปน สาระ อะไร) และ การ คำนวณ จะ คดิ จาก ผล อตัรา ที ่ตำ่ ทีส่ดุ (ของ องค ประกอบ ยอย Source, Make, Deliver, Return) ที่ สามารถ จัด ลด ลง ได มาตร วัด ความ สามารถ ใน การ ปรับ เปลี ่ยน (ทัง้ เพิม่ ขึน้ และ ลด ลง) อยู บน พืน้ ฐาน ของ เหตุการณ ใน อดีต สามารถ วัดผล บาง องค ประกอบ ยอย และ ใช เปน ฐาน สำหรับ พิจารณา ตอ ไป ได เชน ตัวเลข ของ การ รับ คืน จริง จะ ถูก นำ มา เปรียบ เทียบ กับ จำนวน รับ คืน สูงสุด ที่ สามารถ ทำได ใน 30 วัน และ องค ประกอบ ยอย ที่ มี สมรรถนะ ออนแอ ที่สุด จะ เปน สิ่ง กำหนด ภาพ รวม นอกจาก ที่ กลาว มา แลว SCOR ยัง มี มาตร วัด ใน ระดับ ที่ 3 ของ มุม มอง ดาน ความ ปราด เปรียว/ความ ยืดหยุน อีก 80 กวา ตัว วัด ซึ่ง เปน ใน ระดับ ปฏิบัติ การ และ ยัง ได ระบุ กระบวนการ ยอย ตางๆ อัน เปน กิจกรรม ที่ ทำให เกิด ผล ของ มาตร วัด ระดับ ปฏิบัติ การ ดงั กลาว ไว เชน เดยีว กบั มาตร วดั ดาน การ ตอบ สนอง และ ความ นา เชื่อ ถือ

ที่มา: Supply Chain Council Inc., SCOR Version 9.0, Supply Chain Operations Reference Model, April 2008.

ดร. วิทยา สุหฤท ดำรงผู อำนวย การ สถาบัน วิทยาการ โซ อุปทานมหาวิทยาลัย ศรีปทุม vithaya@vithaya.com

เปลี่ ยน (เพิ่ม ขึ้น) ของ โซ อุปทาน ([Upside] Supply Chain Adaptability) และ มาตร วัด ความ สามารถ ใน การ ปรับ ปลี่ ยน (ลด ลง) ของ โซ อุปทาน ([Downside] Supply Chain Adaptability) ซึ่ง ใน บทความ นี้ จะ ขอ กลาว ถึง แต เพียง สังเขป มาตร วัด ความ สามารถ ใน การ ปรับ เปลี่ ยน (เพิ่ม ขึ้น) ของ โซ อุปทาน ([Up-side] Supply Chain Adaptability) หมาย ถึง อัตรา รอย ละ สูงสุด ที่ สามารถ เพิ่ม จำนวน ที่ จัด สง (และ คง รักษา ไว ได) ภายใน 30 วัน (อนึ่ง ตัวเลข 30 วัน มี ไว เพื่อ วัตถุประสงค ใน การ เทียบ เคียง สำหรับ บาง อุตสาหกรรม และ บาง องคกร ตัวเลข 30 วัน นี้ อาจ ไม สามารถ บรรลุ ถึง ได หรือ อาจ จะ เปน ตัวเลข ที่ นอย มาก ไม ได ถือ เปน สาระ อะไร) ซึ่ง องคกร สามารถ ปรบัปรงุ มาตร วดั ที ่เปน องค ประกอบ (ไดแก Upside “Source” Adaptability และ

ภาพ ที่ 2 มาตร วัด ที่ เปน ลำดับ ชั้น ของ ดาน ความ ปราด เปรียว/ความ ยืดหยุน (Agility) ของ SCOR