2008 wlis agvistos omis Sedegad Zireulad Seicvala ... · 46 sofeli, kerZod: qveda SavSvebi,...
Transcript of 2008 wlis agvistos omis Sedegad Zireulad Seicvala ... · 46 sofeli, kerZod: qveda SavSvebi,...
osebi saqarTveloSi
mdgomareoba 2008 wlis omis Semdeg
giorgi sordia
ECMI-is samuSao moxseneba # 45
seqtemberi 2009
umciresobaTa sakiTxebis evropuli centri (ECMI)
ECMI saTavo ofisi: Sifbriuke 12 (kompagnietor) D-24939 flensburgi, germania tel: +49-(0) 461-14 14 9-0 faqsi +49-(0) 461-14 14 9-19 vebgverdi: http://www.ecmi.de
2
ECMI-is samuSao moxseneba # 45 umciresobaTa sakiTxebis evropuli centri (ECMI) direqtori: doqtori tov h. maloi saavtoro uflebebi 2009 wlisTvis ekuTvnis umciresobaTa sakiTxbis evropul centrs (ECMI) gamoqveynebulia 2009 wlis seqtemberSi umciresobaTa sakiTxebis evropuli centris mier (ECMI) ISSN: 1435-9812
3
Sinaarsi
Sesavali ............................................................................................................................. 4 saqarTveloSi osebis demografiuli mdgomareoba da gansaxlebis areali ............................................................................................... 7 integracia qarTul sazogadoebaSi .................................................................... 12 migraciuli procesebi osur TemSi da 2008 wlis ruseT-saqarTvelos omis gavlena osur-qarTul urTierTobebze ............................................................................................................. 16 umciresobaTa sakiTxebis evropuli centris (ECMI) qmedeba ............................................................................................................................... 19 daskvna............................................................................................................................... 21 danarTi 1 osuri mosaxleobis aRweris cxrili................................................................. 23 danarTi 2 osebis raodenoba qalaqebsa da raionul centrebSi 2002 wlis mosaxleobis aRweris mixedviT ....................................................... 44 danarTi 3 saqarTveloSi osebis gansaxlebis ruka…………..........................................................................................45
4
Sesavali
2008 wlis agvistos omis Sedegad Zireulad Seicvala samxreT
oseTis demografiuli mdgomareoba. mas Semdeg rac saqarTvelos
xelisuflebam dakarga administraciul-teritoriuli kontroli
didi da patara liaxvis xeobebze da axalgoris raionze am
teritoriebze mcxovrebi mosaxleobis didi nawili, xolo didi da
patara liaxvis xeobebis SemTxvevaSi ki mTlianad iZulebuli Seiqmna
daetovebina sakuTari saxl-kari. cvilebebi ganicada aseve
konfliqtis zonis momijnave raionebis demografiulma struqturam.
seqtembris Tvis mdgomareobiT konfliqtis zonidan (maT Soris Sida
qarTlis raionebidan) devnilTa saerTo raodenobam 127 aTas adamians
gadaaWarba.1 ruseTsa da saqarTvelos Soris cecxlis Sewyvetis
SeTanxmebis xelmoweris da regionidan rusuli jarebis gasvlis
Semdeg yofili samxreT oseTis avtonomiuri olqis administaciuli
sazRvris garedan iZulebiT adgilnacvali pirebis didi nawili
dabrunda saxlebSi, Tumca didi da patara liaxvis xeobebis mTliani
qarTuli mosaxleoba da axalgoris raionSi mcxovrebi ramdenime
aTasi qarTveli kvlav gamodevnilia, saqarTvelos ltovlivTa da
gansaxlebis saministrom maT devnilis statusi mianiWa da ganaTavsa
specialurad maTTvis Seqmnil 38 axal kotejuri tipis dasaxlebaSi.
ltovilTa da gansaxlebis saministros oficialuri monacemebiT
amdroisaTvis agvistos omis Sedegad devnilTa raodenoba (garda
zemo afxazeTidan devnilebisa) aRwevs 24,729 adamians.2
agvistos omis Semdeg sxvadasxva sainformacio saSualebebiT,
rogorc qveynis SigniT, aseve sazRvargareTidan mudmivad
vrceldeboda informaciebi saqarTveloSi mcxovrebi osebis
Seviwroebis, daCagvris Tu maTi sacxovrebeli adgilebidan ayris
Sesaxeb, rac SemdgomSi araerTi politikuri spekulaciis sagani
1 http://www.unhcr.org/cgi-bin/texis/vtx/page?page=49e48d2e6. 2 http://www.mra.gov.ge/files/3_427_426374_devnilebi-Geo.pdf..
5
gamxdara. mravali urTierTsapirispiro informaciis gavrcelebam
umciresobaTa sakiTxebis evropul centrs (ECMI) gadaawyvetina
sagangebod Seeswavla es sakiTxi, da aseve Caetarebina kvleva,
romelic pasuxs gascemda iseT saintereso da aqtualur sakiTxebs,
rogoricaa agvistos omis gavlena osur-qarTul urTierTobebze, is
Tu ramdenad Seicvala demografiuli balansi saqarTvelos osebiT
dasaxlebul raionebSi da Tu rogori demografiuli da migraciuli
tendenciebi Warbobs Tanamedrove politikuri procesebis fonze da
zogadad ra gavlena moaxdina agvistos omma saqarTveloSi mcxovrebi
osebis mdgomareobaze. kvlevis sawyis etapze ganzraxuli gvqonda
Segveswavla intereTnikuri urTierToebebi konfliqtis zonis
momijnave Sida qarTlis sxvadasxva raionebSi, Tumca muSaobis
procesSi kvlevis geografiuli areali gavzardeT da movicviT
saqarTvelos yvela regioni, sadac ki ukanaskneli 2002 wlis
mosaxleobis aRweris mixedviT osuri erovnebis mosaxleoba
cxovrobs. ramac, garda zemoaRniSnuli miznebisa SesaZlebloba
mogvca dagvedgina Tanamedrove etapze osebis daaxloebiTi
statistikuri raodenoba soflebis mixedviT da Segvedarebina is 2002
wlis mosaxleobis aRweris monacemebisaTvis. saqarTveloSi osebis
gansaxlebis eTnikuri ruka, romelic swored am bolo monacemebs
eyrdnoba SegiZliaT ixiloT danarTis saxiT (ix. danarTi 3). kvlevis
procesSi aseve SesaZlebloba gvqonda Segvefasebina saqarTveloSi
osebis integraciis done iseTi kriteriumebis mixedviT, rogoricaa
qarTuli enis floba, mSobliuri enis floba, TviTidentifikacia,
gvarebis daboleobebi (osuri Tu rusuli) da ase Semdeg. es da sxva
informacia struqturirebuli saxiT Tavmoyrilia specialur
cxrilSi, romelic danarTis saxiT axlavs mocemul kvlevas (ix.
danarTi 1). naSromSi ZiriTadi aqcenti keTdeba Tanemdrove etapze
saqarTveloSi osi mosaxleobis mdgomareobaze da Segneburad ar
uRrmavdebiT istoriul sakiTxebs osebTan dakavSirebiT.3
3 am TemasTan dakavSirebiT ixileT: z. WiWinaZe, osebis Camosaxleba qarTlSi da qarTvelebis amagi maTze. istoriuli mimoxilva, “xelovneba” Tbilisi 1990; v. jaoSvili, saqarTvelos mosaxleoba, “mecniereba”, Tbilisi 1996; a. ToTaZe, osebi
6
kvleva ganxorcielda 2008 wlis noembridan 2009 wlis ivnisamde.
kvlevis Sedegebi mTlianad eyrdnoba savele gasvlebis Sedegad
mopovebul informacias. aseTi saxis gasvlebi ganxorcielda osebiT
dasaxlebuli yvela regionSi, maT Soris wminda osur soflebSi,
Sereul soflebSi (qarTul-osuri, qarTul-osur-azerbaijanuli) da
maT momijnave qarTul da azerbaijanul soflebSi, sul mocul iqna
46 sofeli, kerZod: qveda SavSvebi, wiTelubani, didi xurvaleTi,
Tedowminda, variani, aRaiani, saqadagiano, gamdliswyaro, qvemo rene,
yarafila, nawreti, karaleTi, tyviavi, qere, browleTi, ergneTi, qvemo
niqozi, zemo niqozi, yinwvisi, zRuderi, elbaqiani, taxtisZiri, dvani,
Tvaurebi, xviTi, goraka, vake, pantiani (Sida qarTlis regioni);
fiCxovani, argoxi, jugaani, wiwikaanTseri, yitaani, areSferani, fona
(kaxeTis regioni); kodiswyaro, qvemo Suaxevi, zemo Suaxevi, wiwamura,
qarquSaani, axali burRuli, Zveli burRuli, lamovani, kobi da
oqroyana (mcxeTa-mTianeTis regioni); didi mitarbi (samcxe-javaxeTis
regioni)
kvlevis dros individualurad sul gamokiTxul iqna 250-mde
adaniami, aseve Catarebul iqna xuTi diskusia fokus jgufebSi,
kerZod soflebSi areSferani, fiCxovani, wiTelubani, elbaqiani da
zemo Suaxevi. imisaTvis rom gangvesazRvra savele muSaobis areali,
kvlevis sawyis etapze saqarTvelos statistikis departamentisagan
movipoveT Sesabamisi statistikuri monacemebi saqarTveloSi osebis
gansaxlebis da maTi ricxovnobis Sesaxeb. am monacemebze dayrdnobiT
SerCeul iqna samizne soflebi sxvadasxva kriteriumebis mixedviT:
samizne soflebi moicavda sufTa osur, Sereul osur-qarTul,
Sereul osur-azerbaijanul, sufTa qarTul da sufTa azerbaijanul
saqarTveloSi, miTi da realoba, “universali” Tbilsi 2006; g. TogoSvili, vaxuSti bagrationi osebis da oseTis Sesaxeb. ivane javaxiSvilis saxelobis istoriis, eTnografiisa da arqeologiis instituti, “mecniereba” Tbilisi 1977; g. sosiaSvili, germaneli mogzaurebi osebis Sesaxeb, “universali” Tbilisi 2007; Роланд Топчишвили, Грузино-Осетинские Этноисторические Очерки, Институт Истории и Этнологии им. И Джавахишвили, Тбилиси 2006; Гаглойти Ю. Аланы и вопросы этногенеза осетин, “Мецниереба”, Тбилиси 1966; Цховребова Замира Дмитриевна. Топонимия Южной Осетии в письменных источниках, Мецниереба, Тбилиси 1979.
7
soflebs. informatorebi soflebidan SerCeul iqnen SemTxveviTi
SerCevis wesiT, TiToeuli soflidan sxvadasxva asakobrivi da
genderuli jgufis minimur xuTi adamiani.
saqarTveloSi osebis demografiuli mdgomareoba da gansaxlebis areali osebi saqarTveloSi tradiciulad erT-erT yvelaze mravalricxovan
eTnikur jgufs warmoadgendnen, ukanaskneli sabWoTa aRweris
mixedviT, romelic 1989 wels Catarda osebis raodenoba aRwevda
164,055 adamians, xolo yofili samxreT oseTis avtonomiuri olqis
gareT ki 98,823 adamians. es cifri mniSvnelovnad Semcirda 1990-ian
wlebSi momxdari eTnikuri konfliqtis Sedegad, rodesac
ganxorcielda saqarTvelos sxvadasxva regionebSi mcxovrebi osebis
iZulebiT gasaxleba, an maTTvis iseTi pirobebis Seqmna, ramac
saboloo jamSi maT mier sakuTari saxl-karis datoveba da ruseTSi,
ZiriTadad ki CrdiloeT oseTSi gadasaxleba gamoiwvia. ukve 2002
wlis mosaxleobis aRweris monacemebiT osebis raodenoba
saqarTveloSi, garda yofili samxreT oseTis avtonomiuri olqis
teritoriisa Seadgenda 38,028 adamians,4 romlebic gansaxlebuli
arian saqarTvelos Svidi regionis (Sida qarTli, kaxeTi, samcxe-
javaxeTi, mcxeTa-mTianeTi, qvemo qarTli, imereTi, raWa-leCxumi) 132
sofelSi.5 Tumca osebis ZiriTadi koncentracia moqceulia Sida
qarTlis, kaxeTis da mecxeTa-mTianeTis regionebSi. garda soflebisa
osebi sakmao raodenobiT cxovroben aseve saqarTvelos sxvadasxva
did qalaqebsa da raionul centrebSi.6 Cveni SefasebiT osuri
mosaxleobis ricxovnoba 2002 wlis Semdegac mniSvnelovnad
Semcirebulia, Cvens mier osur soflebSi mosaxleobis gamokiTxvis
4 am cifrSi igulisxmeba imdroisaTvis saqarTvelos mTavrobis mier kontrolirebadi didi da patara liaxvis soflebis, romelic gaerTianebuli iyo goris raionSi da axalgoris raionis monacemebi, romelic gaerTianebuli iyo mcxeTa-mTianeTis regionSi. 5 osuri soflebis sruli sia, mosaxleobis raodenobis, warmoSobis, integraciis donis da sxva kriteriumebis mixedviT ixileT danarTi 1. 6 raionuli centrebis da qalaqebis sia osuri mosaxleobis raodenobis miTiTebiT ixileT danarTi 2.
8
da maTgan miRebul informaciaze dayrdnobiT, dReis mdgomareobiT
soflad osuri mosaxleoba ar unda aRematebodes 10,000 adamians,7
maSin rodesac 2002 wlis aRweris monacemebiT maTi raodenoba 22,000-
ia. samwuxarod analogiuri gamoTvlis gakeTeba qalaqSi macxovrebel
osebTan dakavSirebiT gagviWirda, rac imiT aixsneba, rom
soflebisagan gansxvavebiT, sadac osebi kompaqtur dasaxlebebs
qmnian qalaqebSi isini gafantulad arian warmodgenilebi,
Sesabamisad qalaqebTan mimarTebaSi mxolod 2002 wlis oficialuri
aRweris momacemebs Tu daveyrdnobiT, romlis mixedviTac osebis
raodenoba Seadgens 16,000 adamians. Cveni varaudiT soflis
mosaxleobisagan gansxvavebiT es cifri 2002 wlis Semdeg
mniSvnelovnad ar unda Secvliliyo, radgan erTis mxriv qalaqis
mosaxleobis socialuri mdgomareoba ukeTesia sofelTan SedarebiT
da Sesabamisad mosaxleobas naklebi motivacia aqvs sakuTari saxl-
karis gayidvis da wasvlis, xolo meores mxriv ki soflidan
wamosuli osuri mosaxleobis nawili dasaxlda swored uaxloes
qalaqSi, riTac moxda qalaqebidan 2002-2009 wlebis monakveTSi
ruseTSi wasuli osuri mosaxleobis Canacvleba. Sesabamisad 2002
wlisaTvis qalaqad macxovrebeli osi mosaxleobis raodenobas Tu
mivumatebT Cvens mier gamoTvlil soflis mosaxleobis ricxovnobas
miviRebT 26,000 adamians.8
tabula 1: osebi saqarTveloSi
1989 sabWoTa aRwera 2002 aRwera ECMI-is Sefaseba 2009
164,055 38,028 26,0009
7 osur soflebSi mosaxleobis raodenoba 2002 wlis aRweris monacemebis mixedviT da Cvens mier igive soflebSi 2009 wlisaTvis mosaxleobis raodenobis Sedareba ixileT danarTi 1. 8 am cifrSi ar igulisxmeba didi da patara liaxvis da axalgoris raionis osuri mosaxleoba. 9 am cifris gamoTvlisas Cven veyrdnobiT 2002 wlis mosaxleobis aRweris Sedegebs qalaqebis da raionuli centrebis Sesaxeb da Cvens sakuTar monacemebs soflis mosaxleobis Sesaxeb.
9
Sida qarTlis regionSi osebi gansaxlebuli arian goris, kaspis,
qarelis da xaSuris raionebis 59 sofelSi, Tumca Cveni SefasebiT da
mosaxleobisagan miRebuli informaciaze dayrdnobiT SegviZlia
davaskvnaT, rom dReisaTvis osebi mniSvnelovani raodenobiT (60% da
zeviT) cxovroben 17 sofelSi, kerZod: qvemo SavSvebi, wiTelubani,
didi xurvaleTi, nawreti (goris raioni), gamdliswyaro, zadianTkari,
zemo rene, nigoza, qvemo rene, yarafila, Tvaurebi, xviTi, goraka,
vake, pantiani (kaspis raioni), elbaqiani, yinwvisi (qarelis raioni).
savele muSaobis dros gamoikveTa, rom 2002 wlis mosaxleobis
statistikuri aRweris monacemebi zogierT SemTxvevaSi ar asaxavs
realobas da sxvadasxava soflebSi osebis raodenoba Semcirebulad
aris warmodgenili, magaliTad soflebSi wiTelubani, nawreti,
yinwvisi, elbaqiani, gamdliswyaro da sxva, Tumca am SemTxvevaSi saqme
ar unda gvqondes Segnebul, winaswarganzraxul qmedebasTan. Sida
qarTlSi mcxovrebi osebis absolutur umravlesobas gvarebi
qarTuli daboloebiTa aqvT, rac SesaZloa gamxdariyo aRweris
anketaSi maTi qarTvelebad Caweris mizezi. amave dros, kulturuli
asimilaciis gamo Sida qarTlis osuri mosaxleobis didi
nawilisaTvis sakuTari Tavis qarTvelebad warmodgena problemur
sakiTxs ar warmoadgens. kvlevis dros aRmovaCineT bevri iseve
SemTxveva, rodesac garkveuli sifrTxilis gamo osebma
nebayoflobiT miuTiTes erovnebis grafaSi qarTveli.
kaxeTis regionSi osebi saxloben 37 sofelSi, Tumca Cvenma savele
kvlevam osuri mosaxleobis mniSvnelovani koncentracia (60% da
meti) gamokveTa 12 sofelSi, kerZod: jugaani (Telavis raioni),
argoxi, fiCxovani, qoreTi (axmetis raioni), yitaani (gurjaanis
raioni), areSferani, zemo bolqvi, fona, dona, qvemo xeCili, zemo
xeCili (lagodexis raioni), wiwikaanTseri (yvarlis raioni).
tradiciulad osuri mosaxleoba mniSvnelovanwilad iyo
warmodgenili pankisis xeobis sxvadasxva soflebSi, kerZod osur
10
soflebad iTvleboda da kvlavac osur soflebad moixsenieba xolme
pankisis xeobaSi mdebare Semdegi soflebi: qvemo xalawani, winubani,
dumasturi, kuwaxta, Tumca 1990-ian wlebSi osebma es soflebi
TiTqmis mTlianad datoves, osebis TiTo-orola ojaxia mxolod
darCenili sofel kuwaxtaSi.
soflebi osuri mosaxleobis raodenobiT Sida qarTli da kaxeTi
gamoirCeva, sadac ZiriTadad Warbobs soflebi saSualo raodenobiT
200-250 adamiani, maSin rodesac sxva regionebSi soflebi osuri
mosaxleobiT ar aRemateba xolme 50-150 adamians. tradiciulad
saqarTveloSi osuri mosaxleobis raodenobiT gamoirCeoda
borjomis raionic, sadac 1989 wlis aRweris mixedviT TerTmeti
wminda osuri sofeli iyo, dRes ki aRniSnul raionSi osebis
ramdenime ojaxi SemorCa mxolod erT sofelSi, didi mitarbi, da
aseve daba bakuriansa (344 adamiani) da qalaq borjomSi (215
adamiani).10 kidev erTi osebis kompaqturad dasaxlebis regioni aris
mcxeTa-mTianeTi, sadac 2002 wlis aRweris monacemebiT osebi
saxloben 26 sofelSi, Tumca maT Soris yvelaze didi soflis
mosaxleobis ricxovnoba ar aRemateba 150 adamians. iseve rogorc
Sida qarTlSi, oficialuri aRweris monacemebi mTlad zustad ver
asaxavs demografiul suraTs mcxeTa-mTianeTis zogierT sofelSi,
gansakuTrebiT ki duSeTis raionis osur soflebSi. 2002 wlis
aRweris monacemebiT duSeTis raionis garkveuli soflebi
sanaxevrod osuria, maSin rodesac Cveni SefasebiT umetesoba am
soflebisa mTlianad, an metwilad osuria. es Seexeba soflebs
kodiswyaro, zemo Suaxevi, qvemo Suaxevi, qvitkiriswyaro da wiwamura,
romlebic sakmaod mozrdil osur kompaqturad dasaxlebul jgufs
qmnian soflebisa, da aseve, kidev erTi, sami soflisagan Semdgari
osuri jgufi soflebisa: qarquSaani, axali burRuli da Zveli
burRuli. amasTanave, yazbegis raionSi ki osuri soflebis umetesoba
mTlianad dacarielebulia, magaliTad Trusis xeobis soflebis
10 monacemebi eyrdnoba statistikis departamentis 2002 wlis mosaxleobis aRweris Sedegebs.
11
monaxulebisas Cven aRmovaCineT mxolod erTaderTi moxuci
qalbatoni (sofel oqroyanaSi), mosaxelbis danarCeni nawili ki
gadavida CrdiloeT oseTSi 1990-ebsa da 2005 wlis dasawisSi.
Sesabamisad Trusos xeobis yvela sofeli dResdReobis mTlianad
mitovebulia.
2002 wlis aRweris monacemebi mniSvnelovnad aris aseve Secvlili
qvemo qarTlis osur dasaxlebebSi, kerZod osebi warmodgenilebi
iyvnen TeTri wyaros xuT sofelSi – aleqseevka, arxoti, WinWriani,
gudarexi da vake, Tumca Semowmebis Sedegad aRmoCnda, rom
ukanasknel wlebSi aRniSnuli soflebis osurma mosaxleobam
mTlianad datova raioni, maTi saxlebis nawili Seisyida
saxelmwifom svaneTidan da aWaridan gadmosaxlebuli ekologiuri
migrantebisaTvis, nawili ki Sesyidul iqna kerZo moqalaqeebisagan.
Tumca osebi qvemo qarTlSi jer kidev arian darCenilebi umniSvnelo
raodenobiT urbanul dasaxlebebSi, kerZod 61 adamiani cxovrobs
qalaq TeTri wyaroSi.11 msgavsi tendencia, anu osebiT dasaxlebuli
soflebis tradiciuli demografiuli suraTis Secvla SeimCneva sxva
raionebSic, magaliTad sofel wiTelubanSi, sadac daaxloebiT erTi
wlis win mTavrobam saxlebi Seisyida da daasaxla deportirebuli
mesxebis xuTi ojaxi, aRniSnul sofelSi 1990-iani wlebis bolos
dasaxlebul iqnen aseve ekologiuri migrantebi aWaridan.
gansakuTrebiT imata devnilebis, ltolvilebis da migrantebis osur
soflebSi Casaxlebebis tendenciam kaxeTis soflebSi, magaliTad
axmetis raionis sofel fiCxovanSi erTi wlis win osebisagan
Sesyidul iqna TerTmeti saxli aWareli migrantebisaTvis, xolo
sofel argoxSi ki Teqvsmeti saxli svani migrantebisaTvis. rogorc
adgilobrivi mosaxleoba acxadebs aseTi Casaxlebebi igegmeba aseve
sxva soflebSic.
11 monacemebi eyrdnoba statistikis departamentis 2002 wlis mosaxleobis aRweris Sedegebs.
12
integracia qarTul sazogadoebaSi
sabWoTa periodidan moyolebuli osebi tradiciulad qarTul
sazogadoebaSi yvelaze integrirebul eTnikur jgufs
warmoadgendnen. Tu integraciis gamsazRvrel kriteriumebad
miviCnevT qarTuli enis flobas, urTierTobebis sixSires
qarTvelebTan, Sereuli ojaxebis Seqmnis tradicias qarTvelebTan
maSin Tamamad SeiZleba vamtkicoT, rom integraciis done Tanabrad
maRali iyo rogorc yofil samxreT oseTis avtonomiur olqSi, aseve
mis farglebs gareT, saqarTvelos sxvadasxva regionSi mcxovreb
osebSi. 1990-ian wlebis dasawyisSi ganxorcielebuli konfliqtis
Sedegad gaucxoebis faqtorma imata yofili samxeT oseTis
avtonomiuri olqis teritoriaze mcxovreb osebsa da qarTvelebs
Soris, iklo yoveldRiurma urTierTobebma, qarTuli ena ki
TandaTanobiT Canacvlda rusuliT, Tumca saqarTvelos sxva
regionebSi eTnosTaSoris urTierTobebs, 1990-ianebSi miuxedavad
osebis mniSvnelovani gadinebisa da masiuri Seviwroebisa (ixileT
qvemoT) didi cvlilebebi ar ganucdia. interaciis done zogierT
raionSi imdenad maRalia, rom saqme gvaqvs lingvistur da eTnikur
asimilaciasTanac. Tumca am kuTxiT gansxvavebuli suraTi gvxvdeba
raionebis da soflebis mixedviT.
integraciis da garkveul SemTxvevebSi asimilaciis maRali done
gvxvdeba osebis yvelaze didi koncentraciis regionSi - Sida
qarTlSi, rac savaraudod gamowveulia qarTul mosaxleobasTan
maqsimalur simWidroveSi cxovrebiT. osuri TviTmyofadobis
ganmsazRvreli erT-erTi mTavari faqtori osuri enis floba
SeimCneva mxolod xanSiSesul adamianebSi, romlebic Tanabrad
srulyofilad floben orive, qarTul da osur enebs. axalgazrda
Taobac umetes SemTxvevebSi flobs mSobliur enas, erTmaneTSi
sakomunikaciod ki upiratesobas qarTuls aniWeben. Tumca odnavi
sxvaoba mainc SesamCnevia sxvadasxva soflebis mixedviT. osuri ena
13
SedarebiT ukeT aris SemorCenili kaspis raionis CrdiloeTiT,
axalgoris raionis osur soflebTan mosazRvre soflebSi, (pantiani,
vake, goraka), aseve goris raionis ZirZvel osur soflebSi
(wiTelubani, zadianTkari, rene). osuri ena sakmaod kargad aris aseve
SemorCenili qarelis raionis osur soflebSi, gansakuTrebiT sofel
elbaqianSi, romelmac rTulad misasvleli gzebis da izolirebuli
mdebareobis gamo SedarebiT SeinarCuna osuri kulturuli
tradiciebi. aRniSnuli sofeli imiTac aris aRsaniSnavi, rom
warmoadgens qarTvelebis osur kulturul garemoSi asimilaciis
erT-erT iSviaT magaliTs, kerZod soflis mosaxleoba (umetesad
gvarad elbaqiZeebi), romelic warmoSobiT aris raWidan, sofel
weradan me-19 saukunis SuaxanebSi Camosaxldnen qarelis raionSi,
sadac osuri mosaxleobis garemocvaSi moxvedris Sedegad moxda
maTi istoriuli qarTuli identoba osuriT Secvla.12
mTel rig soflebSi miuxedavad osuri identobis niSnebis sruliad
gaqrobisa, aRsaniSnavia, rom osuri warmoSobis Sesaxeb informacia
osur soflebSi jer kidev SenarCunebulia. osebad xdeba maTi aRqma
aseve mezoblad mcxovrebi qarTvelebis, Tu sxva eTnikuri jgufis
warmomadgenelTa mxridan,13 Tumca arsebuli integraciuli
procesebis kvlavac gagarZelebis SemTxvevaSi Sida qarTlis osurma
mosaxleobam ramdenime Taobis Semdeg advili mosalodnelia, rom
mTlianad dakargos TviTmyofadi osuri identoba. garda osuri enis
dakargvis aSkara tendenciebisa TvalSi sacemia aseve osuri gvarebis
qarTuliT Secvlis procesi, romelic jer kidev sabWoTa periodSi
daiwyo da gansakuTrebiT gaZlierda 1990-iani wlebis dasawyisSi. Tu
sabWoTa periodSi es procesi ZiriTadad nebayoflobiT xasiaTs
12 informacia amis Sesaxeb dadasturebulia saqarTvelos mecnierebaTa akademiis istoriisa da eTnografiis institutis direqtoris giorgi meliqiSvilis mier specialuri mokvlevis Sedegad gacemul cnobaSi, romelic momzadda q. goris mkvidris yazbeg elbaqiZis moTxovnis safuZvelze, cnoba daTariRebulia 1991 wlis 15 ivlisiT. 13 Sida qarTlSi kidev erTi eTnikuri jgufi, romelic kompaqturad da didi raodenobiT aris warmodgenili arian azerbaijanelebi, maTi gansaxlebis soflebia: Tedowminda, levitana (goris raioni), saqadagiano, xidisyuri, axalsofeli, kaloubani, ferma, Cangilari (kaspis raioni).
14
atarebda, 1990-ianebSi nacionalisturi politikis Sedegad osuri
gvarebis qarTuliT Secvlam iZulebis formac miiRo. dReis
mdgomareobiT Sida qarTlis yvela raionSi mcxovrebi osebis
absoluturi umravlesoba atarebs qarTuli daboloebis gvarebs (-
Svili/-Ze/-uri), Tumca aris iSviaTi gamonaklisebic, kerZod osuri
gvarebi rusuli daboloebiT (-ov/-ova) gvxvdeba soflebSi
wiTelubani, gamdliswyaro, zadianTkari, yinwvisi, axali xurvaleTi,
patara xurvaleTi, saqadagiano, Tumca mcire raodenobiT. es
ZiriTadad is mosaxleobaa, romelTac raRac mizezebis gamo ar
moisurves gvaris Secvla da aseve, SedarebiT axalCamosaxlebulebi
(1980-iani wlebis), romlebic gadmosaxldnen samxreT oseTis yofili
avtonomiuri olqidan da ar ganucdiaT asimilacia qarTul
kulturul garemoSi.
osebis integraciis donesTan mimarTebaSi odnav gansxvavebuli
viTarebaa saqarTvelos sxva regionebSi, magaliTad yazbegis
regionSi mcxovreb osebs gacilebiT ukeT aqvT SenarCunebuli osuri
TviTmyofadoba, rac gamoixateba osuri enis flobaSi, maT Soris
axalgazrdebis mier da osuri gvarebis SenarCunebaSi. ufro metic,
zogierT sofelSi qarTuli enis flobis donec ki dabalia. msgavsi
viTarebaa borjomis raionis osur sofel did mitarbSic, sadac
osuri ena kargad aris Semonaxuli, Tumca yazbegis raionisagan
gansxvavebiT gvarebi borjomis osur mosaxleobasac gaqarTvelebuli
aqvs. mizezi aseTi sxvaobisa Sida qarTlis osur mosaxleobasTan
SesaZlebelia iyos dasaxelebul regionebSi osuri soflebis
izolirebul mdebareobaSi da qarTul mosaxleobasTan naklebi
kontaqebiT.
kaxeTis regionSi osebis eTno-lingvisturi integracia/asimilacia
gansxvavebulad mimdinareobs sxvadasxva raionebis mixedviT. am mxriv
msgavsi situaciaa axmetis, Telavis, yvarlis da gurjaanis raionebSi,
sadac osebis didma nawilma sabWoTa periodidan moyolebuli
15
ganicada kulturuli da lingvisturi gaqarTveleba. Sida qarTlis
msgavsad aqac qarTuli ena TandaTanobiT anacvlebs osurs, osuri
gvarebic mxolod garkveul soflebSia SemorCenili, isic
umniSvnelo raodenobiT, kerZod Telavis raionis sofel jugaanSi
da yvarlis raionis sofel wiwikaanTserSi. aRniSnulisagan
radikalurad gansxvavebul mdgomareobas vawydebiT lagodexis
raionis osur soflebSi, sadac osuri eTnikuri identoba da
TviTmyofadoba sxva dasaxlebebTan SedarebiT maqsimalurad kargad
aris SenarCunebuli, kerZod saqme exeba lagodexis raionis eqvs
osur sofels (osuri mosaxleoba TiToeul maTganSi aRemateba 80%-s)
- areSferani, zemo bolqvi, fona, dona, qvemo xeCili, zemo xeCili,
sadac osuri ena jer kidev SemorCenilia ara mxolod ufrosi asakis
macxovreblebSi, aramed is aris saurTierTobo ena axalgazrdebs
Sorisac. am kuTxiT gansakuTrebiT aRsaniSnavia soflebi areSferani
da fona. orive am sofelSi SenarCunebulia aseve gvarebis osuri
daboloebebi. erT-erTi ZiriTadi mizezi osuri elementis ase
SenarCunebisa am soflebSi aris sabWoTa periodidan moyolebuli
adgilobriv skolebSi osuri enis swavlebis tradiciis arseboba.
osuri ena dResac iswavleba orive soflis sajaro skolaSi, sadac
osuri aris savaldebulo yvela klasisaTvis (oTxi saaTi kviraSi
pirveli-meoTxe klasis moswavleebisaTvis da sami saaTi kviraSi
mexuTe-meTerTmete klasis moswavleebisaTvis).
osuri enis Semswavleli klasebis arseboba lagodexis raionis am
or sofelSi gamonaklis SemTxvevas warmoadgens. cxadia, rom
specialuri RonisZiebebis gatarebis gareSe, axlo momavalSi osuri
enis gamoyenebis praqtika saqarTveloSi mcxovrebi osebis did
umravlesobaSi gaqreba. bevr osur sofelSi integraciis, Tu
asimilaciis done qarTul kulturul garemoSi imdenad Rrmaa, rom
osuri enis SenarCunebis saWiroebis mkafiod gamoxatva Tavad osuri
Temis mxridanac ar xdeba. Sesabamisad, SesaZloa mTavrobam aiRos
Tavis Tavze pasuxismgebloba da osuri kulturuli tradiciebis
16
SenarCunebisaTvis RonisZiebebis inicireba moaxdinos, kerZod
ganaTlebisa da enis sferoSi.
migraciuli procesebi osur TemSi da 2008 wlis ruseT-saqarTvelos omis gavlena osur-qarTul urTierTobebze
osebis masiuri migracia saqarTvelodan 1980-iani wlebis
miwurulidan daiwyo, rac ganpirobebuli iyo eTnikuri konfliqtiT
da saqarTveloSi im periodSi warmoebuli nacionalisturi
politikiT. mTeli 1990-iani wlebis manZilze osebis migracia
saqarTvelodan Seexo praqtikulad yvela osur sofels. kvlevis
procesSi gamoikveTa, rom soflebis mixedviT migacia 1990-iani
wlebidan ganicada mosaxleobis 10-dan 50%-mde,14 gadasaxlebulTa
umetesoba ki ZiriTadad CrdiloeT oseTSi saxldeboda. rogorc
pirveli Tavidan davinaxeT osebis migracia gagrZelda 2000-ian
wlebSic da maTi raodenoba 2002 wlis mosaxleobis aRweris
SedegebTan SedarebiT mniSvnelovnad Semcirebulia, Tumca 1990-iani
wlebisagan gansxavebiT Tanamedrove etapze osebis gadinebis mizezi
iZuleba, an raime saxiT zemoqmedeba ar yofila. mTavari mizezi
mosaxleobis gadinebisa, rogorc maTi darCenili naTesavebi
acxadeben aris mZime socialuri pirobebi da umuSevroba, romlis
daRwevis erT-erTi saSualeba ki osebisaTvis CrdiloeT oseTSi
gadasaxleba gamodga. 2006 wlis seqtemberSi saqarTvelo-ruseTis
sazRvris Caketvamde aqtiurad mimdinareobda osebis sezonuri
migracia CrdiloeT oseTSi, Tumca sazRvris Caketvis Semdeg, am
migrantebis umetesobam arCia CrdiloeT oseTSi darCena. ZiriTadad
osebi amjobineben CrdileoT oseTSi dasaxlebas imis gamo, rom
saqarTveloSi mcxovreb TiTqmis yvela oss CrdiloeT oseTSi hyavs
naTesavebi da maTTvis ufro mosaxerxebeli da advilia axali
cxovrebis mowyoba ukve kargad nacnob garemoSi, xolo visac
CrdiloeT oseTSi naTesavebi15 ara hyavs cdiloben cxovrebis
14 ixileT danarTi 1. 15 sanaTesao ZiriTadad gaCnda 1990-ian wlebSi gadasaxlebis Sedegad.
17
gaumjobesebas da ukeTesi pirobebis Seqmnas saqarTvelos sxvadasxva
did qalqebSi gadasaxlebiT. msgavsi tendencia SeimCneva ara marto
osur mosaxleobaSi, aramed qarTvelebSic, romlebic analogiurad
osebisa soflad arsebul mZime pirobebs gaurbian qalaqSi
gadmosaxlebiT. savele kvlevis da mosaxleobasTan gasaubrebis dros
gamoikveTa, rom yvela sofelSi, romelsac ki vestumreT mosaxelobis
saerTo raodenoba 2002 wlis aRweris monacemebTan SedarebiT
daaxleobiT 10 procentiT an metiT Semcirebulia.16 es kleba exeba
ara mxolod osebs, aramed qarTvelebsac.
dResdReobiT sazogadoebis, maT Soris saerTaSoriso
organizaciebis da damkvirveblebis didi interesis sagans
warmoadgens saqarTveloSi mcxovrebi osebis SesaZlo gadinebis, an
maTi diskriminaciis sakiTxi 2008 wlis ruseT-saqarTvelos omis
faqtoridan gamomdinare. interess ganapirobebs is faqtic, rom
saomari moqmedebebis dasrulebidan moyolebuli dRemde mudmovad
vrceldeba urTierTsapirispiro informaciebi, ZiriTadad rusuli
wyaroebidan saqarTveloSi eTnikur niadagze osebis SezRudvis, maTi
Seviwroebis, Tu iZulebiT gasaxlebis Sesaxeb. savele muSaobis
procesSi Cven sagangebod vamowmebdiT aseTi saxis informacias
rogorc osur, aseve qarTul mosaxleobaSi, Tumca verc erTi
dadasturebuli faqti msgavsi saxis RonisZiebebisa Cvens mier ver
iqna gamovlenili. evrokavSiris monitoringis misiac, analogiurad
ver adasturebs msgavs faqtebs, rac asaxulia maT moxsenebaSic.17
omis Semdgom osebis mier saqarTvelos arc masiur datovebaze
SeiZleba saubari. Sida qarTlis osuri soflebidan Cven verc erTi
msgavsi faqti ver gamovavlineT. umniSvnelo raodenobiT, ramdenime
ojaxis wasvlis Sesaxeb gviTxres mxolod kaxeTSi, soflebidan
wiwikaanTseri, areSferani, argoxi, fiCxovani da qoreTi. Tumca
wasvlis mizezad saxeldeba ara imdenad saomari moqmedebebis
16 ixileT danarTi 1. 17 EUMM Thematic Report on Ethnic Ossetian Minorities in GEO TAT and Ethnic Georgian Minorities in SO/ABK, February 2009.
18
gaCaReba, aramed omamde miRebuli gadawyvetleba CrdiloeT oseTSi
gadasaxlebis Sesaxeb. sofel areSferanSi Cven Segvxvda aseve ori
ojaxi, romelTac 2008 wlis ivlisis TveSi, anu omis dawyebamde
gayides sakuTari saxl-kari da emzadebodnen vladikavkazSi
gasamgzavreblad, magram ruseT-saqarTvelos Soris diplomatiuri
urTierTobebis gawyvetis da mimosvlis garTulebis Sedegad
iZulebuli aRmoCndnen darCeniliyvnen da droebiTi TavSesafari
moeZebnaT.
rac Seexeba omis faqtoris gavlenas eTnosTa Soris urTierTobebze
mniSvnelovani cvlilebebi am kuTxiTac ar SeiniSneba. yofiT doneze
qarTul-osuri urTierTobebi iseve mSvidobiani da megobrulia,
rogoric iyo. orive eTnosis warmomadgenlebis mxridan erTnairad
xdeboda omis aRqma, rogorc agresori ruseTis mTavrobis mier
damoukidebeli saxelmwifos dapyrobis da ganadgurebis mcdeloba.
erTaderTi, rac midgomebSi gansxvavebda aris osuri Temis SedarebiT
zomieri da frTxili Sefasebebi ruseTTan urTierTobebTan
dakavSirebiT. osebisaTvis ruseTi dRemde warmoadgenda mimosvlis da
vaWrobis da Sesabamisad ekonomikuri Semosavlis erT-erT mTavar
wyaros, amdenad urTierTobebis gafuWeba ruseTTan avtomaturad
niSnavs maTTvis rogorc sargeblis Semcirebas, aseve naTesavebTan da
axloblebTan komunikaciis da urTierTobebis gawyvetas.
miuxedavad imisa, rom yofiT doneze qarTul-osuri urTierTobebi
omis Semdgomac mWidro da megobrulia, omis gavlena mainc TvalSi
sacemia osur TemSi gaCenili sifrTxilis da SiSis gamo.
gamokiTxulTa didi umravlesoba gaurkvevlobas gamoxatavs
momavalTan dakavSirebiT, 1990-iani wlebis dasawyisis arasasikeTo
gamocdilebis gaTvaliswinebiT osuri mosaxleobis garkveuli
nawili eWvis TvaliT uyurebs momavals da saomari moqmedebebis
ganaxlebis SemTxvevaSi ara aqvs sakuTari usafrTxoebis gancdis
SegrZneba. es mizezi kidev ufro aZlierebs maTSi gadasaxlebis da
19
CrdiloeT oseTSi sakuTar naTesavebTan SeerTebis survils. aqedan
gamomdinare, savaraudod osebis migraciis tendencia kidev ufro
gaizrdeba ruseTTan sazRvris gaxsnis da mimosvlis gamartivebis
SemTxvevaSi.
umciresobaTa sakiTxebis evropuli centris (ECMI) qmedeba
umciresobaTa sakiTxebis evropuli centris proeqtebi saqarTveloSi
zogadad mimarTulia erovnul umciresobaTa sozagadoebaSi
integrirebis xelSewyobisaTvis. 2004 wlidan mas Semdeg rac centrma
srulfasovani saqmianoba wamoiwyo saqarTveloSi prioritetul
mimarTulebas warmoadgenda erovnuli umciresobebiT kompaqturad
dasaxlebuli regionebis integraciis xelSewyoba, kerZod samcxe-
javaxeTi da qvemo qarTli, risTvisac orive regionSi Camoyalibda
adgilobrivi samoqalaqo speqtris gamaerTianebeli sazogadoebrivi
forumebi, samcxe-javaxeTSi javaxeTis samoqalaqo forumis, xolo
qvemo qarTlSi walkis samoqalaqo forumis saxiT. orive es
struqtura droTa ganmavlobaSi Camoyalibda, rogorc centrsa da
regions Soris damakavSirebeli xidi, adgilobrivi problematikis
centralur xelisuflebaSi mitanis da ganxilvis erT-erTi efeqturi
saSualeba. aseTi praqtikis warmatebam ECMI-s ubiZga analogiuri
praqtikis danergvisaken sxva regionebSic, maT Soris erovnuli
umciresobebiT SedarebiT naklebad dasaxlebul regionebSi,
romlebsac samoqalaqo integraciis ganviTarebis kuTxiT naklebi
yuradReba eqceva aseve mTavrobis mxridanac. osuri Temi, rogorc
wina Tavebidan Cans sakmaod didi raodenobiT aris warmodgenili
Sida qarTlis da kaxeTis regionSi, Sesabamisad ECMI 2010 wlidan
gegmavs orive am regionSi erovnul umciresobaTa qselis/sabWos
xelSewyobas, romelSic garda osebisa monawileobas miiReben
regionSi macxovrebeli sxva eTnikuri jgufis warmomadgenlebic.
sabWoSi CarTuloba da mis saqmianobaSi aqtiuri monawileobis miReba
gansakuTrebiT mniSvnelovani swored osuri TemisTvis aris, radgan
20
aRniSnul regionebSi maTi raodenobis miuxedavad samoqalaqo
procesebSi monawileobis done ukiduresad dabalia, ar arsebobs
aseve osuri sazogadoebrivi gaerTianebebi, romlebic sakuTari
kulturuli TviTmyofadobis SenarCunebaze imuSavebdnen. kvlevis
procesSi osur TemTan Sexvedrebis dros Cvens mier sabWoebis
Seqmnis sakiTxic iqna wamoweuli, ramac maTSi didi daintereseba da
mowoneba damoiwvia. aRniSnuli iniciativa srul TanxvedraSi modis
saqarTvelos mTavrobis mier 2009 wlis maisSi damtkicebul erovnul
umciresobaTa integraciis koncefciasa da samoqmedo gegmasTan,
romlis mixedviTac saqarTvelos eqvs regionSi (samcxe-javaxeTi,
qvemo qarTli, kaxeTi, Sida qarTli, imereTi, aWara) unda
Camoyalibdes erovnul umciresobaTa sabWoebi. ECMI aqtiurad
apirebs iTanamSromlebs saqarTvelos mTavrobasTan sabWoebis
formirebis da maTi ganviTarebis sakiTxSi.
21
daskvna
saqarTveloSi osebis raodenobis Semcirebis tendencia ukanaskneli
dekadis manZilzec grZeldeba, 2002 wlis mosaxleobis aRweris
SedegebSi dafiqsirebuli monacemi 38,028 adamiani 2009 wlisaTvis
mniSvnelovanwilad Secvlilia da savaraudod unda Seadgendes
daaxleobiT 26,000 adamians. am etapze osebis raodenobis Semcireba
dakavSirebulia mZime socialur pirobebTan da ar ukavSirdeba
eTnikur diskriminacias an Seviwroebas. mZime socialuri foni
ZiriTadad Seqmnilia soflad, Sesabamisad osuri mosaxleobis didi
nawili swored soflebidan iqna gasuli, ZiriTadad CrdiloeT
oseTis mimarTulebiT.
integraciis done saqarTveloSi mcxovreb osebSi Zalian maRalia,
sxva erovnuli umciresobebisagan gansxvavebiT enobrivi barieri
osebisaTvis praqtikulad ar arsebobs, xSir SemTxvevaSi maTTvis
problemas warmoadgens mSobliuri enis codna da am enaze
ganaTlebis miRebis SesaZlebloba. osuri kulturuli da eTnikuri
identoba SedarebiT ukeT aris SemorCenili lagodexis raionis osur
soflebsa da borjomisa da yazbegis raionSi.
2008 wlis ruseT-saqarTvelos omis Semdeg araerTgzis
gavrcelebuli informaciis miuxedavad saqarTvelodan osebis
masiuri gadineba, an raime saxiT maTze zegavlenis faqtebi ar
dadasturebula, Tumca iyo ramdenime erTeuli SemTxveva CrdileoT
oseTSi gadasvlisa, romelic ar ukavSirdeboda saomar moqmedebebs.
omis Semdeg yofili samxreT oseTis avtonomiuri olqis gareT,
saqarTvelos sxvadasxva regionebSi mcxovreb osebsa da qarTvelebs
Soris urTierTobebs raime uaryofiTi cvlilebebi ar ganucdia,
damokidebuleba omTan da konfliqtis gadaWrasTan orive TemSi
daaxloebiT erTnairia. Tumca amis miuxedavad osuri mosaxleobaSi
22
mainc SeimCneva SiSi da aRelveba maT momaval bedTan dakavSirebiT
da mzad arian ruseTTan mimosvlis aRdgenis SemTxvevaSi SeuerTdnen
TavianT naTesavebs CrdiloeT oseTSi.
23
danarTi 1 osuri mosaxleobis aRweris cxrili 2002 wlis mosaxleobis aRweris monacemebi osebiT dasaxlebuli soflebis Sesaxen regionebis mixedviT: Regioni soflebis raodenoba
Sida qarTli 59 kaxeTi 37 samcxe-javaxeTi 1 mcxeTa-mTianeTi (axalgoris raionis gamoklebiT)18
27
qvemo qarTli 5 imereTi 1 raWa-leCxumi qvemo svaneTi 2 osebiT dasaxlebuli soflebis mTliani raodenoba (axalgoris raionis gamoklebiT)
132
18 saqarTvelos Tanamedrove administraciul-teritoriuli dayofis mixedviT axalgoris raioni ekuTvnis mcxeTa-mTianeTis regions, Tumca agvistos omis Semdeg saqarTvelos xelisuflebam dakarga kontroli mTels axalgoris raionze, rac SeuZlebels xdis iq situaciis Seswavlas. Sesabamisad monacemebi axalgoris raionis Sesaxeb cxrilidan amoRebulia. mocemul kvlevaSi warmodgenili monacemebi Seexeba mxolod im teritoriebs, romlebic saqarTvelos mTavrobis kontrolis qveS imyofeba.
24
1. Sida qarTli 2002 wlis mosaxleobis aRweris monacemebis mixedviT osebi cxovroben Sida qarTlis 59 sofelSi – 16 goris raionSi, 18 kaspis raionSi, 18 qarelis raionSi, 7 xaSuris raionSi. Tumca maTi umetesoba eTnikurad Sereulia, sadac eTnikurad qarTuli mosaxleoba sWarbobs. ECMI-is SefasebiT eTnikuri osebi mniSvnelovani raodenobiT (60% da meti) cxovroben Sida qarTlis 17 sofelSi. soflebi osebis mniSvnelovani raodenobiT:
sofeli raioni mosaxleo
ba (2002
aRwera)
osebis
raodenoba
procentebSi
(2002
aRwera)
mosaxleoba
(ECMI-is SefasebiT)
osebis
raodenoba
procentebSi
(ECMI-is SefasebiT)
warmoSoba ena gvarebi emigracia
1980-ianebis
bolodan
emigracia
agvistos
omis Semdeg
qvemo
SavSvebi
gori 225 42% 150-200 60-70% java/axalgori:
me-19 s. dasawy.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
mxolod
qarTuli
daax 20 %.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsirebu
la
wiTelubani gori 610 61% 450-500 80-90% java/axalgori:
me-19 s. dasawy.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
umetesad
qarTuli
daax 40%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsirebu
la
didi
xurvaleTi
gori 379 28% 100-150 60-70% java/axalgori:
me-19 s. dasawy.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
mxolod
qarTuli
daax. 40%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsirebu
la
nawreti gori 564 28% 450-500 60-70% java/axalgori:
me-19 s. dasawy.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
mxolod
qarTuli
daax. 10 %.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsirebu
la
gamdliswyaro kaspi 103 47% 80-100 60-70% java/axalgori:
me-19 s. dasawy.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
umetesad
qarTuli
daax. 50 %.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsirebu
la
25
qarTuli
zadianTkari kaspi 61 80% 30-50 2002 aRwera
sworia
java/axalgori:
me-19 s. dasawy.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
umetesad
qarTuli
daax. 20%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsirebu
la
zemo rene kaspi 319 75% 250-300 2002 aRwera
sworia
java/axalgori:
me-19 s. dasawy.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
mxolod
qarTuli
daax. 20%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsirebu
la
nigoza kaspi 171 91% 100-150 2002 aRwera
sworia
java/axalgori:
me-19 s. dasawy.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
mxolod
qarTuli
daax. 20%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsirebu
la
qvemo rene kaspi 319 75% 200-250 80-90% java/axalgori:
me-19 s. dasawy.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
mxolod
qarTuli
daax. 20%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsirebu
la
yarafila kaspi 109 91% 50-100 100% java/axalgori:
me-19 s. dasawy.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
mxolod
qarTuli
daax. 20%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsirebu
la
Tvaurebi kaspi 140 85% 100-120 2002 aRwera
sworia
java/axalgori:
me-19 s. dasawy.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
mxolod
qarTuli
daax. 10%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsirebu
la
xviTi kaspi 275 88% 250-170 2002 aRwera
sworia
java/axalgori:
me-19 s. dasawy.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
mxolod
qarTuli
daax. 10%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsirebu
la
goraka kaspi 86 76% 50-80 2002 aRwera
sworia
java/axalgori:
me-19 s. dasawy.
Zveli Taoba:
orenovani
mxolod
qarTuli
daax 10%.
ZiriTadad
ar
dafiqsirebu
26
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
Crd. oseTSi la
vake kaspi 116 73% 100-110 2002 aRwera
sworia
java/axalgori:
me-19 s. dasawy.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
mxolod
qarTuli
daax. 10%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsirebu
la
pantiani kaspi 104 81% 80-100 90% java/axalgori:
me-19 s. dasawy.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
mxolod
qarTuli
daax. 20%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsirebu
la
elbaqiani qareli 116 60% 80-100 100% raWa, sof.
wera:
me-19 s.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
mxolod
qarTuli
daax. 40%
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsirebu
la
yinwvisi qareli 219 48% 150-200 60% java/axalgori:
me-19 s. dasawy.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
umetesad
qarTuli
daax 10%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsirebu
la
27
sxva soflebi osuri mosaxleobiT:
sofeli raioni mosaxleo
ba (2002
aRwera)
osebis
raodenoba
procentebSi
(2002 aRwera)
mosaxleoba
(ECMI-is SefasebiT)
osebis
raodenoba
procentebSi
(ECMI-is SefasebiT)
warmoSoba ena gvarebi emigracia
1980-ianebis
bolodan
emigracia
agvistos
omis Semdeg
wedisi gori 277 29% 200-250 2002 aRwera
sworia
java/
axalgori:
me-19 s.
dasaw.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
umetesad
qarTuli
daax. 20%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsireb
ula
mumlaanTkari gori 208 26% 150-200 2002 aRwera
sworia
java/
axalgori:
me-19 s.
dasaw.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
umetesad
qarTuli daax. 30%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsireb
ula
wiwagianTkari gori 345 40% 300-340 2002 aRwera
sworia
java/axalg
ori: me-19
s. dasaw.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
umetesad
qarTuli daax. 10%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsireb
ula
gagluanTubani gori 23 52% carielia - java/axalg
ori: me-19
s. dasaw.
gaiCaanTubani gori 2 100% carielia - java/axalg
ori: me-19
s. dasaw.
Txinala gori 2 100% carielia - java/axalg
ori me-19
s. dasaw.
ormoci gori 53 68% 20-30 30% java/axalg
ori: me-19
s. dasaw.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
umetesad
qarTuli daax. 30%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsireb
ula
axalSeni gori 177 29% 120-150 2002 aRwera java/axalg Zveli Taoba: umetesad daax. 40%. ar
28
sworia ori: me-19
s. dasaw. orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
qarTuli ZiriTadad
Crd. oseTSi dafiqsireb
ula
koSkebi gori 196 77% 150-190 50% java/axalg
ori: me-19
s. dasaw.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
umetesad
qarTuli daax. 20%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsireb
ula
Tedowminda gori 541 ar aris
aRniSnuli
350-400 15-20% java/axalg
ori: me-19
s. dasaw.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
mxolod
qarTuli
daax. 10%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsireb
ula
axali xurvaleTi gori 63 70% 30-50 2002 aRwera
sworia
java/axalg
ori: me-19
s. dasaw.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
umetesad
qarTuli daax. 20%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsireb
ula
patara
xurvaleTi
gori 199 26% 100-150 2002 aRwera
sworia
java/axalg
ori: me-19
s. dasaw.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
umetesad
qarTuli daax. 30%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsireb
ula
saqadagiano kaspi 1095 - 2002
aRwera
sworia
10% java/axalg
ori: me-19
s. dasaw.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
umetesad
qarTuli ar
dafiqsirebu
la
ar
dafiqsireb
ula
cxaveri kaspi 33 82% carielia - java/axalg
ori: me-19
s. dasaw.
saribari kaspi 35 91% carielia - java/axalg
ori: me-19
s. dasaw.
Cobalauri kaspi 231 29% 150-200 50-60% java/axalg
ori: me-19
s. dasaw.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
mxolod
qarTuli
daax. 20%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsireb
ula
29
ZiriTadad
qarTuli mrgvali Wala kaspi 278 68% 200-250 50% java/axalg
ori: me-19
s. dasaw.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
mxolod
qarTuli daax. 40%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsireb
ula
TogianTkari kaspi 90 37% 50-80 2002 aRwera
sworia
java/axalg
ori: me-19
s. dasaw.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
mxolod
qarTuli daax. 20%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsireb
ula
sakorinTlo kaspi 193 24% 150-190 1-10% java/axalg
ori: me-19
s. dasaw.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
mxolod
qarTuli daax. 40%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsireb
ula
afnisi qareli 55 67% 20-30 1-10% java/axalg
ori: me-19
s. dasaw.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
mxolod
qarTuli daax. 10%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsireb
ula
oqrosofeli qareli 31 94% 10-20 50% java/axalg
ori: me-19
s. dasaw.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
mxolod
qarTuli daax. 20%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsireb
ula
leleTi qareli 227 49% 200-220 40% java/axalg
ori: me-19
s. dasaw.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
mxolod
qarTuli daax. 20%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsireb
ula
Trexvi qareli 20 70% carielia - java/axalg
ori: me-19
s. dasaw.
qvenaflavi qareli 199 57% 150-190 2002 aRwera
sworia
java/axalg
ori: me-19
s. dasaw.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
mxolod
qarTuli daax. 10%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsireb
ula
30
ZiriTadad
qarTuli gvlevi qareli 312 50% 280-300 2002 aRwera
sworia
java/axalg
ori: me-19
s. dasaw.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
mxolod
qarTuli daax. 10%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsireb
ula
xeoba qareli 298 38% 250-290 2002 aRwera
sworia
java/axalg
ori: me-19
s. dasaw.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
mxolod
qarTuli daax. 10%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsireb
ula
zRuderi qareli 283 43% 150-200 2002 aRwera
sworia
raWa, sof.
Wera: me-19
s.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
mxolod
qarTuli daax. 20%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsireb
ula
imerxevi qareli 47 70% 20-30 50% java/axalg
ori: me-19
s. dasaw.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
mxolod
qarTuli daax. 10%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsireb
ula
orTubani qareli 54 69% 30-40 50% java/axalg
ori: me-19
s. dasaw.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
mxolod
qarTuli daax. 10%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsireb
ula
tyemovana qareli 21 48% carielia - java/axalg
ori: me-19
s. dasaw.
wiTelsofeli qareli 13 38% carielia - java/axalg
ori: me-19
s. dasaw.
verdeba qareli 217 29% 180-200 2002 aRwera
sworia
java/axalg
ori: me-19
s. dasaw.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
mxolod
qarTuli daax. 10%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsireb
ula
31
frobani qareli 29 28% carielia - java/axalg
ori: me-19
s. dasaw.
sanebeli qareli 233 27% 180-200 2002 aRwera
sworia
java/axalg
ori: me-19
s. dasaw.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
mxolod
qarTuli daax. 10%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsireb
ula
kobesaanTubani qareli 214 27% 180-200 2002 aRwera
sworia
java/axalg
ori: me-19
s. dasaw.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
mxolod
qarTuli daax. 10%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsireb
ula
didi keleTi xaSuri 60 48% 40-50 20% java/axalg
ori: me-19
s. dasaw.
mxolod
qarTuli
mxolod
qarTuli daax. 10%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsireb
ula didi xavleTi xaSuri 35 51% 20-30 40% java/axalg
ori: me-19
s. dasaw.
mxolod
qarTuli mxolod
qarTuli daax. 10%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsireb
ula imerlianTkari xaSuri 15 40% 10-15 30% java/axalg
ori: me-19
s. dasaw.
mxolod
qarTuli mxolod
qarTuli daax. 10%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsireb
ula didi xalebi xaSuri 28 54% 15-20 30% java/axalg
ori: me-19
s. dasaw.
mxolod
qarTuli mxolod
qarTuli daax. 10%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsireb
ula sartyela xaSuri 21 38% 10-15 30% java/axalg
ori: me-19
s. dasaw.
mxolod
qarTuli mxolod
qarTuli daax. 10%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsireb
ula garTa xaSuri 37 57% 25-30 40% java/axalg
ori: me-19
s. dasaw.
mxolod
qarTuli mxolod
qarTuli daax. 10%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsireb
ula qvisxevi xaSuri 78 63% 50-70 50% java/axalg
ori: me-19
s. dasaw.
mxolod
qarTuli mxolod
qarTuli daax. 10%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsireb
ula
32
2. kaxeTi 2002 wlis mosaxleobis aRweris monacemebiT osebi cxovroben kaxeTis 37 sofelSi – 1 Telavis raionSi, 16 axmetis raionSi, 1 gurjaanis raionSi, 15 lagodexis raionSi, 3 sagarejos raionSi, 1 yvarlis raionSi. ECMI-is SefasebiT eTnikuri osebi mniSvnelovani raodenobiT (60 % da meti) cxovroben 12 sofelSi. soflebi osebis mniSvnelovani raodenobiT:
sofeli raioni mosaxleoba
(2002
aRwera)
osebis
raodenoba
procentebSi
(2002
aRwera)
mosaxleoba
(ECMI-is SefasebiT)
osebis
raodenoba
procentebSi
(ECMI-is SefasebiT)
warmoSoba ena gvarebi emigracia
1980-
ianebis
bolodan
emigracia
agvistos
omis Semdeg
jugaani Telavi 241 88% 120-150 2002 aRwera
sworia
axalgori/yazbe
gi: me-20 s.
dasawy.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
mxolod
qarTuli
daax. 30%.
ZiriTadad
Crd.
oseTSi
ar
dafiqsireb
ula
argoxi axmeta 329 92% 150-200 2002 aRwera
sworia
axalgori/yazbe
gi: me-20 s.
dasawy.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
mxolod
qarTuli
daax. 20%.
ZiriTadad
Crd.
oseTSi
3 ojaxi,
Crd.
oseTSi
fiCxovani axmeta 300 89% 150-200 2002 aRwera
sworia
axalgori/yazbe
gi: me-20 s.
dasawy.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
mxolod
qarTuli
daax. 20%.
ZiriTadad
Crd.
oseTSi
2 ojaxi,
Crd oseTSi
qoreTi axmeta 125 92% 50-100 2002 aRwera
sworia
axalgori/yazbe
gi: me-20 s.
dasawy.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
mxolod
qarTuli
daax. 20%.
ZiriTadad
Crd.
oseTSi
1 ojaxi,
Crd oseTSi
yitaani gurjaani 333 83% 150-200 2002 aRwera
sworia
axalgori/yazbe
gi: me-20 s.
dasawy.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
mxolod
qarTuli
daax. 20%.
ZiriTadad
Crd.
oseTSi
ar
dafiqsireb
ula
33
areSferani lagodexi 218 68% 100-150 2002 aRwera
sworia
axalgori/yazbe
gi: me-20 s.
dasawy.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
mxolod
qarTuli
daax. 20%.
ZiriTadad
Crd.
oseTSi
2 ojaxi,
Crd oseTSi
zemo bolqvi lagodexi 422 85% 250-300 2002 aRwera
sworia
axalgori/yazbe
gi: me-20 s.
dasawy.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
osur/qar
Tuli
daax. 20%.
ZiriTadad
Crd.
oseTSi
ar
dafiqsireb
ula
fona lagodexi 341 91% 100-150 2002 aRwera
sworia
axalgori/yazbe
gi: me-20 s.
dasawy.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
mxolod
qarTuli
daax. 20%.
ZiriTadad
Crd.
oseTSi
1 ojaxi,
Crd
oseTSi,
dona lagodexi 84 84% 50 2002 aRwera
sworia
axalgori/yazbe
gi: me-20 s.
dasawy.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
osur/qar
Tuli
daax. 20%.
ZiriTadad
Crd.
oseTSi
ar
dafiqsireb
ula
qvemo xeCili lagodexi 124 94% 50-100 2002 aRwera
sworia
axalgori/yazbe
gi: me-20 s.
dasawy.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
osur/qar
Tuli
daax. 20%.
ZiriTadad
Crd.
oseTSi
ar
dafiqsireb
ula
zemo xeCili lagodexi 90 92% 50-90 2002 aRwera
sworia
axalgori/yazbe
gi: me-20 s.
dasawy.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
osur/qar
Tuli
daax. 20%.
ZiriTadad
Crd.
oseTSi
ar
dafiqsireb
ula
wiwikaanTseri yvareli 528 69% 300-350 80-90% axalgori/yazbe
gi: me-20 s.
dasawy.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
osur/qar
Tuli
daax. 30%.
ZiriTadad
Crd.
oseTSi
1 ojaxi
Crd.
oseTSi
34
sxva soflebi osuri mosaxleobiT:
sofeli raioni mosaxleoba
(2002
aRwera)
osebis
raodenoba
procentebSi
(2002
aRwera)
mosaxleoba
(ECMI-is SefasebiT)
osebis
raodenoba
procentebSi
(ECMI-is SefasebiT)
warmoSoba ena gvarebi emigracia
1980-
ianebis
bolodan
emigracia
agvistos
omis Semdeg
axaldaba axmeta 26 62% carielia -
Careqauli 15 80% carielia -
dumasturi axmeta 231 55% 100-150 10-15% axalgori/yazbe
gi:
me-19 s.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
osur/qarTu
li
daax. 20%.
ZiriTadad
Crd.
oseTSi
ar
dafiqsireb
ula
qvemo xalawani axmeta 122 21% 50-100 1-5% axalgori/yazbe
gi:
me-19 s.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
osur/qarTu
li
daax. 40%.
ZiriTadad
Crd.
oseTSi
ar
dafiqsireb
ula
kuwaxTa axmeta 103 23% 20-50 1-5% axalgori/yazbe
gi:
me-19 s.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
osur/qarTu
li
daax. 10%.
ZiriTadad
Crd.
oseTSi
ar
dafiqsireb
ula
araSenda axmeta 180 74% 20-50 10-15% axalgori/yazbe
gi:
me-19 s.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
osur/qarTu
li
daax. 20%.
ZiriTadad
Crd.
oseTSi
ar
dafiqsireb
ula
axalSeni axmeta 351 83% 100-150 20-30% axalgori/yazbe
gi:
me-19 s.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
osur/qarTu
li
daax. 20%.
ZiriTadad
Crd.
oseTSi
ar
dafiqsireb
ula
axnisvelebi axmeta 209 61% 100-120 10-15% axalgori/yazbe
gi:
me-19 s.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
osur/qarTu
li
daax. 20%.
ZiriTadad
Crd.
ar
dafiqsireb
ula
35
ZiriTadad
qarTuli
oseTSi
kojori axmeta 38 68% carielia -
osiauri axmeta 8 88% carielia -
naduqnari axmeta 25 60% carielia -
sabue axmeta 24 88% carielia -
CaCxriala axmeta 53 30% carielia -
kevxiani axmeta 96 52% 20-50 5-10% axalgori/yazbe
gi:
me-19 s.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
osur/qarTu
li
daax. 20%.
ZiriTadad
Crd.
oseTSi
ar
dafiqsireb
ula
qvemo bolqvi lagodexi 56 61% 40-50 40-50% axalgori/yazbe
gi:
me-19 s.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
osur/qarTu
li
daax. 10%.
ZiriTadad
Crd.
oseTSi
ar
dafiqsireb
ula
xoSatiani lagodexi 197 71% 100-150 50-60% axalgori/yazbe
gi:
me-19 s.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
osur/qarTu
li
daax. 10%.
ZiriTadad
Crd.
oseTSi
ar
dafiqsireb
ula
gujareTi lagodexi 49 65% 20-30 10-15% axalgori/yazbe
gi:
me-19 s.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
osur/qarTu
li
daax. 30%.
ZiriTadad
Crd.
oseTSi
ar
dafiqsireb
ula
merxvis
mindori
lagodexi 256 48% 150-200 20-30% axalgori/yazbe
gi:
me-19 s.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
osur/qarTu
li
daax. 40%.
ZiriTadad
Crd.
oseTSi
ar
dafiqsireb
ula
lafniani lagodexi 137 57% 50-100 20-30% axalgori/yazbe
gi:
me-19 s.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
osur/qarTu
li
daax. 20%.
ZiriTadad
Crd.
oseTSi
ar
dafiqsireb
ula
fiCxisbogiri lagodexi 123 77% 50-100 40-50% axalgori/yazbe Zveli Taoba: osur/qarTu daax. 20%. ar
36
gi:
me-19 s.
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
li ZiriTadad
Crd.
oseTSi
dafiqsireb
ula
qalqva-
namesriali
lagodexi 249 25% 150-200 5-10% axalgori/yazbe
gi:
me-19 s.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
osur/qarTu
li
daax. 20%.
ZiriTadad
Crd.
oseTSi
ar
dafiqsireb
ula
ganaTleba lagodexi 293 22% 150-200 5-10% axalgori/yazbe
gi:
me-19 s.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
osur/qarTu
li
daax. 20%.
ZiriTadad
Crd.
oseTSi
ar
dafiqsireb
ula
oTaraani sagarejo 8 63% carielia -
sasadilo sagarejo 104 27% 50-100 1-5% Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
osur/qarTu
li
daax. 20%.
ZiriTadad
Crd.
oseTSi
ar
dafiqsireb
ula
paldo sagarejo 25 32% carielia -
37
3. samcxe-javaxeTi 2002 wlis mosaxleobis aRweris mixedviT osebi cxovroben samcxe-javaxeTis erT sofelSi, romelic mdebareobs borjomis raionSi.19 sofeli raioni mosaxleoba
(2002
aRwera)
osebis
raodenoba
procentebSi
(2002
aRwera)
mosaxleoba
(ECMI-is SefasebiT)
osebis
raodenoba
procentebSi
(ECMI-is SefasebiT)
warmoSoba ena gvarebi emigracia
1980-ianebis
bolodan
emigracia
agvistos
omis Semdeg
didi
mitarbi
borjomi 48 38% 20-30 20% axalgori/java:
me-19 s.
qarTuli/osu
ri
qarTuli daax. 60%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsirebu
la
19 2002 wlis mosaxleobis aRweris monacemebSi damatebiT aTi sofeli aRniSnulia rogorc dausaxlebeli, Tumca wina, 1989 wlis aRweris mixedviT es dasaxlebebi moxseniebulia osur soflebad. borjomis raionis osur soflebSi mcxovrebi mosaxleobis umetesobam datova TavianTi saxl-kari 1990-ian wlebSi ganxorcielebuli nacionalisturi politikis Sedegad.
38
4. mcxeTa-mTianeTi 2002 wlis mosaxleobis aRweris monacemebiT osebi cxovroben mcxeTa-mTianeTis 26 sofelSi – 3 mcxeTis raionSi, 18 duSeTis raionSi, 1 TianeTis raionSi, 4 yazbegis raionSi.20 sofeli raioni mosaxleo
ba (2002
aRwera)
osebis
raodenoba
procentebSi
(2002
aRwera)
mosaxleoba
(ECMI-is SefasebiT)
osebis
raodenoba
procentebSi
(ECMI-is SefasebiT)
warmoSoba ena gvarebi emigracia
1980-ianebis
bolodan
emigracia
agvistos
omis Semdeg
ufureTi mcxeTa 43 53% 30-40 60% axalgori:Lme-
18 s.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
mxolod
qarTuli
daax. 20%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsirebu
la
Sanyevani mcxeTa 95 71% 70-80 2002 aRwera
sworia
axalgori:Lme-
18 s.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
mxolod
qarTuli
daax. 20%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsirebu
la
Cardaxi mcxeTa 829 31% 780-800 2002 aRwera
sworia
axalgori:Lme-
18 s.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
mxolod
qarTuli
daax. 30%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsirebu
la
Zveli
sakramulo
duSeTi 42 21% 30-40 2002 aRwera
sworia
axalgori:Lme-
18 s.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
mxolod
qarTuli
daax. 20%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsirebu
la
ConTili duSeTi 13 85% 5-10 2002 aRwera
sworia
axalgori:Lme-
18 s.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
mxolod
qarTuli
daax. 30%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsirebu
la
20 yazbegis raionSi 2002 wlis mosaxleobis aRweris monacemebSi 17 sofeli aRniSnulia rogorc dausaxlebeli, Tumca wina, 1989 wlis aRweris mixedviT es dasaxlebebi moxseniebulia osur soflebad. savaraudod am soflebis osuri mosaxleobis umetesobam datova saqarTvelo 1991-92 konfliqtis dros.
39
qarTuli
arboeTi duSeTi 12 83% 5-10 2002 aRwera
sworia
axalgori:Lme-
18 s.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
mxolod
qarTuli
daax. 20%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsirebu
la
axali
burRuli
duSeTi 55 76% 30-40 90% axalgori:Lme-
18 s.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
mxolod
qarTuli
daax. 10%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsirebu
la
qarquSaani duSeTi 78 27% 40-50 60% axalgori:Lme-
18 s.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
mxolod
qarTuli
daax. 10%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsirebu
la
Zveli
burRuli
duSeTi 32 38% 10 90% axalgori:Lme-
18 s.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
mxolod
qarTuli
daax. 10%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsirebu
la
axali osebi duSeTi 10 60% 5 90% axalgori:Lme-
18 s.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
mxolod
qarTuli
daax. 10%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsirebu
la
axali
kadoeTi
duSeTi 76 93% 60-70 2002 aRwera
sworia
axalgori:Lme-
18 s.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
mxolod
qarTuli
daax. 10%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsirebu
la
qvemo
kodiswyaro
duSeTi 53 70% 40-50 90% axalgori:Lme-
18 s.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
mxolod
qarTuli
daax. 10%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsirebu
la
zemo Suaxevi duSeTi 144 66% 120-140 90% axalgori:Lme-
18 s.
Zveli Taoba:
orenovani
mxolod
qarTuli
daax. 10%.
ZiriTadad
ar
dafiqsirebu
40
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
Crd. oseTSi la
lamovani duSeTi 183 66% 160-180 2002 aRwera
sworia
axalgori:Lme-
18 s.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
mxolod
qarTuli
daax. 10%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsirebu
la
maliswyaro duSeTi 2 50% 2 2002 aRwera
sworia
axalgori:Lme-
18 s.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
mxolod
qarTuli
daax. 10%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsirebu
la
qvemo
kodiswyaro
duSeTi 30 93% 25-30 2002 aRwera
sworia
axalgori:Lme-
18 s.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
mxolod
qarTuli
daax. 10%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsirebu
la
qvemo
Suaxevi
duSeTi 193 56% 170-180 90% axalgori:Lme-
18 s.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
mxolod
qarTuli
daax. 10%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsirebu
la
qviTkiriswya
ro
duSeTi 39 92% 25-30 2002 aRwera
sworia
axalgori:Lme-
18 s.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
mxolod
qarTuli
daax. 10%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsirebu
la
cixevdavi duSeTi 144 60% 120-140 90% axalgori:Lme-
18 s.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
mxolod
qarTuli
daax. 10%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsirebu
la
wiwamura duSeTi 62 77% 50-60 90% axalgori:Lme-
18 s.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
mxolod
qarTuli
daax. 10%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsirebu
la
41
WaSa duSeTi 69 87% carielia,
mosaxleoba
gadavida
sof.
oZisSi
axalgori:Lme-
18 s.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
mxolod
qarTuli
daax. 10%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsirebu
la
boWorma TianeTi 188 52% 160-180 60% axalgori:Lme-
18 s.
Zveli Taoba:
orenovani
axalgazrdebi:
ZiriTadad
qarTuli
mxolod
qarTuli
daax. 10%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsirebu
la
ginisi yazbegi 4 50% carielia
kobi yazbegi 25 100% 10 2002 aRwera
sworia
axalgori:Lme-
18 s.
qarTuli/osuri qarTuli/o
suri
daax. 10%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsirebu
la
uxaTi yazbegi 9 100% 2 2002 aRwera
sworia
axalgori:Lme-
18 s.
qarTuli/osuri qarTuli/o
suri
daax. 10%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsirebu
la
almasiani yazbegi 13 85% 5 2002 aRwera
sworia
axalgori:Lme-
18 s.
qarTuli/osuri qarTuli/o
suri
daax. 10%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsirebu
la
42
5. qvemo qarTli 2002 wlis mosaxleobis aRweris monacemebis mixedviT osebi cxovroben qvemo qarTlis 5 sofelSi, yvela maTgani mdebareobs TeTri wyaros raionSi sofeli raioni mosaxleoba
(2002
aRwera)
osebis
raodenoba
procentebSi
(2002 aRwera)
mosaxleoba
(ECMI-is SefasebiT)
osebis raodenoba
procentebSi
(ECMI-is SefasebiT)
warmoSoba ena gvarebi emigracia
1980-ianebis
bolodan
emigracia
agvistos
omis Semdeg
aleqseevka TeTri
wyari
105 15% 80-100 osebi ar arian
arxoti TeTri
wyari
20 90% 10-20 osebi ar arian
WinWriani TeTri
wyari
29 72% 15-20 osebi ar arian
gudarexi TeTri
wyari
10 20% 5-10 osebi ar arian
vake TeTri
wyari
12 17% 5-10 osebi ar arian
6. imereTi 2002 wlis mosaxleobis aRweris monacemebis mixedviT imereTis erT sofelSi, mdebareobs saCxeris raionSi sofeli raioni mosaxleoba
(2002
aRwera)
osebis
raodenoba
procentebSi
(2002
aRwera)
mosaxleoba
(ECMI-is SefasebiT)
osebis raodenoba
procentebSi
(ECMI-is SefasebiT)
warmoSob
a ena gvarebi emigracia
1980-ianebis
bolodan
emigracia
agvistos
omis Semdeg
jalabeTi saCxere 55 91% 40-50 2002 aRwera
sworia
java: me-
19 s.
osuri/qa
rTuli
osuri/qa
rTuli
daax. 10%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsirebu
la
43
7. raWa-leCxumi qvemo svaneTi 2002 wlis mosaxleobis aRweris monacemebis mixedviT osebi cxovroben raWa-leCxumis 2 sofelSi, orive mdebareobs onis raionSi sofeli raioni mosaxleoba
(2002
aRwera)
osebis
raodenoba
procentebSi
(2002
aRwera)
mosaxleoba
(ECMI-is SefasebiT)
osebis
raodenoba
procentebSi
(ECMI-is SefasebiT)
warmoSoba ena gvarebi emigracia
1980-ianebis
bolodan
emigracia
agvistos
omis Semdeg
gadamSi Oni 34 79% 25-30 2002 aRwera
sworia
java: me-19
s.
osuri/qarTu
li
osuri/qarTu
li
daax. 10%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsirebu
la
Wceberi Oni 30 73% 25-30 2002 aRwera
sworia
java: me-19
s.
osuri/qarTu
li
osuri/qarTu
li
daax. 10%.
ZiriTadad
Crd. oseTSi
ar
dafiqsirebu
la
danarTi 2 osebis raodenoba qalaqebsa da raionul centrebSi 2002 wlis mosaxleobis aRweris mixedviT
Tbilisi 10268gori 1500 kaspi 694xaSuri 349qareli 484mcxeTa 235duSeTi 50Telavi 92yvareli 84gurjaani 72axmeta 264borjomi 215bakuriani 344TeTri wyaro 61 quTaisi 245baTumi 142foTi 62
44
45
danarTi 3 osebis gansaxlebis ruka saqarTveloSi