, Βορβή Ιωάννα Παλάσκα Μαρία

Οι δραστηριότητες του σχολικού εγχειριδίου Λογοτεχνίας Γ΄ Γυμνασίου ως μέσα επίτευξης των στόχων του μαθήματος

και προώθησης σύγχρονων μεθοδολογικών προσεγγίσεων

Το σχολικό εγχειρίδιο

Οι διαστάσεις του είναι, ποικίλες

οι λειτουργίες του πολλαπλές και

……ο χαρακτήρας του σύνθετος

2

3

Στη μορφή του ο εκπαιδευτικός βλέπει ένα παιδαγωγικό μέσο

ο μαθητής μία πηγή γνώσεων οι γονείς των μαθητών ένα κριτήριο αξιολόγησης της διδακτικής

….διαδικασίας

Ο ρόλος των σχολικών εγχειριδίων στην εκπαιδευτική διαδικασία είναι καθοριστικός

αποτελούν τα βασικότερα διδακτικά μέσα

συμβάλλουν στην επίτευξη των στόχων διδασκαλίας και μάθησης καθορίζοντας το

περιεχόμενο της γνώσης

λειτουργούν ως βάση και πλαίσιο των διδακτικών δραστηριοτήτων των

εκπαιδευτικών και των μαθησιακών δραστηριοτήτων των μαθητών4

Μέσα από τις δραστηριότητες των σχολικών εγχειριδίων

Προωθούνται οι γενικοί σκοποί της σχολικής εκπαίδευσης και οι

ειδικότεροι σκοποί και στόχοι τωνμαθημάτων

5

Οι δραστηριότητες

στο μάθημα της Λογοτεχνίας

6

Πρέπει να συντελούν στην ανάπτυξη στάσης «κριτικού αναγνώστη»,

στην καλλιέργεια στρατηγικών διδασκαλίας και μάθησης

και στην υιοθέτηση μεθοδολογικών προσεγγίσεων που κινητοποιούν τους μαθητές

και ενθαρρύνουν την οικοδόμηση της γνώσης, τη συμμετοχή και την ομαδικότητα

Βασικός σκοπός της παρουσίασης αυτής είναι η λειτουργία των δραστηριοτήτων του σχολικού εγχειριδίου Λογοτεχνίας

Γ΄ Γυμνασίου ως μέσων επίτευξης των στόχων του μαθήματος και προώθησης σύγχρονων μεθοδολογικών προσεγγίσεων

7

Πιο συγκεκριμένα, διερευνάται αν οι δραστηριότητες-εργασίες που περιέχει το βιβλίο του μαθητή

προσφέρονται για εμπέδωση, εφαρμογή και προέκταση της νέας γνώσης και

βοηθούν στην ανάπτυξη της κριτικής και της δημιουργικής σκέψης των μαθητών

8

Ανιχνεύεται….

….. , ο βαθμός στον οποίο το σχολικό εγχειρίδιο μέσα από τις δραστηριότητες που προτείνει

, , προωθεί στρατηγικές μάθησης και ιδιαίτερα στρατηγικές για την, ανάγνωση κατανόηση και παραγωγή κειμένων

, ενισχύει σύγχρονες μαθητοκεντρικές διδακτικές προσεγγίσεις , , που προωθούν την ενεργητική μάθηση την έρευνα τη

, διαθεματικότητα το συνδυασμό συνεργατικής και ατομικής εργασίας και διευκολύνουν τη μάθηση όλων των μαθητών

9

Με έμφαση πάντα στο ρόλο τουεκπαιδευτικού

Τέλος, διατυπώνονται βελτιωτικές προτάσεις για την αποτελεσματική του αξιοποίηση

Η διερεύνηση των δραστηριοτήτων – εργασιών του σχολικού εγχειριδίου πραγματοποιήθηκε σύμφωνα με συγκεκριμένους άξονες

1. ανάλυση κειμένου2. κριτική ανάγνωση του κειμένου3.αναγνώριση των πολιτισμικών στοιχείων της ιστορικότητάς τους και της

οπτικής γωνίας του συγγραφέα4. ανάδειξη της σχετικότητας και της πολλαπλότητας των

ερμηνευτικών προσεγγίσεων και κριτική αντιμετώπισή τους5. αναγνώριση των βασικών χαρακτηριστικών των

διαφορετικών λογοτεχνικών ειδών6. , , συμβάσεις τεχνικές των λογοτεχνικών κειμένων

αφηγηματικές τεχνικές11

Η διερεύνηση των δραστηριοτήτων – εργασιών του σχολικού εγχειριδίου πραγματοποιήθηκε σύμφωνα με συγκεκριμένους άξονες7. , συγκρίσεις κείμενων αναγνώριση διαφορετικών συγγραφικών

, τρόπων συσχετισμός χαρακτηριστικών μορφών διαφορετικών ειδών της λογοτεχνίας

8. ανίχνευση της μυθοπλαστικής επέμβασης της λογοτεχνίας9. εξοικείωση των μαθητών με όλα τα είδη ανάγνωσης10. κατάκτηση στρατηγικών για την κατανόηση και παραγωγή

κειμένων11. αφήγηση των μαθητών με τη συνδυασμένη χρήση λόγου και εικόνας12. μεταφορά των συναισθημάτων που προκαλεί ένα λογοτεχνικό

κείμενο σε νέο μαθητικό κείμενο13. ενίσχυση σύγχρονων διδακτικών μεθόδων

12

Ανάλυσηκειμένου

H αναγνωστική δραστηριότητα είναι διαδικασία ανάλυσης. Οι δραστηριότητες, βοηθούν τους μαθητές να κατανοήσουν αυτήν τη διαδικασία, όταν προτρέπουν τους μαθητές να προσεγγίσουν το κείμενο μέσα από την ανάλυση του

13

•Σε ποια σημεία του αποσπάσματος φαίνεται η σφοδρότητα της μάχης και με ποιους τρόπους την αποδίδει παραστατικά ο ποιητής; (σελ. 24, Β3, Ερωτόκριτος, του Β. Κορνάρου)•Mε ποιους τρόπους επιχειρεί ο Mακρυγιάννης να κερδίσει την εμπιστοσύνη του αναγνώστη του; («Απομνημονεύματα», σελ.49,4)

Κριτικήανάγνωση του κειμένουΗ κριτική ανάγνωση του κειμένου προωθείται μέσα από

εργασίες που προτρέπουν τους μαθητές να κρίνουν ιδέες, τάσεις, απόψεις και να συγκρίνουν κείμενα εργαζόμενοι σε ομάδες ή αναζητώντας το υλικό τους σε εγκυκλοπαίδειες και άλλα μέσα οπτικά, ακουστικά και διαδικτυακά

14

• Ποιο ρόλο επιτελούν οι δυο γριές με την εμφάνισή τους ανάμεσα στις γυναίκες ; ; ( . 105,3, « ' των ναυτικών Ποια επηρεάζει περισσότερο τις γυναίκες και γιατί σελ Τ

», . ,)αγνάντεμα του Α Παπαδιαμάντη

• . « » Στο ποίημα τουΜ Αναγνωστάκη Στο παιδί μου γίνεται αναφορά σε διάφορα. παραμύθια Προσπαθήστε να ταυτίσετε τα στοιχεία που δίνονται με γνωστά σε

, ( .223,4)εσάς παραμύθια εντοπίζοντας ταυτόχρονα το συμβολισμό τους σελ

Ανάπτυξη πολιτισμικής αντίληψης

Μέσα από πλήθος διαθεματικών κυρίως δραστηριοτήτων προτείνεται στους μαθητές να εντοπίζουν τα πολιτισμικά στοιχεία που υπάρχουν σε κάθε κείμενο αλλά και να προσδιορίζουν την ιστορικότητά τους.

15

« », . : Στο Ηψυχή του νησιού τηςΜ Αξιώτη Σε ποιο σημείο του κειμένου διαφαίνεται ο ιδιαίτερος χαρακτήρας των κατοίκων τηςΜυκόνου και με ποιο άλλο πρότυπο

; ( .218,2)συγκρίνεται σελ

, , Δεδομένης όμως της πολυπολιτισμικής σύνθεσης του , μαθητικού δυναμικού στα σημερινά σχολεία ελάχιστα

αξιοποιείται η πολιτισμική εμπειρία των αλλόγλωσσωνμαθητών

Κάποια κείμενα Ελλήνων δημιουργών και ορισμένες προτεινόμενες δραστηριότητες θα μπορούσαν να

αποτελέσουν νύξεις διαλόγου με διαπολιτισμική οπτική(Kuro Siwo, . 193, , σελ Ένας Ρώσος Συνταγματάρχης στη Λάρισα

. 204) σελ καθώς και αντίστοιχο εικονιστικό υλικό από ξένους καλλιτέχνες

16

Σχετικότητα ερμηνευτικών προσεγγίσεωνΒασικός παράγοντας για την προσέγγιση του κειμένου είναι η

υποκειμενικότητα του μαθητή Σε ικανό αριθμό εργασιών δίνεται η δυνατότητα στους

μαθητές να κατανοήσουν και να αποδεχθούν τη σχετικότητα και την πολλαπλότητα των ερμηνευτικών προσεγγίσεων

17

Δοκιμάστε να συγκρίνετε την εικόνα της Ελλάδας και των σύγχρονων κατοίκων της σε αυτό το κείμενο με την « αντίστοιχη εικόνα που υποβάλλει το ποίημα Με τον τρόπο

. .». ; του ΓΣ Πού βρίσκεται η διαφορά Σε τι νομίζετε ότι; ( .176,3, , . )οφείλεται σελ Ομιλία στη Στοκχόλμη του Γ Σεφέρη

Κατανόηση κατασκευής λογοτεχνικών κειμένων

Αρκετές εργασίες αναφέρονται στις συμβάσεις, στις τεχνικές των λογοτεχνικών κειμένων και στις αφηγηματικές τεχνικές, προκειμένου οι μαθητές να τις αναγνωρίζουν και να τις περιγράφουν

18

« », . , Στο Τριαντάφυλλα στο παράθυρο του Αν Εμπειρίκου.178,2 : σελ Ποιες εκφραστικές και συντακτικές

; ιδιαιτερότητες παρατηρείτε στο κείμενο Τι επιδιώκει να ;πετύχει μέσα από αυτές ο ποιητής

η ιστορική κατάταξη, οι εισαγωγές των ενοτήτων και τα εισαγωγικά κείμενα των επιμέρους ενοτήτων με τη μορφή προοργανωτών, αλλά και ορισμένες δραστηριότητες («Στο ματωμένο λυρισμό» του Αγ. Τερζάκη: Το κείμενο συνδυάζει τον στοχασμό και την αφήγηση. Βρείτε τις ενότητες που ανήκουν στα δύο διαφορετικά αυτά είδη λόγου σελ.160,3)

Βοηθούν στην αναγνώριση

των βασικώνχαρακτηριστικ

ών των λογοτεχνικών

ειδών

19

Συσχετισμός των χαρακτηριστικών μορφών των διαφορετικών ειδών της λογοτεχνίας

Δίνεται η δυνατότητα στους μαθητές να αναγνωρίζουν τους διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους οι συγγραφείς μιλούν για τα διάφορα θέματα συγκρίνοντας τα κείμενα μεταξύ τους

20

• ( Συγκρίνετε τα δύο ποιήματα του Καρυωτάκη Σαν δέσμη από ). τριαντάφυλλα και Βράδυ Ποιες ομοιότητες και ποιες διαφορές

; ( .149,6)παρατηρείτε σελ• Στον Ηλεκτρονικό κόμβο του ΚΕΓ θα βρείτε το ίδιο ποίημα με

. « μετάφραση Αιμ Δάφνη με τίτλο ΗΘρηνωδία στη σελήνη της». , επαρχίας Συγκρίνετε τις δύο μεταφράσεις εντοπίστε τις ομοιότητες

. , και τις διαφορές τους Διαλέξτε ποια σας αρέσει αιτιολογώντας την ( . , « », . προτίμησή σας Ζ Λαφόργκ Μοιρολόϊ φεγγαριού στην επαρχία σελ

157 )ΔΔ

Aνίχνευση της μυθοπλαστικής επέμβασης της λογοτεχνίαςΠολλές διαθεματικές δραστηριότητες , βοηθούν τους μαθητές να ανιχνεύουν

τη μυθοπλαστική επέμβαση της λογοτεχνίας μετά από σύγκριση των γνώσεων και των πληροφοριών που παρέχουν τα λογοτεχνικά κείμενα (λ.χ. το ιστορικό μυθιστόρημα), να διακρίνουν το πραγματικό από το φανταστικό γεγονός και να κατανοήσουν τη διαφορά της Λογοτεχνίας από την Ιστορία

21

• ( , , . .) Συγκεντρώστε υλικό ύμνους κείμενα εικόνες κ ά από τον , προεπαναστατικό αγώνα των Ελλήνων ξεκινώντας από το βιβλίο της

. Ιστορίας σας Συγκρίνετε τη διάδοση και την απήχηση που είχαν αυτά , ( . 30, )στη σκλαβωμένη Ελλάδα σε σχέση με το Θούριο σελ ΔΔ

• Βρείτε από το βιβλίο της Ιστορίας σας στοιχεία για την εποχή του ( .208,3, , )Μεσοπολέμου σελ στον Λιάπκιν του Καραγάτση

Συσχετισμός χαρακτηριστικών μορφών διαφορετικών ειδών της λογοτεχνίας

• Παρακινούν τους μαθητές να αντιληφθούν πώς αποδίδεται ένα θέμα με άλλο είδος συσχετίζοντας τα λογοτεχνικά κείμενα με απεικονίσεις ,

• να αναζητήσουν τραγούδια και να τα αξιολογήσουν ως προς την αισθητική τους απόδοση και το συσχετισμό τους με την ποιητική δημιουργία

• … να κάνουν συγκρίσεις, να εκφράσουν τις απόψεις τους για ταινίες, μουσικές αποδόσεις και ακούσματα

22

• . ΟΜ Χατζηδάκις έχει μελοποιήσει στίχους από τον μονόλογο της Ερωφίλης στο . δίσκο του ΟΜεγάλος Ερωτικός Ζητήστε από τον καθηγητή τηςΜουσικής να

ακούσετε το τραγούδι και σχολιάστε τον τρόπο με τον οποίο αποδίδει η μελοποίηση .το ερωτικό συναίσθημα της Ερωφίλης

• … ΗΕρωφίλη παρουσιάστηκε πολλές φορές στο Θέατρο πειραματιστείτε με θέμα τη δραματοποίηση και σκηνοθεσία αυτού του επεισοδίου ή της σκηνής από όπου

. ( . 118, 1,2, )προέρχονται οι στίχοι σελ ΔΔ

Εξοικείωση των μαθητών με όλα τα είδη ανάγνωσηςΔίνουν τη δυνατότητα να εξοικειώνονται με είδη ανάγνωσης

όπως είναι η ιδιωτική, η ανάγνωση ύστερα από προτροπή, με ανάθεση έργου, σύσταση,  και συν-ανάγνωση

23

Συζητήστε για τις διαφορές και τις ομοιότητες αγοριών και , κοριτσιών παίρνοντας παραδείγματα από τη συμπεριφορά

τα ενδιαφέροντα και τις ασχολίες των δύο φύλων στη . σημερινή εποχή Συμβουλευτείτε το βιβλίο της Κοινωνικής

( .9, , ) και Πολιτικής Αγωγής σελ ΔΔ Δημοτικά νανουρίσματα

Κατάκτηση στρατηγικών για την κατανόηση και παραγωγή κειμένων

παρακινούν να εντοπίσουν βασικά σημεία του κειμένου να συνδέσουν την κεντρική ιδέα με στοιχεία του κειμένου

24

• Φτιάξτε έναν κατάλογο με τα πρόσωπα που εμφανίζονται στο, ποίημα αντιστοιχίζοντάς τα με τις ενέργειες που τους αποδίδει ο. ποιητής Ποιες ομοιότητες και ποιες διαφορές παρατηρείτε στη ζωή

; ( . 191,1, , . )τους σελ Ρωμιοσύνη του Γ Ρίτσου• Ποιες αντιθέσεις επισημαίνει ο ποιητής στο δεύτερο απόσπασμα

; ( . και πώς αυτές σχετίζονται με τη βασική ιδέα του ποιήματος σε119,2, , . )Ύμνος στονΠαρθενώνα του Κ Παλαμά

Δυνατότητα για αναπαραγωγή πολυτροπικού λόγουΠαραπέμπουν στο διαδίκτυο για αναζήτηση υλικού ή αποτελούν το πλαίσιο για υλοποίηση project

25

• . , Διαβάστε τα ανθολογημένα ποιήματα του Γ Σεφέρη ακούστε τις ηχογραφημένες αναγνώσεις τους στο

. διαδικτυακό τόπο του Σπουδ Νέου Ελληνισμού και συνεντεύξεις του ποιητή στο διαδικτυακό τόπο του BBC

( « », .176, )Ομιλία στη Στοκχόλμη σελ ΔΔ• Συγκεντρώστε εικόνες με αιγαιοπελαγίτικα ή

. ηπειρωτικά ελληνικά τοπία Φτιάξτε κολάζ και ( .185,2διακοσμήστε την τάξη σας σελ η )ΔΔ

Μεταφορά των συναισθημάτων που προκαλεί ένα λογοτεχνικό κείμενο σε νέο μαθητικό κείμενο

Οι μαθητές έχουν την ευκαιρία να μετουσιώνουν και να μεταφέρουν τα συναισθήματα που τους προκαλεί μια λογοτεχνική ανάγνωση σε νέο κείμενο κάθε είδους: πεζό, ποιητικό, θεατρικό, ζωγραφικό….

26

•Ζωγραφίστε έναν ανθρώπινο τύπο της εποχής μας με τα ανάλογα χαρακτηριστικά και στάση ζωής με το ποιητικό υποκείμενο του Χριστόπουλου («Τώρα», σελ.32,ΔΔ)

•Σε συνεργασία με τους καθηγητές των Καλλιτεχνικών και της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής, δώστε με θεατρικό τρόπο την υπόθεση του διηγήματος. Μπορείτε, αν θέλετε, να προσαρμόσετε το σενάριο σε νεότερες εποχές και να σκηνοθετήσετε ανάλογα τη θεατρική σας παράσταση .(σελ. 130,Δ3, O τύπος και η ουσία, του Γρ. Ξενόπουλου)

Αφήγηση με συνδυασμένη χρήση λόγου/εικόνας και ήχου

Δ ίνεται η δυνατότητα συνδυασμένης αφήγησης με συσχετισμό λόγου και εικόνας και τέλος συνδυάζοντας εικόνα και ήχο μέσα

από την μελοποιημένη ποίηση

27

• . M Πολλές σκηνές του ποιήματος θυμίζουν πίνακες ζωγραφικής ε , : βάση αυτό να απαντήσετε στα εξής

) ; α Ποια χρωματική αίσθηση είναι περισσότερο έντονη) β Σε ποια καλλιτεχνική τεχνοτροπία πιστεύετε ότι ταιριάζουν το

; (θέμα και οι εικόνες του ποιήματος σελ.221, 1, , . Δ Τα δώρα τουΜ)Σαχτούρη

• . Το ποίημα έχει μελοποιηθεί Ακούστε τη μουσική του εκτέλεση από το. Γ Νταλάρα και συζητήστε με τον καθηγητή τηςΜουσικής σχετικά με

τον τρόπο που αποδίδεται στο τραγούδι η μελαγχολική διάθεση του.( , . , .143, )ποιητή Νυχτερινό του Ν Λαπαθιώτη σελ ΔΔ

Ενίσχυση σύγχρονων διδακτικών μεθόδωνΛειτουργούν ως μοχλός βελτίωσης της εκπαιδευτικής

πρακτικής, γιατί ενισχύουν έως ένα βαθμό σύγχρονες διδακτικές μεθόδους, όπως είναι η διδασκαλία σε ομάδες ή το project

Αναθέτουν στους μαθητές εργασία αναζήτησης υλικού σε ποικίλες πηγές (έντυπες και περισσότερο σπάνια διαδικτυακές), προτείνουν συσχετισμούς και παρακινούν σε συνεργασίες

28

Σε συνεργασία με τους καθηγητές της Γεωγραφίας και της Τεχνολογίας οργανώστε ερευνητικές ομάδες με σκοπό τη

, συλλογή στοιχείων για την τοποθεσία τη λειτουργία και την , ευρύτερη σημασία των γεφυριών τόσο στην παλιά όσο και

στη σύγχρονη εποχή της μεγάλης τεχνολογικής ανάπτυξης( , . 14, 2Του γιοφυριού της Άρτας σελ η )ΔΔ

Συμπερασματικά ….

οι μαθητές όχι μόνο εξασκούνται στην αποκωδικοποίηση του μηνύματος του λογοτεχνικού κειμένου, αλλά και στην ερμηνεία του και τέλος

στην αναγνώριση των προθέσεων του δημιουργού του λογοτεχνικού κειμένου

στοιχεία που αποδεικνύουν ότι η Λογοτεχνία είναι ένα σύνθετο πολιτισμικό φαινόμενο και ως τέτοιο προσεγγίζεται.

29

Ηανταπόκριση του σχολικού εγχειριδίου και των δραστηριοτήτων του στα σύγχρονα ρεύματα της διδακτικής προσέγγισης της λογοτεχνικής

παραγωγής διευρύνεται, αν λάβουμε υπόψη το συμπληρωματικό υλικό

από το αντίστοιχο εμπλουτισμένοψηφιακό σχολικό

εγχειρίδιο που έχει αναρτηθεί στο ΨηφιακόΣχολείο,

στο οποίο ο εκπαιδευτικός μπορεί να ανατρέξει και να το αξιοποιήσει σε όλες τις φάσεις τις

διδασκαλίας του 

Κλείνοντας

30

• , , Εμπλουτισμός Επικαιροποίηση Εκσυγχρονισμός με αξιοποίηση

, ΤΠΕ Επαναδιατύπωση ορισμένων ασαφών ερωτήσεων Ανταπόκριση

/ σε ευρύτερο γνωστικό μορφωτικό και πολιτιστικό υπόβαθρο

.μαθητών• « Λειτουργούνως νύξεις

»/ ενεργειών χνάρια για τους. εκπαιδευτικούς

Προτάσεις

31

Σήμερα που οι εξελίξεις είναι…. αδυσώπητες…….συναρπαστικές και ….αδιανόητες…..

Σήμερα που οι ψηφιακές κοινότητες έχουν φωνή !

…Για άλλη μια φορά ο εκπαιδευτικός καλείται να διαμορφώσει μαθησιακό περιβάλλον

ικανό να προκαλέσει την προσοχή .και τη συμμετοχή των μαθητών του

Σας ευχαριστούμε!