ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΝΩΣΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΩΝ

ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ

1ο Πανελλήνιο Επιστηµονικό Συνέδριο Τεχνολόγων Ιατρικών Εργαστηρίων

& 6η Επαγγελµατική Ηµερίδα

Τελικό Πρόγραµµα

Αθήνα 13-14 Μαρτίου 2009, Ξενοδοχείο Τιτάνια Υπό την Αιγίδα των: Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης Υπουργείου Παιδείας, ∆ια Βίου Μάθησης & Θρησκευµάτων Ιατρικού Συλλόγου Αθηνών Ελληνικής Αιµατολογικής Εταιρείας Ελληνικής Εταιρείας Κλινικής Χηµείας-Κλινικής Βιοχηµείας

2

Χαιρετισµός Προέδρου Αγαπητοί συνάδελφοι, Εκ µέρους της Οργανωτικής και Επιστηµονικής Επιτροπής, µε χαρά και τιµή σας προσκαλούµε να συµµετάσχετε στις εργασίες του 1ου Πανελλήνιου Επιστηµονικού Συνεδρίου Τεχνολόγων Ιατρικών Εργαστηρίων, που θα πραγµατοποιηθεί από τις 13 έως και τις 14 Μαρτίου 2009 στο ξενοδοχείο ΤΙΤΑΝΙΑ, στην Αθήνα. Πρόκειται για την 6η Πανελλήνια οργανωµένη συνάντηση των Τεχνολόγων Ιατρικών Εργαστηρίων, µε την οργανωτική βοήθεια και συµπαράσταση της Π.Ε.Τ.Ι.Ε. η οποία απευθύνεται τόσο στους Τεχνολόγους Ιατρικών Εργαστηρίων (πτυχιούχους και φοιτητές), όσο και στους επαγγελµατίες-επιστήµονες συναφών κλάδων του χώρου της Υγείας. Στόχος είναι, µέσα από την Πανελλήνια Ένωση Τεχνολόγων Ιατρικών Εργαστηρίων, που είναι η Επιστηµονική & Επαγγελµατική Ένωση του κλάδου, να καλυφθεί µέρος της ανάγκης για διαρκή και συνεχιζόµενη εκπαίδευση-ενηµέρωση του επιστήµονα και επαγγελµατία Τεχνολόγου Ιατρικών Εργαστηρίων καθώς και να γίνει µία ξεχωριστή εκδήλωση, η οποία να αντανακλά τις δυνατότητες των Τεχνολόγων Ιατρικών Εργαστηρίων. Το 1ο Πανελλήνιο Επιστηµονικό Συνέδριό µας περιλαµβάνει, εννέα κύρια στρογγυλά τραπέζια (Μικροβιολογίας, Νανοβιοτεχνολογίας, Παθολογοανατοµίας-Κυτταρολογίας, Πιστοποίησης και ∆ιαπίστευσης Κλινικών Εργαστηρίων, Πρωτεϊνικής Έκφρασης στις Αιµατολογικές Ασθένειες-Τεχνικές στη ∆ιάγνωση και την Έρευνα, Μέθοδοι Ελέγχου Γενετικών ∆ιαταραχών στις Αιµατολογικές Κακοήθειες, Νεώτερων Εργαστηριακών τεχνικών, Υγιεινής & Ασφάλειας), καθώς και πλήθος ελεύθερων και αναρτηµένων ανακοινώσεων, προσπαθώντας να καλύψει ένα ευρύ φάσµα επιστηµονικών πεδίων που αφορούν τον Τεχνολόγο Ιατρικών Εργαστηρίων αλλά και την Εργαστηριακή ∆ιάγνωση γενικότερα. Επίσης, συµπεριλαµβάνεται η 6η ηµερίδα επαγγελµατικών θεµάτων, µε θέµατα που αφορούν τον κλάδο µας και την εξέλιξή του, στο ∆ηµόσιο και Ιδιωτικό Τοµέα. Είναι η πρώτη φορά που στηρίζουν τη σηµαντικότερη από τις Πανελλήνιες επιστηµονικές εκδηλώσεις µας, πολύ σηµαντικοί θεσµικοί και επιστηµονικοί φορείς της χώρας µας, γεµίζοντάς µας µε τιµή και ευθύνη, για ακόµη πιο επιτυχηµένες οργανώσεις Συνεδρίων και σφραγίζοντας έτσι µία συνεργασία ετών, ανάµεσα σε όλους τους εµπλεκόµενους εργαζοµένους και επιστήµονες του χώρου της Υγείας γενικότερα, µε σεβασµό στην Υγεία του κάθε ασθενούς και στην Ιατρική επιστήµη ευρύτερα. Θα ήθελα λοιπόν, να ευχαριστήσω θερµά εκ µέρους όλου του ∆.Σ. το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, την Ελληνική Αιµατολογική Εταιρεία, τον Ιατρικό Σύλλογο Αθηνών, το Τµήµα των Ιατρικών Εργαστηρίων του Τ.Ε.Ι.- Αθήνας, αλλά και τα Τµήµατα Ιατρικών Εργαστηρίων Λάρισας και Θεσσαλονίκης, όπως επίσης και τους Προϊσταµένους αυτών, για τη συµβολή τους και την αµέριστη βοήθειά τους στην επιτυχία αυτής της αξιόλογης και υψηλού επιπέδου επιστηµονικής εκδήλωσης µας, η οποία αποτελεί την απαρχή για την ποιοτική και επιστηµονική κατάρτιση όλων των συναδέλφων. Επιπλέον, να ευχαριστήσω εκ µέρους του ∆.Σ., όλους τους χορηγούς µας, Εταιρείες διαγνωστικών και λοιπών επιστηµονικών προϊόντων. Πιστεύουµε πώς θα φανούµε αντάξιοι των προσδοκιών σας και βασικός µας στόχος είναι η αναβάθµιση του κλάδου µας, στα αντίστοιχα Ευρωπαϊκά δεδοµένα και πρότυπα για το καλό της Υγείας και της Κοινωνίας γενικότερα. Η επιτυχία του Συνεδρίου βασίζεται απόλυτα σε όλους εµάς και στον καθένα ξεχωριστά. Σας καλούµε να δώσετε ενεργό παρόν σε όλες τις εκδηλώσεις του Συνεδρίου. Η επιτυχία του είναι υπόθεση όλων µας και αντικατοπτρίζει την ανάγκη της αλληλοενηµέρωσης και της συνεργασίας όλων των επιστηµών που ασχολούνται µε τα εργαστήρια. Με φιλικούς και συναδελφικούς χαιρετισµούς, Για το ∆.Σ. της Π.Ε.Τ.Ι.Ε. και την Οργανωτική Επιτροπή του Συνεδρίου, Βούρτσης ∆ιονύσης Πρόεδρος ∆.Σ ΠΕΤΙΕ

3

ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Π Ρ Ο Ε ∆ Ρ Ο Ι : Βούρτσης ∆ιονύσιος (Τ.Ι.Ε., Πρόεδρος ∆.Σ. Π.Ε.Τ.Ι.Ε., ΙΚΑ) Καντεράκης Γεώργιος (ΤΙΕ., Ειδ. Σύµβουλος Π.Ε.Τ.Ι.Ε., «Σισµανόγλειο» Γ.Ν.Α.) Α Ν Τ Ι Π Ρ Ο Ε ∆ Ρ Ο Σ : Παπαλέξης Πέτρος (Τ.Ι.Ε., M.Sc Μοριακής Ιατρικής, Ιατρικής Σχολής Αθηνών, Αν. Γενικός Γραµµατέας ∆.Σ. Π.Ε.Τ.Ι.Ε., Καθηγητής Ιολογίας-Μυκητολογίας ∆ηµοσίου Ι.Ε.Κ.- Αµαρουσίου) Γ Ρ Α Μ Μ Α Τ Ε Ι Σ : Ζαννόπουλος Ιωάννης (Τ.Ι.Ε., Γενικός Γραµµατέας ∆.Σ. Π..Ε.Τ.Ι.Ε., Μαιευτήριο «ΜΗΤΕΡΑ») Μπακρατσάς Κωνσταντίνος (Τ.Ι.Ε., Αντιπρόεδρος ∆.Σ. Π.Ε.Τ.Ι.Ε., ΤΥΠΕΤ)

Μ Ε Λ Η : Ανανιάδης Γρηγόρης (Τ.Ι.Ε., «ΑΧΕΠΑ» Νοσοκοµείο Θεσσαλονίκης) Γιαννίση Όλγα (Τ.Ι.Ε., µέλος ∆.Σ. Π.Ε.Τ.Ι.Ε., Π.Γ.Ν.Α. «Η ΣΩΤΗΡΙΑ») ∆αβράδος Κωνσταντίνος (Τ.Ι.Ε., Αναπλ. ∆ιευθυντής ∆.Ι.Ε.Κ. Ευόσµου, Ωρ. Καθηγητής ΑΤΕΙ-Θεσσαλονίκης) ∆ρόσος Παναγιώτης (Τ.Ι.Ε., Μέλος ∆.Σ. Π.Ε.Τ.Ι.Ε., Καθηγητής ∆ηµοσίου Ι.Ε.Κ.- Αιγάλεω) Θωµάς ∆ηµήτρης (Τ.Ι.Ε., Γ.Ν.Α. «ΛΑΪΚΟ») Ηλία Βασιλική (Τ.Ι.Ε., «Σισµανόγλειο» Γ.Ν.Α.) Καρβούνης Ιωάννης (Τ.Ι.Ε., Εκπαιδευτικός ΤΕΕ, ∆ιευθυντής ∆ηµοσίου Ι.Ε.Κ.-Περιστερίου) Κέλναρ Γιώργος (Τ.Ι.Ε., Μεταπτυχιακός Φοιτητής στο ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ-Σχολή Επιστηµών Υγείας-Τµήµα Ιατρικής-'Εφαρµοσµένη ∆ηµόσια Υγεία και Περιβαλλοντική Υγιεινή Κουκαδάκης Ιωάννης (Τ.Ι.Ε., Ιατρικά Εργαστήρια ΤΕΙ-Αθήνας) Κριεµπάρδης Αναστάσιος (Τ.Ι.Ε., M.Sc Εφαρµογές της Βιολογίας στην Ιατρική, ∆ιδάκτορας Τµήµατος Βιολογίας Πανεπιστηµίου Αθηνών, Εθνικό Κέντρο Αιµοδοσίας) Μουγκοπέτρου Μαριάννα (TIE) Νανόπουλος Κωνσταντίνος (Τ.Ι.Ε., Μέλος ∆.Σ. Π.Ε.Τ.Ι.Ε., Καθηγητής ∆ηµοσίου Ι.Ε.Κ.-Αιγάλεω) Παύλου Ευθυµία (Τ.Ι.Ε., «ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ» Νοσοκοµείο Αθήνας ) Πατούλιας Παναγιώτης (Ιατρικά Εργαστήρια Λάρισας) Περσίδου Ελένη (Τ.Ι.Ε., "ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ" Νοσοκοµείο Θεσσαλονίκης) Πολιτάκη Ελευθερία (Τ.Ι.Ε., Μέλος ∆.Σ. Π.Ε.Τ.Ι.Ε., Εκπαιδευτικός ΤΕΕ) Ρογκάκου Αδαµαντία (Τ.Ι.Ε., ‘Σισµανόγλειο’ Γ.Ν.Α.) Σπυράτος Μάκης (Τ.Ι.Ε., Καθηγητής ∆ηµοσίου Ι.Ε.Κ.-Αιγάλεω) Σταµατελόπουλος Ιωάννης (Τ.Ι.Ε., Ταµίας ∆.Σ. Π.Ε.Τ.Ι.Ε., Εκπαιδευτικός ΤΕΕ) Σχινάς Νικόλαος (Τ.Ι.Ε., Ιατρικά Εργαστήρια ΤΕΙ-Αθήνας) Τσιώλη Ελένη (Τ.Ι.Ε.) Χριστοφορίδης Ανδρέας (Τ.Ι.Ε., 2ο Γεν. Νοσοκοµείο ΙΚΑ Θεσσαλονίκης)

4

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΣΥΝΕ∆ΡΙΟΥ Πρόεδρος Επιστηµονικής Επιτροπής: ∆ρ. Ελένη Καλκάνη (Καθηγήτρια Μικροβιολογίας Τµήµατος Ιατρικών Εργαστηρίων ΤΕΙ-Αθήνας, τ. Προϊσταµένη Τµήµατος Ιατρικών Εργαστηρίων ΤΕΙ-Αθήνας) Μέλη: ∆ρ. Αθανασιάδου-Μπαλατσαρίδου Παυλίνα (Αν. Καθηγήτρια Παθολογικής Ανατοµικής, Ιατρικής Σχολής Αθηνών) Ανδρούτσος Γεώργιος (Τ.Ι.Ε., Αιµατολογικό Τµήµα, Γ.Ν.Α. «Γ. Γεννηµατάς» ) Γραφάκος Στέλιος (Ιατρός Παιδίατρος-Αιµατολόγος, ∆ιευθυντής Μονάδας Μεταµόσχευσης Μυελού των Οστών, Νοσοκοµείο Παίδων «Αγία Σοφία», Αθήνα, Πρόεδρος ∆.Σ. Ελληνικής Αιµατολογικής Εταιρείας) ∆αβράδος Κωνσταντίνος (Τ.Ι.Ε., Αναπλ. ∆ιευθυντής ∆.Ι.Ε.Κ. Ευόσµου, Ωρ. Καθηγητής ΑΤΕΙ-Θεσσαλονίκης) Ηλιόπουλος Παναγιώτης (Τ.Ι.Ε., Γενετιστής, Μοριακή & Γενετική Ιατρική, M.Sc, Εθνικό Κέντρο Αιµοδοσίας (Ε.ΚΕ.Α. )) Καντεράκης Γεώργιος (ΤΙΕ., Ειδ. Σύµβουλος Π.Ε.Τ.Ι.Ε., «Σισµανόγλειο» Γ.Ν.Α.) ∆ρ. Καράµπαµπα Φωτεινή (Βιολόγος, Γενική Γραµµατέας Ελληνικής Εταιρείας Κλινικής Χηµείας-Κλινικής Βιοχηµείας, EurClinChem, TUV Hellas) ∆ρ. Καρκαλούσος Πέτρος (Τ.Ι.Ε., Βιολόγος, Στατιστικολόγος, MD, EurClinChem, Εργαστηριακός Συνεργάτης Τµήµατος Ιατρικών Εργαστηρίων Τ.Ε.Ι.-Αθήνας, Νοσοκοµείο Βραχείας Νοσηλείας, 3ο Θεραπευτήριο Ι.Κ.Α. Αθηνών) ∆ρ. Κουσκούνη Ευαγγελία (Αν. Καθηγήτρια Μικροβιολογίας Ιατρικής Σχολής Αθηνών, ∆ιευθύντρια Μικροβιολογικού- Βιοχηµικού-Ορµονολογικού Εργαστηρίου, Πανεπιστηµιακό Νοσοκοµείο Αθηνών «Αρεταίειο» ) ∆ρ. Κριεµπάρδης Αναστάσιος (Τ.Ι.Ε., M.Sc Εφαρµογές της Βιολογίας στην Ιατρική, ∆ιδάκτορας Τµήµατος Βιολογίας Πανεπιστηµίου Αθηνών, Εθνικό Κέντρο Αιµοδοσίας) ∆ρ. Μαυρίδου Αθηνά (Καθηγήτρια Μικροβιολογίας Τµήµατος Ιατρικών Εργαστηρίων ΤΕΙ-Αθήνας) Μπίρτσας Βασίλειος (Τ.Ι.Ε., M.Sc Ανοσολογία Μεταγγίσεων και Μεταµοσχεύσεων, Μικροβιολογικό Εργαστήριο, Ε.Ο.Φ.) ∆ρ. Νικολοπούλου-Σταµάτη Πολυξένη (Αν. Καθηγήτρια Παθολογικής Ανατοµικής, Ιατρικής Σχολής Αθηνών, Επιστηµονική Υπεύθυνη Μ.Π.Σ. «Περιβάλλον & Υγεία-∆ιαχείριση Περιβαλλοντικών Θεµάτων µε Επιπτώσεις στην Υγεία» ) Παπαλέξης Πέτρος (Τ.Ι.Ε., πτυχιούχος ΤΕΙ-Αθήνας, M.Sc Μοριακής Ιατρικής, Ιατρικής Σχολής Αθηνών, Μέλος ∆.Σ. Επιστηµονικού Συλλόγου Νέων Ιατρών Ελλάδος, Καθηγητής ∆ηµοσίου Ι.Ε.Κ.-Αµαρουσίου, Ι.Ι.Ε.Κ.-Ακµή) Πατεράκης Γεώργιος (Ιατρός Αιµατολόγος, Επιµελητής Α’, Υπεύθυνος Εργαστηρίου Κυτταροµετρίας Ροής, Γ.Ν.Α. «Γ. Γεννηµατάς», Γενικός Γραµµατέας ∆.Σ. Ελληνικής Αιµατολογικής Εταιρείας) ∆ρ. Πατούλης Γεώργιος (Ιατρός Ορθοπεδικός-Χειρουργός, Αντιπρόεδρος Ιατρικού Συλλόγου Αθηνών, Πρόεδρος ∆.Σ. ∆ιαδηµοτικού ∆ικτύου Υγείας & Κοινωνικής Αλληλεγγύης Ο.Τ.Α.) Παύλου Ευθυµία (Τ.Ι.Ε., µέλος Επιστηµονικού Συµβουλίου Γ.Ν.Α. «Ιπποκράτειο»)

5

∆ρ. Πόγγας Νικόλαος (Επίκουρος Καθηγητής Μικροβιολογίας Τµήµατος Ιατρικών Εργαστηρίων ΤΕΙ-Αθήνας) ∆ρ. Πολίτη Αικατερίνη (Λέκτορας Κυτταρολογίας, Ιατρικής Σχολής Αθηνών) Σακελλαρίου ∆ήµητρα (Ιατρός Αιµατολόγος, Αν. ∆ιευθύντρια Τµήµατος Αιµοδοσίας Νοσοκοµείου Παίδων «Π. & Α. ΚΥΡΙΑΚΟΥ») ∆ρ. Σταθάκη-Φερδερίγου Αγγελική (Αντιπρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Κλινικής Χηµείας-Κλινικής Βιοχηµείας, ∆ιευθύντρια Βιοχηµικού Τµήµατος Γ.Ν.Α. «Ο ΑΓΙΟΣ ΣΑΒΒΑΣ») ∆ρ. Τσιτσιµπίκου Χριστίνα (Βιοχηµικός, τ. έκτακτη Επίκουρη Καθηγήτρια Κλινικής Χηµείας ΤΕΙ-Αθήνας, τ. ∆ιευθύντρια Τοµέα Ελέγχου Doping Ο.Ε.Ο.Α. «Αθήνα 2004», Τµήµα Ναρκωτικών, Γενικό Χηµείο του Κράτους) ∆ρ. Χαρβάλου Αικατερίνη (MD, Καθηγήτρια Μικροβιολογίας Τµήµατος Ιατρικών Εργαστηρίων ΤΕΙ-Αθήνας, Επιστηµονικός Συνεργάτης Ιατρικής Σχολής Αθηνών)

*Σηµείωση: όπου Τ.Ι.Ε. σηµαίνει Πτυχιούχος Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων Τ.Ε.Ι.

6

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

09:00-09:30 Εγγραφές Συνέδρων (Ξενοδοχείο Τιτάνια) και Ανάρτηση Poster

09:30 ΕΝΑΡΞΗ ΣΥΝΕ∆ΡΙΟΥ 09:30-10:00 ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΚΑΙ ΕΠΙΣΗΜΩΝ ΠΡΟΣΚΕΚΛΗΜΕΝΩΝ:

• Έναρξη Συνεδρίου από τον Πρόεδρο της Οργανωτικής Επιτροπής, κ. ∆ιονύση Βούρτση.

• Εκπρόσωποι Υπουργείου Υγείας & Κοινωνικής Αλληλεγγύης • Εκπρόσωποι Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευµάτων • Αντιπρύτανη Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστηµίου Αθηνών, Καθηγητή κ. Γ.

Κρεατσά • Εκπρόσωπος Ιατρικού Συλλόγου Αθηνών • Εκπρόσωπος Ελληνικής Αιµατολογικής Εταιρείας • Πρόεδρος Εθνικού Συµβουλίου Νεολαίας (ΕΣΥΝ) • Πρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Κλινικής Χηµείας-Κλινικής Βιοχηµείας, κ.

Αικατερίνη Ψαρρά • Πρόεδρος Επιστηµονικού Συλλόγου Νέων Ιατρών Ελλάδος (ΕΣΝΙΕ) • ∆ιευθύντρια Σχολής Επαγγελµάτων Υγείας & Πρόνοιας ΤΕΙ-Αθήνας, Καθηγήτρια κ.

Πρωτόπαπα • Προϊσταµένη Τµήµατος Ιατρικών Εργαστηρίων, ΤΕΙ Αθηνών, Καθηγήτρια κ. Αθηνά

Φύτου-Παλληκάρη • Προϊστάµενος Τµήµατος Ιατρικών Εργαστηρίων, ΤΕΙ Λάρισας, Αναπλ. Καθηγητής,

Πλαγεράς Παναγιώτης • Εκπρόσωπος Τµήµατος Ιατρικών Εργαστηρίων ΤΕΙ-Θεσσαλονίκης

10:00-11:20 ΣΤΡΟΓΓΥΛΟ ΤΡΑΠΕΖΙ «ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑΣ» Προεδρείο: ∆ρ. Ελένη Καλκάνη, Καθηγήτρια Μικροβιολογίας ΤΕΙ-Αθήνας, ∆ρ. Ευαγγελία Κουσκούνη, Αν. Καθηγήτρια Μικροβιολογίας Ιατρικής Σχολής Αθηνών, Πανεπιστηµιακό Νοσοκοµείο «Αρεταίειο», ∆ιευθύντρια Μικροβιολογικού-Βιοχηµικού Εργαστηρίου 10:00-10:20 ∆ΙΑΓΝΩΣΗ ΠΝΕΥΜΟΝΙΚΗΣ ΦΥΜΑΤΙΩΣΗΣ Καναβάκη Σοφία, ∆ιευθύντρια Μικροβιολογικού Εργαστηρίου ΠΓΝΑ «Η ΣΩΤΗΡΙΑ», Κέντρο Αναφοράς Μυκοβακτηριδίων 10:20-10:30 ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ ΤΟΥ ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Πόγγας Νικόλαος, Επίκουρος Καθηγητής Μικροβιολογίας ΤΕΙ-Αθήνας

Παρασκευή 13 Μαρτίου 2009

7

10:30-10:45 ΕΜΒΟΛΙΑ ΚΑΙ ΑΝΕΠΙΘΥΜΗΤΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΤΟΥΣ Ελένη Καλκάνη, Καθηγήτρια Μικροβιολογίας Τµήµατος Ιατρικών Εργαστηρίων ΤΕΙ-Αθήνας 10:45-10:55 ΛΟΙΜΩΞΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΟ HPV Θεόδωρος Ε. Καλαµπόκας, ∆ιδάκτωρ Πανεπιστηµίου Αθηνών, M.Sc. Εθνικής Σχολής ∆ηµόσιας Υγείας, Ειδικευόµενος Ιατρός Μαιευτήρας-Γυναικολόγος Β’ Μαιευτικής & Γυναικολογικής Κλινικής Πανεπιστηµίου Αθηνών, «Αρεταίειο Νοσοκοµείο» 10:55-11:10 ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΩΣ ΜΕΤΑ∆Ι∆ΟΜΕΝΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ Ευαγγελία Κουσκούνη, Αν. Καθηγήτρια Μικροβιολογίας Ιατρικής Σχολής Αθηνών, Πανεπιστηµιακό Νοσοκοµείο «Αρεταίειο», ∆ιευθύντρια Μικροβιολογικού-Βιοχηµικού Εργαστηρίου 11:10-11:20 ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ E.COLI ΣΕ ΝΕΡΟ ΑΠΟ ΚΟΛΥΜΒΗΤΙΚΕΣ ∆ΕΞΑΜΕΝΕΣ Όλγα Παπατζιτζέ, Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων, Νοσοκοµείο Αθηνών «Η Αγία Βαρβάρα», µεταπτυχιακή φοιτήτρια Τµήµατος Βιολογίας Πανεπιστηµίου Αθηνών

11:20-12:15 ΝΕΟΤΕΡΑ ∆Ε∆ΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΘΕΛΟΝΤΕΣ ΑΙΜΟ∆ΟΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α Προεδρείο : Κριεµπάρδης Γ. Αναστάσιος, ∆ρ. Τµήµατος Βιολογίας, Παν/µίου Αθηνών, Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων, M.Sc Εφαρµογές της Βιολογίας στην Ιατρική, Εθνικό Κέντρο Αιµοδοσίας, Σακελλαρίου ∆ήµητρα, Ιατρός Αιµατολόγος, Αν. ∆ιευθύντρια Τµήµατος Αιµοδοσίας Νοσοκοµείου Παίδων «Π..& Α. ΚΥΡΙΑΚΟΥ» 11:20-11:28 ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΑΙΜΟ∆ΟΤΩΝ Μακρή Σοφία1, Βοζόλας Ηλίας1, Μαρκουλάκης Σταύρος1, Τζιµογιάννη Αλεξάνδρα1, Οικονόµου-Petersen Ευφροσύνη2, Κριεµπάρδης Αναστάσιος1,2 1Τµήµα Ιατρικών Εργαστηρίων, ΑΤΕΙ Αθηνών, 2Εθνικό Κέντρο Αιµοδοσίας 11:28-11:36 ΣΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΟΨΕΙΣ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΘΕΛΟΝΤΙΚΗ ΑΙΜΟ∆ΟΣΙΑ Σπανοπούλου Αναστασία-Μαρία1, Τζίρµπα Ειρήνη1, Τζιµογιάννη Αλεξάνδρα1, Οικονόµου-Petersen Ευφροσύνη2, Κριεµπάρδης Αναστάσιος1,2 1Τµήµα Ιατρικών Εργαστηρίων, ΑΤΕΙ Αθηνών, 2Εθνικό Κέντρο Αιµοδοσίας 11:36-11:44 ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΣΤΑΣΕΩΝ ΤΩΝ ΣΠΟΥ∆ΑΣΤΩΝ ΣΕΥΠ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΗΝ ΑΙΜΟ∆ΟΣΙΑ Αγνάντης Χρήστος1, Πλαγεράς Παναγιώτης1, Παπαθανασίου Ιωάννα2, Παδιώτης Κωνσταντίνος1, Μακρή Αρετή2, Κακαβάς Κωνσταντίνος1 1Τµήµα Ιατρικών Εργαστηρίων, 2Τµήµα Νοσηλευτικής, ΑΤΕΙ Λάρισας

8

11:44-11:52 ΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΘΕΛΟΝΤΙΚΗ ΑΙΜΟ∆ΟΣΙΑ Γυφτονικολός Αθανάσιος1, Καραδήµας Κλέων1, Τζιµογιάννη Αλεξάνδρα1, Οικονόµου-Petersen Ευφροσύνη2, Κριεµπάρδης Αναστάσιος1,2 1Τµήµα Ιατρικών Εργαστηρίων, ΑΤΕΙ Αθηνών, 2Εθνικό Κέντρο Αιµοδοσίας 11:52-12:00 ΕΘΕΛΟΝΤΙΚΗ ΑΙΜΟ∆ΟΣΙΑ: ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΕ ΑΙΜΟ∆ΟΤΕΣ ΚΑΙ ΜΗ ΑΙΜΟ∆ΟΤΕΣ Κώτσου Μάνθα1, Γρύλλου Χαρίκλεια1, Τζιµογιάννη Αλεξάνδρα1, Οικονόµου-Petersen Ευφροσύνη2, Κριεµπάρδης Αναστάσιος1,2 1Τµήµα Ιατρικών Εργαστηρίων, ΑΤΕΙ Αθηνών, 2Εθνικό Κέντρο Αιµοδοσίας 12:00-12:10 ΚΥΡΙΑ ΑΙΤΙΑ ΑΠΟΡΡΙΨΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΙΜΟ∆ΟΣΙΑ Κουσουνάδης Παρασκευάς1, Χατζηαγγέλου Γεώργιος1, Σταµούλης Κωνσταντίνος2, Φακίτσα Βαλσάµω2, Παπακωνσταντίνου Μαρία2, Τζιµογιάννη Αλεξάνδρα1, Οικονόµου-Petersen Ευφροσύνη3, Κριεµπάρδης Αναστάσιος1,3

1Τµήµα Ιατρικών Εργαστηρίων, ΑΤΕΙ Αθηνών, 2Κέντρο Αιµοδοσίας Νίκαιας 3Εθνικό Κέντρο Αιµοδοσίας 12:15-12:45 ∆ιάλειµµα - Καφές 12:45-13:10 Η ΝΑΝΟBIOΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ∆ΙΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑ Προεδρείο: ∆ρ. Αικατερίνη Χαρβάλου, Καθηγήτρια Μικροβιολογίας Τµήµατος Ιατρικών Εργαστηρίων ΤΕΙ-Αθήνας, Πέτρος Παπαλέξης, Αν. Γενικός Γραµµατέας ∆.Σ. Π.Ε.Τ.Ι.Ε, Καθηγητής ∆ηµοσίου Ι.Ε.Κ. Η ΝΑΝΟΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ∆ΙΑΓΝΩΣΗ Σταυριάννα Λιάππα, Πτυχιούχος Τµήµατος Ιατρικών Εργαστηρίων ΤΕΙ-Αθήνας Η ΝΑΝΟΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ Γκαµπριέλλα Χάσσαµπ, Πτυχιούχος Τµήµατος Ιατρικών Εργαστηρίων ΤΕΙ-Αθήνας

13:10-14:00 ΠΡΟΣΚΕΚΛΗΜΕΝΟΙ ΤΟΥ ΠΡΟΕ∆ΡΟΥ «Ο ∆ΙΑΧΡΟΝΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΤΕΧΝΟΛΟΓΟΥ ΣΤΟ ΚΥΤΤΑΡΟΛΟΓΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ» Προεδρείο: Καρακίτσος Πέτρος, Αν. Καθηγητής Κυτταρολογίας Ιατρικής Σχολής Αθηνών, Π.Γ.Ν. «ΑΤΤΙΚΟΝ» Καζίκα Στέλλα, Εργαστήριο ∆ιαγνωστικής Κυτταρολογίας, Π.Γ.Ν. "ΑΤΤΙΚΟΝ" Σταµουλακάτου Αµαλία, Εργαστήριο ∆ιαγνωστικής Κυτταρολογίας, Π.Γ.Ν. "ΑΤΤΙΚΟΝ"

9

14:00-15:30 ΕΛΕΥΘΕΡΕΣ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ Συντονιστές: ∆ιονύσης Βούρτσης, Τ.Ι.Ε, Πρόεδρος ∆.Σ. Π.Ε.Τ.Ι.Ε., Ιωάννης Ζαννόπουλος, Τ.Ι.Ε, Γενικός Γραµµατέας ∆.Σ. Π.Ε.Τ.Ι.Ε.

ΚΥΤΤΑΡΟ∆ΙΑΧΩΡΙΣΜΟΣ Κούκη Άννα - Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων- ΓΝΑ Γ.ΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ - Τµήµα Κυτταροµετρίας Ροής ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ ∆ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΕΝΟΣ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑΣ ΡΟΗΣ Σκάλκου Μαρία - Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων – ΓΝΑ Γ.ΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ – Τµήµα Κυτταροµετρίας Ροής ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑ ΡΟΗΣ – Η ΜΕΤΕΞΕΛΙΞΗ ΜΙΑΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΕ ΜΙΑ ΜΕΘΟ∆Ο ΡΟΥΤΙΝΑΣ ΠΟΥ ΕΓΙΝΕ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ ΣΤΗΝ ΚΛΙΝΙΚΗ ∆ΙΑΓΝΩΣΗ ∆εµερτζή Ευστρατία - Ανοσολογικό τµήµα , Εθνικό κέντρο Ιστοσυµβατότητας ΓΝΑ « Γ.ΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ.» ΜΕΛΕΤΗ ΗΛΕΚΤΡΟΚΙΝΗΤΙΚΩΝ ΠΑΡΑΜΕΤΡΩΝ ΣΕ ΠΗΚΤΩΜΑΤΑ ΑΓΑΡΟΖΗΣ ∆ΙΑΦΟΡΕΤΙΚΗΣ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗΣ ΚΑΙ ΕΞΟΡΘΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΥΠΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΟΥΣ Ζαχαρίου Αγγελική1, Πανδής Σπυρίδων2, Βελεγράκη Αριστέα3 και Καµπούρης Μανούσος Εµµ. 4 1Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων, Ανοσολογικό Τµήµα και Εθνικό Κέντρο Ιστοσυµβατότητας, ΓΠΝΑ «Γ. Γεννηµατάς» 2Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων, Τµήµα Ιατρικών Εργαστηρίων, Σχολή Επαγγελµάτων Υγείας-Πρόνοιας, ΑΤΕΙ Αθηνών 3Μυκητολόγος, Ειδικό Εργαστήριο Μυκητολογίας, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ 4Βιολόγος, Τµήµα Ιατρικών Εργαστηρίων, Σχολή Επαγγελµάτων Υγείας-Πρόνοιας, ΑΤΕΙ Αθηνών ΑΝΑ∆ΡΟΜΙΚΗ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΗ ΕΞΙΣΟΡΡΟΠΗΣΗ ΠΗΚΤΩΜΑΤΩΝ ΑΓΑΡΟΖΗΣ ΓΙΑ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ Ηλία Ει.1(ΤΙΕ), Βελεγράκη Α.1 (Μυκητολόγος), Καµπούρης Μ.Ε.2 (Βιολόγος) 1Ειδικό Εργαστήριο Μυκητολογίας, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ, Μικράς Ασίας 75-77 Γουδή, 11527 2Τµήµα Ιατρικών Εργαστηρίων, Σχολή Επαγγελµάτων Υγείας-Πρόνοιας, ΑΤΕΙ Αθηνών, Αγ. Σπυρίδωνος, Αιγάλεω 12210. ΗΠΑΤΙΤΙ∆Α C ΚΑΙ ΙΝΤΕΡΦΕΡΟΝΗ Α (IFN-α) Παδιώτης Κων/νος, Λαχανά Ελένη, Παραλίκας Θεοδόσης, Παπαθανασίου Ιωάννα, Αγναντής Χρήστος

Τµήµα Ιατρικών Εργαστηρίων, ΤΕΙ-Λάρισας ΛΟΙΜΩ∆ΗΣ ΜΟΝΟΠΥΡΗΝΩΣΗ ΝΕΩΤΕΡΑ ∆Ε∆ΟΜΕΝΑ Λέσκος Άντιους1, Λέσκου Σύλβια2 1Μικροβιολογικό Τµήµα, Τ.Μ.Υ. ΙΚΑ, Νέας Φιλαδέλφειας, 2Φοιτήτρια Τµήµατος Μαιευτικής ΑΤΕΙ Αθήνας

10

15:30-16:15 ∆ιάλειµµα - Ελαφρύ Γεύµα 16:15-17:15 ΣΤΡΟΓΓΥΛΟ ΤΡΑΠΕΖΙ «ΠΡΩΤΕΪΝΙΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ ΣΤΙΣ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ – ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΤΗ ∆ΙΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ» Πρόεδρος: Πατεράκης Γεώργιος, Ιατρός Αιµατολόγος, Επιµελητής Α, Γενικός Γραµµατέας Ελληνικής Αιµατολογικής Εταιρείας, ΑΝΟΣΟΚΥΤΤΑΡΟΧΗΜΕΙΑ Γιώργος Ανδρούτσος, Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων στο Αιµατολογικό Εργαστήριο του Π.Γ.Ν.Α. "Γ.ΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ"

ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑ ΡΟΗΣ ∆ήµητρα Σκουµή, Βιολόγος, Ανοσολογικό Εργαστήριο του Π.Γ.Ν.Α. "Γ.ΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ"

ΠΡΩΤΕΩΜΙΚΗ Κώστας Παπαδηµητρίου, Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων, Ανοσολογικό Εργαστήριο του Π.Γ.Ν.Α. "Γ.ΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ"

17:15-18:15 ΣΤΡΟΓΓΥΛΟ ΤΡΑΠΕΖΙ «ΜΕΘΟ∆ΟΙ ΕΛΕΓΧΟΥ ΓΕΝΕΤΙΚΩΝ ∆ΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΣΤΙΣ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΚΟΗΘΕΙΕΣ» ΓΕΝΕΤΙΚΕΣ/ΜΟΡΙΑΚΕΣ ΒΛΑΒΕΣ ΣΤΗΝ ΟΜΛ. ΜΕΘΟ∆ΟΛΟΓΙΑ ∆ΙΑΓΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΓΝΩΣΤΙΚΗ ΤΟΥΣ ΣΗΜΑΣΙΑ. Π.Παναγιωτίδης, Αν. Καθηγητής Αιµατολογίας, Ιατρικής Σχολής Αθηνών, Αιµατολογική Κλινική Πανεπιστηµίου Αθηνών, Λαϊκό Νοσοκοµείο. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΧΜΛ. Γ. Γεωργίου, Επιµελητής, Ιατρός Αιµατολόγος, Αιµατολογική Κλινική Πανεπιστηµίου Αθηνών, Λαϊκό Νοσοκοµείο.

11

18:15-19:30 ΣΤΡΟΓΓΥΛΟ ΤΡΑΠΕΖΙ «ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΚΛΙΝΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ» Προεδρείο : Πέτρος Καρκαλούσος, Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων, Βιολόγος, Στατιστικολόγος, MD, PhD, EurClinChem, Νοσοκοµείο Βραχείας Νοσηλείας-3ο Θεραπευτήριο ΙΚΑ, Αθήνα 18:15-18:30 ΓΕΝΙΚΕΣ ΈΝΝΟΙΕΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ Πέτρος Καρκαλούσος, Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων, Βιολόγος, Στατιστικολόγος, MD, PhD, EurClinChem, Νοσοκοµείο Βραχείας Νοσηλείας-3ο Θεραπευτήριο ΙΚΑ, Αθήνα 18:30-18:45 ∆ΙΑ∆ΙΚΑΣΙΕΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΛΙΝΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΤΟΥ ΕΚΕΒΥΛ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ISO 9001:2000 Γ. Παππούς, Ερευνητικό Κέντρο Βιολογικών Υλικών (ΕΚΕΒΥΛ Α.Ε) 18:45-19:00 Ο ΕΛΕΓΧΟΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΣΤΙΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ ΒΙΟΧΗΜΕΙΑΣ-ΚΡΙΣΙΜΑ ΣΗΜΕΙΑ Φωτεινή Καράµπαµπα, ∆ρ. Βιολόγος, EurClinChem, TUV Hellas, Γενική Γραµµατέας Ελληνικής Εταιρείας Κλινικής Χηµείας-Κλινικής Βιοχηµείας 19:00-19:30 ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ∆ΙΑΠΙΣΤΕΥΣΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΑΙΜΑΤΟΣ Γονιδάκης Ζήσης, Εταιρεία Γερολυµάτος «∆ιαγνωστικά» 19:30-20:30 ΣΤΡΟΓΓΥΛΟ ΤΡΑΠΕΖΙ «∆ΙΑΠΙΣΤΕΥΣΗ ΚΛΙΝΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ» Προεδρείο : ∆αβράδος Κωνσταντίνος Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων, Msc Επιδηµιολογίας, Πτυχιούχος Α.Σ ΠΑΙ.Τ.Ε., Ωρ. Καθηγητής Εφαρµογών Ιατρικής Μικροβιολογίας ΑΤΕΙΘ, Τ. Αναπληρωτής ∆/ντης ∆ΙΕΚ Ευόσµου 19:30-19:50 ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ∆ΙΑΠΙΣΤΕΥΣΗΣ (Ε.ΣΥ.∆.): Ο ΕΘΝΙΚΟΣ ΦΟΡΕΑΣ ∆ΙΑΠΙΣΤΕΥΣΗΣ Π. Αγερίδης, ∆ιευθύνων Σύµβουλος του Ε.ΣΥ.∆. 19:50-20:10 ∆ΙΑΠΙΣΤΕΥΣΗ ΚΛΙΝΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ∆ΙΕΘΝΕΣ ΠΡΟΤΥΠΟ ΕΛΟΤ ΕΝ ISO 15189 ∆ρ. A. Σταθάκη-Φερδερίγου, ∆ιευθύντρια Βιοχηµικού Τµήµατος Νοσοκοµείο «ο Άγιος Σάββας», Αντιπρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Κλινικής Χηµείας-Κλινικής Βιοχηµείας 20:10-20:30 ∆ΙΑ∆ΙΚΑΣΙΕΣ ∆ΙΑΠΙΣΤΕΥΣΗΣ ΤΟΥ Ε.ΣΥ.∆. Α. Σταθοπούλου, ∆/νση ∆ιαπίστευσης Εργαστηρίων του Ε.ΣΥ.∆.

12

08:00-10:00 ΕΛΕΥΘΕΡΕΣ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ Προεδρείο : Κωνσταντίνος Μπακρατσάς, Τ.Ι.Ε., Αντιπρόεδρος ∆.Σ. Π.Ε.Τ.Ι.Ε., ΤΥΠΕΤ, Γεώργιος Καντεράκης, ΤΙΕ., Ειδ. Σύµβουλος Π.Ε.Τ.Ι.Ε., «Σισµανόγλειο» Γ.Ν.Α. ΓΕΝΙΚΗ ΑΙΜΑΤΟΣ - ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΚΑΙ ΚΛΙΝΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΑΙΜΟ∆ΙΑΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Α. Ρογκάκου, Β. Ηλία, Φ. Σπανού, Α. Μανώλη, Β. Κότσο, Γ. Καντεράκης, Κ. Καρατοσίδη, Γ. ∆ρόσος, Αιµατολογικό Εργαστήριο, Γ.Ν.Α. «Σισµανόγλειο» ΙΟΓΕΝΕΙΣ ΗΠΑΤΙΤΙ∆ΕΣ (Α-Ε) ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΟΥΣ Ντέλα ∆ήµητρα, Βασίλειος Κρικέλης, Ξυνοτρούλας Ιωάννης, Παρχαρίδης Παναγιώτης, Ιατρικά Εργαστήρια ΤΕΙ-Λάρισας ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΑΝΙΧΝΕΥΣΗΣ HBSAG, ANTI HCV, ANTI HIV1-2 ΜΕ ΑΝΟΣΟΕΝΖΥΜΙΚΗ ΜΕΘΟ∆Ο ΚΑΙ ΜΕΘΟ∆Ο NAT ΣΕ ΕΘΕΛΟΝΤΕΣ ΑΙΜΟ∆ΟΤΕΣ ΠΕΡΙΟ∆ΟΥ ΙΟΥΛΙΟΣ 2007 ΕΩΣ ∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2008 Τσόλη ∆ήµητρα, Παναγιωτοπούλου Ευγενία, Κατέρης ∆ηµήτρης Σκούρτη Σοφία, Γάτου Μαρία, Αχιλλοπούλειο Νοσοκοµείο Βόλου ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΟΥΡΩΝ: ∆ΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΞΙΑ ΕΝΟΣ ΟΥΡΟ∆ΙΑΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ∆ιαµαντοπούλου Σ., Μάρη Κ., Αγαπητός Ι., Παπαλελούδης Σ., Φαρµάκης Ε., Σιόρεντα Α., Εργαστήριο Τµήµατος Επειγόντων Περιστατικών Τ.Ε.Π. Γενικό Νοσοκοµείο «Σισµανόγλειο» ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΑΠΟΜΟΝΩΣΗΣ ΟΥΡΟΠΑΘΟΓΟΝΩΝ ΜΙΚΡΟΒΙΩΝ ΚΑΙ ΑΝΤΟΧΗ ΣΤΟΥΣ ΣΤΑ ΑΝΤΙΒΙΟΤΙΚΑ Σ’ ΕΝΑ ΕΤΟΣ (2007) ΣΤΟ ΑΧΙΛΛΟΠΟΥΛΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΒΟΛΟΥ. Καπάτου Ευαγγελία, Παπαµαργαρίτης ∆ηµήτριος, Βασιλείου ∆ώρα, Κατέρης ∆ηµήτριος, Βαρδακαστάνη Αναστασία, Αχιλλοπούλειο Νοσοκοµείο Βόλου ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ ΤΟΥ MYCOBACTERIUM TUBERCULOSIS Μαµούχα Σταυρούλα, Φακίρη Ελένη, Παπαφράγκας Ευάγγελος Εργαστήριο Κλινικής Μικροβιολογίας, Γ.Ν.Α. Σισµανόγλειο ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ (ΑΙΤΙΑ, ΕΙ∆Η, ∆ΙΑΓΝΩΣΗ, ΘΕΡΑΠΕΙΑ Μαθοπούλου Μαρία, Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ ΚΑΙ ΡΑ∆ΟΝΙΟ Μουγκοπέτρου Μαριάννα Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων

Σάββατο 14 Μαρτίου 2009

13

Η ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΞΕΤΑΣΗΣ ΤΩΝ ΑΕΡΙΩΝ ΑΙΜΑΤΟΣ ΟΣΟΝ ΑΦΟΡΑ ΤΑ ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ ΤΩΝ ΤΕΠ ΚΑΙ Η ΣΠΟΥ∆ΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΣΩΣΤΗΣ ΛΗΨΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΥΣ Αδραµάκη Αικατερίνη1, Ντούκα Αικατερίνη1 1Τεχνολόγοι Ιατρικών Εργαστηρίων, Γενικό Νοσοκοµείο Νοσηµάτων Θώρακος «Η ΣΩΤΗΡΙΑ», Βιοχηµικό Εργαστήριο Τµήµατος Επειγόντων Περιστατικών. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΤΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΟΥ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΥ ΓΗΡΑΝΣΗΣ - ΑΠΟΠΤΩΣΗΣ Ελένη Τσιώλη, Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων ΓΕΝΕΤΙΚΑ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΜΕΝΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ∆ΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ∆ΙΑΤΡΟΦΗ Μαµούχα Σταυρούλα, Κατσίφας Ευστάθιος, Σαββίδης Αλέξανδρος Ε.Κ.Π.Α, Τµήµα βιολογίας Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΤΕΧΝΟΛΟΓΟΥ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΣΤΗ ΒΕΛΤΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΚΥΡΩΣΗ ΑΝΑΛΥΤΙΚΩΝ ΜΕΘΟ∆ΩΝ. ΤΟ ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑ ΤΟΥ ΠΡΟΣ∆ΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΟΙΝΟΠΝΕΥΜΑΤΟΣ ΣΤΟ ΑΙΜΑ. Καράµπελα Σ., Παρασκευοπούλου Χ., Μαραβέλιας Κ., Αθανασέλης Σ. Εργαστήριο Ιατροδικαστικής & Τοξικολογίας, Ιατρική Σχολή Αθηνών Η ΘΕΣΗ ΤΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΩΝ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΣΤΟΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ ΤΟΥ Γ.Ν.Α. «ΛΑΪΚΟ». ∆.Φούρκας1, ∆.Λαµπίρη2. 1Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων στο Γενικό Νοσοκοµείο της Αθήνας Λαϊκό. 2Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων Α-ΤΕΙ Αθήνας. ΈΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΟΦΙΛ ΤΕΧΝΟΛΟΓΩΝ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ (ΤΙΕ) ΚΑΙ ΒΟΗΘΩΝ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ (ΒΙΒΕ), ΣΕ ∆ΗΜΟΣΙΑ ΚΑΙ Ι∆ΙΩΤΙΚΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ ΚΑΙ ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ. ∆.Φούρκας1, Ν. Ηλιάδη2, ∆.Λαµπίρη2. 1Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων, Γενικό Νοσοκοµείο της Αθήνας «Λαϊκό». 2Τελειόφοιτες Ιατρικών Εργαστηρίων ΤΕΙ-Α Αθήνας.

10:00-11:00 ΣΤΡΟΓΓΥΛΟ ΤΡΑΠΕΖΙ: «ΟΙ ΕΓΓΕΝΕΙΣ Α∆ΥΝΑΜΙΕΣ ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ: ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΥΤΤΑΡΟΓΕΝΕΤΙΚΗ» Πρόεδρος : Παπαδηµητρίου Στέφανος, Ιατρός Αιµατολόγος, Επιµελητής Α΄, Αιµατολογικό Εργαστήριο Π.Γ.Ν.Α. "Γ.ΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ" 10:00-10:20 ΚΥΤΤΑΡΟΓΕΝΕΤΙΚΕΣ ΑΤΥΠΙΕΣ ΧΩΡΙΣ ΤΙΣ ΑΝΑΜΕΝΟΜΕΝΕΣ ΜΟΡΙΑΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΣ. Αντώνιος Αγγελίδης, Ιατρός Αιµατολόγος

14

10:20-10:40 ∆ΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΙ ΠΑΘΟΓΕΝΕΤΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ Ι∆ΙΑ ΚΥΤΤΑΡΟΓΕΝΕΤΙΚΗ ΑΤΥΠΙΑ. Ασπασία Αργυρού, Ιατρός Αιµατολόγος 10:40-11:00 ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΤΟ Ι∆ΙΟ ΝΟΣΗΜΑ, ΤΗΝ Ι∆ΙΑ ΚΥΤΤΑΡΟΓΕΝΕΤΙΚΗ ΑΤΥΠΙΑ ΚΑΙ ∆ΙΑΦΟΡΕΤΙΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ. Άννα Παϊσίου, Ιατρός Αιµατολόγος

11:00-12:00 ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ ΜΕΘΟ∆ΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΤΗΣ ΒΑΣΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΣΠΕΡΜΑΤΟΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΑ ∆ΙΕΘΝΗ ΠΡΟΤΥΠΑ Πέτρος Καρκαλούσος, Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων, Βιολόγος, Στατιστικολόγος, MD, PhD, EurClinChem, Νοσοκοµείο Βραχείας Νοσηλείας-3ο Θεραπευτήριο ΙΚΑ, Αθήνα

12:00-12:30 ∆ιάλειµµα - Καφές

12:30-13:45 ΣΤΡΟΓΓΥΛΟ ΤΡΑΠΕΖΙ «ΠΑΘΟΛΟΓΟΑΝΑΤΟΜΙΑΣ-ΚΥΤΤΑΡΟΛΟΓΙΑΣ» Προεδρείο: ∆ρ. Παυλίνα Αθανασιάδου-Μπαλατσαρίδου, Αν. Καθηγήτρια Παθολογοανατοµίας Ιατρικής Σχολής Αθηνών, ∆ρ. Αικατερίνη Πολίτη, Λέκτορας Κυτταρολογίας, Ιατρικής Σχολής Αθηνών, ∆ιευθύντρια Κυτταρολογικού Εργαστηρίου Πανεπιστηµιακού Νοσοκοµείου «Αρεταίειο» 12:30-12:40 Η ∆ΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΞΙΑ ΤΟΥ ΤΕΣΤ-ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ ∆ρ. Αικατερίνη Πολίτη, Λέκτορας Κυτταρολογίας, Ιατρικής Σχολής Αθηνών, ∆ιευθύντρια Κυτταρολογικού Εργαστηρίου Πανεπιστηµιακού Νοσοκοµείου «Αρεταίειο» 12:40-12:50 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΚΑΡΚΙΝΟΓΕΝΕΣΗ ∆ρ. ∆ηµήτριος Κανάκης, Ειδικευόµενος Ιατρός Παθολογοανατόµος, Ιατρικής Σχολής Αθηνών, Ε.Κ.Π.Α. 12:50-13:00 ∆ΙΑΣΦΑΛΙΣΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗΝ ΑΝΟΣΟΪΣΤΟΧΗΜΕΙΑ Γεώργιος Σκουλιδάκης, Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων, Παθολογοανατοµικό Εργαστήριο Γ.Ν.Α. «Η ΑΓΙΑ ΟΛΓΑ», Εργαστηριακός Συνεργάτης Τµήµατος Ιατρικών Εργαστηρίων ΤΕΙ-Αθήνας 13:00-13:10 ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΚΥΒΩΝ ΠΑΡΑΦΙΝΗΣ ΜΕ ΤΕΛΙΚΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΤΟΝ ΠΟΙΟΤΙΚΟ ΕΛΕΓΧΟ Γεώργιος Σκουλιδάκης, Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων, Παθολογοανατοµικό Εργαστήριο Γ.Ν.Α. «Η ΑΓΙΑ ΟΛΓΑ», Εργαστηριακός Συνεργάτης Τµήµατος Ιατρικών Εργαστηρίων ΤΕΙ-Αθήνας

15

13:10-13:20 ΒΡΟΓΧΟΚΥΨΕΛΙ∆ΙΚΟ ΕΚΠΛΥΜΑ (BAL) ΚΑΙ LAVAGE Όλγα Γιαννίση, Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων, Κυτταρολογικό Εργαστήριο Π.Γ.Ν.Α. «Η ΣΩΤΗΡΙΑ» 13:20-13:45 Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ Τ.Ι.Ε. ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΟΡΘΗ ∆ΙΑΓΝΩΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ∆ΕΡΜΑΤΟΣ Φραγκιά Κωνσταντίνα, Ιατρός Παθολογοανατόµος, ∆ιευθύντρια Παθολογοανατοµικού Εργαστηρίου ΠΓΝΑ «Η ΣΩΤΗΡΙΑ»

13:45-14:15 ΣΤΡΟΓΓΥΛΟ ΤΡΑΠΕΖΙ «ΝΕΩΤΕΡΕΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ» Προεδρείο: ∆ρ. Χριστίνα Τσιτσιµπίκου, Πέτρος Παπαλέξης ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ∆ΟΚΙΜΑΣΙΑΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΝΟΥΚΛΕΪΚΩΝ ΟΞΕΩΝ (NUCLEIC ACID TESTING, N.A.T) ΣΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΤΟΥ ΜΕΤΑΓΓΙΖΟΜΕΝΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ Πάνος Ηλιόπουλος, Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων, Γενετιστής, Μοριακή και Γενετική Ιατρική, M.Sc, Εθνικό Κέντρο Αιµοδοσίας (Ε.ΚΕ.Α.) ΦΑΣΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑ ΜΑΖΑΣ (MS) ∆ρ. Χριστίνα Τσιτσιµπίκου, Βιοχηµικός, Έκτακτη Επίκουρη Καθηγήτρια Κλινικής Χηµείας ΤΕΙ-Αθήνας, τ. ∆/ντρια Τοµέα Ελέγχου Doping ΟΕΟΑ «Αθήνα 2004», Τµήµα Ναρκωτικών, Γενικό Χηµείο του Κράτους ΠΡΟΣ∆ΙΟΡΙΣΜΟΣ ΙΧΝΟΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΜΕ ΤΗ ΜΕΘΟ∆Ο ΤΗΣ ΦΑΣΜΑΤΟΦΩΤΟΜΕΤΡΙΑΣ ΑΤΟΜΙΚΗΣ ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗΣ (AAS). ΤΟ ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑ ΤΟΥ ΣΕΛΗΝΙΟΥ. Αθανασία Κοκκινάρη, Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων, Εργαστήριο Ιατροδικαστικής & Τοξικολογίας, Ιατρική Σχολή Πανεπιστηµίου Αθηνών ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΗΣ ΑΛΥΣΙ∆ΩΤΗΣ ΑΝΤΙ∆ΡΑΣΗΣ ΠΟΛΥΜΕΡΑΣΗΣ (PCR) Πέτρος Παπαλέξης, Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων, M.Sc Μοριακής Ιατρικής, Ιατρικής Σχολής Αθηνών, Καθηγητής Ιολογίας-Μυκητολογίας ∆ Ι.Ε.Κ.-Αµαρουσίου

14:15-16:00 ΣΤΡΟΓΓΥΛΟ ΤΡΑΠΕΖΙ «ΘΕΜΑΤΑ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ» Προεδρείο: Καντεράκης Γεώργιος, Λιακόπουλος Τ., Μαυρίδου Αθηνά ΥΓΙΕΙΝΗ Υ∆ΑΤΩΝ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΩΝ & ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ ∆ρ. Αθηνά Μαυρίδου, Καθηγήτρια Μικροβιολογίας Τµήµατος Ιατρικών Εργαστηρίων ΤΕΙ-Αθήνας

16

ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΣΤΟΥΣ ΦΟΡΕΙΣ ΠΑΡΟΧΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ, Σταυροπούλου Κ., Καντεράκης Γ., Μαλίνογλου Ν., Γ.Ν.Α. «Σισµανόγλειο» ΘΕΜΑΤΑ ΥΓΙΕΙΝΗΣ-ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΚΙΝ∆ΥΝΟΤΗΤΑΣ ΣΤΑ ∆ΙΑΓΝΩΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ Καντεράκης Γεώργιος, ΤΙΕ, Υγιεινολόγος ΤΕ, Γ.Ν.Α. «Σισµανόγλειο», Υπεύθυνος Θεµάτων Υγιεινής & Ασφάλειας Π.Ε.Τ.Ι.Ε. «ΒΑΣΙΚΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΩΝ ΑΠΟΛΥΜΑΝΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΝΤΙΣΗΠΤΙΚΩΝ» Ε. Λαµπριανίδου, Νοσηλεύτρια Ελέγχου Λοιµώξεων ΚΑΤ, Μεταπτυχιακή φοιτήτρια της Ειδίκευσης: Πρόληψη & Έλεγχος Λοιµώξεων ∆ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΠΙΚΙΝ∆ΥΝΩΝ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Λιακόπουλος Τ., MSc, Επόπτης ∆ηµ. Υγείας-Υγιεινολόγος Γ.Ν.Α. «Γ. Γεννηµατάς» 16:00-18:00 ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Προεδρείο: Ιωάννης Καρβούνης, Ιωάννης Ζαννόπουλος Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΤΕΧΝΟΛΟΓΟΥ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΣΤΗΝ ΜΕΤΑ∆ΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΣΗ & ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ∆αβράδος Κωνσταντίνος Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων, Msc Επιδηµιολογίας, Πτυχιούχος Α.Σ ΠΑΙ.Τ.Ε., Ωρ. Καθηγητής Εφαρµογών Ιατρικής Μικροβιολογίας ΑΤΕΙΘ, Τ. Αναπληρωτής ∆/ντης ∆ΙΕΚ Ευόσµου ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΡΟΤΥΠΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΩΝ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΣΤΙΣ ΣΚΑΝ∆ΙΝΑΒΙΚΕΣ ΧΩΡΕΣ Γεώργιος Καντεράκης1 ,Οικονοµίδης Χρήστος2, Μιχαλοπούλου Αικατερίνη2, 1Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων Γ.Ν.Α. «ΣΙΣΜΑΝΟΓΛΕΙΟ» 2Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων Γ.Ν.Α. «Ο ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ», ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ, ΝΕΟΙ ΣΤΟΧΟΙ, ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΚΛΑ∆ΟΥ ΤΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΩΝ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ Γεώργιος Καντεράκης, Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων Γ.Ν.Α. «ΣΙΣΜΑΝΟΓΛΕΙΟ», Ειδικός Σύµβουλος ∆.Σ. Π.Ε.Τ.Ι.Ε.

ΣΥΖΗΤΗΣΗ – ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ

18:00 ΛΗΞΗ ΣΥΝΕ∆ΡΙΟΥ ΑΠΟΝΟΜΗ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΩΝ ΣΥΝΕ∆ΡΙΟΥ

17

ΣΕ ΕΙ∆ΙΚΑ ∆ΙΑΜΟΡΦΩΜΕΝΟ ΧΩΡΟ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ

ΕΠΙΣΚΕΦΘΕΙΤΕ ΤΙΣ ΑΝΑΡΤΗΜΕΝΕΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ-ΠΟΣΤΕΡ

∆ικαίωµα Συµµετοχής Είδος Συµµετοχής Έως και

12/03/2009 Επί τόπου Εγγραφή

(13/03/2009) Τεχνολόγοι Ιατρικών Εργαστηρίων και Λοιποί Επιστήµονες

45 50

Φοιτητές & Μεταπτυχιακοί Φοιτητές 25 30 Το ∆ικαίωµα Συµµετοχής περιλαµβάνει :

• Παρακολούθηση Επιστηµονικού Προγράµµατος • Συνεδριακό Υλικό • Εναρκτήρια Τελετή • ∆ιαλλείµατα Καφέ & Ελαφρύ Γεύµα • Πιστοποιητικό Παρακολούθησης

18

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ

Το Συνέδριο περιλαµβάνει δύο ενότητες, τις προφορικές παρουσιάσεις και τις αναρτηµένες παρουσιάσεις (posters). Προφορικές παρουσιάσεις

Όπως και στις ηµερίδες της Πανελλήνιας Ένωσης Τεχνολόγων Ιατρικών

Εργαστηρίων θα υπάρχει εξοπλισµός για την παρουσίαση µέσω του προγράµµατος παρουσιάσεων PowerPoint. Στο τέλος του Συνεδρίου οι ενδιαφερόµενοι θα µπορούν να προµηθευτούν το CD µε τα πρακτικά.

Παρακαλούµε να έχετε την παρουσίαση σας κατά προτίµηση σε CD ή flash USB. Επειδή οι παρουσιάσεις έχουν εκπαιδευτικό στόχο προσέξτε το φόντο των διαφανειών σε σχέση µε τις αντιθέσεις των γραµµάτων και να αποφύγετε τα εξεζητηµένα animations. Για να επιτευχθεί το χρονικό όριο κάθε παρουσίασης όπως αναγράφεται στο πρόγραµµα, µε παράλληλη δυνατότητα συζήτησης στο τέλος της συνεδρίας, παρακαλούµε πολύ να έχετε χρονοµετρήσει την παρουσίασή σας. Τα µέλη της οργανωτικής επιτροπής θα παραλαµβάνουν την παρουσίαση σας τουλάχιστον µία ώρα πριν από την έναρξη της αντίστοιχης συνεδρίας έτσι ώστε να γίνει η απαραίτητη αντιγραφή και προετοιµασία στον υπολογιστή προβολής. Όσοι επιθυµούν θα µπορούν να ελέγξουν την παρουσίαση τους σε ειδικό υπολογιστή ελέγχου πριν αρχίσει η συνεδρία. Αναρτηµένες παρουσιάσεις (Poster)

Tα poster θα αναρτηθούν την Παρασκευή 13 Μαρτίου 2009, µε ευθύνη

ειδικών συνεργατών της Οργανωτικής Επιτροπής. Μερικοί κανόνες για την προετοιµασία των poster είναι οι εξής: α) αναγράφονται ο τίτλος και τα ονόµατα των συγγραφέων, β) αποφεύγονται οι εκτενείς περιγραφές, γ) τα γράµµατα είναι µεγάλα και ευανάγνωστα σε απόσταση ενός µέτρου, δ) οι εικόνες θα πρέπει να έχουν λεζάντες µικρές σε έκταση και σαφείς, ε) η εισαγωγή να είναι µικρή σε έκταση και να αναφέρεται ο σκοπός της

συγκεκριµένης ανακοίνωσης, στ) το τελικό συµπέρασµα να είναι επίσης µικρό σε έκταση και να αναφέρει

µε σαφήνεια τα αποτελέσµατα της εργασίας που παρουσιάζεται. Τέλος, οι διαστάσεις των poster θα πρέπει να είναι το πολύ 80εκ. (πλάτος) Χ

120εκ. (ύψος)-Α3 ή Α0 µέγεθος. Οι συγγραφείς προαιρετικά µπορούν να έχουν ετοιµάσει για διανοµή, φωτοτυπίες ή εκτυπώσεις τoυ poster σε µέγεθος Α4.

19

ΔΙΑΛΕΞΕΙΣΔΙΑΛΕΞΕΙΣΔΙΑΛΕΞΕΙΣΔΙΑΛΕΞΕΙΣ ΣΤΡΟΓΥΛΛΑ ΤΡΑΠΕΖΙΑΣΤΡΟΓΥΛΛΑ ΤΡΑΠΕΖΙΑΣΤΡΟΓΥΛΛΑ ΤΡΑΠΕΖΙΑΣΤΡΟΓΥΛΛΑ ΤΡΑΠΕΖΙΑ

20

ΣΤΡΟΓΓΥΛΟ ΤΡΑΠΕΖΙ «ΠΡΩΤΕΪΝΙΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ ΣΤΙΣ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ – ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΤΗ ∆ΙΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ» Πρόεδρος: Πατεράκης Γεώργιος, Ιατρός Αιµατολόγος, Επιµελητής Α’, Γενικός Γραµµατέας Ελληνικής Αιµατολογικής Εταιρείας,

ΑΝΟΣΟΚΥΤΤΑΡΟΧΗΜΕΙΑ Γιώργος Ανδρούτσος, Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων στο Αιµατολογικό Εργαστήριο του Π.Γ.Ν.Α. "Γ.ΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ" Μετά τον κατακλυσµό των εργαστηρίων µε κυτταροµετρία ροής, εµφανίζεται στη βιβλιογραφία ενδιαφέρον προς τις ανοσοκυτταροχηµικές τεχνικές για τη µελέτη των αντιγονικών επιτόπων, που συνδέονται µε ογκογονίδια, λόγω του ότι µια νέα γκάµα πρωτεϊνικών ουσιών, µε άµεση ή έµµεση σχέση µε µοριακές βλάβες του κυττάρου, µπορούν να αναγνωριστούν εύκολα µε την ανοσοκυτταροχηµεία, µε αποτέλεσµα την ουσιαστική συµβολή στην πρόγνωση και την κατάταξη των λευχαιµιών. Από τη βιβλιογραφία διαφαίνεται, ότι µεγαλύτερη αξία και από τις µοριακές βλάβες, έχει αυτή η ίδια η έκφραση των πρωτεϊνικών µορίων, οπότε γίνεται αντιληπτή σε όλους η αξία των τεχνικών που µπορούν να προσδιορίσουν αυτά τα πρωτεϊνικά µόρια. Όµως, όλη αυτή η διαδικασία θα πρέπει να καλύπτεται µε ποιοτικά κριτήρια και µε δεδοµένα των εκφράσεων αυτών των ουσιών σε φυσιολογικούς κυτταρικούς πληθυσµούς. Πρέπει να σηµειωθεί ότι µεγάλη αξία έχει επίσης και η γεωγραφική κατανοµή των αντιγονικών µορίων επί των κυττάρων, αν έχουν δηλαδή, πυρηνική, κυτταροπλασµατική ή επιφανειακή εντόπιση, γεγονός αρκετά δυσχερές για προσέγγιση µε την κυτταροµετρία ροής, όχι όµως και για την ανοσοκυτταροχηµεία. Η ανοσοκυτταροχηµεία είναι ουσιαστικά η οπτικοποίηση µιας ανόσου συνδέσεως, δηλαδή ενός κυτταρικού µορίου (ενδεχοµένως διαγνωστικού) που παίζει το ρόλο του αντιγόνου, έναντι κάθε ειδικής ανοσοσφαιρίνης µε δυνατότητα αντισώµατος. Η βασική ουσία που καθιστά ενυπόστατη την ανοσοκυτταροχηµεία είναι το αντίσωµα. Η διαθεσιµότητα αντιορών, τα µέρη των ανοσοσφαιρινών και τα µονοκλωνικά αντισώµατα σε έναν συνεχώς αυξανόµενο αριθµό κλινικά χρήσιµων αντιγόνων του αιµοποιητικού συστήµατος, έχουν επεκτείνει πάρα πολύ την ποσότητα και την ποιότητα του ανοσοκυτταροχηµικού ρεπερτορίου. Για να κατανοηθεί καλύτερα η δυνατότητα των ανοσοκυτταροχηµικών µεθόδων χρώσεως, καθώς επίσης και των οποιονδήποτε προβληµάτων µπορούν να συνδεθούν µε αυτές, είναι απαραίτητο να υπάρξει µια βασική γνώση των αντισωµάτων και των δυνατοτήτων τους. Αντισώµατα είναι πρωτεϊνικά µόρια, τα οποία συνδέονται ειδικά µε το αντιγόνο, που προκάλεσε την παραγωγή τους. Όπως έχει ήδη αναφερθεί µια µορφή ανοσιακής απάντησης (χυµική) επιτελείται µε τα αντισώµατα, τα οποία βρίσκονται κυρίως στον ορό των ανοσοποιηµένων ζώων. Τα αντισώµατα έναντι συνήθων αντιγόνων εµφανίζουν ετερογένεια του µορίου τους, επειδή παράγονται από διάφορους κλώνους κυττάρων (πολυκλωνικά), η οποία δυσχεραίνει τη λεπτοµερή ανάλυση της δοµής τους. Τέτοιες έρευνες κατέστησαν δυνατές µετά τη διαπίστωση ότι ο ορός πασχόντων από πολλαπλό µυέλωµα (πλασµατοκυτταρική υπερπλασία του µυελού) εµφανίζουν αυξηµένα ποσά βιοχηµικά ταυτόσηµων πρωτεϊνικών προερχοµένων από έναν κλώνο κυττάρων (µονοκλωνικές πρωτεΐνες). Ένα τέτοιο οµοιογενές υλικό αποτέλεσε πολύτιµη πηγή για την έρευνα της δοµής και τη γενετική ανάλυση των αντισωµάτων.

21

Ο διαχωρισµός των πρωτεϊνών του ορού µε ηλεκτροφόρηση απέδειξε, ότι τόσο τα αντισώµατα όσο και οι µονοκλωνικές πρωτεΐνες του µυελώµατος, εδράζονται ως επί το πλείστον στο τρίτο, ταχύτερα κινούµενο κλάσµα των σφαιρινών, τις καλούµενες γ-σφαιρίνες ή αλλιώς ανοσοσφαιρίνες, αφού είναι το κλάσµα του ορού που περιέχει τα αντισώµατα και παρέχει ανοσία. Έτσι οι όροι ανοσοσφαιρίνη και αντίσωµα ταυτίζονται. Οι ανοσοσφαιρίνες (Igs) είναι γλυκοπρωτεΐνες (32-96% πολυπεπτίδια και 4-18% υδατάνθρακες), έχουν αντισωµατική δράση, δηλαδή την ιδιότητα να ενώνονται µε την ουσία, που προκάλεσε την παραγωγή τους (αντιγόνο), παράγονται από τα πλασµατοκύτταρα, ανευρίσκονται στο πλάσµα και άλλα βιολογικά υγρά ή ιστούς (ούρα, ΕΝΥ, λεµφαδένες, σπλήνας κτλ.) καθώς και στην επιφάνεια µερικών κυττάρων. Στις ανοσοσφαιρίνες κατατάσσονται και µερικές πρωτεΐνες, στις οποίες δεν έχει αποδειχθεί, η αντισωµατική δράση, αλλά έχουν ανάλογη δοµή και αντιγονική ειδικότητα, Τέτοιες είναι οι πρωτεΐνες του µυελώµατος. Οι ανοσοσφαιρίνες, δηλαδή είναι µια ανοµοιογενής οµάδα πρωτεϊνών, που αποτελεί το 20 % των ολικών πρωτεϊνών του πλάσµατος. Στην ηλεκτροφόρηση οι πιο πολλές πρωτεΐνες µεταναστεύουν στη ζώνη των γ-σφαιρινών, αλλά µερικές και στη ζώνη των β-σφαιρινών.

22

Η ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΠΡΩΤΕΪΝΙΚΗΣ ΕΚΦΡΑΣΗΣ ΣΤΙΣ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΚΟΗΘΕΙΕΣ. Σκουµή ∆ήµητρα, Βιολόγος, Ανοσολογικό Εργαστήριο του Π.Γ.Ν.Α."Γ.ΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ" Η κυτταροµετρία ροής (ΚΡ) είναι µία τεχνική ανάλυσης κυτταρικών πληθυσµών µέσα από ένα ετερογενές σύνολο κυττάρων. Η µελέτη του ανοσοφαινότυπου µε την ΚΡ γίνεται µε τη χρήση µονοκλωνικών αντισωµάτων συνδεδεµένων µε χηµικές ενώσεις που έχουν την ιδιότητα του φθορισµού και λέγονται φθορίζουσες χρωστικές. Ο στόχος είναι τα αντισώµατα να συνδεθούν µε τα αντίστοιχα αντιγόνα στην επιφάνεια και στο εσωτερικό των κυττάρων. Με τη χρήση των κατάλληλων µονοκλωνικών αντισωµάτων και σωστών στρατηγικών ανάλυσης δίνεται η δυνατότητα πλήθους ανοσοφαινοτυπικών προσδιορισµών. Η µελέτη της πρωτεϊνικής έκφρασης στις αιµατολογικές κακοήθειες µε ΚΡ έχει τόσο διαγνωστικούς όσο και ερευνητικούς σκοπούς. Πλεονεκτεί έναντι της ανοσοκυτταροχηµείας, στη δυνατότητα ταυτόχρονης πολλαπλής µελέτης κυτταρικών αντιγόνων στον ίδιο κυτταρικό πληθυσµό, αλλά και στη δυνατότητα συσχετίσεων µεγέθους, είδους και ποσοτικής έκφρασης των διαφόρων πρωτεϊνικών αντιγόνων, µεταξύ διαφορετικών κυτταρικών υποπληθυσµών.. Με την πιο εξελιγµένη τεχνολογία κυτταροµετρικής ανάλυσης, τον κύτταρο-διαχωρισµό, δίνεται η δυνατότητα αποµόνωσης πληθυσµών µε συγκεκριµένες αντιγονικές εκφράσεις, µε σκοπό την περαιτέρω µοριακή, αλλά και πρωτεωµική µελέτη τους. Έχει αποτελέσει αναπόσπαστο κοµµάτι της εργαστηριακής διαγνωστικής προσέγγισης των περισσοτέρων αιµατολογικών νοσηµάτων, κυρίως των κακοηθειών και µπορεί να αποτελεί αυτόνοµη, αλλά και συµπληρωµατική εργαστηριακή τεχνική. Στις εφαρµογές της κυτταροµετρίας στην αιµατολογία, µεταξύ άλλων εντάσσονται: η διερεύνηση λεµφοκυτταρώσεων, ουδετεροπενιών και λεµφοπενιών, η διαγνωστική προσέγγιση οξείας λευχαιµίας και λεµφοϋπερπλαστικών νοσηµάτων, αλλά και η ανεύρεση ελάχιστης υπολειµµατικής νόσου.

23

Η ΠΡΩΤΕΩΜΙΚΗ ΣΤΗΝ ΜΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΩΝ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ Κων/νος Παπαδηµητρίου, Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων, Ανοσολογικό Εργαστήριο του Π.Γ.Ν.Α. "Γ.ΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ» Πρωτεωµική είναι η µελέτη σε µεγάλη κλίµακα των πρωτεϊνών και συγκεκριµένα των δοµών και λειτουργιών τους. Ο όρος Proteomics χρησιµοποιήθηκε σε αναλογία µε τον όρο Genomics, την µελέτη των γονιδίων. Το Πρωτέωµα είναι το σύνολο των πρωτεϊνών, που ανευρίσκονται σε έναν οργανισµό ή σύστηµα, µε τις όποιες µετα-µεταφραστικές τροποποιήσεις, που συµβαίνουν σε ορισµένες από αυτές. Η Πρωτεωµική είναι µια πολύπλευρη προσέγγιση για της µελέτης διαφόρων πτυχών της πρωτεϊνικής έκφρασης, της µετά-µεταφραστικής τροποποίησης, καθώς και των αλληλεπιδράσεων, της οργάνωσης και της λειτουργίας τους σε καθολικό επίπεδο. Το γένωµα κάθε οργανισµού ανάλογα µε τις συνθήκες µπορεί να εκφράσει πολλά πρωτεϊνώµατα. Η τεχνική επιλογής της πρωτεωµικής είναι η Φασµατοµετρία Μάζας, µε την οποία µπορεί να γίνει ταυτοποίηση των πρωτεϊνών σε ένα δείγµα και σε συνδυασµό µε την βιοπληροφορική επιταχύνει όλες τις διαδικασίες αναγνώρισης και µέτρησης. Είναι το τελικό βήµα ανάλυσης και µε την ταχύτητά της, γρήγορα εκτόπισε την τεχνική Edman για την ταυτοποίηση της αµινοξικής αλληλουχίας των πεπτιδίων. Οι τεχνικές που χρησιµοποιούνται επίσης κατά κόρον είναι η Υγρή Χρωµατογραφία Υψηλής Πίεσης (HPLC), η ∆ισδιάστατη Ηλεκτροφόρηση σε Γέλη Πολυακρυλαµίδης (2D-GE), αλλά και η Κυτταροµετρία ροής (Flow Cytometry) µε διαχωρισµό κυτταρικών υποπληθυσµών (Flow Sorting) όπου έχει την ικανότητα να αποµονώσει τα κύτταρα πριν την πρωτεωµική µελέτη. Σήµερα πλέον η πρωτεωµική έρευνα δεν ασχολείται µόνο µε τα πρωτεϊνικά µόρια που κωδικοποιούνται από το γένωµα, αλλά κατευθύνεται προς µία ολιστική προσέγγιση του συνόλου των πρωτεϊνών, των ισοµορφών τους και των πρωτεϊνικών συµπλεγµάτων, καθώς και του ρόλου τους ως συστατικά µεγαλύτερων συστηµάτων. Τα δύο µεγάλα πεδία της πρωτεωµικής είναι η λειτουργική και η συγκριτική πρωτεωµική. Συγκεκριµένα η λειτουργική επικεντρώνεται στις µελέτες πρωτεϊνικών δοµών και συµπλεγµάτων, ενώ η συγκριτική επικεντρώνεται στον ποσοτικό προσδιορισµό πρωτεϊνών και την σύγκριση των επιπέδων τους σε διάφορα δείγµατα. Στον χώρο των αιµατολογικών νοσηµάτων η πρωτεωµική έχει εισέλθει µετά το 2000 σε αρκετές νόσους, όπως η Χρόνια Λεµφοκυτταρική Λευχαιµία, η Οξεία Μυελογενής Λευχαιµία και τα αναπλαστικά λεµφώµατα. Ο στόχος τέτοιων µελετών είναι από την µία η εύρεση νέων προγνωστικών δεικτών ενώ από την άλλη η δηµιουργία του πρωτεϊνικού προφίλ του ασθενούς µε σκοπό την καλύτερη δυνατή εξειδικευµένη θεραπεία για το άτοµο.

24

Η ΝΑΝΟΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ∆ΙΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑ Γκαµπριέλα Χασσάµπ1, Σταυριάνα Λιάππα1, ∆ρ.Αικατερίνη Χαρβάλου2 1Πτυχιούχος Α-ΤΕΙ Αθηνών Τ.Ι.Ε, 2Ιατρός Μικροβιολόγος Καθηγήτρια Α-ΤΕΙ Αθηνών Από το 1959 µέχρι σήµερα η επιστήµη διανύει µια πρωτόγνωρη περίοδο άνθησης. Η τεχνολογική εξέλιξη οδήγησε στο συνδυασµό υβριδικών υλικών από άνθρακα µε άλλες βιοσυµβατές ενώσεις για τη δηµιουργία τεχνολογικών εφαρµογών οι οποίες θα µπορούν να εφαρµοστούν τόσο σε διαγνωστικό αλλά και σε θεραπευτικό επίπεδο. Οι κβαντοσφαίρες , οι βιοαισθητήρες, τα USPIO, τα ΜNPs και τα αναλυτικά συστήµατα αποτελούν σηµαντικά διαγνωστικά εργαλεία στα χέρια του βιολόγου και του τεχνολόγου. Τα βιοσυµβατά νανοσωµατίδια σχεδιασµένα ειδικά για στοχευµένη διάθεση φαρµακευτικών ουσιών, τα νανοϊκριώµατα και η αναγεννητική ιατρική αποτελούν εφαλτήριο για την εξέλιξη της θεραπευτικής ιατρικής όπως τη γνωρίζουµε µέχρι σήµερα. Στο µεταξύ η συγκέντρωση ολόκληρης της ανθρώπινης τεχνολογικής γνώσης σε ένα και µόνο βιοσυµβατό τσιπάκι µεγέθους νανοµέτρων και 16 φορές πιο γρήγορο σε επεξεργασία δεδοµένων από ένα κοινού υπολογιστή φέρνει στο προσκήνιο τη δηµιουργία των ΝEMS και των νανοροµπότ οι δυνατότητες των οποίων τόσο στη διάγνωση άλλα όσο και στη θεραπεία είναι απροσµέτρητες. Στο µέλλον η επισκόπηση και η συντήρηση ολόκληρου του ανθρώπινου οργανισµού από µια και µόνο νανοσυσκευή η οποία θα διενεργεί τις απαραίτητες εξετάσεις µέσα στο σώµα του ασθενούς θα είναι εφικτή. Ακόµα εφικτή µοιάζει να είναι από το 2015 και µετά η διόρθωση των βλαβών σε κυτταρικό επίπεδο, η ενίσχυση των αισθήσεων σε άτοµα µε τέτοιου είδους αναπηρίες, η καταστροφή ογκοκυττάρων µε στοχευµένη ακτινοβολία και η πραγµατοποίηση µικρο- χειρουργείων. Το στρογγυλό αυτό τραπέζι πραγµατεύεται τις εφαρµογές της νανοβιοτεχνολογίας στην ιατρική διάγνωση και θεραπεία.

25

ΣΤΡΟΓΓΥΛΟ ΤΡΑΠΕΖΙ «∆ΙΑΠΙΣΤΕΥΣΗ ΚΛΙΝΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ»

ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ∆ΙΑΠΙΣΤΕΥΣΗΣ (Ε.ΣΥ.∆.): Ο ΕΘΝΙΚΟΣ ΦΟΡΕΑΣ ∆ΙΑΠΙΣΤΕΥΣΗΣ Παναγιώτης Αγερίδης, ∆ιευθύνων Σύµβουλος, Εθνικό Σύστηµα ∆ιαπίστευσης, Ε.ΣΥ.∆. Α.Ε. ∆ιαπίστευση είναι η επίσηµη αναγνώριση από το Εθνικό Σύστηµα ∆ιαπίστευσης Α.Ε. (Ε.ΣΥ.∆.), µέσω καθορισµένων διαδικασιών, ότι ένα νοµικό ή φυσικό πρόσωπο ασκεί συγκεκριµένες δραστηριότητες µε αµεροληψία και τεκµηριωµένη επάρκεια, οι οποίες προσδιορίζονται σε ιδιαίτερο έγγραφο που συνοδεύει το Πιστοποιητικό ∆ιαπίστευσης, το Επίσηµο Πεδίο Εφαρµογής της ∆ιαπίστευσης (ΕΠΕ∆). Το Εθνικό Σύστηµα ∆ιαπίστευσης A.E., µε τον διακριτικό τίτλο E.ΣY.∆., ιδρύθηκε µε τον N. 3066/2002 και είναι ανώνυµη εταιρεία ιδιωτικού δικαίου, που λειτουργεί χάριν του δηµοσίου συµφέροντος, µε σκοπό τη διαχείριση του συστήµατος διαπίστευσης στη χώρα. Στα όργανα της εταιρείας (∆ιοικητικό Συµβούλιο και Εθνικό Συµβούλιο ∆ιαπίστευσης) συµµετέχουν, ισόρροπα, εκπρόσωποι Υπουργείων (Ανάπτυξης, Περιβάλλοντος Χωροταξίας και ∆ηµοσίων Έργων, Γεωργίας, Μεταφορών και Επικοινωνιών, Υγείας και Πρόνοιας, Εθνικής Άµυνας) και Επιστηµονικών, Επαγγελµατικών και Κοινωνικών Φορέων (ΤΕΕ, ΣΕΒ, ΕΛΟΤ, Ένωση Εργαστηρίων, Φορέων Πιστοποίησης και Καταναλωτών), καθώς επίσης και ένας καθηγητής ΑΕΙ ως Πρόεδρος του Συµβουλίου. Με τη σύνθεσή αυτή εξασφαλίζεται η λειτουργία του Συµβουλίου µε ανεξαρτησία και αµεροληψία. Το έργο του E.ΣY.∆. υποστηρίζεται από Τεχνικές Επιτροπές, οι οποίες αποτελούνται από ειδικούς Επιστήµονες επί σχετικών αντικειµένων, που έχουν εκπαιδευθεί στις διαδικασίες και τα πρότυπα διαπίστευσης. Για τη χορήγηση πιστοποιητικού διαπίστευσης, γίνεται επιτόπου αξιολόγηση του υποψήφιου φορέα από οµάδα αξιολογητών και ενδεχοµένως εµπειρογνωµόνων, τα µέλη της οποίας διαθέτουν σε βάθος γνώση του αντίστοιχου τεχνικού αντικειµένου, καθώς και εµπειρία στην αξιολόγηση συστηµάτων διασφάλισης της ποιότητας. Οι αξιολογητές του E.ΣY.∆. επιλέγονται και εκπαιδεύονται σύµφωνα µε αυστηρά καθορισµένα κριτήρια και διαδικασίες και υπακούουν σε κανόνες σχετικά µε την ανεξαρτησία, την ακεραιότητα και την εχεµύθεια που πρέπει να διαθέτουν. Το Ε.ΣΥ.∆. είναι ιδρυτικό µέλος της Ευρωπαϊκής Συνεργασίας για τη ∆ιαπίστευση (European co-operation for Accreditation-ΕΑ), ενώ από τον Μάρτιο 2004 έχει ενταχθεί, ύστερα από διεξοδική αξιολόγηση, στις Συµφωνίες Αµοιβαίας Αναγνώρισης (Multilateral Agreements-MLA), µε προφανείς ευνοϊκές επιπτώσεις στην καταξίωση των διαπιστευµένων από το Ε.ΣΥ.∆. οργανισµών και στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της εθνικής οικονοµίας, γενικότερα. Άµεση συνέπεια της ένταξης στις Συµφωνίες MLA είναι ότι οι εθνικοί φορείς διαπίστευσης όλων των ευρωπαϊκών χωρών οφείλουν να υποστηρίζουν την αποδοχή στη χώρα τους, των εκθέσεων δοκιµών, των βεβαιώσεων και των πιστοποιητικών, που εκδίδουν οι διαπιστευµένοι από το Ε.ΣΥ.∆. φορείς και εργαστήρια, και να τις αναγνωρίζουν ως ισότιµες προς τις εκθέσεις, τις βεβαιώσεις και τα πιστοποιητικά των εργαστηρίων και φορέων που έχουν διαπιστεύσει οι ίδιοι. Η παραπάνω αναγνώριση

26

επεκτείνεται αυτόµατα σε παγκόσµια κλίµακα, µε τις διµερείς συµφωνίες που ισχύουν µεταξύ της ΕΑ και των φορέων διαπίστευσης των βιοµηχανικά αναπτυγµένων χωρών (Η.Π.Α., Καναδάς, Ιαπωνία, Κίνα, Αυστραλία κλπ.). Επιπλέον, το Ε.ΣΥ.∆. είναι µέλος της ∆ιεθνούς Συνεργασίας ∆ιαπίστευσης Εργαστηρίων (International Laboratory Accreditation Collaboration - ILAC) και συνεργάζεται στενά µε την παγκόσµια Υπηρεσία Αντιντόπινγκ (World Antidopping Agency - WADA).

27

∆ΙΑΠΙΣΤΕΥΣΗ ΚΛΙΝΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΚΑΤΑ ΕΛΟΤ EN ISO 15189:2007 ∆ρ. Αγγελική Σταθάκη-Φερδερίγου ∆ιευθύντρια Βιοχηµικού Τµήµατος Νοσοκοµείου «Ο ΑΓΙΟΣ ΣΑΒΒΑΣ» Όλο και περισσότερο καθίσταται πιεστική πλέον η ανάγκη τεκµηρίωσης και αµοιβαίας αναγνώρισης της αξιοπιστίας των αποτελεσµάτων των κλινικών εξετάσεων για λόγους επιστηµονικούς πρωτίστως, αλλά και ηθικούς, οικονοµικούς και κοινωνικούς. Η ικανοποίηση της ανάγκης αυτής σηµαίνει τόσο σε εθνικό όσο και σε παγκόσµιο επίπεδο, ελεύθερη κυκλοφορία των κλινικών αποτελεσµάτων µε στόχο τον περιορισµό του κόστους, ισοδυναµία των ελέγχων του κράτους, οµοιόµορφη εφαρµογή πολιτικών, υγιής ανταγωνισµός και ικανοποίηση των απαιτήσεων του «ασθενούς». Ένα κλινικό εργαστήριο για να διασφαλίσει την αξιοπιστία των αποτελεσµάτων των εξετάσεων που διενεργεί θα πρέπει:

• Να καθορίσει σαφώς το πεδίο εφαρµογής των δοκιµών του, το οποίο θα συνοδεύεται από τεκµηριωµένη δήλωση της µετρικής αβεβαιότητας

• Να έχει αναπτύξει και εφαρµόσει ένα σύνολο διαδικασιών λειτουργίας, οι οποίες θα διασφαλίζουν τις τεχνικές και διαχειριστικές απαιτήσεις για το συγκεκριµένο πεδίο εφαρµογής δοκιµών, και

• Να έχει υιοθετήσει µεθόδους για τον έλεγχο της ποιότητας των παρεχοµένων υπηρεσιών εντός του συγκεκριµένου πεδίου εφαρµογής των δοκιµών.

Ουσιαστικά, τα ανωτέρω αποτελούν την εφαρµογή ενός συστήµατος ποιότητας στην όλη λειτουργία του κλινικού εργαστηρίου κοινώς αποδεκτού και επίσηµα αναγνωρισµένου. Την ορθή εφαρµογή και αξιολόγηση ενός τέτοιου συστήµατος ποιότητας σε ένα κλινικό εργαστήριο καλύπτει η ∆ιαπίστευση. Σύµφωνα µε τον ορισµό ο οποίος δίδεται στο ISO Guide 2,διαπίστευση είναι: «Η διαδικασία µε την οποία ένας αρµόδιος φορέας παρέχει επίσηµη αναγνώριση ότι

ένας φορέας ή ένα πρόσωπο έχουν την ικανότητα να πραγµατοποιήσουν ειδικά έργα». Προς τον σκοπό αυτό δηµιουργήθηκε το πρότυπο ΕΛΟΤ EN ISO 15189:2007 το οποίο είναι ένα διεθνές, αυτόνοµο πρότυπο και αποτελείται από δύο ενότητες οι οποίες περιλαµβάνουν ∆ιοικητικές απαιτήσεις και Τεχνικές απαιτήσεις. Α) Οι ∆ιοικητικές απαιτήσεις περιλαµβάνουν τα:

• Οργάνωση • Σύστηµα Ποιότητας • Έλεγχος Εγγράφων • Ανασκόπηση προσφορών και συµβάσεων • Οµοειδή εργαστήρια για µια δεύτερη γνώµη • Υπηρεσίες και προµήθειες • Εξυπηρέτηση του συναλλασσόµενου (π.χ. ασθενής, ιατρός, ασφαλιστική εταιρεία κ.τ.λ.) • Παράπονα • Έλεγχος µη συµµορφούµενης εργασίας • ∆ιορθωτικές ενέργειες • Προληπτικές ενέργειες

28

• ∆ιαρκής βελτίωση • Έλεγχος των αρχείων • Εσωτερικές επιθεωρήσεις • Ανασκόπηση από την ∆ιοίκηση

Β) Οι Τεχνικές απαιτήσεις περιλαµβάνουν τα: • Προσωπικό • Χώροι εγκατάστασης και περιβαλλοντικές συνθήκες • Εξοπλισµός • Προ-αναλυτικές διαδικασίες • Μέθοδοι δοκιµών και επαλήθευση (επικύρωση) µεθόδων • Μετά-αναλυτικές διαδικασίες • ∆ιασφάλιση της ποιότητας των αποτελεσµάτων • Σύνταξη εκθέσεων αποτελεσµάτων

Επίσης το πρότυπο ΕΛΟΤ EN ISO 15189:2007, δίδει έµφαση σε: • Στοιχεία ολικής ποιότητας (π.χ. µεταφορά επικινδύνων δειγµάτων, διαχείριση

αποβλήτων, ασφάλεια εργαζοµένων) • Ζητήµατα δεοντολογίας (π.χ. προστασία του απορρήτου των προσωπικών

δεδοµένων καθώς και της ιδιωτικότητας των ασθενών). • Προστασία του συστήµατος πληροφορικής του κλινικού εργαστηρίου

Η προετοιµασία του εργαστηρίου για την ∆ιαπίστευση περιλαµβάνει την: • Αυτοαξιολόγηση βάσει των απαιτήσεων του προτύπου και τις όποιες επί

πλέον του Ε.ΣΥ.∆. Εντοπισµός ελλείψεων σε υποδοµές, εξοπλισµό, διακριβώσεις οργάνων κ.τ.λ. και κάλυψή τους.

• ∆όµηση του Συστήµατος ∆ιαχείρισης Ποιότητας-Τεκµηρίωση (Εγχειρίδιο Ποιότητας, ∆ιαδικασίες, Οδηγίες Εργασίας κ.τ.λ.)

• Επαλήθευση ή επικύρωση των χρησιµοποιουµένων µεθόδων-Υπολογισµός της Αβεβαιότητας.

• Εφαρµογή του Συστήµατος ∆ιαχείρισης Ποιότητας στην καθηµερινή πράξη • Αίτηση προς το Ε.ΣΥ.∆ για αξιολόγηση

Τα πλεονεκτήµατα της διαπίστευσης για το εργαστήριο είναι • Η απόδειξη προς τον κλινικό ιατρό και τον ασθενή καθώς και η διασφάλιση

για το προσωπικό και τη διοίκηση, ότι η επιτελούµενη εργασία του είναι σύµφωνη µε τα διεθνή πρότυπα για επάρκεια και ορθή πρακτική

• Η Ενίσχυση του κύρους και της φήµης του. Τα πλεονεκτήµατα της διαπίστευσης για τον χρήστη των υπηρεσιών του εργαστηρίου(κλινικό ιατρό, ασθενή) είναι πρωτίστως:

• Η σιγουριά για την αξιοπιστία των λαµβανοµένων απαντήσεων των αιτουµένων εξετάσεων

• Η µείωση της ανάγκης για επανάληψη των εξετάσεων (άρα µείωση του κόστους, χρόνου νοσηλείας και της ταλαιπωρίας των ασθενών).

Τέλος, τα πλεονεκτήµατα της διαπίστευσης για κυβερνητικούς φορείς είναι: • Η αυξηµένη εµπιστοσύνη στην αξιοπιστία των αποτελεσµάτων • Η αύξηση της αποτελεσµατικότητας των µηχανισµών ελέγχου • Η διαβεβαίωση προς την διεθνή κοινότητα για ποιότητα σύµφωνη µε τα

διεθνή πρότυπα και • Η µείωση της ανάγκης περιττών επαναλήψεων των εξετάσεων (επιβάρυνση

ασφαλιστικών ταµείων, επιµήκυνση χρόνου νοσηλείας).

29

∆ΙΑ∆ΙΚΑΣΙΕΣ ∆ΙΑΠΙΣΤΕΥΣΗΣ ΤΟΥ Ε.ΣΥ.∆. ∆ρ. Αλίκη Σταθοπούλου Εθνικό Σύστηµα ∆ιαπίστευσης, Ε.ΣΥ.∆. Α.Ε., ∆/νση ∆ιαπίστευσης Εργαστηρίων Τα Κλινικά Εργαστήρια µπορούν να διαπιστευθούν είτε σύµφωνα µε το ∆ιεθνές Πρότυπο ΕΛΟΤ ΕΝ ISO/IEC 17025:2005 το οποίο και αποτελεί πρότυπο διαπίστευσης εργαστηρίων δοκιµών και διακριβώσεων, είτε σύµφωνα µε το ∆ιεθνές Πρότυπο ΕΛΟΤ ΕΝ ISO 15189:2007 το οποίο εκδόθηκε ως εξειδικευµένο πρότυπο για τη διαπίστευση Κλινικών Εργαστηρίων, βασισµένο στο ΕΝ ISO/IEC 17025. Ένα εργαστήριο που επιθυµεί να διαπιστευτεί πρέπει οπωσδήποτε να καταστρώσει µε ακρίβεια ένα ολοκληρωµένο σχέδιο δράσης, ξεκινώντας µε τον ορισµό ενός µέλους του προσωπικού του ως Υπεύθυνου Ποιότητας. Ο Υπεύθυνος Ποιότητας θα πρέπει να είναι εξοικειωµένος µε το υπάρχον σύστηµα ποιότητας του Εργαστηρίου και να έχει ως αποστολή το συντονισµό όλων των δραστηριοτήτων που θα οδηγήσουν στην απόκτηση της διαπίστευσης. Προκειµένου ένα εργαστήριο να ετοιµαστεί για διαπίστευση, θα πρέπει να έχει προµηθευτεί το πρότυπο ∆ιαπίστευσης και όλα τα σχετικά έντυπα που αφορούν στη διαδικασία της αξιολόγησης, όπως τις ∆ιαδικασίες ∆ιαπίστευσης, τα Κριτήρια ∆ιαπίστευσης και τον Κανονισµό ∆ιαπίστευσης του Ε.ΣΥ.∆., όπου και αναφέρονται µε λεπτοµέρεια οι υποχρεώσεις και τα δικαιώµατα των διαπιστευµένων και των υπό διαπίστευση εργαστηρίων. Στη συνέχεια, απαιτείται η προετοιµασία του Εγχειριδίου Ποιότητας, σύµφωνα µε τις προδιαγραφές του προτύπου διαπίστευσης και των εφαρµοζόµενων ∆ιαδικασιών για κάθε εργασία που πραγµατοποιείται στο Εργαστήριο, τα οποία και, ο υποψήφιος για διαπίστευση φορέας, υποβάλλει στο Ε.ΣΥ.∆. µαζί µε συµπληρωµένη έντυπη Αίτηση µε τις αιτούµενες, για διαπίστευση, δοκιµές. Η διαδικασία ∆ιαπίστευσης από το Ε.ΣΥ.∆. ξεκινάει µε την εξέταση της Αίτησης για ∆ιαπίστευση και τον ορισµό της Oµάδας Αξιολόγησης. Στη συνέχεια, ο Επικεφαλής Αξιολογητής της οµάδας πραγµατοποιεί Προαξιολόγηση στις εγκαταστάσεις του εργαστηρίου και προγραµµατίζει, σε συνεννόηση µε το εργαστήριο, την κυρίως Αξιολόγηση στις εγκαταστάσεις του εργαστηρίου. Όταν το εργαστήριο υποβάλλει τις διορθωτικές του ενέργειες, που αφορούν στην άρση των µη συµµορφώσεων που εντοπίστηκαν κατά την Αξιολόγηση, ο Επικεφαλής Αξιολογητής εισηγείται προς την αντίστοιχη Τεχνική Επιτροπή για τη χορήγηση διαπίστευσης, η οποία στη συνέχεια εισηγείται προς το Εθνικό Συµβούλιο ∆ιαπίστευσης. Το Εθνικό Συµβούλιο ∆ιαπίστευσης εγκρίνει την εισήγηση, η οποία στη συνέχεια επικυρώνεται από το ∆.Σ. του Ε.ΣΥ.∆., το οποίο αποφασίζει για τη χορήγηση πιστοποιητικού διαπίστευσης στο εργαστήριο. Το χορηγούµενο πιστοποιητικό διαπίστευσης ισχύει για χρονική περίοδο 4 ετών. Το Ε.ΣΥ.∆. πραγµατοποιεί ετήσιες επιτηρήσεις των διαπιστευµένων εργαστηρίων, ενώ τα εργαστήρια µπορούν να τροποποιήσουν το επίσηµο πεδίο των διαπιστευµένων δοκιµών τους (επέκταση ή περικοπή) κατά την επιτήρηση. Τα εργαστήρια ανανεώνουν την διαπίστευσή τους κάθε τέσσερα χρόνια, κατόπιν επαναξιολόγησης του Εργαστηρίου από το Ε.ΣΥ.∆.

30

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ ΜΕΘΟ∆ΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΤΗΣ ΒΑΣΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΣΠΕΡΜΑΤΟΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΑ ∆ΙΕΘΝΗ ΠΡΟΤΥΠΑ Πέτρος Καρκαλούσος, Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων, Βιολόγος PhD, EurClinChem Στατιστικός MD Βιοπαθολογικό Εργαστήριο, Νοσοκοµείο Βραχείας Νοσηλείας – 3ο Θεραπευτήριο ΙΚΑ Έκτακτος Επιστηµονικός και Εργαστηριακός Συνεργάτης ΑΤΕΙ Αθηνών

Η βασική ανάλυση σπέρµατος γνωστή και ως σπερµοδιάγραµµα αποτελεί την

βασική διαγνωστική εξέταση για την πρόγνωση παθήσεων της ανδρικής υπογονιµότητας. Η βασική ανάλυση σπέρµατος περιλαµβάνει µια σειρά από µετρήσεις η κάθε µία από τις οποίες έχει ξεχωριστή σηµασία για την διάγνωση του είδους του ανδρικού αναπαραγωγικού προβλήµατος.

Ένα πλήρες σπερµοδιάγραµµα περιλαµβάνει τους ακόλουθους προσδιορισµούς: φυσικούς χαρακτήρες, κινητικότητα σπερµατοζωαρίων, αριθµό και συγκέντρωση σπερµατοζωαρίων, ζωτικότητα σπερµατοζωαρίων, µορφολογία σπερµατοζωαρίων, µέτρηση στρογγυλών κυττάρων, µέτρηση πυοσφαιρίων και τέλος διάκριση µεταξύ συσσωρεύσεων και συγκολλήσεων σπερµατοζωαρίων.

Για να µετρηθούν οι παραπάνω παράµετροι απαιτείται ειδική εκπαίδευση και εξοπλισµός τα οποία απέχουν πολύ από τις συνήθεις δυνατότητες ενός βιοπαθολογικού εργαστηρίου και απαιτούνται οι δυνατότητες ενός εξειδικευµένου ανδρολογικού ιατρείου. Σε ότι αφορά τον εξοπλισµό απαιτούνται για κάθε µία µεθοδολογία τα ακόλουθα:

1. Για την µέτρηση της κινητικότητας των σπερµατοζωαρίων: µικροσκόπιο αντίθετης φάσης εφοδιασµένο µε µικροκλίµακα.

2. Για την µέτρηση της συγκέντρωσης και του αριθµού των σπερµατοζωαρίων: κυτταροµετρικές πλάκες τύπου Neubauer, σιφώνια θετικής αναρρόφησης, ειδικό διάλυµα φορµαλδεΰδης για την αραίωση του δείγµατος και µικροσκόπιο αντίθετης φάσης.

3. Για την µέτρηση του αριθµού των ζωντανών σπερµατοζωαρίων: χρώση εωσίνης – νιγκροσίνης και οπτικό µικροσκόπιο.

4. Για την µέτρηση της µορφολογίας των σπερµατοζωαρίων: χρώση Παπανικολάου και οπτικό µικροσκόπιο.

5. Για την µέτρηση των πυοσφαιρίων: χρώση υπεροξειδάσης – ορθοτολουιδίνης και οπτικό µικροσκόπιο.

6. Για την διάκριση συσσωρεύσεων και συγκολλήσεων σπερµατοζωαρίων απαιτούνται ειδικά Kit αντισπερµατικών αντισωµάτων και µικροσκόπιο αντίθετης φάσης.

Φυσικά απαιτούνται επιπλέον Αντικειµενοφόρες πλάκες, µηχάνηµα vortex, επωαστικός κλίβανος, θάλαµος βιολογικής ασφάλειας, οριζόντιος αναδευτήρας, πλαστικά σιφώνια, πεχαµετρικό χαρτί κ.α. Επιπλέον ένα εξειδικευµένο ανδρολογικό ιατρείο µπορεί να είναι εξοπλισµένο και µε ειδικά αυτόµατα συστήµατα παρατήρησης όπως είναι τα συστήµατα CASA (computer assistance semen analyzers) τα οποία επιταχύνουν κατά πολύ τους διάφορους προσδιορισµούς.

Σε ότι αφορά την εκπαίδευση απαιτείται η γνώση των διεθνή προτύπων που εκδίδονται κατά καιρούς από την Ευρωπαϊκή Ανδρολογική Εταιρεία (ESHRE) και τον Παγκόσµιο Οργανισµό Υγείας (WHO).

31

ΣΤΡΟΓΓΥΛΟ ΤΡΑΠΕΖΙ «ΝΕΩΤΕΡΕΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ» Προεδρείο: ∆ρ. Χριστίνα Τσιτσιµπίκου, Πέτρος Παπαλέξης ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ∆ΟΚΙΜΑΣΙΑΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΝΟΥΚΛΕΪΚΩΝ ΟΞΕΩΝ (NUCLEIC ACID TESTING, N.A.T) ΣΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΤΟΥ ΜΕΤΑΓΓΙΖΟΜΕΝΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ Πάνος Ηλιόπουλος, Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων, Γενετιστής, Μοριακή και Γενετική Ιατρική, M.Sc, Εθνικό Κέντρο Αιµοδοσίας (Ε.ΚΕ.Α.)

Η τεχνική Ν.Α.Τ έχει ως βασικό στόχο την αποτροπή της µεταφοράς, µέσω µετάγγισης, παθογόνων παραγόντων που σχετίζονται µε το αίµα και ειδικότερα ιογενών λοιµώξεων. Ως γνωστόν, υπάρχουν τεράστιοι κίνδυνοι που σχετίζονται µε τον ελλιπή έλεγχο του αίµατος (ενδεικτικά να αναφέρουµε ότι µία και µόνο αιµοληψία µπορεί να µεταγγισθεί σε 5 αιµολήπτες και ότι προϊόντα του αίµατος από µία αιµοληψία µπορεί να επηρεάσει 1000 αιµολήπτες!). Η αποδοχή και καθιέρωση της τεχνολογίας των νουκλεϊκών οξέων σαν εξέταση ρουτίνας οφείλεται στην δυνατότητα που προσφέρει στην καταπολέµηση και εξάλειψη των εν λόγω προβληµάτων. Τα κυριότερα πλεονεκτήµατα της Ν.Α.Τ είναι:

1) Υψηλή ειδικότητα και ευαισθησία, καθώς η στόχευση γίνεται σε συγκεκριµένες αλληλουχίες των νουκλεικών οξέων των ιών.

2) Άµεση ανίχνευση του ιικού RNA ή DNA. 3) Βοηθά στην αποφυγή µετάδοσης ασθενειών µέσω της µετάγγισης. 4) Παρέχει ένα επιπλέον µέτρο ασφάλειας στην διακίνηση των µονάδων του

αίµατος. 5) Μειώνει το “Παράθυρο” ∆ιάγνωσης, δηλαδή τον χρόνο από την µόλυνση

µέχρι την πρώτη ανίχνευση. 6) Απαιτεί ελάχιστη προετοιµασία των υπό εξέταση δειγµάτων. 7) Ολόκληρη η δοκιµασία πραγµατοποιείται σε ένα σωληνάριο,

ελαχιστοποιώντας έτσι τον κίνδυνο επιµόλυνσης. 8) Σε κάθε σωληνάριο αντίδρασης προστίθεται εσωτερικός µάρτυρας (Internal

Control, I.C) ο οποίος διασφαλίζει την σωστή εκτέλεση όλων των βηµάτων του πρωτοκόλλου.

Η δοκιµασία Ν.Α.Τ µπορεί να πραγµατοποιηθεί είτε ηµι-αυτόµατα ,µε άµεση συµµετοχή του εξειδικευµένου χρήστη, είτε πλήρως αυτοµατοποιηµένα. Γενικά, τα κυριότερα βήµατα της δοκιµασίας περιλαµβάνουν τα εξής στάδια:

1. ∆ιανοµή του Αντιδραστηρίου Σύλληψης Στόχου (Target Capture Reagent, TCR), των βαθµονοµητών, των δειγµάτων και των µαρτύρων.

2. Επαγκίστρωση στόχου. 3. Στάδιο της ενίσχυσης όπου προστίθενται το αντιδραστήριο ενίσχυσης, το λάδι

και το ένζυµο. 4. Στάδιο της ανίχνευσης, κατά το οποίο γίνεται η υβριδοποίηση του ανιχνευτή

και προστίθεται το αντιδραστήριο επιλογής. 5. Στάδιο της αυτόµατης µέτρησης µε χρήση φθοριοµέτρου και έκδοση των

αποτελεσµάτων. Εν κατακλείδι, η δοκιµασία ελέγχου των νουκλεϊκών οξέων έφερε επανάσταση στον τοµέα της µεταγγισιοθεραπείας και την έγκαιρη και έγκυρη πρόβλεψη λοιµώξεων που προκαλούνται από τους ιούς HIV-1, HCV και HBV καθώς πρακτικά µειώνει δραστικά τον χρόνο από την µόλυνση του µοναδιαίου δότη µέχρι την πρώτη

32

ανίχνευση ιικού φορτίου στο περιφερικό αίµα. Για τον λόγο άλλωστε αυτόν προτιµάται και, σε µερικές περιπτώσεις επιβάλλεται νοµοθετικά, έναντι άλλων µεθόδων που βασίζονται σε τεχνικές ανίχνευσης αντισωµάτων η ιικών αντιγόνων. ΦΑΣΜΑΤΟΜΕΤΡΙΑ ΜΑΖΑΣ (Mass Spectrometry) ∆ρ. Χριστίνα Τσιτσιµπίκου Βιοχηµικός, τ. ∆ιευθύντρια Υπηρεσιών Ελέγχου Doping ΟΕΟΑ Αθήνα 2004, Τµήµα Ναρκωτικών Γενικό Χηµείο του Κράτους, τ. έκτακτη Επίκουρη Καθηγήτρια Κλινικής Χηµείας, ΑΤΕΙ-Αθήνας

Η φασµατοµετρία µάζας (MS) είναι µία ευαίσθητη τεχνική για τον ποιοτικό και ποσοτικό προσδιορισµό χηµικών ενώσεων. Βασίζεται στον διαχωρισµό των µαζών φορτισµένων σωµατιδίων (κυρίως κατιόντων) µε την βοήθεια κατάλληλης διάταξης (µαγνητική, τετραπόλου – quadrupole, χρόνου πτήσης – time of flight) και την εύρεση της αντιστοιχίας των µαζών των λαµβανοµένων ιόντων µε την δοµή της πρόδροµης ένωσης. Η αντιστοιχία αυτή προϋποθέτει την γνώση των διαδικασιών ιονισµού και επιπλέον του µηχανισµού της πιθανής θραυσµατοποίησης των ιόντων.

Ο ιονισµός των µορίων γίνεται µε διάφορες τεχνικές, µε συνηθέστερες τις α) ηλεκτρονιακή πρόσκρουση (electron impact ionization, EI) µε ταχέως κινούµενα ηλεκτρόνια σε ηλεκτρικό πεδίο, β) φωτοϊονισµός (ehotoionization, PI), µε την βοήθεια φωτός στην υπεριώδη περιοχή του ηλεκτροµαγνητικού φάσµατος και γ) χηµικός ιονισµός (chemical ionization, CI), µέσω κρούσεως µε άλλα ιόντα. Ο προσδιορισµός της µοριακής µάζας διευκολύνεται από της λήψη του κατιόντος της χηµικής ένωσης (µητρικό ιόν), που προϋποθέτει την επιβιωσιµότητα του συγκεκριµένου κατιόντος. Επιπλέον, σε περιπτώσεις ανάλυσης χηµικών ενώσεων µε ίδιο µοριακό βάρος ή ισοµερών, η θραυσµατοποίηση του αρχικού µητρικού ιόντος σε ιόντα µικρότερης µάζας, δίνει πληροφορίες για την δοµή των χηµικών ενώσεων.

Η θραυσµατοποίηση (fragmentation) του µητρικού ιόντος είναι αναπόφευκτη για την πληθώρα των χηµικών ενώσεων που ιονίζονται µε την απλούστερη και συχνότερα απαντούµενη τεχνική της πρόσκρουσης ηλεκτρονίων µε κινητική ενέργεια στην περιοχή 40 – 70 eV. Οι ενέργειες ιονισµού των χηµικών ενώσεων είναι συνήθως µικρότερες από 15 eV και εξαρτώνται από την δοµή της χηµικής ένωσης. Σαν επακόλουθο, το µητρικό ιόν βρίσκεται διεγερµένο έχοντας ένα µεγάλο ποσοστό της αρχικής κινητικής ενέργειας των ηλεκτρονίων (>25 eV) και ακολουθεί πορείες µονοµοριακής διάσπασης σε µικρότερα σωµατίδια (θραύσµατα), και αυτά µε την σειρά τους σε άλλα µικρότερα, µέχρι είτε ιονισµένα άτοµα, ή ιδιαίτερα σταθερά θετικά ιόντα. Οι πορείες διάσπασης εξαρτώνται από την χηµική δοµή κάθε ιόντος και µπορούν να είναι είτε α) ισοµερίωση ιόντος ή β) διάσπαση ιόντος σε άλλο µικρότερο ιόν και ουδέτερο σωµατίδιο. Οι παράµετροι που καθορίζουν την συνεισφορά κάθε πορείας είναι: α) σταθερότητα προδρόµου ιόντος και προϊόντων (ισοµερές ή θραύσµατα) β) αντίστοιχο ενεργειακό φράγµα της θραύσης του ιόντος και γ) εσωτερική ενέργεια του προδρόµου ιόντος.

33

Η άµεση πρόβλεψη όλων των διαδικασιών θραυσµατοποίησης ενός ιόντος δεν είναι απλή, ιδιαίτερα αν το ποσοστό θραυσµατοποίησης σε κάθε πορεία είναι το κυρίως ζητούµενο. Μία απλή ποιοτική πρόβλεψη των κυριοτέρων πορειών είναι δυνατόν να επιτευχθεί µε γνώµονα την χηµική δοµή του ιόντος καθώς και των προϊόντων θραυσµατοποίησης χρησιµοποιώντας επιχειρήµατα γενικής και οργανικής χηµείας.

Η σταθερότητα ενός θετικά φορτισµένου ιόντος εξαρτάται από την ευκολία εξάπλωσης του φορτίου σε περισσότερα από ένα άτοµα του µορίου (αποεντόπιση φορτίου, π.χ. σταθερότητα κατιόντων σε συζυγιακά ή αρωµατικά συστήµατα) και την ύπαρξη οµάδων που ευνοούν ή απωθούν το θετικό φορτίο (π.χ. άτοµα F απωθούν το θετικό φορτίο λόγω έντονης ηλεκτραρνητικότητας, ενώ άτοµα N, Ο ευνοούν την ύπαρξη θετικού φορτίου λόγω των ζευγών ηλεκτρονίων που διαθέτουν σε αρκετά υψηλές ενεργειακές στάθµες – µακρυά από τους πυρήνες, εύκολα ιονιζόµενα). Σε περιπτώσεις ύπαρξης θετικού φορτίου σε άτοµο που συνδέεται µε άλλες οµάδες, η ευκολία αποεντοπισµού του θετικού φορτίου στις οµάδες µέσω υπερσυζυγιακού φαινοµένου (π.χ. σταθερότητες καρβοκατιόντων (CH3)3C

+ > (CH3)2CH+ > CH3CH2+)

είναι σταθεροποιός παράγοντας του κατιόντος και οδηγεί είτε σε εκλεκτική διάσπαση δίνοντας το σταθερότερο κατιόν ή οδηγεί σε ισοµερίωση σε σταθερότερο κατιόν. Η διάσπαση ενός κατιόντος µε παραγωγή µικρού σταθερού ουδετέρου µορίου (π.χ. H2O, CO2, CO, HCN) ευνοείται λόγω συνολικής µείωσης της ενέργειας του συστήµατος µε την αποβολή του σταθερού µορίου. Οι µηχανισµοί της διάσπασης για τα συνηθέστερα είδη µορίων θα συζητηθούν λεπτοµερέστερα στη συνέχεια.

ΟΡΓΑΝΟΛΟΓΙΑ

Ο φασµατογράφος µάζας αποτελείται από τα ακόλουθα βασικά τµήµατα: α) περιοχή ιονισµού β) φίλτρο µαζών και γ) ανιχνευτής ιόντων. Η περιοχή ιονισµού είναι ο χώρος στον οποίο ένα µέρος του δείγµατος (στις περισσότερες τεχνικές ιονισµού απαιτείται να βρίσκεται στην αέρια φάση) ιονίζεται και τα παραγόµενα ιόντα οδηγούνται στο φίλτρο µαζών. Ο σκοπός του φίλτρου µαζών είναι ο διαχωρισµός των ιόντων σύµφωνα µε την µοριακή τους µάζα και την επιλογή των ιόντων µε µάζα σε συγκεκριµένη περιοχή (µε εύρος συνήθως 1 amu, διακριτική ικανότητα 1 amu) τα οποία συνεχίζουν την πορεία τους στον ανιχνευτή ιόντων. Ο ανιχνευτής συλλαµβάνει τα προσπίπτοντα ιόντα, ενισχύει το λαµβανόµενο ασθενές σήµα και το οδηγεί στην κεντρική συσκευή ελέγχου και µέτρησης. Η φασµατογραφία µάζας αποτελεί µία ποιοτική και ποσοτική αναλυτική τεχνική µε συνεχώς ανανεούµενη ποικιλία µεθόδων ιονισµού, διαχωρισµού µαζών και ανίχνευσης ιόντων που βρίσκει ευρεία εφαρµογή στην κλινική αναλυτική χηµεία.

34

ΠΡΟΣ∆ΙΟΡΙΣΜΟΣ ΙΧΝΟΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΜΕ ΤΗ ΜΕΘΟ∆Ο ΤΗΣ ΦΑΣΜΑΤΟΦΩΤΟΜΕΤΡΙΑΣ ΑΤΟΜΙΚΗΣ ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗΣ (AAS). ΤΟ ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑ ΤΟΥ ΣΕΛΗΝΙΟΥ Κοκκινάρη Α. , Ντονά Α., Αθανασέλης Σ., Μαραβέλιας Κ. Εργ. Ιατροδικαστικής και Τοξικολογίας, Ιατρική Σχολή Πανεπιστηµίου Αθηνών

Είναι σήµερα κοινά παραδεκτό ότι αρκετά ιχνοστοιχεία είναι απαραίτητα για τη σωστή λειτουργία του οργανισµού και τη διατήρηση της υγείας. Η πρόσληψη µέταλλων και ιχνοστοιχείων από τον άνθρωπο γίνεται συνήθως µε τη διατροφή. Τα µέταλλα και τα ιχνοστοιχεία χρησιµοποιούνται ως δοµικά υλικά του οργανισµού, συνδέονται µε φυσιολογικά συστατικά του οργανισµού όπως ένζυµα κλπ, ρυθµίζουν την ισορροπία των ηλεκτρολυτών στο σώµα και παίρνουν µέρος σε πολλές φυσιολογικές διεργασίες του µεταβολισµού Μερικά βασικά µέταλλα και ιχνοστοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σωστή λειτουργία του οργανισµού µας είναι: Ασβέστιο, Μαγνήσιο, Φώσφορος, Κάλιο, Νάτριο, Φθόριο, Χλώριο, Θείο, Σίδηρος, Ιώδιο, Ψευδάργυρος, Σελήνιο, Μαγνήσιο, Μολυβδαίνιο, Χαλκός, Χρώµιο. Παράλληλα, συχνή είναι η αναγκαιότητα προσδιορισµού ρυπαντών του περιβάλλοντος ή του εργασιακού χώρου όπως Μόλυβδος, Κάδµιο, Αρσενικό, Υδράργυρος κ. ά στο αίµα εκτεθειµένων ατόµων.

Ο προσδιορισµός µετάλλων και ιχνοστοιχείων γίνεται µε τη µέθοδο της φασµατοµετρίας ατοµικής απορρόφησης µε φλόγα (FlameAAS), µε φούρνο γραφίτη (GFAAS) ή µε τη µέθοδο των υδριδίων (HGAAS). Η φασµατοµετρία ατοµικής απορρόφησης µε φλόγα θεωρείται µία γρήγορη, ευχερής και αξιόπιστη µέθοδος για τον προσδιορισµό ιχνοστοιχείων στο αίµα. Επιπρόσθετα, η φασµατοµετρία ατοµικής απορρόφησης µετά από την δηµιουργία πτητικών υδριδίων µε αναγωγή µε τετραϋδροβορικό νάτριο, χρησιµοποιείται για τον προσδιορισµό αρκετών στοιχείων, συµπεριλαµβανοµένου και του σεληνίου.

Στο Εργαστήριο Ιατροδικαστικής και Τοξικολογίας εφαρµόζεται η πιο πάνω µέθοδος για τον προσδιορισµό του σεληνίου στον ορό ανθρώπων γιατί έχει διαπιστωθεί ο ουσιώδης ρόλος του στη διατροφή και ο πιθανός συσχετισµός του µε αρκετές παθολογικές καταστάσεις. Έχει αποδειχθεί ότι αποτελεί αναπόσπαστο µέρος της υπεροξειδάσης της γλουταθειόνης, ενός ενζύµου που θεωρείται ότι παίζει πρωταρχικό ρόλο στην προστασία των ιστών από βλάβες που σχετίζονται µε την υπεροξείδωση των λιπιδίων των κυτταρικών µεµβρανών. Η αναπτυχθείσα µέθοδος καθώς και τα προβλήµατα που προέκυψαν κατά την ανάπτυξή της θα παρουσιαστούν στην εργασία αυτή.

35

ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΗΣ ΑΛΥΣΙ∆ΩΤΗΣ ΑΝΤΙ∆ΡΑΣΗΣ ΠΟΛΥΜΕΡΑΣΗΣ (PCR) Παπαλέξης Πέτρος1, Μαρκαναστασάκη Ελένη2, Θώµη-Μαρίνα Τρύφου3 1M.Sc Μοριακής Ιατρικής, Ιατρικής Σχολής Αθηνών, Αν. Γενικός Γραµµατέας ∆.Σ. Π.Ε.Τ.Ι.Ε., Πτυχιούχος Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων Τ.Ε.Ι.- Αθήνας, Καθηγητής Ιολογίας-Μυκητολογίας ∆ηµοσίου Ι.Ε.Κ.- Αµαρουσίου 2 Πτυχιούχος Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων Τ.Ε.Ι.-Αθήνας, Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια Μ.Π.Σ. «Περιβάλλον & Υγεία-∆ιαχείριση Περιβαλλοντικών Θεµάτων µε Επιπτώσεις στην Υγεία», Ιατρικής Σχολής Αθηνών 3 Τελειόφοιτη Τµήµατος Ιατρικών Εργαστηρίων Τ.Ε.Ι.-Λάρισας Η αλυσιδωτή αντίδραση πολυµεράσης (PCR) ανακαλύφθηκε το 1983 από τον Kary Mullis, έφερε δε επανάσταση στη µοριακή βιολογία και αποτέλεσε µια από τις σηµαντικότερες µεθόδους στον τοµέα της µοριακής διαγνωστικής. Η αρχή της PCR συνοψίζεται στην in vitro ενίσχυση ενός συγκεκριµένου τµήµατος DNA µε τη χρήση διαδοχικών µεταβολών θερµοκρασίας. Απαραίτητα στοιχεία για την πραγµατοποίηση της αντίδρασης εκτός από το αρχικό DNA που θα χρησιµοποιηθεί ως εκµαγείο για την παρασκευή αντιγράφων, είναι η DNA πολυµεράση, το µείγµα δεοξυριβονουκλεοτιδίων, ένα ζεύγος εκκινητών που θα καθορίζουν το µέγεθος των αντιγράφων και ένα ρυθµιστικό διάλυµα που περιέχει στοιχεία, που βελτιστοποιούν την αντίδραση και τη δράση του ενζύµου. Η αντίδραση πραγµατοποιείται σε αυτόµατους θερµικούς κυκλοποιητές που µεταβαίνουν αυτόµατα στις καθορισµένες θερµοκρασίες κάθε κύκλου. Τα πρωτόκολλα που χρησιµοποιούνται κάθε φορά ποικίλουν ανάλογα µε τις απαιτήσεις του ενζύµου, τη δοµή και το µέγεθος του DNA που χρησιµοποιείται ως εκµαγείο και τις βέλτιστες συνθήκες πρόσδεσης του εκκινητή. Ωστόσο ένα γενικό πρωτόκολλο περιλαµβάνει τα παρακάτω στάδια: 1) Αποδιάταξη αρχικού δείγµατος (denaturation): Θέρµανση στους 95οC ώστε να αποδιαταχθεί το DNA µε τη διάσπαση των δεσµών υδρογόνου και τη καταστροφή των δευτεροταγώνκαι τριτοταγών δοµών, και να ανοίξει η διπλή έλικα σε δυο µονόκλωνες αλυσίδες. 2) Υβριδισµός (annealing): Η θερµοκρασία µειώνεται µεταξύ 50 και 71 οC (ανάλογα µε τους εκκινητές) ώστε να γίνει πρόσδεση των εκκινητών στο µονόκλωνο DNA-εκµαγείο στο 3’άκρο κάθε αλυσίδας. 3) Επιµήκυνση (elongation): Η θερµοκρασία αυξάνεται στους 72 οC, η οποία είναι η βέλτιστη θερµοκρασία για τη θερµοάντοχη (Taq) πολυµεράση, όπου και γίνεται η σύνθεση της συµπληρωµατικής αλυσίδας του DNA µε τη χρήση δεοξυριβονουκλεοτιδίων (dNTPs) του διαλύµατος. 4) Αποδιάταξη προϊόντων: Η θερµοκρασία αυξάνεται στους 95 οC , ώστε τα µικρά δίκλωνα τµήµατα DNA που δηµιουργήθηκαν να αποχωριστούν πάλι και να ξεκινήσει ένας νέος κύκλος. 5) Επαναλαµβάνονται 25-40 κύκλοι των σταδίων 2-4, ανάλογα µε την περίπτωση. 6) Μετά τον τελευταίο κύκλο ακολουθεί ένα µεγαλύτερο σε διάρκεια, στάδιο επιµήκυνσης, ώστε να υπάρχει χρόνος για την επέκταση όλων των προϊόντων από την Taq-πολυµεράση. Η PCR είναι εξαιρετικά επιλεκτική και ευαίσθητη εργαστηριακή µέθοδος, έχει δυνατότητα ανίχνευσης και ενός µόνο DNA µορίου σε ένα µείγµα. Μικροποσότητες RNA µπορούν επίσης να αναλυθούν µε τον ίδιο τρόπο, µετά τη µεταγραφή τους σε DNA από την ανάστροφη τρανσκριπτάση (RT-PCR – reverse transcription PCR). Η PCR τεχνολογία αντικαθιστά τον υβριδισµό κατά Southern

36

για τη διάγνωση γενετικών ασθενειών και για την ανίχνευση λοιµωδών νόσων (ιώσεων, µικροβιακών λοιµώξεων κτλ.). Επιπλέον, στην ιατροδικαστική από ένα απλό ίχνος αίµατος ή άλλων ιστών (ακόµα και από ένα κύτταρο) µπορεί να αναγνωριστεί η ταυτότητα ενός ατόµου (γενετικό αποτύπωµα – genetic “fingerprint”). Με την PCR είναι δυνατή η ανίχνευση των ρετροϊών, HIV1, HIV2, των HTLV I, HTLVII, είναι επίσης δυνατή η ανίχνευση στελεχών του HPV ιού, τα οποία ευθύνονται για µία σειρά καλοήθων και κακοήθων καταστάσεων. Επιπλέον, µπορούν να ανιχνευθούν βακτήρια που ευθύνονται για ασθένειες όπως τύφο, δυσεντερία, χολέρα και µάλιστα µε αρκετά καλή ευαισθησία. Αλλά και στον Τοµέα της Κλινικής Μικροβιολογίας, η PCR µπορεί να αποδειχθεί χρήσιµη στην ανίχνευση γονιδίων που προσφέρουν αντίσταση σε συγκεκριµένα αντιβιοτικά µε τη χρήση κατάλληλων εκκινητών (primers), ειδικών για τα συγκεκριµένα γονίδια. Εικόνα ηλεκτροφόρησης προϊόντος cDNA µε την τεχνική PCR για το γονίδιο αναφοράς GAPDH, υπό την επίδραση υπεριώδους ακτινοβολίας, µε επιθυµητό µήκος προϊόντος στα 240 ζεύγη βάσεων, το Μ: είναι ο marker (DNA ladder): GAPDH M

Βιβλιογραφία: 1. Mullis KB, Ferre F, Gibbs RA. The polymerase chain reaction. Birkhauser, 1994. 2. Rolfs A, Schuller I, Finckh U, Weber-Rolfs I. PCR: Clinical diagnostics and research, Springer Laboratory, 1992. 3. Dieffenbach CW, Dveksler GS. PCR Primer, A Laboratory manual, Cold Spring Harbor Laboratory Press,1995. 4. Sudbery P. Human Molecular Genetics, Longman, 1998. 5. Rappolee DA, Mark D, Banda MJ, Werb Z. Wound macrophages express TGF-á and other growth factors in vivo: analysis by mRNA phenotyping. Science 241:708-712, 1988. 6. Salomon RN. Introduction to reverse transcription polymerase chain reaction. Diagn Mol Pathol 4(1):2-3, 1995. 7. Haase At, Retzel EF, Staskus KA. Amplification and detection of lentivirus DNA inside cells. Proc Natl Acad Scie USA 87:4971-4975, 1990. 8. Σκορίλας Ανδρέας: Στοιχεία Κλινικής Βιοχηµείας και Μοριακής ∆ιαγνωστικής, Εκδόσεις ΕΚΠΑ, σελίδες 83-95, Αθήνα 2005. 9. Mullis K, Faloona FA. Specific synthesis of DNA in vitro via a polymerase chain reaction. Methods Enzymol 155:335-350, 1987. 10. Gibbs RA. DNA amplification by the polymerase chain reaction. Anal Chem 62:1202-1214, 1990.

37

Ε Κ Π Α Ι ∆ Ε Υ Τ Ι Κ Ε Σ Π Ρ Ο Σ Ε Γ Γ Ι Σ Ε Ι Σ Θ Ε Μ Α Τ Ω Ν Υ Γ Ι Ε Ι Ν Η Σ Κ Α Ι Α Σ Φ Α Λ Ε Ι Α Σ Προεδρείο : Γ. Καντεράκης, Τ. Λιακόπουλος, Μαυρίδου Α. Η Οργανωτική Επιτροπή του Συνεδρίου, για ∆εύτερη φορά προχωρά στην πραγµατοποίηση ειδικής συνεδρίας για θέµατα υγιεινής και ασφάλειας. Στόχος είναι να γίνουν γνωστά, ή να υπενθυµισθούν, βασικά σχετικά θέµατα. Παράλληλα θα δοθεί η ευκαιρία να ξεκαθαριστούν διάφορες παρερµηνείες και να προωθηθούν νέες αντιλήψεις και συµπεριφορές. Τέλος, έχοντας προσφέρει σηµαντικές καθηµερινές γνώσεις, να περιµένουµε καλύτερες και ασφαλέστερες εργασιακές πρακτικές. Η Συνεδρία ξεκινά µε οµιλία που θα µας εισαγάγει στις: «Γενικές Αρχές Υγιεινής στους χώρους παροχής και προαγωγής της υγείας» µε οµιλήτρια την κα. Κ. Σταυροπούλου (Νοσηλεύτρια Ελέγχου Λοιµώξεων Γ.Ν.Α. «Σισµανόγλειο»). Ακολουθεί η οµιλία που θα µας δώσει βασικές γνώσεις και δεδοµένα για «Θέµατα Υγιεινής & Ανάλυσης της Επικινδυνότητας στα ∆ιαγνωστικά και Ερευνητικά Εργαστήρια» µε οµιλητή τον Υπεύθυνο Θεµάτων Υγιεινής και Ασφάλειας της ΠΕΤΙΕ, κ. Γ. Καντεράκη (ΤΙΕ, Υγιεινολόγο ΤΕ, Γ.Ν.Α. «Σισµανόγλειο»). Στη συνέχεια θα διασαφηνιστούν πολλά µέσα από την οµιλία «Βασικές γνώσεις για τη χρήση και επιλογή των Απολυµαντικών και Αντισηπτικών» µε οµιλήτρια την κα. Ε. Λαµπριανίδου (Νοσηλεύτρια Ελέγχου Λοιµώξεων ΚΑΤ, Μεταπτυχιακή φοιτήτρια της Ειδίκευσης: Πρόληψη & Έλεγχος Λοιµώξεων). Θα ενηµερωθούµε και θα εκπαιδευτούµε στη «∆ιαχείριση Επικίνδυνων Ιατρικών Αποβλήτων» µε την οµιλία του κ. Τ. Λιακόπουλου MSc (Επόπτη ∆ηµόσιας Υγείας-Υγιεινολόγου Γ.Ν.Α. «Γ.Γεννηµατάς»). Τέλος, θα µάθουµε πολλά για τις «Υδατογενείς Λοιµώξεις» µε οµιλήτρια την κα. ∆ρ. Αθηνά Μαυρίδου (Καθηγήτρια Μικροβιολογίας Τµήµατος Ιατρικών Εργαστηρίων ΤΕΙ-Αθήνας)

38

ΥΓΙΕΙΝΗ Υ∆ΑΤΩΝ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΩΝ & ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ ∆ρ. Αθηνά Μαυρίδου, Καθηγήτρια Μικροβιολογίας Τµήµατος Ιατρικών Εργαστηρίων ΤΕΙ-Αθήνας

Μια µεγάλη οµάδα βακτηρίων, ιών, παρασίτων, µυκήτων τα οποία αποβάλλονται µέσω των κοπράνων και των λυµάτων, προκαλούν υδατογενείς λοιµώξεις. Η µετάδοση εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως τον χρόνο αντοχής των παθογόνων στο περιβάλλον, τη µολυσµατική δόση, την ικανότητα του παθογόνου να πολλαπλασιαστεί στο περιβάλλον και από άλλους περιβαλλοντικοί παράγοντες.

Τα παθογόνα χωρίζονται σε κατηγορίες ανάλογα µε την οδό µετάδοσης, δηλαδή την κατανάλωση νερού (δικτύου ή εµφιαλωµένου), την λούση, την κολύµβηση και την εισπνοή. Επίσης οµαδοποίηση γίνεται και µε βάση επιδηµιολογικά δεδοµένα, δηλαδή την κατανάλωση ακατάλληλου νερού, τα προβλήµατα ελλιπούς χορήγησης νερού, την µετάδοση µικροοργανισµών που περνούν µέρος της ζωής τους στο νερό (π.χ. σχιστοσωµίαση) και τα έντοµα- ξενιστές παθογόνων που ζουν στο νερό (π.χ. ελονοσία).

Τα παθογόνα που µεταδίδονται µε κατανάλωση νερού προκαλούν γαστρεντερίτιδα ή δυσεντερία ενώ οι άλλες οδοί µετάδοσης (λούση, κολύµβηση σε φυσικά νερά και σε κολυµβητήρια, θαλάσσια αθλήµατα) µπορούν να προκαλέσουν ωτίτιδες, λοιµώξεις των µατιών, δερµατίτιδες και αναπνευστικά προβλήµατα. Τα τελευταία χρόνια υπάρχουν αναδυόµενοι µικροοργανισµοί των υδατογενών λοιµώξεων που προκαλούν τεράστιες επιδηµίες. Σ αυτές ανήκει η χολέρα, η κρυπτοσποριδίαση και η λεγιονέλλωση.

Την ποιότητα του νερού επηρεάζει και µια µεγάλη κατηγορία φυσικών βακτηρίων του νερού που σε µεγάλη συγκέντρωση αλλοιώνουν τις οργανοληπτικές του ιδιότητες χωρίς απαραίτητα να έχουν παθογενητική δράση. Η παρουσία τους συχνά σπρώχνει στον καταναλωτή στην κατανάλωση εύγευστου νερού αλλά συχνά αµφιβόλου ποιότητας.

Η πρόληψη των υδατογενών λοιµώξεων αφορά κυρίως τις υπο- ανάπτυξη χώρες αλλά και τις υγειονοµικά ανεπτυγµένες χώρες όπου πολύ συχνά εκδηλώνονται τεράστιες υδατογενείς επιδηµίες. Η πρόληψη στηρίζεται στην εφαρµογή κανόνων υγιεινής και στην σωστή προστασία, επεξεργασία και απολύµανση του νερού που διατίθεται στον καταναλωτή. Μεγάλη σηµασία στην πρόληψη έχει η σωστή και συνεχής ενηµέρωση του κοινού.

39

∆ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΠΙΚΙΝ∆ΥΝΩΝ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Λιακόπουλος Τ., MSc, Επόπτης ∆ηµόσιας Υγείας - Υγιεινολόγος Γ.Ν.Α. «Γ.Γεννηµατάς» Άξιο συζήτησης και όχι µόνο, θεωρείται το θέµα της διαχείρισης ιατρικών αποβλήτων στο χώρο του νοσοκοµείου, το οποίο αποτελεί ένα τεράστιο αρχιτεκτονικό, οργανωτικό, οικονοµικό και µείζονος σηµασίας υγειονοµικό πρόβληµα. Θα λέγαµε ότι για µας που εργαζόµαστε στα νοσοκοµεία αποτελεί και νοµικό αλλά και ηθικό ζήτηµα. Φυσικό επακόλουθο σε ένα νοσοκοµείο είναι η δηµιουργία κινδύνων για τον άνθρωπο, νερό κ.ά., η πρόκληση οχλήσεων από οσµές και συνεπώς η εµφάνιση υγειονοµικής φύσεως προβληµάτων από την ύπαρξη και µη σωστή διαχείριση επικίνδυνων ιατρικών αποβλήτων(Ε.Ι.Α.). Στόχος είναι η πρόληψη και λήψη µέτρων ευρύτερα, µε τη µείωση αυτών στο χώρο παραγωγής ,ο περιορισµός επικινδυνότητας, η επαναχρησιµοποίηση-ανακύκλωση και η σωστή συλλογή-µεταφορά και τελική διάθεση. Προϋπόθεση για την επίτευξη των ανωτέρω στόχων είναι η ύπαρξη κατάλληλων κτηριακών υποδοµών, οικονοµικών πόρων, η ανάθεση καθηκόντων σε αρµόδια άτοµα και η ενηµέρωση των εµπλεκοµένων. Για το λόγο αυτό έχει δηµιουργηθεί επιτροπή διαχείρισης Ε.Ι.Α. που απαρτίζεται από δέκα βασικά µέλη ξεκινώντας από το ∆ιοικητή του νοσοκοµείου µέχρι και τον υπεύθυνο γραφείου επιστασίας. Έχουν ορισθεί, επίσης, πέντε υπεύθυνοι, ανάλογα µε το µέγεθος του νοσοκοµείου, µεταξύ των άλλων και ο Επόπτης ∆ηµόσιας Υγείας (εάν υπάρχει). Τα στάδια διαχείρισης των Ι.Α. αφορούν τη συγκέντρωση-διαχωρισµό στους χώρους παραγωγής, προσωρινή φύλαξη-αποθήκευση, ενδονοσοκοµειακή µεταφορά και χώρο τελικής συλλογής των Ι.Α. Να σηµειωθεί σ’ αυτό το σηµείο ότι στο νοσοκοµείο µας έχουν αναρτηθεί και οι σχετικές οδηγίες για την ενηµέρωση του προσωπικού. Αναλυτικότερα, έχουν κατηγοριοποιηθεί τα πάσης φύσεως απόβλητα έτσι ώστε να µη συγχέονται και δηµιουργούν κινδύνους σε άνθρωπο και περιβάλλον. Συγκεκριµένα, υπάρχουν επενδυµένοι κάδοι µε σακούλα συσκευασίας µαύρου χρώµατος για τα αστικού χαρακτήρα, κόκκινου για τα Ε.Ι.Α. (Χαρτοκυτία- hospital boxes), κίτρινου όταν πρόκειται για αποστείρωση και πράσινου αν περιέχουν 1% αλογονούχες ουσίες. ΄Οσον αφορά τα επικίνδυνα Ι.Α., απαραίτητη προϋπόθεση είναι η σήµανση, µε το διεθνές βιολογικό σήµα κινδύνου, µε το λογότυπο «επικίνδυνα ιατρικά απόβλητα» ,µε το όνοµα της κλινικής και την ηµεροµηνία. Σύµφωνα µε την Κ.Υ.Α. αρ. ΗΠ 37591/2031 ΦΕΚ 1419/1-10-2003, η οποία διέπει πλέον την όλη διαχείριση των ιατρικών αποβλήτων στις υγειονοµικές υπηρεσίες, τα Ιατρικά Απόβλητα εντάσσονται στις ακόλουθες κατηγορίες- οµάδες. ΙΑΤΡΙΚΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΑΣΤΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ (ΙΑ-ΑΧ) Υπολείµµατα φαγητών (υλικά συσκευασίας γενικά- γυαλί, χαρτί, χαρτόνι, πλαστικό, µέταλλα) καθώς και άλλα µη επικίνδυνα απόβλητα. ΕΙΑ ΑΜΙΓΩΣ ΜΟΛΥΣΜΑΤΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ (ΕΙΑ-ΜΧ) Ιστοί και όργανα ανθρώπινου σώµατος, αίµα ή άλλα βιολογικά υγρά, καθετήρες, γάντια, χειρουργικά εργαλεία κ.λπ.. ΕΙΑ ΜΕ ΤΑΥΤΟΧΡΟΝΑ ΤΟΞΙΚΟ & ΜΟΛΥΣΜΑΤΙΚΟ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ(ΕΙΑ- ΜΧ) Απόβλητα από µικροβιολογικές- βιοχηµικές εξετάσεις, ανατοµικά, παθολογοανατοµικά , από χηµειοθεραπείες, πλάκες, τριβλία καλλιέργειας, κ.λπ.. ΕΙΑ ΑΜΙΓΩΣ ΤΟΞΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ (ΕΙΑ-ΤΧ)

40

Βαρέα µέταλλα, υδράργυρος, επικίνδυνες χηµικές ενώσεις, έλαια εκροής, αµίαντος, ληγµένα & άλλα άχρηστα φάρµακα κ.λπ.. ΕΙΑ ΑΙΧΜΗΡΑ- ΟΞΥΑΙΧΜΑ ΙΑΤΡΙΚΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ (τα οποία εντάσσονται στα µολυσµατικού χαρακτήρα) Σύριγγες, βελόνες, νυστέρια, λάµες και άλλα αιχµηρά αντικείµενα. ΑΛΛΑ ΙΑΤΡΙΚΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ Ραδιενεργά, µπαταρίες, συσκευασίες µε αέρια υπό πίεση. Οι υποδοχείς αποβλήτων, ανάλογα µε το φόρτο εργασίας αποµακρύνονται σε τακτά χρονικά διαστήµατα και όταν είναι κατά τα ¾ γεµάτοι, µεταφέρονται όσο το δυνατό ασφαλέστερα, στο χώρο παραγωγής τους. Ακολουθείται πάντα η σωστή γραµµή διαχείρισης. . Η ∆ιαχείριση Ιατρικών Αποβλήτων διέπεται από τις εξής αρχές.

Την αρχή της προφύλαξης και πρόληψης δηµιουργίας αποβλήτων-Επιδιώκεται ο περιορισµός του όγκου και η µείωση των συνεπειών για υγεία και περιβάλλον (ανακύκλωση κ.λ.π.)

Την αρχή της εγγύτητας. Τα απόβλητα οδηγούνται στην πλησιέστερη εγκατάσταση επεξεργασίας-εφόσον είναι περιβαλλοντικά αποδεκτό.

Την αρχή της επανόρθωσης των ζηµιών στο περιβάλλον, την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» µε έµφαση στην ευθύνη του παραγωγού των αποβλήτων.

Οφείλουµε να συµµορφωνόµαστε όλοι ανεξαιρέτως σε θέµατα δηµόσιας υγείας , στην αντίθετη περίπτωση, ασκείται αυτεπάγγελτη δίωξη κατά παντός υπευθύνου. Απαιτούνται τεράστια κόστη για την ορθολογική διαχείριση των Ι.Α. (15

Ε/χαρτοκιβώτιο περίπου). «Ο ρυπαίνων πληρώνει», σύµφωνα µε τις επιταγές της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στο παρελθόν έχουν αναφερθεί αποτρόπαια περιστατικά σε νοσοκοµεία εξαιτίας της λανθασµένης διαχείρισης των απορριµµάτων γενικότερα. Ας ελπίσουµε να µην επαναληφθούν αναλαµβάνοντας ο καθένας τις ευθύνες του.

41

ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΠΡΟΦΟΡΙΚΩΝΠΡΟΦΟΡΙΚΩΝΠΡΟΦΟΡΙΚΩΝΠΡΟΦΟΡΙΚΩΝ

ΠΑΡΟΠΑΡΟΠΑΡΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΩΝΥΣΙΑΣΕΩΝΥΣΙΑΣΕΩΝΥΣΙΑΣΕΩΝ

42

Ο1 ΛΟΙΜΩΞΗ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΙΟΥΣ HPV Θεόδωρος Ε. Καλαµπόκας, ∆ιδάκτωρ Πανεπιστηµίου Αθηνών, M.Sc. Εθνικής Σχολής ∆ηµόσιας Υγείας, Ειδικευόµενος Ιατρός Μαιευτήρας-Γυναικολόγος Β’ Μαιευτικής & Γυναικολογικής Κλινικής Πανεπιστηµίου Αθηνών, «Αρεταίειο Νοσοκοµείο» Ο καρκίνος του τραχήλου της µήτρας είναι η δεύτερη πιο συχνή κακοήθεια που προκαλεί το θάνατο µεταξύ του γυναικείου πληθυσµού παγκοσµίως και η τρίτη κύρια αιτία θανάτου από καρκίνο στις γυναίκες σε όλο τον κόσµο, µετά τον καρκίνο του µαστού και του πνεύµονα. Αν και η θνησιµότητα από τον τραχηλικό καρκίνο έχει µειωθεί λόγω της εισαγωγής της κυτταρολογικής εξέτασης κατά Παπανικολάου (Pap-test), o καρκίνος του τραχήλου της µήτρας, ακόµα και σήµερα παραµένει σηµαντικό νοσολογικό πρόβληµα µε πολλές ψυχολογικές αλλά και κοινωνικοοικονοµικές προεκτάσεις για τις προσβεβληµένες γυναίκες . Υπολογίζεται ότι ο αριθµός των αναφερόµενων περιστατικών καρκίνου του τραχήλου κάθε χρόνο ξεπερνά το µισό εκατοµµύριο, µε πάνω από το 80% εξ’ αυτών να εµφανίζονται στις αναπτυσσόµενες χώρες. Μάλιστα παγκοσµίως σηµειώνονται περισσότεροι από 250.000 θάνατοι ετησίως από καρκίνο του τραχήλου της µήτρας. Η νόσος µπορεί να προσβάλλει γυναίκες ακόµη και στην ηλικία των 25 ετών, αν και η συχνότητα εµφάνισης του καρκίνου του τραχήλου είναι µεγαλύτερη σε γυναίκες άνω των 35 ετών. Τα διαθέσιµα προγράµµατα προδιαγνωστικού ελέγχου, µπορούν να αναδείξουν τα µη φυσιολογικά και προκαρκινικά κύτταρα στον τράχηλο, αλλά δεν προλαµβάνουν την αιτία των τραχηλικών ανωµαλιών, δηλαδή την επίµονη λοίµωξη από ογκογόνους τύπους HPV , που αποτελούν κύριο και αποδεδειγµένο αιτιοπαθογενετικό παράγοντα της νόσου. Καθώς η ανάπτυξη προληπτικών εµβολίων κατά των ιών αυτών γίνεται πραγµατικότητα, οι ειδικοί διερευνούν πλέον τα µακροπρόθεσµα οφέλη των στρατηγικών εµβολιασµού για την υγεία και την οικονοµία σε σχέση µε την αντιµετώπιση του καρκίνου του τραχήλου στις γυναίκες. Στην Ελλάδα κυκλοφορούν ήδη δύο είδη εµβολίων, το Gardasil (τετραδύναµο εµβόλιο, καλύπτει 4 πρωτεΐνες του ιού HPV, τους τύπους 6,11,16,18) και το Cervarix (διδύναµο εµβόλιο, καλύπτει δύο πρωτεΐνες του ιού HPV, τους τύπους 16 και 18). Οι τύποι του ιού HPV 6,11 ευθύνονται για το 90 % των περιπτώσεων οξυτενών κονδυλωµάτων της γεννητικής περιοχής, ενώ οι τύποι 16,18 ευθύνονται για το 70% περίπου των περιπτώσεων καρκινογένεσης του τραχήλου της µήτρας. Όταν µιλάµε για τύπους του ιού, εννοούµε τις πρωτεΐνες, τα διαφορετικά αντιγόνα τα οποία προκαλούν ποικίλου βαθµού λοιµώξεις στις γυναίκες, αναλόγως το στέλεχος του ιού µε το οποίο έχουν µολυνθεί. Είναι βέβαιο ότι η αποτελεσµατικότητα των προγραµµάτων εµβολιασµού έναντι των ιών HPV θα κριθεί σε βάθος χρόνου και από την ενηµέρωση των νέων γυναικών για την παθοφυσιολογία των ιών. Γι’ αυτό σήµερα ο σχεδιασµός και η εφαρµογή κατάλληλων εκπαιδευτικών προγραµµάτων και η αξιολόγηση των αποτελεσµάτων τους είναι κριτικής σηµασίας ζητήµατα για το µέλλον και τη σε βάθος χρόνου αντιµετώπιση των ιών HPV και του καρκίνου του τραχήλου της µήτρας. Επιπλέον, θα πρέπει να γίνει αντιληπτό, ότι ο προληπτικός εµβολιασµός για τον HPV ιό, δεν θα πρέπει σε καµία περίπτωση να αντικαταστήσει τον περιοδικό έλεγχο µε το τεστ κατά Παπανικολάου, που θα διαγνώσει και άλλες αλλοιώσεις κυτταρολογικές µη οφειλόµενες απαραίτητα στον ιό, π.χ. φλεγµονές κ.ά.

43

Ο2 ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑΣ ΣΤΕΛΕΧΩΝ E.COLI ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΑΠΟΜΟΝΩΘΕΙ ΣΕ ΝΕΡΑ ΑΠΟ ΚΟΛΥΜΒΗΤΙΚΕΣ ∆ΕΞΑΜΕΝΕΣ. Παπατζιτέ Ο.,1,2 Παππά Ο., 1 Καραγκούνη Α.∆.,3 Λυµπεροπούλου ∆. Σ., 3 Καλκάνη Ε., 1 Σαγκανά ∆.Ε., 2 Παπαναστασίου Α., 2 Μαυρίδου Α. 1 1 Τµήµα Ιατρικών Εργαστηρίων, Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυµα Αθηνών 2 Γενικό Νοσοκοµείο ∆υτικής Αττικής 3 Εργαστήριο Μικροβιολογίας, Τοµέας Βιολογίας, Τµήµα Βοτανικής, Πανεπιστήµιο Αθηνών Ο σκοπός της εργασίας ήταν να εκτιµηθεί η επίδραση της χλωρίωσης του νερού στην βιοποικιλότητα της E.coli και να προσδιοριστούν η γενετική ποικιλότητα και οι πιθανές οµοιότητες µεταξύ διαφορετικών κλώνων ανάµεσα σε στελέχη E.coli

αποµονωθέντα από χλωριωµένα και µη-χλωριωµένα νερά κολυµβητικών δεξαµενών. Ολικό γενοµικό DNA αποµονώθηκε από 37 βακτηριακά κύτταρα E.coli χρησιµοποιώντας το QIAampDNA stool Mini Kit της Qiagen. Από τα 37 στελέχη, τα 28 τυποποιήθηκαν επιτυχώς µε την ERIC-PCR. Τα υπόλοιπα 9 στελέχη (8 από χλωριωµένα και 1 από µη χλωριωµένα δείγµατα) θεωρήθηκαν ατυποποίητα. Για την οµαδοποίηση των 28 τυποποιήσιµων στελεχών έγινε και οπτική παρατήρηση και ανάλυση µέσω του λογισµικού προγράµµατος Phylip 3.6.1 .Ο συνδυασµός της οπτικής παρατήρησης και του προγράµµατος Phylip έδωσε 8 ERIC τύπους, από τους οποίους οι 4 περιλαµβάνουν αποκλειστικά χλωριωµένα στελέχη (Ε2, Ε3, Ε4, Ε6). Σε 3 γενότυπους (Ε1, Ε5, Ε8) η πλειοψηφία των στελεχών είναι από µη χλωριωµένα δείγµατα, µε µία εξαίρεση σε κάθε τύπο (28, 5γ και 32 αντίστοιχα). Ενώ τέλος, στον τελευταίο τύπο (Ε7) οµαδοποιήθηκε µόνο ένα µη χλωριωµένο στέλεχος. Φαίνεται να γίνεται µία οµαδοποίηση των αποµονωθέντων στελεχών από χλωριωµένα και µη νερά σε διαφορετικούς ERIC τύπους, Η εργασία αυτή περιέχει προκαταρκτικά αποτελέσµατα και συµπεράσµατα, διότι η µελέτη βρίσκεται σε εξέλιξη.

44

Ο3 ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΑΙΜΟ∆ΟΤΩΝ Μακρή Σοφία1, Βοζόλας Ηλίας1, Μαρκουλάκης Σταύρος1, Τζιµογιάννη Αλεξάνδρα1, Οικονόµου-Petersen Ευφροσύνη2, Κριεµπάρδης Αναστάσιος1,2

1Τµήµα Ιατρικών Εργαστηρίων, ΑΤΕΙ Αθηνών, 2Εθνικό Κέντρο Αιµοδοσίας ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Σύµφωνα µε πρόσφατες µελέτες (Hanson et al. 2009) οι εθελοντές αιµοδότες είναι η πιο ασφαλής πηγή αίµατος για µία χώρα σε αντίθεση µε τους αιµοδότες συγγενικού περιβάλλοντος που τις περισσότερες φορές αιµοδοτούν ύστερα από πίεση ενός µικρού ή µεγάλου χειρουργείου. Σε πολλές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η µείωση των αποθεµάτων αίµατος είναι ένα αναµφισβήτητο γεγονός και για αυτό έχουν ενοχοποιηθεί πολλοί παράγοντες. Τα Κέντρα Αίµατος προσπαθούν µέσω προγραµµάτων διαφωτισµού και εκπαίδευσης να προσεγγίσουν νέους εθελοντές αιµοδότες. Καθώς περνάνε τα χρόνια, επιβεβαιώνεται όχι µόνο η µείωση των ενεργών εθελοντών αιµοδοτών αλλά και των νέων αιµοδοτών που πιθανά και να αντιπροσωπεύουν µία ασφαλή δεξαµενή αίµατος για τις επόµενες γενιές. Στόχος της παρούσας µελέτης ήταν να βρεθεί η αντίληψη των αιµοδοτών για την εθελοντική αιµοδοσία στην Ελλάδα, προκειµένου τα αποτελέσµατα και τα συµπεράσµατα να χρησιµοποιηθούν µελλοντικά σε προσπάθειες ευαισθητοποίησης των πολιτών για την εθελοντική προσφορά αίµατος. ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟ∆ΟΙ: Μετά τη µελέτη της πρόσφατης βιβλιογραφίας σχετικά µε τον εθελοντισµό και τη δωρεά αίµατος φτιάχτηκε ερωτηµατολόγιο το οποίο περιείχε γενικές και ειδικές ερωτήσεις. Οι γενικές ερωτήσεις αφορούσαν την ηλικία, το φύλο, το µορφωτικό επίπεδο κ.α. ενώ οι ειδικές ερωτήσεις εστίαζαν στον εθελοντισµό και τη δωρεά αίµατος. Το πρώτο σκέλος του ερωτηµατολογίου, ξεχώριζε τα άτοµα ανάλογα το φύλο, την ηλικία, το µορφωτικό επίπεδο αλλά και το επάγγελµα, ενώ το δεύτερο τα διαχώριζε σε αιµοδότες και µη αιµοδότες. Οι επιλογές των ατόµων ήταν τυχαίες (n=476). Επιλέχθηκαν άτοµα που προτιµούν για τον ελεύθερο χρόνο τους καφετερίες, µεγάλα εµπορικά καταστήµατα, περαστικοί από διάφορες συνοικίες της Αθήνας, άτοµα που χρησιµοποιούν τα µέσα µαζικής µεταφοράς, νεαρά άτοµα από φροντιστήρια µέσης εκπαίδευσης και ξένων γλωσσών αλλά και φοιτητές. Η καταχώρηση των ερωτηµατολογίων καθώς και η στατιστική επεξεργασία τους έγινε µε τη βοήθεια προγράµµατος λογιστικών φύλλων. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ: Σύµφωνα µε τα αποτελέσµατα στο ερωτηµατολόγιο απάντησαν 476 άτοµα διαφορετικών χαρακτηριστικών και προτιµήσεων. Ο πρώτος διαχωρισµός/κατάταξη έγινε ανάλογα µε το φύλο (Πίνακας 1). Τα αποτελέσµατα δείχνουν ότι το ποσοστό των µη αιµοδοτών στον πληθυσµό των γυναικών ήταν µεγαλύτερο από εκείνο των αντρών ενώ στον πληθυσµό των αιµοδοτών υπερείχαν κατά πολύ οι άντρες. Επιπρόσθετα, οι πρώην εθελοντές αιµοδότες ήταν άντρες και κατείχαν τριπλάσιο ποσοστό από αυτό των γυναικών. Ο δεύτερος διαχωρισµός/κατάταξη έγινε ανάλογα µε την ηλικία (Πίνακας 2). Οι νεαρές ηλικίες µεταξύ 12 και 18 ετών δηλώνουν ότι επιθυµούν να συµβάλουν στην εθελοντική αιµοδοσία. Αξιοσηµείωτο ήταν το γεγονός ότι καθώς αυξάνει το ηλικιακό εύρος µειώνεται και η συµµετοχή στο θεσµό της εθελοντικής αιµοδοσίας. Από την άλλη, ποικίλοι λόγοι απωθούν τους νέους από την διαδικασία της αιµοδοσίας κάτι που φαίνεται από το γεγονός ότι οι περισσότεροι ήταν στο παρελθόν ενεργοί εθελοντές αιµοδότες. Ο τρίτος διαχωρισµός/κατάταξη έγινε ανάλογα µε το µορφωτικό επίπεδο (Πίνακας 3). Βρέθηκε συσχέτιση ανάµεσα στο µορφωτικό επίπεδο και το ποσοστό αιµοδοσίας. Τέλος, στον διαχωρισµό ανάλογα µε την επαγγελµατική δραστηριότητα (µη εµφανιζόµενα αποτελέσµατα), δεν βρέθηκε στατιστικά σηµαντική διαφορά.

45

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ: Η µελέτη πιθανά να βοηθήσει στην ευαισθητοποίηση του γενικού πληθυσµού και ειδικά των νέων για την εθελοντική προσφορά αίµατος. Περισσότερες µελέτες σε µεγαλύτερο δείγµα πληθυσµού πιθανά να δώσουν τα ακριβή αίτια και τους λόγους της αποχής των νέων από την εθελοντική αιµοδοσία.

Φύλο Αιµοδότες Μη αιµοδότες Πρώην αιµοδότες ΣΥΝΟΛΟ

Άνδρες 84 121 37 242 Γυναίκες 55 168 11 234

ΣΥΝΟΛΟ 139 289 48 476

ΠΙΝΑΚΑΣ 1

Ηλικίες Αιµοδότες Μη αιµοδότες Πρώην αιµοδότες ΣΥΝΟΛΟ

12 – 18 7 83 3 93 19 – 26 45 107 12 164 27 – 33 20 45 8 73 34 – 40 29 19 11 59 41 – 47 19 17 10 46 48 – 54 19 18 4 41

ΣΥΝΟΛΟ 139 289 48 476

ΠΙΝΑΚΑΣ 2

Μορφωτικό επίπεδο Αιµοδότες Μη αιµοδότες Πρώην αιµοδότες ΣΥΝΟΛΟ

Απόφοιτος ∆ηµοτικού

2 15 1 18

Απόφοιτος Γυµνασίου

40 28 2 70

Απόφοιτος Λυκείου 150 100 60 310 Απόφοιτος ΤΕΙ/ ΑΕΙ 40 34 2 76

Μεταπτυχιακές Σπουδές

2 0 0 2

ΣΥΝΟΛΟ 234 177 65 476

ΠΙΝΑΚΑΣ 3

46

Ο4 ΣΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΟΨΕΙΣ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΘΕΛΟΝΤΙΚΗ ΑΙΜΟ∆ΟΣΙΑ Σπανοπούλου Αναστασία-Μαρία1, Τζίρµπα Ειρήνη1, Τζιµογιάννη Αλεξάνδρα1, Οικονόµου Ευφροσύνη-Petersen2, Κριεµπάρδης Αναστάσιος1,2

1Τµήµα Ιατρικών Εργαστηρίων, ΑΤΕΙ Αθηνών, 2Εθνικό Κέντρο Αιµοδοσίας

ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Η εθελοντική προσφορά αίµατος, αποτελεί έναν από τους σηµαντικότερους κρίκους του κοινωνικού εθελοντισµού. Η εθελοντική αιµοδοσία δεν είναι απλά φιλανθρωπία, είναι βασικός πυλώνας του δηµοσίου συστήµατος υγείας και έµπρακτη έκφραση κοινωνικής αλληλεγγύης. Σύµφωνα µε Πανελλαδική έρευνα της MRB Hellas S.A. η άποψη της κοινής γνώµης για την προσφορά αίµατος στη χώρα µας είναι αρνητική και το 42% τη θεωρεί επικίνδυνη. Στόχος της παρούσας µελέτης ήταν να καταγραφεί και αναλυθεί η άποψη των νέων (<30 έτη) για την εθελοντική προσφορά αίµατος. ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟ∆ΟΙ: Μετά τη µελέτη της πρόσφατης βιβλιογραφίας σχετικά µε την εθελοντική αιµοδοσία, αλλά και παλαιότερων ερευνών, φτιάχτηκε ερωτηµατολόγιο το οποίο περιείχε γενικές και ειδικές ερωτήσεις, µε ειδική βαθµολογική κλίµακα, η οποία κυµαινόταν από 3 (συµφωνώ) έως -3 (διαφωνώ) σύµφωνα µε την θεωρία τροποποίησης της συµπεριφοράς (Behavior Modification Plan). Οι γενικές ερωτήσεις αφορούσαν την ηλικία, το φύλο, το µορφωτικό επίπεδο κ.α. ενώ οι ειδικές ερωτήσεις εστίαζαν στην εθελοντική αιµοδοσία και τις στάσεις και τις απόψεις των νέων (<30 έτη). Το πρώτο σκέλος του ερωτηµατολογίου, ξεχώριζε τα άτοµα ανάλογα µε το φύλο, την ηλικία, το µορφωτικό επίπεδο αλλά και το επάγγελµα, ενώ το δεύτερο τα διαχώριζε σε αιµοδότες και µη αιµοδότες, προσπαθώντας να κατανοήσει τα αίτια αυτών των επιλογών τους. Οι επιλογές του δείγµατος ήταν τυχαίες (n=500, 46%=άντρες και 54%=γυναίκες). Επιλέχθηκαν νέα άτοµα από όλα τα µορφωτικά επίπεδα, κοινωνικά στρώµατα και επαγγέλµατα. Η καταχώρηση των ερωτηµατολογίων καθώς και η στατιστική επεξεργασία τους έγινε µε τη βοήθεια προγράµµατος λογιστικών φύλλων (excel) και SPSS. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ: Σύµφωνα µε τα αποτελέσµατα οι νέοι δεν ήταν τακτικοί εθελοντές αιµοδότες παρόλο που έκφραζαν θετική στάση απέναντι στο θεσµό (76,8%) και µόνο το 5,6% του δείγµατος αντιπροσώπευε την αρνητική στάση (-1), ενώ το 56% ήταν ενηµερωµένο για τα αίτια προσωρινού ή µόνιµου αποκλεισµού από τη διαδικασία. Οι νέοι που είχαν δώσει αίµα έστω και µία φορά άγγιζαν το ποσοστό του 46% (67% συγγενικού περιβάλλοντος) αλλά πολύ λόγοι τους αποτρέπουν να µπουν στην ίδια διαδικασία (περιβάλλον αιµοδοσίας, φόβος, αµηχανία κ.α.). Το πιο παράδοξο εύρηµα ήταν ότι οι µισοί από τους ερωτηθέντες δε γνωρίζουν εάν θα ήθελαν να γίνουν εθελοντές αιµοδότες και το 18% του δείγµατος δεν ήταν καθόλου ενηµερωµένο για τις ανάγκες της χώρας µας σε επάρκεια αίµατος. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ: Τα στοιχεία δείχνουν ότι κυριαρχούν φόβοι και προκαταλήψεις στους νέους σε σχέση µε την προσφορά αίµατος και πιθανά να αποδεικνύουν ότι οι προσπάθειες ενηµέρωσης είναι ανεπαρκείς ή άστοχες. Οι πληροφορίες είναι σηµαντικές και δείχνουν ότι η εθελοντική αιµοδοσία στους νέους (<30 έτη) είναι πολύ περιορισµένη. Ο κύριος λόγος αιµοδότησης είναι η κάλυψη των αναγκών ατόµων συγγενικού περιβάλλοντος. Τα δεδοµένα αυτά πρέπει να µελετηθούν και να ληφθούν επιπλέον µέτρα (κίνητρα) στο σχεδιασµό του θεσµού της εθελοντικής αιµοδοσίας από τους αρµοδίους φορείς. Έρευνα σε µεγαλύτερο δείγµα πληθυσµού πιθανά να είναι αναγκαία.

47

Ο5 ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΣΤΑΣΕΩΝ ΤΩΝ ΣΠΟΥ∆ΑΣΤΩΝ ΣΕΥΠ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΗΝ ΑΙΜΟ∆ΟΣΙΑ Αγναντής Χρήστος1, Πλαγεράς Παναγιώτης1, Παπαθανασίου Ιωάννα2, Παδιώτης Κωνσταντίνος1, Μακρή Αρετή2, Κακάβας Κωνσταντίνος2

1Τµήµα Εργαστηρίων, ΑΤΕΙ Λάρισας, 1Τµήµα Νοσηλευτικής, ΑΤΕΙ Λάρισας ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Η ανάγκη αφενός για ασφαλές αίµα και αφετέρου για διαρκή κάλυψη µε επαρκείς και κατάλληλες ποσότητες αίµατος, επιβάλει την επιπλέον διάδοση της εθελοντικής αιµοδοσίας στην Ελλάδα. Ο σκοπός της παρούσας µελέτης ήταν να εξεταστεί λεπτοµερειακά η συµπεριφορά και τα συναισθήµατα των σπουδαστών του ΑΤΕΙ Λάρισας απέναντι στο θεσµό της αιµοδοσίας. ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟ∆ΟΙ: Τον πληθυσµό της µελέτης αποτέλεσαν 100 σπουδαστές της Σχολής Επαγγελµάτων Υγείας Πρόνοιας ΤΕΙ Λάρισας ηλικίας 18 – 30 ετών (µ.ο. 20,73). Επιλέχθηκε η απλή τυχαία δειγµατοληψία σε συνδυασµό µε την δειγµατοληψία κατά στρώµατα. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ: Έχει αιµοδοτήσει έστω µία φορά το 27% του δείγµατος ενώ για το υπόλοιπο 73% οι λόγοι που δεν το έκαναν έως τώρα αποτυπώνονται στο παρακάτω γράφηµα:

Γράφηµα 1. Ποιος ο λόγος που δε δώσατε αίµα έως τώρα; Στην ερώτηση σε ποιον θα έδιναν αίµα αν το χρειαζόταν επειγόντως τα ποσοστά ανταπόκρισης είναι πολύ µεγάλα, ακόµα και στους µη αιµοδότες.

αιµοδότης % µη αιµοδότης % ένας φίλος 24 88,89 62 84,93από την οικογένεια 27 100 70 95,89από τη χολή 20 74,07 42 57,63ένας γνωστός 18 66,67 43 58,9

Τέλος πιστεύουν ότι οι εθελοντές αιµοδότες δίνουν αίµα κυρίως παρακινούµενοι από την δικιά τους διάθεση για προσφορά

Γράφηµα 2. Για ποιους λόγους πιστεύετε ότι δίνει κάποιος εθελοντικά αίµα; ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ: Είναι φανερή αφενός η έλλειψη προγραµµάτων παρακίνησης για εθελοντική αιµοδοσία, αφετέρου η ανάγκη για πληρέστερη ενηµέρωση έτσι ώστε

1 3

3 4

1 8

1 5

3 4

1

3

0 1 0 2 0 3 0 4 0

φ ό β ο γ ι α π ό ν ο

δ ε ν υ π ή ρ ξ ε α ν ά γ κ η

ι α τ ρ ι κ ο ί λ ό γ ο ι

φ ό β ο ό τ ι µ π ο ρ ε ί ν α β λ ά ψ ε ι

α µ έ λ ε ι α

π ε ρ ι ο ρ ι σ µ έ ν ο ς χ ρ ό ν ο ς

ά λ λ ο

αιτ

ία

α ρ ι θ µ ό ς α π α ν τ ή σ ε ω ν

5 7

1 2

2 4

9

2 1

5

1 8

0 1 0 2 0 3 0 4 0 5 0 6 0

β ο ή θ ε ια

κ ά ρ τ α α ιµ ο δ .

α ν θ ρ ω π ισ τ ικ ο ύ ς

δ ικ ιά ς τ ο υ υ γ ε ία ς

ε υ α ισ θ η τ ο π ο ίη σ η

σ υ ν α ισ θ ή µ α τ α

π α λ α ιό τ ε ρ η α ν ά γ κ η

α ρ ι θ . α π α ν τ . %

48

να εξαλειφθεί ο φόβος των σπουδαστών και να προσεγγίσουν το ζήτηµα της εθελοντικής αιµοδοσίας µε µεγαλύτερη ευαισθητοποίηση. Είναι διατεθειµένοι στην συντριπτική τους πλειοψηφία όµως να αιµοδοτήσουν αν παραστεί ανάγκη και αναγνωρίζουν στους αιµοδότες την ανθρώπινη και αλτρουιστική πλευρά της πράξης τους.

49

Ο6 Σ Τ Α ΣΗ Τ Ω Ν Ε Π ΑΓ Γ Ε Λ ΜΑ Τ Ι ΩΝ ΥΓ Ε ΙΑ Σ Γ Ι Α Τ Η Ν Ε Θ Ε Λ Ο ΝΤ Ι ΚΗ Α ΙΜ Ο ∆ Ο ΣΙ Α Γυφτονικολός Αθανάσιος1, Καραδήµας Κλέων1, Τζιµογιάννη Αλεξάνδρα1, Οικονόµου-Petersen Ευφροσύνη2, Κριεµπάρδης Αναστάσιος1,2

1Τµήµα Ιατρικών Εργαστηρίων, ΑΤΕΙ Αθηνών, 2Εθνικό Κέντρο Αιµοδοσίας

ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Στις µέρες µας τα αποθέµατα αίµατος παγκοσµίως έχουν µειωθεί δραµατικά. Ένας από τους λόγους είναι οι µεγάλες χειρουργικές επεµβάσεις καθώς και οι σύγχρονες θεραπευτικές µέθοδοι. Πρόσφατες µελέτες δείχνουν µία µείωση στην προσέλευση των εθελοντών αιµοδοτών. Στη παρούσα µελέτη γίνεται προσπάθεια για καταγραφή του επιπέδου ενηµέρωσης των εργαζοµένων στον χώρο της υγείας σχετικά µε την εθελοντική αιµοδοσία. ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟ∆ΟΙ: Ερωτηµατολόγιο βασιζόµενο στα πρότυπα του Συµβουλίου της Ιατρικής Έρευνας της Ευρώπης µοιράστηκε σε τρία Νοσοκοµεία, δύο στην Αττική και ένα στην Εύβοια. Το ερωτηµατολόγιο ήταν ανώνυµο και κωδικοποιήθηκε για την ορθή και εύκολη επεξεργασία του. Η επεξεργασία των ερωτηµατολογίων έγινε µε πρόγραµµα επεξεργασίας λογιστικών φύλλων για να διεξαχθούν ασφαλή συµπεράσµατα και υπολογίστηκε η διάµεσος και η µέση απόκλιση τετραγώνου για να διεξαχθούν ασφαλή συµπεράσµατα. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ: Ερωτήθηκαν 510 επαγγελµατίες υγείας εκ των οποίων 200 δεν απάντησαν ποσοστό της τάξεως 28.1%. Από τα ερωτηµατολόγια βρέθηκαν 87 συστηµατικοί εθελοντές αιµοδότες, ποσοστό 17%. Ο εθελοντισµός και η βοήθεια προς τον συνάνθρωπο παρακινούν τους εργαζόµενους στο χώρο της υγείας να προσφέρουν αίµα, ενώ η ύπαρξη ή ο φόβος αναιµίας αποτελεί κύριο λόγο αποφυγής αιµοδοτήσεων. Σηµαντικό ποσοστό θεωρεί ότι είναι ορθά ενηµερωµένοι για την εθελοντικής αιµοδοσία (52%) καθώς και για τα µειωµένα αποθέµατα αίµατος στη χώρα µας. Εξίσου σηµαντικό ποσοστό (48%) όµως θεωρεί ότι τα µέτρα ενηµέρωσης δεν είναι επαρκή και δε γνωρίζουν ότι η χώρα µας έχει ανάγκη από περισσότερο αίµα. Ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι το 30% των ερωτηθέντων δηλώνει ότι θα αιµοδοτούσε προκειµένου να διαπιστώσει πιθανή µόλυνση του από τους ελεγχόµενου ιούς, γεγονός που υπογραµµίζει την ανάγκη συστηµατικής και επιστηµονικά τεκµηριωµένης παρέµβασης για την αιµοδοσία στον χώρο της υγείας. Αισιόδοξο είναι το γεγονός ότι το σύνολο των ερωτηθέντων συµφωνεί µε την άποψη ότι πρέπει να διατηρηθεί ο θεσµός της εθελοντικής µη αµειβόµενης αιµοδοσίας και διαφωνεί µε την ιδέα της επί πληρωµή αιµοδοσίας. Το πιο παράδοξο εύρηµα ήταν ότι 31% αδιαφορεί για τα αποθέµατα καθώς και για την δωρεά αίµατος και δε θα έβαζε τον εαυτό του σε διαδικασία αιµοδοσίας. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ: Οι εργαζόµενοι στον χώρο της υγείας αν και έρχονται σε καθηµερινή βάση αντιµέτωποι, είτε έµµεσα είτε άµεσα, µε το πρόβληµα της επάρκειας αίµατος φαίνονται να µην είναι επαρκώς ενηµερωµένοι για το θεσµό της εθελοντικής προσφοράς αίµατος, παρόλο που σηµαντικό ποσοστό από αυτούς δηλώνει ότι αιµοδοτεί συστηµατικά. Η σωστή ενηµέρωση των εργαζοµένων στον χώρο της υγείας θα µπορούσε να βοηθήσει στη κατεύθυνση της προσέλκυσης αιµοδοτών από τον χώρο του συγγενικού περιβάλλοντος των ασθενών, µε τους οποίους οι εργαζόµενοι έρχονται σε καθηµερινή επαφή.

50

Ο7 ΕΘΕΛΟΝΤΙΚΗ ΑΙΜΟ∆ΟΣΙΑ: ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΕ ΑΙΜΟ∆ΟΤΕΣ ΚΑΙ ΜΗ ΑΙΜΟ∆ΟΤΕΣ Κώτση Μάνθα1, Γρύλλου Χαρίκλεια1, Τζιµογιάννη Αλεξάνδρα1, Οικονόµου-Petersen Ευφροσύνη2, Κριεµπάρδης Αναστάσιος1,2

1Τµήµα Ιατρικών Εργαστηρίων, ΑΤΕΙ Αθηνών, 2Εθνικό Κέντρο Αιµοδοσίας

ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Μία από τις κυριότερες µορφές του εθελοντισµού αποτελεί και η εθελοντική αιµοδοσία. Στη χώρα µας, υπάρχουν ευαισθητοποιηµένοι, µη αµειβόµενοι εθελοντές αιµοδότες που αιµοδοτούν σε τακτά χρονικά διαστήµατα ενώ την µεγαλύτερη οµάδα των αιµοδοτών αποτελούν οι αιµοδότες συγγενικού περιβάλλοντος. Παράγοντες που θεωρούνται υπεύθυνοι για την αποστασιοποίηση των ανθρώπων από την διαδικασία της αιµοδοσίας είναι η ελλιπής ενηµέρωση, µε αποτέλεσµα, να επικρατεί φόβος σχετικά µε τη διαδικασία. Ο σκοπός αυτής της µελέτης ήταν η σύγκριση απόψεων ανάµεσα σε εθελοντές και µη αιµοδότες για να γίνουν κατανοητοί οι λόγοι που κάποιος απέχει από την αιµοδοσία και αντίστροφα. ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟ∆ΟΙ: Το ερωτηµατολόγιο αποτέλεσε το βασικό εργαλείο για τη διεξαγωγή της µελέτης, το οποίο συµπληρώθηκε ανώνυµα από τυχαίο δείγµα (n=300) και περιείχε ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής. Η επεξεργασία των αποτελεσµάτων έγινε µέσω του προγράµµατος επεξεργασίας λογιστικών φύλλων (Microsoft Excel). ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ: Σύµφωνα µε τα αποτελέσµατα, βρέθηκαν 90 εθελοντές αιµοδότες στο σύνολο των 300 ερωτηθέντων, ποσοστό που αγγίζει το 30%. Το 34,8% από το σύνολο των ανδρών ήταν εθελοντές αιµοδότες ενώ από το σύνολο των γυναικών µόνο το 26,2%. Όσον αφορά την ηλικία των ερωτηθέντων παρατηρήθηκε µία υπεροχή των εθελοντών αιµοδοτών της ηλικίας 40 – 60 ετών (64%), σε αντίθεση µε το 36% των εθελοντών αιµοδοτών ηλικίας 18 – 39 ετών. Το 52% θεωρεί ως κατάλληλο τρόπο ενηµέρωσης για την αιµοδοσία την εξοικείωση από την παιδική ηλικία, το 24% τον τύπο και τα Μέσα Μαζικής Ενηµέρωσης (ΜΜΕ) και το υπόλοιπο 24% την ενηµέρωση από τα κέντρα αιµοδοσίας. Για τους παράγοντες που παρεµποδίζουν την αιµοδοσία το 18% ανήκει στις αναιµίες, το 12% στην υπέρταση, το 10% στον χαµηλό σίδηρο και το υπόλοιπο 6% στον χαµηλό αιµατοκρίτη. Το 50% των µη εθελοντών αιµοδοτών δηλώνει ότι η ψυχολογική πίεση/φόβος που υπέστησαν όταν έδωσαν για µια φορά αίµα τους ώθησε στη διακοπή της αιµοδοσίας ενώ το υπόλοιπο 50% µοιράζεται στην τραυµατική εµπειρία (27%) και στο γεγονός ότι δεν αποσκοπεί κάπου (23%). ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ: Σύµφωνα µε τα αποτελέσµατα παρατηρήθηκε µία αποχή του κόσµου από την εθελοντική αιµοδοσία γεγονός το οποίο οφείλεται κατά ένα µέρος στο φόβο και την αδιαφορία-αµέλεια. Η ανεπαρκής ενηµέρωση σχετικά µε την αιµοδοσία επιβαρύνει στο έπακρον την αποστασιοποίηση των πολιτών από τη διαδικασία, γεγονός το οποίο αποδέχονται και οι ίδιοι δηλώνοντας άγνοια. Η µελέτη παρουσιάζει τις απόψεις των ερωτηθέντων (αιµοδότες/µη αιµοδότες) και αναφέρει πιθανούς τρόπους βελτίωσης του συστήµατος (ενηµέρωση µε ποικίλους τρόπους). Περισσότερο δείγµα πρέπει να µελετηθεί για να διεξαχθούν ασφαλή συµπεράσµατα.

51

Ο8 ΚΥΡΙΑ ΑΙΤΙΑ ΑΠΟΡΡΙΨΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΙΜΟ∆ΟΣΙΑ Κουσουνάδης Παρασκευάς1, Χατζηαγγέλου Γεώργιος1, Σταµούλης Κωνσταντίνος2, Φακίτσα Βαλσάµω2, Παπακωνσταντίνου Μαρία2, Τζιµογιάννη Αλεξάνδρα1, Οικονόµου-Petersen Ευφροσύνη3, Κριεµπάρδης Αναστάσιος1,3 1Τµήµα Ιατρικών Εργαστηρίων, ΑΤΕΙ Αθηνών, 2Κέντρο Αιµοδοσίας Νίκαιας 3Εθνικό Κέντρο Αιµοδοσίας ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Τα αίτια τα οποία δε δίνουν το δικαίωµα στον υποψήφιο αιµοδότη να αιµοδοτήσει είναι ποικίλα και πολύπλοκα και χωρίζονται σε εκείνα που απορρίπτουν τον δότη µόνιµα ή προσωρινά. Η λήψη ιστορικού από τον υποψήφιο αιµοδότη είναι ένα συνετό τµήµα της αιµοδοσίας το οποίο και αποτελεί ένα µέρος των διεργασιών για τις οποίες υπάρχουν σαφείς οδηγίες και έχουν θεσπιστεί νόµοι και διατάγµατα από την Ευρωπαϊκή και Ελληνική Νοµοθεσία. Ο σκοπός αυτής της εργασίας ήταν η µελέτη των µόνιµων ή προσωρινών αιτιών αποκλεισµού από την αιµοδοσία σε ένα Περιφερειακό Κέντρο Αιµοδοσίας. ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟ∆ΟΙ: Έγινε συλλογή των απορριφθέντων αιµοδοτών από ένα Κέντρο Αιµοδοσίας του Νοµού Αττικής για το έτος 2006 σύµφωνα µε το ιστορικό τους και έπειτα µελετήθηκαν στατιστικά οι κυριότεροι λόγοι µέσω του προγράµµατος επεξεργασίας λογιστικών φύλλων (Microsoft Εxcel). Πρόκειται για αναδροµική µελέτη όλων των ιστορικών αιµοδοτών που προσήλθαν κατά το έτος 2006 στο Κέντρο προκειµένου να αιµοδοτήσουν, και κρίθηκαν ακατάλληλοι. Στην µελέτη συµπεριελήφθησαν και αιµοδότες οι οποίοι συµµετείχαν σε οργανωµένες εξορµήσεις. Πραγµατοποιήθηκε καταγραφή των απορριφθέντων αιµοδοτών µε την βοήθεια προγράµµατος επεξεργασίας λογιστικών φύλλων και για να διεξαχθούν ασφαλή συµπεράσµατα υπολογίστηκε η διάµεσος και η µέση απόκλιση τετραγώνου. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ: Κατά το έτος 2006 προσήλθαν στο Κέντρο αιµοδοσίας καθώς και στα κινητά συνεργεία αιµοληψίας 33.347 αιµοδότες. Από αυτούς απορρίφθηκαν µε προσωρινό ή µόνιµο αποκλεισµό 4.114 αιµοδότες (12,3%). Από τους 4.114 απορριφθέντες το 69,5% ήταν άντρες και το υπόλοιπο 30,5% γυναίκες. Η µέση ηλικία των αντρών ήταν 37,1 έτη σε αντίθεση µε τις γυναίκες που ήταν τα 35,8 αντίστοιχα. Το κυριότερο αίτιο απόρριψης για µεν τους άντρες ήταν η αυξηµένη διαστολική πίεση (63%) ενώ για δε τις γυναίκες η χαµηλή τιµή της αιµοσφαιρίνης (46,2%). Την άνοιξη, ανεξάρτητα από το φύλο του δότη, παρουσιάστηκαν οι περισσότερες απορρίψεις ποσοστό 26% λόγω των εποχικών αλλεργιών. Στην οµάδα των συστηµατικών εθελοντών αιµοδοτών οι απορριφθέντες είναι σαφώς λιγότεροι (4,8%), και όλοι είχαν απορριφθεί µε προσωρινό αποκλεισµό, γεγονός που δηλώνει ότι αυτή η οµάδα είναι καλύτερα ενηµερωµένη σχετικά µε την αιµοδοσία αποτελώντας µια ασφαλέστερη, τόσο για τον δέκτη όσο και για τον ίδιο τον αιµοδότη, πηγή αιµοδοτών. Από την οµάδα των αιµοδοτών συγγενικού περιβάλλοντος αυτό που εντυπωσιάζει είναι το γεγονός ότι ένα ποσοστό 6%. προσέρχεται να αιµοδοτήσει υπό συνθήκες πίεσης αφού οι περισσότεροι αποκλείστηκαν προσωρινά αφού ήταν άυπνοι, προφανώς κάτω από την ψυχολογική πίεση της εξυπηρέτησης του ασθενούς για τον οποίο αιµοδοτούν. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ: Tο ποσοστό απόρριψης από την αιµοδοσία για το έτος 2006 ήταν 12,3%, ποσοστό αναµενόµενο βάση των διεθνών κατευθυντήριων οδηγιών για την αιµοδοσία. Πανελλαδική µελέτη των αιτιών αποκλεισµού θα βοηθούσε στην χάραξη µίας Εθνικής πολιτικής για την προσέλκυση των εθελοντών αιµοδοτών καθώς και για τα σηµεία που θα πρέπει να επιµείνουν οι προσελκυτές προκειµένου να διασφαλίζεται η ποιότητα του αίµατος αλλά και η ασφάλεια του αιµοδότη.

52

Ο9 ΚΥΤΤΑΡΟ∆ΙΑΧΩΡΙΣΜΟΣ Κούκη Άννα Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων - ΓΝΑ «Γ.ΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ» - Τµήµα Κυτταροµετρίας Ροής

Ο κυτταρικός διαχωρισµός (cell sorting) είναι µια τεχνική αποµόνωσης υψηλής καθαρότητας κυτταρικών υποπληθυσµών µε συγκεκριµένα χαρακτηριστικά. Οι ρίζες του κυτταροδιαχωρισµού βρίσκονται στη δεκαετία του 70 καθώς αυξανόµενο ήταν το ενδιαφέρον για τη µελέτη των βιολογικών και φυσιολογικών λειτουργιών των διαφόρων τύπων λεµφοκυττάρων. Βέβαια η επιθυµία για αποµόνωση όλο και µεγαλύτερου αριθµού κυττάρων, οδήγησε σταδιακά στο πέρασµα από το χηµικό διαχωρισµό (φυκόλη), στο µηχανικό διαχωρισµό και την κατασκευή κυτταροδιαχωριστών ( cell sorters) υψηλής ταχύτητας.

Παρόλο που έχουν περιγραφεί κυτταροδιαχωριστές βασισµένοι σε ηλεκτροακουστικό ή ηλεκτροµηχανικό υδραυλικό σύστηµα, οι πιο εµπορικοί αλλά και διαδεδοµένοι στα εργαστήρια είναι αυτοί των οποίων η λειτουργία στηρίζεται στο πιεζοηλεκτρικό φαινόµενο, όπου η ροή διασπάται σε σταγονίδια καθένα από τα οποία περιέχει τα επιλεγµένα κύτταρα, ηλεκτρικά φορτισµένα, τα οποία περνώντας µέσα από ένα ηλεκτροµαγνητικό πεδίο υψηλής τάσης καταλήγουν στο σωληνάκι µας. Στο εργαστήριο µας διαθέτουµε κυτταροδιαχωριστή moflo της Beckman Coulter.

Αλλά ας αναλύσουµε την διαδικασία ενός κυτταροδιαχωρισµού (sorting). Το sorting ακολουθεί την ανάλυση στην κυψελίδα ροής. Όταν ένα κύτταρο ενδιαφέροντος εντοπιστεί από τα lasers και τα οπτικά συστήµατα , τότε µέσω της ροής µεταφέρεται τάση στο κύτταρο τη στιγµή που αποχωρίζεται από τη ροή η τελευταία σταγόνα. Η σταγόνα τότε αποχωρίζεται µε φορτίο Q0, θετικό ή αρνητικό, γεγονός που εξαρτάται από τη κατεύθυνση του sorting και περνώντας µέσα από το ηλεκτροµαγνητικό πεδίο δύο πυκνωτών, καταλήγει στο σωληνάκι µας. Η όλη διαδικασία απαιτεί µια άψογη ρύθµιση των lasers και των οπτικών συστηµάτων αλλά και σταθερότητα του υδραυλικού συστήµατος και του σχηµατισµού των σταγονιδίων. Άκρως σηµαντική είναι και η ακριβής ρύθµιση του drop delay, της απόστασης δηλαδή από την άκρη του ακροφυσίου έως το σηµείο που το laser συναντά κάθετα τη ροή. Όλοι οι παραπάνω παράγοντες συντελούν στην καθαρότητα του προϊόντος του sorting. Εν συνεχεία τα κύτταρα δίδονται σε εργαστήρια κυτταρογενετικής (FISH) ή σε µοριακά εργαστήρια.

Παρά λοιπόν τη δυσκολία που υπάρχει στη λειτουργία ενός κυτταροδιαχωριστή (sorter) ,ο κυτταροδιαχωρισµός χρησιµοποιείται µε αυξανόµενο ρυθµό τόσο για ερευνητικό σκοπό όσο και για διαφοροδιάγνωση άτυπων, σπάνιων ή µε δύσκολη διαγνωστική προσέγγιση κυτταρικών πληθυσµών.

53

Ο10 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ ∆ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΕΝΟΣ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑΣ ΡΟΗΣ Σκάλκου Μαρία Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων - ΓΝΑ «Γ.ΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ» - Τµήµα Κυτταροµετρίας Ροής

Η κυτταροµετρία ροής έχει εξελιχθεί σηµαντικά τα τελευταία χρόνια. Τα εργαστήριά της αποτελούν κατά κανόνα τµήµατα Ανοσολογικών και Αιµατολογικών εργαστηρίων και το έργο τους είναι κατά πρώτο λόγο διαγνωστικό και κατά δεύτερο ερευνητικό.

Σκοπός της εισήγησης είναι να περιγράψουµε τις ιδιαιτερότητες της διαχείρισης των εργαστηρίων της κυτταροµετρίας ροής και να διερευνήσουµε τις απαιτήσεις της εύρυθµης λειτουργίας τους, λαµβάνοντας υπόψη τις αντίστοιχες απαιτήσεις και των κλινικών ιατρών οι οποίοι κάνουν χρήση των αποτελεσµάτων.

Συγκεκριµένα τα θέµατα τα οποία θα διαπραγµατευτούµε αφορούν : Α)Τις απαιτήσεις προγραµµατισµού των «ραντεβού» και τη σηµασία των πληροφοριών που συνοδεύουν το δείγµα. Β)Τον τρόπο διακίνησης του δείγµατος στο χώρο του εργαστηρίου και τα βήµατα που ακολουθούνται υπό µορφή «σταδίων εργασίας» (workcells) , από την παραλαβή του µέχρι την ολοκλήρωση της εξέτασης και την εξαγωγή του αποτελέσµατος . Γ)Τον τρόπο που παρουσιάζεται η τελική έκθεση στους κλινικούς ιατρούς και τον τρόπο που αρχειοθετούνται τα δεδοµένα. ∆) Τους προβληµατισµούς για τις ιδιαιτερότητες της οικονοµικής διαχείρισης των εργαστηρίων κυτταροµετρίας ροής όσον αφορά τη δυσκολία της εκ των προτέρων γνώσης του κόστους της εξέτασης.

Οι προτάσεις που διατυπώνουµε σκοπεύουν στη βελτίωση της απόδοσης και της λειτουργίας των εργαστηρίων κυτταροµετρίας ροής µε στόχο την ταχύτερη και ακριβέστερη παροχή των αποτελεσµάτων προς όφελος του ασθενούς , την καλύτερη συνεργασία µε τον κλινικό γιατρό και την πιο οικονοµική λειτουργία µέσα στο χώρο παροχής υπηρεσιών υγείας.

54

Ο11 ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑ ΡΟΗΣ – Η ΜΕΤΕΞΕΛΙΞΗ ΜΙΑΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΕ ΜΙΑ ΜΕΘΟ∆Ο ΡΟΥΤΙΝΑΣ ΠΟΥ ΕΓΙΝΕ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ ΣΤΗΝ ΚΛΙΝΙΚΗ ∆ΙΑΓΝΩΣΗ ∆εµερτζή Ευστρατία Ανοσολογικό τµήµα, Εθνικό κέντρο Ιστοσυµβατότητας ΓΝΑ « Γ.ΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ.»

Οι ρίζες της Κυτταροµετρίας Ροής αναφύονται στην δεκαετία του ‘40 ξεκινώντας από την πειραµατική συσκευή του Gucker. Στην σταθερά ανοδική της πορεία της µέσα στον 20ο αιώνα µε κορύφωση στα µέσα της δεκαετίας του 1980 λόγω της εξάπλωσης του AIDS, συνετέλεσε η βελτίωση των τεχνικών συστηµάτων (υδραυλικών και οπτικών) των ηλεκτρονικών υπολογιστών καθώς και της τεχνολογίας παρασκευής και σήµανσης των µονοκλωνικών αντισωµάτων (MoAbs).Σήµερα περισσότεροι από 30.000 Κυτταροµετρητές Ροής αλλά και κυτταροδιαχωριστές (cell sorters) είναι εγκατεστηµένοι διεθνώς µε συµµετοχή σε ερευνητικά πρωτόκολλα καθώς και στην καθηµερινή κλινική πράξη. ΣΚΟΠΟΣ: Η αξιολόγηση της Κυτταροµετρίας Ροής ως µιας σύγχρονης κλινικής διαγνωστικής µεθόδου ρουτίνας σε ένα εργαστήριο τεταρτοβαθµίου Νοσοκοµείου. ΜΕΘΟ∆ΟΣ – ΥΛΙΚΑ: Η µελέτη διενεργήθηκε σε 3 φάσεις : Α) Απογραφή των ζητουµένων εξετάσεων τα τελευταία τρία χρόνια (2006-2008) στα πλαίσια ελέγχου εξωτερικών και εσωτερικών ασθενών. Β) Απογραφή των ζητουµένων εξετάσεων την τριετία 1997-1999. Γ) Απογραφή των χρησιµοποιουµένων τεχνολογιών και πρωτοκόλλων στις δύο αυτές φάσεις ∆) Απογραφή του κόστους των πρωτοκόλλων. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ: α) Οι ενδείξεις της Κυτταροµετρίας Ροής την τριετία 2005-2008 σε σχέση µε 1997-2000 έχουν διαφοροποιηθεί ως προς τον αριθµό, την προέλευση και το είδος των ζητουµένων εξετάσεων. Συγκεκριµένα ο αριθµός έχει υπερδιπλασιαστεί. Η προέλευση των εξετάσεων δεν αφορά µόνο τις Αιµατολογικές Κλινικές και τους ασθενείς µε AIDS, αλλά επεκτάθηκε σε άλλους αποδέκτες κατά σειρά συχνότητας όπως: οι Παθολογικές Κλινικές, η Νευρολογική Κλινική µε αύξηση των εξετάσεων ΕΝΥ, η Νεφρολογική Κλινική και Ρευµατολογική Κλινική, ειδικά µετά την έναρξη θεραπειών που χρησιµοποιούν αντι-CD20, η Οφθαλµολογική Κλινική (υοαλοειδή υγρά) και το Μικροβιολογικό Εργαστήριο (εξιδρώµατα και συλλογές). Το είδος των εξετάσεων το οποίο έχει προστεθεί είναι η αναζήτηση της ελαχίστης υπολειµµατικής νόσου σε οξείες λευχαιµίες και λεµφώµατα, η οποία την δεκαετία 1997-2000 σπανιότατα ζητείτο, ενώ τώρα αποτελεί το 20% της ρουτίνας του Εργαστηρίου Κυτταροµετρίας. Η διαφοροποίηση στην τεχνολογία αφορά την επικράτηση πενταπλών φθορισµών σε σχέση µε διπλών ή τριπλών, του αριθµού των κυττάρων που αναλύονται που αυξήθηκαν κατά µέσο όρο από 50.000 σε 150.000 και τη χρησιµοποίηση αυτοµάτων συστηµάτων ανάλυσης και καταγραφής των αποτελεσµάτων. Παρά την αύξηση του αριθµού των συνδυασµών φθοριοχρωµάτων και την µείωση του παρασκευαστικού έργου, όσον αφορά τον αριθµό σωληναρίων, το κόστος δεν έχει µειωθεί, αλλά παρατηρείται αύξηση 10-15%. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Συνοψίζοντας, διαπιστώνουµε πόσα πολλά πεδία εφαρµογών διαθέτει η κυτταροµετρία ροής. Η δυναµική και η αξία της ενισχύονται από το υψηλό αριθµό κυττάρων που µπορούν να αναλυθούν µέσα σε λίγα λεπτά, την ευαισθησία της και την ευελιξία της ως προς τον αριθµό των αντισωµάτων που µπορούν να χρησιµοποιηθούν σήµερα. Οι ενδείξεις της έχουν πολλαπλασιαστεί και έχουν επεκταθεί σε περισσότερες κλινικές ειδικότητες. Η τεχνολογία και ο αυτοµατισµός στην ανάλυση έχουν εξελιχθεί σε επίπεδο δυνατοτήτων ευρείας κάλυψης αναγκών σε τεταρτοβάθµιο νοσοκοµειακό επίπεδο. Το υψηλό κόστος της τεχνικής παραµένει εν τούτοις το βασικό της µειονέκτηµα.

55

Ο12 ΜΕΛΕΤΗ ΗΛΕΚΤΡΟΚΙΝΗΤΙΚΩΝ ΠΑΡΑΜΕΤΡΩΝ ΣΕ ΠΗΚΤΩΜΑΤΑ ΑΓΑΡΟΖΗΣ ∆ΙΑΦΟΡΕΤΙΚΗΣ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗΣ ΚΑΙ ΕΞΟΡΘΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΥΠΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΟΥΣ Ζαχαρίου Αγγελική1, Πανδής Σπυρίδων2, Βελεγράκη Αριστέα3 και Καµπούρης Μανούσος Εµµ.2 1Ανοσολογικό Τµήµα και Εθνικό Κέντρο Ιστοσυµβατότητας, ΓΠΝΑ «Γ. Γεννηµατάς», Λ. Μεσογείων 154, Χολαργός 11527 2Τµήµα Ιατρικών Εργαστηρίων, Σχολή Επαγγελµάτων Υγείας-Πρόνοιας, ΑΤΕΙ Αθηνών, Αγ. Σπυρίδωνος, Αιγάλεω 12210 3Ειδικό Εργαστήριο Μυκητολογίας, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ, Μικράς Ασίας 75-77 Γουδή, 11527 Σκοπός του πειράµατος ήταν να µελετηθεί η ∆ιακριτική Ικανότητα και λοιπές λειτουργικές παράµετροι πηκτωµάτων αγαρόζης τυπικών ηλεκτροφορητικών εφαρµογών διαφόρων συγκεντρώσεων µε βάση εργαστηριακά ευρήµατα και αποτελέσµατα και να γίνει µια τεκµηριωµένη κατηγοριοποίηση αυτών ανάλογα µε την ικανότητά τους να διαχωρίζουν θραύσµατα DNA διαφόρων µεγεθών µε αναλυτική επάρκεια. Στο πείραµα χρησιµοποιήθηκαν πηκτώµατα αγαρόζης σε ΤΒΕ συγκέντρωσης 0,5%, 0,8%, 1,2%, 1,6%, 2%, 2,5%, 3% και 3,5% και σε αυτά ηλεκτροφορήθηκαν δείγµατα DNA από PCR µυκητολογικών εφαρµογών τυχαίας διαλογής και πρότυπος ενδείκτης µοριακών µεγεθών κλιµακούµενου βήµατος 100 ζευγών βάσεων. Η κάθε ηλεκτροφόρηση ήταν κανονικοποιηµένη µε βάση την άφιξη της ταχείας χρωστικής του διαλύµατος φόρτωσης στο άκρο του πηκτώµατος. Τα πηκτώµατα φωτογραφήθηκαν και, χρησιµοποιώντας τυπικά λογισµικά εργαλεία ευρείας χρήσης σε ηλεκτρονικούς υπολογιστές (Microsoft Excel, Microsoft Word) καταρτίστηκαν πρότυπες καµπύλες κινητικότητας-µεγέθους ζωνών ανά πήκτωµα και προέκυψαν διαγράµµατα µεταβολής ηλεκτροφορητικών ιδιοτήτων σε συνάρτηση µε τη συγκέντρωση. Ειδικότερα εξετάστηκε το κατά πόσο υπήρξε ισοταχής µετανάστευση κάποιων ζωνών του ενδείκτη µε κάποια από τις χρωστικές του διαλύµατος φόρτωσης καθώς και η ∆ιακριτική Ικανότητα και το Εύρος Ένδειξης κάθε πηκτώµατος, αλλά και άλλων συναρτηµένων µεγεθών και παραµέτρων που ορίστηκαν. Βάσει των συµπερασµάτων προτείνεται η χρήση διαφορετικής συγκέντρωσης πηκτωµάτων ανάλογα µε την εφαρµογή και το αναµενόµενο, προβλεπόµενο ή γνωστό µέγεθος τµηµάτων που θα ηλεκτροφορηθούν.

56

Ο13 ΑΝΑ∆ΡΟΜΙΚΗ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΗ ΕΞΙΣΟΡΡΟΠΗΣΗ ΠΗΚΤΩΜΑΤΩΝ ΑΓΑΡΟΖΗΣ ΓΙΑ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ Ηλία Ε.1, Βελεγράκη Α.1, Καµπούρης Μ.Ε.2 1Ειδικό Εργαστήριο Μυκητολογίας, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ, Μικράς Ασίας 75-77 Γουδή, 11527 2Τµήµα Ιατρικών Εργαστηρίων, Σχολή Επαγγελµάτων Υγείας-Πρόνοιας, ΑΤΕΙ Αθηνών, Αγ. Σπυρίδωνος, Αιγάλεω 12210.

Η ανάγκη για βελτιστοποιηµένες πρακτικές ηλεκτροφορήσεων και γενικότερα µοριακών τεχνικών ανά εφαρµογή, πρόκειται να επανέλθει στο εγγύς µέλλον στα πλαίσια των διαδικασιών ποιοτικού ελέγχου και να προϋποθέτει µεταβολή στην συγκέντρωση του ρυθµιστικού διαλύµατος ηλεκτροφόρησης ή στο είδος αυτού . Η χρήση νερού, αντί ηλεκτροφορητικού ρυθµιστικού διαλύµατος όπως ΤΒΕ, απλοποιεί τις διαδικασίες παρασκευής και αποθήκευσης. Ηλεκτροφορήσεις ενδεικτών µοριακών µεγεθών άµεσα ή µετά από «ψυχρή ωρίµανση» εντός ή εκτός περιβάλλοντος ρυθµιστικού διαλύµατος απέδειξαν ότι είναι δυνατή η µαζική παρασκευή πηκτωµάτων ύδατος, η διατήρησή τους εν ψυχρώ τυλιγµένων σε µεµβράνη και η αναδροµική ρύθµισή τους µε ολονύκτια εν ψυχρώ επώαση.

57

Ο14 ΗΠΑΤΙΤΙ∆Α C ΚΑΙ ΙΝΤΕΡΦΕΡΟΝΗ Α (IFN-α) Παδιώτης Κων/νος1, Λαχανά Ελένη2, Παραλίκας Θεοδόσης3, Παπαθανασίου Ιωάννα4, Αγναντής Χρήστος5 1MSc ΤE Ιατρικών Εργαστηρίων, τµ. Νοσηλευτικής ΑΤΕΙ /Λ 2Καθηγήτρια Εφαρµογών τµ. Νοσηλευτικής ΑΤΕΙ/Λ 3Καθηγητής Εφαρµογών τµ. Νοσηλευτικής ΑΤΕΙ/Λ 4Καθηγήτρια Εφαρµογών τµ. Νοσηλευτικής ΑΤΕΙ/Λ 5MSc ΤE Ιατρικών Εργαστηρίων, τµ. Ι.Ε. ΑΤΕΙ /Λ

Η ηπατίτιδα C (HC) είναι ένα από τα πιο κοινά προβλήµατα υγείας. Προκαλείται από τον ιό ηπατίτιδας C, ο οποίος ανακαλύφθηκε αρχικά το 1989, και η ασθένεια ονοµάστηκε ως non-A non-B ηπατίτιδα. Η οξεία ηπατίτιδα C είναι µια υπερβολικά ασυνήθιστη διάγνωση στους ανθρώπους επειδή δεν εκδηλώνεται κλινικά και περνάει απαρατήρητη.. Η µεγάλη πλειοψηφία των ασθενών αναπτύσσει χρόνια ηπατίτιδας C , η οποία οδηγεί στην κίρρωση και το ηπατοκυτταρικό καρκίνωµα. Ο ιός της ηπατίτιδας C (HCV) µεταδίδεται κυρίως παρεντερικά, δηλαδή µε επαφή του ατόµου µε µολυσµένο αίµα ή παράγωγα αίµατος. Μόλις ο ιός της ηπατίτιδας C (HCV) εισέλθει στο αίµα αρχίζει να πολλαπλασιάζεται ενώ τόσο το εγγενές (innate immunity) όσο και το ειδικό (adaptive) ανοσοποιητικό σύστηµα ανταποκρίνονται στα ανοσογόνα τµήµατα του ιού. Η αποτυχία του ανοσοποιητικού συστήµατος να αποβληθεί αυτός ο ιός στην οξεία µόλυνση οδηγεί σε χρόνια ηπατίτιδα C που οδηγεί στην κίρρωση και το ηπατοκυτταρικό καρκίνωµα το 20% περίπου των ασθενών. Πολλές προσπάθειες έχουν καταβληθεί από τους επιστήµονες να αντιµετωπίσουν τη µόλυνση από αυτόν τον ιό, και η ιντερφερόνη-α (IFN-α) είναι ένα αποτελεσµατικό φάρµακο στην παρεµπόδιση της αντιγραφής του ιού, και στη βελτίωση των ιστολογικών εξετάσεων του συκωτιού. Λόγω της αποτελεσµατικότητας της IFN-α στην ηπατίτιδα C και σε άλλες ασθένειες, σήµερα τρεις κύριοι τύποι IFN-α είναι εµπορικά διαθέσιµοι και χρησιµοποιούνται παγκοσµίως για θεραπευτικούς και ερευνητικούς σκοπούς: Η Ανασυνδυασµένη (recombinant) IFN-α2 που είναι διαθέσιµη σε διαφορετικές µορφές από τις οποίες οι IFN-α2b και IFN-α2a είναι ευρύτατα χρησιµοποιούµενες, η Λεµφοβλαστοειδής (lymphoblastoid) IFN-α που περιέχει πολλές υποκατηγορίες IFN-α και η Λευκοκυτταρική ή φυσική IFN-α που παράγεται από κύτταρα δοτών αίµατος και ερεθίζονται από τον ιό του Σεντάι (Sendai virus).

58

Ο15 ΛΟΙΜΩ∆ΗΣ ΜΟΝΟΠΥΡΗΝΩΣΗ ΝΕΩΤΕΡΑ ∆Ε∆ΟΜΕΝΑ Λέσκος Άντιους1, Λέσκου Σύλβια2 1Μικροβιολογικό Τµήµα, Τ.Μ.Υ. ΙΚΑ, Νέας Φιλαδέλφειας, 2Φοιτήτρια Τµήµατος Μαιευτικής ΑΤΕΙ Αθήνας Ο ιός EBV ονοµάστηκε από τον Tony Epstein και τη Yvonne Barr που ήταν οι δύο επιστήµονες που αποµόνωσαν αρχικά και περιέγραψαν τον ιό το 1964 από τα δείγµατα λεµφώµατος που συλλέχθηκαν από τον Denis Burkitt. Ο ιός EBV ανήκει στην «οικογένεια» των ανθρώπινων ερπητοϊών τύπου 4 (HHV-4) και είναι ένας από τους πιο συχνούς ιούς που προσβάλλουν τον άνθρωπο.

Σύµφωνα µε τον Παγκόσµιο Οργανισµό Υγείας το 95% του παγκόσµιου πληθυσµού εφήβων έχουν έρθει σε επαφή µε τον ιό. Στις ανεπτυγµένες χώρες το 50-70% των εφήβων και νεαρών ενηλίκων είναι οροθετικοί ενώ ποσοστό 30% τον οροαρνητικών θα εκδηλώσουν λοιµώδη µονοπυρήνωση στην πρώτη επαφή τους µε τον ιό. Ο EBV ιός αποτελεί καλό παράδειγµα παθογόνου που χρησιµοποιεί ένα µεµβρανικό κυτταρικό µόριο (CD21) για να µπορέσει να εισέλθει στο κύτταρο. Τα προβλήµατα στον ασθενή εµφανίζονται σε διάστηµα 4 έως 8 εβδοµάδων µετά από την µόλυνση µε τον ιό. Στα παιδιά εµφανίζονται µέσα σε συνήθως 7-14 ηµ. Τα αρχικά προβλήµατα, που µπορεί να διαρκέσουν µερικές µέρες, µοιάζουν πολύ µε αυτά της κοινής ίωσης και περιλαµβάνουν κόπωση, ανορεξία, πονοκεφάλους, ρίγος, γενική κατάπτωση και ήπια φαρυγγίτιδα Στη συνέχεια εκδηλώνεται ψηλός πυρετός, εξάνθηµα και η φαρυγγίτιδα επιδεινώνεται. Στην περιοχή του φάρυγγα και των αµυγδαλών, παρατηρείται µια λευκωπή ουσία που επικαλύπτει τους ιστούς. Η κατάποση µπορεί να είναι δύσκολη. Παρουσιάζονται σηµαντικά διογκωµένοι λεµφαδένες στην περιοχή του λαιµού και αλλού. Σε ορισµένες περιπτώσεις οι διογκωµένοι λεµφαδένες µπορεί να είναι επώδυνοι. Ο χρόνος που χρειάζεται για να εκδηλώσει την αρρώστια ένας ενήλικας, που ήρθε σε επαφή µε τον ιό, είναι περίπου 10-60 µέρες. Στα παιδιά είναι συνήθως 7-14 ηµ. Η γενική αίµατος δείχνει αρχικά µια αύξηση των λευκών αιµοσφαιρίων. Αυτό οφείλεται στην αύξηση ορισµένων υπο-οµάδων των λεµφοκυττάρων. Τα ειδικά αντισώµατα τύπου IgM ή IgG για τα αντιγόνα EBNA, VCA, EA του ιού EBV, ακολουθούν διαχρονικά µια συγκεκριµένη πορεία. Για την ανίχνευση αυτών των αντισωµάτων χρησιµοποιούνται ειδικές µέθοδοι όπως: ανοσοφθορισµός, Elisa και τελευταία η µοριακή ανίχνευση του ιϊκού DNA µε PCR. ∆εν υπάρχουν ειδικά αντιβιοτικά εναντίον του ιού αυτού. Θεραπεύουµε τα συµπτώµατα και όχι τον ίδιο τον ιό. Χορηγούνται αντιπυρετικά, για την αντιµετώπιση του πυρετού. Αν η απόφραξη στο λαιµό είναι µεγάλη τότε ο γιατρός µπορεί να σας συνταγογραφήσει κορτιζόνη. Οι ασθενείς θα πρέπει να πίνουν µπόλικα υγρά για να µην αφυδατωθούν από το ψηλό πυρετό και να ξεκουράζονται όσο είναι το δυνατόν περισσότερο. Ο ιός EBV θα παραµείνει στο σάλιο σας για αρκετούς µήνες. Το φιλί στο στόµα, λοιπόν, µπορεί να είναι επικίνδυνο για τον ή τη σύντροφό σας στη διάρκεια αυτών των µηνών. ∆εν πρέπει να φιλάτε ή χρησιµοποιείτε κοινά ποτήρια και µαχαιροπίρουνα µε κάποιον που είχε πρόσφατα λοιµώδη µονοπυρήνωση. Ο EBV έχει αποδειχτεί ότι είναι ογκογόνος ενώ έχει ενοχοποιηθεί για την εκδήλωση λεµφωµάτων τύπου Hodgkin και Burkitt και καρκίνο του ρινοφάρυγγα. ∆εν υπάρχει σήµερα εµβόλιο εναντίον του ιού EBV. Σύµφωνα µε τον Παγκόσµιο Οργανισµό Υγείας κλινικές δοκιµές εµβολίων έναντι του EBV γίνονται στην Κίνα και στην Αυστραλία. Η δηµιουργία ενός ασφαλούς και αποτελεσµατικού εµβολίου κατά του EBV θα βοηθούσε στην πρόληψη της λοιµώδης µονοπυρήνωσης αλλά και άλλων ασθενειών που έχουν ως αίτιο τον ιό EBV.

59

Ο16 ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ Πέτρος Καρκαλούσος, Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων, Βιολόγος PhD, EurClinChem Στατιστικός MD Βιοπαθολογικό Εργαστήριο, Νοσοκοµείο Βραχείας Νοσηλείας – 3ο Θεραπευτήριο ΙΚΑ Έκτακτος Επιστηµονικός και Εργαστηριακός Συνεργάτης ΑΤΕΙ Αθηνών

Ο έλεγχος ποιότητας των εργαστηριακών αναλύσεων είναι ένα από τα κυριότερα

καθήκοντα ενός εργαστηριακού επιστήµονα. ∆εδοµένου ότι σχεδόν όλες οι αναλύσεις έχουν αυτοµατοποιηθεί και τα εργαστήρια λίγο έως πολύ έχουν µηχανογραφηθεί, το µεγαλύτερο µέρος της εργαστηριακής εργασίας µας είναι πλέον ο έλεγχος ποιότητας των αναλύσεων.

Αν και συνήθως η έννοια του ελέγχου ποιότητας περιορίζεται από πολλούς στην ανάλυση των controls (υλικά ελέγχου) στην πραγµατικότητα η ανάλυση των controls είναι µόνο ένα στάδιο µιας πολύπλευρης διαδικασίας που περιλαµβάνει πολλά στάδια ελέγχου της ποιότητας. Οι κανόνες ποιότητας εξασφαλίζουν τον δραστικό περιορισµό των εργαστηριακών σφαλµάτων, προαναλυτικών, αναλυτικών και µετααναλυτικών.

Τα προαναλυτικά σφάλµατα είναι εργαστηριακά σφάλµατα που προηγούνται της ανάλυσης. Πρόκειται για σφάλµατα που συµβαίνουν στο στάδιο προετοιµασίας του ασθενούς, της δειγµατοληψίας, της µεταφοράς του δείγµατος, του διαχωρισµού, της επεξεργασίας του δείγµατος και της προετοιµασίας του αναλυτή. Όλα αυτά τα στάδια γίνονται µε βάση συγκεκριµένους κανόνες. Ακόµα και όταν αυτοί οι κανόνες δεν είναι γραµµένοι σε κάποιο εγχειρίδιο ακολουθούνται πάντα κάποιες οδηγίες µε βάση τις επιταγές της επιστήµης ή ακόµα και της κοινής λογικής. Η καταγραφή αυτών των κανόνων και η συµφωνία για την από κοινού τήρησή τους είναι απαραίτητη διαδικασία της διαπίστευσης.

Τα αναλυτικά σφάλµατα είναι σφάλµατα που γίνονται κατά το στάδιο της ανάλυσης, δηλαδή πάνω στον αναλυτή. Ο έλεγχος αυτών των σφαλµάτων γίνεται µε την τήρηση των οδηγιών χρήσης του αναλυτή οι οποίες δίνονται από τον κατασκευαστή αλλά και µε την διαδικασία του στατιστικού ελέγχου ποιότητας.

Ο στατιστικός έλεγχος ποιότητας αποτελεί ένα ιδιαίτερο κλάδο της επιστήµης της στατιστικής ο οποίος αποσκοπεί στην ανίχνευση των σφαλµάτων που συµβαίνουν σε αυτοµατοποιηµένες διαδικασίες παραγωγής. Τέτοια παραγωγική διαδικασία είναι και οι αυτόµατοι αναλυτές όπου τα παραγόµενα προϊόντα που πρέπει να ελεγχθούν είναι τα εργαστηριακά αποτελέσµατα.

Ο στατιστικός έλεγχος ποιότητας στους αυτόµατους αναλυτές γίνεται µε την χρήση δειγµάτων ελέγχου (controls) των οποίων οι τιµές θα πρέπει να κυµαίνονται µέσα σε συγκεκριµένα όρια. Η διαδικασία αυτή, η οποία ονοµάζεται εσωτερικός στατιστικός έλεγχος ποιότητας, ελέγχει την επαναληψιµότητα των αναλύσεων.

Η παραβίαση των ορίων ελέγχου, που δίνονται συνήθως έτοιµα από τις κατασκευάστριες εταιρείες, δεν είναι αρκετή για να αποκαλύψει εγκαίρως τα συστηµατικά σφάλµατα τα οποία περνούν πολλές φορές απαρατήρητα προξενώντας όµως σοβαρές παρεκκλίσεις από τις ορθές τιµές των αποτελεσµάτων. Για τον λόγο αυτό θα πρέπει οι χρήστες των αναλυτών να µελετούν τα διαγράµµατα ελέγχου των αναλυτών (π.χ. διαγράµµατα Levey-Jennings) αλλά και να συµβουλεύονται ειδικά κριτήρια ποιότητας (κριτήρια Westgard). Τα διαγράµµατα ελέγχου και τα κριτήρια ποιότητας διαχωρίζουν τα σφάλµατα του αναλυτικού σταδίου σε δύο κατηγορίες, τα τυχαία και τα συστηµατικά σφάλµατα. Τα τυχαία σφάλµατα είναι σπανιότερα, αλλοιώνουν την επαναληψιµότητα των αποτελεσµάτων και διορθώνονται συνήθως από εξειδικευµένο τεχνικό. Αντίθετα τα

60

συστηµατικά σφάλµατα είναι συχνότερα, διορθώνονται εύκολα από τον χειριστή του αναλυτή και αλλοιώνουν την ακρίβεια των αποτελεσµάτων.

Επιπλέον ο στατιστικός εσωτερικός έλεγχος ποιότητας αξιοποιεί και τα αποτελέσµατα των ίδιων των ασθενών. Μέθοδοι όπως τα Delta Check (διαφορές δέλτα) και η Average of Normals (ηµερήσια µέση τιµή) µπορούν να εντοπίσουν τυχαία ή συστηµατικά σφάλµατα αντίστοιχα. Η τήρηση των αρχών του στατιστικού ελέγχου ποιότητας αλλά και η καταγραφή τους µε ηλεκτρονικό ή έντυπο τρόπο αποτελεί προϋπόθεση για να ζητήσει ένα εργαστήριο πιστοποιητικό διαπίστευσης.

Ακολουθεί ο έλεγχος ποιότητας των µετααναλυτικών σφαλµάτων. Τα µετααναλυτικά σφάλµατα είναι τα σφάλµατα της γραµµατείας που συµβαίνουν κατά το στάδιο εγγραφής των αποτελεσµάτων σε έντυπα ή σε ηλεκτρονικό υπολογιστή. Επιπλέον έχουν να κάνουν και µε την σωστή απόδοση των αποτελεσµάτων στον παραγγέλλοντα ιατρό, κλινική ή κάποια άλλη µονάδα υγείας.

Σήµερα τα µετααναλυτικά σφάλµατα έχουν περιοριστεί σηµαντικά λόγω της χρήσης της πληροφορικής (LIS) στα περισσότερα εργαστήρια. Παρόλα αυτά υπάρχουν πολλές εξετάσεις που πρέπει ακόµα και σήµερα να περαστούν στα υπολογιστικά συστήµατα δια χειρός (π.χ. ανοσολογικές εξετάσεις, µικροβιολογικές κ.α.). Ο έλεγχος των αναλυτικών σφαλµάτων γίνεται µε την πιστή τήρηση κανόνων ιδιαίτερα όταν εµπλέκονται σε αυτή την διαδικασία πολλά άτοµα. Η καταγραφή και η τήρηση αυτών των κοινά αποφασισµένων κανόνων ποιότητας είναι προϋπόθεση της διαδικασίας διαπίστευσης.

Εκτός από τον εσωτερικό έλεγχο ποιότητας υπάρχει και ο εξωτερικός ο οποίος είναι πολύ πιο απλός στην εφαρµογή του.

Ο εξωτερικός έλεγχος ποιότητας απαιτεί για την εφαρµογή του µόνο την ανάλυση ειδικών δειγµάτων ελέγχου (controls). Πρόκειται δηλαδή για στατιστική διαδικασία η οποία στόχο έχει τον έλεγχο της ακρίβειας των αποτελεσµάτων.

Τα controls του εξωτερικού ελέγχου ποιότητας αποστέλλονται ταυτόχρονα σε πολλά εργαστήρια, αναλύονται από αυτά σε συγκεκριµένες προθεσµίες και στην συνέχεια συλλέγονται και επεξεργάζονται στατιστικά από ένα συντονιστικό φορέα. Ο φορέας αυτός µπορεί να είναι ιδιωτική εταιρεία, κρατικός οργανισµός ή µη κερδοσκοπικός φορέας.

Η στατιστική επεξεργασία των αποτελεσµάτων από όλα τα εργαστήρια καταλήγει στον υπολογισµό µιας κοινά αποδεκτής µέσης τιµής και αποδεκτών ορίων διακύµανσής της. Η µέση τιµή και τα όρια διακύµανσης χρησιµοποιούνται σε ειδικά διαγράµµατα (π.χ. Youden) για τον έλεγχο τυχαίων ή συστηµατικών διακυµάνσεων των τιµών κάθε εργαστηρίου. Η παραβίαση των ορίων των διαγραµµάτων του εξωτερικού ελέγχου ποιότητας σηµαίνει αλλοίωση της ακρίβειας των αποτελεσµάτων του εργαστηρίου, γεγονός το οποίο θα πρέπει να διορθωθεί µέχρι την επόµενη συµµετοχή του εργαστηρίου στο ίδιο διεργαστηριακό έλεγχο.

Αξίζει να τονιστεί ότι ο εξωτερικός έλεγχος ποιότητας δεν περιορίζεται µόνο σε ποσοτικές αναλύσεις αλλά µπορεί να χρησιµοποιηθεί εξίσου και σε ποιοτικές αναλύσεις (π.χ. γενική ούρων, βακτηριολογικές και κυτταρολογικές εξετάσεις).

61

Ο17 ΓΕΝΙΚΗ ΑΙΜΑΤΟΣ - ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΚΑΙ ΚΛΙΝΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΑΙΜΟ∆ΙΑΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Α. Ρογκάκου, Β. Ηλία, Φ. Σπανού, Α. Μανώλη, Β. Κότσο, Γ. Καντεράκης, Κ.Καρατοσίδη, Γ. ∆ρόσος Αιµατολογικό Εργαστήριο, Γ.Ν.Α. «Σισµανόγλειο»

Το αιµοδιάγραµµα, η «η γενική αίµατος» όπως κατέληξε να αποκαλείται, περιλαµβάνει µια σειρά µετρήσεων και παρατηρήσεων των έµµορφων στοιχείων του αίµατος, όπως: τον αριθµό των ερυθρών αιµοσφαιρίων, τον αριθµό των λευκών αιµοσφαιρίων, τον λευκοκυτταρικό τύπο, παρουσιάζει προσδιορισµό της αιµοσφαιρίνης και του αιµατοκρίτη, αναζήτηση και περιγραφή µορφολογικών ανωµαλιών των αιµοσφαιρίων. Στην «τυποποιηµένη» αυτή γενική αίµατος, δεν περιλαµβάνεται η καταµέτρηση των αιµοπεταλίων και ο υπολογισµός των διαφόρων ερυθροκυτταρικών δεικτών (MCV, MCHC κλπ), παρ’ όλο ότι τα περισσότερα (αν όχι όλα) τα εργαστήρια σήµερα, τα καταγράφουν µαζί µε τη γενική αίµατος. Το Αιµοδιάγραµµα, έχει µεγάλη σηµασία στη διάγνωση, παρακολούθηση και αντιµετώπιση διαφόρων παθολογικών καταστάσεων. Αναιµίες, αιµορραγίες, διάφορες µολύνσεις ή λοιµώξεις, παρασιτώσεις, νεοπλασίες, αλλεργίες, παθολογικές καταστάσεις όπως το έµφραγµα, µπορούν να διαγνωστούν και να παρακολουθηθεί η εξέλιξη τους, µέσω του αιµοδιαγράµµατος. Το αιµοδιάγραµµα επίσης, µα δίνει χρήσιµες πληροφορίες για τις φυσιολογικές λειτουργίες του οργανισµού, όπως στην περίπτωση εγκυµοσύνης, σωµατικής ανάπτυξης κτλ. Σε κάθε στάδιο της ζωής του ανθρώπου, ανάλογα µε το βαθµό και το είδος της σωµατικής κατάστασης και δραστηριότητας, τα δεδοµένα του αιµοδιαγράµµατος είναι διαφορετικά, χωρίς αυτό να σηµαίνει ότι υπάρχει κάποιο πρόβληµα υγείας.

62

Ο18 ΙΟΓΕΝΕΙΣ ΗΠΑΤΙΤΙ∆ΕΣ (Α-Ε) ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΟΥΣ Ντέλα ∆ήµητρα1, ∆ρ. Βασίλειος Κρικέλης2, Ξυνοτρούλας Ιωάννης3, Παρχαρίδης Παναγιώτης4 1Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων στο Ιδιωτικό Μικροβιολογικό Εργαστήριο του κου Κων/νου Πετρόπουλου, Απόφοιτη Τµήµατος Ιατρικών Εργαστηρίων του Α. Τ. Ε. Ι. Λάρισας. 2Καθηγητής Μικροβιολογίας-Ιολογίας του Πανεπιστηµίου Θεσσαλίας & του Α. Τ. Ε. Ι Λάρισας. 3Ειδικός Παθολόγος – Επιµελητής Β΄ του Γ. Ν. Λαµίας 4Βιολόγος -Υπεύθυνος τµήµατος Μεσογειακής Αναιµίας του Γ. Ν. Λαµίας

Οι ιογενείς ηπατίτιδες είναι 5 και αποτελούν τη συχνότερη µορφή ηπατοπάθειας στη χώρα µας. Οι πιο γνωστοί ιοί ηπατίτιδας χαρακτηρίζονται µε τα 5 αρχικά γράµµατα της αγγλικής αλφαβήτου και είναι οι ιοί ηπατίτιδας Α, Β, C, D (ή δ) και Ε. Η κλινική εικόνα της ιογενούς ηπατίτιδας ποικίλλει από την ασυµπτωµατική νόσηση, που είναι πολύ συχνή, µέχρι την σπανία κεραυνοβόλο µορφή. Ο ιός της Ηπατίτιδας Α µεταδίδεται κοπρανοοστοµατικώς και προκαλεί µόνο οξεία νόσηση. Η διάγνωση βασίζεται στην παρουσία αντισωµάτων κλάσεως IgM. O ιός της Ηπατίτιδας Β µεταδίδεται παρεντερικώς και σεξουαλικώς και µπορεί να προκαλέσει χρόνια ηπατίτιδα. Η διάγνωση της οξείας Ηπατίτιδας Β βασίζεται στην παρουσία υψηλού τίτλου anti-HBC IgM. Ο τίτλος του anti-HBC IgM είναι πολύ υψηλός στην οξεία ηπατίτιδα Β και µειώνεται προοδευτικά ανάλογα µε το βαθµό περιορισµού του πολλαπλασιασµού του ιού, παρουσιάζοντας νέα αύξηση όταν ο ιός ενεργοποιείται. Ο ιός της Ηπατίτιδας C µεταδίδεται παρεντερικώς και προκαλεί χρόνια ηπατίτιδα σε περισσότερους από το 80% των ασθενών. Η διάγνωση της HCV ηπατίτιδας (οξείας και χρόνιας) γίνεται ορολογικός (προσδιορισµός αντισωµάτων έναντι πρωτεϊνών του ιού) και µε προσδιορισµό των πυρηνικών οξέων του HCV στον ορό µε αλυσιδωτή αντίδραση της πολυµεράσης µετά από ανάστροφη µεταγραφή (RT/PCR). O ιός της ηπατίτιδας ∆ µεταδίδεται παρεντερικώς και προσβάλλει άτοµα µόνο σε συνδυασµό µε τον ιό της ηπατίτιδας Β, αφού χρησιµοποιεί το αντιγόνο επιφανείας του ιού αυτού ως περίβληµα. Ο ιός της ηπατίτιδας Ε, που δεν ενδηµεί στην Ελλάδα, προκαλεί µόνο οξεία ηπατίτιδα, που µοιάζει κλινικά µε την ηπατίτιδα Α. Ένα ποσοστό 10% έως 20% των περιπτώσεων ηπατίτιδας µη-Α, µη-Β µπορεί να οφείλονται σε άλλους αγνώστους ακόµη ιούς µη-Α, µη-Β, µη-C, µη D, µη-Ε.

Το κοινό, οι ασχολούµενοι µε την παροχή υπηρεσιών υγείας όπως επίσης και αυτοί που ασχολούνται µε τον σχεδιασµό των πολιτικών δηµόσιας υγείας, πρέπει να εκπαιδευτούν για τους κινδύνους των ιών της ηπατίτιδας όπως και άλλων µολύνσεων που µεταδίδονται µε τον ίδιο τρόπο. Τα γενικά προληπτικά µέτρα πρέπει να σχεδιαστούν κατά τέτοιο τρόπο ώστε να προλαµβάνουν µια ευρεία γκάµα από µικροβιακούς παράγοντες και µε την ευχή ότι έτσι θα παρέχουν ένα περιθώριο ασφαλείας στην κοινότητα. Το πρώτο καθήκον των εργαζοµένων είναι να εξασφαλίσουν τη δική τους ασφάλεια µε τον εµβολιασµό τους, όπως και την επάρκεια προστατευτικού ρουχισµού, γαντιών µιας χρήσης, ειδικών προστατευτικών γυαλιών για το χειρουργείο, και την ασφαλή αποκοµιδή των σκουπιδιών και των άχρηστων και δυνητικά µολυσµένων υλικών (σύριγγες, αιχµηρά αντικείµενα, κλπ). Ο µεγαλύτερος κίνδυνος να τρυπηθεί ένας εργαζόµενος µε µια σύριγγα είναι η κακή συνήθεια που έχουν οι περισσότεροι να

63

ξαναβάλουν το προστατευτικό καπάκι της βελόνας µε το χέρι µετά την αιµοληψία. Πρέπει να καλύπτουν δερµατικές τους βλάβες µε αδιάβροχο επίδεσµο και να τοποθετούν κάθε µολυσµένο υλικό στους ειδικούς κίτρινους περιέκτες. Ειδικότερα, όσον αφορά τα αιχµηρά αντικείµενα, η χρήση γαντιών δεν προστατεύει από τραυµατισµό, µειώνει όµως σηµαντικά τα σωµατίδια του ιού που µεταφέρονται σε περίπτωση τραυµατισµού. Είναι αξιοσηµείωτο ότι το 60% των τραυµατισµών µε βελόνες πραγµατοποιούνται µετά τη χρήση τους ή µεταξύ των χρήσεων. Μάλιστα, το 13% συµβαίνει κατά την επικάλυψη της βελόνας µε το πλαστικό προστατευτικό. Για το λόγο αυτό, συνιστάται η άµεση τοποθέτηση των αιχµηρών αντικειµένων στο ειδικό πλαστικό δοχείο µετά τη χρήση. Η αποφυγή χρήσης βελονών, όταν αυτές δεν είναι απολύτως απαραίτητες, και η χρήση βελονών µε αµβλύ άκρο υπολογίζεται ότι µειώνει τις περιπτώσεις τραυµατισµού κατά 80%. Συµπερασµατικά, οι ιοί των ηπατιτίδων θεωρούνται σήµερα σαν µία µάστιγα της εποχής µας και πρέπει να αντιµετωπισθούν άµεσα. Απαραίτητη είναι η πρόληψη, όπως και η ενηµέρωση του ευρύτερου κοινού, η οποία θα πρέπει να ξεκινήσει πρώτα από εµάς, τους εργαζοµένους στον τοµέα της υγείας µε σκοπό την καταπολέµηση τέτοιου είδους ασθενειών..

64

Ο19 ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΑΝΙΧΝΕΥΣΗΣ HbsAg, anti HCV, anti HIV1-2, ΜΕ ΤΗΝ ΑΝΟΣΟΕΝΖΥΜΙΚΗ ΜΕΘΟ∆Ο ΚΑΙ ΤΗ ΜΕΘΟ∆Ο ΝΑΤ ΣΕ ΕΘΕΛΟΝΤΕΣ ΑΙΜΟ∆ΟΤΕΣ ΠΕΡΙΟ∆ΟΥ ΙΟΥΛΙΟΣ 2007- ∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2008. Κατέρης ∆ηµήτρης, ∆. Τσόλη, Ε. Παναγιωτοπούλου, ∆. Κατέρης, Σ. Σκούρτη, Μ. Γάτου Τεχνολόγοι ιατρικών εργαστηρίων Γ.Ν.Βόλου «Αχιλλοπούλειο» Σκοπός: Στη µελέτη αυτή έγινε προσπάθεια να εκτιµηθεί η αύξηση της ασφάλειας του αίµατος που καταβάλουν οι υπηρεσίες Αιµοδοσίας τα τελευταία χρόνια µε την ανίχνευση των ιογενών λοιµώξεων που βρίσκονται σε «περίοδο παραθύρου» και δεν µπορούσαν να ανιχνευθούν µε τις χρησιµοποιούµενες ανοσοενζυµικές µεθόδους ελέγχου. Μέθοδος: Οι χρησιµοποιούµενες µέθοδοι στο εργαστήριο Αιµοδοσίας Γ.Ν Βόλου είναι: α) Η ανοσοενζυµική β) Η µέθοδος χηµειοφωταύγειας Επιπλέον, επειδή ένα αρνητικό αποτέλεσµα δεν αποκλείει την πιθανότητα έκθεσης στην λοίµωξη από τους HBV, HCV και HIV, εφαρµόστηκε η ατοµική εξέταση της ταυτοποίησης του νουκλεϊκού οξέως (NAT), µειώνοντας συγχρόνως σηµαντικά το «παράθυρο διάγνωσης» πριν την οροµετατροπή. Αποτέλεσµα: Μετά τον έλεγχο 17257 µονάδων αίµατος από τον Ιούλιο 2007 έως τον ∆εκέµβριο 2008, καταγράφηκαν 55 περιπτώσεις δειγµάτων θετικών ως προς ΝΑΤ, τα οποία είχαν: -HBsAg (+) και anti HBcore (+) -HBsAg (-), anti HBs (+) και anti HBcore (+) -HBsAg (-), anti HBs (-) και anti HBcore (+) Μετά την επιβεβαίωση των παραπάνω δειγµάτων έγινε δυνατή η διάγνωση 3 περιπτώσεων λανθάνουσας ηπατίτιδας Β σε αιµοδότες µε HBsAg (-) και anti core (+) και φυσικά επιτράπηκε η εκ νέου αιµοδοσία σε αιµοδότες µε anti HBs (+). Επίσης, καταγράφηκε και 1 περίπτωση δείγµατος µε ιολογικό έλεγχο αρνητικό ως προς HCV και θετικό µετά από επιβεβαίωση ως προς HCV-RNA. Συµπέρασµα: Με την εφαρµογή της τεχνικής ΝΑΤ, επιπλέον των υποχρεωτικών δοκιµασιών, µειώνουµε τον υπολειπόµενο κίνδυνο της µετά-µετάγγισης HBV, HCV και HIV λοίµωξης από οροαρνητικούς αιµοδότες. Βέβαια, το κόστος της ΝΑΤ σε σχέση µε την ωφέλεια που προκύπτει λόγω αποφυγής της νοσηρότητας παραµένει υψηλό αν το δούµε µε τη λογική των ψυχρών αριθµών. Το θέµα όµως τελικά είναι αν θέλουµε ένα σύστηµα υγείας πρόληψης και όχι αντιµετώπισης των ασθενειών…

65

Ο20 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΟΥΡΩΝ. ∆ΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΞΙΑ ΕΝΟΣ ΟΥΡΟ∆ΙΑΓΡΑΜΜΑΤΟΣ. Σ. ∆ιαµαντοπούλου, Κ. Μάρη, Ι. Αγαπητός, Σ. Παπαλελούδης, Ε. Φαρµάκης, Α. Σιόρεντα Εργαστήριο τµήµατος Επειγόντων περιστατικών Τ.Ε.Π. «Γ.Ν.Α. ΣΙΣΜΑΝΟΓΛΕΙΟ» Εισαγωγή : Με τον όρο Γενική Ούρων στην εργαστηριακή διαγνωστική αναφερόµαστε σε ένα ευρύ φάσµα πληροφοριών που µπορούµε να αντλήσουµε µε τη βοήθεια αναλυτικών τεχνολογιών, εξετάζοντας τα ούρα του ασθενή σαν βιολογικό δείγµα. Το δείγµα των ούρων περιέχει πληθώρα ουσιών και στοιχείων που µπορούν να χρησιµεύσουν σαν εύκολα εντοπίσηµοι δείκτες παθολογικών καταστάσεων. Υλικό και µέθοδος : Συλλέγεται σε καθαρό δοχείο µικρή ποσότητα ούρων µέσου ρεύµατος της πρώτης πρωινής ούρησης και µεταφέρεται στο εργαστήριο. Καταγράφονται οι φυσικοί και µακροσκοπικοί χαρακτήρες, που αφορούν το ειδικό βάρος, το χρώµα ,την όψη και διαύγεια. Σε σωληνάριο µε 10ml ούρα εµποτίζεται εµπορική ταινία ελέγχου και εξετάζεται η χηµική σύσταση των ούρων που αφορά τη γλυκόζη, το λεύκωµα, την αιµοσφαιρίνη, την οξόνη, την χολερυθρίνη, το ουροχολινογόνο, και την ύπαρξη νιτρωδών αλάτων. Οι πληροφορίες για τον έλεγχο των στοιχείων σε µικροσκοπική κλίµακα µεγέθους αφορούν τα ερυθρά αιµοσφαίρια, τα πυοσφαίρια, τα επιθηλιακά κύτταρα, τους κυλίνδρους, τους κρυστάλλους και τους λοιµώδεις παράγοντες. Αποτελέσµατα : Σηµαντικοί δείκτες παθοφυσιολογικών αλλοιώσεων και νοσολογικών καταστάσεων του ανθρώπινου οργανισµού αναφέρονται µετά την εξέταση των ούρων που σχετίζονται µε τον µεταβολισµό και τις διαταραχές του, τον νεφρό και την σωστή λειτουργία του, την βατότητα και ακεραιότητα του ουροποιητικού συστήµατος, επίσης δίδονται πληροφορίες για τα σεξουαλικά µεταδιδόµενα νοσήµατα λόγω της γειτνίασης των οργάνων αναπαραγωγής. Συµπέρασµα : Η γενική ανάλυση των ούρων έχει βαθµιαία τροποποιηθεί και αυτοµατοποιηθεί. Η ανάγκη προέκυψε από την συνεχή εξέλιξη της εργαστηριακής ιατρικής και τον αυξανόµενο όγκο πληροφοριών που απαιτεί η κλινική παρακολούθηση. Κατασκευάστηκαν αναλυτές ούρων, ενώ οι τεχνικές ελέγχου των δεικτών µπορεί να γίνουν και αυτόµατα. Αυτό προσδίδει στη γενική ούρων ακόµη µεγαλύτερη αξία καθότι η ποιότητα της εξέτασης συνεκτιµάται µε την ταχύτητα, την διαθεσιµότητα και το χαµηλό κόστος. Ελέγχονται αυτόµατα χρόνοι, θερµοκρασίες, συνθήκες µέτρησης και καταγραφής. Ο πλήρης αυτοµατισµός καθιστά την εξέταση διαθέσιµη εντός λίγων λεπτών.

66

Ο21 ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΑΠΟΜΟΝΩΣΗΣ ΟΥΡΟΠΑΘΟΓΟΝΩΝ ΜΙΚΡΟΒΙΩΝ ΚΑΙ ΑΝΤΟΧΗ ΣΤΟΥΣ ΣΤΑ ΑΝΤΙΒΙΟΤΙΚΑ Σ’ ΕΝΑ ΕΤΟΣ (2007) ΣΤΟ ΑΧΙΛΛΟΠΟΥΛΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΒΟΛΟΥ. Καπάτου Ευαγγελία, Παπαµαργαρίτης ∆ηµήτριος, Βασιλείου ∆ώρα, Κατέρης ∆ηµήτριος, Βαρδακαστάνη Αναστασία Αχιλλοπούλειο Νοσοκοµείο Βόλου

Σκοπός: Η µελέτη της συχνότητας και της αντοχής στα αντιβιοτικά των στελεχών που αποµονώθηκαν σε Εσωτερικούς και Εξωτερικούς ασθενείς στις ουροκαλλιέργειες κατά το έτος 2007.

Υλικά και Μέθοδος: H µελέτη έγινε σε 1888 στελέχη µικροβίων που

αποµονώθηκαν στα ούρα των ασθενών. Η ταυτοποίηση των µικροβίων έγινε µε το σύστηµα API , και ο έλεγχος της ευαισθησίας στα αντιβιοτικά έγινε µε τη µέθοδο KIRBY BAUER.

Αποτελέσµατα: Αποµονώθηκαν κατά σειρά συχνότητας E.Coli 61%,

Enterococcus 11%, Proteus 7%, Klebsiella 7%, Pseudomonas 4%, Enterobacter 3% Streptococcus agalactiae 1%, Staphylococcus aureus 1%, Staph. epidermidis 1%, Staph. saprophyticus 1%, Acinetobacter 1%.

Η αντοχή των στελεχών της E.Coli στην Αmpicillin ήταν 43,3% για τους Εσωτερικούς και 33,1% για τους Εξωτερικούς ασθενείς. Το 16,4% ήταν ανθεκτικοί στην Ciprofloxacin για τους Εσωτερικούς ασθενείς ενώ 6,3% ήταν στους Εξωτερικούς.

Από τους Enterococcus το 53% των Ε.faecalis και το 26,1% των E.faecium ήταν ανθεκτικά στα υψηλά επίπεδα Gentamicin. ∆εν παρατηρήθηκε αντοχή στην Vancomycin για τον E.faecalis. Ενώ το 30.4% των E.faecium ήταν ανθεκτικοί στη Vancomycin.

Από τα 113 στελέχη Klebsiella pneumonia τα 7 (6,1%) ήταν ESBL. Η αντοχή των στελεχών Pseudomonas aeroginosa ήταν στην Imipenem

23,9%, στην Piperacillin 31,7%, στην Ceftazidime 25,4%, Ciprofloxacin 35,2% και στην Gentamicin 31,4%.

Συµπεράσµατα: Παρατηρήσαµε ότι τα συχνότερα ουροπαθογόνα στην

µελέτη µας η E.coli και ο Enterococcus. Τα δε ποσοστά αντοχής στα αντιβιοτικά είναι σηµαντικά , πράγµα που οδηγεί στο συµπέρασµα ότι η αντιµικροβιακή θεραπεία στις ουρολοιµώξεις πρέπει vα δίνεται βάσει αντιβιογράµµατος.

67

Ο22 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ ΤΟΥ MYCOBACTERIUM TUBERCULOSIS Μαµούχα Σταυρούλα, Φακίρη Ελένη, Παπαφράγκας Ευάγγελος Εργαστήριο Κλινικής Μικροβιολογίας, Γ.Ν.Α. Σισµανόγλειο Η χαρτογράφηση του γονιδιώµατος του M. tuberculosis H37Rv είναι το σηµαντικότερο επίτευγµα για την αντιµετώπιση της φυµατίωσης. Το µυκοβακτήριο αποτελείται από 4411529 bp και 3924 ανοιχτά πλαίσια ανάγνωσης. Είναι το δεύτερο µεγαλύτερο βακτηριακό διαθέσιµο γονιδίωµα και δίνει πληροφορίες για σχεδιασµό νέων αντιφυµατικών φαρµάκων, την ανθεκτικότητα του µυκοβακτηριού στα ήδη υπάρχοντα, την υψηλή παθογένειά του και για την πληθώρα ενζύµων που του επιτρέπουν να προσαρµόζεται σε ποικίλα περιβάλλοντα.

Η συµβολή της συγκριτικής γονιδιωµατικής επιτρέπει τον εντοπισµό των παθογόνων γονιδίων αλλά και πολλών άγνωστων ακόµα πρωτεϊνών που πιθανόν να είναι υπεύθυνες για τη µολυσµατικότητα του M. Tuberculosis.

68

Ο23 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ (ΑΙΤΙΑ, ΕΙ∆Η, ∆ΙΑΓΝΩΣΗ, ΘΕΡΑΠΕΙΑ Μαθοπούλου Μαρία, Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων

Ο καρκίνος του πνεύµονα αποτελεί µείζον πρόβληµα υγείας για τις αναπτυγµένες χώρες. Οι κυριότεροι παράγοντες που ενοχοποιούνται για την καρκινογένεση του καρκίνου του πνεύµονα είναι: το κάπνισµα, η ακτινοβολία, τα χηµικά βιοµηχανικά προϊόντα, ο αµίαντος, η πνευµονική ίνωση, τα ογκογονίδια, οι αυξητικοί παράγοντες, οι ιοί και η κληρονοµικότητα. Η καπνιστική συνήθεια είναι ο κύριος και ο πλέον τεκµηριωµένος παράγοντας κινδύνου εµφάνισης βρογχογενούς καρκίνου στον άνθρωπο. Υπολογίζεται ότι η κατανάλωση 10 τσιγάρων ηµερησίως επταπλασιάζει και 20 τσιγάρων εικοσαπλασιάζει τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του πνεύµονα. Επίσης, οι «παθητικοί καπνιστές» εµφανίζουν 30% µεγαλύτερη επίπτωση στον καρκίνο του πνεύµονα από τους µη καπνιστές, που ζουν και εργάζονται σε καθαρό περιβάλλον. O βρογχογενής καρκίνος (που προέρχεται από το βρογχικό επιθήλιο) ταξινοµείται αδρά ιστολογικά σε δύο κύριους ιστολογικούς τύπους οι οποίοι έχουν και αντίστοιχη διαφορετική θεραπευτική αντιµετώπιση αλλά και πρόγνωση. Το µικροκυτταρικό καρκίνωµα που είναι χαµηλής διαφοροποίησης νευροενδοκρινή καρκίνωµα από τα νευροενδοκρινή κύτταρα του βρογχικού επιθηλίου) και το µη µικροκυτταρικό καρκίνωµα που προέρχεται από το βρογχικό επιθήλιο και χωρίζεται σε τρεις βασικές ιστολογικές υποοµάδες: -Πλακώδες καρκίνωµα του πνεύµονα, το πρώτο σε συχνότητα καρκίνωµα του πνεύµονα διεθνώς. –Αδενοκαρκίνωµα το οποίο παρουσιάζει διαρκώς αυξανόµενη συχνότητα στους νεώτερους πληθυσµούς και τα -Μεγαλοκυτταρικά καρκινώµατα που αποτελούν µόλις το 2% του συνόλου των βρογχογενών καρκινωµάτων. Η καρκινογένεση ως πολυσταδιακή διεργασία µπορεί να οφείλεται είτε σε γενετική προδιάθεση εξαιτίας κληρονοµούµενης ανωµαλίας (constitutional mutation), είτε σε επίκτητη ανωµαλία (σποραδική µετάλλαξη µικρού αριθµού σωµατικών κυττάρων). Σε ορισµένες περιπτώσεις κάποιοι περιβαλλοντικοί παράγοντες συνεισφέρουν ή προκαλούν γονιδιακή µετάλλαξη που οδηγεί σε ανάπτυξη καρκίνου. Υπάρχουν τρεις κατηγορίες γονιδίων που αν µεταλλαχτούν µπορεί να οδηγήσουν σε καρκινογένεση: Τα ογκογονίδια ή πρώτο-ογκογονίδια, τα ογκοκατασταλτικά γονίδια (TS) και τα επιδιορθωτικά γονίδια. Ένας µικρός αριθµός ογκογόνων ιών έχει εξακριβωθεί στον άνθρωπο. Οι ιοί έχουν ως γενετικό υλικό είτε DNA είτε RNA. Οι ζωικοί ογκογόνοι ιοί που έχουν µελετηθεί έχουν κατά βάση RNA ως γενετικό υλικό και ονοµάζονται ρετροϊοί (ιός του σαρκώµατος του Rοus, o ιός της λευχαιµίας στους πιθήκους κ.α.).Υπάρχουν όµως και οι DNA ογκογόνοι ιοί όπως οι papova και οι αδενοϊοί. Η ενσωµάτωση των ρετροιών στο γονιδίωµα του ξενιστή είναι µέρος του µολυσµατικού του κύκλου και επειδή το ιϊκό DNA κατευθύνει τη σύνθεση των ιϊκών πρωτεϊνών χρησιµοποιώντας µικρό κλάσµα της µεταβολικής οδού του κυττάρου, δεν καταστρέφει το κύτταρο ξενιστή που συνεχίζει να αναπτύσσεται µε φυσιολογική ταχύτητα. Πολλοί ρετροϊοί προκαλούν κυτταρικό µετασχηµατισµό και καρκίνο στα ζώα και στους ανθρώπους. Ογκογόνοι ιοί του ανθρώπου: Μετά από πολλά χρόνια έρευνας ανακαλύφθηκε η οικογένεια του ιού της λευχαιµίας των Τ- λεµφοκυττάρων του ανθρώπου. Ο ιός Epstein Barr, ένας DNA ιός συγγενής του ιού έρπητα, ευθύνεται για τουλάχιστον δύο τύπους καρκίνου: Το λέµφωµα Burkitt και το ρινοφαρυγγικό καρκίνωµα. Ο ιός της ηπατίτιδας Β(DNA ιός), σχετίζεται µε καρκίνους του ήπατος. Οι ιοί papilloma (µικρού µεγέθους DNA ιοί), ανήκουν στους ιούς papova, είναι υπεύθυνοι για

69

καλοήθεις και κακοήθεις όγκους. Ο ιός του AIDS (σύνδροµο της επίκτητης ανοσοανεπάρκειας) ανήκει στην κατηγορία των ρετροϊών και προκαλεί δευτεροπαθώς διάφορες µορφές καρκίνου στον άνθρωπο. Τα συνηθέστερα συµπτώµατα του καρκίνου του πνεύµονα είναι: Ο βήχας (30-85%) που όµως δεν αξιολογείται από τον καπνίζοντα συνήθως ασθενή λόγω της χρονιότητας, η αιµόπτυση (10-60%), ο συριγµός ή βροχόσπασµος (2-24%) ο οποίος εµφανίζεται όταν αποφράσσεται το 50% ενός µεγαλύτερου βρόγχου και η δύσπνοια (3-58%) που αποδίδεται σε έκπτωση των αναπνευστικών εφεδρειών λόγω βρογχικής στένωσης, ατελεκτασιών, επιγενών λοιµώξεων, πλευριτικής συλλογής και παράλυσης του ηµιδιαφράγµατος. Η αναπνευστική λοίµωξη εκδηλώνεται µε συµπτώµατα πυρετού, βήχα, κακουχίας, ή και απώλειας βάρους. Μη βρογχοπνευµονικά τοπικά συµπτώµατα είναι ο θωρακικός πόνος, ο πόνος σε άνω άκρο η δυσφαγία και το σύνδροµο άνω κοίλης. Συµπτώµατα που δεν σχετίζονται αιτιολογικά µε τον όγκο είναι: πληκτροδακτυλία, υπερτροφική πνευµονική οστεοαρθροπάθεια, σύνδροµο CUSHING, υπογλυκαιµία, εγκεφαλοµυελοπάθεια και διαταραχές στη γενική αίµατος. Οι κυριότερες ενδοσκοπικές διαγνωστικές µέθοδοι είναι: Η βρογχοσκόπηση και η παρακέντηση µε το υλικό των οποίων γίνεται η ιστολογική ταυτοποίηση του καρκίνου του πνεύµονα, ενώ µε απεικονιστικές ή διεγχειρητικές τεχνικές γίνεται η σταδιοποίηση. Οι καρκινικοί δείκτες αποτελούν ανιχνεύσιµα βιοχηµικά ή ιστολογικά προϊόντα (κυρίως πεπτίδια) του όγκου τα οποία έχουν προγνωστική σηµασία ή αποτελούν πρώιµο δείκτη υποτροπής του όγκου. Οι σπουδαιότεροι από τους δείκτες αυτούς είναι: Καρκινοεµβρυϊκό αντιγόνο (CEA), Καρκινικό αντιγόνο 15-3 (CA 15-3), Νευρο-ενδοκρινική ενολάση (NSE), Αντιγόνο πλακώδους καρκινώµατος (SCC), Ιστικό πολυπεπτιδικό αντιγόνο (TRA). Νεότεροι δείκτες που έχουν χρησιµοποιηθεί στον καρκίνο του πνεύµονα είναι οι: Υποδοχείς ορµονικών υποδοχέων στειροειδικών ορµονών, καθώς και µοριακοί και γενετικοί καρκινικοί δείκτες όπως: Ογκογονίδια (Σε αυτά ανήκουν κυρίως οι οικογένειες Myc και Ras), Ογκοκατασταλτικά γονίδια ( γονίδιο του Ρετινοβλαστώµατος, το γονίδιο Ρ53), Αυξητικοί παράγοντες (GRP ,EGF, GF-a, IGF-1). Σπουδαιότερος προγνωστικός δείκτης για τον καρκίνο του πνεύµονα είναι το κλινικό στάδιο. Ο Ιστολογικός Τύπος (Μικροκυτταρικός-Μη Μικροκυτταρικός), το DNA του όγκου, η πλοειδικότητα, ο κυτταρικός πολλαπλασιασµός, οι ειδικοί δείκτες του όγκου όπως: υποδοχείς οιστρογόνων, φλεγµονώδεις δείκτες, αγγείωση, έχουν επίσης προγνωστική σηµασία. Η θεραπευτική προσέγγιση του καρκίνου του πνεύµονα εξαρτάται από τον ιστολογικό τύπο και από το στάδιο της νόσου και περιλαµβάνει την χειρουργική επέµβαση, την χηµειοθεραπεία και την ακτινοθεραπεία. Ο µετεγχειρητικός προσδιορισµός των καρκινικών δεικτών χρησιµεύει στην εκτίµηση της υπολειµµατικής νόσου & στον πρώιµο προσδιορισµό των υποτροπών. Ψυχολογική Υποστήριξη: H διάγνωση του καρκίνου προκαλεί έντονο άγχος και συναισθηµατική αναστάτωση στον ασθενή. Ο φόβος του θανάτου, οι µεταβολές στην εικόνα του σώµατος προκαλούν πολλές φορές σοβαρή κατάθλιψη στους καρκινοπαθείς. Η θεραπευτική φροντίδα και η ψυχολογική στήριξη των ατόµων αυτών αλλά και η ψυχοσυναισθηµατική και ψυχοεκπαιδευτική προσέγγιση των οικογενειών τους ώστε να αντιµετωπίσουν την όποια ψυχική καταπόνηση προέρχεται από τη νόσο αποτελούν σπουδαία παράµετρο της θεραπευτικής υποστήριξης του καρκινοπαθούς.

70

Ο24 ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ ΚΑΙ ΡΑ∆ΟΝΙΟ Μουγκοπέτρου Μαριάννα, Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων

Εισαγωγή : Ο καρκίνος του πνεύµονα αποτελεί ένα παγκόσµιο πρόβληµα δηµοσιάς υγειάς αφού βάση των δεδοµένων αποτελεί µια από τις κυρίαρχες αιτίες θανάτου από καρκίνο στις βιοµηχανοποιηµένες χώρες. Ετησίως περίπου 300.000 νέες περιπτώσεις καρκίνου του πνεύµονα διαγιγνώσκονται σε Ευρώπη και Η.Π.Α.. ∆υστυχώς το 85% το ασθενών µε καρκίνο του πνεύµονα, παρά τις µεγάλες εξελίξεις στην Ιατρική. θα πεθάνουν από αυτό.

Το εύρη κοινό θεωρεί ότι ο καρκίνο του πνεύµονα είναι αποτέλεσµα του καπνίσµατος και µονό ωστόσο όµως, η ∆ιεθνής Επιτροπή Αντικαρκινικού Αγώνα έχει καθορίσει 57 καρκινογόνους παράγοντες εκ των οποίων οι 21 εξ αυτών προκαλούν καρκίνο του πνεύµονα ή του υπεζωκότα. Ένα από τους σηµαντικότερους παράγοντες κινδύνου και αποδεδειγµένη καρκινογόνος ουσία για την πρόκληση καρκίνου του πνεύµονα σε καπνιστές και µη- καπνιστές είναι το ραδόνιο.

Ραδόνιο και Καρκίνος του Πνεύµονα : Το ραδόνιο είναι ραδιενεργό παραγωγό της αποσύνθεσης του ράδιο, που υπάρχει στο έδαφος και στα πετρώµατα της γης, η ακτινοβολία που δεχόµαστε από αυτό και τα θυγατρικά του αντιστοιχεί στο 47% της ετησίας ακτινοβολίας που δέχεται ένας µέσος άνθρωπος στον πλανήτη από ακτινοβολίες. Τα τελευταία χρόνια, το ραδόνιο, θεωρείται ως σοβαρός παράγοντας κινδύνου για την ανάπτυξη καρκίνου του πνεύµονα, αφού όπως έδειξαν τα αποτελέσµατα ερευνών αποτελεί την πρώτη αιτία ανάπτυξης του καρκίνου του πνεύµονα στους µη καπνιστές.

Το ραδόνιο είναι ένα αέριο ραδιοϊσότοπο το οποίο προέρχεται από τη διάσπαση του ραδίου. Είναι άχρωµο, ραδιενεργό, άοσµο, άγευστο, ανήκει δε στην οµάδα των ευγενών αεριών. Η συγκέντρωση του ραδονίου µέσα στα σπίτια µπορεί να είναι αρκετά αυξηµένη, όταν αυτά έχουν χτιστεί πάνω σε έδαφος το οποίο περιέχει στο υπέδαφος του ουράνιο. Όταν παραχθεί , το αέριο ραδόνιο διαφεύγει από τους πόρους και τις ρωγµές των πετρωµάτων και εισέρχεται στην ατµόσφαιρα όπου διαχέεται γρήγορα. Το ραδόνιο εισέρχεται σε κλειστούς χώρους, όπως είναι τα σπίτια, όπου και συγκεντρώνεται. Οι συγκεντρώσεις του µπορεί να είναι υψηλές, ανάλογα µε τα γεωλογικά στοιχεία και τις ατµοσφαιρικές συνθήκες της περιοχής καθώς επίσης και µε τις συνθήκες εξαερισµού του χώρου.

Το ραδόνιο 222 διασπάται σε ραδιενεργά στοιχεία, δυο από τα οποία είναι το πολώνιο 218 και το πολώνιο 214, που εκπέµπουν σωµατίδια ακτινοβολίας άλφα, τα οποία είναι εξαιρετικά βλαβερά για τον ιστό του πνεύµονα. Το ραδόνιο είναι πολύ βαρύ (είναι το πιο πυκνό γνωστό αέριο) και τείνει να συγκεντρώνεται στις βάσεις των κτηρίων. Η κυρία πηγή ραδονίου σε εσωτερικούς χώρους είναι το Ra226. Το ραδόνιο µετράτε εκτός από picocuries/liter και σε Bp/m3 το οποίο σηµάνει ότι κατά µέσο ορό σε κάθε κυβικό µέτρο αέρα συµβαίνει µια διάσπαση ενός ατόµου ραδονίου ανά δευτερόλεπτο. Συνήθως στο εσωτερικό των σπιτιών η συγκέντρωση του είναι 10 φορές µεγαλύτερη από ότι είναι στην ατµόσφαιρα. Το ραδόνιο έχει πολλούς τρόπους να εισέρθει σε ένα σπίτι η ένα κτίριο, οι τρόποι αυτοί είναι οι εξής:

•• Οι µικρορωγµές που υπάρχουν στο τσιµεντένιο δάπεδο. •• Τα κενά ή ρωγµές που υπάρχουν στους τοίχους. •• Τα κενά στα σηµεία σύνδεσης τοίχου δαπέδου. •• Τα διάκενα στα ξύλινα πατώµατα. •• Τα κενά στα σηµεία εισόδου των σωλήνων ύδρευσης και αποχέτευσης. •• Τα διάκενα στις πόρτες και τα παράθυρα.

71

Επειδή το ραδόνιο είναι αέριο, κυκλοφορεί µε τον ατµοσφαιρικό αέρα και καθώς ο άνθρωπος το αναπνέει, αυτό και τα ραδιενεργά ισότοπα του, εισέρχονται και εναποτίθενται στους πνεύµονες. Το µεγαλύτερο µέρος του ραδονίου που εισπνέουµε, φεύγει αµέσως µε την εκπνοή. Όµως µερικά σωµατίδια του παραµένουν στους πνεύµονες, εκθέτοντας τους έτσι στις επικίνδυνες επιδράσεις της ραδιενέργειας που προκαλεί καρκίνο. Λόγω της φύσης τους παραµένουν ραδιενεργά και µέσα στον πνεύµονα εκπέµποντας ακτινοβολία, η οποία µε την σειρά της µπορεί να προκαλέσει σοβαρή βλάβη στους πνεύµονες.

Η ραδιενέργεια που δεχόµαστε από το ραδόνιο και τα θυγατρικά του, αποτελεί την µεγαλύτερη πηγή έκθεσης του ανθρώπου σε ιονίζουσες ακτινοβολίες. Πολλά µετρά έχουν θεσπιστεί παγκοσµίως, για την αποφυγή έκθεσης των εργαζοµένων σε επικίνδυνες συγκεντρώσεις ραδονίου για την υγειά τους. Η Ελλάδα µόλις το 2001 θέσπισε κανονισµό ακτινοπροστασίας.

72

Ο25 Η ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΞΕΤΑΣΗΣ ΤΩΝ ΑΕΡΙΩΝ ΑΙΜΑΤΟΣ ΟΣΟΝ ΑΦΟΡΑ ΤΑ ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ ΤΩΝ ΤΕΠ ΚΑΙ Η ΣΠΟΥ∆ΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΣΩΣΤΗΣ ΛΗΨΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΥΣ Αδραµάκη Αικατερίνη, Ντούκα Αικατερίνη Τεχνολόγοι Ιατρικών Εργαστηρίων Γενικό Νοσοκοµείο Νοσηµάτων Θώρακος «Η ΣΩΤΗΡΙΑ» Βιοχηµικό Εργαστήριο Τµήµατος Επειγόντων Περιστατικών.

Η ανάλυση των αερίων αίµατος είναι µια σηµαντική εξέταση ρουτίνας σε ασθενείς που παρουσιάζουν αναπνευστικές διαταραχές µε σκοπό τη διερεύνηση της οξεοβασικής ισορροπίας στο αίµα. Η χρησιµότητα αυτού του διαγνωστικού «εργαλείου» εξαρτάται από την ικανότητα της ορθής ερµηνείας των αποτελεσµάτων. Συγκεκριµένα η εξέταση των αερίων αίµατος αναφέρεται στη µέτρηση του pH, της µερικής πίεσης του οξυγόνου (PO2) και της µερικής πίεσης του διοξειδίου του άνθρακα (PCO2) στο αρτηριακό αίµα. Επίσης µπορεί να περιλαµβάνονται µετρήσεις για το κορεσµό της αιµοσφαιρίνης, της καρβοξυαιµοσφαιρίνης και της µεθαιµοσφαιρίνης. Πολλά εργαστήρια επίσης αναφέρουν τις υπολογιζόµενες τιµές του κορεσµού της αιµοσφαιρίνης µε οξυγόνο, της συγκέντρωσης των διττανθρακικών και της περίσσειας των βάσεων. Τα αέρια αρτηριακού αίµατος ανακλούν την κατάσταση στην οποία το αίµα φεύγει από την πνευµονική κυκλοφορία. Έτσι αυτές οι µετρήσεις είναι το αποτέλεσµα της ικανότητας του πνεύµονα να οξυγονώνει το αίµα και να αποβάλλει το διοξείδιο. Καθίσταται λοιπόν σαφές οτι η εξέταση των αερίων αίµατος βρίσκει σηµαντική εφαρµογή στον τοµέα της πνευµονολογίας δεδοµένου οτι µέσω αυτής καθορίζονται τα επίπεδα ανταλλαγής των αερίων στο αίµα γεγονός άρρηκτα συνδεδεµένο µε την λειτουργία των πνευµόνων. Πρωταρχικός ρόλος του αναπνευστικού συστήµατος είναι η παροχή οξυγόνου στα κύτταρα του οργανισµού προκειµένου να επιτελέσουν τις διάφορες λειτουργίες τους και η αποµάκρυνση του διοξειδίου του άνθρακα που παράγεται από τον µεταβολισµό τους. Η ανταλλαγή των αερίων µεταξύ των αναπνευστικών κυψελίδων και του αίµατος επιτυγχάνεται µέσω απλής διάχυσης. Το οξυγόνο διαχέεται από τις πνευµονικές κυψελίδες στο αίµα και το διοξείδιο του άνθρακα αντιστρόφως. Η διάχυση απαιτεί ένα συγκεκριµένο επίπεδο συγκέντρωσης. Έτσι, η συγκέντρωση (πίεση ) του οξυγόνου στις κυψελίδες πρέπει να διατηρείται σε υψηλότερα επίπεδα από αυτή στο αίµα, ενώ η συγκέντρωση του διοξειδίου του άνθρακα πρέπει να είναι χαµηλότερη στις κυψελίδες από την αντίστοιχη στο αίµα. Τα παραπάνω επιτυγχάνονται µε την διεργασία της αναπνοής και τη συνεχή πρόσληψη ατµοσφαιρικού αέρα (πλούσιου σε οξυγόνο και φτωχού σε διοξείδιο) στους πνεύµονες και στις κυψελίδες. Το προσλαµβανόµενο οξυγόνο µεταφέρεται στο αίµα συνδεδεµένο µε την αιµοσφαιρίνη σε ποσοστό 98,5% και το υπόλοιπο διαλύεται στο πλάσµα. Επειδή σχεδόν όλο το οξυγόνο µεταφέρεται στο αίµα µε την αιµοσφαιρίνη η σχέση µεταξύ της συγκέντρωσης (µερικής πίεσης) του οξυγόνου και του κορεσµού της αιµοσφαιρίνης (το επί τοις εκατό ποσοστό των µορίων της αιµοσφαιρίνης που δεσµεύουν οξυγόνο) είναι σηµαντική. Αντιστοίχως το διοξείδιο του άνθρακα από τον µεταβολισµό των κυττάρων µεταφέρεται στους πνεύµονες µε τη µορφή διττανθρακικών ανιόντων (HCO3⁻) σε ποσοστό 60%, συνδεδεµένο µε την αιµοσφαιρίνη σε ποσοστό 30% και διαλυµένο στο πλάσµα σε ποσοστό 10%. Όσον αφορά την πρώτη περίπτωση αξίζει να αναφερθεί οτι τα διττανθρακικά ανιόντα προκύπτουν από την ένωση του διοξειδίου του άνθρακα µέσα στα ερυθρά αιµοσφαίρια µε το νερό προς σχηµατισµό ανθρακικού οξέος (H2CO3) το οποίο στη

73

συνέχεια διίσταται σε κατιόντα υδρογόνου και διττανθρακικά ανιόντα σύµφωνα µε την αντίδραση: CO2↑+H2O↔H2CO3↔H⁺+HCO3⁻ Η παραπάνω αντίδραση είναι αντιστρεπτή, δηλαδή, ενώ το CO2 από το µεταβολισµό των κυττάρων προκειµένου να εισέλθει και να µεταφερθεί από το αίµα στους πνεύµονες απαιτείται η σύνδεση του µέσα στα ερυθρά αιµοσφαίρια µε το H2O και ο σχηµατισµός HCO3⁻ (αντίδραση προς τα δεξιά), στην περίπτωση που από το αίµα πρέπει να περάσει στις πνευµονικές κυψελίδες απαιτείται η ένωση των διττανθρακικών ανιόντων µε το νερό και ο σχηµατισµός του διοξειδίου του άνθρακα που αποβάλλεται από τους πνεύµονες ως αέριο (αντίδραση προς τα αριστερά). Τα στοιχεία µέσω των οποίων αξιολογείται η αναπνευστική λειτουργία και η ανταλλαγή των αερίων και αποτελούν συστατικά της εξέτασης των αερίων του αίµατος είναι: pH: µέτρηση του επιπέδου των ιόντων υδρογόνου που δείχνει την κατάσταση του ισοζυγίου οξέων/βάσεων στο αίµα. Οι φυσιολογικές τιµές κυµαίνονται από 7,35 έως 7,45. PO2: µερική πίεση του οξυγόνου (ποσότητα αερίου οξυγόνου διαλυµένου στο αίµα). Οι φυσιολογικές τιµές κυµαίνονται από 80 έως 100 mm Hg. PCO2 : µερική πίεση διοξειδίου του άνθρακα (ποσότητα αερίου διοξειδίου διαλυµένου στο αίµα). Οι φυσιολογικές τιµές κυµαίνονται από 35 έως 45 mm Hg. SaO2: Το ποσοστό κορεσµού της αιµοσφαιρίνης ή πόσο οξυγόνο είναι δεσµευµένο µε την αιµοσφαιρίνη των ερυθροκυττάρων και διαθέσιµο να µεταφερθεί µέσω των αρτηριών για να θρέψει τα κύτταρα του σώµατος. Οι φυσιολογικές τιµές κυµαίνονται από 95% έως 100%. HCO3⁻: τα διττανθρακικά είναι η κύρια µορφή του διοξειδίου του άνθρακα στο σώµα και µπορεί να υπολογιστεί από το pH και PCO2. Οι φυσιολογικές τιµές κυµαίνονται από 22 έως 26 mEq/liter. ΒΕ (Base Excess): η περίσσεια βάσεων καταδεικνύει το ποσό της περίσσειας ή της ανεπάρκειας διττανθρακικών στο αναπνευστικό σύστηµα. Οι φυσιολογικές τιµές κυµαίνονται από -2 έως 2 mEq/liter. Όσον αφορά την λήψη του δείγµατος για την εξέταση των αερίων αίµατος, γίνεται από ειδικά εκπαιδευµένο ιατρικό προσωπικό σε νοσοκοµεία, τµήµατα επειγόντων περιστατικών ή σε µεγάλα κλινικά εργαστήρια. Αυτή η εξέταση πρέπει να γίνεται όσο το δυνατόν γρηγορότερα µετά τη συλλογή των δειγµάτων . Στη περίπτωση του αρτηριακού αίµατος, δεδοµένου οτι αλλοιώνεται γρήγορα, αν υπάρχει περίπτωση καθυστέρησης της ανάλυσης θα πρέπει το αίµα να διατηρείται σε πάγο και να επανέρχεται σε θερµοκρασία δωµατίου όταν πρόκειται να ακολουθήσει ανάλυση. Προκειµένου να µειωθεί ο χρόνος µεταφοράς των δειγµάτων, ειδικά των πιο σοβαρών περιστατικών οι αναλυτές αερίων τοποθετούνται µέσα ή κοντά στο χώρο λήψης των αερίων αίµατος, όπως οι µονάδες εντατικής θεραπείας, τα χειρουργεία και τα τµήµατα επειγόντων περιστατικών. ∆είγµα αρτηριακού αίµατος συνήθως συλλέγεται από την κερκιδική αρτηρία, στο καρπό (βρίσκεται εσωτερικά του καρπού, κάτω από τον αντίχειρα, στο σηµείο που ψηλαφάται ο σφυγµός). Αίµα επίσης µπορεί να συλλεχθεί από την βραχιόνιο αρτηρία στον αγκώνα ή από την µηριαία αρτηρία στη βουβωνική χώρα. Η σύριγγα που χρησιµοποιείται είναι µιας χρήσης και περιέχει ηπαρίνη για να αποφευχθεί η πήξη του αίµατος. Θα πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη σηµασία ώστε να µην σχηµατίζονται φυσαλίδες αέρα στη σύριγγα κατά την λήψη, δεδοµένου οτι µπορεί να έχουµε ανακριβή αποτελέσµατα. Το δείγµα µεταφέρεται σε έναν αναλυτή αερίων αίµατος ο οποίος αναρροφώντας µικρή ποσότητα από αυτό

74

βγάζει ταχύτατα τις ανάλογες τιµές. Το αρτηριακό αίµα παρέχει περισσότερες πληροφορίες από οτι το φλεβικό σχετικά µε την οξεοβασική ισορροπία και την οξυγόνωση. Ωστόσο το φλεβικό αίµα µπορεί να παρέχει σηµαντικές ενδείξεις για την οξεοβασική ισορροπία αλλά καµία για την οξυγόνωση. Τα στοιχεία τα οποία υποδηλώνουν φλεβικό αίµα είναι: 1)όταν η σύριγγα εισέρχεται στην αρτηρία στο πίσω µέρος της βελόνας παρατηρείται άµεσα µικρή ποσότητα αίµατος( λόγω της αρτηριακής πίεσης) γεγονός που δεν συµβαίνει όταν πραγµατοποιείται φλεβική παρακέντηση , 2) ασυµβατότητα των τιµών µε την κλινική κατάσταση του ασθενούς, 3) χαµηλή µερική πίεση οξυγόνου και υψηλή διοξειδίου του άνθρακα. Τυπικά η µέτρηση των αερίων αίµατος γίνεται όταν η κλινική κατάσταση των ασθενών είναι ενδεικτική διαταραχών στην οξυγόνωση, στον αερισµό και την οξεοβασική ισορροπία. Η λήψη αερίων αίµατος γίνεται επίσης για την αξιολόγηση αλλαγών στη θεραπεία που µπορεί να έχουν επηρεάσει την οξυγόνωση όπως η αλλαγή στο εισπνεόµενο µείγµα αέρα, η εφαρµογή θετικής τελοεκπνευστικής πίεσης, η πίεση των αεραγωγών, ο αερισµός (συχνότητα, αναπνεόµενος όγκος) ή την οξεοβασική ισορροπία

75

Ο26 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΤΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΟΥ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΥ ΓΗΡΑΝΣΗΣ - ΑΠΟΠΤΩΣΗΣ Ελένη Τσιώλη, Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων Σκοπός: της παρουσίασης αυτής είναι να επεξηγηθούν µε εκπαιδευτική µορφή οι εργαστηριακές τεχνικές που σχετίζονται µε το µηχανισµό γήρανσης και απόπτωσης. Υλικά και Μέθοδος: της παραπάνω εργασίας και παρουσίασης από τη διεθνή και ελληνική βιβλιογραφία καθώς και πολύτιµες πληροφορίες από το Τµήµα Μοριακής και Κυτταρικής Γήρανσης του Εθνικού Ιδρύµατος Βιολογικών & Βιοτεχνολογικών Εφαρµογών και από το Παθολογοανατοµικό Εργαστήριου του Γ.Ν.Α. Σισµανόγλειο. Αποτελέσµατα: της εργασίας Μηχανισµός Γήρανσης - Απόπτωση & Εργαστηριακές Τεχνικές είναι η ανάλυση της έννοιας της γήρανσης, καθώς και ο ρόλος που παίζουν τα µιτοχόνδρια σε αυτόν τον πολύπλοκο µηχανισµό. Ακόµη, εξηγείται πως οι µεταλλάξεις και άλλοι αιτιώδεις παράγοντες οδηγούν το κύτταρο στην καταστροφή. Επιπλέον, παρουσιάζεται πως ο διατροφικός και θερµιδικός περιορισµός µπορεί να αναστείλει και να καθυστερήσει αυτό το προγραµµατισµένο γεγονός, που ονοµάζεται γήρανση και, πως µπορεί να προκληθεί και το αντίστροφο αποτέλεσµα. Στηρίζοντας αυτές τις απόψεις, περιέχονται άρθρα που σχετίζονται µε το µηχανισµό της γήρανσης, καθώς αυτά παρουσιάζονται µετά από πειράµατα και εργαστηριακές µελέτες. Στη συνέχεια, ορίζεται και αναλύεται ο αποπτωτικός µηχανισµός βήµα προς βήµα, αναφέρονται οι διαφορές του από τον νεκρωτικό µηχανισµού, τα γονίδια που σχετίζονται µε αυτή τη διαδικασία και οι µελλοντικές προοπτικές. Επιπρόσθετα, παρουσιάζονται οι εργαστηριακές τεχνικές του κερµατισµένου DNA, που εφαρµόζονται και, τέλος, το σύνολο των υλικών και µεθόδων, καθώς και την εργαστηριακή εξέλιξη που ερευνώνται στο Εθνικό Ίδρυµα Ερευνών στο Τµήµα Κυτταρικής και Μοριακής Γήρανσης. Συµπεράσµατα: της εν λόγω εργασίας είναι τα ακόλουθα: Η Γήρανση είναι ένα πολύπλοκο, πολυσύνθετο αλλά φυσιολογικό φαινόµενο το οποίο κανείς ως τώρα δεν µπορεί να εµποδίσει. Όµως µε τη σωστή διατροφή και την εφαρµογή του µοντέλου του διαιτητικού περιορισµού µπορεί να το καθυστερήσει.

76

Ο27 ΓΕΝΕΤΙΚΑ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΜΕΝΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ∆ΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ∆ΙΑΤΡΟΦΗ Μαµούχα Σταυρούλα, Κατσίφας Ευστάθιος, Σαββίδης Αλέξανδρος Ε.Κ.Π.Α, Τµήµα βιολογίας

Οι γενετικά τροποποιηµένοι οργανισµοί πιστεύεται ότι θα λύσουν προβλήµατα διατροφής του ανθρώπινου πληθυσµού. Πολλές φορές το είδος της διατροφής είναι η κύρια αιτία της ανάπτυξης και δηµιουργίας εκφυλιστικών νοσηµάτων όπως ο καρκίνος και οι καρδιοπάθειες. Η τροποποίηση βασικών τροφίµων της πυραµίδας της µεσογειακής διατροφής (διαγονιδιακή πατάτα µε λιγότερα λιπαρά, σόγια εµπλουτισµένη µε σίδηρο) ενισχύουν την υγεία του ανθρώπινου οργανισµού.

Αναµφίβολα σε αναπτυσσόµενες περιοχές όπως η Αφρική, ο ρυθµός ανάπτυξης του πληθυσµού τα τελευταία εκατό χρόνια είναι υπερδιπλάσιος του ρυθµού αύξησης της διαθεσιµότητας των καλλιεργούµενων εκτάσεων. Παρόµοιες δυσαναλογίες αύξησης πληθυσµού παρατηρούνται και στην Ασία και η Νότια Αµερική. Σε κάθε περίπτωση οι αναπτυσσόµενες χώρες φαίνεται να είναι

Οι χώρες αυτές αντιµετωπίζουν τα προβλήµατα που προκύπτουν από την αύξηση του πληθυσµού. Η κυρία αιτία θανάτου είναι ο υποσιτισµός και η ανεπάρκεια της βιταµίνης Α. Το ρύζι αποτελεί τη βασική τροφή τους. Οι κάτοικοι αφενός µεν δεν πεινάνε όµως πεθαίνουν από αναιµία, έχουν προβλήµατα όρασης έως και απώλεια, µειωµένη σωµατική ανάπτυξη.

Η έλλειψη οικονοµικών πόρων δυσχεραίνει την εισαγωγή ποικιλίας τροφίµων για ένα ισορροπηµένο διαιτολόγιο. Συνεπώς, κρίνεται απαραίτητος ο εµπλουτισµός των τοπικών καλλιεργειών µε βιταµίνες και ιχνοστοιχεία (πχ Golden rice).

Επιπλέον, µε τα γενετικά τροποποιηµένα φυτά δίνεται η δυνατότητα να καλλιεργηθούν σε εδάφη µε διαφορετικές συνθήκες από εκείνες που απαιτούνται κατά τη συµβατική καλλιέργεια (διαγονιδιακή πατάτα που φέρει το glyceraldehyde-3-phosphate-dehydrogenase και καλλιεργείται σε αλόφιλα εδάφη).

Όλα τα γενετικά τροποποιηµένα τρόφιµα που καταναλώνονται σήµερα δεν θεωρείται ότι παρουσιάζουν περισσότερες αλλεργίες από τα παραδοσιακά τρόφιµα. Αντιθέτως, συγκρινόµενα υφίστανται τους περισσότερους και αυστηρότερους ελέγχους και είναι επιστηµονικά τεκµηριωµένο ότι δεν υπάρχει πρόβληµα ασφάλειας από την κατανάλωσή τους.

77

Ο28 Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΤΕΧΝΟΛΟΓΟΥ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΣΤΗ ΒΕΛΤΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΚΥΡΩΣΗ ΑΝΑΛΥΤΙΚΩΝ ΜΕΘΟ∆ΩΝ. ΤΟ ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑ ΤΟΥ ΠΡΟΣ∆ΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΟΙΝΟΠΝΕΥΜΑΤΟΣ ΣΤΟ ΑΙΜΑ. Καράµπελα Σ., Παρασκευοπούλου Χ., Μαραβέλιας Κ., Αθανασέλης Σ. Εργ. Ιατροδικαστικής και Τοξικολογίας, Ιατρική Σχολή Πανεπιστηµίου Αθηνών

Η βελτιστοποίηση και η επικύρωση των αναλυτικών δοκιµών σε ένα σύγχρονο Χηµικό, Κλινικό και Τοξικολογικό εργαστήριο, αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για τη διασφάλιση της ακρίβειας και της ορθότητας των αποτελεσµάτων του. Ένα Εργαστήριο για να επιτύχει την διαπίστευση µιας αναλυτικής δοκιµής από έναν αναγνωρισµένο δηµόσιο ή ιδιωτικό φορέα οφείλει να ακολουθήσει συγκεκριµένες διαδικασίες και πρότυπα. Κάθε δοκιµή η οποία αναπτύσσεται πρέπει να πληροί προϋποθέσεις που ορίζει το εκάστοτε πρότυπο και να ελέγχεται περιοδικά η καταλληλότητα της για την ανάλυση των δειγµάτων. Το Εργαστήριο Ιατροδικαστικής και Τοξικολογίας του Πανεπιστηµίου Αθηνών, έχει την ιδιαιτερότητα πέραν του εκπαιδευτικού και ερευνητικό του έργου να προσφέρει τις υπηρεσίες του τόσο στο Υπουργείο ∆ικαιοσύνης όσο και στα Νοσοκοµεία. Έτσι δηµιουργήθηκε η ανάγκη να διασφαλίσει ότι τα εξαγόµενα αποτελέσµατα του είναι αξιόπιστα µέσω της διαπίστευσης δοκιµών τις οποίες εφαρµόζει καθηµερινά σε υποθέσεις ∆ικαστικού χαρακτήρα. Μια από αυτές είναι και ο προσδιορισµός οινοπνεύµατος στο ανθρώπινο αίµα σύµφωνα µε το πρότυπο ΕΝ ISO/IEC 17025:2005. Η αναγκαιότητα της διαπίστευσης αυτής της µεθόδου είναι µεγάλη δεδοµένου ότι η συγκέντρωση οινοπνεύµατος στο αίµα αποτελεί καθοριστική πληροφορία κατά τη διερεύνηση τροχαίων ατυχηµάτων ή υποθέσεων όπου η χρήση οινοπνεύµατος παίζει σηµαντικό ρόλο. Στην οµιλία, θα αναπτυχθεί ο ρόλος του τεχνολόγου ιατρικών εργαστηρίων στη βελτιστοποίηση και επικύρωση µιας αναλυτικής δοκιµής και θα παρουσιαστεί συνοπτικά η αναπτυχθείσα µέθοδος καθώς και τα προβλήµατα που προέκυψαν κατά την ανάπτυξή της.

78

Ο29 Η ΘΕΣΗ ΤΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΩΝ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΣΤΟΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ ΤΟΥ Γ.Ν.Α. «ΛΑΪΚΟ». ∆.Φούρκας1, ∆.Λαµπίρη2. 1Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων στο Γενικό Νοσοκοµείο της Αθήνας Λαϊκό. 2Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων Α-ΤΕΙ Αθήνας. ∆εδοµένα: Οι προβλεπόµενες θέσεις εργασίας του παραϊατρικού προσωπικού στον οργανισµό του Λαϊκού νοσοκοµείου είναι περισσότερες από το 10% του συνόλου των προβλεποµένων θέσεων εργασίας. Οι Τεχνολόγοι Ιατρικών Εργαστηρίων και οι Β.Ι.Ε. αποτελούν τη συντριπτική πλειοψηφία των εργαζοµένων στα παραϊατρικά επαγγέλµατα. Σκοπός: Σκοπός της µελέτης είναι η γνώση των Τεχνολόγων για τη δοµή και την οργάνωση του οργανισµού ενός Νοσοκοµείου και η ανάδειξη της άδικης εργασιακής µεταχείρισης των Τεχνολόγων Ιατρικών Εργαστηρίων σε αυτόν. Υλικό και µέθοδοι: Η ιστορική αναδροµή από ιδρύσεως του Ε.Σ.Υ. µέσα από τις Εφηµερίδες της Κυβέρνησης, σε συνδυασµό µε στοιχεία που διατέθηκαν από το αντίστοιχο τµήµα του Γραφείου Προσωπικού του Νοσοκοµείου. Μελετήθηκε επίσης η πρόταση του Επιστηµονικού Συµβουλίου προς τη ∆ιοίκηση του Νοσοκοµείου, η οποία αφορούσε την αναδιάρθρωση του Επιστηµονικού µη Ιατρικού προσωπικού Τ.Ε. Αποτελέσµατα: Από τις 112 προβλεπόµενες θέσεις στον οργανισµό είναι καλυµµένες µόνο οι 82 (73,21%). Ο αριθµός των υπηρετούντων στα ιατρικά εργαστήρια τείνει να µειώνεται, ενώ ταυτόχρονα αλλάζουν και οι εργασιακές σχέσεις (70 µόνιµοι,12 µε σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου). Σε όλους τους εργαζοµένους προΐσταται ένας προϊστάµενος και µάλιστα σε όλους τους κλάδους του ΤΕ επιστηµονικού µη Ιατρικού προσωπικού ΤΕ, συµπεριλαµβανοµένων των ΤΕ ακτινολόγων και των ΤΕ φυσιοθεραπευτών. Η ένταξη του κλάδου στην Ιατρική υπηρεσία είναι τυπική εφόσον δεν υπάρχει ούτε βελτίωση των οικονοµικών απολαβών, αλλά ούτε και εξέλιξη προαγωγών. Συµπεράσµατα: Είναι απαραίτητη η επαγρύπνηση ως προς την κατανοµή των θέσεων εργασίας για τον ορθολογικό καθορισµό της διαχείρισης των ανθρωπίνων πόρων. Θα πρέπει να δηµιουργηθεί τοµέας στην Ιατρική Υπηρεσία µε αντίστοιχους προϊσταµένους οι οποίοι θα έχουν και την ευθύνη προγραµµάτων ειδίκευσης και γενικότερης επιµόρφωσης γιατί µόνο έτσι θωρακίζονται οι θέσεις εργασίας

79

Ο30 ΈΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΟΦΙΛ ΤΕΧΝΟΛΟΓΩΝ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ (ΤΙΕ) ΚΑΙ ΒΟΗΘΩΝ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ (ΒΙΒΕ), ΣΕ ∆ΗΜΟΣΙΑ ΚΑΙ Ι∆ΙΩΤΙΚΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ ΚΑΙ ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ. ∆.Φούρκας1, Ν. Ηλιάδη2, ∆.Λαµπίρη2. 1Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων, Γενικό Νοσοκοµείο της Αθήνας «Λαϊκό». 2Τελειόφοιτες Ιατρικών Εργαστηρίων ΤΕΙ-Α Αθήνας. ΣΚΟΠΟΣ: Η διερεύνηση:1) της επάρκειας ως προς το γνωστικό αντικείµενο, 2) του βαθµού ικανοποίησης α) ως προς τις οικονοµικές απολαβές και β) ως προς την κοινωνική αποδοχή της καλυπτόµενης θέσης, 3) της γνώσης αλλά και της εφαρµογής των κανόνων υγιεινής και ασφάλειας, 4) του χρόνου προϋπηρεσίας και της σχέσης εργασίας του ανθρώπινου δυναµικού. ΥΛΙΚΟ ΚΑΙ ΜΕΘΟ∆ΟΙ: Μοιράστηκαν 250 ερωτηµατολόγια σε 195 τεχνολόγους ιατρικών εργαστηρίων και 55 βοηθούς βιολογικών εργαστηρίων σε 4 ∆ηµόσια και 1 Ιδιωτικό Νοσοκοµεία και 4 Κλινικές της Αθήνας και του Πειραιά. Παρελήφθησαν 206 συµπληρωµένα ερωτηµατολόγια, 44 αρνήθηκαν να απαντήσουν (14 λόγω φόρτου εργασίας, 18 γιατί θεώρησαν ότι αποκαλύπτονται προσωπικά δεδοµένα), ενώ απουσίαζαν 4 συνάδελφοι µε άδεια κυήσεως, 1 συνάδελφος µε άδεια λοχείας και 7 συνάδελφοι µε µακροχρόνια αναρρωτική άδεια. Η ανάλυση των αποτελεσµάτων έγινε µε το στατιστικό πρόγραµµα SPSS. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ: Όπως προέκυψε από την ανάλυση των απαντήσεων οι 119 (58%) εργαζόµενοι δηλώνουν ότι δεν είναι ικανοποιηµένοι από τις οικονοµικές απολαβές, οι 126 (61,2%) δηλώνουν ότι δεν είναι ικανοποιηµένοι ούτε από το κοινωνικό status που τους προσφέρει το επάγγελµά τους. Οι εργαζόµενοι έχουν µέση ηλικία 43 έτη µε µέσο χρόνο προϋπηρεσίας τα 18 χρόνια (ελάχιστη προϋπηρεσία 1 µήνας και µέγιστη 33 χρόνια). Υπερτερούν οι γυναίκες [160 (77.7%) άτοµα] των ανδρών [46 (23,3%)άτοµα]. Τα 102 (49,51%) άτοµα είναι πτυχιούχοι ΤΕΙ, 63 (30,58%) άτοµα απόφοιτοι Μέσης Σχολής, 36 (17,47%) άτοµα είναι απόφοιτοι ΚΑΤΕΕ και µόνο 5 (2,27%) άτοµα, έχουν κάνει Μεταπτυχιακές σπουδές. Από τους εργαζοµένους 155 (75,24%) είναι µόνιµοι δηµόσιοι υπάλληλοι, 8 (3.8%) άτοµα εργάζονται µε σύµβαση επικουρικής εργασίας και 7 (3,3%) άτοµα µε προγράµµατα Stage του ΟΑΕ∆. Από τους συναδέλφους οι 159 (77,1%) γνωρίζουν πως διατρέχουν κίνδυνο να µολυνθούν από κάποιον µολυσµατικό βιολογικό παράγοντα κατά τη διάρκεια της εργασίας. Οι 76 (36,8%) δεν είναι ικανοποιηµένοι από τις γνώσεις που τους παρείχε η σχολή αποφοίτησης και δεν αισθάνθηκαν ικανοί να ανταποκριθούν άµεσα στο έργο τους, ενώ οι 65 (31,5%), θεωρούν λίγες τις γνώσεις τους πάνω στο αντικείµενο εργασίας τους. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ: 1. Οι εργαζόµενοι Τεχνολόγοι Ιατρικών Εργαστηρίων και οι Βοηθοί Ιατρικών και Βιολογικών Εργαστηρίων δεν είναι ικανοποιηµένοι ούτε από τον µισθό τους αλλά ούτε και από την κοινωνική τους θέση. 2. Υπάρχουν επιβαρυντικοί παράγοντες για την υγεία των εργαζοµένων (υψηλός ηλικιακός µέσος όρος, υψηλός µέσος χρόνος προϋπηρεσίας, κούραση µετά το τέλος της εργασίας σε συνδυασµό µε τις οικογενειακές υποχρεώσεις και το δυσµενές εργασιακό περιβάλλον). 3. Ως προς τους επαγγελµατικούς κινδύνους υπάρχει, µη αναµενόµενο, αυξηµένο ποσοστό άγνοιάς των.

80

Ο31 Η ∆ΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΞΙΑ ΤΟΥ ΤΕΣΤ ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ Αικατερίνη Ν. Πολίτη, Λέκτορας Κυτταρολογίας, ∆ιευθύντρια Κυτταρολογικού Εργαστηρίου, Πανεπιστηµιακό Νοσοκοµείο «Αρεταίειο» Το τεστ Παπανικολάου είναι η πιο αποτελεσµατική εξέταση πρόληψης καρκίνου που έχει ποτέ εφευρεθεί. Πριν την εισαγωγή του στην κλινική πράξη ο καρκίνος του τραχήλου ήταν η κύρια αιτία θανάτου από καρκίνο στις γυναίκες. Σήµερα, η θνητότητα από τη συγκεκριµένη νόσο έχει µειωθεί κατά 99% στις γυναίκες που εξετάζονται τακτικά. Η αποτελεσµατικότητα της πρόληψης µε την εξέταση κατά Παπανικολάου είναι πολύ µεγάλη για τα πλακώδη καρκινώµατα του τραχήλου, µικρότερη για τα αδενοκαρκινώµατα (τα οποία παρουσιάζουν αυξηµένη συχνότητα) και ελάχιστη για άλλους τύπους καρκίνου. Η φιλοσοφία του τεστ Παπανικολάου βασίζεται στην ανίχνευση των πρόδροµων αλλοιώσεων του πλακώδους καρκινώµατος, οι οποίες µπορούν να καταστραφούν (µε laser, κρυοπηξία, ή χειρουργική αφαίρεση), πριν γίνουν διηθητικός καρκίνος. Οποιοδήποτε σύστηµα, όµως, εξαρτάται από την συνεχή τέλεια ανθρώπινη απόδοση, είναι καταδικασµένο να αποτυγχάνει κάποιες φορές. Έτσι και το τεστ Παπανικολάου δεν είναι τέλειο. Παρότι µπορεί να ανιχνεύσει το 80% έως 90% των πρόδροµων αλλοιώσεων του πλακώδους επιθηλίου, αυτό και µόνο συνεπάγεται ότι αποτυγχάνει να ανιχνεύσει τουλάχιστον ένα 10% των περιπτώσεων. Τα προβλήµατα περιλαµβάνουν σφάλµατα κατά τη λήψη, την επεξεργασία και κατά τη διάγνωση. Τα σφάλµατα κατά τη λήψη έγκεινται στην αποτυχία µεταφοράς των άτυπων κυττάρων από την ασθενή στο πλακάκι («απουσία κυττάρων, απουσία διάγνωσης»). Τα σφάλµατα κατά την επεξεργασία περιλαµβάνουν κυρίως την κακή µονιµοποίηση και αφυδάτωση των επιχρισµάτων (κακή διατήρηση των κυττάρων συνεπάγεται µη σωστή αξιολόγηση). Τα διαγνωστικά σφάλµατα περιλαµβάνουν, είτε λάθη κατά τη σάρωση των επιχρισµάτων (αποτυχία στην ανεύρεση των άτυπων κυττάρων), είτε σφάλµατα στην ερµηνεία τους (αποτυχία σωστής ταξινόµησης των κυττάρων). Ο γιατρός, o οπoίoς κάνει τη λήψη θα πρέπει να ξέρει τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες πρέπει lege artis να ληφθούν, να επιστρωθούν, να µονιµοποιηθούν και να αποσταλούν τα επιχρίσµατα προς τo κυτταρολογικό εργαστήριο. Αυτό, µε τη σειρά τoυ πρέπει να πληρεί τα απαιτούµενα κριτήρια ποιότητας για την σωστή προετοιµασία των επιχρισµάτων και κυρίως για την περιγραφή, εκτίµηση και τελική αξιολόγηση των ευρηµάτων. Τα τελευταία χρόνια, σε µία προσπάθεια υπερκερασµού των δυσκολιών που µπορεί να παρεισφρήσουν στη διαδικασία λήψης και προετοιµασίας των κυτταρολογικών επιχρισµάτων, προτάθηκε η συλλογή του συνόλου του κυτταρικού υλικού σε ειδικό µονιµοποιητικό υγρό εντός φιαλιδίου και η αυτοµατοποιηµένη παρασκευή από τo οµοιογενώς κατανεµηµένο και αντιπροσωπευτικό ίζηµα, ειδικών κυτταρολογικών επιχρισµάτων (κυτταρολογία υγρής φάσης/liquid-based cytology). Αν και οι αρχικές µελέτες υποστήριζαν αύξηση της ευαισθησίας της µεθόδου αυτής σε σχέση µε τα συµβατικά επιχρίσµατα, οι µελέτες που ακολούθησαν δεν επιβεβαίωσαν τα αρχικά αποτελέσµατα, ορισµένες µάλιστα έδειξαν υπεροχή της συµβατικής κυτταρολογίας. Από τα τέλη της δεκαετίας τoυ '70 η αναγνώριση τoυ καθοριστικού ρόλου τoυ ιού των ανθρωπίνων θηλωµάτων (HPV) στη διαδικασία της καρκινογένεσης του

81

τραχήλου της µήτρας άλλαξε τo πρίσµα της έρευνας ως προς την παθoγένεση της κακοήθους εξαλλαγής τoυ οργάνου αυτού. Θεωρείται πλέον δεδοµένο ότι η ύπαρξη µόλυνσης από τoν HPV είναι τo απαραίτητο πρώτο βήµα, χωρίς όµως αυτό να επαρκεί, για την έναρξη της διαδικασίας καρκινογένεσης. Τo HPV-test, δηλ. η ανίχνευση τoυ DNA των λεγόµενων ογκογόνων ή υψηλού κινδύνου στελεχών τoυ ιoύ σε κυτταρικό υλικό από τoν τράχηλο της µήτρας, είναι µια σχετικά απλή και όχι χρονοβόρα αντικειµενική εξέταση, πoυ δεν προϋπoθέτει ιδιαίτερη εξειδίκευση τoυ προσωπικού. Έχει συγκεκριµένες ενδείξεις, για την παρακολούθηση ορισµένων οµάδων ασθενών και σε καµία περίπτωση δεν µπορεί να αντικαταστήσει τη µορφολογική διάγνωση. ∆υστυχώς, παρά την αξιοσηµείωτη επιτυχία του, το τεστ Παπανικολάου δεν είναι τέλειο. Υπάρχουν προβλήµατα σε κάθε επίπεδο, η πρωταρχική όµως και πιο σηµαντική πηγή σφαλµάτων, είναι η παράλειψη των γυναικών να ελέγχονται επαρκώς. Επισηµαίνεται πάντως, ότι καµία άλλη εξέταση ή κανενός είδους µέτρο δηµόσιας υγείας δεν είναι τόσο αποτελεσµατικό στην εκρίζωση του καρκίνου όσο το τεστ Παπανικολάου.

82

Ο32 ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΤΩΝ ΚΥΒΩΝ ΠΑΡΑΦΙΝΗΣ (BLOCKS) ΣΤΗ ∆ΙΑ∆ΙΚΑΣΙΑ ΤΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΣΤΟ ΠΑΘΟΛΟΓΟΑΝΑΤΟΜΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ Γιώργος Ι. Σκουλιδάκης, Νίκος ∆. Θεοδοσόπουλος, Αλεξία Τσίγκα1, Άννα Ιωαννίδου-Παπακωνσταντίνου2, Αθηνά Ι. Γιάτσου3, Ιωάννα Γκικόντη1 1Παθολογοανατοµικό Εργαστήριο Γενικού Νος.Ν.Ιωνίας «Η Αγία ¨Όλγα», 2ΤΕΙ ΑΘΗΝΑΣ Τµήµα Ιατρικών Εργαστηρίων, 3Παθ/µικό Εργαστήριο ΓΟΝΚ «Άγιοι Ανάργυροι.

Σκοπός της εργασίας είναι, να προτείνει τεχνικές, οι οποίες έχουν ως στόχο, την ελαχιστοποίηση του χρόνου, καθώς και τη βελτιστοποίηση των αποτελεσµάτων, σε µια σειρά από διαδικασίες «ρουτίνας» που πραγµατοποιούνται στο Παθολογοανατοµικό Εργαστήριο. Το υλικό που χρησιµοποιήθηκε ήταν, όργανα, εργαλεία, χηµικά αντιδραστήρια και συσκευές, τα οποία υπάρχουν σχεδόν σε κάθε δοµηµένο Παθολογοανατοµικό Εργαστήριο. Η µέθοδος που εφαρµόσθηκε, είναι µια αναπροσαρµογή των εργαστηριακών διαδικασιών, τόσο µε τον τρόπο µε τον οποίο διδάσκονται, όσο και µε τον τρόπο µε τον οποίο ακολουθούνται από την πλειοψηφία των εργαστηρίων. Τα αποτελέσµατα των τεχνικών που προτείνονται είναι, όχι µόνο συγκρίσιµα µε άλλες τεχνικές, αλλά και υπερτερούν κατά πολύ ως προς τη ποιότητα των τελικών αποτελεσµάτων.

83

ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΑΝΑΡΤΗΜΕΝΩΝ ΑΝΑΡΤΗΜΕΝΩΝ ΑΝΑΡΤΗΜΕΝΩΝ ΑΝΑΡΤΗΜΕΝΩΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΩΝΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΩΝΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΩΝΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΩΝ

84

P01 ΗΠΑΤΙΤΙ∆Α C ΚΑΙ ΙΝΤΕΡΦΕΡΟΝΗ Α (IFN-α) Παδιώτης Κωνσταντίνος1, Παραλίκας Θεοδόσης2, Λαχανά Ελένη3, Αγναντής Χρήστος4 1Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων,Msc in Human Immunity, Msc in Bioinformatics,Εργαστηριακός Συνεργάτης ΤΕΙ Λάρισας, 2Καθηγητής Εφαρµογών Τµήµατος Νοσηλευτικής ΤΕΙ Λάρισας, 3Καθηγήτρια Εφαρµογών Τµήµατος Νοσηλευτικής ΤΕΙ Λάρισας, 4Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων, Εργαστηριακός Συνεργάτης ΤΕΙ Λάρισας

Η ηπατίτιδα C (HC) είναι ένα από τα πιο κοινά προβλήµατα υγείας.

Προκαλείται από τον ιό ηπατίτιδας C, ο οποίος ανακαλύφθηκε αρχικά το 1989, και η ασθένεια ονοµάστηκε ως non-A non-B ηπατίτιδα. Η οξεία ηπατίτιδα C είναι µια υπερβολικά ασυνήθιστη διάγνωση στους ανθρώπους επειδή δεν εκδηλώνεται κλινικά και περνάει απαρατήρητη.. Η µεγάλη πλειοψηφία των ασθενών αναπτύσσει χρόνια ηπατίτιδας C , η οποία οδηγεί στην κίρρωση και το ηπατοκυτταρικό καρκίνωµα.

Ο ιός της ηπατίτιδας C (HCV) µεταδίδεται κυρίως παρεντερικά, δηλαδή µε επαφή του ατόµου µε µολυσµένο αίµα ή παράγωγα αίµατος. Μόλις ο ιός της ηπατίτιδας C (HCV) εισέλθει στο αίµα αρχίζει να πολλαπλασιάζεται ενώ τόσο το εγγενές (innate immunity) όσο και το ειδικό (adaptive) ανοσοποιητικό σύστηµα ανταποκρίνονται στα ανοσογόνα τµήµατα του ιού.

Η αποτυχία του ανοσοποιητικού συστήµατος να αποβληθεί αυτός ο ιός στην οξεία µόλυνση οδηγεί σε χρόνια ηπατίτιδα C που οδηγεί στην κίρρωση και το ηπατοκυτταρικό καρκίνωµα το 20% περίπου των ασθενών.

Πολλές προσπάθειες έχουν καταβληθεί από τους επιστήµονες να αντιµετωπίσουν τη µόλυνση από αυτόν τον ιό, και η ιντερφερόνη-α (IFN-α) είναι ένα αποτελεσµατικό φάρµακο στην παρεµπόδιση της αντιγραφής του ιού, και στη βελτίωση των ιστολογικών εξετάσεων του συκωτιού.

Λόγω της αποτελεσµατικότητας της IFN-α στην ηπατίτιδα C και σε άλλες ασθένειες, σήµερα τρεις κύριοι τύποι IFN-α είναι εµπορικά διαθέσιµοι και χρησιµοποιούνται παγκοσµίως για θεραπευτικούς και ερευνητικούς σκοπούς:

1. Ανασυνδυασµένη (recombinant) IFN-α2 που είναι διαθέσιµη σε διαφορετικές µορφές από τις οποίες οι IFN-α2b και IFN-α2a είναι ευρύτατα χρησιµοποιούµενες

2. Λεµφοβλαστοειδής (lymphoblastoid) IFN-α που περιέχει πολλές υποκατηγορίες IFN-α και

3. Λευκοκυτταρική ή φυσική IFN-α που παράγεται από κύτταρα δοτών αίµατος και ερεθίζονται από τον ιό του Σεντάι (Sendai virus)

85

P02 ΤΑ ΑΜΦΟΤΕΡΗ ΛΙΠΟΣΩΜΑΤΑ ΩΣ ΜΕΣΟ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ∆ΡΑΣΗ ΤΩΝ CD40 ΑΝΤΙΝΟΗΜΑΤΙΚΩΝ ΟΛΙΓΟΝΟΥΚΛΕΟΤΙ∆ΙΩΝ ΣΕ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΑ ΜΟΝΤΕΛΑ ΑΥΤΟΑΝΟΣΗΣ ΑΡΘΡΙΤΙ∆ΑΣ Αθανάσιος Σταυρόπουλος1, Una Rauchhaus2, Χαρούλα Ξυρακιά1, Σταύρος Γιαγλής1, Richard O. Williams3, Frank Bennett4, Steffen Panzner2, Πασχάλης Σιδεράς1 και Ευάγγελος Ανδρεάκος1 1Ίδρυµα Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδηµίας Αθηνών, Κέντρο Ανοσολογίας και Μεταµοσχεύσεων, Αθήνα, Ελλάδα, 2Novosom AG, Halle, Germany, 3Imperial College London, Kennedy Institute of Rheumatology Division, London, United Kingdom, 4ISIS Pharmaceuticals Inc, Carlsbad, California, USA Υπάρχει επιτακτική ανάγκη για νέες µεθόδους, που θα επιτρέψουν τη συστεµική αλλά και στοχευµένη χρήση DNA και RNA-βασιζόµενων θεραπειών. Στην παρούσα εργασία, µελετήσαµε τα αµφοτερή λιποσώµατα, τα οποία έχουν την ιδιότητα να αλλάζουν πλήρως το φορτίο τους. Ειδικότερα, περιγράφουµε το Nov038, ένα λιπόσωµα µε ισοηλεκτρικό φορτίο 6.3, που συντίθεται από το ελαφρώς κατιονικό λιπίδιο MoChol [α-(2O-cholesteryloxycarbonyl)-δ-(N-ethylmorpholine)-succinamide)] σε συνδυασµό µε το λιπόσωµα CHEMS (cholesterylhemisuccinate). Συστεµική χορήγηση του Nov038 µεταφέρει αποτελεσµατικά αντινοηµατικά ολιγονουκλεοτίδια (antisense oligonucleotides, ASO) στο ήπαρ, το σπλήνα και στα σηµεία φλεγµονής. Σε πειραµατικά µοντέλα αυτοάνοσης αρθρίτιδας, ένα ASO εναντίον του CD40, µε τη χρήση του Nov038, θεραπεύει την προκαλούµενη νόσο, βελτιώνοντας τα κλινικά συµπτώµατα, τη φλεγµονή και την οστική καταστροφή. Η θεραπευτική δράση του Nov038/CD40-ASO σχετίζεται µε τον τροπισµό των λιποσωµάτων στα µονοκύτταρα/µακροφάγα και στα δενδριτικά κύτταρα της µυελικής σειράς. Αυτό έχει ως αποτέλεσµα την ταχεία µείωση της έκφρασης CD40 σε αυτά τα κύτταρα, καθώς και σηµαντικών φλεγµονωδών κυτταροκινών, όπως οι TNF, IL-6 και IL-17 και την ελάττωση των T-κυτταρικών αποκρίσεων στους παρακείµενους λεµφαδένες. Συµπερασµατικά, τα αµφοτερή λιποσώµατα αποτελούν ένα νέο µέσο για τη στοχευµένη µεταφορά ολιγονουκλεοτιδίων, µε πληθώρα δυνατοτήτων στον τοµέα της µελέτης νέων γονιδιακών στόχων και στη θεραπεία φλεγµονωδών ασθενειών.

86

P03 ΟΡΘΗ ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΛΥΣΗΣ ΧΕΙΡΩΝ Κέλναρ Γίρζι (Γιώργος)1, Χρονάκη Εµµανουέλα2, Μπιθηµήτρης Ιωάννης3 1Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων, Μεταπτυχιακός Φοιτητής στο ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ-Σχολή Επιστηµών Υγείας-Τµήµα Ιατρικής-'Εφαρµοσµένη ∆ηµόσια Υγεία και Περιβαλλοντική Υγιεινή' 2Φοιτήτρια Τεχνολόγων Ιατρικών Εργαστηρίων ΑΤΕΙ Θεσσαλονίκης 3Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων, Α.Ο.Ν.Α «Ο Άγιος Σάββας», Μεταπτυχιακός Φοιτητής στην Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε Εισαγωγή : Το πλύσιµο των χεριών του ιατρικού και παραϊατρικού προσωπικού µετά από κάθε εργασία και των ιατρών µετά από κάθε εξέταση αποτελεί την πρώτη και σηµαντικότερη µέθοδο πρόληψης ενδονοσοκοµειακών λοιµώξεων. Το πλύσιµο των χεριών στα Νοσοκοµεία διαχωρίζεται σε υγειονοµικό και χειρουργικό. Για το πλύσιµο των χεριών χρησιµοποιούνται συχνά κοινά σαπούνια ή διαλύµατα υδατικά µε αντισηπτικές ουσίες ενώ σπανίως εφαρµόζεται η αντισηψία µέσω ακτινοβόλησης υπεριωδών ακτινοβολιών. Σκοπός : Η παρατήρηση του ιατρικού και παραϊατρικού προσωπικού, εάν εφαρµόζουν σωστή τεχνική πλυσίµατος χεριών και εάν έχει γίνει ειδική εκπαίδευση στην τεχνική πλυσίµατος χεριών µε σκοπό των περιορισµό των ενδονοσοκοµειακών λοιµώξεων. Μέθοδος : Στην παρούσα εργασία ερευνήθηκε και µελετήθηκε ο σωστός τρόπος πλυσίµατος χεριών 100 ατόµων του ιατρικού και παραϊατρικού προσωπικού σε ∆ηµόσιο Νοσηλευτικό Ίδρυµα του νοµού Αττικής. Τα στοιχεία συγκεντρώθηκαν µέσω ειδικά διαµορφωµένου ανώνυµου ερωτηµατολογίου. Η έρευνα περιλαµβάνει τα ατοµικά και επαγγελµατικά χαρακτηριστικά του ιατρικού και παραϊατρικού προσωπικού, τα οποία συµπληρώθηκαν κατόπιν προσωπικής συνέντευξης και ερωτηµατολογίου σχετικά µε τις παραµέτρους οι οποίες αφορούν τον τρόπο πλυσίµατος χεριών, αυτό απαντήθηκε κατόπιν παρατήρησης. Η µελέτη πραγµατοποιήθηκε κατά τις πρωινές ώρες, όπου υπήρχε αιχµή δουλειάς. Αποτελέσµατα : Συνολικά παρατηρήθηκαν 100 άτοµα ιατρικού και παραϊατρικού προσωπικού. Από τα οποία τα 24 ήταν Πανεπιστηµιακής Εκπαίδευσης, 33 Τεχνολογικής Εκπαίδευσης, 25 ∆ευτεροβάθµιας Εκπαίδευσης και 18 Υποχρεωτικής Εκπαίδευσης. Από τα ατοµικά και επαγγελµατικά χαρακτηριστικά φαίνεται ότι περίπου το 1/3 έχουν κάνει ειδική εκπαίδευση τα τελευταία 2 χρόνια, για τεχνική πλυσίµατος χεριών και τα υπόλοιπα δεν έχουν, όπως φάνηκε από τη συνέντευξη. Από την έρευνα προκύπτει ότι το 92% του ιατρικού και παραϊατρικού προσωπικού χρησιµοποιεί σαπουνούχο αντισηπτικό, 98% βρέχει τα χέρια του στο τρεχούµενο νερό προς τα κάτω, στεγνώνει τα χέρια του σε πάνω από µία χειροπετσέτα και το 14% δεν σαπουνίζουν όλες τις επιφάνειες των χεριών. Το 21% δεν ξεπλένει πολύ καλά τα χέρια του και το 85% δεν χρησιµοποιεί στο τέλος χειροπετσέτα για να κλείσει τη βρύση. Το 43% φοράει κοσµήµατα. Συµπεράσµατα : Το πλύσιµο των χεριών είναι το πιο σηµαντικό µέσο για την πρόληψη της εξάπλωσης των µολύνσεων στα νοσοκοµεία. Ο σκοπός του πλυσίµατος των χεριών είναι να αποµακρύνει πιθανούς παθογόνους οργανισµούς. Επειδή τα παθογόνα µικρόβια µπορεί να προέρχονται από διαφορετικές πηγές, όπως

87

(µολυσµένο τραύµα, µολυσµένα ούρα, βιολογικά υγρά, καθετήρες, σκωραµίδες, τουαλέτα κ.τ.λ.) Επιβάλλεται το πλύσιµο των χεριών πριν και µετά από κάθε εργασία εντός νοσηλευτικού ιδρύµατος. Έγινε καταγραφή αυτών µε τη χρήση ερωτηµατολογίου. Τα αποτελέσµατα έδειξαν ότι µόνο 14% του ιατρικού και παραϊατρικού προσωπικού, πλένουν µε σωστό τρόπο τα χέρια τους, το υπόλοιπο προσωπικό πλένει τα χέρια του συχνά αλλά όχι µε σωστή τεχνική. Στα νοσοκοµεία είναι συχνή η έλλειψη στις χειροπετσέτες. Αυτό φάνηκε και από την έρευνα που έγινε. Πολλές φορές αντί για χειροπετσέτες χρησιµοποιείται χαρτοβάµβακο ή κοµµάτια γάζας για στέγνωµα των χεριών. Κατόπιν τούτων προτείνονται τρόποι συµµόρφωσης του ιατρικού και παραϊατρικού προσωπικού στην τεχνική πλυσίµατος χεριών, µέσω προγραµµάτων κατάρτισης από κατάλληλα καταρτισµένα και εκπαιδευµένα άτοµα στον τοµέα της ∆ηµόσιας Υγείας.

88

P04 ΠΕΠΤΙΚΑ ΕΛΚΗ ΣΤΟΜΑΧΟΥ Νατσαρίδης Νικόλαος1 , Κέλναρ Γίρζι (Γιώργος)2, Τσέλιου Ευαγγελία3, Μπιθηµήτρης Ιωάννης4 1Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων, Μεταπτυχιακός Φοιτητής στο ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ-Σχολή Επιστηµών Υγείας-Τµήµα Βιοχηµείας&Βιοτεχνολογίας-Εφαρµογές Μοριακής Βιολογίας&Μοριακής Γενετικής-∆ιαγνωστικοί ∆είκτες 2Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων, Μεταπτυχιακός Φοιτητής στο ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ-Σχολή Επιστηµών Υγείας-Τµήµα Ιατρικής-'Εφαρµοσµένη ∆ηµόσια Υγεία και Περιβαλλοντική Υγιεινή' 3Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων, Εργαστήριο Πυρηνικής Ιατρικής «∆ηµητρίου Γάκη» (Θεσσαλονίκη) 4Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων, Α.Ο.Ν.Α «Ο Άγιος Σάββας», Μεταπτυχιακός Φοιτητής στην Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε Το πεπτικό σύστηµα αποτελούσε πάντοτε ένα από τα σηµαντικότερα συστήµατα του ανθρώπινου οργανισµού σε ότι αφορά τόσο τη βασική όσο και την κλινική έρευνα. Πεπτικό έλκος είναι η ελκωτική βλάβη που αφορά το εσωτερικό µέρος του πεπτικού σωλήνα. Υπάρχουν δύο κύριοι τύποι έλκους, δηλαδή το γαστρικό έλκος που δηµιουργείται στο στοµάχι και το δωδεκαδακτυλικό έλκος που δηµιουργείται στο άνω τµήµα του λεπτού εντέρου, στην περιοχή που είναι γνωστή σαν δωδεκαδάκτυλο. Το πεπτικό έλκος είναι ένα νόσηµα που ταλαιπωρεί ένα µεγάλο αριθµό ατόµων ανεξαρτήτως ηλικίας και φύλου προσβάλει περίπου το 25% των ανδρών και το 15% των γυναικών όπως αποδεικνύεται από ουλές που βρίσκονται στο στοµάχι και το δωδεκαδάκτυλο σε νεκροτοµικό υλικό. Εντούτοις µόνο το 5-10% των ατόµων εκδηλώνει συµπτώµατα της νόσου του. Γνωστό από την αρχαιότητα, στο όχι και τόσο µακρινό παρελθόν αποτελούσε δυσεπίλυτο πρόβληµα που συχνά οδηγούσε σε µεγάλες χειρουργικές επεµβάσεις. Πάντως ισχύει ένας χρυσός κανόνας : «χωρίς οξύ δεν υπάρχει έλκος». Χαρακτηριστικό παράδειγµα είναι η πρόσφατη, πριν 10 χρόνια περίπου, ανακάλυψη του ελικοβακτηριδίου του πυλωρού που είχε ως επακόλουθο την νέα αντιµετώπιση και ταξινόµηση των οξέων και χρόνιων πεπτικών ελκών. Αν και δεν είναι γνωστό πως µεταδίδεται το βακτηρίδιο από άτοµο σε άτοµο πολλοί ερευνητές πιστεύουν ότι το µικρόβιο µεταδίδεται δια µέσου του νερού, του φαγητού και του σάλιου. Βρίσκεται κυρίως στο γαστρικό υγρό και στα κόπρανα και η καλή καθαριότητα στο σπίτι βοηθάει στη µείωση της µετάδοσης. Η λοίµωξη από ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού για τους περισσότερους είναι µία δια βίου λοίµωξη και χωρίς κατάλληλη φαρµακευτική αγωγή δεν µπορεί να επιτευχθεί η εκρίζωση του. Στις ∆υτικές χώρες το Ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού προσβάλλει περίπου 20% των ανθρώπων κάτω των 40 ετών και το 50% άνω των 60 ετών, γεγονός που υποδηλώνει δια βίου λοίµωξη µε το Ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού που αποκτήθηκε στην παιδική ηλικία. Η µόλυνση από Ελικοβακτηρίδιο του Στοµάχου φαίνεται ότι αυξάνει σηµαντικά τον κίνδυνο ανάπτυξης ορισµένων µορφών καρκίνου του Στοµάχου. Για το λόγο αυτό η Παγκόσµια Οργάνωση Υγείας κατέταξε τη λοίµωξη ως Ελικοβακτηρίδιο σαν τάξης Ι καρκινογόνο. Λόγω όµως της βελτίωσης της υγιεινής στους καθηµερινούς χώρους η λοίµωξη µε Ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού στα παιδιά είναι µικρότερη. ∆υστυχώς, στις αναπτυσσόµενες χώρες υπάρχει ακόµα πολύ υψηλό ποσοστό λοίµωξης από Ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού.

89

Το Ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού µόλις εγκατασταθεί στο στόµαχο προσβάλλει τα γαστρικά κύτταρα και προκαλεί φλεγµονή (γαστρίτιδα) και αν υπάρχει κατάλληλη γενετική προδιάθεση (οικογενειακό ιστορικό) ή έχουµε την δράση εξωγενών παραγόντων (π.χ ασπιρίνης ή φαρµάκων για την αρθρίτιδα, κάπνισµα, κλπ), έχουµε σαν αποτέλεσµα την ανάπτυξη πεπτικών ελκών. Επαναστατική υπήρξε η πρόοδος που επέφερε η εισαγωγή των ενδοσκοπήσεων, που επιτρέπουν την επισκόπηση του ανωτέρου πεπτικού συστήµατος, την λήψη βιοψιών και τέλος την θεραπευτική παρέµβαση για ενδοσκοπική αιµόσταση επί αιµορραγίας, εξαλείφοντας έτσι πλήθος χειρουργικών επεµβάσεων ,αντιµετωπίζοντας το πεπτικό έλκος κατά κύριο λόγο µε φαρµακευτική αγωγή. Πολλοί παράγοντες έχουν ενοχοποιηθεί για την πρόκληση έλκους αλλά λίγων έχει επιβεβαιωθεί η συµµετοχή. Μερικοί από τους παράγοντες αυτούς είναι: Το stress. Συναισθηµατικά όπως επιθετικότητα, µνησικακία, ενοχή, αναποφασιστικότητα κ.ά. αυξάνουν την έκκριση οξέος. Επίσης καταστάσεις όπως βαρείς τραυµατισµοί ιδιαίτερα στο κεφάλι, βαριές εγχειρήσεις, εγκαύµατα, εµπύρετα νοσήµατα που προκαλούν έντονο σωµατικό και ψυχικό stress µπορούν να οδηγήσουν στη δηµιουργία ελκών που λέγονται και έλκη από το stress. Το κάπνισµα. Το έλκος όχι µόνο είναι σηµαντικά πιο συχνό στους καπνιστές αλλά και η συχνότητα του αυξάνει ανάλογα µε τον αριθµό των τσιγάρων που καπνίζει το άτοµο. Επίσης η επούλωση των ελκών γίνεται πολύ πιο δύσκολα στα άτοµα που καπνίζουν. Ασπιρίνη και άλλα παυσίπονα και αντιφλεγµονώδη φάρµακα. Τα φάρµακα αυτά µειώνουν τους αµυντικούς παράγοντες του στοµάχου ελαττώνοντας την παραγωγή προσταγλανδινών και της βλέννης. Αλκοόλ και καφεΐνη. Το αλκοόλ και η καφεΐνη αυξάνουν την έκκριση του γαστρικού οξέος και αποδεικνύει ότι προκαλούν πεπτικό έλκος. Καταστάσεις αύξησης της έκκρισης οξέως από το στοµάχι όπως στο σύνδροµο Zollinger-Ellison. Tο σύνδροµο Zollinger-Ellison είναι µια σπάνια διαταραχή που προκαλεί πολλαπλά και σοβαρά πεπτικά έλκη. Τα κυρία συµπτώµατα είναι κοιλιακός πόνος, διάρροια, κίτρινο λίπος στα κόπρανα και αιµορραγία. Η κατάσταση προκαλείται από την παραγωγή υψηλών επιπέδων της ορµόνης γαστρίνης, η οποία διεγείρει την παραγωγή αυξηµένων ποσοτήτων οξέων στο στοµάχι. Στους περισσότερους ανθρώπους, τα υψηλά επίπεδα γαστρίνης προκαλούνται από το γαστρίνωµα, έναν όγκο που συνήθως εµφανίζεται στο πάγκρεας ή στο τοίχωµα του δωδεκαδάκτυλου. Η εξέταση αίµατος για τη µέτρηση των επιπέδων της γαστρίνης, καθώς και µιας άλλης ορµόνης που ονοµάζεται εκκριµατίνη (που είναι επίσης υψηλή σε άτοµα µε το σύνδροµο Zollinger-Ellison), µπορεί να βοηθήσει στη διάγνωση. Η θεραπεία περιλαµβάνει φάρµακα που µειώνουν την παραγωγή οξέων στο στοµάχι, όπως οι αναστολείς της αντλίας πρωτονίων και οι Η2

- ανταγωνιστές. Για την

αφαίρεση του όγκου ή των όγκων, πραγµατοποιείται χειρουργική επέµβαση. Αν ο καρκίνος έχει διασπαρεί, µπορεί να χρειαστεί και χηµειοθεραπεία.

Η θεραπεία της παθήσεως περιλαµβάνει γενικά µέτρα, και κυρίως φαρµακευτική αγωγή. Από πλευράς γενικών µέτρων που συνήθως ο ιατρός συστήνει, περιλαµβάνονται αλλαγές στον τρόπο ζωής των ασθενών όπως: • Περιορισµός ή τη διακοπή του καπνίσµατος. Σηµαντικά στοιχεία δείχνουν ότι τα έλκη επουλώνονται πιο αργά και υποτροπιάζουν συχνότερα σε άτοµα που καπνίζουν. • Πρέπει να πληροφορηθεί ο ασθενής για τη δυνητική βλαπτικότητα που προκύπτει στους ελκοπαθείς από την λήψη µερικών φαρµάκων. Αυτό είναι πολύ σηµαντικό ιδιαίτερα αν ο ασθενής λαµβάνει ακετυλοσαλικυλικό οξύ (ασπιρίνη) ή αναλγητικά

90

σκευάσµατα που περιέχουν ακετυλοσαλικυλικό οξύ ή άλλα φάρµακα για την αρθρίτιδα ή τον πόνο. • Αποφυγή ορισµένων τροφών που συχνά προκαλούν πόνο ή ενοχλήµατα, αποφυγή αλκοόλ καθώς και διαφόρων ποτών που περιέχουν καφεΐνη όπως ο καφές, το τσάι και διάφορα αναψυκτικά. • Αποφυγή κατά το δυνατόν του stress της σύγχρονης ζωής.

Σήµερα µετά από έρευνα πολλών ετών οι ιατροί συστήνουν σε υγιή άτοµα να λαµβάνουν γενικά µέτρα για την πρόληψη διαφόρων πεπτικών ελκών: α) Περιορισµός λήψης φαρµάκων όπως ασπιρίνη και το ibuprofen (τα φάρµακα αυτά πρέπει να λαµβάνονται µε πολύ προσοχή, κατόπιν ιατρικής συνταγής και παρακολούθησης). β) Αποφυγή υπερβολικής κατανάλωσης αλκοόλ, (υπερβολική κατανάλωση µπορεί να ενοχλεί το βλεννογόνο του στοµάχου και να αυξάνει την έκκριση οξέως από το στοµάχι αυξάνοντας έτσι τον κίνδυνο για έλκος). γ) Αποφυγή υπερβολικού καπνίσµατος, το κάπνισµα αυξάνει τον όγκο και την συγκέντρωση οξέως που εκκρίνεται από το στοµάχι. δ) Αποφυγή του stress κατά το δυνατόν της καθηµερινής ζωής καθώς επίσης λιπαρών και όξινων συστατικών στην καθηµερινή διατροφή. ε) Έχει αποδειχθεί από ερευνητές ότι όσο χαµηλότερα είναι τα επίπεδα της βιταµίνης C στον οργανισµό, τόσο πιο αυξηµένες είναι οι πιθανότητες πρόκλησης πεπτικού έλκους και καρκίνου του στοµάχου, έτσι η βιταµίνη C προλαµβάνει το πεπτικό έλκος. Τελικά το έλκος είναι:

Από τις πιο συχνές παθήσεις που ταλαιπωρεί εκατοµµύρια άτοµα σε όλο τον κόσµο. Μία χρόνια πάθηση που εξελίσσεται µε υφέσεις και εξάρσεις και που απαιτεί συνεχή φροντίδα. Τα φάρµακα που υπάρχουν σήµερα, εξασφαλίζουν ταχεία επούλωση των ελκών στην οξεία κρίση ενώ παράλληλα, εφ' όσον λαµβάνονται για συντήρηση, προλαµβάνουν τόσο τις υποτροπές όσο και τις επιπλοκές του έλκους.

91

P05 ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Αγναντής Χρήστος1, Μακρή Αρετή2, ∆εσίκου Φωτεινή3, Λαµπρονίκου Μαρίνα4, ∆ρ. Γραµουστιάνου Ευαγγελία 5, Εσκίογλου Ιορδάνης 6

1Ε.Α.Π.[Μεταπτυχιακός φοιτητής] ΤΕ Ιατρικών Εργαστηρίων-Εργαστηριακός συνεργάτης Τ.Ε.Ι. Λάρισας, Τµ. Ιατρικών Εργαστηρίων 2Νοσηλεύτρια Τ.Ε 3Σπουδάστρια Ιατρικών Εργαστηρίων 4Τ.Ε. Ιατρικών Εργαστηρίων, Ε.Τ.Π. – Εργαστηριακός Συνεργάτης ΤΕΙ Λάρισας 5Μοριακή Βιολόγος, τµήµα Ι.Ε. ΤΕΙ/Λ 6Βιοχηµικός , τµήµα Ι.Ε. ΤΕΙ/Λ

Εισαγωγή: «Η ποιότητα του περιβάλλοντος επιδρά και καθορίζει την υγεία του ανθρώπου», υποστήριζε αιώνες πριν ο Ιπποκράτης. Σήµερα µια σειρά από ενέργειες του ανθρώπου επηρεάζουν και υποβαθµίζουν την ποιότητά του, µια από αυτές είναι παραγωγή και η διαχείριση παντός τύπου αποβλήτων. Μια ειδική κατηγορία αποβλήτων αποτελούν εκείνα που παράγονται στα εργαστήρια Υγειονοµικών Μονάδων. Σκοπός: Να διακρίνουµε και να ερµηνεύσουµε το βαθµό γνώσης των σπουδαστών Ιατρικών Εργαστηρίων σχετικά µε την παραγωγή Εργαστηριακών Αποβλήτων (Ερ.Απ.). Υλικό – Μέθοδος: Τον πληθυσµό της µελέτης αποτέλεσαν έπειτα από τυχαία επιλογή 96 σπουδαστές Ι.Ε. του ΤΕΙ Λάρισας από το 6ο εξάµηνο σπουδών και πάνω. Η συλλογή των συγκεκριµένων δεδοµένων έγινε µε τη χρήση ανοιχτού τύπου ερωτήσεων, τµήµα ενός ανώνυµου δοµηµένου ερωτηµατολογίου. Αποτελέσµατα: Επιλέξαµε δύο εργαστηριακές εξετάσεις που είναι πολύ κοινές στους εργαζόµενους Τεχνολόγους Ι.Ε., πραγµατοποιούνται συχνά από αυτούς, παράγουν αρκετά απόβλητα σε αριθµό και επιπλέον τις έχουν συναντήσει οι σπουδαστές στα εργαστηριακά τους µαθήµατα. Ο αριθµός των αποβλήτων που αναφέρθηκαν ότι παράγονται από την αιµοληψία έως και την έκδοση αποτελεσµάτων της Γενικής αίµατος, κυµάνθηκε από 2 έως 10 µε µ.ο. 4,4 Η τιµή που επικράτησε ήταν τα 4 απόβλητα ανά απάντηση σε 32 άτοµα.

Από

βλη

το

Σύρ

ιγγα

Βαµ

βά

κι

φια

λίδι

ο

γάντ

ια

βελό

να

αίµ

α

αντι

δρα

σ

τήρι

α

πλάκ

ες

χρω

στι

κέ

ς

διηθ

ητι

κό

Ν 81 79 52 48 45 33 19 19 4 4

Πίνακας 1 απόβλητα γενικής εξέτασης αίµατος και συχνότητα αναφοράς τους

Μελετώντας τις απαντήσεις διαπιστώνουµε σηµαντικές ελλείψεις στις γνώσεις και σε ποσοτικό και σε ποιοτικό επίπεδο. Αυτό προκύπτει από τον χαµηλό µέσο όρο απαντήσεων (4,4) και από τις συχνότητες εµφάνισης ξεχωριστά για κάθε ένα απόβλητο. Αξίζει να παρατηρήσουµε ότι:

92

∆εν διαχωρίζουν όλοι την βελόνα από τη σύριγγα θεωρώντας τα λανθασµένα ως ένα ενιαίο απόβλητο (Ν= 45 & 81 αντίστοιχα).

Μόνο το 1/3 του δείγµατος (33 στους 96) αναφέρει ως απόβλητο το αίµα.

Ακόµα µικρότερος αριθµός σπουδαστών το 19,8% (19 στους 96) αναφέρουν τα αντιδραστήρια ως απόβλητα ενώ είναι απολύτως απαραίτητα και στους δύο τρόπους εξέτασης (αναλυτής –µικροσκόπιο) .

Στην δεύτερη ιδιαίτερα διαδεδοµένη εργαστηριακή εξέταση, την γενική και την καλλιέργεια ούρων ο µ.ο. των αποβλήτων που αναφέρθηκαν ότι παράγονται από αυτήν ήταν 3,54.

Από

βλη

το

Ουρ

οσυ

λλέκ

της

τριβ

λία

ούρα

γάντ

ια

∆οκ

ιµασ

τι

κοί σ

ωλή

ν

Αντ

ιδρα

σ

τήρι

α

στυ

λεοί

πλάκ

ες

στι

κς

θρεπ

τικά

υλ

ικά

Ν 68 53 37 24 23 20 19 18 15 14

Πίνακας 2 Απόβλητα γενικής εξέτασης & καλλιέργειας ούρων

Εδώ οι απαντήσεις που δίνονται δείχνουν ακόµα πιο φτωχές, οι

σπουδαστές αναγνωρίζουν ακόµα λιγότερα απόβλητα σε σχέση µε την προηγούµενη εξέταση. Στα αξιοσηµείωτα είναι ότι µειώθηκαν κατά 50% οι αναφορές στα γάντια (24 αναφορές έναντι 48 στην γενική εξέταση αίµατος), µε πιθανή εξήγηση τη µη χρησιµοποίησή τους σε αυτή την εργασία.

Εντοπίσαµε σε δύο απόβλητα - τα αντιδραστήρια και το δείγµα της εξέτασης - παρόµοια χαµηλή συχνότητα όπως της αντίστοιχης στην προηγούµενη ερώτηση, σηµειώνοντας αξιοσηµείωτη συνέπεια εµφάνισης. Συµπεράσµατα: ∆ιαπιστώθηκε ότι οι σπουδαστές όσο αφορά την παραγωγή αποβλήτων από τις δύο παραπάνω εξετάσεις, έχουν αποσπασµατική και σχετικά περιορισµένη γνώση.

93

P06 ∆ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Αγναντής Χρήστος1, Μακρή Αρετή2, Γεωργατζά Καλλιόπη3 , Γραµµένος Αστέριος4,

1MSc ΤΕ Ιατρικών Εργαστηρίων, τµ. Ι.Ε. ΑΤΕΙ /Λ 2Νοσηλεύτρια ΤΕ, τµ. Νοσηλευτικής ΑΤΕΙ/Λ 3ΕΤΠ, τµ. Ι.Ε. ΑΤΕΙ /Λ 4ΤΕ Ιατρικών Εργαστηρίων, τµ. Ι.Ε. ΑΤΕΙ /Λ

Εισαγωγή: Στην διαδικασία διαχείρισης εργαστηριακών αποβλήτων ένα πολύ σηµαντικό στάδιο αποτελεί η συλλογή τους, στόχος της είναι να ελαχιστοποιήσει όσο δυνατό περισσότερο τις επιπτώσεις των αποβλήτων στο περιβάλλον και τον άνθρωπο από την στιγµή της παραγωγής τους έως την τελική απόθεση. Το µέσο συλλογής δεν µεταφέρει απλά µε ασφάλεια το απόβλητο αλλά η σωστή επιλογή του αποτελεί ουσιαστικά µονόδροµο και απαραίτητη προϋπόθεση για την κάθε µετέπειτα επεξεργασία. Σκοπός: Να διακρίνουµε και να ερµηνεύσουµε το βαθµό γνώσης των σπουδαστών Ιατρικών Εργαστηρίων σχετικά µε την συλλογή των Εργαστηριακών Αποβλήτων (Ερ.Απ.). Υλικό – Μέθοδος: Τον πληθυσµό της µελέτης αποτέλεσαν έπειτα από τυχαία επιλογή 96 σπουδαστές Ι.Ε. του ΤΕΙ Λάρισας από το 6ο εξάµηνο σπουδών και πάνω. Η συλλογή των συγκεκριµένων δεδοµένων έγινε µε τη χρήση κλειστού τύπου ερωτήσεων, τµήµα ενός ανώνυµου δοµηµένου ερωτηµατολογίου. Αποτελέσµατα: ∆ώσαµε 12 Ερ.Απ. και ζητήσαµε να επιλέξουν ένα κατάλληλο τρόπο για τη συλλογή τους. Φροντίσαµε τα απόβλητα να καλύπτουν µεγάλο φάσµα, να απαντώνται συχνά και κάποια να είναι οµαδοποιηµένα όπως τα βιολογικά υγρά, τα αντιδραστήρια κ.α.. Ο αριθµός σωστών απαντήσεων των σπουδαστών στην ερώτηση αυτή κυµάνθηκε από 1 έως 10 (µ.ο. =5,19, επικρατούσα τιµή = 6 σε 21 σπουδαστές). Στον Πίνακα 1. γράφεται ο αριθµός των απαντήσεων αναλυτικά σε κάθε περίπτωση µε την σωστή απάντηση να βρίσκεται στα χρωµατισµένα κελιά.

ΑΠΟΒΛΗΤΑ

ΤΡΟΠΟΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ

Πλα

στι

κό

αδιά

τρητ

ο κί

τριν

ο κ

ουτί

Ειδ

ική

πλ

αστι

κή

χρω

µατ

ισµ

ένη

σακ

ούλα

Κ

οινή

πλ

αστι

κή

σακ

ούλα

Μετ

αλλι

κό

στε

γανό

κο

υτί

Απο

χέτε

υση

Καµ

ία

απάν

τησ

η

Υλικά συσκευασίας

8 20 58 7 1 0

Αίµα 20 33 1 29 11 2

βιολογικά υγρά 10 33 0 29 19 5

Βελόνες 80 2 1 13 0 0

Σύριγγες 59 16 8 13 0 0

94

Ιστοί ανθρώπ. σώµατ. ή ζώων

7 45 0 31 2 11

Τριβλία µε καλλιέργειες

4 45 9 3 0 2

Αντικειµενοφόρες πλάκες & καλυπτρίδες

25 30 28 12 0 1

Αντιδραστήρια & χρωστικές

3 22 8 17 42 4

Απολυµαντικά – απορρυπαντικά

1 8 15 10 60 2

Χαρτοβάµβακα & γάντια πιθανά µολυσµένα

15 64 10 4 1 2

Χαρτοβάµβακα & γάντια µη µολυσµένα

4 15 75 1 1 0

Πίνακας 1. Συχνότητες απαντήσεων για τον τρόπο συλλογής διαφορετικών αποβλήτων

Πέρα από τον χαµηλό αριθµό σωστών απαντήσεων εντοπίσαµε κάποια ποιοτικά χαρακτηριστικά τους όπως:

Μεγάλο ποσοστό θετικών απαντήσεων στην συλλογή των βελονών, του χαρτοβάµβακα µολυσµένου και µη, των υλικών συσκευασίας.

Ιδιαίτερα χαµηλό ποσοστό στο αίµα και τα βιολογικά υγρά δύο από τα πλέον επικίνδυνα δυνητικά µολυσµατικά απόβλητα.

Απογοητευτικά χαµηλό ποσοστό αποδεκτών απαντήσεων όσο αφορά τα αντιδραστήρια & τα απολυµαντικά, το γεγονός αυτό συνδέεται µε προηγούµενες ερωτήσεις όπου ένας πολύ µικρός αριθµός σπουδαστών τα αναγνωρίζει ως απόβλητα.

Η πλειοψηφία των σπουδαστών επιλέγει λανθασµένα το κίτρινο κουτί ως µέσο συλλογής για τις σύριγγες, θεωρώντας πιθανά ότι αποτελούν ενιαίο απόβλητο µε τις βελόνες.

Συµπεράσµατα: Εντοπίστηκε µετά από ποσοτική και ποιοτική ανάλυση ανεπάρκεια στο επίπεδο γνώσης όσον αφορά την επιλογή του κατάλληλου µέσου συλλογής των Εργαστηριακών Αποβλήτων.

95

P07 ΚΥΚΛΙΚΟ ΩΡΑΡΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ – ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ ΥΓΕΙΑΣ Αγναντής Χρήστος1 , Γεωργατζά Καλλιόπη2 , Κουτσιάφτη Ευγενία3, Γραµµένος Αστέριος4

1MSc ΤΕ Ιατρικών Εργαστηρίων, τµ. Ι.Ε. ΑΤΕΙ /Λ 2ΕΤΠ, τµ. Ι.Ε. ΑΤΕΙ /Λ 3Καθηγήτρια Εφαρµογών, τµ. Ι.Ε. ΑΤΕΙ /Λ 4ΤΕ Ιατρικών Εργαστηρίων, τµ. Ι.Ε. ΑΤΕΙ /Λ

Εισαγωγή: Το τελευταίο διάστηµα υπάρχει µεγάλο ενδιαφέρον για την επίδραση του εργασιακού ωραρίου στην φυσική και ψυχολογική ευηµερία του εργαζοµένου. Εικάζεται ότι η διάσπαση του καθηµερινού κύκλου του ύπνου που προκαλεί το κυκλικό ωράριο, επιδρά καταστρεπτικά στη φυσική και διανοητική υγεία. Σκοπός: Να αναδείξουµε τα ιδιαίτερα προβλήµατα που προκαλεί το κυκλικό ωράριο εργασίας στους επαγγελµατίες που εργάζονται στον χώρο της υγείας. Ανασκόπηση βιβλιογραφίας: Το κυκλικό ωράριο δηµιουργεί καταστάσεις στέρησης ύπνου, δηλ. προβλήµατα στην ποιότητα και την ποσότητα του ύπνου, µε επιπτώσεις στην επίδοση των εργαζοµένων όπως:

Φτωχότερη κρίση και µνήµη Μειωµένη συγκέντρωση, απόδοση και ικανότητα ανάληψης αποφάσεων. Αύξηση του χρόνου αντίδρασης και µείωση της εγρήγορσης. Λάθη παράλειψης και ακούσια λάθη. Αυξηµένη πιθανότητα κατάθλιψης και θυµού. Από µελέτες που έγιναν προσδιορίστηκε σχέση ανάµεσα στις ώρες ύπνου

και τον δείκτη θνησιµότητας

Ώρες ύπνου ∆είκτης θνησιµότητας 6,0 - 6,9 59%

7,0 - 7,9 41% Έρευνες αναφέρουν ότι οι επαγγελµατίες της υγείας που υπόκεινται σε

κυκλικό ωράριο είναι κατά 53,6% πιο ευάλωτοι σε λάθος χορηγήσεις φαρµάκων, τρυπήµατα από βελόνες αλλά & σε οδικά ατυχήµατα καθώς οδηγούσαν από και προς την εργασία τους. Εντοπίστηκαν επιπλέον προβλήµατα υγείας στους εργαζόµενους όπως: αυξηµένα τριγλυκερίδια, µειωµένη HDL, τάση για εµφάνιση υπέρτασης, αύξηση κατά 10-20% των γαστρεντερικών διαταραχών και δυσκολία να ακολουθήσουν την φαρµακευτική τους αγωγή.

Επιπτώσεις υπάρχουν και στην κοινωνική και οικογενειακή ζωή τους όπως συχνή κοινωνική αποµόνωση, µειωµένη απόδοση των παιδιών στο σχολείο όταν και οι δύο γονείς εργάζονται σε βάρδιες, υψηλότερα ποσοστά διαζυγίων και κατάχρησης ουσιών.

Επίσης δηµιουργούνται υψηλά επίπεδα άγχους αφενός από την εναλλαγή της βάρδιας (λάθος τρόπος & µικρός χρονικά προγραµµατισµός), αφετέρου από την πεποίθησή τους ότι οι ευκαιρίες εξέλιξής υπάρχουν κυρίως κατά την πρωινή βάρδια. Συµπεράσµατα: Επιβάλλεται η βελτίωση των συνθηκών εργασίας έτσι ώστε να προάγουν την υγεία και ασφάλεια των εργαζοµένων, αλλά και να διασφαλίζουν την ποιότητα των παρεχόµενων υπηρεσιών.

96

P08 ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑ∆ΡΟΜΗ KAI ΠΡΩΙΜΗ ∆ΙΑΓΝΩΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ Μαθοπούλου Μαρία, Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων Από την εποχή του Ιπποκράτη έχουµε πληροφορίες περί καρκίνου, σχετικά µε την ονοµατολογία ότι οι αρχαίοι ιατροί έδωσαν στη νεοπλασία το όνοµα «καρκίνος» από την εξωτερική του µορφή. Συγκεκριµένα ο Γαληνός σηµειώνει ότι όπως στο ζώο καρκίνο (κάβουρα) τα πόδια του είναι εκατέρωθεν του σώµατός του, µε τον ίδιο τρόπο στον µαστό της γυναίκας από τον παρά φύσιν όγκο οι φλέβες είναι διογκωµένες και καταφανείς, που παροµοιάζονταν µε τα πόδια του καβουριού. O όρος αυτός γενικεύθηκε για όλες τις νεοπλασίες του σώµατος, ενώ παράλληλα απαντάται και ο όρος καρκίνωµα. Οι όροι αυτοί έφθασαν µέχρι τις ηµέρες µας και καθιερώθηκαν στην διεθνή ιατρική ορολογία. Τα είδη του καρκίνου, διακρίνονταν: στον κρυπτό και τον επιφανειακό, τον «εν τω βάθει» και τον «επιπολής», τον «ανέλκωτο» και τον «ηλκωµένο», τον «σύµφυτον» και «µη σύµφυτον» καρκίνον, δηλ. τον επίκτητο. Σε ότι αφορά την αιτιολογία του καρκίνου, υποστήριζαν οι αρχαίοι Έλληνες ιατροί ότι ο καρκίνος προέρχονταν από τη «µέλαινα χολή» και το «µελαγχολικό χυµό». Επί πλέον παράγοντες στη δηµιουργία του καρκίνου αναφέρονται η «κακοχυµία», η «δυσκρασία», και η δίαιτα. Σηµειώνεται από τον Ορειβάσιο «από οφθαλµού ιχθύων µέχρι πέπονος» για τα διάφορα µεγέθη του καρκίνου, µε επιφάνεια ανώµαλη και οχθώδη και σκληρή κατά κανόνα σύσταση και µε χροιά µελανώτερη από τα φλεγµαίνοντα µέρη, όπως χαρακτηριστικά σηµειώνει ο Γαληνός. Είχαν παρατηρήσει και την µεγάλη ανάπτυξη του αγγειακού συστήµατος στους όγκους, οι οποίοι «και κεκιρσωµένας έχων τας πέριξ φλέβας», όπως σηµειώνει και ο Αέτιος. Ο εντοπισµός του καρκίνου σηµειώνουν ότι είναι δυνατόν να γίνει σε κάθε µέρος του σώµατος, αλλά ο συχνότερος εντοπισµός είναι στο γυναικείο µαστό και στη µήτρα. Σε ότι αφορά τη θεραπευτική αγωγή την οποία ακολουθούσαν οι αρχαίοι ΄Έλληνες ιατροί στον καρκίνο, παρατηρούµε ότι στα πρώτα στάδια ανάπτυξης του εφάρµοζαν θεραπεία µε διάφορα βοηθήµατα ανάλογα µε την αιτία του καρκίνου, τον µελαγχολικό χυµό του αίµατος και φάρµακα όπως τα βότανα ασκληπιάς, ακαλύφη ή κνίδη, αριστολοχία, δρακοντία, ερύσιµον, ερέβινθος, ελλέβορος, ερίκης καρπός, ελατήριον ή σίκυς άγριος στρύχνου χυλός και επίθυµον και σε περίπτωση αποτυχίας ακολουθούσαν τη χειρουργική θεραπεία. Τα θεραπευτικά µέσα είχαν αποτέλεσµα ιδιαίτερα κατά τα πρώτα στάδια του καρκίνου. Ως αντικαρκινικά φάρµακα χρησιµοποιούνταν οι ποτάµιοι καρκίνοι, η καδµεία, ο λιθάργυρος, ο µόλυβδος και η χαλκίτις. Πριν από την χειρουργική θεραπεία χορηγούνταν τα κατάλληλα φάρµακα για την κάθαρση του µελαγχολικού χυµού και στη συνέχεια αφαιρούνταν ο όγκος «ξυραφίοις πεπυρωµένοις οµού τέµνουσι και διακαίουσιν», ένα είδος δηλ. θερµοκαυτήρος, ώστε να αποφεύγεται η αιµορραγία από τα αγγεία. Ακολουθούσε µετά µία υγιεινή τονωτική διατροφή, γυµναστική και αναληπτική αγωγή. Συµπερασµατικά, οι αρχαίοι Έλληνες Ιατροί όχι µόνο έδωσαν το όνοµα «καρκίνος» στη νοσολογική αυτή οντότητα της νεοπλασµατικής κακοήθειας, αλλά διέκριναν την αιτιολογία και καθόρισαν την συµπτωµατολογία, τον εντοπισµό, τη µορφολογία, τις εκδηλώσεις, την πρόγνωση και τη θεραπευτική αγωγή, φαρµακευτική και χειρουργική του καρκίνου. ΠΡΩΙΜΗ ∆ΙΑΓΝΩΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ Screening. Το σκεπτικό του συστηµατικού ελέγχου του γενικού πληθυσµού ή υποπληθυσµών υψηλού κινδύνου µε απεικονιστικό έλεγχο ή κυτταρολογική πτυέλων

97

είναι η ανεύρεση περιπτώσεων καρκίνου του πνεύµονα στα αρχικά στάδια και εποµένως πιο αποτελεσµατική αντιµετώπιση αυτών. Προοπτικές µελέτες µε ακτινογραφία θώρακος και κυτταρολογικές πτυέλων σε οµάδες πληθυσµού υψηλού κινδύνου δυστυχώς δεν απέδωσαν την αναµενόµενη µείωση της θνητότητας, παρά το γεγονός ότι ανιχνεύθηκαν περιπτώσεις σε αρχικό στάδιο. Στην µελέτη Mayo Lung Project µάλιστα αναδροµικά παρατηρήθηκε και το φαινόµενο της υπερδιάγνωσης της νόσου. Αντίθετα σε ιαπωνική µελέτη (PLCO) που δεν έχει ολοκληρωθεί µε ακτινογραφία θώρακος φαίνεται να ανακοινώνεται όφελος σε επίπεδο θνητότητας. Παγκοσµίως πραγµατοποιούνται µελέτες µε αξονική τοµογραφία θώρακος ώστε να ανιχνευθούν περιπτώσεις αρχικού σταδίου καρκίνου του πνεύµονα χωρίς όµως µέχρι στιγµής θετικά αποτελέσµατα ώστε να εφαρµοσθούν στο γενικό πληθυσµό. Χηµειοπροφύλαξη στον καρκίνο του πνεύµονα. Το σκεπτικό της είναι η χορήγηση παραγόντων όπως ρετινοειδή, beta carotene και άλλων αντιοξειδωτικών παραγόντων σε καπνιστές, πρώην καπνιστές ή ατόµων µε πλακώδη µετάπλαση, ώστε να µειωθεί η πιθανότητα ανάπτυξης βρογχογενούς καρκίνου του πνεύµονα. ∆ιακοπή καπνίσµατος, ο πιο τεκµηριωµένος τρόπος µείωσης της επίπτωσης του καρκίνου του πνεύµονα. Οι καπνιστές σε σχέση µε τους µη καπνιστές παρουσιάζουν δοσοεξαρτόµενο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του πνεύµονα. Ο κίνδυνος θανάτου από την νόσο µειώνεται κατά 30-50%, δέκα χρόνια µετά την διακοπή του καπνίσµατος.

98

P09 THE EFFECTS OF WORKING ROTATING SHIFT SYSTEM INCLUDING NIGHT SHIFTS ON BIOMEDICAL LABORATORY PERSONNEL A.Korompeli¹, St. Diamantopoulou², G. Kanterakis3, I. Zannopoulos3, C. Mpakratsas3, D. Vourtsis3, Ch. Noussis¹ 1RN, MSc, SISMANOGLEIO GENERAL HOSPITAL 2MEDICAL LABORATORY TECHNOLOGIST, SISMANOGLEIO GENERAL HOSPITAL 3PANHELLENIC ASSOCIATION OF MEDICAL LABORATORY TECHNOLOGISTS GREECE Objective To investigate the extent to which the rotating shift system including two consecutive night shifts is responsible for problems which biomedical laboratory personnel may experience as a result of working shifts Method: The data have been collected via a questionnaire (Survey of shift workers - SOS). A total of 78 biomedical laboratory workers (the response rate was 58%) filled in the questionnaire (32 males and 46 females) mean age equal to 39.5 (SD=6.7). 52.3% of them had children under their care. Results SOS scales had acceptable internal consistency with Cronbach’s α ranging from 0.71 (neuroticism) to 0.87 (chronic fatigue). Scores on SOS scales were significantly correlated with correlation coefficients ranging from 0.49 (neuroticism with chronic fatigue) to 0.55 (physical health with chronic fatigue). A significant correlation was found between the duration of sleep between two consecutive night shifts and chronic fatigue score (r=-0.51, p=0.040) and neuroticism (r=-0.38, p=0.022), indicating that higher levels of chronic fatigue and neuroticism are accompanied with shorter duration of sleep between two night shifts. No other statistically significant associations between SOS variables were found. Furthermore, the mean duration of sleep between night shifts was significant greater for workers without children compared to their colleagues with children under their care (7.7±1.2 vs 6.8±1.4, p=0.024). Conclusions: Those shift workers who have children under their care sleep less between night shifts in order to take care of them during the day. Furthermore, the occurrence of chronic fatigue and neuroticism depends on the sleep duration between night shifts. Further studies are needed to carefully explore burden of shifts on biomedical laboratory personnel. References: Barton J, Spelten E, Totterdell P, Smith L, Folkard S, Costa G. 1995, ‘The Standard Shiftwork Index: a battery of questionnaires for assessing shiftwork-related problems’ Work & Stress 9:1,4-30. Κurumatani N., Koda S., Nakagiri S., Hisashige A., Sakai K., Saito Y., Aoyama h., Dejima M., Moriyama T., (1994)‘ The effects of frequently rotating shiftwork on sleep and the family life of hospital nurses’ Ergonomics, Vol. 37, No 6, 995-

99

Είδη έκθεσης σε αίµα και βιολογικά υγρά

82%

14%3%

1%

διαδερµατικά βλεννογόνια µη ακέραιο δέρµα δήγµατα

P10 ΤΡΑΥΜΑΤΙΣΜΟΙ ΑΠΟ ΑΙΧΜΗΡΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ- ΚΙΝ∆ΥΝΟΙ ΓΙΑ ΤΟ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ Μακρή Αρετή1, Αγναντής Χρήστος2, ∆εσίκου Φωτεινή 3

1Νοσηλεύτρια Τ.Ε 2Ε.Α.Π.[Μεταπτυχιακός φοιτητής] ΤΕ Ιατρικών Εργαστηρίων-Εργαστηριακός συνεργάτης Τ.Ε.Ι. Λάρισας, Τµ. Ιατρικών Εργαστηρίων 3Σπουδάστρια Ιατρικών Εργαστηρίων

Εισαγωγή: Το 2006 ο WHO ανακήρυξε τη δεκαετία 2006-2015 ως την δεκαετία εργατικού δυναµικού υγείας δίνοντας ιδιαίτερη έµφαση στην υποστήριξή του µε σκοπό την µεγιστοποίηση των δυνατοτήτων του καθώς και στην βελτίωση των συνθηκών στον εργασιακό χώρο. Η διατήρηση της υγείας του υγειονοµικού προσωπικού έχει άµεση σχέση µε την ποιότητα των παρεχόµενων υπηρεσιών φροντίδας. Αποτελέσµατα: Οι τραυµατισµοί εκθέτουν τους εργαζόµενους σε πάνω από 20 διαφορετικά αιµατογενώς µεταδιδόµενους παράγοντες. Οι ιοί της ηπατίτιδας Β και C και ο ιός της ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας (HIV) είναι οι πιο σοβαροί από άποψη συχνότητας, επικινδυνότητας και αντιµετώπισης

Το 2002 ο WHO δηµοσιεύει στοιχεία που αποδεικνύουν ότι το 2,5% των περιπτώσεων HIV και το 40% της ηπατίτιδας Β και C στους επαγγελµατίες του τοµέα της υγείας σε όλο τον κόσµο είναι το αποτέλεσµα της επαγγελµατικής έκθεσης. Ως επαγγελµατική έκθεση ορίζεται κάθε τυχαία έκθεση σε δυνητικά µολυσµατικά υγρά ή αντικείµενα, κατά τη διάρκεια της εργασίας. Αυτό γίνεται µέσω:

Μελέτες στις Ηνωµένες Πολιτείες διαπίστωσαν ότι οι εργαζόµενοι σε νοσοκοµεία που είχαν λιγότερη υποστήριξη από τους οργανωτικούς φορείς και µεγαλύτερο φόρτο εργασίας είχαν διπλάσια πιθανότητα να εκτεθούν σε τραυµατισµό από αιχµηρά αντικείµενα Σε πιο πρόσφατες µελέτες αναφέρεται ότι ο τραυµατισµός ήταν πιο συχνός σε εργαζοµένους µε πέντε χρόνια ή λιγότερη προϋπηρεσία. Επίσης οι αυξηµένες ώρες εργασίας βρέθηκαν να αυξάνουν το κίνδυνο τραυµατισµού

• ∆ιαδερµατικών τραυµατισµών µε µολυσµένα αιχµηρά όργανα, όπως βελόνες και χειρουργικά νυστέρια (82%)

• Επαφής µε τους βλεννογόνους των µατιών, της µύτης ή του στόµατος (14%),

• Έκθεσης από δερµατικές λύσεις ή εκδορές (3%),

• Ανθρωπίνων δηγµάτων (1%).

100

Αίτια διαδερµατικών τραυµατισµών

60%

2%6%

17%

7%8%

βελόνες συριγγών κοµµάτια γυαλιού άλλα/άγνωστα

βελόνες συρραφής χειρουργικά νυστέρια άλλα

Οι συσκευές που συνδέθηκαν µε τους διαδερµατικούς τραυµατισµούς µεταξύ των εργαζοµένων στα νοσοκοµεία κατά τη διάρκεια του 1995-2000 ήταν: Συµπεράσµατα: Επιβάλλεται στρατηγική προφύλαξης του υγειονοµικού προσωπικού έναντι µόλυνσης από επαγγελµατική έκθεση στους ιούς αυτούς που θα περιλαµβάνει:

• Την εφαρµογή βασικών µέτρων προφύλαξης για κάθε ασθενή. Κεντρικά σηµεία αποτελούν το πλύσιµο των χεριών µετά από κάθε επαφή µε µολυσµατικά υγρά, η χρησιµοποίηση προστατευτικών φραγµών π.χ. τα γάντια κατά τη διάρκεια χειρισµών µε κίνδυνο έκθεσης και ο προσεκτικός χειρισµός και η ασφαλής διευθέτηση κάθε αιχµηρού αντικειµένου

• Την ανοσοποίηση που αφορά µόνο την ηπατίτιδα Β • Την εφαρµογή πρωτοκόλλου για την εκτίµηση της έκθεσης ,την

αντιµετώπιση και την παρακολούθηση, µετά από κάθε επαγγελµατικό ατύχηµα.

• Βελόνες συριγγών (60%) • Κοµµάτια γυαλιού (2%) • Άλλα / άγνωστα (6%) • Βελόνες συρραφής (17%) • Χειρουργικά νυστέρια (7%) • Άλλα (8%)

P11 ΑΠΟΜΟΝΩΣΗ DNA Συγγενίδη Ελένη, ΦΟΙΤΗΤΡΙΑ ΤΙΕ Α.Τ.Ε.Ι. ΛΑΡΙΣΑΣ

Νουκλεϊκά οξέα – DNA Η βασική δοµική και λειτουργική µονάδα της ζωής είναι το κύτταρο το οποίο

είναι εξοπλισµένο µε ένα άψογα οργανωµένο πληροφοριακό υλικό το DNA, το οποίο καλείται να επεξεργάζεται και να µεταφράζει υπηρετώντας ένα και µοναδικό σκοπό: να διατηρεί την ύπαρξη του! Η πληροφορία αυτή απαιτείται να µεταφέρεται αναλλοίωτη από τον χώρο αποθήκευσης της, τον πυρήνα, στο χώρο αξιοποίησής της δηλαδή στο κυτταρόπλασµα, µε απόλυτη πιστότητα και ταχύτητα.

Τα νουκλεϊκά οξέα (nucleic acids) είναι τα µόρια της κληρονοµικότητας και είναι δύο ειδών, το δεοξυριβονουκλεϊκό οξύ (deoxyribonucleic acid, DNA) και το ριβονουκλεϊκό οξύ (ribonucleic acid, RNA). Η ονοµασία νουκλεϊκό προέρχεται από τη λατινική λέξη για τον πυρήνα (nucleus). Πραγµατικά , το DNA αποτελεί το χαρακτηριστικότερο συστατικό του πυρήνα των ευκαρυωτικών κυττάρων κι εκεί πρωτοανακαλύφτηκε. Όµως ο πυρήνας δεν είναι η µόνη στέγη των νουκλεϊνικών οξέων. Το RNA, παρόλο που συντίθεται στον πυρήνα, ασκεί τη δράση του στο κυτταρόπλασµα. Νουκλεϊκά οξέα υπάρχουν επίσης στα µιτοχόνδρια. Ο χαρακτηρισµός οξέα αποδίδει τον όξινο χαρακτήρα του DNA και του RNA, που οφείλεται στην παρουσία πλήθους φωσφορικών οµάδων στα µόριά τους. Τα προθέµατα δεοξυριβο- και ριβο- περιγράφουν µια χαρακτηριστική διαφορά της δοµής τους, µε βάση τα οποία τα διακρίνουµε.

Το DNA είναι το γενετικό υλικό των κυττάρων. Περιέχει όλες τις πληροφορίες που είναι απαραίτητες για την κατασκευή ενός οργανισµού. Το γενετικό υλικό είναι µοιρασµένο σε χρωµοσώµατα, µεγάλα µόρια DNA. Κάθε χρωµόσωµα αποτελείται από πλήθος γονιδίων. Γονίδιο ονοµάζουµε ένα τµήµα DNA που περιέχει µια αυτοτελή γενετική πληροφορία, για παράδειγµα την πληροφορία για την ακολουθία αµινοξέων µιας πρωτεΐνης.

∆εοξυριβονουκλεοτίδια: οι δοµικοί λίθοι του DNA

Τα δεοξυριβονουκλεοτίδια αποτελούνται από τρία µέρη: µια βάση που περιέχει άζωτο, µια µονάδα δεοξυριβόζης και µία µέχρι τρεις φωσφορικές οµάδες.

Πρωτοταγής δοµή του DNA

Η αλληλουχία των νουκλεοτιδίων που συνθέτουν ένα µόριο DNA αποτελεί την πρωτοταγή δοµή του.

Η διπλή έλικα του DNA

Τα µόρια του DNA έχουν χαρακτηριστικές διαµορφώσεις γειτονικών νουκλεοτιδίων στο χώρο, που συνιστούν τη δευτεροταγή δοµή τους. Η πιο συνηθισµένη διαµόρφωση στους ζωντανούς οργανισµούς είναι η διπλή έλικα. ΝΟΥΚΛΕΪΝΙΚΑ ΟΞΕΑ

Για την αποµόνωση και τον χαρακτηρισµό των ν.ο. χρησιµοποιούνται κυρίως 4 κατηγορίες µεθόδων : 1. Χηµική µέθοδος 2. Χρωµατογραφία 3. Ηλεκτροφόρηση και 4. Υπερφυγοκέντρηση.

102

ΜΕΘΟ∆ΟΙ- ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΕΣ ∆ΙΑ∆ΙΚΑΣΙΕΣ

Αποµόνωση βακτηριακού DNA Αποµόνωση και καθαρισµός πυρηνικού DNA Αποµόνωση πυρηνικού DNA από αίµα ανθρώπου ή άλλων θηλαστικών Αποµόνωση πυρηνικού DNA από έντοµα Αποµόνωση πυρηνικού (καθώς και µελέτη χλωροπλαστικού) DNA από φυτά Αποµόνωση και καθαρισµός µιτοχονδριακού DNA (mtDNA) Αποµόνωση mtDNA από αίµα ανθρώπου ή άλλων θηλαστικών Αποµόνωση mtDNA από έντοµα Αποµόνωση ολικού RNA Αποµόνωση RNA από διάφορους ιστούς καθώς και από κυτταροκαλλιέργειες

ανθρώπου ή άλλων θηλαστικών Αποµόνωση RNA από έντοµα Αποµόνωση πλασµιδιακού DNA Αποµόνωση DNA από βακτηριοφάγο λ Αποµόνωση ιικού DNA Καθαρισµός ιικού DNA Ποσοτικός προσδιορισµός αποµονωµένου DNA και RNA

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ-ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1.Ashwell, G. 1957. Colorimetric Analysis of Sugars. «Preparation and Assay of Substrate» (Methods in Enzymology, Vol.3). New York: Academic Press. 2.Lehman, I.R. 1960. «The Desoxyribonucleases of Escherichia coli I. J. Biol. Chem». 235:1479. 3.Marmur, J. 1961. «A Procedure for the Isolation of Desoxyribonycleic Acid from Micro-organisms». J. Mol. Biol. 3:208 4.Ζαχαρίας Σκούρας. Αναπληρωτής Καθηγητής Α.Π.Θ. «Μόρια και Γονίδια- Μια Πρακτική Προσέγγιση». 5.John N. Clark, Jr και Robert L. Switzer. University of Illinois. «Πειραµατική Βιοχηµεία»

103

P12 C-ΑΝΤΙ∆ΡΩΣΑ ΠΡΩΤΕΪΝΗ Ηλιάδου Ηλιάνα, Φοιτήτρια ΤΙΕ Α.Τ.Ε.Ι. ΛΑΡΙΣΑΣ

H C-αντιδρώσα πρωτεΐνη ανήκει στις πρωτεΐνες οξείας φάσης (ΠΟΦ), µια δοµικά και λειτουργικά ετερογενής οµάδα πρωτεϊνών ορού, η συγκέντρωση των οποίων µεταβάλλεται σηµαντικά κατά την αντίδραση της οξείας φάσης (ΑΟΦ) η οποία είναι µια µη ειδική γενικευµένη πολύπλοκη αλλά ταχεία συστηµατική αντίδραση του οργανισµού που αποσκοπεί στη διατήρηση της οµοιόστασης του, όταν αυτή διαταράσσεται από ποικίλου τύπου ιστικές βλάβες. Η λειτουργία της CRP µία από τις κυριότερες πρωτεΐνες της αντίδρασης οξείας φάσης, µετά από τη σύνδεση της µε τη φωσφορυλχολίνη* ασκεί δράση ενεργοποιητή της κλασικής οδού.

Η ικανότητα της CRP να συνδέεται µόνο µε µεµβράνες που έχουν υποστεί βλάβες, µπορεί να σηµαίνει ότι συµβάλλει στην κάθαρση παθογόνων µικροοργανισµών και κατεστραµµένων κυττάρων κατά την πορεία της φλεγµονής. Κατά τη διάρκεια οξείας φάσης η συγκέντρωση της CRP µπορεί να αυξηθεί µέχρι και 30 φορές. Η παρακολούθηση της CRP δίνει απαντήσεις στα ερωτήµατα. Ποια είναι η βαρύτητα της λοίµωξης; Ποια είναι η κλινική σηµασία της στους ασθενείς χτυπήµατος και µε αγγειακή ασθένεια; Έχει εµπλακεί άµεσα στην παθογένεση atherosclerosis; Υπάρχει µια αιτιώδη σχέση µε την υπέρταση; Και είναι αλήθεια ότι η CRP παίζει ρόλο στις αναταραχές της διάθεσης µας; * φωσφορυλχολίνη υπάρχει και στην επιφάνεια των κυττάρων των σπονδυλωτών αλλά σε ένα τύπο που δεν µπορεί να συνδεθεί µε τη CRP ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ : • Whicher J T, Willians & Marks. Πρωτεΐνες πλάσµατος Στο : ΚΛΙΝΙΚΗ ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ. ( Μετάφραση : Α. Καλοφούτης, Π. Μουτσάτσου – Λαδικού , Κ.Ε. Σέκερης Ιατρικές εκδόσεις Λίτσας, Αθήνα. 1998 : 275-276 σελ. • Μ.Παυλάτου. Φλεγµονή- Πρωτεΐνες οξείας φάσης. Στο: ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΑ. (Μ. Παυλάτου) Ιατρικές εκδόσεις Λίτσας. Αθήνα. 1997: 62σελ. • Αναστάσιος Ε. Γερµένης µε την συνεργασία της Πηγής Λυµπέρη. Συγκόλληση Στο: ΙΑΤΡΙΚΗ ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΑ. ( Κάτια Τουρνά ) Εκδόσεις Παπαζήση , ΑΕΒΕ Αθήνα. 2000: 402 σελ.

104

P13 ΕΜΒΟΛΙΟ HPV Φραγκιουδάκη Ειρήνη, ΦΟΙΤΗΤΡΙΑ ΤΙΕ Α.Τ.Ε.Ι. ΛΑΡΙΣΑΣ

Το εµβόλιο του ιού των ανθρωπίνων θηλωµάτων (HPV) είναι ένα εµβόλιο που εµποδίζει την µόλυνση από τα διάφορα στελέχη των ιού των ανθρωπίνων θηλωµάτων που σχετίζονται µε την ανάπτυξη του καρκίνου του τραχήλου της µήτρας, τα κονδυλώµατα και µερικά λιγότερα συνηθισµένα είδη καρκίνου (πρωκτικό, του πέους, του αιδοίου, του κόλπου). ∆ύο εµβόλια για τον HPV υπάρχουν προς το παρόν στην αγορά: το Gardasil και το Cervarix. Και τα δύο εµβόλια προστατεύουν ενάντια στα δύο στελέχη του HPV που προκαλούν καρκίνο του τραχήλου της µήτρας, και µερικούς άλλους γεννητικούς καρκίνους. Το Gardasil επίσης προστατεύει ενάντια στα δύο στελέχη του ιού που προκαλούν τα κονδυλώµατα, ενώ έχει αποδειχτεί ότι είναι αποτελεσµατικό και σε άντρες .

Εκτός από τα προληπτικά εµβόλια, όπως είναι το Gardasil και το και το Cervarix, εργαστηριακές µελέτες και διάφορες ανθρώπινες κλινικές δοκιµές εστιάζονται στην ανάπτυξη θεραπευτικής εµβολίων για τον ιό. Αυτά τα εµβόλια εστιάζονται στα κύρια ογκογονίδια του HPV, το Ε6 και το Ε7. Από την στιγµή που απαιτείται η έκφραση των Ε6 και Ε7 στην ανάπτυξη των καρκινικών κυττάρων του τραχήλου της µήτρας (και των κυττάρων στα κονδυλώµατα), υπάρχει η ελπίδα ότι η ανοσοαποκρίσεις ενάντια στα δύο ογκογονίδια θα µπορούσαν να εξαφανίσουν τους δηµιουργηµένους όγκους .

Το Gardasil και το Cervavix είναι προληπτικά εµβόλια που συνίστανται σε γυναίκες που είναι από 9 µέχρι 25 ετών και δεν έχουν προσβληθεί από τον HPV. Όταν πρωτοεισήχθη το Gardasil, είχε προταθεί ότι θα προφυλάσσει από τον καρκίνο του τραχήλου γυναίκες µέχρι 25 ετών. Νέα στοιχεία δείχνουν ότι όλα τα εµβόλια για τον HPV είναι αποτελεσµατικά στην παρεµπόδιση του καρκίνου του τραχήλου για γυναίκες µέχρι και 45 ετών[1].

Το εµβόλιο για τον ιό των θηλωµάτων HPV προτείνεται να χορηγείται σε κορίτσια 11 και 12 ετών. Επίσης προτείνεται σε κορίτσια και γυναίκες από 13 έως 26 ετών, τα οποία δεν έχουν ακόµα εµβολιαστεί ή δεν έχουν ολοκληρώσει την σειρά των εµβολιασµών. Το εµβόλιο µπορεί να χορηγηθεί και σε κορίτσια 9 ή 10 ετών[2].

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: [1]

CDC (2006). STD Facts - HPV Vaccine. Retrieved on 2007-08-22. [2] Wikipedia contributors. HPV vaccine. Wikipedia, The Free Encyclopedia. November 21, 2008, 23:13 UTC. Available at:

105

P14 Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑΣ ΡΟΗΣ ΣΤΗΝ ΚΥΤΤΑΡΟΛΟΓΙΚΗ ∆ΙΑΓΝΩΣΗ ΥΓΡΩΝ ΚΟΙΛΟΤΗΤΩΝ Σπάθης Α., Κοτταρίδη Χ., Άνοινος ∆., Καζίκα Σ., Αλεπάκη Μ., Λέκκα Α., Γεωργουλάκης Ι. Εργαστήριο ∆ιαγνωστικής Κυτταρολογίας ΕΚΠΑ, ΠΓΝ «ΑΤΤΙΚΟΝ» Εισαγωγή : Χαρακτηριστικό των καρκινικών αλλοιώσεων αποτελεί ή απώλεια της λειτουργίας των πρωτεϊνών που ελέγχουν τον κυτταρικό κύκλο. Αυτό έχει σαν αποτέλεσµα να παρατηρείται µεγάλου βαθµού αστάθεια ως προς τον αριθµό των χρωµοσωµάτων και συνεπώς µεταβολή σε περιεκτικότητα DNA (ανευπλοειδία) των καρκινικών κυττάρων. Η ύπαρξη ανευπλοειδίας, έχει συνδεθεί µε κακή πρόγνωση. Σκοπός : Σκοπός µας είναι η ανεύρεση ανευπλοειδικών πληθυσµών µε χρήση κυτταροµετρίας ροής, ως συµπληρωµατικό εργαλείο της µορφοκυτταρολογικής διάγνωσης. Υλικά και Μέθοδοι : Χρησιµοποιήθηκαν υλικά, από υγρά κοιλοτήτων του ανθρωπίνου σώµατος, όπως ασκιτικά υγρά, πλευριτικά υγρά και περικαρδιακά υγρά. Για την ανάλυση του κυτταρικού κύκλου χρησιµοποιήθηκε σύνολο αντιδραστηρίων (Cystain, Partec) µε το οποίο η χρώση του DNA γίνεται µε φθορίζουσα χρωστική (Propidium iodine). Σαν µάρτυρας διπλοειδικού πληθυσµού χρησιµοποιήθηκε αίµα από φυσιολογικά άτοµα και αναλύθηκαν τουλάχιστον 10.000 κύτταρα ανά περιστατικό. Αποτελέσµατα : Στα αρνητικά για κακοήθεια υγρά σωµατικών κοιλοτήτων δεν ανευρέθηκαν ανευπλοειδικοί πληθυσµοί. Η κυτταροµετρία ροής βοήθησε στην διάγνωση µεσοθηλιωµάτων, καθώς µορφολογικά και ανοσοκυτταροχηµικά δεν δύναται να διαγνωσθούν µε βεβαιότητα καθώς και στις περιπτώσεις όπου υπήρχε µορφολογικά δυσκολία διαφορικής διάγνωσης µεταξύ αντιδραστικών µεσοθηλίων και µεταστατικών αδενοκαρκινωµάτων. Συµβάλλει επίσης στις περιπτώσεις εκείνες µε ελάχιστο αριθµό µεµονωµένων καρκινικών κυττάρων, µικρού µεγέθους και µε µικρού βαθµού ατυπία στα επιχρίσµατα. Τέτοιες περιπτώσεις ήταν τα µεταστατικά καρκινώµατα µαστού (λοβιακού τύπου) και νεφρών, όπου ανευρίσκεται ανευπλοειδικός πληθυσµός. Συµπέρασµα : Η ανάλυση του κυτταρικού κύκλου για την ανάδειξη ανευπλοειδίας αποτελεί µια χρήσιµη συµπληρωµατική τεχνική, που µπορεί να διαχωρίσει αντιδραστικές καταστάσεις από καρκινωµατώδεις στα κυτταρολογικά υλικά υγρών κοιλοτήτων και να προσφέρει στην ορθή και ταχεία διάγνωση.

106

P15 Η ΒΕΛΤΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΩΝ THIN-PREP PAP TESTS ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΜΟΡΙΑΚΗ ∆ΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΟΥ HPV ΓΟΝΙ∆ΙΩΜΑΤΟΣ Χρανιώτη Αικ., Άγα Ε., Καζίκα Σ., Άνοινος ∆., Κωνσταντινίδου Κ., Γεωργουλάκης Ι. Εργαστήριο ∆ιαγνωστικής Κυτταρολογίας ΕΚΠΑ, ΠΓΝ «ΑΤΤΙΚΟΝ» Εισαγωγή : Η διερεύνηση της γενωµικής ταυτοποίησης του HPV, µε τη χρήση της µεθοδολογίας των Μικροσυστοιχιών, αποτελεί ένα σηµαντικό εργαλείο τόσο για την έγκυρη διάγνωση όσο και για την παρακολούθηση των γυναικών, οι οποίες υποβάλλονται σε Pap Test και HPV testing. Όµως η παρουσία βλέννης, αίµατος και ο µικρός αριθµός κυττάρων στα προς εξέταση δείγµατα οδηγεί σε αναστολή της µοριακής ανάλυσης, καθώς αυτά χαρακτηρίζονται ως «ακατάλληλα». Η µακροσκοπική παρατήρηση των κλινικών δειγµάτων που προορίζονται για τυποποίηση του HPV κρίνεται αναγκαία, καθώς αυξάνει το ποσοστό «κατάλληλων» δειγµάτων µειώνοντας ταυτόχρονα το χρόνο και το κόστος της διαδικασίας. Σκοπός : Ο σκοπός της παρούσης εργασίας είναι η µείωση του ποσοστού των «ακατάλληλων» δειγµάτων Pap Test Thin-Prep. Υλικά και Μέθοδοι : Το υλικό αφορά 2113 δείγµατα Thin-Prep Pap Tests από τα οποία τα 192 κρίθηκαν µακροσκοπικά «ακατάλληλα». Ακολούθησε επεξεργασία των δειγµάτων ως εξής: ∆είγµατα µε βλένη ∆ιήθηση & Αραίωση του υλικού. ∆είγµατα µε αίµα Λύση των ερυθρών αιµοσφαιρίων µε διάλυµα Cytolyt. Αραιοκυτταρικά δείγµατα Φυγοκέντρηση στα 1500rmp για 10΄ & αραίωση του ιζήµατος σε 5ml διαλύµατος PreservCyt. Τέλος, πραγµατοποιήθηκε µοριακή ανάλυση µε τη τεχνική των Μικροσυστοιχιών (Clinical Arrays Human Papillomavirus, CLART® , GEMONICA, Spain). Αποτελέσµατα : Από τα 192 δείγµατα που αρχικά κρίθηκαν ακατάλληλα, κατέστη τελικά δυνατή, µετά από επεξεργασία, η τυποποίηση σε 129 (67.2%) από αυτά. Το ποσοστό των «ακατάλληλων» δειγµάτων δεν ξεπερνά τελικά το 3% του συνόλου των δειγµάτων.. Συµπέρασµα : Η στοχευµένη προεργασία των Thin-Prep Pap Tests αυξάνει την καταλληλότητά τους στην περαιτέρω µοριακή ανάλυση, καθώς µειώνει σηµαντικά το ποσοστό των δειγµάτων που χρήζουν επανάληψης.

107

P16 ΤΑΧΕΙΑ ΑΝΟΣΟΚΥΤΤΑΡΟΧΗΜΙΚΗ ΤΕΧΝΙΚΗ ΣΕ ΥΛΙΚΑ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗΣ ΚΥΤΤΑΡΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΥΓΡΗΣ ΦΑΣΗΣ Καζίκα Σ., Σταµουλακάτου Α., Μαρούγκα Α., Λέκκα Α., Αλβέρτη Ι, Άνοινος ∆. Εργαστήριο ∆ιαγνωστικής Κυτταρολογίας ΕΚΠΑ, ΠΓΝ «ΑΤΤΙΚΟΝ» Σκοπός : Η µείωση της χρονικής διάρκειας της ανοσοκυτταροχηµικής τεχνικής σε επιχρίσµατα Thin-Prep και επιχρίσµατα συµβατικής κυτταρολογίας µε σκοπό την ταχύτερη διαγνωστική προσέγγιση των νεοπλασµάτων. Υλικό και Μέθοδοι : Τροποποιήθηκε η διαδικασία της ανοσοκυτταροχηµικής τεχνικής σε ξηρά συµβατικά επιχρίσµατα και επιχρίσµατα Thin-Prep παρακεντήσεων µε λεπτή βελόνα (FNA) και υγρών κοιλοτήτων. Για την επαναµονιµοποίηση χρησιµοποιήθηκε διάλυµα αλκοολικής φορµόλης 37%, µετά την ενυδάτωσή τους σε φυσιολογικό ορό. Τα πλακίδια µε τους αντιορούς θερµαίνονταν σε µέτρια θερµοκρασία µε τη χρήση φούρνου µικροκυµάτων επιταχύνοντας έτσι την διαδικασία της χρώσης Αποτελέσµατα : O χρόνος επεξεργασίας ήταν σηµαντικά µειωµένος µε χρονική διάρκεια 20 λεπτών και τα ανοσοκυτταροχρωστικά αποτελέσµατα δεν παρουσίασαν ουσιώδεις µεταβολές µε τον κλασσικό τρόπο ανοσοκυτταροχηµείας. Συµπέρασµα : H ταχεία διαδικασία ανοσοκυτταροχηµείας σε επιχρίσµατα Thin-Prep και σε συµβατικά επιχρίσµατα υλικών Κυτταρολογικού εργαστηρίου, συµβάλλει σηµαντικά στην µείωση του χρόνου επεξεργασίας των δειγµάτων µε αξιόπιστα αποτελέσµατα και µεγάλη πρακτική αξία, τόσο σε εργαστήρια που διαθέτουν αυτόµατα συστήµατα χρώσεως όσο και στην χειροκίνητη διαδικασία.

108

P17 ΛΕΥΧΑΙΜΙΕΣ Παναγιώτης Πατούλιας Τελειόφοιτος Τµήµατος Τεχνολόγων Ιατρικών Εργαστηρίων ΑΤΕΙ-Λάρισας

Λευχαιµία είναι η υπερβολική αύξηση παθολογικών λευκών αιµοσφαιρίων χωρίς καµία προφανή αιτία. Η λευχαιµία προσβάλλει το αιµοποιητικό σύστηµα που αποτελείται από διάφορα κύτταρα µε διαφορετική µορφή και λειτουργία. Παράγονται στο µυελό των οστών, ο οποίος βρίσκεται σε όλα τα οστά ιδιαίτερα όµως στα µεγάλα (µηριαίο, κνήµη, ισχίο, στέρνο κλπ). Αυτά τα διαφορετικά κύτταρα στις διάφορες µορφές εξέλιξης τους οµαδοποιούνται σε 3 κυρίως κατηγορίες (σειρές): α. ερυθρά σειρά β. κοκκιώδης σειρά γ. µεγακαρυοκυτταρική σειρά. Η λευχαιµία χωρίζεται σε 2 κατηγορίες: στις οξείες και στις χρόνιες λευχαιµίες. Οι οξείες λευχαιµίες παρουσιάζονται κυρίως στα παιδιά, που συνήθως ξεκινούν από τη βρεφική ηλικία µέχρι τα 20 τους χρόνια, οι χρόνιες συνήθως προσβάλουν άτοµα από τα 50 τους χρόνια και πάνω. Τα πιο συνηθισµένα είδη λευχαιµίας είναι η Μυελογενής και η Λεµφοβλαστική που µπορούν να είναι οξείες ή χρόνιες λευχαιµίες. Ο όρος µυελογενής ή λεµφοβλαστική καθορίζει τον τύπο των κυττάρων που περιπλέκονται στην κάθε περίπτωση. Έτσι έχουµε τα 4 κύρια είδη λευχαιµίας:

Οξεία λεµφοβλαστική λευχαιµία Χρόνια λεµφοβλαστική λευχαιµία Οξεία µυελογενής λευχαιµία Χρόνια µυελογενής λευχαιµία Μέχρι σήµερα δεν έχουν διαπιστωθεί τα ακριβή αίτια που προκαλούν τη

λευχαιµία. Τα µόνα αίτια που είναι αποδειγµένα ότι προκαλούν λευχαιµία είναι η ιονίζουσα ακτινοβολία. Όπως το ατύχηµα στο Τσερνοµπίλ, όπου είχε καταστραφεί ο Πυρηνικός σταθµός και πολλά παιδιά που είχαν εκτεθεί στη ακτινοβολία είχαν αρρωστήσει µε λευχαιµία. Άλλη αιτία που προκαλεί λευχαιµία είναι χηµικές ουσίες όπως το βενζένιο, µία χηµική ουσία που χρησιµοποιείται σαν διαλύτης για µπογιές. Οι πιο σηµαντικοί τρόποι διάγνωσης της λευχαιµίας είναι:

Με τη Γενική εξέταση αίµατος, όπου µετρούνται η αιµοσφαιρίνη, τα λευκά αιµοσφαίρια και τα αιµοπετάλια.

Μικροσκοπική εξέταση των λευκών αιµοσφαιρίων για διάφορες ανωµαλίες που µπορεί να υπάρξουν στη µορφολογία τους και για την ύπαρξη βλαστών. Εξέταση του µυελού των οστών. Η εξέταση αυτή λέγεται µυελόγραµµα και

συνίσταται στη λήψη υλικού µε ειδικές βελόνες συνήθως από τα οστά της λεκάνης ή του στέρνου. Η εξέταση δεν είναι ανώδυνη και επιβάλλεται τοπική αναισθησία ή βραχεία νάρκωση.

109

P18 ΤΑ ΧΙΜΑΙΡΙΚΑ ΓΟΝΙ∆ΙΑ ΚΑΙ Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥΣ ΣΤΙΣ ΛΕΥΧΑΙΜΙΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΛΕΜΦΩΜΑΤΑ- ∆ΙΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑ Γεωργιάδη Αικατερίνη1, Κακανή Βασιλεία2 1 Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων, Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια Τµήµατος Βιολογίας Παν. Αθηνών, Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα «Μικροβιακή Βιοτεχνολογία» 2 Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων, Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια Τµήµατος Βιολογίας Παν. Αθηνών, Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα «Κλινική Βιοχηµεία-Μοριακή ∆ιαγνωστική»

Το θέµα που πραγµατεύεται η συγκεκριµένη εργασία είναι τα χιµαιρικά γονίδια, η προέλευση και η δράση τους, καθώς και η σχέση τους µε τις λευχαιµίες και τα λεµφώµατα, που αποτελούν συνέπειες της λειτουργίας τους. Ο ορισµός που µπορεί να δοθεί για την κατηγορία αυτή των γονιδίων αναφέρεται στη σύντηξη γονιδίων, µε ανταλλαγή των εξωνίων τους και άµεσο αποτέλεσµα τη δηµιουργία ενός χιµαιρικού γονιδίου και κατ’ επέκταση µιας χιµαιρικής πρωτεΐνης, προϊόν της οποίας είναι νεοπλασµατικά κύτταρα και καρκινογένεση στον ανθρώπινο οργανισµό. Οι έρευνες που έχουν γίνει επικεντρώνονται κυρίως στη σχέση των χιµαιρικών γονιδίων µε τις λευχαιµίες και τα λεµφώµατα, γεγονός που προέρχεται από την έντονη έκφρασή τους σε αυτές τις παθήσεις. Τα χιµαιρικά γονίδια αποτελούν µία από τις πολλές κατηγορίες γονιδίων. Πρόκειται για αποτέλεσµα µετατόπισης και ανακατανοµής στα γονίδια που µετέχουν και ανταλλάσσουν γενετικό υλικό, ώστε να δηµιουργηθεί νέο γονίδιο και νέα καρκινογόνος έκφραση. Οι χρωµοσωµικές µετατοπίσεις παράγουν τις χιµαιρικές πρωτεΐνες που περιέχουν τις λειτουργικές περιοχές, οι οποίες προέρχονται από διαφορετικό µεταγραφικό παράγοντα. Οι µεταγραφικοί παράγοντες έχουν σηµαντική συµµετοχή στη µεταγραφή των γονιδίων που έχουν µετατοπιστεί τµήµατά τους και τελικά στην έκφραση των χιµαιρικών παραγώγων, διαιωνίζοντας τη χρωµοσωµική µετατόπιση µέσω της µεταγραφής και της µετάφρασης. Από αυτό το συνοθήλευµα χρωµοσωµικών µετατοπίσεων, σύντηξης γονιδίων και ανταλλαγής εξωνίων, δράσης µεταγραφικών παραγόντων προκύπτουν οι χιµαιρικές πρωτεΐνες, οι οποίες εκφράζονται και προκαλούν λευχαιµογενέσεις και λεµφώµατα.

Στη λευχαιµογένεση η συµβολή των χιµαιρικών γονιδίων αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της δηµιουργίας τους. Είναι πολλά τα είδη των λευχαιµιών που οφείλονται στη δηµιουργία και δράση χιµαιρικών γονιδίων. Περιλαµβάνονται και χρόνιες και οξείες µορφές. Η Χρόνια Μυελογενής Λευχαιµία(ΧΜΛ) είναι ενδεικτική περίπτωση χρόνιας µορφής που µπορεί να δηµιουργηθεί κατόπιν σύντηξης γονιδίων. Στις οξείες µορφές το φαινόµενο της σύντηξης είναι πιο συχνό και αντιµετωπίζεται κυρίως στην Οξεία Μυελογενή Λευχαιµία(ΟΜΛ), στην Οξεία Λεµφογενή Λευχαιµία(ΟΛΛ) και στην Οξεία Προµυελική Λευχαιµία(ΟΠΛ). Η κλινική εικόνα των λευχαιµιών περιλαµβάνει αναιµία, κόπωση, απώλεια σωµατικού βάρους, διήθηση του µυελού των οστών.

Η παθογένεια είναι άµεση συνάρτηση και απόρροια της ανταλλαγής των εξωνίων ανάµεσα στα γονίδια κατά τη χρωµοσωµική µετατόπιση. Για τη διάγνωση των λευχαιµιών χρησιµοποιούνται πληθώρα µεθόδων. Η βιοψία, οι ακτινογραφίες, το σπινθηρογράφηµα και άλλες απεικονιστικές µέθοδοι, προσδιορίζουν τη µακροσκοπική εικόνα της εκάστοτε νόσου. Αντίθετα, η ανοσοϊστοχηµεία, η κυτταροµετρία ροής, ο in situ υβριδισµός, η αλυσιδωτή αντίδραση πολυµεράσης(PCR) προσδιορίζουν τη µοριακή εικόνα των παθήσεων και τελικά υπολογίζεται το ποσοστό επιβίωσης των πασχόντων ανάλογα µε τη γενική κλινική,

110

ιστολογική και εργαστηριακή εικόνα. Η πρόγνωση λοιπόν, ποικίλλει από λίγους µήνες µέχρι και πολλά χρόνια, µε βάση κάποια κριτήρια όπως η ηλικία, το φύλο, τα επίπεδα ορισµένων ουσιών του οργανισµού.

Το τελικό βήµα είναι η εφαρµογή κατάλληλης θεραπευτικής αγωγής, που µπορεί να είναι µόνο ένα είδος , µα και συνδυασµός µεθόδων. Με τη χηµειοθεραπεία και το imatinib αυξάνεται το ποσοτικό επίπεδο ζωής, όπως εξάλλου και µε την αυτόλογη και αλλογενή µεταµόσχευση µυελού των οστών, τη µεταµόσχευση βλαστικών κυττάρων και την ακτινοθεραπεία. Τα λεµφώµατα ακολουθούν ένα γενικό πλάνο ανάλογο µε τις λευχαιµίες. Στον τοµέα των χιµαιρικών γονιδίων κυριαρχούν τα µη-Hodgkin λεµφώµατα και µάλιστα το λέµφωµα Burkitt, το θυλακιώδες λέµφωµα, τα σχετικά µε το βλεννογόνο ιστό λεµφώµατα(ΜΑLT) και το αναπλαστικό λέµφωµα. Η κλινική τους εικόνα ως µη-Hodgkin λεµφώµατα ξεκινά από λεµφαδενοπάθεια, σπληνοµεγαλία και εξαπλώνεται µε πολλαπλές εστίες στον ανθρώπινο οργανισµό. Η κόπωση, η ατονία, οι έντονες εφιδρώσεις, η απώλεια βάρους έρχονται να συµπληρώσουν τα συµπτώµατα των λεµφωµάτων. Η παθογένεια και η διάγνωση ακολουθούν τους ίδιους κανόνες και µεθόδους, ενώ η πρόγνωση είναι ανάλογη του σταδίου ωρίµανσης των νεοπλασµατικών κυττάρων και του βαθµού κακοήθειας. Για τη θεραπευτική αντιµετώπιση συνιστάται η χηµική και ακτινική αγωγή, η αφαίρεση των µολυσµένων οργάνων, από τη στιγµή που είναι δυνατή και η µεταµόσχευση. Καθίσταται σαφές λοιπόν, ότι τα χιµαιρικά γονίδια προκαλούν ακόµη και µη αντιστρεπτές µεταβολές και παθήσεις στον ανθρώπινο οργανισµό µε αποτέλεσµα το θάνατο. Οι θεραπευτικές µέθοδοι αποσκοπούν στη βελτίωση του ποσοστού επιβίωσης ή και στην πλήρη ίαση του ασθενούς από µια λευχαιµία ή ένα λέµφωµα, µε τα προγνωστικά να εµφανίζονται ιδιαίτερα ευοίωνα για το µέλλον.

111

P19 ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΓΟΝΩΝ ΟΥΣΙΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΚΑΙ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ ΤΡΟΦΙΜΩΝ Πετράτος ∆ιονύσης 1 Γιαννοπούλου Ελένη 2 1Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων ΑΤΕΙ-Αθήνας 2Σπουδάστρια του τµήµατος Ιατρικών Εργαστηρίων, Α.Τ.Ε.Ι.- Αθήνας

Σκοπός : Η ανασκόπηση βασικών βιβλιογραφικών δεδοµένων, που αφορούν στον κίνδυνο καρκινογένεσης, κυρίως από Ν–νιτροζαµίνες, Ν–νιτροζαµίδια και µυκοτοξίνες, που απαντούν στα τρόφιµα και που οι τρόποι συντήρησης και αποθήκευσης τους ευθύνονται για αυτό. Υλικό – Μέθοδος : Οι Ν–νιτροζαµίνες και τα Ν–νιτροζαµίδια, είναι οµάδες γονοτοξικών καρκινογόνων ενώσεων, διαδεδοµένων στο περιβάλλον και στα τρόφιµα αλλά και δυναµένων να σχηµατιστούν ενδογενώς και στο ανθρώπινο σώµα. Η παρουσία τους στα τρόφιµα, θεωρείται από τους κύριους παράγοντες για ορισµένες µορφές καρκίνου (οισοφάγου, στοµάχου, φάρυγγα, ρινικής κοιλότητας) στον άνθρωπο. Νιτρώδη και νιτρικά άλατα που προστίθενται στα τρόφιµα (συντηρητικά κρέατος και αλλαντικών), αντιδρούν κάτω από κατάλληλες συνθήκες µε αµίνες και αµίδια. Οι προαναφερθείσες ενώσεις, έχουν βρεθεί σε πολλά είδη τροφίµων όπως κρέατα, µπέικον, αποξηραµένα ψάρια, λίπη, έλαια, µπύρες, καπνιστά τυριά, πόσιµο νερό κ.α. Οι µυκοτοξίνες είναι τοξικά προϊόντα του µεταβολισµού ορισµένων µυκήτων που µολύνει φυτικά κυρίως τρόφιµα (σιτηρά, ρύζι, ξηρούς καρπούς) και ευθύνεται γι’ αυτό κυρίως η κακή συγκοµιδή, η υπερβολική υγρασία κατά την αποθήκευση, η προσβολή από έντοµα. Η αφλατοξίνη B1 είναι γνωστό ότι παρουσιάζει ισχυρότατη καρκινογόνο δράση και ήταν η αφετηρία µελέτης που αργότερα επεκτάθηκε και σε άλλες ουσίες όπως : ωχροτοξίνη Α, στεριγµατοκυστίνη, πατουλίνη, πενικιλικό οξύ, που απαντούν σε πολλά είδη τροφίµων και ενοχοποιήθηκαν ως καρκινογόνες. Οι αφλατοξίνες έχουν βρεθεί σε συγκεντρώσεις µέχρι 50 ppb, σε ξηρούς καρπούς, ρύζι, καλαµπόκι, γάλα, σταφίδες, σιτηρά κ.τ.λ. Σε νοµοθετικές ρυθµίσεις πολλών χωρών το ανώτατο επιτρεπόµενο όριο είναι µικρότερο των 20 ppb, το οποίο έχει τεθεί και ως όριο ανίχνευσης στα διάφορα τρόφιµα που εισάγονται από τροπικές χώρες. Πολλές επιδηµιολογικές µελέτες δείχνουν θετική συσχέτιση, µεταξύ συγκεντρώσεων αφλατοξινών στα τρόφιµα και ηπατοκυτταρικού καρκινώµατος και άλλες τις αναδεικνύουν ως τα πιο ισχυρά ηπατοκαρκινογόνα που γνωρίζουµε. Συµπεράσµατα : Ο µεγαλύτερος αριθµός µελετών που έχουν δηµοσιευτεί τα τελευταία 20 χρόνια, ενοχοποιούν Ν–νιτροζαµίνες και µυκοτοξίνες, ως ισχυρούς αιτιολογικούς παράγοντες αύξησης της συχνότητας των προαναφερθεισών µορφών καρκίνου που σχετίζονται µε την διατροφή και προτείνουν λήψη µέτρων για την ανάσχεσή τους.

112

P20 ΚΑΡΚΙΝΟΓΕΝΕΣΗ ΑΠΟ ∆ΙΟΞΙΝΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΧΛΩΡΙΩΜΕΝΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ. Πετράτος ∆ιονύσης 1 Γιαννοπούλου Ελένη 2 1Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων ATEI-Αθήνας 2Σπουδάστρια του Τµήµατος Ιατρικών Εργαστηρίων, Α.Τ.Ε.Ι.- Αθήνας Σκοπός: Η ανασκόπηση των δεδοµένων ενός σηµαντικού αριθµού µελετών, που δηµοσιεύτηκαν τα τελευταία 15 χρόνια σχετικά µε το ζήτηµα εκτίµησης του κινδύνου στον άνθρωπο, µέσω της διατροφικής πρόσληψης διοξινών και των µέτρων που πρέπει να λαµβάνονται για την προστασία της δηµόσιας υγείας. Μεθοδολογία – Αποτελέσµατα : Οι διοξίνες απαντούν στη φύση σχεδόν παντού, σε πολύ χαµηλές συγκεντρώσεις. Έχουν µετρηθεί µε νέες και πολύ ευαίσθητες µεθόδους ανάλυσης, στο νερό στο γάλα, στα ψάρια, στο κρέας, στα φρούτα και άλλα τρόφιµα. Λόγω λιποδιαλυτότητας ο διοξίνες απαντούν στους λιπώδεις ιστούς ανθρώπων και ζώων. Η µέση διατροφική πρόσληψη διοξινών είναι της τάξης των 98pgr/gr, από το κρέας και τα γαλακτοκοµικά προϊόντα. Κατά την διάρκεια του 1990 ολοκληρώθηκαν πολλές µελέτες τοξικότητας και ικανότητας καρκινογένεσης από διοξίνες και τεκµηριώθηκε ο µηχανισµός δράσης τους σε µοριακό επίπεδο. Ο σχετικός κίνδυνος για κακοήθεις νεοπλασίες σε διάφορα όργανα πειραµατοζώων, καθώς και η καρκινογόνος δράση στους ανθρώπους, παραµένει πεδίο διαµάχης µεταξύ των επιστηµόνων, λόγω κυρίως των αµφισβητούµενων αποτελεσµάτων διαφόρων επιδηµιολογικών ερευνών. Σε πολλές πρόσφατες έρευνες έχει δειχθεί αύξηση της θνησιµότητας για όλα τα είδη κακοήθων νεοπλασµάτων και ιδιαίτερα για τα είδη που συνδέονται µε έκθεση σε διοξίνες, χωρίς να αποκλείεται και η έκθεση σε άλλους παράγοντες όπως για παράδειγµα καπνίσµατος ή άλλων χηµικών ουσιών του εργασιακού περιβάλλοντος. Οι χλωριωµένες και πολυχλωριωµένες ενώσεις, υπάρχουν σε σηµαντικές συγκεντρώσεις στη φύση και σε ορισµένες περιοχές σε υψηλότερα επίπεδα από τις ανθρωπογενείς εκποµπές. Επίσης είναι τµήµα των φυσικών συστατικών, ζωντανών οργανισµών και αβιογενών παραγόντων που παίζουν σηµαντικό ρόλο στο οικοσύστηµα. Συµπεράσµατα : Τόσο για τις διοξίνες, όσο και για τις χλωριωµένες και πολυχλωριωµένες ενώσεις, υπάρχει ευρύ φάσµα µελετών, που ασχολούνται µε τις επιδράσεις τους στην υγεία των ανθρώπων και την επίδραση στο περιβάλλον. Αυτό αντανακλά και στις αγωνίες της κοινής γνώµης, που πιέζει για µεγαλύτερη ασφάλεια µέσω των ελέγχων που είναι και η βασική πρακτική που ακολουθείται τόσο στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όσο και στη χώρα µας.

113

P21 ΠΡΟΛΗΨΗ-ΕΜΒΟΛΙΑ ΚΑΙ ∆ΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ Κέλναρ Γίρζι (Γιώργος) (1), Χρονάκη Εµµανουέλα (2), Πατούλιας Παναγιώτης (3)

1Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων, Μεταπτυχιακός Φοιτητής στο ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ-Σχολή Επιστηµών Υγείας-Τµήµα Ιατρικής-'Εφαρµοσµένη ∆ηµόσια Υγεία

και Περιβαλλοντική Υγιεινή'

2Φοιτήτρια Τεχνολόγων Ιατρικών Εργαστηρίων ΑΤΕΙ Θεσσαλονίκης

3Φοιτητής Τεχνολόγων Ιατρικών Εργαστηρίων ΑΤΕΙ Λάρισας

Πρόληψη νόσων είναι οι διαδικασίες µε τις οποίες προλαµβάνονται η εµφάνιση ή η ανάπτυξη ή η εξέλιξη κάποιας νόσου. Έχει σαν στόχους την εξασφάλιση της υγείας και την αποφυγή της ανικανότητας και του πρόωρου θανάτου. Η πρόληψη διαιρείται σε τρία επίπεδα, τα οποία έχουν σχέση µε την πορεία εξέλιξης της νόσου από το στάδιο του υγιούς έως την έκβασή της: 1. Πρωτογενής πρόληψη, 2. ∆ευτερογενής πρόληψη, 3. Τριτογενής πρόληψη.

Oι εµβολιασµοί αποτελούν βασική στρατηγική της πρωτογενούς πρόληψης, συγκαταλέγονται στα επιτυχέστερα µέσα που διατίθενται για την πρόληψη των λοιµωδών νόσων. Συµβάλλουν σηµαντικά στην προληπτική ιατρική, δεδοµένου ότι: 1. Προστατεύουν το εµβολιαζόµενο άτοµο από τη δυνητική ανάπτυξη σοβαρών λοιµωδών νοσηµάτων και 2. Μειώνουν τη διασπορά των λοιµώξεων στην ευρύτερη κοινότητα µε το µηχανισµό της συλλογικής ανοσίας.

Ενεργητική Ανοσοποίηση (Εµβολιασµός): Είναι η χορήγηση ενός εµβολίου, µε σκοπό την πρόκληση ειδικής ανοσολογικής απάντησης, Χυµικής ή Κυτταρικής, µε παράκαµψη των κινδύνων που απειλούν το άτοµο από την αντίστοιχη φυσική νόσο. Ορισµένα εµβόλια παρέχουν πλήρη και ισόβια ανοσία για τον αντίστοιχο λοιµογόνο παράγοντα, άλλα µερική προστασία, ενώ άλλα χρειάζεται να επαναχορηγούνται σε τακτά χρονικά διαστήµατα, προκειµένου να διατηρείται ικανοποιητικό το επίπεδο ανοσίας. Τα εµβόλια συνήθως περιέχουν: Ζώντες εξασθενηµένους (live attenuated vaccines) παθογόνους µικροοργανισµούς ή ιούς, όπως συµβαίνει µε πολλά εµβόλια έναντι ιών (π.χ. Ιλαράς, Ερυθράς, Παρωτίτιδας, Ανεµοβλογιάς, το εµβόλιο Sabin για την Πολιοµυελίτιδα και του Κίτρινου Πυρετού), το από του στόµατος χορηγούµενο εµβόλιο του τυφοειδή πυρετού και το εµβόλιο κατά της φυµατίωσης (BCG). Μετά τον εµβολιασµό εξασθενηµένων µικροοργανισµών στον ξενιστή οργανισµό, ακολουθεί ενεργός πολλαπλασιασµός, δεν παρατηρείται έντονη αντίδραση του ξενιστή, και επιπλοκές (αυτών των εµβολίων) είναι κατά κανόνα ελάχιστες ή ανύπαρκτες. Αδρανοποιηµένους (killed or inactivated vaccines) λοιµογόνους παράγοντες, όπως συµβαίνει µε αρκετούς Ιούς και τα περισσότερα βακτηρίδια (π.χ. εµβόλια Κοκκύτη, Ηπατίτιδας Α, Γρίπης, Χολέρας, Λύσσας, παρεντερικό εµβόλιο Τυφοειδούς πυρετού και Salk κατά της Πολιοµυελίτιδας). Οι αδρανοποιηµένοι λοιµογόνοι παράγοντες δεν αναπαράγονται στον ξενιστή, και συνεπώς χορηγούνται σε ποσότητες ικανές να προκαλέσουν ανοσολογική απάντηση. Επιπλέον, τα εµβόλια µε αδρανοποιηµένους λοιµογόνους παράγοντες, όπως το εµβόλιο Salk, αδυνατούν να προκαλέσουν το εύρος των ανοσολογικών αντιδράσεων που προκαλούνται από εξασθενηµένα εµβόλια. Συνεπώς, το εµβόλιο Sabin, εκτός από τη γενική ανοσολογική αντίδραση, προκαλεί επίσης τοπική ανοσία στο γαστρεντερικό σωλήνα, µε παραγωγή εκκριτικής ανοσοσφαιρίνης Α (IgA), η οποία συµβάλλει στην αύξηση της συλλογικής ανοσίας. Τροποποιηµένα ατοξικά προϊόντα του παθογόνου µικροοργανισµού, όπως συµβαίνει µε τα τοξοειδή (toxoids) που περιέχονται στα εµβόλια της ∆ιφθερίτιδας και του Τετάνου. Η διατήρηση όµως µακροχρόνιας ανοσίας

114

απαιτεί περιοδική χορήγηση αναµνηστικών δόσεων του εµβολίου (boosters). Εµβόλια που περιέχουν τµήµα του λοιµογόνου παράγοντα, εµβόλια που περιέχουν συνθετικά πολυπεπτίδια ή εµβόλια που παράγονται µε τεχνικές ανασυνδυασµένου DNA, όπως το εµβόλιο του Αιµοφίλου γρίπης τύπου b, της Ηπατίτιδας Β, του Μηνιγγιτιδοκόκκου οµάδος C, του Πνευµονιοκόκκου (7-δύναµο συζευγµένο) και το παρεντερικό του Τυφοειδούς πυρετού. Τα εµβόλια αυτά δεν µεταδίδουν το λοιµογόνο παράγοντα. Στο στάδιο κλινικών δοκιµών βρίσκονται ακόµη DNA εµβόλια, για χρήση σε περιπτώσεις καρκίνου, αλλεργικών και αυτοάνοσων νοσηµάτων, αποτελούµενα από απλό κυκλικό DNA (πλασµίδιο) στο οποίο έχει εισαχθεί το γονίδιο που κωδικοποιεί για το επιθυµητό αντιγόνο και ένας εκκινητής για την έκφραση του γονιδίου στα ευκαρυωτικά κύτταρα. Τα εµβόλια αυτά χορηγούνται ενδοµυικώς και διεγείρουν τόσο την κυτταρική όσο και τη χυµική ανοσία. Τα εµβόλια µπορούν να διακριθούν επίσης σε: Μονοδύναµα, όταν παρασκευάζονται από έναν µόνο µικροοργανισµό, τµήµα ή τροποποιηµένο προϊόν (π.χ εµβόλιο για Τέτανο ή Ηπατίτιδα Β) και Πολυδύναµα, όταν παρασκευάζονται από περισσότερα είδη µικροοργανισµών (π.χ MMR) ή τροποποιηµένων προϊόντων τους ή από περισσότερους οροτύπους ενός λοιµογόνου παράγοντα-Ιού (π.χ OPV). Τα τελευταία αποτελούν σήµερα τη σύγχρονη τάση στην παραγωγή εµβολίων για βρέφη και παιδιά. Η εφαρµογή τους επιτυγχάνει τη µέγιστη εµβολιαστική κάλυψη, ενώ µειώνει τον αριθµό των ενέσεων και το οικονοµικό κόστος των εµβολιασµών. Τα πολυδύναµα εµβόλια συνιστώνται, επίσης, γιατί χωρίς να αυξάνουν τις ανεπιθύµητες ενέργειες, δεν επηρεάζουν αρνητικά την ανοσολογική απάντηση. Εκτός από τον ενεργό ανοσογόνο παράγοντα, τα σκευάσµατα των εµβολίων περιέχουν έναν διαλύτη (αποστειρωµένο νερό, φυσιολογικό ορό ή σύνθετο υγρό που προέρχεται από την καλλιέργεια ιστών στην οποία παρήχθη, όπως το εµβόλιο Γρίπης, από εµβρυοφόρα αυγά όρνιθας). Επίσης, µπορεί να περιέχουν συντηρητικά, σταθεροποιητικούς παράγοντες, αντιβιοτικά (π.χ. νεοµυκίνη ή στρεπτοµυκίνη) που ενδέχεται να προκαλέσουν αλλεργικές αντιδράσεις και ανοσοενισχυτικούς παράγοντες, όπως άλατα αλουµινίου που χρησιµοποιούνται για αύξηση της αντιγονικότητας, ιδίως σε εµβόλια που περιέχουν αδρανοποιηµένους µικροοργανισµούς ή προϊόντα τους. Προκειµένου να διατηρήσουν την αντιγονική τους ισχύ, τα εµβόλια διατηρούνται στη θερµοκρασία που υποδεικνύει ο κατασκευαστής. Χρειάζεται να δίδεται ιδιαίτερη προσοχή στη διατήρηση της αλυσίδας ψύξης και χειρισµού των εµβολίων, από την παραγωγή µέχρι τη χορήγησή τους. Τα συνιστώµενα σχήµατα εµβολιασµού εξαρτώνται από την ισορροπία µεταξύ του κινδύνου που αναµένεται από το λοιµώδες νόσηµα και της ωφέλειας που προκύπτει από τoν εµβολιασµό. Η ισορροπία αυτή πρέπει να ελέγχεται συνεχώς, και να τροποποιείται ανάλογα µε τις διαχρονικές εξελίξεις του νοσήµατος, ή τις ιδιαιτερότητες κάθε χώρας. Πληροφορίες σχετικά µε το σχήµα εµβολιασµών στη χώρα µας παρέχονται από ειδικές εγκυκλίους του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης. Παρακάτω παρατηρούµε έναν πίνακα µε τα συνήθη εµβόλια και οδοί χορήγησής τους καθώς και το συνιστώµενο χρονοδιάγραµµα εµβολιασµών για παιδιά και εφήβους . Τα εµβόλια της ηπατίτιδας Α και της γρίπης συνιστώνται για οµάδες υψηλού κινδύνου. Το µπλε πλαίσιο υποδεικνύει το αποδεκτό εύρος ηλικιών διενέργειας των εµβολιασµών ενώ το ροζ πλαίσιο το αποδεκτό εύρος αν δεν έχει προηγηθεί το συνιστώµενο σχήµα ως προς την ηλικία και τις δόσεις. Η επιλογή της κατάλληλης ηλικίας εµβολιασµού, εξαρτάται από την ικανότητα ανοσολογικής απάντησης του οργανισµού, καθώς και από την πιθανότητα µόλυνσης του ατόµου και αντανακλά τις διαφοροποιήσεις που παρουσιάζουν τα εµβολιαστικά σχήµατα, τα οποία χρησιµοποιούν oι διάφορες χώρες.

115

Οι διαφορές αυτές εξαρτώνται και από την εµβολιαστική πολιτική που ακλουθεί η κάθε χώρα, έτσι ώστε να µειωθεί τελικά η νοσηρότητα και η θνησιµότητα.

Εµβόλιο Τύπος Οδός χορήγησης** Αιµόφιλου γρίπης τύπου b (Hib)* Συνδεδεµένη πολυσακχαρίδη ή

ολιγοσακχαρίδη της κάψας του µικροβίου

IM

Ανεµευλογιάς Ζώντες εξασθενηµένοι ιοί SC Γρίπης Αδρανοποιηµένοι ιοί

ή ιικοί παράγοντες ΙΜ

∆ιφθερίτιδας, Τετάνου, Ακυτταρικό Κοκκύτη (DTαP)

Τοξοειδή διφθερίτιδας , τετάνου και ακυτταρικά αδρανοποιηµένα τµήµατα αιµοφίλων κοκκύτη

IM

∆ιφθερίτιδας, Τετάνου, Κοκκύτη (DTP)

Τοξοειδή διφθερίτιδας, τετάνου και αδρανοποιηµένοι αιµόφιλοι κοκκύτη

IM

Ερυθράς Ζώντες εξασθενηµένοι ιοί SC Ηπατίτιδας Β (HBV) Ανασυνδιασµένο ιικό αντιγόνο IM Ηπατίτιδας Α (HAV) Αδρανοποιηµένοι ιοί IM Ιλαράς, Ερυθράς, Παρωτίτιδας (ΜΜR)

Ζώντες εξασθενηµένοι ιοί SC

Ιλαράς Ζώντες εξασθενηµένοι ιοί SC Κίτρινου πυρετού Ζώντες εξασθενηµένοι ιοί S.C. Κοκκύτη Αδρανοποιηµένα βακτηρίδια IM Λύσσας Αδρανοποιηµένοι ιοί IM Μηνιγγιτιδοκόκκου (οροοµάδας C)

Συνδεδεµένο πολυσακχαριδικό IM

Παρωτίτιδας Ζώντες εξασθενηµένοι ιοί SC Πνευµονιοκόκκου 23-δυναµο (PP23) 7-δύναµο (PCV7)

Πολυσακχαριδικό Πολυσακχαριδικό συνδεδεµένο µε πρωτεΐνη

IM ή SC IM

Πολιοµυελίτιδας Sabin (OPV)

Ζώντες εξασθενηµένοι ιοί

P.O.

Salk (IPV) Αδρανοποιηµένοι ιοί SC ή IM Τετάνου Τοξοειδές IM Τετάνου, ∆ιφθερίτιδας (TD ή Td=τύπου ενηλίκου)

Τοξοειδή IM

Τυφοειδή πυρετού, παρεντερικό Πολυσακχαριδικό αντιγόνο της κάψας

ΙΜ

Τυφοειδή πυρετού, Ρ.Ο. Ζώντα εξασθενηµένα βακτηρίδια

P.O.

Φυµατίωσης, Bacillus Calmette –

Guerin (BCG) Ζώντα εξασθενηµένα Μυκοβακτηρίδια

ID κατά προτίµηση ή SC

Χολέρας Αδρανοποιηµένα δονάκια SC, IM ή ΙD * Κυκλοφορεί και ως συνδυασµένο εµβόλιο µε DTaP ή HBV. ** ΙΜ= ενδοµυϊκά, ID=ενδοδερµικά, SC= υποδόρια, P.O.= από του στόµατος χορήγηση

116

117

P22 ΜΕΓΑΛΟΒΛΑΣΤΙΚΗ ΑΝΑΙΜΙΑ Μουγκοπέτρου Μαριάννα, Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηριών. Εισαγωγή

Η µεγαλοβλαστική αναιµία είναι µια παθολογική κατάσταση ανώµαλης αιµοποίησης, που οφείλεται σε διαταραχή της βιοσύνθεσης του DNA λόγω έλλειψης βιταµίνης B12, φυλλικού οξέος ή και των δύο. Χαρακτηρίζεται κυρίως από µορφολογικές αλλοιώσεις των κυττάρων της ερυθράς σειράς τόσο στον µυελό των οστών, όσο και στο περιφερικό αίµα.

Το αποτέλεσµα της είναι η µη αποδοτική ερυθροποίηση της ερυθρής σειράς, µε απουσία ωρίµων ερυθρών αφού αυτά καταστρέφονται στον µυελό. Οι αλλοιώσεις της ερυθρής σειράς παρουσιάζονται τόσο στο περιφερικό αίµα όσο και στον µυελό.

Κατά την εξετάσει του περιφερικού αίµατος παρατηρούµε σύρια αλλοιώσεων στην ερυθρή σειρά, παρατηρούνται επίσης µεταβολές και στα υπόλοιπα έµµορφα συστατικά του αίµατος. Ενδεικτικά αναφέρουµε: 1. Υπερκατάτµηση των ουδετερόφιλων (αλάνθαστη ένδειξη για µεγαλοβλαστική) 2. Ανεύρεση µερικών κοκκιοκυτάρων µε 6 ή περισσότερους λοβούς. 3. Την παρουσία µακροκυττάρων καθώς και ωοειδών κυττάρων. 4. Παρατηρούνται επίσης σηµεία αναστολή της ωρίµανσης, ανισόρροπης αύξησης ή

έλλειψης πυρηνοπλασµατικού συγχρονισµού σε πολλούς κυτταρικούς πληθυσµούς που πολλαπλασιάζονται.

5. Ανισοκυττάρωση 6. Μερικά σταγονοειδή ερυθροκύτταρα και σχιστοκύτταρα 7. Ανέρευση πυρηνικών υπολειµµάτων στα ερυθροκύτταρα 8. Λευκοπενία και Θροµβοπενία 9. Μερικά γιγάντια αιµοπετάλια

Η Β12 δεν παράγεται από τον οργανισµό και η µοναδική πηγή της είναι η διατροφή και συγκεκριµένα τα προϊόντα ζωικής προέλευσης, δήλωση κρέας, το ψαρί, το αυγό και τα γαλακτοκοµικά. Οι ηµερήσιες ανάγκες για έναν ενήλικα είναι 1mg. Η Β12 αποθηκεύεται στον ήπαρ, απεκκρίνεται στο έντερο µε τη χολή και αναρροφάται µέσω της εντεροηπατικής κυκλοφορίας. Η Β12 είναι απαραίτητο συνένζυµο σε σοβαρές και ιδιαίτερα σηµαντικές για τον οργανισµό µεταβολικές αντιδράσεις. Η συνεχής απουσία της µπλοκάρει της αντιδράσεις µε αποτέλεσµα να αθροίζονται στον οργανισµό οι πρόδροµες µορφές τους. Περιπτώσεις που προκαλούν έλλειψη της Β12: 1. Νεογνά µε µονή διατροφή γάλα µητρικό µε ανεπάρκεια της Β12. 2. Σπάνια επί αχλωρικής γαστρίτιδας. 3. Απόλυτα χορτοφάγοι 4. Επίκτητη ή κληρονοµική ανεπάρκεια ενδογενούς παράγοντα 5. Ολική ή µερική γαστρεκτοµή. 6. Ανεπάρκεια εξωκρινούς µοίρας παγκρέατος. 7. Εκλεκτική κληρονοµική δυσαπορρόφηση της Β12. 8. Φάρµακα 9. Σε λοιµώξεις (όπως HIV).

Μεγαλοβλαστική αναιµία εκτός από την έλλειψη της Β12 έχουµε και κατά την έλλειψη φυλλικού οξέως. Περιπτώσεις που προκαλούν έλλειψη φυλλικού οξέος: 1. Αλκοολισµός 2. Χρόνια ανορεξία ή κακή διατροφή 3. Ηλικιωµένοι και βρέφη

118

4. Αύξηση αναγκών (χρόνιες λοιµώξεις και πολλαπλές κυήσεις) 5. Κύηση 6. Νεοπλάσµατα 7. Αυξηµένη ερυθροποίηση

Τα άτοµα που παρουσιάζουν µεγαλοβλαστική αναιµία παρουσιάζουν ποίκιλλα κλινικά συµπτώµατα, ενδεικτικά αναφέρουµε µερικά εξ’ αυτών, αδυναµία, εύκολη κόπωση (90%), ωχρότητα και δύσπνοια (70%), λεµονοκίτρινη χρώση δέρµατος και επιπεφυκότων, ελαφρά διόγκωση σπλήνα, ξηρότητα στόµατος, επιγαστρικά άλγη, ατροφία γαστρικού βλεννογόννου . Κατά την εργαστηριακή εξέταση του περιφερικού αίµατος του ασθενή µε τα παραπάνω κλινικά συµπτώµατα παρατηρούµε τα εξής εργαστηριακά ευρήµατα: 1. Χαµηλή RBC 2. Ελαττωµένο Hb 3. Χαµηλός Ht 4. Αυξηµένος MCV 5. Αυξηµένος MCH 6. Φυσιολογική MCHC 7. Μειωµένος MBC 8. Στον µυελό των οστών υπάρχει παρουσία µεγαλοβλαστών.

Στα άτοµα που παρουσιάζουν µεγαλοβλαστική αναιµία συνίσταται η χορήγηση του εκλιπόντος παράγοντα µε άµεσα αποτέλεσµα. Τα κλινικά συµπτώµατα υποχωρούν γρήγορα και τα αιµατολογικά ευρήµατα επανέρχονται σταδιακά στα φυσιολογικά.

119

P23 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΑΠΟΠΤΩΣΗΣ Ελένη Τσιώλη, Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων Σκοπός: της παρουσίασης είναι να επεξηγηθεί µε εκπαιδευτική µορφή ο µηχανισµός της απόπτωσης Απόπτωση: Ο προγραµµατισµένος κυτταρικός θάνατος → Εκφυλιστικά Νοσήµατα Χαρακτηριστικά Απόπτωσης:

Προεκβολή κυτταρικής µεµβράνης χωρίς απώλεια ακεραιότητας Συσσωµάτωση χρωµατίνης στην πυρηνική µεµβράνη Συρρίκνωση κυτταροπλάσµατος Συµπύκνωση πυρήνα Κατάτµηση κυττάρου σε µικρότερα τµήµατα ∆ηµιουργία αποπτωτικών σωµατιδίων Χωρίς παρουσίαση στοιχείων φλεγµονής

Bcl2 Πρωτεΐνες

• Αντι-αποπτωτικές: (Βcl2,Bcl-xl, Bcl-w, Mcl1, A1) • Προ-αποπτωτικές: (Bad, Bax, Bak, Bid ,Bim, Bik)

Γονίδια Απόπτωσης: • Επαγωγικά: (Γονίδια οικογένειας ICE, Ced-3, ced-4, Fas, fas ligand, Bax,

bak, bok, bik, Bcl-xS, bad, bid, bim, nip3, mix ) • Αναστολείς: (ced-9, bcl-2, bcl-xL, bcl-w, mcl-1, crmA, nrl-3) • Παράγοντες µεταγραφής: (p53, p21/waf, c-myc, c-fos, jun, cdc-25 )

Στάδια αποπτωτικού µηχανισµού:

I. Προγραµµατισµός σε θάνατο από εξωκυττάρια/ενδοκυττάρια σήµατα II. Ολοκλήρωση κυτταρικού θανάτου µέσω ενεργοποίησης των κασπασών

III. Φαγοκυττάρωση των διαλυµένων κυττάρων Θετική & Αρνητική Επαγωγή της Απόπτωσης: Θετική επαγωγή:

Μέσω σύνδεσης υποκαταστάτη σε υποδοχέα κυτταρικής µεµβράνης Αρνητική επαγωγή:

Με την απώλεια ενός κατασταλτικού σήµατος Κασπάσες:

14 ενδοκυττάρια ένζυµα Κυστεϊνικές Ασπαρτατικές Ειδικές Πρωτεάσες Όλες έχουν µία ανεργή πρόδροµη µορφή Ενεργοποιούνται σαν καταρράκτης

120

P24 ΣΥΝΗΘΗΣ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΜΕΣΩΝ ΑΤΟΜΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ (ΜΑΠ) ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥΣ ΣΤΑ ΙΑΤΡΙΚΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ Καντεράκης Γ.(1), Χαριζάνη Φ. (3), Καντεράκης Σ.(2), Χαραλαµπογιάννη Ε.(2), Ζαννόπουλος Ι.(2), Μπακρατσάς Κ.(2), Παπαφράγκας Ε.(1) 1«Σισµανόγλειο» Γ. Ν. Αθηνών 2Πανελλήνια Ένωση Τεχνολόγων Ιατρικών Εργαστηρίων 3Τοµέας Υγιεινής και Επιδηµιολογίας τµήµατος ∆ηµόσιας Υγιεινής ΤΕΙ Αθήνας Σκοπός της εργασίας είναι να αναδειχθεί ποία είναι η συνήθης χρήση των Μέσων Ατοµικής Προστασίας (ΜΑΠ) από τους εργαζόµενους τα διαγνωστικά και ερευνητικά εργαστήρια και ποιες είναι οι υπάρχουσες ενδεικτικές τάσεις και συµπεριφορές. Υλικό και µέθοδος: Σε 175 εργαζόµενους εργαστηρίων του δηµόσιου και του ιδιωτικού τοµέα αρκετών περιοχών της Ελλάδας, διανεµήθηκε ερωτηµατολόγιο στο οποίο απάντησαν αυθόρµητα. Αποτελέσµατα: Οι εργαζόµενοι στα ιατρικά εργαστήρια χρησιµοποιούν ως κύρια Μέσα Ατοµικής Προστασίας: γάντια (σε ποσοστό 95,8%), ιατρική ποδιά (87,5%), µάσκα (22,9%), σκούφο (2,1%).

Τα γάντια, ως µέσο ατοµικής προστασίας, χρησιµοποιούνται από το 95,8% των εργαζοµένων, δηλαδή τα γάντια δεν συνηθίζει να τα χρησιµοποιεί κατά την καθηµερινή του πράξη το 4,2 %.

Την Ιατρική ποδιά χρησιµοποιούν, ως µέσο ατοµικής προστασίας, οι εργαζόµενοι στα ιατρικά εργαστήρια σε ποσοστό 87,5%, δηλαδή την ιατρική ποδιά δεν συνηθίζει να τη χρησιµοποιεί κατά την καθηµερινή του πράξη το 12,5 %.

Τα γάντια, ως ατοµικό µέτρο προστασίας, χρησιµοποιούνται από το 62,5 % των εργαζοµένων µόνο για την επεξεργασία των δειγµάτων, ενώ το 37% πέρα από αυτή τη διαδικασία, κάνει και άλλες δραστηριότητες όπως γραφική εργασία, χρήση τηλεφώνου κ.ά.

Το 60,4% των ερωτηθέντων έχει κατανοήσει πως τα γάντια είναι µιας χρήσεως και για το λόγο αυτό δεν τα επαναχρησιµοποιεί. Μια όµως από τις επικίνδυνες συνήθειες µεγάλης έκτασης (39,6%) των ερωτηθέντων εργαστηριακών εργαζοµένων είναι η επαναχρησιµοποίηση των γαντιών όταν αφαιρεθούν αυτά µετά από µια πρώτη χρήση και ότι µέχρι να τα επαναχρησιµοποιήσει, συνηθίζει να τα τοποθετεί κυρίως στον πάγκο εργασίας, αλλά και σε άλλα µέρη όπως στην τσέπη της ιατρικής ποδιάς

0

20

40

60

80

100

ΓΑΝΤΙΑ 95,8 %

ΠΟ∆ΙΑ 87,5 %

ΜΑΣΚΑ 22,9 %

ΣΚΟΥΦΟΣ 2,1 %

%

0

5

10

15

20

25

30

1 2 3

ΦΟΡΟΥΝ ΓΑΝΤΙΑ ΜΟΝΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ∆ΕΙΓΜΑΤΩΝ

37,5%

ΚΑΝΟΥΝ ΚΑΙ: 1. ΓΡΑΦΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ 2. ΣΗΚΩΝΟΥΝ ΤΟ ΤΗΛΕΦΩΝΟ 3. ΑΛΛΕΣ ∆ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

62,5%

%

121

Συµπεράσµατα: Μέσα από την εργασία αυτή, µε τη καταγραφή της υπάρχουσας κατάστασης στο χώρο των εργαστηρίων, φάνηκε η συνήθης συµπεριφορά και στάση των εργαζοµένων, σε ότι αφορά την αντίληψη περί ασφάλειας και κινδύνου, η οποία ανεπαρκώς οδηγεί σε συνθήκες προστασίας και προάσπισης της υγείας τους. Για το λόγο αυτό είναι επιτακτική η λήψη και η συνεχής εφαρµογή τόσο µέτρων προστασίας, όσο και υγειονοµικής διαφώτισης, µε διαρκή εκπαίδευση και κατάρτιση των εργαζοµένων, ώστε οι εργαζόµενοι να λαµβάνουν τις απαραίτητες γνώσεις και εκπαίδευση όσον αφορά στους δυνητικούς κινδύνους για την υγεία, τις απαιτούµενες προφυλάξεις που πρέπει να λαµβάνονται για την πρόληψη της έκθεσης, τις απαιτήσεις υγιεινής και τη σωστή χρήση των µέσων προστασίας.

122

P25 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΩΝ ΚΑΡΚΙΝΙΚΩΝ ∆ΕΙΚΤΩΝ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ. Μουγκοπέτρου Μαριάννα, Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων Ιστορική Ανάδροµη

Αναφορές σχετικά µε την χρήση των Καρκινικών δεικτών, έχουµε από τα µέσα του 19ου αιώνα. Ο πρώτος δείκτης ανιχνεύτηκε στα ούρα, ήταν η πρωτεΐνη Bensen-Jones, που η ανεύρεση της έχει διαγνωστική αξία για το πολλαπλό µυέλωµα. Το 1963 ανακαλύφθηκαν η AFP και το CEA και από τότε οι καρκινικοί δείκτες άρχισαν να παίζουν σπουδαίο ρόλο τόσο διαγνωστικό όσο και προγνωστικό. Την δεκαετία του 80’ µετά την ανακάλυψη κάποιων γλυκολιπιδίων και γλυκοπρωτεϊνών µεγάλου µοριακού βάρους, άρχισαν να βρίσκουν εφαρµογές σαν αντιγόνα πάνω στους όγκους. Γενικά περί Καρκινικών ∆εικτών.

Καθ’ όλη την διάρκεια της εµβρυϊκής ζωής, τα αρχέγονα κύτταρα διαφοροποιούνται συνεχώς, έως ότου σχηµατιστούν τα διάφορα όργανα και τους ιστούς του σώµατος. Όταν διαφοροποιηθούν, εκτελούν συγκεκριµένο έργο και παράγουν ουσίες που δεν παράγονται από αλλά είδη κύτταρων. Οι ουσίες αυτές, που παράγονται κατά την διάρκεια της οργανογένεσης της εµβρυϊκής ζωής, σταµατούν να παράγονται ή παράγονται σε πολύ µικρές συγκεντρώσεις µετά τον τοκετό και κατά την διάρκεια της ενήλικης ζωής.

Όταν υπάρχει νεοπλασµατική ανάπτυξη, οι γενετικοί µηχανισµοί αποδιοργανώνονται πλήρως µε αποτέλεσµα, να παράγονται ουσίες που είναι άσχετες ως προς τα µεταλλαγµένα κύτταρα ή είτε είναι ουσίες που παράγονται µόνο κατά την εµβρυϊκή ζωή. Οι ουσίες αυτές, είναι γνωστές ως καρκινικοί δείκτες. Η ονοµασία αυτή αποδίδεται σε παραµέτρους, οι οποίες µε κάποιο τρόπο µπορούν να µετρηθούν ποσοτικά ή να γίνει µια ποιοτική εκτίµηση τους ή παρουσία τους, ώστε να µας παράσχουν πληροφορίες για την ύπαρξη ενός όγκου καθώς και για την πορεία του. Οι καρκινικοί δείκτες έχουν ταξινοµηθεί σε δυο µεγάλες κατηγόριες στους δείκτες ειδικούς για τον όγκο (tumor – specific) και σε αυτούς δείκτες σχετιζόµενους µε τον όγκο (tumor – associated) στους οποίους ανήκει και η µεγαλύτερη πλειοψηφία των καρκινικών δεικτών. Υπάρχουν κάποιοι καρκινικοί δείκτες, οι οποίοι σχετίζονται µε τον καρκίνο του πνεύµονα και χρησιµοποιούνται για την διάγνωση και για τον έλεγχο της πορείας της νόσου.

Τα βιολογικά δείγµατα συνήθως χρησιµοποιούνται το αίµα (ορός ή πλάσµα) και τα ούρα. Ωστόσο υπάρχουν περιπτώσεις συγκεκριµένων δεικτών, στις οποίες χρησιµοποιούνται άλλα βιολογικά υγρά όπως το πλευριτικό, το ΕΝΥ κ.α. Η ανίχνευση τους γίνεται επίσης από ιστούς καθώς και των µυελό των οστών. CEA

Το Αντίγονο αυτό ανακαλύφθηκε το 1965 από δυο διαφορετικές οµάδες. Σχηµατίζεται κατά την εµβρυϊκή ανάπτυξη και για αυτό το λόγο πήρε την ονοµασία «καρκινοεµβρυϊκό». Η κλινική σηµασία δίνει έγκυρα αποτελέσµατα ως προς της επέκταση της νόσου, το βαθµό διαφοροποίησης του όγκου τη θέση των µεταστάσεων και την πρόγνωση της νόσου. Παίζει σηµαντικό ρόλο στην παρακολούθηση των ασθενών µε καρκίνο του πνεύµονα. AFP

Ανήκει στην οµάδα των εµβρυϊκών πρωτεϊνών, οι οποίες σχηµατίζονται κατά την εµβρυϊκή ζωή και µετά την γέννηση οι συγκεντρώσεις τους πέφτουν σε πολύ χαµηλά επίπεδα. Ανήκει σε µια υπεροικογένεια πρωτεϊνών, στην οποία

123

περιλαµβάνεται η αλβουµίνη. Αν και συνήθως είναι δείκτης µεγάλης ευαισθησίας και ειδικότητας για τα καρκινώµατα του ήπατος, έχει δειχθεί ότι βοήθα συνδυαστικά στην διάγνωση καρκινωµάτων του πνεύµονα. CA 19-9

Το αντιγόνο CA 19-9 έχει ορισθεί, ως το αντιγόνο που αντιδρά µε το µονοκλωνικό αντίσωµα 1116 NS 19-9. Έχει επιβεβαιωθεί η παρουσία του σε εµβρυϊκούς ιστούς (αναπνευστική οδός, πάγκρεας, ήπαρ, στόµαχος) και έχει βρεθεί ότι στον ενήλικα συνεχίζει να εκφράζεται σε χαµηλές συγκεντρώσεις και από επιθηλιακά κύτταρα του παγκρέατος, των σιελογόνων αδένων του στοµάχου και του πνεύµονος. CA 50

Το αντιγόνο CA 50 είναι ο άµεσος προσδιορισµός του CA 19-9, είναι δηλαδή το σιαλυλιωµένο αντιγόνο κατά Lewis µε απούσα την φουκόζη. Η ιδιότης αυτή καθιστά το CA 50 ικανό να εκφράζεται από τα άτοµα τα αρνητικά κατά Lewis. Αυξηµένες τιµές του δείκτη βρίσκονται επί νεοπλασµάτων του µαστού, του πνεύµονα και του προστάτη. NSE

Η Ενολάση είναι γλυκολυτικό ένζυµο του κυτταροπλάσµατος. Βρίσκεται στα κύτταρα τα προερχόµενα από την αρχέγονη νευρική ακρολοφία. Το µόριό του είναι διµερές, ενώ υπάρχουν τρεις διαφορετικές υποµονάδες. Το διµερές ισοένζυµο γγ αναφέρεται σαν Ειδική Νευρωνική Ενολάση (NSE). Περιγράφηκε για πρώτη φορά το 1965, αλλά η εφαρµογή του σαν δείκτης καρκίνου είναι σχετικά πρόσφατη και µελετήθηκε περισσότερο στο νευροβλάστωµα και τον µικροκυτταρικό καρκίνο πνεύµονα. ΚΥΤΤΑΡΟΚΕΡΑΤΙΝΙΚΟΙ ∆ΕΙΚΤΕΣ Οι κυριότεροι κυτταροκερατινικοί δείκτες που σχετίζονται µε τον πνεύµονα είναι οι: TPA, και CYFRA 21.1. Το TPA, είναι χρήσιµος δείκτης στην παρακολούθηση της θεραπευτικής αγωγής µιας κακοήθειας και την έγκαιρη αναγνώριση των υποτροπών και των µεταστάσεων. Χρησιµοποιείται και σε κακοήθειες µαστού, πνεύµονος, στοµάχου. Η εξέταση η οποία προσδιορίζει την κυτταροκερατίνη 19 ( που βρίσκεται σε µεγάλη συγκέντρωση στο πνευµονικό παρέγχυµα) και ονοµάζεται CYFRA 21.1 . Σύµφωνα µε πρόσφατα στοιχεία, ο δείκτης CYFRA 21.1 (Cytokeratin FRAgment) θεωρείται δείκτης πρώτης επιλογής σε µη µικροκυτταρικό καρκίνο πνεύµονος. Υψηλά επίπεδα αυτού του δείκτη βρίσκουµε σε επιδερµοειδείς νεοπλασίες των πνευµόνων (70%), σε αδενοκαρκινώµατα (60%) και λιγότερο σε µικροκυτταρικά καρκινώµατα των πνευµόνων (50%) SCC

Το αντιγόνο εκ καρκινώµατος πλακωδών κυττάρων SCC πρωτοπεριγράφηκε το 1977. Ο δείκτης έχει αποδειχθεί χρήσιµος κυρίως στην παρακολούθηση ασθενών µε καρκίνο του τραχήλου της µήτρας και επιθηλιακό καρκίνο του πνεύµονα. Τα επίπεδα του SCC συσχετίζονται θετικά µε την εξέλιξη του επιθηλιακού καρκίνου στον πνεύµονα όπου παρατηρείται αύξηση στο 50-60% των ασθενών και µέχρι το 80-90% των ασθενών µε υποτροπή. Αντίθετα σε ασθενείς µε καρκίνο πνεύµονα άλλου ιστολογικού τύπου (αδενοκαρκίνωµα, µικροκυτταρικό και µεγαλοκυτταρικό καρκίνωµα) τα ποσοστά θετικότητας του δείκτη ήταν σηµαντικά χαµηλότερα (15-20%).

124

P26 ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝ∆ΥΝΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ Μουγκοπέτρου Μαριάννα, Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηριών. Εισαγωγή

Ο καρκίνος του πνεύµονα (Κ.Π.) αποτελεί µια από τις κυρίαρχες αίτιες θανάτου στις βιοµηχανοποιηµένες χώρες. Κατά µέσο ορό ετησίως σε Ευρώπη και Ηνωµένες Πολιτείες διαγιγνώσκονται 300.000 νέες περιπτώσεις καρκίνου του πνεύµονα. ∆υστυχώς περίπου το 85% των ασθενών αυτών θα πιθανού από την συγκεκριµένη ασθένεια. Παρόλο που το κάπνισµα παίζει πρωταρχικό ρολό στην αιτιολογία του Κ.Π. η ∆ιεθνής Επιτροπή Αντικαρκινικού Αγώνα εγχειρίσει 57 καρκινογόνους παράγοντες εκ των οποίων 21 εξ’ αυτών προκαλούν Κ.Π. Η εξέλιξη του πιστεύεται ότι επέρχεται µετά από πολλαπλά σταδία µετάλλαξης, που ενεργοποιούν τον προοδευτικό µετασχηµατισµό υοθ φυσιολογικού βρογχικού επιθήλιου σε καρκινικό.

Το τµήµα του πληθυσµού που πιθανότερα να αναπτύξει καρκίνο του πνεύµονα είναι άνω των πενήντα και επίσης έχουν ιστορικό καπνίσµατος. Ενώ σπάνια αναπτύσσεται σε άτοµα κάτω των 30 ετών. Στις ΗΠΑ περίπου 175.000 νέες περιπτώσεις καρκίνου του πνεύµονα διαγνώστηκαν το 2006 εκ των οποίων περίπου 90.000 ήταν άντρες και περίπου 80.000 ήταν γυναίκες. Αν και ο ρυθµός εµφάνισης για τους άντρες µειώνεται στις δυτικού τύπου χώρες, αυξάνεται για την ακρίβεια στις γυναίκες λόγω της αύξηση του καπνίσµατος στην συγκεκριµένη οµάδα, µε αποτέλεσµα να παραµένει σταθερός ο ρυθµός εµφάνισης συνολικά. Ανάµεσα στον χρόνο ζωής των µη- καπνιστών, άντρες που ποτέ δεν είχαν καπνίσει έχουν υψηλότερο ρυθµό θανάτου από τις γυναίκες. Από τις 80.000 περιπτώσεις γυναικών που διαγνώστηκαν µε καρκίνο του πνεύµονα το 2006, αναµένεται ότι περίπου οι 70.000 γυναίκες θα πεθάνουν από αυτό. Στις γυναίκες έρχεται δεύτερος µετά τον καρκίνο του µαστού, αλλά η συχνότητά του διαρκώς αυξάνεται. Ο καρκίνος του πνεύµονα ήταν εξαιρετικά σπάνιος πριν από την διαδεδοµένη χρήση το τσιγάρου. Το 1878 κακοήθειες των πνευµόνων έφταναν µόλις το 1% όλων των καρκίνων που έχει παρατηρηθεί στις αυτοψίες. Ωστόσο στις αρχές του 1900 το ποσοστό είχε ανέλθει στο 10-15%. Ο αριθµός των περιπτώσεων που είχαν αναφερθεί στην παγκόσµια ιατρική βιβλιογραφία µέχρι το 1912 ήταν 374 περιπτώσεις. Η British Doctors Study που δηµοσιεύτηκε την δεκαετία του πενήντα, δήλωσε για πρώτη φορά ακλόνητα επιδηµιολογικά στοιχεία που συνδέουν το καρκίνο του πνεύµονα µε τον κάπνισµα.

Η εµφάνιση ενός τύπου καρκίνου, οποιοσδήποτε και να είναι αυτός, οφείλεται σε κάποιους παράγοντες οι οποίοι δρουν επιβαρυντικά στον οργανισµό µε αποτέλεσµα την εµφάνιση – ανάπτυξη καρκινικών κυττάρων και εν συνεχεία όγκων. Οι παράγοντες αυτοί, ονοµάζονται παράγοντες κινδύνου λόγω του ότι η έκθεση τους ή η παρουσία τους, στον οργανισµό βοηθά στην ανάπτυξη του καρκίνου. Συγκεκριµένα για τον καρκίνο του πνεύµονα γνωρίζουµε ότι υπάρχουν µια πληθώρα παραγόντων που δρουν βλαπτικά και η έκθεση τους επηρεάζει ισχυρά τον κίνδυνο ανάπτυξη καρκίνου. Ενώ υπάρχουν µορφές καρκινωµάτων των πνευµόνων, όπως θα αναφέρουµε παρακάτω, που εµφανίζονται σε µεγαλύτερο ποσοστό σε ασθενείς που έχουν εκτεταµένη έκθεση σε ένα ή περισσοτέρους παράγοντες. Σηµαντικός παράγοντας κινδύνου είναι το κάπνισµα είτε αν το άτοµο κάπνιζε, είτε αν υποβαλλόταν στον καπνό του τσιγάρου ως παθητικός καπνιστής, στον χώρο εργασίας ή στο σπίτι κ.α..

Φύλο : Ο καρκίνος του πνεύµονα αποτελεί σήµερα την νούµερο ένα αιτία θανάτου από καρκίνο ανάµεσα στους άντρες και στις γυναίκες. Εσφαλµένα έχει δοθεί η εντύπωση ότι ο καρκίνος του πνεύµονα είναι µια µορφή καρκίνου που αφορά στο σύνολο της µόνο στους άντρες, αφού τα τελευταία χρόνια τα στατιστικά στοιχεία που

125

µελετήθηκαν από τους επιστήµονες παγκοσµίως δείχνουν µια αύξηση των περιπτώσεων καρκίνου του πνεύµονα στις γυναίκες. Έχει παρατηρηθεί ότι ο τρόπος και ο λόγος, για τον οποίο καπνίζουν οι γυναίκες είναι κατά πολύ διαφορετικός από αυτόν που παρατηρείται στους άντρες. Συχνά οι γυναίκες βλέπουν το κάπνισµα ως ένα τρόπο συναισθηµατικής αποφόρτισης ή ως τρόπο µετριασµού του στρες. Οι γυναίκες εισπνέουν πιο βαθιά και έχουν πιο παρατεταµένο τρόπο καπνίσµατος συγκριτικά µε τον αντίθετο φύλο. Αυτό επιφέρει ως αποτέλεσµα τα πιο βαθιά εισπνεόµενα καρκινογόνα να επηρεάζουν περισσότερο την περιφέρεια των πνευµόνων παρά τις κεντρικές διόδους αέρα. Οι γυναίκες στατιστικά παρουσιάζουν συχνότερα αδενοκαρκίνωµα που εκδηλώνεται στην περιφέρεια των πνευµόνων εν αντιθέση µε τους άντρες που προσβάλλονται περισσότερο από πλακώδες επιθηλιακό νεόπλασµα. Συµπερασµατικά θέλουµε να τονίσουµε το γεγονός ότι οι γυναίκες πρέπει να γνωρίζουν ότι ο καρκίνος του πνεύµονα αποδεικνύεται δυστυχώς ως ένας από τους κυριότερους λόγους θανάτου προερχοµένων από καρκίνο στο γυναικείο φύλο.

Κάπνισµα : Η πρώτη συσχέτιση έγινε το 1964 από ερευνητές οι οποίοι παρουσίασαν την αλληλένδετη σχέση ανάµεσα τους. Βάση στατιστικών ερευνών το κάπνισµα προκαλεί περίπου 160.000 θανάτους ασθενών ετησίως στις ΗΠΑ, όπως ανακοινώθηκε από την Αµερικανική Εταιρεία Καρκίνου του 2004. Παγκοσµίως το κάπνισµα σκοτώνει µισό εκατοµµύριο γυναίκες τον χρόνο. Στην Ευρώπη ο συνολικός αριθµός των καπνιστών υπολογίζεται στα 215 εκατοµµύρια. Ποικίλη είναι δε, η συσχέτιση που παρουσιάζει το κάπνισµα µε τις διάφορες ιστολογικές µορφές του καρκίνου του πνεύµονα. Αναφορικά γνωρίζουµε ότι το 95% των ασθενών µε ΜΚΚΠ είναι παρόντες καπνιστές ή παλιότεροι συγκριτικά µε το 80% των ασθενών µε αδενοκαρκίνωµα που είναι ο πιο συχνά αναγνωρισµένος τύπος στους µη καπνιστές. Επίσης σηµαντικό ρολό στην αύξηση του κινδύνου εµφάνισης παίζει ο ηµερήσιος αριθµός κατανάλωσης τσιγάρων καθώς και η χρονική διάρκεια καπνίσµατος. Η θνησιµότητα από καρκίνο του πνεύµονα µπορεί να συγκρίνει την συνήθεια του καπνίσµατος στους άντρες και στις γυναίκες. Η ηλικιακή προσαρµοστικότητα του ρυθµού θανάτου από καρκίνο του πνεύµονα στις ΗΠΑ έχει αυξηθεί στις γυναίκες, είναι συγκριτικά σταθερό στους άντρες, αλλά ολικά αυξηµένος γενικά. Ο κίνδυνος όπως προαναφέραµε ελαττώνεται από περίπου τον δεκαπενταπλάσια αύξηση του κινδύνου για τους τρέχων καπνιστές σε 1.5φορές έως 4.0φορές για καρκίνο του πνεύµονα, 15 χρονιά µετά από την διακοπή του καπνίσµατος συγκριτικά µε τους µη καπνιστές. Σηµαντικό ρόλο στην ανάπτυξη καρκίνου του πνεύµονα παίζει η νικοτίνη µια ουσία που προκαλεί εξάρτηση και βρίσκεται µέσα στα τσιγάρα. ∆ρα τοξικά πάνω στο πνευµονικό επιθήλιο και κατά συνέπεια, µε το χρόνιο κάπνισµα και τον συνεχή ερεθισµό του επιφέρει την καταστροφή του. Ακόµα ο καπνός καταστρέφει τις νευροµυïκές απολήξεις του βρογχικού δέντρου και διαταράσσει τοξικά την αγωγιµότητα των νευροµυïκών ινών.

Φυσικοί Παράγοντες : Στους φυσικούς παράγοντες περιλαµβάνονται η ιονίζουσα ακτινοβολία, η υποξία και η υπεριώδης ακτινοβολία, µε τις δυο τελευταίες να αφορούν κυρίως αλλά όργανα και όχι των πνεύµονα. Η ιονίζουσα ακτινοβολία εκτός από ότι προκαλεί βλάβες στον πνεύµονα έχει συσχετιστεί µε καρκίνους στα οστά και λευχαιµίες. Η ιονίζουσα ακτινοβολία δηµιουργείται κυρίως από την αποσύνθεση ραδιενεργών στοιχειών, όπως το ουράνιο, το ράδιο και το ραδόνιο. Αποτελεί φυσικό κίνδυνο στα ορυχεία όρυξης ουρανίου αλλά και στα ορυχεία σιδηρού, γραφίτη, αργυρού, µόλυβδου και φθοριούχου ασβεστίου οπού υπάρχουν ίχνη ουρανίου.

Χηµικοί Παράγοντες : Οι ανόργανες ενώσεις που σχετίζονται µε τον καρκίνο του πνεύµονα είναι κυρίως µέταλλα. . Η IARC (International Agency of Research on

126

Cancer) και η JOSHA (Japanese Occupatioanl Safety of Health Administration) έχουν κατατάξει ως καρκινογόνα πολλά µέταλλα και τις ενώσεις τους όπως το αρσενικό, το νικέλιο, ο σίδηρος, το φθοριούχο ασβέστιο, το βηρύλλιο κ.α. Οι οργανικές ενώσεις που σχετίζονται µε τον καρκίνο του πνεύµονα είναι κυρίως ενώσεις όπως αιθέρες και κάποια παράγωγα του πετρελαίου. Η IARC (International Agency of Research on Cancer) και η JOSHA (Japanese Occupatioanl Safety of Health Administration) έχουν κατατάξει ως καρκινογόνα κάποιους αρωµατικούς υδρογονάνθρακες, το βενζοπυρένιο και κάποιες αιθέρες.

Αµίαντος : Με αυτήν την ονοµασία αναφερόµαστε σε µια οµάδα φυσικών ορυκτών στοιχείων που βρίσκονται στον φλοιό της γης και χρησιµοποιήθηκε ευρέως κατά τα µέσα του προηγούµενου αιώνα, σε µια πλειάδα προϊόντων και κατασκευών. Ο αµίαντος ονοµάζεται και άσβεστος. Η χρήση αυξήθηκε κατακόρυφα όταν αναµίχθηκε µε το τσιµέντο. Αυτή η µορφή του χρησιµοποιήθηκε κατά κόρον στις δεκαετίες 60’-80’, σε στέγες και σε σωλήνες. Περίπου, στα τέλη της δεκαετίας του 70’, άρχισαν να γίνονται γνωστές, οι βλαβερές συνέπειες της χρήσης του, κυρίως λόγω τον καρκινωµάτων που προκαλούσε η εκτεταµένη έκθεση σε αυτόν. Σήµερα η χρήση του απαγορεύεται στις Ηνωµένες Πολιτείες και στην Ευρώπη, ωστόσο όµως δεν απαγορεύεται η εξαγωγή του από τις χώρες αυτές, προς αυτές του τρίτου κόσµου. Η έκθεση στον αµίαντο, µπορεί να προκαλέσει διαφόρων τύπων νεοπλασίες, µε πιο συνήθεις αυτές του καρκίνου του πνεύµονα και του µεσοθηλιώµατος. Το µεσοθηλίωµα αποτελεί σχεδόν αποκλειστικό προνόµιο, της έκθεσης στον αµίαντο, αφού 4/5 τον περιπτώσεων έχουν ιστορικό έκθεσης σε αυτόν. Αντίθετα, ο καρκίνος του πνεύµονα ως γνωστόν οφείλεται κυρίως στο κάπνισµα. Ο αµίαντος, µπορεί επίσης να προκαλέσει από µόνος του καρκίνο του πνεύµονα, αλλά σε συνδυασµό µε τον κάπνισµα, ο κίνδυνος εµφανίσει της νόσου είναι 50πλασιάζεται.

Επίσης σηµαντικοί παράγοντες στην ανάπτυξη του Κ.Π. οι ατµοσφαιρικοί ρύποι, οι κληρονοµικοί παράγοντες καθώς και κάποια νοσήµατα.

127

P27 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΚΑΙ ΑΡΧΕΣ ΜΕΘΟ∆ΟΥ ΤΗΣ ΑΝΟΣΟΪΣΤΟΧΗΜΕΙΑΣ Μουγκοπέτρου Μαριάννα, Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων

Η ανοσοϊστοχηµεία ή ανοσοκυτταροχηµεία αποτελεί κλάδο της ιστοπαθολογίας

και ασχολείται µε την αναγνώριση φυσιολογικών ή παθολογικών συστατικών των κύτταρων και ιστών. Η αναγνώριση αυτή, επιτυγχάνεται για την µέθοδο µε τον εντοπισµό συγκεκριµένων αντιγόνων-στόχων σε ιστούς και κύτταρων η όποια βασίζεται στην σύνδεση αντισώµατος- αντίγονου, όταν χρησιµοποιηθούν τα κατάλληλα αντισώµατα τα όποια είναι συνδεδεµένα µε ειδικές χρωστικές ουσίες που καθιστούν ορατή την αντίδραση αντιγόνου αντισώµατος σε ένα λεπτό µικροσκοπικό επίπεδο.

Η αρχή της ανοσοιστοχηµείας ξεκινά περίπου στα µέσα της δεκαετίας του 1950 όταν ο Coons και η συνεργάτες του κατάφεραν να συνδέσουν αντισώµατα µε φθορίζουσες ουσίες-χρωστικές αναπτύσσοντας έτσι τη µέθοδο του ανασοφθορισµού. Για αρκετά χρόνια ο ανασοφθορισµός υπήρξε η µοναδική µέθοδος αναγνώρισης παθολογικών και µη συστατικών. Τα διαφορά όµως µειονεκτήµατα του όµως οδήγησαν τους ερευνητές να αναζητήσουν άλλες τεχνικές. Οι νέες τεχνικές που αναπτύχτηκαν έχουν βασιστεί στην χρησιµοποίηση ενζύµων ή συστηµάτων αυτών που συνδέονται στους ιστούς µετά την σύνδεση αντίγονου- αντισώµατος, χρωµατίζοντας έντονα της θέσεις σύνδεσης. Οι νέες τεχνικές έλυσαν αρκετά από τα µειονεκτήµατα του ανασοφθορισµού, είχαν πολύ µεγαλύτερη ευαισθησία και λόγο της χρήσεως ένζυµων ονοµαστήκαν ανοσοενζυµικές. Οι κυριότερες τεχνικές είναι η τεχνική της ασοσοüπεροξειδάσης, της αβιδίνης-βιοτίνης και της στρεπτοβιδίνης. Ιδιαίτερη ώθηση στην ανοσοϊστοχηµεία έδωσε και η ανακάλυψη των µονοκλωνικών αντισωµάτων.

Οι µη σηµασµένες τεχνικές είναι βασισµένες στην ανοσολογική δραστικότητα των αντισωµάτων και στις χηµικές ιδιότητες των ενζύµων. Τα αντισώµατα αντιδρούν µε µη χρωµατισµένα υποστρώµατα χρωµογόνων ενώσεων για να παράγουν ένα χρωµατισµένο τελικό προϊόν. Τα κυριότερα ένζυµα που χρησιµοποιούνται είναι κυρίως η υπεροξειδάση του υδρογόνου, η αλκαλική φωσφατάση και η οξειδάση της γλυκόζης.

Υπάρχουν όµως κάποιοι παράγοντες που επηρεάζουν το τελικό αποτέλεσµα των ενδηµικών αντισωµάτων. Οι παράγοντες αυτοί είναι: 1. Τίτλοι Αντιορών. 2. Ειδικότητα Αντισωµάτων. 3. Μέθοδος Μονιµοποίησης. 4. Μέθοδοι Αποκάλυψης Αντίγονου (Ενδηµική Πέψη ή Η Τεχνική της

Αποκάλυψης). 5. Φούρνος Μικροκυµάτων. 6. Μη ειδικές χρωστικές Αντιδράσεις. 7. Τεχνικά Πρόβληµα.

Οι διάφοροι όγκοι µπορεί να εκκρίνουν διάφορα βιολογικά προϊόντα που ονοµάζονται βιολογικοί ή χηµικοί ή καρκινικοί δείκτες. Οι δείκτες αυτοί ανήκουν στις παρακάτω κατηγορίες: 1. Πλακουντιακές ουσίες. 2. Εµβρυïκές ουσίες. 3. Ορµόνες . 4. Πρωτεΐνες γάλακτος. 5. Πρωτεΐνες όρου και ανοσοσφαιρίνες. 6. Μεταβολικά προϊόντα.

128

Η ανίχνευση αυτών των ουσιών είναι ιδιαιτέρως χρήσιµη στη διάγνωση, στην προέλευση, στην διαφοδιάγνωση, στην διερµήνευση, στην πρόγνωση και την παρακολούθηση των διαφορών κακοηθών νεοπλασµάτων.

Ένα ποσοστό των µεταστατικών όγκων έχουν άγνωστη προέλευση, το ποσοστό αυτό κυµαίνεται περίπου στο 5%-10% όλων των κακοηθών νεοπλασµάτων. Οι ασθενείς παρουσιάζουν την συµπτωµατολογία των µεταστάσεων ΧΩΡΙΣ ΟΜΩΣ ο κλινικό-εργαστηριακός να µπορεί να αποδώσει την πρωτοπαθή εστία του νεοπλάσµατος. Η ιστολογική λοιπόν εξέταση του βιοπτικού ή του χειρουργικού υλικού από τις εστίες των µεταστάσεων θέτει την δυνατότητα διάγνωσης του χωρίς να µπορεί να αποδώσει την προέλευση του, είναι λοιπόν απαραίτητη η περαιτέρω εξέταση του ιστολογικού δείγµατος σε ποιο εξειδικευµένο επίπεδο για την απόδοση της αρχικής εστίας. Τέτοιου είδους άγνωστης πρωτοπαθής εστίας νεοπλάσµατα ταξινοµούνται σε τέσσερις κατηγορίες, α) Χαµηλής διαφοροποίησης νεοπλάσµατα, β)Αδενοκαρκινώµατα άγνωστου πρωτοπαθούς εστίας, γ)Μαλπιγγακά καρκινώµατα άγνωστου πρωτοπαθούς εστίας, δ) Χαµηλής διαφοροποίησης νεοπλάσµατα άγνωστου πρωτοπαθούς εστίας.

Είναι οφθαλµοφανές ότι ο καθορισµός των νεοπλασµάτων αυτών είναι αναγκαίος για την θεραπευτική αντιµετώπιση. Οι νεοπλασµατικοί διώκτες που ανιχνεύονται µε την ανοσοϊστοχηµεία επιλύουν τις περισσότερες φορές το πρόβληµα αυτό.

Συµπερασµατικά από όσα διαφαίνονται στα παραπάνω η χρήση της ανοσοιστοχηµείας στην καθηµερινή ρουτίνα ενός εργαστήριου βοήθα στην καλύτερη αντιµετώπιση των ασθενών καθώς επιλύει βασικά προβλήµατα διάγνωσης, προέλευσης και πρόγνωσης ενώ καθοδηγεί την παρακολούθηση και επιδίνει τον τρόπο θεραπευτικής αντιµετώπισης σε ορισµένες περιπτώσεις.

129

P28 Πρότυπο Επαγγελµατικής Πιστοποίησης των Τεχνολόγων Ιατρικών Εργαστηρίων σε Σκανδιναβικές Χώρες Οικονοµίδης Χρήστος1, Μιχαλοπούλου Αικατερίνη1, Γεώργιος Καντεράκης2 1Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων Γ.Ν.Α. «Ο ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ», 2Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων Γ.Ν.Α. «ΣΙΣΜΑΝΟΓΛΕΙΟ»

ΤΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΕΞΈΛΙΞΗΣ ΣΥΝΙΣΤΑΤΑΙ ΣΕ ∆ΥΟ ΕΠΊΠΕ∆Α

Οι βαθµοί συλλέγονται από τρεις διαφορετικούς τοµείς. Επαγγελµατική εργασία Επαγγελµατική µόρφωση Άλλες επαγγελµατικές δραστηριότητες.

ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ (∆ΟΜΗ) 1. Επαγγελµατική εργασία το περισσότερο 260 βαθµούς

δουλεύοντας στο δικό σου πεδίο επαγγελµατική εξέλιξη επιδεικνυόµενη στο δικό σου πεδίο.

2. Επαγγελµατική µόρφωση το περισσότερο 100 βαθµούς

εξάσκηση που αυξάνει την επαγγελµατική γνώση

µεταπτυχιακές σπουδές 3. Άλλες επαγγελµατικές δραστηριότητες το περισσότερο

100 βαθµούς

200 βαθµοί απαιτούνται για το βασικό

επίπεδο και 320 βαθµοί για το προχωρηµένο επίπεδο.

Για να αποκτήσει επαναπιστοποίηση ο υποψήφιος πρέπει να ξανασυλλέξει 200 ή 300 βαθµούς. Οι συλλεγόµενοι βαθµοί ισχύουν για περίοδο πέντε ετών.

ΣΚΟΠΟΣ

Ο σκοπός του µοντέλου είναι να ενθαρρύνει Τεχνολόγους Ιατρικών Εργαστηρίων να διατηρήσουν την επαγγελµατική τους εξέλιξη κατά την διάρκεια της επαγγελµατικής τους σταδιοδροµίας. Οι επαγγελµατικές ενώσεις µπορούν να εκδίδουν ένα έγγραφο για να αποδείξουν την επαγγελµατική τους εξέλιξη γράφοντας βαθµούς σε ένα ειδικό έντυπο.

ΜΕΡΙΚΑ ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΣΚΟΡ

1α Επαγγελµατική εργασία Πλήρης απασχόληση........................................…..……...…… .. 40 pts/έτος Μερική απασχόληση (30 ώρες /βδοµάδα)……………….… … ..30 pts/έτος Μερική απασχόληση (20 ώρες/ βδοµάδα)………….. ……….. … 20 pts/έτος

1β Επαγγελµατική εξέλιξη στον επαγγελµατικό χώρο Συµµετοχή στο κυκλικό ωράριο του τµήµατος………………….…10 pts/έτος Εφαρµογή νέων µεθόδων ……………………….… …….…...…10 pts/έτος Εκπαιδεύοντας άλλα επαγγελµατικές οµάδες στο χώρο εργασίας. 5 pts/έτος ∆ιοικητικά καθήκοντα....................................……………….… 5-10pts/έτος

2α Εκπαίδευση που βελτιώνει τις επαγγελµατικές γνώσεις Μαθήµατα και σεµινάρια………………………………..…………2 pts/ηµέρα Εθνικά συνέδρια………………………………………..………… 4 pts/ηµέρα ∆ιεθνή συνέδρια………………………………………..………… 6 pts/ηµέρα

2β Σπουδές µετά την αποφοίτηση *(40 ώρες εκπαίδευσης = 1 πίστωση (credit)

Στο πολυτεχνείο (40-60 credits)...................……………..……….10 pts/credit Στο πανεπιστήµιο Επίπεδο bachelor (120 credits) ……….....….…10 pts/credit Επίπεδο master (160 creditds)........................……………….…. ..10 pts/credit ∆ιπλωµατούχος ……………………………….…………….. … .10 pts/credit ∆ιδακτορικό …………………………………………….…….…. 10 pts/credit

3 Άλλες επαγγελµατικές δραστηριότητες ∆ίδοντας διάλεξη σε ξένη γλώσσα………..…………………....20 pts/διάλεξη Τελική θέση διατριβής ………………………..………...…… ..20 pts/θέση Γράφοντας ένα επαγγελµατικό άρθρο…………….…..…,……..10 pts/άρθρο Προεδρεύοντας σε εθνικό οργανισµό ………… ….…… .….15 pts/έτος

130

ΠΟΡΕΙΑ - ΤΡΟΠΟΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

Η επιδοκιµασία – επιβράβευση των βαθµών µπορεί να εφαρµοσθεί έπειτα από ένα ελάχιστο χρόνο εµπειρίας εργασίας εντός του κατάλληλου πεδίου επαγγελµατικής ένωσης ή σε ένα άλλο ισοδύναµο πεδίο όπου αυτά τα προσόντα απαιτούνται. Όλοι οι αναγραφόµενοι και συλλεγόµενοι βαθµοί πρέπει να είναι σε έγγραφα, ελεγµένα και επικυρωµένα µε υπογραφή από έναν επόπτη επικεφαλή ή τεχνολόγο. Για να πάρει το πιστοποιητικό της επαγγελµατικής εξέλιξης ο αιτών στέλνει ένα έντυπο αίτησης στην επιτροπή εκτίµησης διοριζόµενη από το συµβούλιο των επαγγελµατικών ενώσεων. Η επιτροπή εκτίµησης έχει τρία µέλη, αντιπροσωπευτική εργασία ζωής, διοίκηση και εκπαίδευση. Το µοντέλο έχει εφαρµοσθεί από το 2002.

131

P29 ΑΝΙΧΝΕΥΣΗ HBV ΚΑΙ HCV ΜΕ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ELISA ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ ME ΑΝΑΛΥΤΕΣ ΜΕ ΑΥΤΟΜΑΤΙΣΜΟΥΣ Ανδρέας Πέτρου Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων, Κέντρο Ιολογικού Ελέγχου Αίµατος, Αιµοδοσία Πανεπιστηµιακού Γενικού Νοσοκοµείου Πατρών, Ρίο HBV Οι λοιµώξεις από τον ιό της ηπατίτιδας Β δηµιουργούν σοβαρά προβλήµατα για τη δηµόσια υγεία σε ολόκληρο τον κόσµο. Η µόλυνση από τη µητέρα στο παιδί, η σεξουαλικά µεταδιδόµενη µόλυνση και η µετάγγιση αίµατος είναι οι πιο συνηθισµένες οδοί µόλυνσης. Η ανίχνευση του HbsAg , όπου είναι και ο πρώτος δείκτης µετά την HBV λοίµωξη, µπορεί να γίνει και µε τη µέθοδο ELISΑ όπου διαθέτει ένα µίγµα ανθρώπινου µονοκλωνικού αντισώµατος δεσµευµένο σε ένα µη ταυτοποιηµένο επίτοπο. Αυτό συνδυάζεται µε σύζευγµα anti-Hbs σηµασµένο µε HRP (υπεροξειδάση) και οδηγεί σε εξαιρετικά ευαίσθητη ανίχνευση του HbsAg, ενώ διατηρείται η καλή ειδικότητα. Συγκεκριµένα τα φρεάτια της microElisa είναι επικαλυµµένα µε anti-Hbs όπου µε την προσθήκη του ορού και του αραιωτικού δείγµατος, επωάζονται και αν υπάρχει HbsAg σχηµατίζεται σύµπλεγµα αντισώµατος/ αυστραλιανού αντιγόνου ηπατίτιδας Β σηµασµένου µε ένζυµο. Μετά από έκπλυση και επώαση µε χρωµογόνο παράγοντα, αναπτύσσεται χρώµα όπου και αυτό µε τη σειρά του µετράται στο φωτόµετρο. HCV Είναι γνωστό πως µελέτες αποδεικνύουν ότι ο ιός της ηπατίτιδας C µεταδίδεται µέσω µολυσµένου αίµατος και παραγώγων του, µέσω µεταγγίσεων ή άλλου είδους στενών προσωπικών επαφών. Τα συστήµατα ELISA και οι αναλυτές χρησιµοποιούν τρία ανασυνδυασµένα αντιγόνα του ιού. Αυτά είναι συνήθως τα c22-3, c200, NS5. Αυτά ανιχνεύονται στα φρεάτια εξέτασης όταν βρεθούν µαζί µε αραιωµένο δείγµα. Αν στον ορό υπάρχουν αντισώµατα για την ηπατίτιδα C, σε οποιαδήποτε από τα τρία αντιγόνα, τότε σχηµατίζονται συµπλέγµατα αντιγόνου-αντισώµατος. Σε επόµενο στάδιο προστίθενται µονοκλωνικά αντισώµατα ποντικού. Το εν λόγω µίγµα δεσµεύεται ειδικά στο τµήµα της ανθρώπινης IgG των συµπλεγµάτων αντιγόνου-αντισώµατος. Στο τελευταίο στάδιο προστίθεται χρωµογόνο, όπου σε περίπτωση ύπαρξης συζευγµένων συµπλόκων, οξειδώνεται και προκαλεί την παραγωγή χρώµατος και σε αυτό κατόπιν, µετριέται η απορροφητικότητά του, φωτοµετρικά. Συνοπτικά Οι διαδικασίες ανίχνευσης για τις προαναφερθείσες ηπατίτιδες, έχουν εφαρµογή από διάφορα συστήµατα αυτόµατου τύπου ή και σε χειροκίνητες µεθόδους. Οι κατασκευάστριες εταιρείες έχουν τελειοποιήσει τα συστήµατά τους µε µηδαµινές διαφορές µεταξύ τους, όσον αφορά την ειδικότητα και την ευαισθησία. Αυτό που εξασφαλίζει όµως ακόµη περισσότερο την ακρίβεια του αποτελέσµατος, είναι η µοριακή µέθοδος ΝΑΤ, ειδικά σε τµήµατα υψηλής ευθύνης, όπως οι αιµοδοσίες, στις οποίες και είναι πλέον υποχρεωτική. Και σε αυτήν την περίπτωση, πρέπει να σηµειωθεί πως καµία µέθοδος δεν αντικαθιστά την άλλη.

132

P30 ΤΟ ΜΙΚΡΟΒΙΟ ΤΗΣ ΣΙΓΚΕΛΛΑΣ

Ρέππας Στέφανος1, Ρέππας Στέργιος1, Γαλαφατσέα Κανέλλου Καλλιόπη2 1 Τεχνολόγοι Ιατρικών Εργαστηρίων, 2 Καθηγήτρια Τµήµατος Ιατρικών Εργαστηρίων ΑΤΕΙ-Θεσσαλονίκης Το µικρόβιο της σιγκέλλας είναι στην πραγµατικότητα µια οικογένεια από βακτήρια τα οποία µπορούν να προκαλέσουν διάρροια στους ανθρώπους. Οι σιγκέλλες ταξινοµούνται µε βάση τις αντιγονικές τους διαφορές του σωµατικού τους αντιγόνου αλλά και µε µερικές βιοχηµικές αντιδράσεις σε τέσσερα είδη: S. Dysenteriae, S. Flexnery, S. Boydii , S. Donnei. Όσον αφορά την µορφολογία τους οι σιγκέλλες είναι gram αρνητικά βακτηρίδια, κοντύτερα από τις εζερίχιες και τις σαλµονέλλες, χωρίς έλυτρο, αναπτύσσονται αεροβίως και προαιρετικά αναεροβίως, δεν έχουν βλεφαρίδες, είναι ακίνητα και δεν σχηµατίζουν σπόρους. Μερικές από τις κοινές βιοχηµικές τους ιδιότητες των σιγκελλών είναι ότι, διασπούν την γλυκόζη και ανάγουν τα νιτρικά, αλλά δεν παράγουν αέριο από τη γλυκόζη εκτός εξαιρέσεων, δεν διασπούν την λακτόζη εκτός εξαιρέσεων, δεν ρευστοποιούν την πηκτή και δεν αναπτύσσονται επί θρεπτικού υλικού µε κιτρικά άλατα και δεν παράγουν υδρόθειο. Οι σιγκέλλες έχουν σωµατικό αντιγόνο Ο(LPS). Το λιποπολυσακχαριτικό αυτό αντιγόνο παρουσιάζει µεγάλη αντιγονική ικανότητα και πολλές διαφορές ανάµεσα στα στελέχη της κάθε υποοµάδας. Έτσι διαχωρίστηκαν σε 38 ορότυπους. Τα µικρόβια αυτά δεν έχουν αντιγόνο Η, διότι στερούνται βλεφαρίδων. Αυτή η οικογένεια των µικροβίων είναι πολύ ευαίσθητη και καταστρέφεται ταχύτατα εκτός οργανισµού. Σκοτώνονται σε θέρµανση στους 550 C για µία ώρα µε φαινικό οξύ 1%. Επίσης δεν αντέχουν στις µεταβολές του PH του περιβάλλοντος, αντέχουν όµως στην παρουσία χολής και χολικών αλάτων. Στον τοµέα της εργαστηριακής διάγνωσης οι εξετάσεις που γίνονται στα νοσοκοµειακά µικροβιολογικά εργαστήρια είναι: 1.Καλλιέργεια και αποµόνωση σιγκελλών, 2. Ταυτοποίηση σιγκελλών µε ορολογικές και βιοχηµικές µεθόδους. Στην καλλιέργεια σε θρεπτικά υλικά οι αποικίες των σιγκελλών είναι διαφανείς 2 χιλ. µετά από 24 ώρες ανάπτυξης. Στο άγαρ είναι µικρότερες από τις αποικίες των σαλµονελλών και στο Mac Conkey οι αποικίες τους είναι άχρωµες επειδή δεν διασπούν την λακτόζη µε εξαίρεση την S. Sonnei που µετά από 48 ώρες διασπά την λακτόζη και οι αποικίες της γίνονται κόκκινες. Οι σιγκέλλες είναι παθογόνα µικρόβια µόνο για τον άνθρωπο. Η κύρια νόσος που προκαλούν είναι η µικροβιακή δυσεντερία(Σιγκέλλωση). Σπανίως εµφανίζονται περιπτώσεις σηψαιµικής νόσου καθώς και αιµοραγική κολπίτιδα σε κοριτσάκια. Συνήθως ως πρώτο σύµπτωµα αναφέρεται η διάρροια(µε κύρια τοξίνη τη Shiga-like τοξίνη ή τοξίνη Shiga) συνοδευόµενη µε βλεννοαιµατικές κενώσεις µε πολλά πυοσφαίρια, πυρετός και µετέπειτα κοιλιακό άλγος. Η σιγκέλλωση συνήθως υφίεται σε 5 έως 7 ηµέρες. Ο άνθρωπός µπορεί να µολυνθεί µέσω της εντεροστοµατικής οδού όταν δεν τηρούνται οι βασικοί κανόνες προσωπικής υγιεινής και ειδικά το πλύσιµο των χεριών. Η µετάδοση µπορεί να γίνει µε οποιονδήποτε τρόπο άµεσης ή έµµεσης επαφής µε τα µολυσµένα κόπρανα. Στο θέµα της πρόληψης έχουν επιχειρηθεί δοκιµασίες διαφόρων ζώντων εξασθενηµένων εµβολίων από το στόµα τα οποία απεδείχθησαν ασφαλή σε παιδιά, όµως για την επαρκή ανοσοποίηση τους χρειάζεται χρήση πολλαπλών δόσεων των εµβολίων αυτών. Η καλύτερη πρόληψη πέραν των δοκιµαστικών εµβολίων στηρίζεται

133

κυρίως στην βελτίωση των όρων της ατοµικής υγιεινής αλλά και υγιεινής στον επαγγελµατικό χώρο εργασίας. Σήµερα δεν δίνεται κανένα αντιβιοτικό φάρµακο. Εφαρµόζεται µια συµπτωµατική θεραπεία µε διόρθωση πιθανής ηλεκτρολυτικής διαταραχής και χορήγηση ήπιου αντισηπτικού του εντέρου. Σύµφωνα µε νεότερες µελέτες οι επιστήµονες στρέφονται στη χρησιµοποίηση κεφαλοσπορίνων 2ης και 3ης γενιάς που είναι δραστικές σε όλα τα είδη των σιγκελλών. Στην Ελλάδα δηλωµένες περιπτώσεις σιγκέλλωσης αφορούσαν κατά 70% τη S. Sonnei που προκαλεί τη πιο ελαφριά δυσεντερία σε σχέση µε τα υπόλοιπα είδη σιγκελλών.

134

P31 ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΩΝ Μαρία Κουτσολιάκου1, Πέτρος Παπαλέξης2, Παναγιώτης ∆ρόσος3 1 Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων ΙΚΑ-Πατρών, Μεταπτυχιακή φοιτήτρια Π.Μ.Σ. «Πληροφορική Επιστηµών Ζωής» Τµήµατος Ιατρικής Πατρών 2 Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων ΑΤΕΙ-Αθήνας, M.Sc Μοριακής Ιατρικής, Ιατρικής Σχολής Αθηνών, Αν. Γενικός Γραµµατέας ∆.Σ. Π.Ε.Τ.Ι.Ε., Καθηγητής Ιολογίας-Μυκητολογίας ∆.Ι.Ε.Κ.- Αµαρουσίου 3 Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων ΑΤΕΙ-Αθήνας, Μέλος ∆.Σ. Π.Ε.Τ.Ι.Ε., Καθηγητής ∆ηµοσίου Ι.Ε.Κ.-Αιγάλεω Τα Πληροφοριακά Συστήµατα Νοσοκοµείου (εν συντοµία Π.Σ.Ν.) αποτελούν µία περίπτωση των Πληροφοριακών Συστηµάτων Υγείας (εν συντοµία ΠΣΥ),µε το νοσοκοµείο να αποτελεί ένα περιβάλλον φροντίδας υγείας. Το ολοκληρωµένο Πληροφοριακό Σύστηµα Νοσοκοµείου (HIS) περιλαµβάνει όλη τη ροή των λειτουργικών διαδικασιών όλων των οργανικών µονάδων του νοσοκοµείου. Υπάρχει µια άµεση σχέση συνεργασίας και ποιότητας ανάµεσα σε αυτά τα δύο συστήµατα. Για να δηµιουργηθεί ένα αποτελεσµατικό Πληροφοριακό Σύστηµα Νοσοκοµείου, δηλαδή να παρέχει υψηλής ποιότητας φροντίδα ασθενή και όχι µόνο, θα πρέπει να υφίσταται και η κατάλληλη πρόσβαση σε σχετικά δεδοµένα, ώστε να µπορούν πρακτικά να δηµιουργηθούν αποφάσεις σε διαγνωστικές, θεραπευτικές και άλλες διαδικασίες. Σε αυτό βοηθά καθοριστικά το ΠΣΥ. Τα Πληροφοριακά Συστήµατα Νοσοκοµείου αναπτύσσονται και εξελίσσονται διαµέσου των τοπικών και παγκοσµίων Πληροφοριακών Συστηµάτων Υγείας, µε νέες ισχυρές επεκταµένες λειτουργικότητες και καθήκοντα. Σαν συνέπεια, χρειάζεται περισσότερο από ποτέ η συµβολή της Ιατρικής Πληροφορικής για την αποτελεσµατική ανάπτυξη, εξέλιξη και διαχείριση αυτών των νέων Πληροφοριακών Συστηµάτων Υγείας. Αρχικά τα Πληροφοριακά Συστήµατα Υγείας απευθύνονταν µόνο στους ειδικούς, κυρίως στους Ιατρούς-Παθολόγους. Στην συνέχεια όµως καθώς εξελίσσονταν, άρχισαν να απευθύνονται και στο νοσηλευτικό προσωπικό, ενώ σήµερα απευθύνονται και στους ασθενείς και συγγενείς αυτών δίνοντας την ευκαιρία και δυνατότητα για ερωτήσεις και απορίες σε ιατρικά και θέµατα υγείας. Τα Πληροφοριακά Συστήµατα Υγείας και κατά συνέπεια τα Πληροφοριακά Συστήµατα Νοσοκοµείου, χρησιµοποιούνταν αρχικά µόνο στην φροντίδα ασθενούς καθώς επίσης και για διαχειριστικούς και διοικητικούς σκοπούς. Σήµερα όµως χρησιµοποιούνται (πέραν της ιατρικής φροντίδας) και στην κλινική έρευνα ασκώντας µια συνεχή επιρροή στις ιατρικές στατιστικές και στην επιδηµιολογία.

ΟΦΕΛΗ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ Αποτελεσµατικός και καλύτερος έλεγχος των λειτουργικών διαδικασιών

που λαµβάνουν χώρα στα ιατρικά εργαστήρια Αύξηση της ερευνητικής δραστηριότητας µε τη δηµιουργία και µελέτη

των νοσολογικών και επιδηµιολογικών βάσεων δεδοµένων Υποστήριξη στη λήψη αποφάσεων(decision making) Ελαχιστοποίηση των λαθών Αυτοµατοποίηση των λειτουργιών Εξοικονόµηση του χρόνου από µη παραγωγικές διαδικασίες.

Μελλοντικές εφαρµογές των Πληροφοριακών Συστηµάτων στην Υγεία Ηλεκτρονικό Ατοµικό Βιβλιάριο Υγείας Ασθενούς ∆ίκτυα Υπηρεσιών Υγείας

135

Ιnternet στην Υγεία-Ευρυζωνικά online διανοσοκοµειακά συστήµατα Ηλεκτρονική Καρτέλα εργαστηριακών εξετάσεων Ηλεκτρονικό δίκτυο εθελοντών αιµοδοτών-δωρητών οργάνων και ιστών Ηλεκτρονική κάρτα αιµοδότη.

136

P32 ΚΑΡΚΙΝΟΓΕΝΕΣΗ ΑΠΟ ∆ΙΟΞΙΝΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΧΛΩΡΙΩΜΕΝΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ. Πετράτος ∆ιονύσης 1 Γιαννοπούλου Ελένη 2 1Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων ATEI-Αθήνας 2Σπουδάστρια του Τµήµατος Ιατρικών Εργαστηρίων, Α.Τ.Ε.Ι.- Αθήνας ΣΚΟΠΟΣ: Η ανασκόπηση των δεδοµένων ενός σηµαντικού αριθµού µελετών, που δηµοσιεύτηκαν τα τελευταία 15 χρόνια σχετικά µε το ζήτηµα εκτίµησης του κινδύνου στον άνθρωπο, µέσω της διατροφικής πρόσληψης διοξινών και των µέτρων που πρέπει να λαµβάνονται για την προστασία της δηµόσιας υγείας. ΜΕΘΟ∆ΟΛΟΓΙΑ-ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ: Οι διοξίνες απαντούν στη φύση σχεδόν παντού, σε πολύ χαµηλές συγκεντρώσεις. Έχουν µετρηθεί µε νέες και πολύ ευαίσθητες µεθόδους ανάλυσης, στο νερό στο γάλα, στα ψάρια, στο κρέας, στα φρούτα και άλλα τρόφιµα. Λόγω λιποδιαλυτότητας ο διοξίνες απαντούν στους λιπώδεις ιστούς ανθρώπων και ζώων. Η µέση διατροφική πρόσληψη διοξινών είναι της τάξης των 98pgr/gr, από το κρέας και τα γαλακτοκοµικά προϊόντα. Κατά την διάρκεια του 1990 ολοκληρώθηκαν πολλές µελέτες τοξικότητας και ικανότητας καρκινογένεσης από διοξίνες και τεκµηριώθηκε ο µηχανισµός δράσης τους σε µοριακό επίπεδο. Ο σχετικός κίνδυνος για κακοήθεις νεοπλασίες σε διάφορα όργανα πειραµατοζώων, καθώς και η καρκινογόνος δράση στους ανθρώπους, παραµένει πεδίο διαµάχης µεταξύ των επιστηµόνων, λόγω κυρίως των αµφισβητούµενων αποτελεσµάτων διαφόρων επιδηµιολογικών ερευνών. Σε πολλές πρόσφατες έρευνες έχει δειχθεί αύξηση της θνησιµότητας για όλα τα είδη κακοήθων νεοπλασµάτων και ιδιαίτερα για τα είδη που συνδέονται µε έκθεση σε διοξίνες, χωρίς να αποκλείεται και η έκθεση σε άλλους παράγοντες όπως για παράδειγµα καπνίσµατος ή άλλων χηµικών ουσιών του εργασιακού περιβάλλοντος. Οι χλωριωµένες και πολυχλωριωµένες ενώσεις, υπάρχουν σε σηµαντικές συγκεντρώσεις στη φύση και σε ορισµένες περιοχές σε υψηλότερα επίπεδα από τις ανθρωπογενείς εκποµπές. Επίσης είναι τµήµα των φυσικών συστατικών, ζωντανών οργανισµών και αβιογενών παραγόντων που παίζουν σηµαντικό ρόλο στο οικοσύστηµα. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ: Τόσο για τις διοξίνες, όσο και για τις χλωριωµένες και πολυχλωριωµένες ενώσεις, υπάρχει ευρύ φάσµα µελετών, που ασχολούνται µε τις επιδράσεις τους στην υγεία των ανθρώπων και την επίδραση στο περιβάλλον. Αυτό αντανακλά και στις αγωνίες της κοινής γνώµης, που πιέζει για µεγαλύτερη ασφάλεια µέσω των ελέγχων που είναι και η βασική πρακτική που ακολουθείται τόσο στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όσο και στη χώρα µας.

137

P33 ΑΝΙΧΝΕΥΣΗ P. AERUGINOSA ΣΤΑ ΕΜΦΙΑΛΩΜΕΝΑ ΝΕΡΑ Γιάννης Κουκαδάκης1, Κωνσταντίνα Αϊβαλιώτη1, Πέτρος Παπαλέξης2 1 Πτυχιούχοι Τεχνολόγοι Ιατρικών Εργαστηρίων Τ.Ε.Ι.-Αθήνας 2Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων ΑΤΕΙ-Αθήνας, M.Sc Μοριακής Ιατρικής, Ιατρικής Σχολής Αθηνών, Καθηγητής Ιολογίας-Μυκητολογίας ∆ηµοσίου Ι.Ε.Κ.-Αµαρουσίου Σκοπός: Να ανιχνευθούν πιθανοί µικροοργανισµοί πυοκυανικών ψευδοµονάδων στα εµφιαλωµένα νερά της Ελλάδας. Εισαγωγή: Η ψευδοµονάδα είναι βακτηρίδιο Gram αρνητικό µε ελαφρά κάµψη του σώµατος, κινούµενο µε µία πολική βλεφαρίδα. ∆ιατάσσεται µεµονωµένα ή κατά ζεύγη ή σε κοντές αλυσίδες. Φέρει προσκολλητικά ινίδια. Όταν καλλιεργείται σε κατάλληλο θρεπτικό υλικό, παράγει µια φθορίζουσα κυανιούχο χρωστική ουσία, την πυοκυανίνη. Πολλά στελέχη, παράγουν επίσης τη φθορίζουσα πράσινη χρωστική ουσία, την πυοβερδίνη. Η αεριογόνος ψευδοµονάδα, όπως και άλλες φθορίζουσες ψευδοµονάδες, παράγει καταλάση, οξειδάση και αµµωνία από την αργινίνη και µπορεί να αναπτυχθεί σε κιτρικό οξύ, ως η µοναδική πηγή άνθρακα. Τα εµφιαλωµένα νερά δεν πρέπει, σύµφωνα µε την ελληνική νοµοθεσία, να περιέχουν παράσιτα και παθογόνους µικροοργανισµούς, κολοβακτηριοειδή, κολοβακτηρίδια, κοπρανώδεις στρεπτόκοκκους και σπορογόνα θειοαναγωγικά αναερόβια κλωστηρίδια. Τα µικροβιολογικά όρια για τα E. coli, τους εντερόκοκκους και την ψευδοµονάδα πυοκυανική είναι µηδενικά (0/250 ml). Παρόλα αυτά, η παρουσία υψηλών αριθµών αεριογόνου ψευδοµονάδας σε εµφιαλωµένα νερά, ειδικά στα συσκευασµένα νερά, µπορεί να συνδεθούν µε παράπονα των καταναλωτών για τη γεύση, την οσµή και τη θολερότητα. Οι µικροβιολογικές παράµετροι για νερό που πωλείται σε φιάλες είναι οι εξής: ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ ΠΑΡΑΜΕΤΡΙΚΗ ΤΙΜΗ E.colli 0/250ml Εντερόκοκκοι 0/250ml Ps aeruginosa 0/250ml Ολικός αριθµός κοινών αερόβιων µικροβίων στους 22 100/ml Ολικός αριθµός κοινών αερόβιων µικροβίων στους 37 20/ml Μέθοδος: Η πυοκυανική αεριογόνος Ψευδοµονάδα, είναι ένας µικροοργανισµός που αναπτύσσεται σε επιλεγµένα µετρήσιµα υλικά και παράγει πυοκυανίνη, ή µικροοργανισµός που αναπτύσσεται σε επιλεγµένο µετρήσιµο υλικό, που είναι θετικό στην οξειδάση, που φθορίζει κάτω από την επίδραση λάµπας UV, στα 360±20 nm και είναι ικανή να παράγει αµµωνία από την ασεταµίνη. Εξετάζουµε τις µεµβράνες για την ανάπτυξη µετά από (21±3h) και (44±4h). Μετρούνται όλες οι αποικίες που παράγουν µπλε / πράσινο χρώµα σαν επικυρωµένες ψευδοµονάδες aeruginosa. Εξετάζονται οι µεµβράνες κάτω από την επίδραση λάµπας UV. Επισηµαίνουµε ότι οι παρατεταµένες περίοδοι κάτω από φωταψία της λάµπας UV πρέπει να αποφεύγονται διότι οι αποικίες µπορούν να σκοτωθούν ή και να σταµατήσουν να αναπτύσσονται στο επικυρωµένο υλικό. Το νούµερο των ύποπτων αποικιών ψευδοµονάδας πυοκυανίνης προκύπτει από την µέτρηση των χαρακτηριστικών αποικιών πάνω στην διηθητική µεµβράνη µετά την επώαση. Μετρούνται όλες οι παραγόµενες µε πυοκυανίνη αποικίες, που φθορίζουν σαν υποθετικές Pseudomonas aeruginosa και επιβεβαιώνονται χρησιµοποιώντας ζωµό ασεταµίνης. Μετράµε όλες τις κοκκινωπές καφέ αποικίες που δεν φθορίζουν σαν

138

υποθετικές Pseudomonas aeruginosa και επιβεβαιώνονται σε τεστ οξειδάσης, σε ζωµό ασεταµίνης και King’s B medium θρεπτικό υλικό. Αποτελέσµατα: Από τον αριθµό των χαρακτηριστικών αποικιών που µετρήθηκαν πάνω στις µεµβράνες και ανάλογα µε τα επικυρωµένα τεστ που εκτελέσθηκαν, υπολογίζουµε τον αριθµό των επιβεβαιωµένων ψευδοµονάδων πυοκυανίνης που παρουσιάστηκαν σε ένα κατάλληλο όγκο νερού ακολουθώντας τις παραπάνω διαδικασίες. ∆ιαπιστώθηκε ότι τα 18 δείγµατα εµφιαλωµένων νερών, από Εταιρείες Εµφιάλωσης της χώρας, που εξετάστηκαν είναι αρνητικά στην ψευδοµονάδα πυοκυανίνης, δηλαδή σε όλα είχαµε 0 Cfu/100ml. Συµπεράσµατα ελέγχου εµφιαλωµένων νερών: 1. Το µεγαλύτερο ποσοστό των εταιριών εµφιάλωσης της χώρας , έχει ήδη

συµµορφωθεί µε την ισχύουσα νοµοθεσία και οι επιχειρήσεις εµφιάλωσης νερού λειτουργούν εφαρµόζοντας σταδιακά συστήµατα διασφάλισης ποιότητας (HACCP), εφαρµόζοντας τον <<Οδηγό Ορθής Υγιεινής Πρακτικής>>.

2. Τα περισσότερα εργοστάσια εµφιάλωσης νερού της Ελλάδας συναγωνίζονται επάξια τα αντίστοιχα εργοστάσια των λοιπών χωρών της ευρωπαϊκής ¨Ένωσης

3. Ο επίσηµος έλεγχος γίνεται µε τη συνεργασία όλων των αρµόδιων φορέων, συστηµατικά και συντονισµένα και καλύπτει : • Την πηγή υδροληψίας και τη διαδικασία εµφιάλωσης, • Την καταλληλότητα των περιεκτών του νερού, • Τη συντήρηση και τη διακίνηση του έτοιµου προϊόντος.

4. Με τη συνεργασία όλων των συναρµόδιων φορέων ελέγχου, επιταχύνεται σε πολύ µεγάλο βαθµό η προστασία του καταναλωτή, αφού στο εµπόριο διατίθενται άριστης ποιότητας εµφιαλωµένα νερά.

139

P34