11.Grafika inxhinierike-Vizatim teknik- Dimensionimi dhe kuotimi.pdf
-
Upload
petrit-h-peci -
Category
Documents
-
view
627 -
download
23
Transcript of 11.Grafika inxhinierike-Vizatim teknik- Dimensionimi dhe kuotimi.pdf
Dr.sc. Ilir Doçi, Grafika inxhinierike-Vizatimi teknik – Prezentime Kapitulli XI
GRAFIKA INXHINIERIKE
KAPITULLI XI
DIMENSIONIMI DHE KUOTIMI
Dr.sc. Ilir Doçi, Grafika inxhinierike-Vizatimi teknik – Prezentime Kapitulli XI
11. DIMENSIONIMI DHE KUOTIMI
• Të gjitha detalet që paraqiten në Vizatim teknik i kanë edhe përmasat e tyre fizike.
• Për te qenë vizatimi i një pjese komplet ne bazë te cilit mund të punohet pjesa makinerike, duhet qe te vendosen përmasat e pjesës në vizatim.
Fig. 11.1. Shembull i detalit të dimenzionuar
80/45° 140
45 28
10
32 4 6
Ø10
2 vr.
R6
16
R10
Dr.sc. Ilir Doçi, Grafika inxhinierike-Vizatimi teknik – Prezentime Kapitulli XI
11. DIMENSIONIMI DHE KUOTIMI
• Këto përmasa në mënyra të caktuara duhet të paraqiten në vizatime. Në këtë mënyrë janë krijuar rregullat e dimensionimit të vizatimeve me qëllim të paraqitjes së përmasave gjatësore (horizontale, vertikale, të pjerrëta), përmasave të harqeve, rrathëve, këndeve, vrimave, filetove, etj. Më tutje do të tregojmë se si paraqiten dimensionet në vizatime.
• Përmasat e gjatësisë në vizatimin teknik në makineri ipen me njësin në mm, ndersa ato të këndeve në gradë, minuta dhe sekonda. Shenimi i madhësisë së përmasave bëhet me numra. Për madhësin e gjatësisë numri nuk shoqerohet me shenimin mm, ndërsa për këndet numri shoqerohet me shenimin shkallë ( o ) minuta (‘) dhe sekonda ( ‘’) .
• Kuotizimi paraqet mënyrën e vendosjes së dimenzioneve në vizatimin teknik.
Dr.sc. Ilir Doçi, Grafika inxhinierike-Vizatimi teknik – Prezentime Kapitulli XI
11. DIMENSIONIMI DHE KUOTIMI
• Kuotizimi përbëhet nga
këto elemente:
• -vija e vlerësimit
• -vija ndihmëse e
përmasës
• -shigjeta
• -vlera
80
shigjeta
Vija ndihmëse e
përmasës
Vija e përmasës
Vija e përmasës
Vlera
vlera
Dr.sc. Ilir Doçi, Grafika inxhinierike-Vizatimi teknik – Prezentime Kapitulli XI
11. DIMENSIONIMI DHE KUOTIMI
Fig. 11.3. Paraqitja e rregullave themelore të elementeve të kuotimit
Dr.sc. Ilir Doçi, Grafika inxhinierike-Vizatimi teknik – Prezentime Kapitulli XI
11. DIMENSIONIMI DHE KUOTIMI
Fig. 11.3. Paraqitja e rregullave themelore të elementeve të kuotimit
Dr.sc. Ilir Doçi, Grafika inxhinierike-Vizatimi teknik – Prezentime Kapitulli XI
9.1. Dimensionimi i i konturave në gjatësi dhe
gjerësi • Dimensionimi i konturave në gjatësi dhe gjerësi bëhet me dimensionimin e
përmasave horizontalisht dhe vertikalisht, ku vlerat (numrat) paraqiten:
• për konturat horizontale - mbi shigjetë, në mes,
• për konturat vertikale- e rrotulluar për 90°, majtas nga shigjeta, në mes
Dr.sc. Ilir Doçi, Grafika inxhinierike-Vizatimi teknik – Prezentime Kapitulli XI
9.1. Dimensionimi i i konturave në gjatësi dhe
gjerësi
Dimensionimi
paralel
Dimensionimi
progresiv
Dimensionimi
zingjiror
Dr.sc. Ilir Doçi, Grafika inxhinierike-Vizatimi teknik – Prezentime Kapitulli XI
9.2. Dimensionimi i rrathëve
Dimensionimi i rrathëve koncentrik
Rrathët, vrimat dhe konturat tjera rrethore gjithmonë paraqiten me shenjën e rrethit Ø dhe vlerës
pas tij, ndërsa vendosja mund të bëhet si në Fig., ku dimensioni mund të parqitet jashtë rrethit dhe
brenda rrethit, varësisht nga pozicioni i rrethit në vizatim. Përmasa me vlerë - 2vr. Ø20 nënkupton se në
detalin e dimensionuar kemi dy vrima me përmasa të njejta.
Dr.sc. Ilir Doçi, Grafika inxhinierike-Vizatimi teknik – Prezentime Kapitulli XI
Paraqitja e përmasave gjatësore nën kënd
të caktuar • Përmasat gjatësore nën kënd të caktuar mbajnë distancën standarde nga kontura e
trupit, por janë paralele me vi të konturës (Fig.11.6.b – pjerrtësia 40 mm). Vlerat (numrat) paraqiten gjithmonë mbi shigjetë të kuotimit pa marrë parasysh këndin e pjerrtësisë (Fig.11.6.a).
• Në raste të caktuara, kontura e pjerrët mund të dimensionohet me dimensione horizontale apo vertikale (Fig.11.6.b – përmasa vertikale - 60 mm dhe horizontale- 80 mm). Në rast se nuk dihet pjerrtësia e konturës, e duhet paraqitur, atëherë paraqitet këndi që e formon ajo me aksin horizontal apo vertikal (Fig.11.6.b – këndet 30°, 45° dhe 60°).
Fig.11.6.b Fig.11.6.a
Dr.sc. Ilir Doçi, Grafika inxhinierike-Vizatimi teknik – Prezentime Kapitulli XI
Dimensionimi i këndeve
Dr.sc. Ilir Doçi, Grafika inxhinierike-Vizatimi teknik – Prezentime Kapitulli XI
11.3. Dimensionimi i vrimave
Në Fig.11.9 dhe Fig.11.10, t – paraqet trashësinë e detalit, e cila paraqitet vetëm në
rastin kur projeksioni anësor nuk paraqitet, ose nuk ka nevojë të paraqitet.
Dr.sc. Ilir Doçi, Grafika inxhinierike-Vizatimi teknik – Prezentime Kapitulli XI
11.3. Dimensionimi i vrimave
Dimensionimi i vrimave këndëdrejta
Dimensionimi i vrimave këndëdrejta – me thellësi të definuar
Dr.sc. Ilir Doçi, Grafika inxhinierike-Vizatimi teknik – Prezentime Kapitulli XI
11.4. Dimensionimi i harqeve
Dr.sc. Ilir Doçi, Grafika inxhinierike-Vizatimi teknik – Prezentime Kapitulli XI
11.4. Dimensionimi i harqeve
Fig.11.11. Rregulla të kuotimit të konturave harkore
Dr.sc. Ilir Doçi, Grafika inxhinierike-Vizatimi teknik – Prezentime Kapitulli XI
11.4. Dimensionimi i harqeve
Fig. 11.12. Dimensimi i harqeve me përdorimin e simbolit (sipas DIN ISO 7083)
Dr.sc. Ilir Doçi, Grafika inxhinierike-Vizatimi teknik – Prezentime Kapitulli XI
11.4. Dimensionimi i harqeve
Fig.11. 13.Shembuj dimensionim i harqeve
Dr.sc. Ilir Doçi, Grafika inxhinierike-Vizatimi teknik – Prezentime Kapitulli XI
11.5. Dimensionimet e përmasave paralele
Fig.11. 14. Dimensionimet gjatësore paralele Fig. 11.15. Kuotimet paralele të këndeve
b) mirë b) gabim
Dr.sc. Ilir Doçi, Grafika inxhinierike-Vizatimi teknik – Prezentime Kapitulli XI
11.6. Dimensionimi i sipërfaqeve rrethore
• Dimensionimi i sipërfaqeve rrethore në projeksionin ku nuk mund të vërehet se është konturë rrethore bëhet me përdorimin e simbolit Ø që tregon se bëhet fjalë për sipërfaqe rrethore. Këtu kemi kuotimin e boshteve, konturave të ndryshme rrethore, vrimave.
Dimensionimi i boshteve te
nderlikuara
Dimensionimi i boshteve te
thjeshta
Paraqitja e teheve të thyera (l x α°) ose
(l/ α°).
Në këtë bosht është treguar mënyra e
paraqitjes së teheve të thyera, p.sh. 1.5
- thellësia x 45° - këndi i përpunimit
11.6. Dimensionimi i sipërfaqeve rrethore
Dimensionimi i seksioneve rrethore të
shkallëzuara
Dimensionimi i prerjeve – prerjet rrethore
me gjatësi të madhe, ku bëhet ndërprerja
Dimensionimi i akseve dhe vrimave
rrethore të lakuara
Dr.sc. Ilir Doçi, Grafika inxhinierike-Vizatimi teknik – Prezentime Kapitulli XI
11.6. Dimensionimi i sipërfaqeve rrethore
Ø20
Ø40
Ø60
Ø30
Ø10
Ø40
Ø20
Ø40
Ø60
Ø30
Ø10
Ø40
Fig. 11.17. Dimensionimi i seksioneve rrethore – prerje e plotë dhe gjysmëprerje
Pamja aksonometrike
Dr.sc. Ilir Doçi, Grafika inxhinierike-Vizatimi teknik – Prezentime Kapitulli XI
11.7. Dimensionimi i filetos
• Filetimi është pjesë përbërëse e shumë detajeve makinerike. Në vizatim duhet paraqitur, ashtu që të dallohet nga detajet e pafiletuara. Filetimet rregullohen sipas ISO 6410. Simboli kryesor i filetimit është simboli M, por ka edhe definime tjera, si në tabelën më poshtë.
Dr.sc. Ilir Doçi, Grafika inxhinierike-Vizatimi teknik – Prezentime Kapitulli XI
11.7. Dimensionimi i filetos
Dr.sc. Ilir Doçi, Grafika inxhinierike-Vizatimi teknik – Prezentime Kapitulli XI
11.7. Dimensionimi i filetos
Dr.sc. Ilir Doçi, Grafika inxhinierike-Vizatimi teknik – Prezentime Kapitulli XI
11.7. Dimensionimi i filetos
Dr.sc. Ilir Doçi, Grafika inxhinierike-Vizatimi teknik – Prezentime Kapitulli XI
11.8. Dimensionimi i detajeve të imta
• Në rast të detajeve shumë të imta në vizatim, në detalin ku ndodhet pjesa e imët paraqitet vetëm me një rreth të zbrazët së bashku me numrin referues, p.sh. I, II,... ndërsa anash vizatimit paraqitet detali i referuar, duke e definuar edhe përpjesën e paraqitur.
Dr.sc. Ilir Doçi, Grafika inxhinierike-Vizatimi teknik – Prezentime Kapitulli XI
11.9. Kuotimi i sipërfaqeve të pjerrëta
• Sipërfaqet e pjerrëta mund të definohen në rast se kërkohet pjerrtësia në raport me ndonjë sipërfaqe tjetër apo boshtit të simetrisë. Simboli i pjerrtësisë është trekëndëshi kënddrejtë dhe shkalla e pjerrtësisë definohet me raportin A:B.
Dr.sc. Ilir Doçi, Grafika inxhinierike-Vizatimi teknik – Prezentime Kapitulli XI
11.9. Kuotimi i pjerrtësisë së koneve
• Sipërfaqet konike kanë pjerrtësi të caktuar. Definimi bëhet me anë të simbolit të trekëndëshit dhe shkallës së pjerrtësisë. Me këtë vlerësim bëhet definimi i konicitetit dhe pjerrtësisë. Paraqiten rastet e konit dhe vrimës konike. (ISO 3040).
Dr.sc. Ilir Doçi, Grafika inxhinierike-Vizatimi teknik – Prezentime Kapitulli XI
11.10. Dimensionimi i konturave katrore
• Konturat katrore definohen me përmasën
dhe simbolin □ para përmasës së katrorit.
Dr.sc. Ilir Doçi, Grafika inxhinierike-Vizatimi teknik – Prezentime Kapitulli XI
11.11. Dimensionimi i konturave sferike
• Konturat sferike definohen me përmasën dhe simbolin S para përmasës së sferës.
Dr.sc. Ilir Doçi, Grafika inxhinierike-Vizatimi teknik – Prezentime Kapitulli XI
11.12. Përmasat ndihmëse
• Përmasat ndihmëse përdoren vetëm për përkrahje në identifikimin e një përmase e cila vetëm ndihmon, pasi që me mbledhjen e përmasave ekzistuese del vlera e saj. Përdoret me simbolin e kllapave ( ...).
Fig. 11.25. Definimi i përmasave ndihmëse
Dr.sc. Ilir Doçi, Grafika inxhinierike-Vizatimi teknik – Prezentime Kapitulli XI
11.12. Dimensionimi brenda konturave
• Dimensionimi brenda konturave të objektit mund të bëhet me qëllim që japin kuptim më të përshtatshëm të përmasës. Këto përmasa nuk duhet të ndërhyjnë në vijat e konturës dhe të mos pengojnë përmasat tjera.
Dr.sc. Ilir Doçi, Grafika inxhinierike-Vizatimi teknik – Prezentime Kapitulli XI
11.13. Thjeshtësimet gjatë dimensionimit
• Në raste të caktuara, me qëllim të evitimit të ngarkimit të vizatimit me vija të përmasave, mund të bëhet thjeshtësimi i tyre, ashtu që disa elemente me përmasa të njejta mund të paraqiten me një përmasë të përbashkët, siç është treguar në tabelë.
Dr.sc. Ilir Doçi, Grafika inxhinierike-Vizatimi teknik – Prezentime Kapitulli XI
11.13. Thjeshtësimet gjatë dimensionimit
Dr.sc. Ilir Doçi, Grafika inxhinierike-Vizatimi teknik – Prezentime Kapitulli XI
11.13. Thjeshtësimet gjatë dimensionimit
Dr.sc. Ilir Doçi, Grafika inxhinierike-Vizatimi teknik – Prezentime Kapitulli XI
11.14. Dimensionimi i vizatimit në pamje
aksonometrike • Dimenzionimi i vizatimeve në pamje aksonometrike
bëhet me rregulla të njejta si të vizatimeve në rrafsh, por vijat e përmasës duhet të jenë paralele me rrafshin të cilit i takon përmasa që matet.
Fig.11. 28. Dimensionimi i vizatimit në pamje aksonometrike
Dr.sc. Ilir Doçi, Grafika inxhinierike-Vizatimi teknik – Prezentime Kapitulli XI 11.14. Dimensionimi i vizatimit në pamje
aksonometrike
Fig.11. 28. Dimensionimi i vizatimit në pamje aksonometrike dhe ortogonale
Dr.sc. Ilir Doçi, Grafika inxhinierike-Vizatimi teknik – Prezentime Kapitulli XI
11.15. Paraqitja e numrave të detajeve të
tërësisë në vizatim • Numrat që definojnë detajet e tërësisë në vizatim duhet të jenë të
dallueshme, të paraqiten jashtë konturave të objektit që e tregojnë dhe të dallohen nga kuotimet tjera. Numrat duhet të jenë së paku dy herë më të mëdhenjë se numrat e kuotimeve. Vijat e referimit duhet të jenë në pozitë që të tregojnë qartë pjesën e tërësisë që referojnë. Vijat e referimit nuk guxojnë të kryqëzohen. (ISO 6433).
Dr.sc. Ilir Doçi, Grafika inxhinierike-Vizatimi teknik – Prezentime Kapitulli XI
11.16. Veprimet e sakta dhe të gabueshme të
dimensionimit
Dr.sc. Ilir Doçi, Grafika inxhinierike-Vizatimi teknik – Prezentime Kapitulli XI
11.16. Veprimet e sakta dhe të gabueshme të
dimensionimit
Dr.sc. Ilir Doçi, Grafika inxhinierike-Vizatimi teknik – Prezentime Kapitulli XI
11.16. Veprimet e sakta dhe të gabueshme të
dimensionimit
Dr.sc. Ilir Doçi, Grafika inxhinierike-Vizatimi teknik – Prezentime Kapitulli XI
11.17. Dimensionimi i përmasave me devijime
të lejueshme dhe tolerancave • Gjatë përpunimit të detajeve makinerike vështirë arrihet përmasat e
kërkuara nominale. Në këtë rast mund të bëhet tlerimi i përmasave me devijime të lejueshme, të cilat në vizatim shënohen pas përmasave nominale me shenjën ±. (sipas ISO 3898). Në raste të caktuara jepet edhe plotësimi me përqindje të devijimit të lejueshëm të verifikuar Fig. b.
Dr.sc. Ilir Doçi, Grafika inxhinierike-Vizatimi teknik – Prezentime Kapitulli XI
11.17. Dimensionimi i përmasave me devijime
të lejueshme dhe tolerancave
• Me qëllim që vizatimi të mos ngarkohet me numra të devijimeve të lejueshme, në sistemin ISO të tolerancave për përmasa gjatësore është bërë shënimi me shkronja dhe numra. Sipas këtij sistemi pozita e fushës toleruese për vrima shënohet me germa të mëdha, për akse me germa të vogla, kurse cilësia e tolerancës me numra.
Dr.sc. Ilir Doçi, Grafika inxhinierike-Vizatimi teknik – Prezentime Kapitulli XI
11.17. Dimensionimi i përmasave me devijime të lejueshme dhe
tolerancave
Fig. 11.34. Paraqitja e përmasave të tolerancave
Dr.sc. Ilir Doçi, Grafika inxhinierike-Vizatimi teknik – Prezentime Kapitulli XI
11.18. Tolerimet e formës dhe pozitës
• Pasi që është e pamundur të prodhohen pjesë makinerike të formës gjeomerike ideale, shprehet patjetër devijimi i pjesës makiniste nga forma ideale gjeometrike dhe pozita e saj në vet çiftin mbërthyes të montimit. Tolerimet dhe devijimet e formës së punuar të pjesës makinerike prej formës së saj ideale dhe pozitës në çiftin mbërthyes përkatës shënohen me simbole dhe lloje të shenjave që definohen me standardin ISO 1101.
• Zonë e tolerimit quhet zona në të cilën duhet të qëndrojnë të gjitha pikat e një elementi gjeometrik: pika, vija rrafshi dhe rrafshi qëndror. Në vizatim, zona, varësisht nga lloji i tolerimit, devijimi nga forma ose pozita dhe shenja, mund të jetë: sipërfaqja e përfrshitë me rrethin, sipërfaqja ndërmjet dy rrathëve koncentrik, sipërfaqja në mes të dy vijave ekuidistante ose dy drejtëzave paralele, hapësira e përfshirë me sferën-cilindrin, etj.
Dr.sc. Ilir Doçi, Grafika inxhinierike-Vizatimi teknik – Prezentime Kapitulli XI
11.18. Tolerimet e formës dhe pozitës
• Tolerimi i formës kufizon devijimin e një elementi prej formës së tij ideale gjeometrik dhe cakton zonën e tolerimit, në të cilën elementi i vështruar mund të qëndrojë dhe guxon të ketë formë arbitrare.
• Tolerimet e pozitës, që nënkuptojnë tolerimet e drejtimi të vendit ose saktësisë së rrotullimeve, kufizojnë devijimet e lejuara nga pozita gjeometrike ideale e dy ose më shumë elementeve përkundrejt njëri-tjetrit, nga të cilët njëri tashmë është përvetësuar si element nismëtar, përkatësisht referent. Elementi referent, sipas formës duhet të jetë mjaft i saktë, sepse për funksionin e makinës së punuar shërben si bazë nismëtare.
• Në tabelën më tutje janë paraqitur llojet e tolerimit të formës dhe pozitës me simbole përkatëse.
Dr.sc. Ilir Doçi, Grafika inxhinierike-Vizatimi teknik – Prezentime Kapitulli XI
11.18. Tolerimet e formës dhe pozitës
Dr.sc. Ilir Doçi, Grafika inxhinierike-Vizatimi teknik – Prezentime Kapitulli XI
11.18. Tolerimet e formës dhe pozitës
Dr.sc. Ilir Doçi, Grafika inxhinierike-Vizatimi teknik – Prezentime Kapitulli XI
11.18. Tolerimet e formës dhe pozitës
Paraqitja e simboleve shtesë
Dr.sc. Ilir Doçi, Grafika inxhinierike-Vizatimi teknik – Prezentime Kapitulli XI
11.18. Tolerimet e formës dhe pozitës
Dr.sc. Ilir Doçi, Grafika inxhinierike-Vizatimi teknik – Prezentime Kapitulli XI
11.18. Tolerimet e formës dhe pozitës
Fig. 11.41. Shembuj të paraqitjes së tolerancës së formës dhe pozitës
Dr.sc. Ilir Doçi, Grafika inxhinierike-Vizatimi teknik – Prezentime Kapitulli XI
11.18. Tolerimet e formës dhe pozitës