ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ

Σημαντικοί Σταθμοί του

Ελληνικού Πολιτισμού

ΤΟΜΟΣ Β’

3ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΗ

Ενότητα 3.1 – ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

3.1.1 Προσωκρατικοί φιλόσοφοι. Κοσμολογική περίοδος της ελληνικής

φιλοσοφίας (585 π.Χ. – μέσα 5ου αιώνα π.Χ.)

Τόπος: Ν. Ιταλία-Σικελία και Ιωνία

Σκοπός: να λύσουν το μεταφυσικό πρόβλημα της φύσης και της γένεσης του κόσμου

(γνωστοί και ως φυσικοί φιλόσοφοι)

ΜΟΝΙΣΜΟΣ ή ΕΝΙΣΜΟΣ: Κάτω από τη φαινομενική πολλαπλότητα και

μεταβλητότητα του κόσμου πρέπει να υπάρχει μια σταθερότητα και μια

ενότητα. Η σταθερότητα και η ενότητα βρίσκονται σε μια μόνο αιώνια, ενιαία,

αναλλοίωτη και υλική ουσία. Από την ουσία αυτή δημιουργήθηκαν εξελικτικά

όλα τα πράγματα και σ’ αυτήν επιστρέφουν με τη φθορά.

ΘΑΛΗΣ Ο ΜΙΛΗΣΙΟΣ (585)

Θαλής ο Μιλήσιος: Ιδρυτής της Ιωνικής ή Μιλησιακής σχολής.

Ο Θαλής και οι διάδοχοι του θεωρούσαν πως μπορούσαν να εξηγήσουν τη φύση

και τη γένεση του κόσμου και του σύμπαντος εάν απαντούσαν στην ερώτηση:

Από ποια ουσία αποτελείται ο κόσμος;

Υλική ουσία από την οποία αποτελείται ο κόσμος

Θαλής: νερό

Αναξίμανδρος: άμορφη μάζα, το άπειρον

Αναξιμένης: αέρας

Πυθαγόρειοι: θεμελιώδης αρχή οι αριθμοί, το αριθμητικό σύστημα

των αναλογιών που βρίσκουμε στις αρμονικές μουσικές νότες.

Μονισμός: υποστηρίζει τη μοναδικότητα της πραγματικότητας και την ύπαρξη

μιας μόνο ουσίας στο σύμπαν (ανάγει τα πάντα σε μια αρχή και αιτία)

#

Πλουραλισμός: καθετί που υπάρχει, αποτελείται από έναν ολόκληρο κόσμο

ανεξάρτητων, ξεχωριστών οντοτήτων. Περισσότερες από μια αρχές ή

αρχέγονες ουσίες.

2

ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ Ο ΕΦΕΣΙΟΣ (500 π.Χ.) - αντίδραση

Ο Ηράκλειτος απέρριψε τις θεωρίες για την εξέλιξη του κόσμου από μια

αμετάβλητη και ενιαία ουσία. Η μόνη πραγματικότητα είναι αυτή που βλέπουμε

γύρω μας, την οποία παρομοίασε με τη φωτιά.

«Τα πάντα ρει και ουδέν μένει». Αέναον γίγνεσθαι και όχι Είναι (των

προηγηθέντων Προσωκρατικών)

Οι δυο βασικές αρχές του Ηράκλειτου:

1. ο κόσμος και τα όντα του βρίσκονται σε διαρκή κίνηση και

μεταβολή από τη μια κατάσταση στην άλλη (τα πάντα ρει και ουδέν

μένει)

2. ο κόσμος γεννιέται κάθε στιγμή μέσα από τη συνεχή πάλη των

αντιθέτων (γέννηση – θάνατος)

Εισήγαγε το 1 ο γνωσιολογικό πρόβλημα της φιλοσοφίας : αν ο κόσμος

βρίσκεται σε συνεχώς ρευστή κατάσταση, δεν μπορεί να αποτελέσει

αντικείμενο ορθής γνώμης.

Γίγνεσθαι (αέναον) - προοδευτική κίνηση

≠

Είναι (ο κόσμος είναι νερό ή αέρας κ.λπ.) των προηγούμενων Προσωκρατικών

ΠΑΡΜΕΝΙΔΗΣ Ο ΕΛΕΑΤΗΣ (480 π.Χ.)

Στην πρόκληση του Ηράκλειτου ανέλαβαν να απαντήσουν οι εκπρόσωποι της

Ελεατικής Σχολής

Ο Παρμενίδης προσπάθησε να αποδείξει την έσχατη ενότητα και

σταθερότητα του κόσμου. Χρησιμοποίησε μια σειρά από λογικά

επιχειρήματα που έδειχναν πως δεν υπάρχει γίγνεσθαι, δηλ. κίνηση.

Ο αισθητός κόσμος ή ο κόσμος των «φαινομένων» είναι μια αυταπάτη.

3

Η μόνη πραγματικότητα βρίσκεται σε έναν υπερβατικό κόσμο, ο οποίος

αποτελείται από ενιαία, αμετάβλητη, ακίνητη και αιώνια ουσία, όχι

αισθητή αλλά νοητή (συλλαμβάνεται με τη νόηση). Ο νους είναι ο μόνος

έγκυρος οδηγός προς την αλήθεια.

Μετά τον Παρμενίδη οι Προσωκρατικοί προσπάθησαν να σώσουν τα φαινόμενα και

να συμβιβάσουν Ηράκλειτο και Παρμενίδη, τη δυναμικότητα με τη στατικότητα της

αντικειμενικής πραγματικότητας. Παραδέχθηκαν ότι η ουσία του κόσμου είναι αιώνια,

αμετάβλητη και δυναμική, αλλά εγκατέλειψαν την ιδέα ότι είναι ενιαία και μοναδική.

Έτσι εισηγήθηκαν ότι υπάρχουν περισσότερες της μιας ουσίες. Μέσα από αυτόν τον

πλουραλισμό προέβαλλαν τον κόσμο των αισθητών ως υπαρκτό.

Ήθελαν να συμβιβάσουν:

Θεωρία της πολλαπλότητας και δυναμικότητας (Ηράκλειτος)

Θεωρία της ενότητα και στατικότητας της αντικειμενικής

πραγματικότητας (Παρμενίδης).

Τακτική που υιοθέτησαν:

Ουσία του φυσικού κόσμου αιώνια, αμετάβλητη και δυναμική, αλλά όχι ενιαία

και μοναδική. Στη θέση της ιδέας αυτής εισηγήθηκαν περισσότερες από μια αρχές

ή αρχέγονες ουσίες (θεωρία γνωστή ως πολυαρχία ή πλουραλισμός). Με τη θεωρία

της πολυαρχίας πίστευαν πως μπορούσαν να αποδείξουν ότι ο κόσμος των

αισθητών είναι αληθινός και ευεξήγητος.

ΕΜΠΕΔΟΚΛΗΣ Ο ΑΚΡΑΓΑΝΤΙΝΟΣ (445 π.Χ.)

Ο κόσμος αποτελείται από τυχαίους συνδυασμούς τεσσάρων στοιχείων

(ριζώματα):

γη, αέρας φωτιά και νερό

Αμετάβλητα και αιώνια, βρίσκονται σε διαρκή κίνηση, έλκονται και

απωθούνται, σμίγουν και διαχωρίζονται.

4

Αιτίες της κίνησης: φιλία και έριδα.

ΑΝΑΞΑΓΟΡΑΣ (445 π.Χ.)

Ο κόσμος προέρχεται από άπειρα πρώτα στοιχεία (σπέρματα)

Κινούσα αιτία της πανσπερμίας ήταν ο «Νους», που κυβερνά τον κόσμο.

ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ Ο ΑΒΔΗΡΙΤΗΣ (410 π.Χ.) – Ατομικοί

Δυναμική πλουραλιστική προσπάθεια να σωθούν τα φαινόμενα.

Ο κόσμος των αισθητών αποτελείται από συμπλέγματα ατόμων και κενού,

σε τυχαίους συνδυασμούς.

Μεταβάλλονται, γεννιούνται και φθείρονται χωρίς να επηρεάζουν τη φύση

των ατόμων.

Η υπόθεση αυτή προανήγγειλε την ατομική θεωρία, έθεσε τα θεμέλια της

νεότερης φυσικής και αποτελεί την πιο πρωτότυπη ιδέα στη φιλοσοφία των

Προσωκρατικών.

Το μεγαλύτερο επίτευγμα των Προσωκρατικών:

Οι Προσωκρατικοί ερμήνευσαν τον κόσμο:

1. με βάση τη λογική και με καθαρά φυσικούς όρους, απορρίπτοντας

υπερφυσικές ερμηνείες

2. καθιέρωσαν τη συνήθεια της ανοικτής κριτικής συζήτησης, των

διαφόρων θεωριών

Σημαντική ήταν η συμβολή της πόλης-κράτους, καθώς στην μικρή κοινωνία

της οι πολίτες συναγωνίζονταν μεταξύ τους τόσο στον πολιτικό στίβο όσο

και σε διάφορα θέματα και ασκούσαν ελεύθερα κριτική.

5

1 η ΑΣΚΗΣΗ ΑΥΤΟΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

Μονισμός ή ενισμός Πλουραλισμός ή πολυαρχία

Θαλής Νερό Εμπεδοκλής

Γη, αέρας, νερό,

φωτιά

Αναξίμανδρος Άμορφη μάζα –

άπειρον

Αναξαγόρας

Άπειρα πρώτα

στοιχεία –

«σπέρματα»

Αναξιμένης Αέρας Δημόκριτος Άτομα και κενό

Πυθαγόρειοι Αριθμοί

Παρμενίδης Ενιαία, αιώνια,

αμετάβλητη,

ακίνητη και νοητή

ουσία

6

3.1.2 Σωκράτης, Πλάτωνας, Αριστοτέλης – ανθρωποκεντρική περίοδος της

ελληνικής φιλοσοφίας (μέσα του 5ου αι. – 322 π.Χ.)

ΣΩΚΡΑΤΗΣ (469 – 399 π.Χ)

Έφερε ριζική αλλαγή και ανανέωση στη φιλοσοφία, στρέφοντας οριστικά την

προσοχή από τη φύση στον ίδιο τον άνθρωπο και στο νόημα της ύπαρξής του.

Αίτια στροφής: διαφορετικές κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες που

επικράτησαν στην Αθήνα από το 431 π.Χ. και μετά.

Οι πολίτες ενδιαφέρονταν να μάθουν τους νόμους που διέπουν τις ανθρώπινες

πράξεις, με σκοπό να εξασφαλίσουν την προσωπική τους ευτυχία και επικράτηση

στη δημόσια σκηνή της Αθήνας (ιδίως στην πολιτική σκηνή) και να βελτιώσουν

γενικά τη ζωή τους.

Σχετικά με το θέμα αυτό, η προσωκρατική φιλοσοφία δεν είχε να προτείνει

στους ανθρώπους απολύτως τίποτε (ο φυσικός κόσμος που την απασχολούσε

ήταν εντελώς απόμακρος και ακατάληπτος και δεν τους άγγιζε).

Σοφιστές: επαγγελματίες δάσκαλοι μιας μεγάλης ποικιλίας θεμάτων, όπως

ρητορική, πολιτική θεωρία και φιλοσοφία.

«Πάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπος»: η αλήθεια είναι υποκειμενική,

κάθε γνώμη είναι αληθής, αρκεί να πείσεις για την ορθότητά της, άσχετα αν

είναι ορθή ή όχι.

Οι σοφιστές ισχυρίζονταν πως μπορούσαν να διδάξουν τους

ανθρώπους την τέχνη της «αρετής» (επιδεξιότητα για υπεροχή και προσωπική

επιτυχία στη ζωή), ανεξάρτητα από οποιαδήποτε φιλοσοφική θεωρία για

απόλυτες ηθικές αρχές και αξίες.

Ένα «πράγμα» είναι αυτό που φαίνεται ότι είναι, όπως το

αντιλαμβάνεται ο κάθε άνθρωπος και ότι όλες οι ανθρώπινες πράξεις είναι

συμβατικές και καθοδηγούνται μόνο από την πείρα και την σκοπιμότητα,

επομένως δεν υπάρχει απόλυτη γνώση.

7

Ο Σωκράτης έβρισκε τον «σχετικισμό» των σοφιστών εξαιρετικά

επικίνδυνο, τόσο από γνωσιολογικής όσο και από ηθικής πλευράς και έθεσε

ως κύριο μέλημά του να τον καταπολεμήσει.

Αντιπρότεινε:

1. «Η αρετή είναι γνώση». Για το Σωκράτη υπάρχει μια και

μοναδική αλήθεια, την οποία πρέπει ακούραστα να αναζητούμε. «H

αρετή είναι γνώση» - υπάρχει δυνατότητα για απόλυτη γνώση. Όλοι οι

άνθρωποι έχουν μια κοινή συνείδηση. Οι ηθικές αρχές και αξίες είναι

καθορισμένες με αποδεκτά από όλους κριτήρια. Αν οι άνθρωποι

κατόρθωναν να κατακτήσουν την γνώση που βρισκόταν μέσα τους, τότε θα

αποκτούσαν την γενική ανθρώπινη αρετή και θα ανακάλυπταν και τον

σκοπό της ανθρώπινης ύπαρξης. Η γνωσιοθεωρία του Σωκράτη δεν

στηρίζεται σε υλικές αρχές αλλά σε ηθικές έννοιες.

2. «Ενότητα των αρετών» , όλες οι ηθικές αρετές είναι

αλληλένδετες: εάν έχεις αποκτήσει τη μία, τις έχεις αποκτήσει όλες.

3. «Η αρετή είναι ευδαιμονία», το να είναι κανείς ενάρετος

σημαίνει ότι είναι και ευτυχής, εφόσον κάθε άνθρωπος με ορθή γνώση θα

αναζητήσει τις πράξεις που οδηγούν προς την ευδαιμονία.

4. «Ουδείς εκών κακός», κανείς δεν κάνει κακό με τη θέλησή του,

η κακία οφείλεται απλά στην άγνοια.

Με την επαγωγική μέθοδο της επιχειρηματολογίας ο Σωκράτης

συμβάλλει στη γένεση της λογικής και καθιερώνει την αφηρημένη

σκέψη.

Η σωκρατική μέθοδος απευθύνεται άμεσα σε όλους τους ανθρώπους και

βασίζεται στη γνώμη τους σχετικά με διάφορες ηθικές έννοιες, τις οποίες

επιχειρεί να εξετάσει από κοινού μαζί τους μέσα από διαλεκτική συζήτηση

(σωκρατικός διάλογος).

1. Θέτει στους συνομιλητές του ερωτήματα σχετικά με μια ηθική έννοια την

οποία πιστεύουν ότι γνωρίζουν και για την οποία δηλώνει άγνοια.

8

2. Τους προτρέπει να αναζητήσουν μέσα τους συγκεκριμένα παραδείγματα

πράξεων, να καθορίσουν με επαγωγικό συλλογισμό το γενικό τους

χαρακτήρα.

3. Να εξαγάγουν έτσι ένα γενικό ορισμό, ο οποίος σε ένα απόλυτο ηθικό

πρότυπο.

Με τη διδασκαλία του πραγματοποίησε μια σειρά από μοναδικά

επιτεύγματα, τα οποία έθεσαν τα θεμέλια της δυτικής σκέψης και φιλοσοφίας:

1. Θεμελίωσε επιστημονικά την ηθική, δίνοντας έμφαση σε ηθικά

ζητήματα, στην αυτογνωσία και στον εσωτερικό στοχασμό

2. Καθιέρωσε ένα νέο τρόπο του «σκέπτεσθαι», η αφηρημένη σκέψη

3. Υποστήριξε τα πρωτεία της μεθόδου και άνοιξε το δρόμο για τη

γέννηση της λογικής μέσα από τη χρήση της επαγωγής.

4. Εξίσου σημαντική συμβολή ήταν η ταπεινοφροσύνη του. Αναγνώριζε

την άγνοια του, την οποία αντέταξε στην παντογνωσία των σοφιστών –

εν οίδα ότι ουδέν οίδα.

9

ΠΛΑΤΩΝΑΣ (427 – 347 π.Χ.)

Εμπλούτισε τη σωκρατική θεωρία της γνώσης διότι:

1. πίστευε ότι είναι ελλιπής και χρειάζεται να συμπληρωθεί, έτσι ώστε να

υποστηριχθεί καλύτερα.

2. τα φιλοσοφικά του ενδιαφέροντα ήταν ευρύτερα από του Σωκράτη, και δεν

περιορίστηκε σε ηθικά ζητήματα μόνο.

Επηρεάστηκε επίσης, από τις θεωρίες του Ηράκλειτου, του Παρμενίδη, των

Πυθαγορείων.

Θεωρία των Ιδεών, το κέντρο της πλατωνικής φιλοσοφίας.

Εξύψωσε τις απλές ηθικές έννοιες σε αυθυπόστατες ουσίες ή οντότητες, τις Ιδέες

Ανήγαγε τη διδασκαλία του Σωκράτη σε μεταφυσική θεωρία.

Δύο κόσμοι:

1. Ο αισθητός και γήινος κόσμος της συνεχούς μεταβολής και κίνησης

2. Ο υπεραισθητός, ιδανικός και υπερουράνιος κόσμος, που είναι αιώνιος και

σταθερός (βλέπε Παρμενίδη)

Ο ιδανικός κόσμος περιέχει τις Ιδέες:

Ο κόσμος των Ιδεών είναι ο μόνος πραγματικός και μας παρέχει γνώση

Οι Ιδέες είναι αυθυπόστατες οντότητες, με ψυχή και κίνηση, άυλες και αιώνιες.

Τα φαινόμενα (τα δεδομένα της εμπειρίας του κόσμου των αισθητών) είναι

είδωλα των Ιδεών, στην ύπαρξη των οποίων μετέχουν (μέθεξις).

Ο ορατός κόσμος είναι απλά σαν πραγματικός, δηλ. φανταστικός και μας

παρέχει μόνο γνώμη (δόξα)

Οι Ιδέες δεν είναι προσιτές στις αισθήσεις και γίνονται αντιληπτές μόνο με το

Νου, ο οποίος είναι μέρος της ανθρώπινης ψυχής.

10

Η ανθρώπινη ψυχή περιλαμβάνει τρία μέρη:

1. Το λογιστικό, δηλ. το νου

2. Το θυμό ή θυμοειδές

3. Το επιθυμητικό

Διαδικασία της γνώσης = Διαδικασία της ανάμνησης

Η ψυχή κατά τη διάρκεια των μετεμψυχώσεων της, πριν αλλά και ανάμεσα,

ρίχνει φευγαλέες ματιές στην πραγματικότητα του κόσμου των Ιδεών. Έτσι

κατά την παραμονή της στη γη αποκτά γνώση των Ιδεών, καθώς τις

αναγνωρίζει χάρη στην ομοιότητα τους με τα είδωλα τους.

1. Βέβαια οι Ιδέες δεν αποκτώνται με τις αισθήσεις, αν και οι αισθήσεις

αποτελούν αναγκαία προϋπόθεση για να συλλάβει η ψυχή τις Ιδέες. Ο Πλάτων

φέρεται κατά των υλιστών, οι οποίοι περιορίζουν τη γνώση στον κόσμο των

αισθητών.

2. Η γνώση των Ιδεών απελευθερώνει την ψυχή από το σώμα και από την

αμάθεια και τη βοηθάει να ανέλθει στην ύψιστη ιδέα του Αγαθού (θεός). Ο

άνθρωπος έχει ως προορισμό του την ταύτιση με το θεό μέσα από τον

συνδυασμό τριών αρετών: σοφίας, ανδρείας, σωφροσύνης, ο οποίος γεννά

την δικαιοσύνη. Για αυτό ο δίκαιος βρίσκεται πλησιέστερα στο θεό και είναι

ευτυχής.

3. Η αφηρημένη σκέψη του Πλάτωνα σύμφωνα με την οποία η γνώση του

κόσμου δεν μπορεί να συγκροτηθεί παρά μόνο με καθολικές και αμετάβλητες

Ιδέες οδήγησε στη σύγχρονη επιστημονική σκέψη, σύμφωνα με την οποία η

επιστημονική εξήγηση ενός φαινομένου πρέπει να αναχθεί σε επιστημονικούς

νόμους και αρχές.

4. Οι τομείς της ηθικής, της μεταφυσικής, της γνωσιολογίας, της λογικής και

της πολιτικής φιλοσοφίας, που περιλαμβάνονται στο πολύτομο έργο του

Πλάτωνα, αποτελούν το πρώτο καθολικό σύστημα στην ιστορία της

φιλοσοφίας.

11

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ (384 – 322 π.Χ.)

Έτεινε προς την καθολικότητα και διατύπωσε πρότυπα με βάση τον αφηρημένο

συλλογισμό.

Πλάτων =ιδεαλιστής. Πραγματεύεται την σχέση του ανθρώπου με τον κόσμο με

ένα καθαρά ιδεαλιστικό τρόπο, δίνοντας έμφαση στην έρευνα της ανθρώπινης

ψυχής. Μεταφυσική έρευνα.

Αριστοτέλης =ρεαλιστής, πραγματιστής. Διερευνά τη φύση του κόσμου για

χάρη του ανθρώπου, σε μια εξαιρετικά επιστημονική και πραγματιστική

προσέγγιση και γίνεται ο ιδρυτής της λογικής επιστήμης και εισηγητής ενός είδους

ψυχολογικής ηθικής. Συστηματική παρατήρηση της φύσης και εμπειρική έρευνα.

Μελετά τη γνώση όχι για χάρη της γνώσης, όπως ο Πλάτωνας, αλλά για

πρακτικούς σκοπούς.

Η θεωρία περί ενός ιδανικού κόσμου των Ιδεών είναι παράλογη.

Ο κόσμος των φαινομένων είναι ο απόλυτα αληθινός.

ΚΑΘΟΛΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ή ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ (τελικές εξετάσεις του

2009)

Ο Αριστοτέλης αποστασιοποιείται από την πλατωνική μεταφυσική και

στρέφεται προς την παρατήρηση της φύσης και την εμπειρική έρευνα.

Δημιούργησε μια ενιαία, σφαιρική και πλούσια εικόνα του φυσικού

κόσμου αναλύοντας και ταξινομώντας μεθοδικά ένα πλήθος από

ετερογενή και σύνθετα δεδομένα.

12

ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΓΝΩΣΗ

ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ

φυσική (βιολογία, φυσικές επιστήμες,

μετεωρολογία, αστρονομία, ψυχολογία)

μεταφυσική ή θεολογία

μαθηματικά (αριθμητική, γεωμετρία,

οπτική, αρμονική, μηχανική)

ΠΡΑΚΤΙΚΗ πολιτική, ηθική και οικονομικά

ΠΟΙΗΤΙΚΗ ρητορική και τέχνη

Ιδρυτής της λογικής επιστήμης (λογική = το Όργανον)

Φημίζεται για την ανακάλυψη της Συλλογιστικής ή της θεωρίας της

αξιωματικής παραγωγικής απόδειξης.

Η μεταφυσική θεωρία του Αριστοτέλη, η πρώτη φιλοσοφία, προσπαθεί να

βελτιώσει την αντίληψη που έχουμε για τον κόσμο.

1. Τα αντικείμενα της ορθής γνώσης, οι ιδέες ή τα είδη, δεν υπάρχουν ως

ανεξάρτητα όντα σ’ έναν υπερβατικό κόσμο, αλλά ενυπάρχουν, είναι σύμφυτες,

σε όλα τα επιμέρους πράγματα της φύσης (έννοια της σύμφυτης μορφής).

Όλα τα πράγματα της φύσης μπορούν να αναλυθούν να ύλη και είδος:

Ύλη : η δύναμη της ανάπτυξης διαφόρων πραγμάτων

Είδος : η πραγματική τους ουσία, η ενέργεια, η εντελέχεια τους.

2. Θεωρία της αιτιότητας: όλα τα πράγματα της φύσης, έμψυχα και άψυχα,

γεννιούνται με τη συνδρομή 4 αιτιών ή αρχών (τελικές εξετάσεις του 2009):

1. το υλικό αίτιο (που δίνει την ύλη)

2. το μορφικό αίτιο (που δίνει τη μορφή)

3. το ποιητικό αίτιο (που δίνει την κίνηση)

4. το τελικό αίτιο (που δίνει το σκοπό)

3. Η κίνηση ή η μεταβολή των πραγμάτων είναι η πορεία πραγμάτωσης ή τελείωσης

(εντελέχειας) της μορφής τους από το στάδιο του «δυνάμει όντος» στο στάδιο του

«ενεργεία όντος», από τη δύναμη στην ενέργεια. Κατά την κίνηση αυτή από το

δυνητικό στο πραγματικό, η ύλη είναι το κινούμενο και το είδος το κινούν. Με

13

αυτήν την διπλή έννοια των πραγμάτων της φύσης, τη δυνητική και την

πραγματική, απαντά στο δίλημμα της προσωκρατικής φιλοσοφίας: γίγνεσθαι ή

είναι, δηλ. στο πρόβλημα της κίνησης.

4. Η πρώτη αιτία κάθε κίνησης ή μεταβολής είναι ο θεός, το οποίο είναι είδος χωρίς

ύλη –τέλειο, ακίνητο, καθαρή ενέργεια- μόνο νους. Η ενέργειά του είναι η νόηση

και η παρατήρηση (θεωρία) του ίδιου του εαυτού του.

Η θεωρία του Αριστοτέλη περί ηθικής

Σωκράτης : αναζητούσε τα απόλυτα ηθικά πρότυπα

Πλάτων : μεταφυσική προσέγγιση των ηθικών αξιών

Αριστοτέλης : χρησιμοποιεί μια πραγματιστική-τελεολογική προσέγγιση της

ηθικής. Με ποιο τρόπο θα επηρεασθεί θετικά η συμπεριφορά του ανθρώπου,

ώστε αυτός να γίνει ευτυχής (ψυχολογική ηθική).

Θεωρία της μεσότητας: κάθε αρετή είναι το μέσον ή μεσότητα μεταξύ δύο άκρων ή

ελαττωμάτων, της υπερβολής και της ελλείψεως (υπήρξε ως θέμα τουλάχιστον 3

φορές σε παλιότερες εξετάσεις)

Οι αρετές χωρίζονται σε διανοητικές και ηθικές. Η ευδαιμονία επιτυγχάνεται με την

άσκηση κυρίως των διανοητικών αρετών, γιατί έτσι επιτυγχάνεται η ενατένιση της

αλήθειας και του ύψιστου αγαθού.

14

3.1.3 Μετα-αριστοτελική φιλοσοφία. Ατομικιστική περίοδος της ελληνικής

φιλοσοφίας (322 π.Χ. – 529 μ.Χ.)

Τα κύρια χαρακτηριστικά της περιόδου της μετα-αριστοτελικής φιλοσοφίας:

Η φιλοσοφία στρέφεται προς τον ατομικισμό και σημειώνει τις μεγαλύτερες

επιδόσεις της στον κλάδο της ηθικής.

Διαπιστώνεται την περίοδο αυτή τάσεις εκλεκτισμού ή συγκρητισμού (δηλ.

τάσεις συγχώνευσης παλιότερων θεωριών με διάφορα θρησκευτικά μυστικιστικά

δόγματα και δεισιδαιμονίες).

Αιτία της ριζικής τροπής της φιλοσοφίας προς τον ατομικισμό είναι η «κρίση της

πόλεως».

Κέντρο της ελληνικής φιλοσοφίας δεν είναι πλέον η Αθήνα, αλλά άλλες πόλεις

όπως η Αλεξάνδρεια.

Δεν έχουμε να κάνουμε πλέον με προσωπικότητες αλλά με φιλοσοφικά ρεύματα ή

φιλοσοφικές τάσεις, που συγκροτούν σχολές.

Οι Κυνικοί (Διογένης)

Όλες οι κοινωνικές συμβάσεις και οι ανθρώπινες αξίες και φιλοδοξίες είναι

περιττές.

Η ευδαιμονία μπορεί να επιτευχθεί μόνο με μια ζωή απλή και φυσική, όμοια

με αυτή των ζώων.

Διακήρυσσαν την απαλλαγή των ανθρώπων από τα δεσμά της πόλης-

κράτους και των ιδανικών της.

Διογένης διασημότερος εκπρόσωπος των Κυνικών

Οι Κυνικοί δε δημιούργησαν ποτέ σχολή.

15

Ο Σκεπτικισμός (Πύρρων ο Ηλείος)

Δεν δημιούργησε ποτέ σχολή.

Πίστευαν ότι η ορθή γνώση της φύσης των πραγμάτων δεν αποκτιέται μέσω της

εμπειρία του ορατού κόσμου, διότι οι αισθήσεις και η νόηση μας εξαπατούν

(θεωρίες Παρμενίδη και σοφιστών).

Για να φτάσει κανείς στην ευδαιμονία πρέπει να αμφισβητεί τις δοξασίες

των ανθρώπων, και των φιλοσόφων, να μην δεσμεύεται από οποιαδήποτε

άποψη, να απέχει από γνώμη, να εκφέρει γνώμη μόνο για τις προσωπικές

του εμπειρίες.

Αυτή η στάση:

Ανακουφίζει τους ανθρώπους από το γεγονός ότι δε γνωρίζουν την

πραγματικότητα,

Τους απαλλάσσει από το δογματισμό

Τους προτρέπει να ζουν σύμφωνα με τη φύση χαρίζοντας τους την

πνευματική γαλήνη, την αταραξία, που είναι η υπέρτατη αρετή.

Η Επικούρεια Σχολή ή Κήπος (Επίκουρος)

Ιδρυτής ήταν ο Επίκουρος.

Η ευδαιμονία συνίσταται στη ψυχική ηρεμία (αταραξία) και επιτυγχάνεται με

την αναζήτηση της ηδονής.

Ηδονή πλήρης απουσία πόθου και πόνου (απονία), σωματική υγεία και

ψυχική ηρεμία (στατική ηδονή, ηδονή καταστηματική)

Σκοπός: να απαλλάξουν τους ανθρώπους από οδυνηρές σκέψεις που απειλούν

να τους καταστρέψουν τη ψυχική και σωματική ηρεμία.

Συστάσεις για απαλλαγή από την ψυχική και σωματική οδύνη:

πρέπει να υπάρχει σύνεση και σοβαρότητα

αποχή από δημόσιες, οικογενειακές και συζυγικές υποχρεώσεις

μια ζωή όσο το δυνατό πιο φυσική και αυτάρκη με περιορισμό των αναγκών

στο ελάχιστο.

16

Ήθελαν να εξαλείψουν:

το φόβο για τους Θεούς

το φόβο για το θάνατο και τη μεταθανάτια ζωή

Η επιστημονική τους θεωρία βασιζόταν στις υλιστικές θεωρίες των

ατομικών φιλοσόφων και κυρίως αυτή του Δημόκριτου.

Το σύμπαν είναι υλικό και διέπεται από ένα μηχανικό νόμο ή την τύχη,

γεγονός που αποκλείει κάθε ανάγκη θεϊκής ενέργειας στη φύση.

Η ψυχή είναι υλική και θνητή, διότι αποτελείται από λεπτά άτομα, τα οποία

διαλύονται όταν εγκαταλείψουν το σώμα, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει

ζωή πέρα από το θάνατο.

Η Στωική Σχολή (Ζήνων)

Ιδρυτής ήταν ο Ζήνων.

Η ευδαιμονία βρίσκεται στην προσπάθεια να φτάσει κανείς στη αρετή.

Η αρετή είναι το μόνο αγαθό. Όλα τα άλλα –καταγωγή, πλούτος, κοινωνική

θέση- είναι «αδιάφορα»

Η αρετή συνίσταται στο να ζει κανείς σύμφωνα με τη φύση, πράγμα που

σήμαινε σύμφωνα με τη λογική.

Στωική μεταφυσική:

1. Η φύση διέπεται από τη λογική ή το νου ενός ανώτερου, αγαθού και σοφού

όντος, του θεού.

2. Ο θεός με τη μορφή πύρινου πνεύματος (θεωρία Ηράκλειτου) και με αυστηρή

νομοτέλεια χαρίζει αρμονία στη φύση.

3. Κάθε άνθρωπος έχει λογική, οπότε μπορεί να ρυθμίσει τη ζωή του και να ζήσει

σε αρμονία με τους συνανθρώπους του, καθώς είναι παιδιά του ίδιου θεού.

4. Αυτό που αντιτίθεται στη λογική είναι τα πάθη.

5. Πρέπει λοιπόν ο άνθρωπος να παραμένει απαθής, να απέχει από τα πάθη.

17

6. Επίσης να επιδεικνύει αταραξία, ελέγχοντας τα αισθήματα του και υπομένοντας

τον πόνο και την δυστυχία, ως μέρος του πεπρωμένου του (ειμαρμένη).

7. Ό,τι συμβαίνει είναι προκαθορισμένο από τη μοίρα.

Ο Νεοπλατωνισμός (Πλωτίνος)

Κύριος εκπρόσωπος ήταν ο Πλωτίνος.

Σκοπός του ανθρώπου είναι βοηθήσει τη ψυχή του να επανέλθει, μετά το

θάνατο, στην αρχική της κατάσταση σε έναν ανώτερο κόσμο, μέσα από την

ανάταση και την ομοίωσή της προς το Θεό.

Το φιλοσοφικό σύστημα των Νεοπλατωνικών διδάχτηκε επί τρεις αιώνες έως το

529 μ.Χ. όταν με διάταγμα του Ιουστινιανού έκλεισε η σχολή τους στην Αθήνα.

Η ελληνική φιλοσοφία υπάγεται πλέον στο χριστιανισμό.

18

ΜΕΤΑ-ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ – ΑΤΟΜΙΚΙΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

ΣΚΕΠΤΙΚΙΣΤΕΣ –

ΠΥΡΡΩΝ τάση-

ρεύμα, δε

δημιούργησε σχολή

Οι αισθήσεις και η νόηση μας εξαπατούν. Ο

άνθρωπος να απέχει από γνώμη και να εκφέρει

άποψη μόνο για τις δικές του εμπειρίες. Τους

προτρέπει να ζουν σύμφωνα με τη φύση χαρίζοντας

τους την πνευματική γαλήνη, την αταραξία, που

είναι η υπέρτατη αρετή

ΣΤΩΙΚΟΙ - ΖΗΝΩΝ Η ευδαιμονία βρίσκεται στην προσπάθεια να

φτάσει κανείς στη αρετή. Η αρετή είναι το μόνο

αγαθό. Όλα τα άλλα –καταγωγή, πλούτος, κοινωνική

θέση- είναι «αδιάφορα». Η αρετή συνίσταται στο να

ζει κανείς σύμφωνα με τη φύση, πράγμα που

σήμαινε σύμφωνα με τη λογική. Αυτό που

αντιτίθεται στη λογική είναι τα πάθη. Ο

άνθρωπος πρέπει να παραμένει απαθής, να

απέχει ολοκληρωτικά από τα πάθη.

ΕΠΙΚΟΥΡΙΟΙ -

ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ

Η ευδαιμονία επιτυγχάνεται με την αναζήτηση

της ηδονής, πλήρη απουσία πόνου και πόθου, αλλά

σωματική και ψυχική ηρεμία. Σκοπός: να

απαλλάξουν τους ανθρώπους από οδυνηρές

σκέψεις που απειλούν να τους καταστρέψουν τη

ψυχική και σωματική ηρεμία.

ΚΥΝΙΚΟΙ –

ΔΙΟΓΕΝΗΣ – τάση,

δε δημιούργησε

σχολή

Όλες οι κοινωνικές συμβάσεις, αξίες και φιλοδοξίες

είναι περιττές. Η ευδαιμονία επιτυγχάνεται μόνο

με μια ζωή όσο το δυνατόν πιο απλή και φυσική,

όπως αυτή των ζώων.

ΝΕΟΠΛΑΤΩΝΙΣΜΟΣ-

ΠΛΩΤΙΝΟΣ

Σκοπός του ανθρώπου να βοηθήσει τη ψυχή του να

επανέλθει, μετά το θάνατο, στην αρχική της

κατάσταση σε έναν ανώτερο κόσμο, μέσα από την

ανάταση και την ομοίωσή της προς το Θεό.

19

ΚΥΡΙΕΣ ΠΕΡΙΟΔΟΙ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ

1. Προσωκρατικοί φιλόσοφοι. Κοσμολογική περίοδος (585-μέσα 5ου αι. π.Χ.)

Η ελληνική φιλοσοφία ασχολείται αποκλειστικά με το μεταφυσικό πρόβλημα

της φύσης και της γένεσης του κόσμου.

Οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι στην Ιωνία και στην Κ. Ιταλία και Σικελία είναι οι

πρώτοι που επιχείρησαν να εξηγήσουν τη φύση με βάση την ορθολογική

και κριτική σκέψη και με καθαρά φυσικούς κι όχι υπερφυσικούς όρους,

φυσικοί φιλόσοφοι.

Σημειώνονται έτσι οι πρώτες πρόοδοι στη μεταφυσική και στη

γνωσιολογία.

2. Σωκράτης, Πλάτωνας, Αριστοτέλης. Ανθρωποκεντρική περίοδος (μέσα 5ου-

322 π.Χ.) - Αθήνα

Το ενδιαφέρον της ελληνικής φιλοσοφίας μετατοπίζεται από το φυσικό κόσμο

στον άνθρωπο.

Ο Σωκράτης ασχολείται με καθαρά ηθικά ζητήματα θεμελιώνοντας έτσι την

ηθική. Με την επαγωγική μέθοδο επιχειρηματολογίας συμβάλει στη γένεση της

λογικής και καθιερώνει την αφηρημένη σκέψη.

Οι Πλάτωνας και Αριστοτέλης επιχειρούν να συλλάβουν τη φύση της σχέσης

του ανθρώπου με τον κόσμο, συγκροτώντας καθολικά φιλοσοφικά συστήματα.

Ο Πλάτωνας πραγματεύεται τη σχέση του ανθρώπου με τον κόσμο με έναν

καθαρά ιδεαλιστικό τρόπο, δίνοντας έμφαση στην έρευνα της ανθρώπινης

ψυχής.

Ο Αριστοτέλης διερευνά τη φύση του κόσμου για χάρη του ανθρώπου, σε μια

εξαιρετικά πραγματιστική και επιστημονική προσέγγιση, και γίνεται ο ιδρυτής

της λογικής επιστήμης και ενός είδους ψυχολογικής ηθικής.

3. Μετα-αριστοτελική φιλοσοφία. Ατομικιστική περίοδος (322 π.Χ.-6ος αι. μ.Χ.)

Η ελληνική φιλοσοφία στρέφεται προς τον ατομικισμό, επικεντρώνοντας

αποκλειστικά στα ηθικά προβλήματα της ανθρώπινης ζωής και

συμπεριφοράς.

Σημειώνονται οι μεγαλύτερες επιδόσεις στην ηθική ενώ η θεωρητική και

επιστημονική έρευνα στο πλαίσιο της φιλοσοφίας περνά σε δεύτερη μοίρα,

εξυπηρετώντας την ηθική.

20

Αιτία της ριζικής τροπής της φιλοσοφίας προς τον ατομικισμό είναι η «κρίση

της πόλεως».

Κέντρο της ελληνικής φιλοσοφίας δεν είναι πλέον η Αθήνα, αλλά άλλες πόλεις

όπως η Αλεξάνδρεια.

Δεν έχουμε να κάνουμε πλέον με προσωπικότητες αλλά με φιλοσοφικά

ρεύματα ή φιλοσοφικές τάσεις, που συγκροτούν σχολές.

Τα πιο αντιπροσωπευτικά φιλοσοφικά ρεύματα είναι των Κυνικών,

Σκεπτικιστών, Επικούρειων, Στωικών και Νεοπλατωνικών.

Εκδηλώνονται τάσεις εκλεκτισμού, που γίνονται πιο έντονες με το τέλος της

αρχαιότητας, οπότε η ελληνική φιλοσοφία κυριαρχείται από ανατολικά

θρησκευτικά δόγματα και δεισιδαιμονίες, πριν υποκύψει στο χριστιανισμό.

21

Ενότητα 3.2 – ΕΠΙΣΤΗΜΗ

3.2.1 Εισαγωγή

Τρία κύρια στάδια στη διαδικασία γένεσης της επιστήμης στην αρχαία Ελλάδα

1. στάδιο: (Προσωκρατικοί – επιστήμονες)

υποστήριξαν τη δυνατότητα της επιστημονικής έρευνας και συζήτησης και

εγκαινίασαν τη συνήθεια της κριτικής συζήτησης των διαφόρων επιστημονικών

θεωριών

2. στάδιο: διαμόρφωσαν θεμελιώδεις αρχές μεθοδολογίας για την εξήγηση των

φαινομένων της φύσης

εφαρμογή των μαθηματικών στην έρευνα των φυσικών φαινομένων -

Πλάτωνας

συστηματική παρατήρηση και λεπτομερής εμπειρική έρευνα - Αριστοτέλης και

γιατροί-συγγραφείς Ιπποκράτειας Συλλογής

προσεκτική, επιστημονική έρευνα με τη χρήση της αξιωματικής παραγωγικής

μεθόδου συλλογισμού - Αριστοτέλης

3. στάδιο: οι μεθοδολογικές αρχές του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη εφαρμόστηκαν

στην πράξη δημιουργώντας μια επιστημονική ειδίκευση και μόνιμα επιτεύγματα

σε διάφορα πεδία επιστημονικών ερευνών.

3.2.2 Μαθηματικά

Ιπποκράτης από τη Χίο: διάφορες παραγωγικές μέθοδοι συλλογισμού για να

φτάσει σε αυστηρές μαθηματικές αποδείξεις γεωμετρικών προβλημάτων.

Εύδοξος: θεωρία των αναλογιών

Ευκλείδης: Αξιωματική παραγωγική μέθοδος συλλογισμού

Η απόδειξη βασίζεται σε σαφή και ενιαία κριτήρια και

σε σταθερές βάσεις για τα μαθηματικά.

Στοιχεία πρότυπο βιβλίο γεωμετρίας.

Ευκλείδεια γεωμετρία κάθε μαθηματική απόδειξη αρχίζει με ορισμούς,

αξιώματα και αιτήματα, βασικές προτάσεις, μη αποδείξιμες και αποδεκτές εξ

22

αρχής. Στη συνέχεια με μια σειρά παραγωγικών συλλογισμών αποδεικνύονται

τα θεωρήματα.

Αρχιμήδης ο Συρακούσιος: άλγεβρα, αριθμητική, επιπεδογεωμετρία,

στερεομετρία.

Οι γεωμετρικές του ανακαλύψεις συνδέονται με τη μέτρηση του κύκλου και των

κωνικών τομών, της σφαίρας, του κώνου, του κυλίνδρου

Ψαμμίτης : σύγγραμμα στο οποίο πραγματεύεται ένα δεκαδικό σύστημα

αρίθμησης όπου υπερβολικά μεγάλοι αριθμοί, μπορούσαν να εκφραστούν με

βάση τον αριθμό 10.000 στο τετράγωνο., όπως εμείς χρησιμοποιούμε το 10.

Απολλώνιος: θεωρία κώνων.

η έλλειψη, η παραβολή και υπερβολή μπορούν να προέλθουν από την τομή

ενός και μόνο κώνου (Κωνικά)

Ίππαρχος, εγκαινίασε τη χρήση τριγωνομετρικών μεθόδων στην αστρονομία

Μενέλαος: σφαιρική τριγωνομετρία

3.2.3 Αστρονομία

Εύδοξος: θεωρία των ομόκεντρων σφαιρών με τη γη στο κέντρο ακίνητη

(γεωκεντρικό σύστημα)

Αρίσταρχος: πρώτη ηλιοκεντρική θεωρία

Απολλώνιος: θεωρία των εκκέντρων και επικύκλων

Ίππαρχος: πατέρας της αστρονομίας

Επέκτεινε τη θεωρία των εκκέντρων και επικύκλων του Απολλώνιου

εφαρμόζοντας δικές τους τριγωνομετρικές μεθόδους, με τις οποίες καθόρισε τις

βασικές παραμέτρους της κίνησης του Ήλιου και Σελήνης

Ανακάλυψε το φαινόμενο της μετάπτωσης των ισημεριών

Κατάρτισε τον πρώτο πλήρη κατάλογο απλανών αστέρων

Πτολεμαίος: εξύψωσε τη θεωρία του γεωκεντρικού συστήματος στο πληρέστερο

αστρονομικό σύστημα της αρχαιότητας.

23

Μαθηματική Σύνταξις: μια τεράστια σύνθεση όλων των αστρονομικών γνώσεων

έως τότε. Επικράτησαν επί 1.500 χρόνια, έως τον Κοπέρνικο.

3.2.4 Φυσική και εφαρμοσμένη μηχανική

Αρχιμήδης ο Συρακούσιος: μαθηματικός, φυσικός, εφαρμοσμένη μηχανική

θεμελιωτής του κλάδου της φυσικής

ανακάλυψη βασικής αρχής υδροστατική (άνωση, γνωστή ως αρχή του

Αρχιμήδη)

ανακάλυψη βασικής αρχής στατική, νόμος του μοχλού

εφαρμοσμένη μηχανική:

η έλιξ και ο κοχλίας (προϋποθέτουν μαθηματική κατασκευή)

ατέρμων κοχλίας (συνδυασμός κοχλία και οδοντωτού τροχού, δηλ.

γραναζιού)

τρίσπατο (σύνθετη τροχαλία ή πολύσπαστο)

ελικοειδή αντλία νερού (Αρχιμήδειος έλιξ)

πολεμικές και ανυψωτικές μηχανές (καταπέλτες και γερανοί)

Κτησίβιος ο Αλεξανδρέας, μηχανικός:

υδραυλικό ρολόι ή κλεψύδρα

ύδραυλις (αντλία νερού)

«πυροσβεστικές μηχανές»

βαλίστρα

Ήρων ο Αλεξανδρεύς, υδρομηχανική:

σίφων

ήρωνος κρήνη

υδραυλικό αρμόνιο

μικροσκοπική ατμομηχανή

διόπτρα – θεοδόλιχος, χωροβάτης, κυκλόμετρο

24

ΦΥΣΙΚΗ – ΟΠΤΙΚΗ

Ευκλείδης και Ήρων θεμελιώδεις αρχές της οπτικής, όπως η ευθύγραμμη

διάδοση και η διάθλαση του φωτός.

Αρχιμήδης βασικοί νόμοι διάθλασης φωτός

Πτολεμαίος περί Οπτικής: επιβεβαίωσε τις αρχές της ανάκλασης και της

διάθλασης

3.2.5 Γεωδαισία και γεωγραφία

Ερατοσθένης: υπολόγισε το μήκος της περιφέρειας της γης και διαίρεσε τη γη σε

βόρειο και νότιο ημισφαίριο. Έργο του τα Γεωγραφικά΄

Ίππαρχος: κατάρτισε ένα πίνακα όπου η θέση των κυριότερων πόλεων

προσδιοριζόταν από τη άποψη του γεωγραφικού μήκους και πλάτους τους.

Στράβων: Γεωγραφικά: 17 βιβλία, που περιέχουν λεπτομερή σύνθεση των μέχρι

τότε γεωγραφικών γνώσεων.

Ήρων: εδραίωσε τη γεωδαισία ως επιστήμη, έργο του «περί διόπτρας»

3.2.6 Ιατρική

1 η περίοδος της αρχαίας ελληνικής ιατρικής (6 ος αι. π.Χ.-αρχές 3 ου αι. π.Χ.)

ίδρυση ιατρικών σχολών σε διάφορες ελληνικές πόλεις, πιο γνωστές της Κνίδου

και της Κω.

Ιπποκράτειος συλλογή: μνημειώδες έργο που περιλαμβάνει περίπου 60

πραγματείες, τα αρχαιότερα επιστημονικά ιατρικά συγγράμματα.

Καμία από τις πραγματείες δεν ανήκει στο Ιπποκράτη

Συγκεντρώθηκαν και καταγράφηκαν στις αρχές του 3ου αι. π.Χ. αλλά

προέρχονται από διάφορες εποχές, κυρίως μεταξύ 430-330 π.Χ.

Είναι ανομοιογενής, δεν πρόκειται περί «ιπποκρατικής ιατρικής»

Παρουσιάζουν μια σειρά από επιτεύγματα:

Ένα βαθιά επιστημονικό πνεύμα, απαλλαγμένο από τη δεισιδαιμονία,

τη θρησκεία και τα φιλοσοφικά δόγματα, που είχαν εισβάλλει στην ιατρική

τον 6ο και τον 5ο αι. π.Χ. Αναγνωρίζεται ότι κάθε ασθένεια έχει ένα φυσικό

αίτιο, που πρέπει να διακρίνεται από το σύμπτωμα ή από υπερφυσικά αίτια.

Πρέπει η ιατρική να βασιστεί αποκλειστικά στο σύνολο των γνώσεων που 25

είχαν αποκτηθεί έως τότε από την πείρα και τη λεπτομερή καταγραφή και

συστηματική παρατήρηση των ασθενειών.

Σημαντικές πρόοδοι σε: γενική παθολογία, οφθαλμολογία, μαιευτική,

γυναικολογία, χειρουργική, αιτιολογία, διαγνωστική και προγνωστική,

διαιτητική, φαρμακολογία και θεραπευτική, ειδική νοσολογία και

εμβρυολογία.

«Ορκος του Ιπποκράτη»: υψηλά ηθικά πρότυπα με την εμφάνιση του

κλάδου της ιατρική ηθικής.

2 η περίοδος της αρχαίας ελληνικής ιατρικής (αρχές 3 ου αι. π.Χ. – τέλη 2 ου αι.

μ.Χ.) αλεξανδρινή και ελληνορωμαϊκή περίοδος

Αλεξανδρινή περίοδος

Το έργο του Αριστοτέλη στο τομέα της βιολογίας και οι μελέτες του στην ανατομία

(της οποίας θεωρείται ιδρυτής) αποδείχτηκαν ανεκτίμητης αξίας

Η αλεξανδρινή ιατρική φημίζεται για τις προόδους της στην ανατομία

Ηρόφιλος :, έγραψε την πραγματεία «Περί Ανατομίας»

Ερασίστρατος: βιολόγος και γιατρός

Χάρη στις προόδους της ανατομίας άνοιξε ο δρόμος για πιο συστηματική ιατρική:

Ανακαλύφθηκε η αξία του καρδιακού χτύπου

Αναγνωρίστηκε ο εγκέφαλος ως έδρα της λογικής αλλά και ως κέντρο του

νευρικού συστήματος

Έγινε η διάκριση μεταξύ νεύρων και αγγείων και ερευνήθηκαν αγγειακό και

νευρικό σύστημα

Μελετήθηκαν τρία σημαντικά συστήματα

Το πεπτικό

Των αδένων

Το αναπαραγωγικό

26

Ελληνορωμαϊκή περίοδος

1. Γαληνός : γιατρός και βιολόγος, διετέλεσε και γιατρός της ρωμαϊκής

αυτοκρατορικής αυλής.

2. Επιχείρηση να συστηματοποιήσει την ιατρική στο πολύτομο έργο του, που

περιελάμβανε 100 συγγράμματα και κάλυπτε όλους τους ιατρικούς κλάδους.

3. Το έργο του επηρέασε την ιατρική έως το 16ο αι. και αποτέλεσε την πηγή

όλης της μετέπειτα ιατρικής.

4. Ακολουθεί την Ιπποκράτειο Συλλογή αλλά πρωτοτυπεί στους τομείς της

ανατομίας και της φυσιολογίας.

5. Εξαίρετος ανατόμος και χειρουργός, επιβεβαίωσε με ενδελεχή πειράματα

ανατομίας σε ζώα πολλές από τις λειτουργίες των οργάνων και κυρίως του

νευρικού συστήματος.

6. Αυτό τον οδήγησε στη διαμόρφωση δικού του συστήματος και τον κατέστησε

ιδρυτή της φυσιολογίας.

27