วารสาร

บณฑตศกษาปรทรรศน ISSN 1905-1603 ๏ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

วดมหาธาตฯ ทาพระจนทร เขตพระนคร กรงเทพฯ ๑๐๒๐๐ โทรศพท และ โทรสาร : ๐-๒๒๒๒-๐๖๘๐

เวบไซต: http:// gds.mcu.ac.th และ http:// gjn.mcu.ac.th เฟสบคแฟนเพจ: www.facebook.com/gds.mcu จดหมายอเลกทรอนกส: eaku_ch77@hotmail.com

ขอมลและความเหนในบทความเหลานเปนของผเขยนบทความ

คณะบรรณาธการวารสารไมจ าเปนตองเหนดวยเสมอไป

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม – สงหาคม ๒๕๕๘

วตถประสงค

๑. เพอสงเสรมการผลตผลงานทางวชาการและงานวจยดานพระพทธศาสนาและปรชญา ๒ เพอใหบรการทางวชาการดานพระพทธศาสนาและปรชญาแกสงคม ๓. เพอเปนเวทแลกเปลยนแนวคดทางพระพทธศาสนาและปรชญา ๔. เพอประชาสมพนธกจกรรมของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย กรรมการทปรกษา

๑. พระพรหมบณฑต (ประยร ธมมจตโต), ศ.ดร., ราชบณฑตกตตมศกด ๒. พระสธวรญาณ (ณรงค จตตโสภโณ), รศ.ดร. ๓. พระราชวรเมธ (ประสทธ พรหมรส), ดร. ๔. พระราชวรมน (พล อาภากโร), ดร. ๕. พระศรคมภรญาณ (สมจนต สมมาปญโ ), รศ.ดร. ๖. พระสธธรรมานวตร (เทยบ สร าโณ), ผศ.ดร. ๗. พระโสภณวชราภรณ (ไสว โชตโก) ๘. พระเมธธรรมาจารย (ประสาร จนทสาโร) ๙. ศาสตราจารยพเศษ จานงค ทองประเสรฐ ราชบณฑต ๑๐. ศาสตราจารยพเศษ อดศกด ทองบญ ราชบณฑต ๑๑. ผศ.ดร. สรพล สยะพรหม ๑๒. ดร. ทรงวทย แกวศร ๑๓. นายสนท ไชยวงศคต ๑๔. Mr.Kevin O’Sheehan ๑๕. Dr.John Giordano ๑๖. Mr.Savior Boluda

วารสาร บณฑตศกษาปรทรรศน

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม – สงหาคม ๒๕๕๘

คณะบรรณาธการฝายวชาการ

บรรณาธการ

พระมหาสมบรณ วฑฒกโร, ดร. มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

กองบรรณาธการ

๑. พระมหาหรรษา ธมมหาโส, รศ.ดร. มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๒. ศ.ดร.สมภาร พรมทา จฬาลงกรณมหาวทยาลย

๓. ศ.ดร.จานงค อดวฒนสทธ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

๔. ศ.ดร.วชระ งามจตรเจรญ มหาวทยาลยธรรมศาสตร

๕. รศ.ดร.สาเนยง เลอมใส มหาวทยาลยศลปากร

๖. รศ.ดร.สมทธพล เนตรนมตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๗. ผศ.ดร.มนตร สระโรจนานนท มหาวทยาลยธรรมศาสตร ๘. ผศ.ดร.ปรตม บญศรตน มหาวทยาลยเชยงใหม ๙. ผศ.ดร.ชาญณรงค บญหนน มหาวทยาลยศลปากร

๑๐. ผศ.ดร.วฒนนท กนทะเตยน มหาวทยาลยมหดล

๑๑. ผศ.ดร.ประพนธ ศภษร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๑๒. ดร.วรชาต นมอนงค มหาวทยาลยอสสมชญ

คณะบรรณาธการฝายบรหาร

บรรณาธการบรหาร

ผศ.ดร.ประพนธ ศภษร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

ผชวยบรรณาธการฝายบรหาร ๑. พระมหาทว มหาปญโ , ผศ.ดร. ๒. พระมหากฤษณะ ตรโณ, ผศ.ดร. ๓. พระมหาสทศน ตสสรวาท ๔. พระมหาสนต ธรภทโท, ดร. ๕. พระมหาพรชย สรวโร, ดร. ๖. ผศ.ดร.แมชกฤษณา รกษาโฉม ๗. ผศ.รงษ สทนต ๘. ดร.ศศวรรณ กาลงสนเสรม

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม – สงหาคม ๒๕๕๘

ฝายตรวจทานและพสจนอกษร

๑. ผศ.รงษ สทนต ๒. ดร.บญเลศ โอฐส ๓. ดร.ศศวรรณ กาลงสนเสรม ๔. ดร.ตวงเพชร สมศร ๕. นายสงวร ออนสนท ๖. นายสชญา ศรธญญภร

ฝายสมาชก ๑. พระมหาสนต ธรภทโท, ดร. ๒. พระมหาธนวฒ โชตธมโม

๓. พระเสถยร สทธสทโธ ๔. นายสมคด เศษวงศ ๕. นางสาวน าทพย พรพฒนานคม ๖. นางสาวกนกพร เฑยรทอง

๗. นายไพฑรย อทยคาม ๘. นางสาวนภาพร เอยงชยภม

ฝายตางประเทศ ๑. พระมหาหรรษา ธมมหาโส, รศ.ดร. ๒. พระมหาสมบรณ วฑฒกโร, ดร.

๓. พระมหาทว มหาปญโ , ผศ.ดร. ๔. พระมหาราชน กตตปาโล ๕. Ven. Piyarattana

ฝายบนทกขอมล ๑. พระมหาธนวฒ โชตธมโม ๒. นายสงวร ออนสนท ๓. นายภพปภพ เทพธาน ๔. นายเดชฤทธ โอฐส

ออกแบบปก: นางจฬารตน วชานาต จดรปเลม: นางสาวสรยพร แซเอยบ

ผชวยบรรณาธการและประสานงาน: นายอดม จนทมา

โรงพมพ: โรงพมพมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย กรงเทพมหานคร จ านวนทตพมพ ๕๐๐ เลม

ก าหนดระยะเวลาตพมพ: ปละ ๓ ฉบบ คอ ฉบบท ๑ มกราคม-เมษายน ฉบบท ๒ พฤษภาคม-สงหาคม ฉบบท ๓ กนยายน-ธนวาคม

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม – สงหาคม ๒๕๕๘

สมครสมาชกหรอตดตอท:

คณอดม จนทมา โทรศพท ๐๘๗-๙๙๙-๗๕๒๙ สานกงานวารสารบณฑตศกษาปรทรรศน หอง A 402 อาคารเรยนรวม ช น ๔ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ตาบลลาไทร อาเภอวงนอย จงหวดพระนครศรอยธยา eaku_ch77@hotmail.com

หมายเหต:- จาหนายฉบบละ ๔๐ บาท

อตราคาสมาชกปละ ๑๐๐ บาท (๓ ฉบบ)

สาขาวชาทรบพจารณาตพมพ: สาขาวชาพระพทธศาสนา หรอสาขาวชาทเกยวของ หรอ บทความทมเน อหาสอดคลองกบพระพทธศาสนา

วธพจารณาบทความ:

๑. บทความทกบทความจะใชผทรงคณวฒตรวจและประเมนอยางนอย ๒ ทาน

๒. บทความจากผนพนธภายในจะไดรบการพจารณาจากผทรงคณวฒภายนอก สวนบทความจากภายนอกจะไ ดรบการพจารณาจากผทรงคณวฒภายใน และผทรงคณวฒทกทานไมม สวนไดสวนเสยกบผเขยนบทความ

๓. บทความทไดรบการตพมพในวารสารฉบบน ไดผานการพจารณาจากผทรงคณวฒแลว

[ก]

สารจากอธการบดสารจากอธการบด

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ไดผลตวารสาร

เกยวกบพระพทธศาสนาทมชอวา “วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน” ซงเปนวารสารทมคณภาพดานวชาการทางพระพทธศาสนา เปดโอกาสใหนกวชาการทวไป สงบทความวชาการ เพอเขารบการพจารณาจากคณะกรรมการ บทความทไดรบการพจารณาตพมพในวารสารน ถอวาเปนขอมลทางวชาการของมหาวทยาลย ทมประโยชนตอการพฒนาคณภาพการศกษา การบรการวชาการดานพระพทธศาสนา แกสงคม และการประยกตหลกธรรมทางพระพทธศาสนากบศาสตรสมยใหม อนเปนประโยชนตอการพฒนาประเทศชาตตอไป

สง ทพงตระหนกและพฒนาควบคไปกบวชาการ คอ ความมศลธรรม และจรรยาบรรณของความเปนนกวชาการแบบพทธ กลาวคอ ตองมการศกษาคนควาขอมลอยางละเอยดถงแหลงปฐมภม เคารพกฎกตกา และสทธของบคคลทเกยวของ พรอมทงรายงานผลการวจย และขอทคนพบตามความเปนจรงในเชงสรางสรรค วพากษวจารณอยบนฐานขอมล และหลกแหงเหตผล ทส าคญนกวชาการทางพระพทธศาสนาพงปลกศรทธามนคงในพระพทธศาสนา สรางสรรคงานเพอใหสามารถน าไปพฒนาประเทศชาต และ เทดทลไวซงสถาบนพระมหากษตรย

ขออนโมทนาทมงานจดท าวารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ทไดชวยกนผลตผลงานวชาการแกสงคม สรางองคความร บรณาการกบศาสตรสมยใหม ใหชาวโลกไดศกษา และน าไปใชประโยชนไดอยางกวางขวางสบไป

(พระพรหมบณฑต)

อธการบด

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

[ข]

บทบรรณาธการบทบรรณาธการ

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศนฉบบน เปนป ท ๑๑ ฉบบท ๒ ประจ าเดอน พฤษภาคม – สงหาคม ๒๕๕๘ ทางทมงานไดจดพมพบทความวจย บทความวชาการ และบทวจารณหนงสอของนกวชาการทางพระพทธศาสนารวม ๑๒ เรอง ซงนกวชาการแตละทาน ไดน าเสนอแนวคด และมมมองของตนอยางอสระ ประกอบกบหลกฐานขอมลทนาเชอถอ จงกลาวไดวา เนอหาสาระของวารสารฉบบนมคณภาพทางวชาการ อนจะน าไปสการสรางองคความรใหแกผอานอยางเพยงพอ ประกอบดวยนกวชาการดงตอไปน

พระสธธรรมานวตร (เทยบ สรญาโณ), ผศ.ดร., ผศ.ดร.วฒนนท กนทะเตยน และนายเดชฤทธ โอฐส ไดเสนอบทความวจยเรอง “ทศชาตชาดก: แนวคดและกระบวนการสรางจรยธรรมทางสงคม” ผลการวจยพบวา หลกจรยธรรมทปรากฏในทศชาตชาดก สามารถเชอมโยงพฤตกรรมเชงจรยธรรมและประยกตใชในสงคมปจจบนได โดยผานแนวทาง “บวร” คอ ความสมพนธระหวางบาน วด และโรงเรยน ทง ๓ อยางน จะชวยสงเสรมใหเดกและเยาวชนมพฒนาการทางดานคณธรรมจรยธรรมไดอยางเหมาะสม และลงตว

พระครปฐมวรวฒน, ดร. ผศ.ดร.ประยร สยะใจ และ ร.อ.หญงรตนมณ พนธมณ ไ ดน า เสนอบทความวจ ย เร อ ง "กระบวนการ พฒนาจตอาสาตามแนวพระพทธศาสนา" ผลการศกษาพบวา ปจจยดานจตลกษณะทางสงคมมความสมพนธกบพฤตกรรมการปรบตวตอวถชวตของผสงอาย ใน ๖ ดาน คอ ดานการมสวนรวมในครอบครว ดานการมสวนรวมในกจกรรมสวนรวม ดานพฤตกรรมการบรโภค ดานการออกก าลงกาย ดานการปฏบตตนในศาสนา และดานการสรางประโยชนตอสวนรวม

ดร.จฑามาศ วารแสงทพย และคณะ ไดเสนอบทความวจยเรอง“การศกษาผลของการปฏบตวปสสนากมมฏฐานตอระดบของความดนโลหต” ผลการศกษาพบวา กอนเดนจงกรมและหลงนง เปนระยะเวลาตดตอกนอยางละ ๓๐, ๔๕ และ ๖๐ นาทตามล าดบ มชพจร (P) เฉลยลดลงอยางมนยส าคญทางสถต ส าหรบกลมตวอยางกอนเดนจงกรมและหลงนงเปนระยะเวลาตดตอกนอยางละ ๔๕ นาท พบวา มคา Pulse pressure (ผลตางระหวาง SBP และ DBP) เฉลยลดลงอยางมนยส าคญทางสถต ส าหรบกลมตวอยางกอนเดนจงกรมและหลงนงเปนระยะเวลาตดตอกนอยางละ ๖๐ นาท พบวามคา SBP เฉลยลดลงอยางมนยส าคญทางสถต แสดงใหเหนวา การปฏบตวปสสนากรรมฐานสงผลในการชวยผปวยความดนโลหตสงไดจรง

ดร.วนชย สขตาม ไดน าเสนอบทความวจยเรอง “การพฒนาทนมนษยวถพทธในยคโลกาภวตน” ผลการวจยพบวา (๑) หลกพทธธรรมไดแก ภาวนา ๔ ไตรสกขา สปปรสธรรม ๗

[ค]

และจรต ๖ เปนตน สามารถผลกดนใหทนมนษยปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพและประสทธผล (๒) การพฒนาทนมนษยตามวถพทธ มปฏสมพนธกบบรบทของการพฒนาทงทางดานเศรษฐกจ สงคม การเมอง ในยคโลกาภวตน (๓) วธการพฒนาทรพยากรมนษยเชงพทธจะเปนไปตามหลกพทธธรรม คอ การมชวตอนประเสรฐ มปญญารความจรงตามความเปนจรง พฒนาตนเองใหมภพภมทดกวาเดม

นายสนทร สขทรพยทวผล ไดน าเสนอบทความเรอง “การแกไขผกระท าผดเชงพทธ” บทความนผเขยน ไดน าเสนอแนวทางแกไขผทกระท าผดโดยประยกตจากกระบวนการแกไขตามพระวนย คอ การประพฤตวฏฐานวธและการปลงอาบต และการประยกตจากพระสตร คอ การน าหลกธรรมส าคญทางพระพทธศาสนา ไดแก อรยสจ ๔ และไตรสกขา ๓ มาเปนเครองมอในการแกไขผกระท าผด ซงทง ๒ แนวทางตองภายใตเงอนไข ๓ ประการ ไดแก (๑) เงอนไขกระบวนการ (๒) เงอนไขคณธรรม และ (๓) เงอนไขความส าเรจ การศกษาทางดานศล สมาธและปญญา เปนการพฒนาคนและสงคมอยางรอบดาน

พระมหาวรเดช อธปญโ (จะปา) ไดน าเสนอบทความเรอง “ปญญาสชาดกฉบบเชยงใหม: ปรวรรต แปล และศกษาวเคราะห” บทความน ผเขยนไดน าเสนอการปรวรรต แปล และศกษาวเคราะหปญญาสชาดกฉบบเชยงใหม ซงถกแตงเปนภาษาบาล ราวป พ.ศ.๒๐๐๐-๒๒๐๐ ปญญาสชาดกเปนเรองราวในอดตบรพจรยาวตรของพระพทธเจาเมอครงเสวยพระชาตเปนพระโพธสตว มโครงสรางและการด าเนนเรองแตงเลยนแบบอรรถกถาชาดก สวนการแตงคาถาแตงตามแบบคาถาในพระไตรปฎก บางคาถาคดลอกมาจากพระไตรปฎก ปญญาสชาดกฉบบนมคณคาตอสงคมและวรรณกรรม

นางสาวศขรนทร แสงเพชร ไดเสนอบทความเรอง “ลกษณะการเชอมโยงความในกฎหมายตราสามดวงวาดวยกฎพระสงฆ” ผลการศกษาสรปไดวา การเชอมโยงความในกฎหมายตราสามดวงวาดวยกฎพระสงฆ ม ๖ ลกษณะ คอ (๑) การเชอมโยงความโดยการอางถงนนปรากฏ ๓ ลกษณะ (๒) การเชอมโยงความโดยการแทนท (๓) การเชอมโยงความโดยการละ (๔) การเชอมโยงความโดยการซ า (๕) การเชอมโยงความโดยการใชค าเชอม และ (๖) การเชอมโยงความโดยการใชค าศพท

พลตร วลลภ มณเชษฐา ไดเสนอบทความเรอง “ยทธศาสตรการเมองการปกครองของพญามงราย” ผลการศกษาสรปไดวา (๑) พญามงรายทรงใชยทธศาสตรเกยวกบการไดมาซงอ านาจ การรกษาอ านาจ และการใชอ านาจตลอดจนเปาหมายในการปกครองเพอใหบานเมองตงอยไดนาน และมความมนคงโดยการสรางเศรษฐกจสงคมใหมนคง การบญญตกฎหมายมงรายศาตร เพอเกดความเปนธรรม เปนระเบยบ และการท านบ ารงศาสนา เพอใชเปนสงยดเหนยวทางจตใจของคนในสงคม (๒) ปจจยภายในและปจจยภายนอกสงผลตอความส าเรจในการใช

[ง]

ยทธศาสตรการปกครองของพญามงราย ท าใหประชาชนมความพงพอใจ เชอมนและศรทธาในตวพระองค

นางฐตรตน วสษฐพลพงศ ไดน าเสนอบทความเรอง “ผลการใชรปแบบการเรยนรอยางมความสขเชงพทธบรณาการในการสอนนกเรยนชนประถมศกษาปท ๖ โรงเรยนวดสวนดอก จงหวดเชยงใหม” ผลการศกษาพบวา แนวคดและหลกการส าคญของการเรยนรอยางมความสข สอดคลองกบหลกสกขา ๓ และภาวนา ๔ ซงกระบวนการเรยนรน ม ๓ รปแบบตามหลกอทธบาท ๔, วฑฒธรรม ๔ และอรยสจ ๔ กระบวนการเรยนรเหลาน สงเคราะหไดกระบวนการเรยนร ๖ ขนตอน คอ ปลกใจใฝร เพยรรบากบน ตงมนใสใจ ใชดลยพนจแลกเปลยนความคดเหน เนนลงมอปฏบต และวดผลประเมนงาน

นายสรยา ค ากนะ ไดเสนอบทความเรอง “ปญญาสชาดก: ความขดแยงระหวางตวละคร” บทความน ผเขยนน าเสนอความขดแยงระหวางตวละครเปนความขดแยงของตวละครกบผอนในประเดนตางๆ ๕ ประเดน คอ (๑) ปญหาความขดแยงของตวละครระหวางเจานายกบลกนอง (๒) ปญหาความขดแยงของตวละครระหวางสามกบภรรยา (๓) ปญหาความขดแยงระหวางภรรยาหลายคนทมสามคนเดยวกนโดยขดแยงกนเพราะสาเหต ๒ ประการ คอ ขดแยงเพราะความหงหวง อจฉารษยาและขดแยงเพราะบตร (๔) ปญหาความขดแยงของตวละครระหวางเพอน และ (๕) ปญหาความขดแยงของตวละครระหวางพอกบลก

นางสาวอาภากร ปญโญ ไดเสนอบทความเรอง “การด ารงอตลกษณชมชนศล ๕ ดวยการจดท าธรรมนญชวตแบบมสวนรวม: กรณศกษาชมชนหวยตม อ าเภอล จงหวดล าพน” ผลการวจยพบวา (๑) อตลกษณชมชนหวยตม เปนชมชนชาวเขาเผาปากาญอขนาดใหญยดมนในจารตประเพณ และนบถอพระพทธศาสนา โดยมพระเปนศนยรวมจตใจ (๒) ชมชนหวยตมมธรรมนญชวตเพอการด ารงชพในชมชน และ (๓) ชมชนหวยตมยดมนและปฏบตตนตามหลกค าสอนของพระพทธศาสนา ท าใหชาวบานมคณภาพชวตทดและมความสขตามหลกพทธศาสนาเพมขน

นางสาวณชดวง วชรสารทรพย ไดน าเสนอบทวจารณหนงสอเรอง “เสยงหวดรองยามค าคน” ของศาสตราจารย ดร.สมภาร พรมทา ผเขยนประสงคจะศกษาความคดทางปรชญาและการใชเหตผลของศาสตราจารย ดร.สมภาร พรมทา โดยศกษาใน ๒ เรอง คอ เรองการฆาตวตายและเรองกมมฏฐาน เปนมมมองทตางไปจากมมมองของคนทวไป นอยคนนกทจะกลาคดสวนกระแส บทวจารณนจดประกายใหผอานไดใชเหตผลกอนตดสนใจเชอในเรองตางๆ ซงผอานจะเหนความคดในกระแสหลกและกระแสรองชดเจนขน

สารบญ

สารจากอธการบด [ก]

บทบรรณาธการ [ข]

สารบญ [จ]

ภาค ๑ บทความวจยและบทความวชาการ

๏ ทศชาตชาดก: แนวคดและกระบวนการสรางจรยธรรมทางสงคม ๑ พระสธธรรมานวตร (เทยบ สรญาโณ), ผศ.ดร. และคณะ

๏ ปจจยจตสงคมเกยวกบการปรบพฤตกรรมตอวถชวตของผสงอาย ๑๙ พระครปฐมวรวฒน, ดร. ผศ.ดร.ประยร สยะใจ และ ร.อ.หญงรตนมณ พนธมณ

๏ การศกษาผลของการปฏบตวปสสนากมมฏฐานตอระดบของ ความดนโลหต ๓๑ ดร.จฑามาศ วารแสงทพย และคณะ

๏ การพฒนาทนมนษยวถพทธในยคโลกาภวตน ๔๕ ดร.วนชย สขตาม ๏ การแกไขผกระท าผดเชงพทธ ๖๐ นายสนทร สขทรพยทวผล

๏ ปญญาสชาดกฉบบเชยงใหม: ปรวรรต แปล และศกษาวเคราะห ๗๓ พระมหาวรเดช อธปญโ (จะปา)

๏ ลกษณะการเชอมโยงความในกฎหมายตราสามดวงวาดวยกฎพระสงฆ๘๕ นางสาวศขรนทร แสงเพชร

๏ ยทธศาสตรการเมองการปกครองของพญามงราย ๙๗ พลตร วลลภ มณเชษฐา

๏ ผลการใชรปแบบการเรยนรอยางมความสขเชงพทธบรณาการ

ในการสอนนกเรยนชนประถมศกษาปท ๖ โรงเรยนวดสวนดอก จงหวดเชยงใหม ๑๐๙ นางฐตรตน วสษฐพลพงศ

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๏ ปญญาสชาดก: ความขดแยงระหวางตวละคร ๑๒๒ นายสรยา ค ากนะ

๏ การด ารงอตลกษณชมชนศล ๕ ดวยการจดท าธรรมนญชวตแบบม สวนรวม: กรณศกษาชมชนหวยตม อ าเภอล จงหวดล าพน ๑๓๗นางสาวอาภากร ปญโญ

ภาค ๒ บทวจารณหนงสอ

๏ บทวจารณหนงสอเรอง “เสยงหวดรองยามค าคน Scream-at-Night” ของศาสตราจารย ดร.สมภาร พรมทา ๑๔๙

นางสาวณชดวง วชรสารทรพย

ภาคผนวก ๑๖๒

ทศชาตชาดก : แนวคดและกระบวนการสรางจรยธรรมทางสงคม DasaJātaka: Concepts and Processes of Social Morality Building

พระสธธรรมานวตร (เทยบ สรญาโณ), ผศ.ดร. ผศ.ดร.วฒนนท กนทะเตยน และนายเดชฤทธ โอฐส๑

บทคดยอ

โครงการศกษาวจยน เปนการวจยแบบผสานวธ (Mixed Methods) มวตถประสงค ๓ ประการ คอ ๑) เพอศกษาแนวคด คณคา และหลกจรยธรรมทปรากฏในทศชาตชาดก ๒) เพอสรางเกณฑชวดและประยกตใชหลกจรยธรรมทางสงคมตามแนวทศชาตชาดกในการสงเสรมคณธรรมจรยธรรมแกบคคลและสงคม และ ๓) เพอพฒนาคณธรรมจรยธรรมทางสงคมโดยใชแนวปฏบตตามหลกทศชาตชาดก ใชแบบสอบถามแบบเฉพาะเจาะจงกบนกเรยนโรงเรยนวถพทธและโรงเรยนสามญในพนทกรงเทพมหานครและปรมณฑล รวม ๔๐๐ ตวอยาง แลวท าการวเคราะหโดยใชคาความถ คารอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และสมประสทธสมพนธเพยรสน (Pearson Correlation)

ผลการวจย พบวา ๑) ในทศชาตชาดกมหลกจรยธรรมแกนและมจรยธรรมขออนๆ อยางนอย ๓-๔ ขอ เปนเครองสนบสนนดวย ส าหรบผถายทอดตองรอบรคณธรรมจรยธรรม สามารถชหรอเชอมโยงพฤตกรรมเชงจรยธรรมทเปนจรงในสงคมได และมศลปะในการสอสาร สวนแนวทางการสงเสรม ควรใชแนวทาง“บวร” คอ ความสมพนธระหวางบาน วด และโรงเรยน ๒) เกณฑชวดในงานวจยน หมายถง การแสวงหาความหมายคณธรรมจรยธรรมตามนยามของทศชาตชาดกแลวน ามาสรางเปนขอค าถามวดพฤตกรรม จ านวน ๕๐ ขอโดยไดคาสมประสทธอลฟา ดงน เนกขมมะ (.๘๗) วรยะ (.๘๘) เมตตา (.๗๙) อธษฐาน (.๘๗) ปญญา (.๙๐) ศล (.๗๘) ขนต (.๖๙) อเบกขา (.๘๓) สจจะ (.๘๙) ทาน (.๘๒) ส าหรบการประยกตใชหลกจรยธรรมทางสงคม พบวา โรงเรยนวถพทธกบโรงเรยนสามญมความร และพฤตกรรมไมแตกตางกน ยกเวนหลกธรรมเรอง เนกขมมะ เรองขนต และความรไมมความสมพนธกบพฤตกรรม ๓) การพฒนาคณธรรมจรยธรรมทางสงคม ท าไดโดยการทผสอนตองวเคราะหผเรยน ดวยการ “น า” กอน “แนะ” มกระบวนการกลอมเกลาและปลกฝง มวธการสอนทมากกวาหนงแบบ รอบรและเลอกใชสอไดอยางเหมาะสม ครอบครวตองเปนแบบอยาง และจดสภาพบรรยากาศทเออตอการสงเสรมคณธรรมจรยธรรม

ค าส าคญ: ทศชาตชาดก แนวคดและกระบวนการสรางจรยธรรมทางสงคม

๑บทความนเปนสวนหนงของโครงการวจย ทไดรบทนสนบสนนจากส านกงานคณะกรรมการ

วจยแหงชาต (วช.) ปงบประมาณ ๒๕๕๗.

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๒ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

Abstract

This mixed-methods research has three objectives as follows: (1) to study moral concepts, values and principles in the DasaJātaka, (2) to develop indicator criteria and apply the social moral principles based on the DasaJātaka to promote morality in individuals and society and (3) to develop social morality through practice based on the DasaJātaka. Questionnaires were used with purposively sampled students in eight Buddhist and general schools in Bangkok and its periphery. Totally, there were 400 samples. Data were analyzed using frequency, percentage, average, standard deviation and Pearson Correlation.

Findings showed that, in the DasaJātaka, moral principles comprise both core and few other supportive principles. Tellers of the DasaJātaka need to be well-versed in morality to be able to relate to real moral behaviors in society. They also need to be well-rounded in the art of communication. Ways to promote the moral principles should rely on the HTS, that is, the cooperation between home, temple and school. Secondly, indicator criteria in this research refer to a quest for meanings of morality according to the DasaJātaka, based on which 50 questions were constructed to measure behaviors. An analysis showed Pearson Correlation values for each items as follows: renunciation (.87), exertion (.88), loving-kindness (.79) determination (.87) Wisdom (.90) Morality (.78) tolerance (.67) Equanimity (.83) truthfulness (.89) charity (.82). Regarding application of moral social principles, it was found that samples from Buddhist and general schools had similar knowledge and behaviors except those related to renunciation and tolerance. It was also found that knowledge and behaviors had no correlation. Thirdly, in developing social morality, instructors need to analyze learners by guiding and suggesting, and use a process of inculcation, multiple instruction methods. They needed to have well-rounded knowledge and choose appropriate instructional media and proper choices of these media. Families need to set up good models and provided suitable environments for morality promotion.

Keywords: DasaJātaka, Concepts and Processes of Social Morality Building

พระสธธรรมานวตร, ผศ.ดร. และคณะ. ~ ๓ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

๑. แนวคด เหตผลส าคญในการท าวจย

คนไทยกบพระพทธศาสนาเปนสงทอยเคยงคกนมาอยางมายาวนาน มอทธพลตอสงคมไทยในทกๆ ดานไมวาดานค าสอน ดานศลปกรรม ดานวฒนธรรม และเมอวาโดยจ านวนประชากรของประเทศ ประชากรไทยมากกวารอยละ ๙๐ (๙๔.๖)๒ นบถอพระพทธศาสนา คนไทยมชวตทสมพนธกบพระพทธศาสนามาโดยตลอด เชน การอปสมบท ประเพณทอดกฐน แหเทยนพรรษา ประเพณทเกยวของกบการเกดจนกระทงเสยชวต เมอกลาวถงงานศลปกรรมไทย เชน พระเจดย วหาร อโบสถ ภาพจตรกรรมฝาผนงตามวดตางๆ โดยทสดคอพระพทธรปสงตางๆ เหลานลวนผกพนและยดโยงกบคนไทยมาต งแ ต โบร าณกาล โดย เฉพา ะอย า งย งหลกธรรมค าสอนของพระพทธเจาทปรากฏอยในวรรณกรรมประเภทชาดกหรอเรองราวทพระโพธสตวเคยบ าเพญมา

ค าวา ชาดก นน แปลวา ผเกด คอเลาถงชวตพระโพธสตวกอนทจะมาตรสรเปน

๒ ส านกงานสถตแหงชาต (สสช.) ระบ

ตวเลขรอยละของประชากรทมอาย ๑๓ ป ขน ป ร ะ ช า ก ร ท น บ ถ อ พ ร ะ พ ท ธ ศ า ส น า ท วราชอาณาจกรมจ านวนมากกวา ๙๐ เปอรเซนต (๙๔.๖) ศาสนาอสลาม ๔.๖ ศาสนาครสต ๐.๗ อน ๆ ๐.๑ ด เ พม ใน “สภาวะทางส งคม วฒนธรรมแหงสขภาพจต” ใน สารสถต (ปท ๒๓ ฉบบท ๔ ต.ค.-ธ.ค. ๒๕๕๕) เขาถงเมอวนท ๑๔ ตลาคม ๒๕๕๗ จาก http://service.nso.go.th/ nso/nsopublish/pubs/sns/5510-12.pdf.

พระพทธเจาในพระชาตสดทาย (เจาชายสทธตถะ) นนพระองคทรงเวยนวายตายเกด ถอเอาก าเนดในชาตตางๆ ไดพบปะผจญกบเหตการณดบางชวบาง แตกไดพยายามท าความดตดตอกนมากบางนอยบางตลอดมา จ น เ ป น พ ร ะ พ ท ธ เ จ า ใ น ช า ต ส ด ท า ย ความหมายโดยสรปตามทพระพรหมคณาภรณ (ป .อ .ปย ต โต ) ๓ ให นยามไว แบ งออกเปน ๒ ลกษณะ ไดแก ๑) หมายถง “เครองเลาเรองราวทพระพทธเจาไดทรงเกดมาแลว”และ ๒) หมายถง “ ชอคมภรในพระไตรปฎก อนเลาเรองพระชาตในอดตของพระพทธเจาเมอยงเปนพระโพธสตวซงก าลงทรงบ าเพญบารม” ชาดก จงเปนเรองราวทพระพทธเจาไดทรงยกขนแสดงใหเหนวากวาพระองคจะตรสรเปนพระพทธเจา พระองคทรงบ าเพญเพยรบารมมาอยางไรบาง ความโดดเดนของชาดก คอ “เรองเลา” มลกษณะเปนนทานสภาษตทแฝงค าสอน สะทอนถงคณงามความดและอย ทคตธรรมในนทานนนๆ แมวา ชาดกจะมจ านวนมาก แตหากพจารณาเฉพาะชาดกส าคญใน ๑๐ ชาตสดทาย จะสงเกตไดวาแตละพระชาตมคณสมบตพเศษแตกตางกนไป วาโดยสรปมหลกธรรมอนเ นองมาจากปฏปทาทพระโพธสตวทรงบ าเพญมาตงแตชาตท ๑-๑๐ ดงน ๑) เนกขมมะ คอ การออกบวช ความ

๓ พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต),

พจนานกรมพทธศาสน ฉบบประมวลศพท , (ช าระ-เพมเตม ชวงท ๑), (กรงเทพฯ: สหธรรมก, ๒๕๕๓), หนา ๘๓.

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๔ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

ปลกตวปลกใจจากกาม ๒) วรยะ คอ ความเพยร ความแกลวกลา ไมเกรงกลวอปสรรค พยายามบากบนอตสาหะ กาวหนาเรอยไป ไมทอดทงธระหนาท ๓) เมตตา คอ ความรกใคร ความปรารถนาด มไมตร คดเกอกลใหผอนและเพอนรวมโลกทงปวงมความสขความเจรญ ๔) อธษฐาน คอ ความตงใจมน การตดสนใจเดดเดยว วางจดหมายแหงการกระท าของตนไวแนนอน และด าเนนตามนนแนนแน ๕) ปญญา คอ ความรอบร ความหยงรเหตผล เขาใจสภาวะของสงทงหลายตามความเปนจรง ๖) ศล คอ การรกษากายวาจาใหเรยบรอย ความประพฤตดงามถกตองตามระเบยบวนย ๗) ขนต คอ ความอดทน ความทนทานของจตใจ สามารถใชสตปญญาควบคมตนใหอยในอ านาจเหตผล และแนวทางความประพฤต ท ตงไวเพอจดหมายอนชอบไมลอ านาจกเลส ๘) อเบกขา คอ ความวางใจเปนกลาง ความวางใจสงบราบเรยบสม าเสมอ เทยงธรรม ไมเอนเอยงไปดวยความยนดยนรายหรอชอบฟง ๙) สจจะ คอ ความจรง คอ พดจรง ท าจรง และจรงใจ ๑๐) ทาน คอ การให การเสยสละ โดยเฉพาะชาดกบางเรองไดรบความนยมมาก เชน เวสสนดรชาดก

เรองเลาประเภทชาดก เปนเรองทแฝงดวยคณธรรมจรยธรรมและอาจจดไดวาเปนชองทางหนงทจะชวยสงเสรมใหคนไดใกลชดศาสนาโดยไมรตว โดยเฉพาะสงเสรมดานคณธรรมจรยธรรมโดยเฉพาะการน าเสนอผานเรองเลาซงเขากบทฤษฎปรากฏการณวทยาทางศาสนาของ น เ นยน สมารท (Ninian Smart) ท เ สนอว า ศาสนาประกอบดวยมตถง ๗ มต ไดแก ๑) มตเชง

การปฏบ ตและพธกรรม ๒ ) ม ต เ ชงประสบการณและอารมณความรสก ๓) มตเชงเรองเลาและเทพปกรณม ๔) มตเชงแนวคดค าสอนและปรชญา ๕) มตเชงจรยธรรมและกฎหมาย ๖) มตเชงสงคมและสถาบน และ ๗) มตเชงวตถสถาน ซงจะเหนไดวากรอบทฤษฎ นแสดงถงความสมพนธระหวางศาสนากบจรยธรรมอยางลงตว ส าหรบสงคมไทยเอง ยงคงมมมมองเรองจรยธรรมทสอดรบกบแนวคดน จงมความพยายามในการน าค าสอนทางศาสนามารบใชระบบการประเมนคาสงคม รวมถงการแทรกซมของระบบประเมนคาเขาสสถาบนทางศาสนา ดวย ๔ ด ง นน เม อมก ารกล าว ถ งจ ร ย ธ รรม ในศา สนา เ ชน เม อ กล า ว ถ งพ ร ะ พ ท ธ ศ า ส น า จ ะ ม จ ร ย ธ ร ร ม ใ นพระพทธศาสนาอยดวย ซงอาจอยในรปของนทาน ต านาน หรอเรองเลาจากประวตศาสตรดงท วลเลยม เบนเนต (William Bennette) ไดชใหเหนจดส าคญของทฤษฎการพฒนาลกษณะนสยคอ “คณธรรม” ของผเรยนทจะเกดขนไดกตอเมอคณคาทางจรยธรรมไดรบการซมซบเขาสภายใน และแสดงออกในรปของพฤตกรรม เชน ความมระเบยบวนย ความมเมตตากรณา ความจงรกภกด และความมศรทธา ทงน เพอชวยใหปจเจกบคคล ชมชน สงคมและประเทศชาตมความมนคง

๔ ปกรณ ส งหส รยา , ศาสนากบ

จรยธรรม Religion and Morality, เขาถงเมอว น ท ๓ ๑ ก ร ก ฎ า ค ม ๒ ๕ ๕ ๗ จ า ก http://www.philospedia.net/ReligionandMorality.html

พระสธธรรมานวตร, ผศ.ดร. และคณะ. ~ ๕ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

และสงบสข และเรองเลานนกเปนเพยงหนงในวธการสอนเชนกน๕ เชนเดยวกนกบท ดจเดอน พนธมนาวน๖ ทชใหเหนวา พฤตกรรมเชงจรยธรรมนนเปนสงทมอยในมนษยทเมองตองมปฏสมพนธตอกน และยงพบวาปจจยเชงเหตดานสถานการณมสวนสงเสรมใหเกดพฤตกรรมเอออาทรได ๓ ปจจยดงกลาว ไดแก ๑) การสนบสนนจากคนรอบขางใหกระท าพฤตกรรม ๒) การรบรปทสถานวาบคคลรอบขางตองการใหบคคลมพฤตกรรมเปนไปในลกษณะเชนใด และ ๓) การมแบบอยางหรอไดแบบอยางจากบคคลใกลชด เชน บดามารดา และยงพบวาการปฏบตทางพทธศาสนา และมใชชวตตามค าสงสอนของพทธศาสนามความสมพนธกบการท าใหเกดพฤตกรรรมเอออาทรไดมากตามวถปฏบตเชงพทธทมาก หรอทจรยา สมประสงค๗ พบวาน ท า น นน เ ป น กล ว ธ ท จ ะ ถ า ยท อ ด ท มความส าคญในกระบวนการอบรมบมเพาะลกษณะนสย เพอสงเสรมสรางความดของปจเจกบคคล ท เปรยบเสมอนการสรา งแผนปฏบตการทสามารถตอบสนองความตองการของสงคม และสรางการเปลยนแปลงใหกบผคนในทางทดขนโดยไมเลอกศาสนา

๕ เรองเดยวกน, หนา ๑๑.

๖ ดจ เ ด อน พน ธมนา วน , กา ร

สงเคราะหงานวจยเกยวกบคณธรรมจรยธรรมในประเทศและตางประเทศ, (กรงเทพฯ: ศนยคณธรรม, ๒๕๕๑), หนา ๙๘-๑๐๑.

๗ ศนยสงเสรมและพฒนาพลงแผนดน

เชงคณธรรม (ศนยคณธรรม), เปดขอบฟาคณธรรมและเผยแพรงานวจย, กรงเทพฯ: ศนยคณธรรม, ๒๕๕๑), หนา ๔๔๕.

หร อ เพศ ชนวรรณะ แล ะพบว า ส าหร บพระพทธศาสนานนชาวพทธยดแนวทางการประพฤตปฏบตเพอใหถงความดทงทางกาย วาจา ใจ และความดในอดมคต คอการกระท าทองหลกการท าความด ละเวนความชว ท าจตใจใหผองใส มความเชอเรองกรรม มศล ๕ ส าหรบเปนแนวทางการประพฤตปฏบ ตเบองตนเพอม ง ไปสความดสงสดคอพระนพพาน หมายความวาเรองเลาหรอนทานชาดกแบบพระพทธศาสนานนมสวนส าคญและเปนกลว ธ ท จะปลกฝ งหรอส ง เสรมคณธรรมจรยธรรมในสงคมได เชนเดยวกนกบทพนจ รตนกล๘ ทกลาววาการยดมนในค าสอนของศาสนานนเปนสงส าคญยง และจะชวยใหเดกและเยาวชนมสงยดเหนยว ไมตองไหลลอยไปตามกระแสสงคมทเปลยนแปลงและรบคานยมใหม ๆ และเขามายดหรอแทนพนทคานยมทดงามของสงคมไป และสง ทจ าเปนทสดในเรองนคอ “สงแวดลอมทด” ไดแก คร อาจารย บดามารดา ผใหญในสงคม ไมควรจะไปค านงถงดานเนอหาหรอวธการสอนแตเพยงอยางเดยว สงส าคญคอ ผสอนทมคณธรรม

คณะผ วจย ในฐานะหนวยงานทท าการศกษาและสงเสรมการเรยนรทางดานพ ท ธศา ส นา จ ง ไ ด ศ ก ษ า ว เ ค ร า ะ ห ถ งประวตศาสตร ความเปนมาของทศชาตชาดกแนวคดและกระบวนการสรางจรยธรรมทางสงคม รวมไปถงการประยกตใชหลกจรยธรรม

๘ พนจ รตนกล, “การสอนจรยธรรม

จะใช ว ธ ไหนด?”, ใน เอกสารสมมนาทางวชาการ, หนา ๑๘๗-๑๙๐. (อดส าเนา).

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๖ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

ทางสงคมตามแนวทศชาตชาดกในการสงเสรมคณธรรม จรยธรรมแกบคคลและสงคม โดยไดพยายามตอบโจทยวจยตามวตถประสงค อนจะเกดประโยชนตอสาธารณะตอไป

๒. วตถประสงคของการวจย

งานวจยน ไดตงวตถประสงคเพอศกษาไวอยางครอบคลม ตงแตการศกษาถงแนวคด คณคาและหลกจรยธรรมทปรากฏในทศชาตชาดก หลงจากนนจงน านยามมาสรางเปนเกณฑชวดและประยกตใชหลกจรยธรรมทางสงคมตามแนวทศชาตชาดกในการสงเสรมคณธรรมจรยธรรมแกบคคลและสงคม และตองการเชอมโยงไปถงการพฒนาคณธรรมจรยธรรมทางสงคมโดยใชแนวปฏบตตามหลกทศชาตชาดก

๓. วธด าเนนการวจย

งานวจยนออกแบบเปนการวจยแบบผสมผสาน (Mixed Methods) ซงนอกจากจะศกษา ส ารวจเอกสารงานวจยทเกยวของแลวยงไดด าเนนการสรางเกณฑชวดจรยธรรมตามแนวคดทศชาตชาดก

๓.๑ เครองมอทใชในการวจย ๑) แบบเกบรวบรวมขอมลจากการ

วจยเอกสาร ๒) แบบสรางเครองมอ ไดแก การก าหนดนยาม การสรางเกณฑชวด และการสรางขอค าถาม ๓) แบบสอบถามส าหรบนกเรยนโรงเรยนกลมตวอยาง ๔) ประเดนการสมมนาเชงวชาการ ประกอบดวยซ งแนวคด คณคา หลกจรยธรรม ขอมลผลจากการวดหลกจรยธรรม และขอมลแนวทางการ

สงเสรมการพฒนาคณธรรมจรยธรรมโดยใชแนวปฏบตตามหลกทศชาตชาดก

๓.๒ การเกบรวบรวมขอมล คณะผวจยไดใชวธการเกบรวบรวม

ขอมล ทหลากหลาย เพ อให ไ ด ขอมลตามวตถประสงคของการศกษาวจย โดยมวธการเกบรวบรวมขอมล ดงน ๑) การทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของ ๒) การใชแบบสอบถาม/แบบวด เพอเกบรวบรวมขอมลจากนกเรยน ๓) การสมมนาเชงวชาการ

๓.๓ การวเคราะหขอมล ขอมลเชงคณภาพน ามาวเคราะหโดย

ใชเทคนคการวเคราะหเนอหาเชงอปนย ขอมลเชงปรมาณน ามาวเคราะหโดย

อ า ศ ย ค า ส ถ ต ไ ด แ ก ค า IOC แ ล ะ ค า Reliability โดยการหาคาสมประสทธอลฟา (Cronbach’s Alpha) สวนการสงเคราะหผ ล ก า ร ว จ ย ใ ช ก า ร ส ม ม น า ว ช า ก า ร (Academic Seminar) โดยก าหนดประเดนปลายทางทส าคญ คอ แนวทางการสงเสรมการพฒนาคณธรรม จรยธรรมทางสงคมโดยใชแนวปฏบตตามหลกทศชาตชาดก

๔. สรปผลการวจย

๔.๑ ผ ลก าร ว จ ยด าน แนวค ด คณคา และหลกจรยธรรมทปรากฏในทศชาตชาดก

จากการวจย สามารถสรปเปนความรทเกยวของกบหลกคณธรรมจรยธรรมส าคญไดดงน

พระสธธรรมานวตร, ผศ.ดร. และคณะ. ~ ๗ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

๑) เตมยชาดก เปนเรองเลาของพระโพธสตวทเสวยพระชาตทเปน “พระเตมย”ผทม

พระทยมนคง มงทจะออกผนวชใหไดไมวาจะพบกบอปสรรคใหญหลวงเพยงใดกตาม ดงตอนทนายสารถทลเชญเสดจกลบยงไดตรสตอบวา “นายสารถ เราไมตองการดวยราชสมบต พระประยรญาต หรอทรพยสมบต ทเราจะพงไดดวยการประพฤตธรรม (ตางหาก)”

๒ ) ม ห า ช น กชาดก

เปนเรองเลาของพระโพธสตวทเสวยพระชาตเปน “พระมหาชนก” ผทมคณธรรมโดดเดนในเรองความเพยร ใชพระปญญาประกอบกบความเพยร การใชปญญาพจารณาในทามกลางสถานการณทเลวราย การแสดงเจตจ านงในการออกบวชเชนเดยวกบพระเตมย

๓) สวรรณสามชาดก

เปนเรองเลาของพระโพธสตวทเสวยพระชาตเปน “สวรรณสามกมาร” เปนบคคลทมคณธรรมโดดเดนคอความมจตเมตตา มความรกเอนดในสรรพสตว ความเปนผมจตเมตตาจงน าคณธรรมอนเกดขนดวย คอการรจกตอบแทนคณพอแม การมจตไมอาฆาตพยาบาทแมกบผทท ารายตนเอง และยงไดสะทอนคตธรรมวาบคคลทเลยงดบดามารดานนยอมผานพนอปสรรคตาง ๆ ไปได เมอถงเวลาทเลวรายทสดเหลาเทวดากจะคอยปกปองคมภยใหได

๔) เนมราชชาดก เปนเรองเลาของพระโพธสตวทเสวยพระชาตเปน “พระเจาเนมราช” มเนอหาแสดงถงแนวปฏบตของพระเจาเนมราชทส าคญคอการตงพระทยมนทจะเสดจออกบวช ดวยฐานพระจรยาวตรททรงยนดในการบ าเพญทาน รกษาศล และแมจะเหนทพยสมบตในเมองสวรรคกไมทรงยนด ไมตกอยในโลกยสข การตงมนในการบ าเพญความดนยงไดประจกษถงเทวดา แมเทวดาจะอญเชญไปเทยวชมเมองสวรรคกหาไดยนดปรดาแตประการใด และครนไดไปถงเมองนรกกยงย าเตอนในเรองบาปบญคณโทษมากขน

๕) มโหสถชาดก เปนเรองเลาของพระโพธสตวทเสวยพระชาตเปน “มโหสถกมาร” ซงมสตปญญาตงแตเกด สะทอนถงการใชปญญา การใชปฏภาณไหวพรบ การรจกแกไขสถานการณทเปนปญหาตาง ๆ อยางมสต เชน ปญญาทเกยวของกบการพจารณาตดสนคดความ ปญญาทเกยวของกบการใชชวต ปญญาทเกยวของกบความมนคงของรฐ

๖) ภรทตตชาดก เปนเรองเลาของพระโพธสตวทเสวยพระชาตเปนพญานาคราช มนามวา “ภรทตต” ทตงมนในปณธานทจะบ าเพญตนรกษาศลเพอใหไดเกดในภพภมทดกวา เปนเรองทสะทอนถงความอดทนเพอรกษาศลไวแมวาตนจะมพลงฤทธเดชแตกมไดใชฤทธเดชนนตอผทมาทรมานตนแตอยางใด ยอมสละแมชวตได แตไมยอมทจะใหศลอโบสถของตนบกพรองดาง

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๘ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

พรอย ดงนน แนวจรยธรรมทปรากฏในชาดกน โดดเดนเรอง “ศลบารม” แตการทจะท าใหศลบรสทธหรอความดทรกษานนไมขาดตอนจงตองอาศยความอดทนแมตออนตรายทอาจท าใหถงกบชวตได ศลทน าไปสเปาหมาย หรอท าใหศลไมดางพรอยกดวยอาศย “ขนต” ความอดทน และ “ทมะ” ความขมใจไวไดดวย จงท าใหภรทตนาคราชสามารถบ าเพญศลบารมได

๗ ) จ น ทก ม า รชาดก

เปนเรองเลาของพระโพธสตวทเสวยพระชาตเปน “จนทกมาร” เรองเลานสะทอนถงคณธรรมคอความอดทนตออนตรายแมถงกบชวต และสะทอนถงคณธรรมอนๆ เชนการรกความยตธรรม เมอจนทกมารรบหนาท รอฟนคดทไมไดรบความเปนธรรมอนเปนเหตใหฝายตรงกนขามหาวธ หรอหาชองใสความท าราย เมอตองถกใสความใสราย และถกท ารายจงตองอาศยความอดทน เพราะผทลงโทษหมายเอาชวตคอพระบดาของตนเองทหลงไปตามกลอบาลของปโรหตใจบาป ครนตนรอดชวตมา ฝายประชาชนไดท ารายปโรหตจนเสยชวตและหมายจะเอาชวตพระราชาซงเปนบดาของตน ตนจงไดรองขอชวตพระบดาเอาไวอนแสดงถงความเปนบตรทกตญญตอผเปนพอดวย

๘) นารทชาดก เปนเรองเลาของพระโพธสตวทเสวยพระชาตเปนพรหมนามวา “นารทะ” พระโพธสตวเปนพระพรหมททรงบ าเพญอเบกขา ชวยปลดเปลองผอนจากมจฉาทฏฐใหเปนสมมาทฏฐ โดยการทนารทพรหมไดแปลงรางมาในโลกมนษยเพอเปลยนความเขาใจของพระเจาองคตราชทไมเชอเรองบญบาป พระคณบดามารดา โลกนโลกหนา การใชอเบกขาธรรมเพอน าทางใหผอนด ารงอยในหนทางทถกตองเปนเรองทตองมจตใจทตงมนไมหวนไหว และตงใจทจะท าใหผอนมปญญา ใหผอนตงมนในความซอสตย การประพฤตชอบ ตองมความอดทนและขมใจไดในเวลาทตนประสบสงทไมพงปรารถนา

๙) วธรชาดก เปนเรองเลาของพระโพธสตวทเสวยพระชาตเปนอ ามาตยนามวา “วธรบณฑต” ทปรกษาของพระเจาธนญชยโกรพยราช ท าหนาทเปนราชเสวก ถวายค าแนะน าใหแกพระเจาแผนดน เปนแบบอยางการท าหนาทดวยความสตยสจรต แมในการใชชวตสวนตวทตงอยในศลธรรมกเปนแบบอยางทดดวย

๑๐) เวสสนดรชาดก

เปนเรองเลาของพระโพธสตวทเสวยพระชาตเปน “พระเวสสนดร” ซงมงบ าเพญทานบารมอยางสงสด เรองราวของพระเวสสนดรเปนเรองทผกพนกบสงคมชาวพทธในประเทศไทยและหลายประเทศใกลเคยง และ

พระสธธรรมานวตร, ผศ.ดร. และคณะ. ~ ๙ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

สงทสงผลถงวฒนธรรมแบบพทธคอการจดใหมการเทศนมหาชาต หรอเทศนเวสสนดรชาดก

จากคณธรรมในทศชาตชาดก พบวา

แตละชาดกมคณธรรมจรยธรรมมากกวาหนงอยาง นอกจากคณธรรมแกนหรอคณธรรมหลกแลว พระโพธสตวแตละพระองคยงมคณธรรมขออนๆ อยางนอย ๓-๔ ขอ เปนเครองสนบสนนในการบ าเพญบารมดวย

๔.๒ ผลการศกษาด านความร พฤตกรรม และสมมตฐานการวจย

สมมตฐานท ๑ กลมตวอยางโรงเรยนวถพทธและกลมตวอยางโรงเรยนสามญมความร เร องหลกธรรมจากทศชาตชาดกแตกตางกน

กล ม ตวอย า ง โรง เร ยนว ถพทธมความรมากทสด คอ เรองพระมโหสถ รอยละ ๕๔.๖ รองลงมา คอ เรองพระเวสสนดร รอยละ ๕๔.๕ เรองพระจนทกมาร รอยละ ๕๓.๐ เรองพระมหาชนก รอยละ ๕๑.๘ เรองพระภรทตต รอยละ ๕๑.๑ เรองพระสวรรณสาม รอยละ ๕๐.๕ เรองพระวธร รอยละ ๕๐.๒ เรองพระนารท รอยละ ๔๙.๘ เรองพระเนมราช รอยละ ๔๘.๘ และเรองพระเตมย รอยละ ๔๗.๑ ตามล าดบ ขณะทกลมตวอยางโรงเรยนสามญมความรมากทสด เรองพระเตมย รอยละ ๕๒.๙ รองลงมา คอ เรองพระเนมราช รอยละ ๕๑.๒ เรองพระนารท รอยละ ๕๐.๒ เรองพระวธร รอยละ ๔๙.๘ เรองพระสวรรณสาม รอยละ ๔๙.๕ เรองพระภรทตต รอยละ ๔๘.๙ เรองพระมหาชนก รอยละ ๔๘.๒ เรองพระจนทกมาร รอยละ ๔๗.๐

เรองพระเวสสนดร รอยละ ๔๕.๕ และเรองพระมโหสถ รอยละ ๔๕.๔ ตามล าดบ

ผลการทดสอบสมมตฐาน พบวา กลมตวอยางโรงเรยนวถพทธมคาเฉลยคะแนนความร ๖ .๖๘ ส วนเบ ยง เบนมาตรฐาน ๑.๘๕๖ ขณะทกลมตวอยางโรงเรยนสามญมคาเฉลยคะแนนความร ความร ๖.๕๐ สวนเบยงเบนมาตรฐาน ๒.๑๒๕ เมอท าการทดสอบความแตกตางของคะแนนเฉลยดวยสถต t-test พบวา คะแนนเฉลยความร เรองหลกธรรมทศชาตชาดกของโรงเรยนวถพทธและโรงเรยนสามญไมแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต

สมมตฐานท ๒ กลมตวอยางโรงเรยนวถพทธและกลมตวอยางโรงเรยนสามญมพฤตกรรมตามหล กธรรมทศชา ตชาดกแตกตางกน

พฤตกรรมตามหลกธรรมทศชาตชาดก เรอง เนกขมมะ กลมตวอยางโรงเรยนวถพทธ มคาเฉลยเทากบ ๑๕.๙๘ ขณะทกลมตวอยางโรงเรยนสามญ มคาเฉลยเทากบ ๑๘.๒๖ พฤตกรรมตามหลกธรรมทศชาตชาดก เรอง วรยะ กลมตวอยางโรงเรยนวถพทธ มคาเฉลยเทากบ ๑๙.๓๗ ขณะทกลมตวอยางโรงเรยนสามญ มคาเฉลยเทากบ ๑๙.๐๕

พฤตกรรมตามหลกธรรมทศชาตชาดก เรอง เมตตา กลมตวอยางโรงเรยนวถพทธ มคาเฉลยเทากบ ๑๙.๑๕ ขณะทกลม

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๑๐ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

ตวอยางโรงเรยนสามญ มคาเฉลยเทากบ ๑๙.๒๕

พฤตกรรมตามหลกธรรมจากทศชาตชาดก เรอง อธษฐาน กลมตวอยางโรงเรยนวถพทธ มคาเฉลยเทากบ ๑๙.๑๕ ขณะทกลมตวอยางโรงเรยนสามญ มคาเฉลยเทากบ ๑๙.๑๓

พฤตกรรมตามหลกธรรมทศชาตชาดก เรอง ปญญา กลมตวอยางโรงเรยนวถพทธ มคาเฉลยเทากบ ๑๖.๑๐ ขณะทกลมตวอยางโรงเรยนสามญ มคาเฉลยเทากบ ๑๖.๒๘

พฤตกรรมตามหลกธรรมทศชาตชาดก เรอง ศล กลมตวอยางโรงเรยนวถพทธ มคาเฉลยเทากบ ๑๕.๐๖ ขณะทกลมตวอยางโรงเรยนสามญ มคาเฉลยเทากบ ๑๕.๕๓

พฤตกรรมตามหลกธรรมทศชาตชาดก เรอง ขนต กลมตวอยางโรงเรยนวถพทธ มคาเฉลยเทากบ ๑๓.๐๑ ขณะทกลมตวอยางโรงเรยนสามญ มคาเฉลยเทากบ ๑๑.๙๘

พฤตกรรมตามหลกธรรมทศชาตชาดก เรอง อเบกขา กลมตวอยางโรงเรยนวถพทธ มคาเฉลยเทากบ ๑๗.๗๑ ขณะทกลมตวอยางโรงเรยนสามญ มคาเฉลยเทากบ ๑๘.๓๙

พฤตกรรมตามหลกธรรมทศชาตชาดก เรอง สจจะ กลมตวอยางโรงเรยนวถพทธ มคาเฉลยเทากบ ๒๐.๓๐ ขณะทกลมตวอยางโรงเรยนสามญ มคาเฉลยเ ทากบ ๒๑.๐๐

พฤตกรรมตามหลกธรรมทศชาตชาดก เรอง ทาน กลมตวอยางโรงเรยนวถพทธ มคาเฉลยเทากบ ๑๘.๘๙ ขณะทกลม

ตวอยางโรงเรยนสามญ มคาเฉลยเทากบ ๑๙.๖๕

ผลการทดสอบสมมตฐาน ความแตกตางของคะแนนเฉลยพฤตกรรมตามหลกธรรมจากทศชาตชาดกระหวางโรงเรยนวถพทธกบโรงเรยนสามญ ดวยสถต t-test พบวา คะแนนเฉลยพฤตกรรมตามหลกธรรมทศชาตชาดกของโรงเรยนวถพทธและโรงเรยนสามญในภาพรวม ไมแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต เมอท าการทดสอบคะแนนเฉลยพฤตกรรมตามหลกธรรมทศชาตชาดก ของโรงเรยนวถพทธและโรงเรยนสามญเปนรายหลกธรรม พบวา หลกธรรมทศชาตชาดกเรอง วรยะ เมตตา อธษฐาน ปญญา ศล อเบกขา สจจะ และทาน ไมแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต ขณะทเรองเนกขมมะ และขนต มความแตกตางอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ ๐.๐๑

ส ม ม ต ฐ า น ท ๓ ค ว า ม ร เ ร อ งหลกธรรมทศชาตชาดกมความสมพนธกบพฤตกรรมตามหลกธรรมทศชาตชาดก

ว เคราะหความสมพนธ ระหว า งความร เร องหลกธรรมทศชาตชาดก กบพฤตกรรมตามหลกธรรมทศชาตชาดก โดยคา Pearson Correlation พบวา ความรเรองหลกธรรมทศชาตชาดกไมมความสมพนธกบพฤตกรรมตามหลกธรรมทศชาตชาดก อยางมนยส าคญทางสถต

๔.๓ การสรางเกณฑการพฒนาคณธรรมจรยธรรม ซงในงานวจยนไดพฒนาจากการพยายามแสวงหาความหมายตามนยามของทศชาตชาดก แลวสรางแบบวดพฤตกรรมใหครอบคลมจรยธรรมทางสงคมทงดานกาย วาจา และใจ การสรางขอค าถาม

พระสธธรรมานวตร, ผศ.ดร. และคณะ. ~ ๑๑ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

โดยน านยามหลกธรรมทศชาตชาดก มาสรางค าอธบายทเปนพฤตกรรมจรยธรรม โดยแบงออกเปน ๒ ดาน คอ ๑) ดานกาย หมายถง การด าเนนชวต กจกรรม การกระท าทงทางกายและวาจา ๒) ดานใจ หมายถง จตใจ ความรสก ความคด คานยม และความเชอ

๔.๔ การพฒนาคณธรรม จรยธรรมทางสงคมโดยใชแนวปฏบตตามหลกทศชาตชาดก

แ น ว ท า ง ก า ร พ ฒ น า ค ณ ธ ร ร มจรยธรรมทางสงคมโดยใชแนวปฏบตตามหลกทศชาตชาดกนน ควรประกอบดวย ๑) การวเคราะหผเรยน ผสอนควรย าการ “น า” กอนการใหความรแลวคอย “แนะ” หรอใหความรตาม ๒) ดานคร/ผสอน ผสอนควรน าหลกส าคญเหลานใหเกดกระบวนการเรยนร ไดแก ๑) การอบรม เพอใหเกดความรเทคนควธการเลาใหผเรยนนกภาพตามไดอยางเปนรปธรรม ๒) การเปนแบบอยาง รวมถงการประเมนคณคาทางจตใจ สงทจ าเปนตองใชและเมอใชแลวควรใชใหเกดประโยชนและตรงตามวตถประสงค ๓) ดานวธการสอน ผสอนหรอผถายทอดควรใชวธการสอนเรองเลาทมากกวาหนงแบบ ใชกระบวนการจดการเรยนการสอนแบบเขาคาย การจดกจกรรมใหเกดการมสวนรวมระหวางบคคลในครอบครว ลกษณะการจดกจกรรมแตละอยางจะเปนโอกาสชวยเสรมสรางคณธรรมจรยธรรมใหแกเดกและเยาวชนอกชองทางหนงดวยเพราะเดกจะมความรสกวาไมไดเรยนเฉพาะเนอหา แตรสกสนกไปกบกจกรรมตางๆ ดวย ๔) ดานสอการสอน รปแบบและสอ ทควรน ามาสนบสนนไดแก ๑) เรองเลาทเลาหรอสอนอยางครอบคลมเนอหา ๒) ท าเปนหนงสอ

๓) ท าในรปสอทนสมย เชน ละคร ๔) การจดท าเปนเอกสารประกอบการสอน ถอดบทเรยนใหเปนเกมทายในแตละชาดก ๕) การผลตการตน เชนเดยวกบการตนชด การผจญภยตามรอยพระพทธเจา ๕) ดานครอบครว ครอบครว เปนปจจยส าคญในการปลกฝงหรอกลอมเกลาจรยธรรมแกเดกและเยาวชน “การเปนแบบอยางของพอแม”ถอเปนสงแวดลอมทส าคญอยางแรกในการปลกฝงคณธรรมจรยธรรม๖) ปจจยทจะมผลตอตอการสรางพฤตกรรมเชงจรยธรรมแกเดกและเยาวชนคอแนวคดเรอง “บ-ว-ร (บาน วด โรงเรยน)” แนวคดดงกลาวยงเปนผลในทางปฏบตทด มสถานศกษาหลายแหงด าเนนการอยและไดรบผลด การประสานพลงระหวางบาน วด และโรงเรยนจงเปนศนยรวมทางจตวญญาณทจะรองรบคณธรรมจรยธรรมส าหรบเดกและเยาวชนตอไปได

อยางไรกตาม กระบวนการตางๆ ทจะเปนเครองมอสงเสรมสนบสนนใหเดกและเยาวชนมพฤตกรรมเชงจรยธรรมนนยงเปนเพยงระดบ “ปรโตโฆสะ” กลาวคอ เปนขนรวบรวม วเคราะห เสนอแนะเพอน าไปสการด าเนนการ โดยกลมผเกยวของ เชน บคคลในครอบครว ครอาจารยในสถาบนการศกษา รวมถงวสดการศกษาทเกยวของทงหมด ตงแต ผ เรยน คร/ผสอน (หมายถง ครพระสอนศลธรรม และครในโรงเรยน) วธการสอน รวมถงหลกสตร คร สอ ครอบครว และอนๆ ซงสอดคลองกบรายงานวจยของพระมหา

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๑๒ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

ขนทอง วชาเดช๙ ทระบถงปจจยทจะผลกดนหรอเสรมสรางใหเดกมคณธรรมบางประการ เชน ขนต ปจจยดงกลาว ไดแก ๑) ปรโตโฆสะ หมายถง การไดรบค าแนะน า ถายทอด เรยนรอยางถกตอง หรอเรยกวาการมกลยาณมตร อนเปนปจจยภายนอก ๒) โยนโสมนสการ หมายถง การฝกคด คดถก คดเปน คดแกไขปญหาเปน

๕. การอภปรายผล

จากผลการวจย ผวจยพบวามประเดนทนาสนใจและมความสอดคลองกบแนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ ทควรน ามาอภปรายผล เพอสนบสนนองคความรในการเสรมสรางและพฒนาคณธรรม จรยธรรมทางสงคม โดยใชแนวปฏบตตามหลกทศชาตชาดก ดงน

๕.๑ ความสมพนธระหวางหลก ธรรมตางๆ ในทศชาตชาดก

จากการวเคราะหประเดนจรยธรรมในทศชาตชาดก ในแตละชาดกมคณธรรมมากกวาหนงอยาง นอกจากคณธรรมแกนหรอคณธรรมหลก พระโพธสตวแตละพระองคนนยงมคณธรรมขออนๆ อยางนอย ๓-๔ ขอ เปนเครองสนบสนนในการบ าเพญบารม จากการสมมนาวชาการจงมขอเสนอแนะวาการพฒนาคณธรรมจรยธรรมนนมความสมพนธกน โดย

๙ พระมหาขนทอง วชาเดช, “ศกษา

วเคราะห เรองขนตในพทธศาสนาเถรวาท”, วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต, (คณะศลปศาสตร: มหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๔๕), หนา บทคดยอ; ๑๘๕-๑๘๗.

ตองเรมจากการปฏบต ฝกฝนจนเปนนสย กลายเปนผประพฤตด มคณธรรม คณธรรมแตละประการสามารถสงเสรมใหผประพฤตปฏบตมคณธรรมในเรองอนๆ ไดมากขน ซงขอคดเหนดงกลาว สอดคลองกบงานวจยของพระมหาขนทอง วชาเดช๑๐ ทไดท าการศกษาวเคราะหเรองขนตในพทธศาสนาเถรวาท งานวจยดงกลาวพบวาบคคลทมความอดทน จะสามารถพฒนา ชว ตขอ งของตนเอ งทามกลางอปสรรคปญหาตางๆ สามารถก าจดอปสรรคททาทายตอความอดทน ไมวาจะเปน ความตรากตร า ล าบาก คราวประสบทกขเวทนา เกดการกระทบกระทง หรอเมอกเลสรกเราเยายวน อนจะสงผลถงการมคณธรรมในเรองอนๆ ตามมาดวย

๕ . ๒ เ หต ป จ จ ยท ส ม พ น ธ ก บพฤตกรรมจรยธรรมตามหลกธรรมทศชาตชาดก

จ า ก ผ ล ก า ร ว เ ค ร า ะ ห ข อ ม ล พฤตกรรมจรยธรรมตามหลกธรรมทศชาตชาดกระหวางกลมโรงเรยนวถพทธและกลมโรงเรยนสามญ พบวา กลมตวอยางโรงเรยนวถพทธมคาเฉลยคะแนนความร ๖.๖๘ สวนเบยงเบนมาตรฐาน ๑.๘๕๖ ขณะทกลมตวอยางโรงเรยนสามญม คาเฉลยคะแนนความร ความร ๖.๕๐ สวนเบยงเบนมาตรฐาน ๒.๑๒๕ เมอท าการทดสอบความแตกตางของคะแนน เฉล ย ด วยส ถ ต t-test พ บว า ไ มแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต ขณะท การทดสอบคะแนนเฉลยพฤตกรรมตามหลกธรรมทศชาตชาดก ของโรงเรยนวถพทธ

๑๐

อางแลว.

พระสธธรรมานวตร, ผศ.ดร. และคณะ. ~ ๑๓ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

และโรงเรยนสามญเปนรายหลกธรรม พบวา หลกธรรมทศชาตชาดกเรอง วรยะ เมตตา อธษฐาน ปญญา ศล อเบกขา สจจะ และทาน ไมแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต ขณะทเรองเนกขมมะ และขนต มความแตกตางอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ ๐.๐๑ และเมอวเคราะหความสมพนธระหวางความร เร องหลกธรรมทศชาตชาดก กบพฤตกรรมตามหลกธรรมทศชาตชาดก กลบพบวา ความรเรองหลกธรรมทศชาตชาดกไมมความสมพนธกบพฤตกรรมตามหลกธรรมทศชาตชาดก อยางมนยส าคญทางสถต ขอสงเกตจากการทดสอบสมมตฐานดงกลาว คอ กลมตวอยางโรงเรยนวถพทธกบโรงเรยนสามญมความรเรองหลกธรรมทศชาตชาดกไมแตกตางกน และกลมตวอยางโรงเรยนวถพทธกบโรงเรยนสามญมพฤตกรรมตามหลกธรรมทศชาตชาดกไมแตกตางกนทงในภาพรวม ยกเวนหลกธรรมเรอง เนกขมมะ โดยโรงเรยนวถพทธ (๑๕.๙๘) มคาเฉลยต ากวาโรงเรยนสามญ (๑๘.๒๖) และเรองขนต โดยกลมตวอยางโรงเรยนวถพทธ (๑๓.๐๑) มคาเฉลยสงกวาโรงเรยนสามญ (๑๑.๙๘) และความรเรองหลกธรรมทศชาตชาดกไมมความสมพนธกบพฤตกรรมตามหลกธรรมทศชาตชาดก เมอน าประเดนดงกลาวไปน าเสนอในการสนทนาแลกเปลยนระหวางผมประสบการณการจดการเรยนการสอนในโรงเรยนวถพทธและโรงเรยนสามญ พบวา สาเหตนาจะมาจากครผสอนในโรงเรยนทงสองกลมตวอยาง มพนฐานดานความรเกยวกบชาดกทน าไปสอนในแนวทางเดยวกน ตลอดจนครอบครว ซงถอวาเปนพนฐานของเดกและเยาวชนขนตนทไดรบการฝกฝน ทม ทศนคตเหมอนหรอ

แตกตางกนจงท าใหผลดานความรดงกลาวเปนเหตปจจยพนฐานดวย อกทงหลกสตร วธการสอน และการวดผลประเมนผลของทงสองกล ม ตวอยา ง ไมแตกตางกน เพราะเนอหาวชาทางพระพทธศาสนาในแตละชวงชนมการสอดแทรกเรองราวทศชาตชาดกไวแลว จงท าใหผลทออกมาไมแตกตางกน หากมความรมากหรอมความรนอยกไมตางกน หรอมผลพอๆ กน ขณะทโรงเรยนวถพทธมพฤตกรรมดานเนกขมมะคาเฉลย ต ากวาโรงเรยนสามญ อาจเปนเพราะโรงเรยนสามญถอวาเปนเรองปกต เปนเรองธรรมดา เพราะตนมอสระ เสรภาพในการใชชวตประจ าวนในขณะทโรงเรยนวถพทธจะอยในกฎทอาจท าใหเกบกดได ในขณะทพฤตกรรมดานขนต โรงเรยนวถพทธ มคาเฉลยสงกวาโรงเรยนสามญ ในขณะทพฤตกรรมดานขนต โรงเรยนวถพทธ มคาเฉลยสงกวาโรงเรยนสามญ อาจเปนผลมาจากการไดรบความรและฝกปฏบตมงมนทางจตอยางสม าเสมอ การฝกปฏบตทเขมขนจากการจดกจกรรมท าใหเกดการซมซบรบมาเปนแนวปฏบตในชวตจรง แตโรงเรยนสามญ อาจใชชวตไมเขมงวดมากนก จงอาจสงผลตอพฤตกรรมดานขนตทนอยกวา หรอบางความเหน ระบเหตผลวา สถานะทางครอบครวอาจสงผลตอพฤตกรรมทงสองดานดวย เชน ดานขนต สภาพครอบครว หรอฐานะทางครอบครวของนกเรยนโรงเรยนวถพทธอาจประสบปญหาทางเศรษฐกจจงตองเผชญกบความยากล าบาก จงตองยดหลกขนตเปนทตงในขณะทโรงเรยนสามญ อาจไมมประสบปญหาดานดงกลาว

ขอคดเหนดงกลาวอาจไมสอดคลองกบงานวจยของสมสดา ผพฒน และอจฉรา

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๑๔ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

ธนะมย๑๑ ทวา ผทอานหนงสอธรรม รกษาศล ๘ อยธดงค/นอนกลด นงสมาธ และไปวดมาก จะมความอดทนในทกๆ ดานมากกวาผทอานหนงสอธรรมะ รกษาศล ๘ อยธดงค/นอนกลด นงสมาธและไปวดนอย ผทตระหนกถงคณคาของพระรตนตรยมากมความอดทนในทกๆ ดานมากกวาผ ท ตระหนกคณคาของพระรตนตรยนอย และผทตระหนกคณคาของบคคลมาก มความอดทนตอความล าบากตรากตร า อดทนตอความเยายวน และความอดทนโดยรวม มากกวาผ ทตระหนกคณคาของบคคลนอย

ประเดนทควรศกษาเพมเตม คอ รปแบบของกจกรรมการเรยนการสอนหลกธรรมทศชาตในโรงเรยนวถพทธและโรงเรยนสามญทวไป วาไดมการสงเสรมใหเกดกจกรรมทเกยวของกบการอานหนงสอธรรม การรกษาศล ๘ การนงสมาธ และการไปวด มากนอยเพยงใด เพอเปนการพฒนาใหเกดคณธรรมขนตไดมากขน

๕.๓ การอบรมกลอมเกลาทางสงคมสงผลตอพฤตกรรมจรยธรรมตามหลกธรรมทศชาตชาดก

จากการเกบขอมลเชงคณภาพดวยการสมมนาทางวชาการ ไดมการแบงปนประสบการณของการสอนหลกธรรมทศชาตชาดก วาเทคนคการใชเรองเลาเพอสอน

๑๑ สมสด ผพฒน และอจฉรา ธนะมย,

“ความอดทน: แหลงทมาและปจจย”, รายงานการวจย, (มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, ๒๕๔๓), บทคดยอ, ๑๒๓, ๑๒๖ เขาถงเมอ ๒๐ พ.ค. ๕๘, จ า ก http://kukr.lib.ku.ac.th/ku_frontend/ BKN_EDU/search_detail/result/197077.

คณธรรมจรยธรรมสามารถน าไปใชไดอยางมประสทธภาพ ผสอนตองรอบร คณธรรมจรยธรรมอยางแทจรง ร เรองราวในแตละชาดก สามารถจะน าความรแตละชาดกมาสะทอนกบพฤตกรรมเชงจรยธรรมทเปนจรงในสงคม มศลปะการถายทอด ตงแตการหยบใชสอใกลตวทครสามารถจะน าประกอบการสอนได รปแบบและสอทควรน ามาสนบสนนไ ดแก ๑ ) เร อ ง เล า ท เล าหรอสอนอย า งครอบคลมเนอหา ๒) ท าเปนหนงสอ ๓) ท าในรปสอทนสมย เชน ละคร ๔) การจดท าเปนเอกสารประกอบการสอน ถอดบทเรยนใหเปนเกมทายในแตละชาดก ๕) การผลตการตน เชนเดยวกบการตนชด การผจญภยตามรอยพระพทธเจา

ขอเสนอแนะดงกลาวสอดคลองกบปกรณ สงหสรยา๑๒ ทไดศกษาวจย “เรองเลาและจรยศกษา” ทวารปแบบทสมพนธกบจรยธรรมทเหมาะสมกบสงคมไทย คอ เรองเลาเชงวรรณกรรม เพราะจะเปนพนฐานของก า ร ม จ ร ย ธ ร ร ม ใ น โ อ ก า ส ต อ ไป โ ด ยวรรณกรรมทเลอกหยบมาใชนนตองมเนอหาทผเรยนหรอผฟงสามารถเชอมโยงสชวตของตนเองได โดยอาจจดใหผเรยนไดอานเรองเลาแบบมปฏสมพนธกบตวบท เพอชวยใหเกดการพฒนาทกษะและทศนคตพนฐานของการมจรยธรรมในชวตจรงของผเรยน สอดคลองกบแนวคดของวลเลยม เบนเนต (William

๑๒

ปกรณ สงหสรยา, “เรองเลาและ จรยศกษา”, รายงานการวจย, (นครปฐม: คณะสงคมศาสตรและมนษยศาสตร : มหาวทยาลย มหดล, ๒๕๕๖), หนา ๖๕.

พระสธธรรมานวตร, ผศ.ดร. และคณะ. ~ ๑๕ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

Bennette) ทกลาวถงการพฒนา “คณธรรม” ทจะเกดขนเมอคณคาทางจรยธรรมไดรบการซมซบเขาสภายใน และแสดงออกในรปของพฤตกรรม ท าใหผเรยนสามารถตอบสนองตอสภาพแวดลอมตางๆ ไดอยางลงตวกบคณคา และความดงามตางๆ และเพอใหไดคณธรรมกลางและเปนมาตรฐานเดยวกน

ผ ร บ ผ ดชอบจ งค ว รก าหนด ชดตวอยางคณธรรม เชน ความมระเบยบวนย ความมเมตตากรณา ความจงรกภกด และความมศรทธา ทงน เพอชวยใหปจเจกบคคล ชมชน สงคมและประเทศชาตมความมนคงและสงบสข สอดคลองกบความคดเหนของจรยา สมประสงค๑๓ ทวา นทานนนเปนสวนหนงของการเรยนร อก ทงเปนกลวธ ทจะถายทอดทมความส าคญในกระบวนการอบรมบมเพาะลกษณะนสย เพอสงเสรมสรางความดของปจเจกบคคล เพอสรางความดงามของปจเจกบคคลไดทงในระดบความดพนฐานจนกระทงถงความดในระดบสงหรออดมคตคอพระนพพานได

๕.๔ แนวทางการสงเสรมพฤต -กรรมจรยธรรมตามหลกธรรมทศชาตชาดกในบรบทสงคมไทย

จากการเกบขอมลเชงคณภาพดวยการสมมนาทางวชาการ ไดขอสรปวา ควรใชแนวทางความสมพนธระหวางบาน วด และโรงเรยน หรอ “บวร” แนวคดดงกลาวยงเปนผลในทางปฏบตทด มสถานศกษาหลายแหง

๑๓

ศนยสงเสรมและพฒนาพลงแผนดนเชงคณธรรม (ศนยคณธรรม), เปดขอบฟาคณธรรมและเผยแพรงานวจย, หนา ๔๔๕.

ด าเนนการอยและไดรบผลด การประสานพลงระหวางบาน วด และโรงเรยนจงเปนศนยรวมทางจตวญญาณทจะรองรบคณธรรมจรยธรรมส าหรบเดกและเยาวชนตอไปไดสอดคลองกบงานวจยของ ดจเดอน พนธมนาวน๑๔ ทวา การปลกฝงพฤตกรรมเชงจรยธรรมส าหรบเดกและเยาวชนนนสมพนธกบเหตปจจยหลายสวน โดยเฉพาะบคคลผ ใกลชด เชนบดามารดา ครอาจารย และหลกธรรมทางพระพทธศาสนา แตทงนตองเปนลกษณะบวก เชน บดามารดาหรอครอาจารยเปนแบบอยางในทางคณธรรมจรยธรรมอยแลว นอกจากนนยงสอดคลองกบงานวจยของดวงเดอน พนธมนาวน และเพญแข ประจนปจจนก๑๕ ทวาหากครอบครวเลยงดแบบใหความรกและใหเหตผล ยอมจะสงผลถงจรยธรรมสวนบคคลคอ ลก ลกษณะทางจรยธรรมจงมความ สมพนธกบการเลยงดของบดามารดาอยางมนยส าคญ ขอคดเหนของทประชมวชาการมความสอดคลองกบขอคนพบของสายฤด วรกจ โภคาทร และคนอ นๆ ๑๖ ในหลาย

๑๔

ดจ เ ดอน พน ธมนา วน , การสงเคราะหงานวจยเกยวกบคณธรรมจรยธรรมในประเทศและตางประเทศ, หนา ๑๔๑-๑๔๔.

๑๕ ดวงเดอน พนธมนาวน และเพญแข

ประจนปจจนก, “จรยธรรมของเยาวชนไทย”, รายงานการว จยฉบบท ๒ , (สถาบน วจ ยพฤตกรรมศาสตร ม.ศรนครนทรวโรม ประสานมตร, ๒๕๒๐), หนา ๕-๗.

๑๖ สายฤด วรกจโภคาทร และคณะ,

คณลกษณะและกระบวนการปลกฝงคณธรรมจรยธรรมในประเทศไทย, (กรงเทพฯ : ศนยสงเสรมและพฒนาพลงแผนดนเชงคณธรรม

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๑๖ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

ประการ ทได ศกษาวจยคณลกษณะและกระบวนการปลกฝงคณธรรมจรยธรรมในประเทศไทย อาท การสอนดวยวาจา การสอนโดยสอดแทรกในกจกรรมทท ารวมกน การปฏบตใหด เปนแบบอยางหรอใชคนดเปนแบบอย า ง การสอนผ านการจดหาส ง ทเหมาะสมใหคนไดเรยนรดวยตนเอง การสอนโดยการใหลงมอปฏบตในสถานการณจรง และการสอนดวยการน าเสนอผานสอมวลชนในรปแบบตางๆ เปนตน

๖. สรปความรจากงานวจย

สบ เ นองจากผลการว จ ย ท า ใหคณะวจยตระหนกวา คณธรรมจรยธรรมทงในดานทเปนความรกด สงทสะทอนออกมาเปนพฤตกรรมกด หรอแมกระทงขอเสนอแนะจากการประชมวชาการกด ทง ๓ สวนนนเปนปจจยดานความรจากการวจยเปนหลก อกดานหนงคอดานสงแวดลอม ไดแก บดา -มารดา ครอาจารย สถานศกษา องคกร หนวยงานทรบผดชอบ ซ ง ทงสองปจจยดงกลาวลวนมอทธพลส าคญทจะน าพาเดกและเยาวชนใหมพฤตกรรมไปในทางบวกหรอลบกได ถงแมผลการวจยจะสะทอนออกมาวาการทเดกและเยาวชนมความร มากหรอมความรนอยไมไดสมพนธกบพฤตกรรมกตาม แตผลดงกลาวกไดบงชวาการมง หรอทมเทใหเดกมความรดานเนอหาสาระไมไดเปนตวชวดหรอเปนเกณฑตดสนพฤตกรรมทดหรอไมดไดอยางเดดขาด จงตองหนกลบมาสะทอนปจจยแวดลอมอน ๆ ประกอบดวย โดยเฉพาะ

ส านกงานบรหารและพฒนาองคความร (องคการมหาชน), ๒๕๕๔), หนา ๗-๑๒.

สงแวดลอมทเปนตวบคคล ไดแก บดา-มารดา ครอาจารยในสถานศกษาทจะเปนแกนกลางขบเคลอน ผลกดนใหบตรหลาน หรอเดกและเยาวชนมพฤตกรรมทพงประสงคได

อยางไรกตาม ขอเสนอแนะและความคดเหนจากบคลากรทางการศกษาทเกยวของ ซงไดแกครพระสอนศลธรรม ครในสถานศกษาทงในโรงเรยนว ถพทธ และโรงเรยนสามญ รวมถงผทรงคณวฒไดเหนพองและพดผานประสบการณอนยาวนานวาเดกและเยาวชนเปนสมบตอนมคาทงตอครอบครวและประเทศชาต และการจะผลกดนใหคาทหมายถงคณคาทางจตใจและการกระท าเปนไปอยางดงาม งดงามไดนนจ าตองอาศยฐานรองรบและพรอมทจะเกอกลสนบสนน ไดแก ๑) บาน ซ ง เปนสถาบนเรม ตนทมสงแวดลอมส าคญคอ บดา-มารดา ๒) วด ซงเปนสถาบนทพงทางจตใจและตวแทนของคณธรรมจรยธรรม และ ๓) โรงเรยน ซงเปนสถานศกษาทใชเวลามากส าหรบรองรบเดกและเยาวชน ทง ๓ ฐานนจะ ชวยพฒนา สง เสรม ให เ ดกและเยาวชนมพฒนาการทางดานคณธรรมจรยธรรมไดอยางเหมาะสมและลงตว

๗. ขอเสนอแนะ

๗.๑ ขอเสนอแนะเชงนโยบาย

จ า ก ข อ ค น พ บ ข อ ง ก า ร ว จ ย คณะผ วจ ย ไ ดน ามาอภปรายผล และไ ดขอเสนอแนะทเปนประโยชนตอหนวยงานตางๆ ทเกยวของและอาจน าไปพจารณาเพอประกอบการด าเนนการหรอขบเคลอนในเชงนโยบายได ดงน

พระสธธรรมานวตร, ผศ.ดร. และคณะ. ~ ๑๗ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

๑) ส าน กงานพระพทธศาสนา

แหงชาตควรท าอะไร เชน ใหความรแกครพระสอนศลธรรม หรอพระสงฆทจะออกไปสอนตามโรงเรยน การผลตสอ และอนๆ

๒) หลกสตรในสถานศกษาทสงเสรมคณธรรมจรยธรรมทงทเปนโรงเรยนวถพทธ และโรงเรยนสามญทวไป ควรเนนการพฒนาคณธรรมจรยธรรมผานการเรยนการสอน และการฝกปฏบตโดยเนนใหเหนถงความสมพนธเชอมโยงกนระหวางคณธรรมจรยธรรม วาคณธรรมหนงจะสงผลและกอให เกดการพฒนาคณธรรมอนๆ

๓) ร ปแบบ การ เ ร ยนก ารสอนจร ยธ รรม ทควรส ง เ ส ร ม คอ เ ร อ ง เล า โดยเฉพาะเรองเลาประเภทชาดกทมตวละคร สถานการณ เหตการณประกอบเรองเลาทผฟงสามารถจดจ าและน าไปปฏบตไดงาย

๔) กระทรวงศกษาธการควรเนนความสมพนธระหวางบาน วด และโรงเรยน อยางเปนรปธรรมมากขน เพอใหการปลกฝง

พฤตกรรมเชงจรยธรรมส าหรบเดกและเยาวชนไทยเกดผลอยางยงยน

๗.๒ ขอเสนอแนะในการวจยตอไป

ผวจย เสนอแนะใหมการวจยตอไปโดยแบงเปนขอเสนอไว ๒ แนวทาง ไดแก

๑) การน าเครองมอไปทไดจากการพฒนาในการวจยครงน (แบบวดพฤตกรรมดานจรยธรรมตามแนวทศชาตชาดก) เพอน าไปพฒนาเปนกระบวนการปฏบตจรงในกลมเดกและเยาวชน หรอสรางกระบวนการทท าใหเกดการซมซบผานโครงการ กจกรรมทเหมาะสม สอดคลองกบสภาพปญหาของเดกและเยาวชนในระดบตาง ๆ

๒) ควรมการวจยในลกษณะท าซ าเกยวกบปญหาดานคณธรรมจรยธรรมส าหรบเดกและเยาวชน แตเปนการศกษาสภาพปญหาหรอแนวโนมทท าใหเดกและเยาวชนไทยประสบปญหาดานคณธรรมจรยธรรมในระดบมหภาค

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๑๘ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

บรรณานกรม

ดจเดอน พนธมนาวน. การสงเคราะหงานวจยเกยวกบคณธรรมจรยธรรมในประเทศและตางประเทศ. กรงเทพฯ: ศนยคณธรรม, ๒๕๕๑.

ดวงเดอน พนธมนาวน และเพญแข ประจนปจจนก. “จรยธรรมของเยาวชนไทย”. รายงานการวจยฉบบท ๒. สถาบนวจยพฤตกรรมศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรม ประสานมตร, ๒๕๒๐.

ปกรณ สงหสรยา. “เรองเลาและจรยศกษา”. รายงานการวจย. คณะสงคมศาสตรและมนษยศาสตร: มหาวทยาลยมหดล. ๒๕๕๖.

พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต). พจนานกรมพทธศาสน ฉบบประมวลศพท. (ช าระ-เพมเตม ชวงท ๑). กรงเทพฯ: สหธรรมก. ๒๕๕๓.

พระมหาขนทอง วชาเดช. “ศกษาวเคราะหเรองขนตในพทธศาสนาเถรวาท”. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต. คณะศลปะศาสตร: มหาวทยาลย ธรรมศาสตร. ๒๕๔๕.

พชต อคนจ. วรรณกรรมไทยสมยกรงสโขทย-กรงศรอยธยา. กรงเทพฯ: โอ. เอส. พรนตงเฮาส. ๒๕๓๖.

พนจ รตนกล. “การสอนจรยธรรม จะใชวธไหนด?”. ใน เอกสารสมมนาทางวชาการ , (อดส าเนา).

ศนยสงเสรมและพฒนาพลงแผนดนเชงคณธรรม (ศนยคณธรรม). เปดขอบฟาคณธรรมและเผยแพรงานวจย. กรงเทพฯ: ศนยคณธรรม, ๒๕๕๑.

สมสด ผพฒน และอจฉรา ธนะมย. “ความอดทน: แหลงทมาและปจจย”. รายงานวจย.มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. ๒๕๔๓.

สายฤด วรกจโภคาทร และคณะ. คณลกษณะและกระบวนการปลกฝงคณธรรมจรยธรรมในประเทศไทย. กรงเทพฯ: ศนยสงเสรมและพฒนาพลงแผนดนเชงคณธรรม ส านกงานบรหารและพฒนาองคความร (องคการมหาชน), ๒๕๕๔.

“สภาวะทางสงคม วฒนธรรมแหงสขภาพจต” ใน สารสถต (ปท ๒๓ ฉบบท ๔ ต.ค.-ธ.ค. ๒๕๕๕) เขาถงเมอวนท ๑๔ ตลาคม ๒๕๕๗ จาก http://service.nso.go.th/ nso/ nsopublish/pubs/sns/5510-12.pdf

ปจจยจตสงคมเกยวกบการปรบพฤตกรรมตอวถชวตของผสงอาย Socio-Psychological factors with adjustment of behaviors

to life style of the elderly พระครปฐมวรวฒน, ดร.

ผศ.ดร.ประยร สยะใจ ร.อ.หญงรตนมณ พนธมณ๑

บทคดยอ

การวจยครงนเปนการวจยเชงส ารวจ(survey research) ซงมวตถประสงค ๒ ประการ ดงน ๑. เพอศกษาปจจยจตสงคมทเกยวกบการปรบพฤตกรรมตอวถชวตของผสงอาย ๒. เพอศกษาปจจยชวสงคม จตลกษณะเดม จตลกษณะตามสถานการณมผลตอพฤตกรรมการปรบตวตอวถชวตของผสงอาย โดยมกลมตวอยางทใชในการศกษา ไดแก ทผสงอายในชมรมผสงอาย ทอาศยอยเขตปรมณฑล

ผลการวเคราะหพบวา ปจจยดานจตลกษณะทางสงคมมความสมพนธกบพฤตกรรมการปรบตวตอวถชวตของผสงอายในดานการมสวนรวมในครอบครว ดานการมสวนรวมในกจกรรมสวนรวม ดานพฤตกรรมการบรโภค ดานการออกก าลงกาย ดานการปฏบตตนในศาสนาและดานการสรางประโยชนตอสวนรวม เมอทดสอบโดยใชขอมลทางสถต เมอเปรยบเทยบแตละดานไดแก ดานการเคารพความแตกตางระหวางบคคล ดานความสมพนธของครอบครว ดานการรวมกจกรรมทางสงคม ดานความสมพนธระหวางสมาชกในชมชน พบวา กลมตวอยางของผสงอายมระดบพฤตกรรมการปรบตวตอวถชวตของผสงอาย จงสามารถกลาวไดวา พฤตกรรมผสงอายจะมความส าคญตอการปรบตวใหเขากบสงคมสงแวดลอมจ าเปนตองมการสรางสมพนธภาพภายในครอบครว และสมพนธภาพระหวางสมาชกในสงคม ซงถอเปนกจกรรมการมสวนรวมท าใหบทบาทและหนาทของผสงอายไดรบการยอมรบอนจะสงผลถงพฤตกรรมการบรโภค การออกก าลงกาย การปฏบตตนในศาสนาและการสรางประโยชนตอสวนรวมมเพมมากขน จากผลการวเคราะหน จงสรปไดวา ปจจยดานจตลกษณะทางสงคมมความสมพนธกบพฤตกรรมการปรบตวตอวถชวตของผสงอาย ซงสอดคลองกบสมมตฐาน

ค าส าคญ: ปจจยจตสงคม การปรบพฤตกรรม

๑ภาควชาจตวทยา คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลยบทความน

เปนสวนหนงของโครงการวจย ทไดรบทนสนบสนนจากสถาบนวจยพทธศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๒๐ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

Abstract

This is a survey research and its abject is to 1.) Socio-Psychological factors with adjustment of behaviors to life style of the elderly 2. Study the Socio-Psychological factors, the origin mind, the figure of mind in each situation effected to the behavior of the adjustment to the way of life of the elderly people with the sampling group of elderly people in the club of elderly persons who live in the outskirt in the form of Stratified Random Sampling.

The research’s result can be assumed that.- The analytical result was found that the factors of social mind’s aspect has related to the behavior of self-adjustment to the way of life of elderly persons in the family’s participation, community participation, consumption, exercises, religious activities and public helping. When this result was in experiment with the statistical data, compared to each approach such as regarding to the individual difference, behavior of consumption, family relation, the relationship’s activities between social members was found that the sampling group of elderly persons gets the behavior of self-adjustment to the way of life of elderly persons. It can be said that the behavior of elderly persons gets the important to self-adjustment to social environment must create the relation within family and the relationship between the member of the society that assumed as the activities of participation to make the roles and functions of elderly persons gets the more acceptation effected to the behavior of consumption, exercises, religious performance and public helping. From this analytical result, it can be summarized as the factors of social aspect of mind are related to the behavior of self-adjustment to the way of life of elderly persons in accordance with the hypothesis.

Keywords: Socio-Psychological factors, Adjustment of behaviors

พระครปฐมวรวฒน, ดร. และคณะ. ~ ๒๑ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

๑. บทน า

ปจจบนนเปนทตระหนกกนดว าประชากรของโลกมอายยนยาวมากขน และมแนวโนมวา โครงสรางประชากรผสงอายของโลกและประเทศไทยก าลงเพมสงขนเปนล าดบ ซงคาดวา ในป พ.ศ. ๒๕๔๓ (ค.ศ. ๒๐๐๐) ทวโลกจะมประชากรผสงอาย ถงรอยละ ๑๐ ของประชากรทงหมด คอ ประมาณ ๖๐๐ ลานคน ส าหรบในประเทศไทย คาดว า ผสงอาย ๒.๙ ลานคน ในป ๒๕๓๘ จะเพมขน ๔.๘ ลานคน ในป ๒๕๔๓ และ ๑๒ ลานคนในป ๒๕๖๘ ซงนบวามอตราการเพมสงขนมาก๒

การทประชากรผสงอายมจ านวนเพมมากขน เปนผลมาจากความกาวหนาทางการแพทยและการสาธารณสข มการพฒนาเทคโนโลยทางการแพทยทใชในการบ าบดโรคใหมความทนสมยมากขน ท าใหอตราตายลดลง สงผลให โครงสรางประชากรของประ เทศ ไทย เปล ย นแปล ง ไปกล า ว ค อ อตราสวนของประชากรสงอายเปนภาระเลยงดสง ขน ในขณะทจ านวนประชากรในวยท างานลดลง๓ การเพมขนของประชากรวยสงอาย สงผลใหภาวะประชากรของประเทศ

๒

คณะท างานคาดประมาณประชากรไทย พ .ศ .๒๕๒๓ -๒๕๖๘ ส า น กงานคณะ - กรรมการพฒนาการเศรษฐกจ.

๓ มาลน วงสทธ และ ศรวรรณ ศรบญ,

“ศกยภาพของผสงอายในการมสวนรวมในกจกรรมตางๆ”, รายงานการวจย , (สถาบนประชากรศาสตร: จฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๓๕), หนา ๘.

ไทยเขาสยคทเรยกวา “ภาวะประชากรผสงอาย” ซงผลกระทบทเกดขนมไดจ ากดขอบเขตอยเพยงผลกระทบดานประชากรเทานน แตการเปลยนแปลงดงกลาวนเปนเสมอนปฏกรยาลกโซทสงผลกระทบไปยงระบบอนๆ ไดแก ผลกระทบดานสขภาพ ผลกระทบดานเศรษฐกจ และผลกระทบดานชวตความเปนอยและการปรบตวผลกระทบดานสขภาพกายของผสงอาย เกดจากสภาพทเสอมถอยลง เนองจากรางกายของผสงอายมการเปลยนแปลงไปในทางทเสอมมากกวาเจรญเตบโต อวยวะตางๆสญเสยหนาทและตายไปในทสด เปนเหตน ามาซงความเจบปวยและความผดปกตมากขนในผสงอายสวนผลกระทบดานทางเศรษฐกจ พบวา ผสงอายตองพงพารายไดจากบตรหลาน และดวยความเสอมสงขารของรางกายและอวยวะตางๆ สงผลใหผสงอายกลายเปนปญหาดานสงคมกลาวคอ ผสงอายตองพงพาลกหลานในเรองการดแลปรนนบตเมอยามเจบปวยดวย ผสงอายในบานปวย ๑ คน สมาชกในบานหลายคนตองชวยกนดแล การทผสงอายเจบปวยเปนเวลานาน สมาชกในครอบครวตองหยดงานเพอดแล ผดแลตองเสยวนและเวลาท างานเทากบวนและเวลาทผสงอายปวย๔ บางครงอาจท าใหผดแลผสงอายตอง

๔ วรรณ ชชวาลทพากร และคณะ, “การประเมนพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพในผสงอายและการด าเนนงานของเจาหนาทภาครฐและเอกชนในการสงเสรมสขภาพของผสงอาย”. รายงานการวจย, (ฝายอบรมอนามยในบาน: ส านกงานสภากาชาดไทย, ๒๕๔๕), หนา ๑๓.

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๒๒ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

สญเสยรายไดไป และจากการทผสงอายเ จ บ ป ว ย บ อ ย ท า ใ ห ต อ ง ส ญ เ ส ย ค ารกษาพยาบาลส าหรบผสงอายมากขนทกป๕

นโยบายการพฒนาเศรษฐกจ และสงคมแหงชาตในป ๒๕๕๕-๒๕๕๙ก าหนดชด เ จ น ไ ว ว า ก า ร ส ร า ง ศ ก ยภ า พ แล ะความสามารถเพอการพฒนาทางสงคม โดยมเปาประสงคการวจยคอ สรางเสรมองคความรใหเปนพนฐานเพอความมนคงของประเทศโดยการสรางความเขมแขงของสงคม การพฒนาและยกระดบคณภาพชวต และความผาสกของประชาชน มงเนนการวจยเพอพฒนาคณภาพการศกษา ระบบการเรยนรด วยตนเอง วฒนธรรม ส ขภาพอนาม ย คณภาพชวต สวสดการเพอความมนคงของชวต ตลอดจนการบรหารกจการบานเมองทด การสรางความเขมแขงและการสรางภมคมกนของทองถนและสงคม รวมทงการเสรมสรางศกยภาพของชมชนทเนนกระบวนการมสวนร ว ม ใ นก า ร แก ไ ข ปญ หา คว า ม ย า กจ น นอกจากน ยงมงเนนการพฒนาศกยภาพเยาวชน ผดอยโอกาส ผพการ และผสงอาย และการเสรมสรางความมนคงของประเทศ ซงมกลยทธการวจย ๑๐ กลยทธ คาดวาจะใชงบประมาณเพอการวจย รวม ๑๓๙ ,๒๙๐ ลานบาท (รอยละ ๓๒) และในระดบภมภาคอาจมงเนนในประเดนการวจย กลยทธการ

๕ กระทรวงสาธารณสข, แนวทางการ

ปฏบตงานเมองไทยสขภาพด (Healthy Thailand), ราชบร : ธรรมรกษการพมพ, ๒๕๔๗.

วจย และแผนงานวจยทมความจ าเปนตองการผลงานวจยในพนทดวย

การศกษาพฤตกรรมการปรบตวตอวถชวตของผสงอาย เปนการศกษาถงแบบแผนนสย พฤตกรรมสวนบคคลทประพฤตเปนแนวทางในการด าเนนชวตประจ าวน เพอเปนการสนบสนนใหผสงอายมวถชวตทสงเสรมสขภาพและเพอใหมพฤตกรรมทสงเสรมสขภาพนาจะมผลตอภาวะสขภาพและท าใหผสงอายสามารถชวยเหลอตนเองได เปนการยกระดบคณภาพชวตของผสงอายใหดขน๖ และผวจยตองการศกษาดานปจจยทางจตสงคมทมผลตอพฤตกรรมการปรบตวตอวถชวตของผสงอาย

จากสงทไดกลาวมา จงท าใหผวจยไดมความสนใจทจะศกษาวจย โดยด า เนนการศกษาตามกระบวนการของจตลกษณะภายในตวบคคลทมความส าคญตอพฤตกรรมการท างานใหเปนคนด คนเกง ตามแนวคดทฤษฎ ตน ไม จ ร ย ธรรม เ ชน ส ตปญญา ประสบการณทางสงคม และสขภาพจต ซงเปรยบเสมอนรากตนไมและจตลกษณะทเปนเหตผลเชงจรยธรรม ลกษณะมงอนาคต การควบคมตนเอง ความเชออ านาจในตน และทศนคต คณธรรม คานยม ซงเปรยบเสมอนล าตนของตนไม๗ ฉะนน มความจ าเปนอยางยง

๖ สาวตร ลมชยอรณเรอง, ปจจยทม

ผลตอการรบรกระบวนการสงอายและคณภาพชวต, (กรงเทพฯ: มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร, ๒๕๓๖), หนา ๖.

๗ ดวงเดอน พนธมนาวน, ทฤษฎตนไมจรยธรรม: การวจยและการพฒนาบคคล, พมพ

พระครปฐมวรวฒน, ดร. และคณะ. ~ ๒๓ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

ทจะศกษาจตสงคมทเกยวกบพฤตกรรมการปรบตวตอว ถ ชวตของผส งอาย ในสภาวะป จ จ บ น โ ด ย ใ น ก า ร ศ ก ษ า ค ร ง น จ ะท าการศกษาจตลกษณะตามสถานการณในครอบครว และจตลกษณะตามสถานการณของผสงอาย ทจะสงผลตอพฤตกรรรมการปรบตวตอวถชวตของผสงอาย

๒. วตถประสงคของการวจย

๑ . เพ อ ศกษาป จ จ ยจ ตส งคม ทเกยวกบการปรบพฤตกรรมตอวถชวตของผสงอาย

๒. เพอศกษาเปรยบเทยบปจจยชวสงคม ลกษณะจตทางสงคม จตลกษณะเดม จตลกษณะตามสถานการณมสงผลตอปจจยจตสงคมทเกยวกบการปรบพฤตกรรมตอวถชวตของผสงอาย

๓. กรอบความคดในการวจย

การวจยครงน ผวจยไดน าแนวทางพระพทธศาสนาบรณาการกบความรดานจตวทยาการศกษา จตวทยาสงคม และพฤตกรรมองคกร มาประยกตเพอก าหนดกรอบความคดในการวจย โดยใชรปแบบปฏสมพนธนยม (Interactionism Model) เพอคนหาสาเหตและผลของพฤตกรรมการปรบตวตอวถชวตของผสงอาย โดยมตวแปร ดงตอไปน

๑. ตวแปรอสระ แบงเปน ๒ ชนด ดงน ตวแปรอสระหลก และตวแปรอสระรอง

ครงท ๒, กรงเทพฯ: โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๓๙), หนา ๕-๙.

ตวแปรทเปนปจจยลกษณะจตทางสงคม มตวแปร คอ การเคารพความแตกตางระหวางบคคล ความสมพนธของครอบครว การรวมกจกรรมของครอบครว ความสมพนธระหวางสมาชกในชมชน กบตวแปรทเปนปจจยลกษณะจตเดม คอ ความพงพอใจในตน เหตผลเชงคณธรรม จตส านกความรบผดชอบ การเหนแกสวนรวม สขภาพกาย สขภาพจต และความฉลาดทางอารมณ สวนตวแปรอสระรอง ไดแก ตวแปรทเปนลกษณะทางชวสงคมและภมหลงของผทศกษา ไดแก เพศ อาย ระดบการศกษา สถานภาพ รายไดของครอบครว อาชพสมาชกของชมชนผสงอาย ๒. ตวแปรแทรกซอน (Moderating variables) ไดแก ตวแปรทเปนจตลกษณะตามสถานการณ ๓ ตวแปร คอ ทศนคตตอการปรบพฤตกรรม ความวตกกงวลตามสถานการณ เชออ านาจในตนตามสถานการณตวแปรตาม (Dependent Variable) ไดแก ตวแปรพฤตกรรมการปรบตวตอวถชวตของผสงอาย คอ พฤตกรรมการมสวนรวมในครอบครว การมสวนรวมในกจกรรมสวนรวม พฤตกรรมการบรโภค พฤตกรรมการออกก าล งกาย การปฏบ ตตนในศาสนาและ พฤตกรรมการสรางประโยชนตอสวนรวม

๔. วธด าเนนการวจย

๑) ประชากรและกลมตวอยาง เขตพนทในการศกษา ประชากรทใชในการศกษาครงน ไดแก ผสงอายในชมรมผสงอาย ทอาศยอย เขตอ าเภอสามพราน จงหวดนครปฐม จ านวน ๑,๙๐๐ คน

กลมตวอยางทใชในการศกษา ไดแก ทผสงอายในชมรมผสงอาย ทอาศยอยเขต

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๒๔ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

ต าบลยายชา อ า เภอสามพราน จงหวดนครปฐม โดยวธสมแบบแบงชน (Stratified Random Sampling ) ซงไดจากการใชตารางก าหนดขนาดของกลมตวอยางของ Krejcie และ Morgan๘ รวมกลม ตวอย าง ทงหมด จ านวน ๓๒๐ ตวอยาง

๒) การสรางเครองมอส าหรบใชรวบรวมขอมล

การวจยครงน ไดสรางเครองมอทใชส าหรบการเกบรวบรวมขอมลในการวจยเปนแบบสอบถามทผวจยไดสราง ขน ซงแบงอ อ ก เ ป น ๕ ส ว น ค อ แ บ บ ส อ บ ถ า ม (Questionnaire) เปนแนวทางหนงในการศกษาวจยระดบการปรบพฤตกรรมของผสงอาย ซงจะตอบค าถามไดดทสด เพราะเปนการใหกลมตวอยางตอบค าถาม หรอรายงานขอมลอนสะทอนถงความคดเหนตางๆ ดวยตวของเขาเอง (Self-report) โดยแบงโครงสรางของแบบสอบถาม ออกเปน ๕ สวน ดงน ตอนท ๑ แบบสอบถามขอมลสวนตว ตอนท ๒ แบบสอบถามจตลกษณะทางสงคม ตอนท ๓ แบบสอบถามจตลกษณะเดม ตอนท ๔ แบบสอบถามจตลกษณะตามสถานการณ ตอนท ๕ พฤตกรรมการปรบตวตอวถชวตของผสงอาย

๓) การวเคราะหขอมล

๘ Krejcie, R.V. and D.W. Morgan,

Determining Sample Size for Research Activities, (Educational and Psychological Measurement. 1970), อางใน สมบรณ ตนยะ, วทยาการวจย, (นครราชสมา: สถาบนราชภฏนครราชสมา, ๒๕๔๕), หนา ๘๑-๘๒.

วเคราะหขอมลสถานภาพของผตอบแบบสอบถาม โดยใชการแจกแจงความถ (Frequency) และค านวณหาคารอยละ (Percentage) และเปรยบเทยบคาเฉลยระดบพฤตกรรมการปรบตวตอวถชวตของผสงอายแยกตามปจจยชวสงคมและปจจยตามจตสงคม เพอทดสอบสมมตฐาน โดยใชการว เคราะหความแปรปรวนแบบทางเดยว (One way ANOVA) เมอพบวามนยส าคญทางสถตทระดบ .๐๕ ท าการทดสอบความแตกตางระหวางคาเฉลยเปนรายค โดยใชวธของ (Least Significant Difference: LSD )

๕. ผลการวจย

โดยภาพรวมผลการวเคราะหพบวา ป จ จ ย ด า น จ ต ล ก ษ ณ ะ ท า ง ส ง ค ม มความสมพนธกบพฤตกรรมการปรบตวตอวถชวตของผสงอายในดานการมสวนรวมในครอบครว ดานการมสวนรวมในกจกรรมสวนรวม ดานพฤตกรรมการบรโภค ดานการออกก าลงกาย ดานการปฏบตตนในศาสนาและดานการสรางประโยชนตอสวนรวม เมอทดสอบโดยใชขอมลทางสถต เมอเปรยบเทยบแตละดานไดแก ดานการเคารพความแตกตางระหว า งบ คคล ด านควา มส มพ นธ ขอ งครอบครว ดานการรวมกจกรรมทางสงคม ดานความสมพนธระหวางสมาชกในชมชน พบวากล ม ตวอย างของผส งอายม ระ ดบพฤตกรรมการปรบตวตอวถชวตของผสงอายมนยส าคญทางสถตทระดบ ๐.๐๑ จงสามารถก ล า ว ไ ด ว า พ ฤ ต ก ร ร ม ผ ส ง อ า ย จ ะ มความส าคญตอการปรบตวใหเขากบสงคมสงแวดลอมจ าเปนตองมการสรางสมพนธภาพภายในครอบครว และสมพนธภาพระหวาง

พระครปฐมวรวฒน, ดร. และคณะ. ~ ๒๕ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

สมาชกในสงคม ซงถอเปนกจกรรมการมสวนรวมท าใหบทบาทและหนาทของผสงอายไดรบการยอมรบอนจะสงผลถงพฤตกรรมการบรโภค การออกก าลงกาย การปฏบตตนในศาสนาและการสรางประโยชนตอสวนรวมมเพมมากขน จากผลการวเคราะหน จงสรปไดว า ป จ จ ย ด า นจ ต ล กษณ ะ ทางส ง คมมความสมพนธกบพฤตกรรมการปรบตวตอวถชวตของผสงอาย ซงสอดคลองกบสมมตฐาน มนยส าคญทางสถตทระดบ ๐.๐๑

ดง น น จ ง ส า ม า ร ถก ล า ว ไ ด ว า พฤตกรรมผสงอายจะมความส าคญตอการปรบตวใหเขากบสงคมสงแวดลอมจ าเปนตองมการสรางสมพนธภาพภายในครอบครว และสมพนธภาพระหวางสมาชกในสงคม ซงถอเปนกจกรรมการมสวนรวมท าใหบทบาทและหนาทของผสงอายไดรบการยอมรบอนจะสงผลถงพฤตกรรมการบรโภค การออกก าลงกาย การปฏบตตนในศาสนาและการสรางประโยชนตอสวนรวมมเพมมากขน จากผลการวเคราะหน จงสรปไดวา ปจจยดานจตล กษ ณ ะ ท า งส ง คม ม ค ว า มส มพ น ธ ก บพฤตกรรมการปรบตวตอวถชวตของผสงอาย ซงสอดคลองกบสมมตฐาน มนยส าคญทางสถตทระดบ ๐.๐๑ ซงสอดคลองกบงานวจยของ จากแนวคดของยทธนา วรณปต๙ จงสรปไดวา บคคลทมจตสาธารณะควรจะมลกษณะตางๆ ซงหนงในทน คอ การเคารพความแตกตางระหวางบคคล ซงมองคประกอบ

๙ ยทธนา วรณปต, ส านกพลเมอง

ความเร ยงว า ดวยประชาชนบนเสนทางประชาคม, กรงเทพฯ: มลนธการเรยนรและการพฒนาประชาสงคม, ๒๕๔๒.

ดง ตอไป น ๑ . เคารพและยอมรบความแตกตางทหลากหลาย ๒. หาวธการอยรวมกบความขดแยงโดยแสวงหาทางออกร ว มก น ๓ . ส า ม า รถ ใ ช เห ต ผ ล ในก า รแลกเปลยนความคดเหน เพอหาขอยต

จ า ก ก า ร ศ ก ษ า ข อ ง ม ล เ ล อ ร (Miller)๑๐ เกยวกบปจจยทสงเสรมความผาสกในผสงอาย จ านวน ๖ ราย พบวา การมสมพนธภาพกบบคคลอน เปนปจจยหนงทมผลตอความผาสกของผสงอาย สมพนธภาพภายในครอบครวเปนปจจยทสามารถท านายความพงพอใจในชวตของผสงอายได และงานวจยของเขมกา ยามะมต๑๑ ไดศกษาความพงพอใจในชวตของผสงอาย ไดแบงประเภทของกจกรรมออกเปน ๓ ประเภท คอ ๑. การม ส ว น ร ว มก จ ก ร รมทา งส ง คม ( Social Participation) หมายถง การทผสงอายเขาไปมสวนรวมในกจกรรมตางๆ กบองคการทตนเองเปนสมาชก ซงแบงเปนการมสวนรวมทางส ง คมภ าย ในครอบคร ว ภายนอกครอบครวและสมาคมตางๆ ทตนเปนสมาชก ๒. การมงานอดเรก (Hobby) หมายถง กจกรรมในเวลาวา งซ งอาจเปนการการพกผอนหรอกจกรรมทผสงอายสามารถกระท าไดโดยล าพง ๓. การท างานทมรายได (Work)

๑๐ Miller, C.A, Nursing Care of

Elder Adult Theory and practice, 2nd ed. Philadelphia : J.B. Lippincott, 1995.

๑๑ เขมกา ยามะมต, “ความพงพอใจในช วตของคนชรา : ศกษากรณขาราชการการบ านาญ กร ะทรวง เกษตรและสหกรณ ” , วทยานพนธมหาบณพต, (คณะสงคมวทยาและมานษยวทยา, ๒๕๒๗), หนา ๒๐.

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๒๖ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

หมายถง กจกรรมทกอใหเกดรายได ไมวาจะเปนงานประจ า งานพเศษหรองานชวคราวกได

สวนดานการศกษาความสมพนธระหวางสมาชกในชมชนของผสงอาย ซงมความส า คญและจ า เปนอย า งย ง ถาหากผสงอายละสงคม โลกและสงคมกจะละทงเขา โดยเชอตามความเปนจรงในสวนลกของจตใจแลว ผสงอายยงตองการสงคม ผสงอายจะพอใจและมความสขในตนเองถาเขายงคงท ากจกรรมในสงคมและเพอสงคม ความสขในยามสงวย ตดสนไดจากความสามารถผสงวยท าอะไรๆ ใหแกสงคมไดมากนอยเพยงไร ถาเขาวางมอจากงานอยางหนงเขากควรหางานอยางอนทดแทน๑๒ และสอดคลองกบงานวจยของ สมบต พงเกษม.๑๓ ศกษาเรอง พฤตกรรมพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของวยผใหญจงหวดสระแกว โดยประยกตแนวความคดของ PRECEDE Framework แบบแผนความเชอดานสขภาพและรปแบบ การสงเสรมสขภาพของเพนเดอร สมตวอยางแบบแบงชน (Stratified Random Sampling) ไดแกกลม

๑๒ จกรนทร พรงทองฟ, “ปจจยทสงผล

ตอปญหาการเรยนของนกเรยนชนมธยมศกษาหลกสตรการศกษานอกโรงเรยน สายสามญ เขตคลองสาน กรงเทพมหานคร ๑ สงกดกรมการศกษานอกโรงเรยนกระทรวง ศกษาธการ”, ปรญญานพนธมหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ, ๒๕๔๖), หนา ๑๒.

๑๓ สมบต พงเกษม, พฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของวยผใหญจงหวดสระแกว, (ขอนแกน: มหาวทยาลยขอนแกน, ๒๕๔๔).

ตวอยางวยผ ใหญ จ านวน ๔๓๐ คน ผลการวจยพบวา วยผใหญมพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพโดยรวมอยในระดบปานกลาง มากทสด รอยละ๖๖.๐ และเมอวเคราะหรายดานพบวา ผใหญมพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพดานการบรโภคอาหารทเหมาะสม และดานการสวมหมวกนรภยหรอคาดเขมขดนรภยอยในระดบปานกลาง มากทสด รอยละ ๕๑ .๙ และ ๔๓ .๗ พฤตกรรมการสงเสรมสขภาพดานการงดสบบหรและการงดดมเครองดมทมแอลกอฮอล พบวา สวนใหญไมสบบหรและ ไมดมเครองดมทมแอลกอฮอลมากทสด รอยละ ๗๑ .๒ และ ๕๑ .๒ สวนพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพ ดานการบรหารจดการความเครยดอยในระดบสงมากทสด รอยละ ๖๐.๙ แตมพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพ ดานการออกก าลงกายอยในระดบต า มากทสด รอยละ ๔๗.๗ เมอวเคราะหความถดถอยพหแบบขนตอน พบวา การไดรบค าแนะน าและสนบสนนจากบคคลสามารถท านายพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพไดดทสด รองลงมาไดแก การรบรประโยชนของพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพ เพศ และอาชพ ตามล าดบ โดยตวแปรทงหมดสามารถรวมกนท านายพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพไดรอยละ ๒๒.๗

และสอดคลองกบงานวจยของนศา ชโด๑๔ ไดศกษาลกษณะทางสงคมและโคร งส ร า ง ท ว ไป เก ย วก บ ล กษณะ ขอ ง

๑๔ นศา ชโต, คนชราไทย, (กรงเทพฯ:

สถาบนวจยสงคม จฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๒๕), หนา ๑๐๗-๑๐๘.

พระครปฐมวรวฒน, ดร. และคณะ. ~ ๒๗ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

ครอบครว การด าเนนกจวตรประจ าวน การท างาน การพกผอนหยอนใจ การรวมกจกรรมตางๆ ทางสงคม และปญหาทก าลงประสบอยของผสงอายไทย (อาย ๖๐ ปขนไป) จ านวน ๑ ,๐๐๐ คน โดยส มตวอยา งจากจงหวดอบลราชธาน อยธยา เชยงใหม นครศรธรรม-ราช และกรงเทพมหานคร ทงในเขตเทศบาลและนอกเขตเทศบาล ผลการวจยพบวาผสงอายสวนใหญไมไดรบการศกษาหรอไดรบการศกษาต ากวาระดบประถมศกษา มอาชพเกษตรกรรมเปนสวนใหญ ฐานะยากจน เปนปญหาของบตรหลาน ร ฐ ตองชวยเหลอครอบครว และลกเปนสงส าคญทสดในชวตของผสงอาย ปญหาส าคญของผสงอายคอปญหาทางเศรษฐกจ ปญหาสขภาพและปญหาการขาดเพอนนอกจากนแลว เขมกา ยามะรต๑๕ ศกษาความพงพอใจในชวตของคนชรา ซงเปนกลมขาราชการบ านาญ พบวา ปจจยทมความสมพนธกบความพงพอใจในชวตมากทสดคอ การมสวนรวมทางสงคม รองลงมาคอ ความสมพนธกบครอบครว ส ข ภ า พ ฐ า น ะ ท า ง เ ศ ร ษ ฐ ก จ แ ล ะความสมพนธกบญาต สวนปจจยอนๆ มผลกระทบความพงพอใจในชวตนอยตอระดบความพงพอใจของกลมตวอยาง ดงนน ระดบพฤตกรรมการปรบตวตอวถชวตของผสงอายมนยส าคญทางสถตทระดบ ๐.๐๑

๑๕ เขมกา ยามะรต, “ความพงพอใจ

ในชวตคนชรา ศกษากรณขาราชการบ านาญ กระทรวงเกษตรและสหกรณ”, วทยานพนธปรญญา มหาบณฑต , ( บณ ฑต วท ยาล ย : มหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๔๓), หนา ๖๒.

๖. สรปผลการวจยและขอเสนอแนะเชงปฏบตการ

ผลการวจยการวดระดบพฤตกรรมการปรบตวตอว ถ ชวตของผส งอาย จากการศกษาสามารถสรปเปนดานตางๆ ตลอดถงขอเสนอแนะเชงปฏบตการได ดงน

ดานการมสวนรวมในครอบครว พบวาการปรบพฤตกรรมของผสงอายเกยวกบกจกรรมภายในครอบครวถอวาอยในขนทดมาก ซงปจจบนสงคมไทยยงใหความส าคญกบกลมผสงอายมากท าใหทานมปฏสมพนธสนทสนมกบลกหลาน มกจกรรมรวมกน มเวลาพด คยกบลกหลานในครอบครว จ งควรสงเสรมใหผสงอายมบทบาทในกจกรรมภายในครอบครวเพอจะเปนการสรางความสขกายสขใจ ท าใหทานรสกมคณคาในตนเองเพมขน สวนการปรบพฤตกรรมบางอยางของผสงอายทจ าเปนตองสงเสรมใหทานไดเขาไปมสวนรวม โดยเฉพาะการสรางมตรภาพ การเปนกลยาณมตรกบเพอนบานยงอยในระดบปานกลาง จงตองใหมกจกรรมดานสงคมเพอน ก จกรรมใน ชมชน ทจะ เอ อ ตอการสร า งสมพนธภาพทดกบเพอนในสงคม

ดานการมสวนรวมในกจกรรมสวนรวม พบวา ในพฤตกรรมของผสงอายมความเกดการตระหนกรถงการมสวนรวมในกจกรรมทเกดขนในชมชนและสงคม เพราะจากการปฏบ ต งานในพ น ทจะเหนไ ดว า ผสงอายจะเขารวมประชมทกเดอน เขารวมกจกรรมวนส า คญทางศาสนา ประเพณวฒนธรรมวนครอบครว วนสงกรานตและวนส าคญของชาต ทกคนมทศนคตความเชอทวา กจกรรมทเกดขนในชมชน ถอเปนหนาทของ

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๒๘ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

ทกคนตองเขามามสวนรวมกน จงควรใหมการชวยเหลอและสนบสนนตอไป สวนพฤตกรรมทจ าเปนเรงดวนทจะใหผสงอายไดเขามามสวนรวม และพยายามปลกจตส านกในการเสยสละประโยชนสขสวนตวเพอสวนรวม โดยการปรบพฤตกรรมใหทานมความเตมใจกบผอนในการรวมกนท ากจกรรมการพฒนาสงคม พรอมกบยนดทจะอ านวยความสะดวกแก ผ อ น ในการ ร วมก นส ร า ง ส าธ ารณ ะประโยชน

ดานพฤตกรรมการบรโภค พบวา การพฒนา คณภาพชวตของผ ส งอาย ในปจจบนถอไดวามการดแลรกษาสขภาพและปรบพฤตกรรมการกนการอยใหเปนไปตามหลกสขอานามย ท าใหพฤตกรรมเสยงของการเกดโรคภยไขเจบไดลดลง และทเหนไดชดเจนโดยเฉพาะการดมน าทถอเปนสวนส าคญทรางกายของมนษยมความตองการมาก ทานกสามารถดมน าสะอาดไดวนละหลายแกวประจ าทกวน นอกจากนนยงมพฤตกรรมทยงตองสงเสรมใหผสงอายปฏบตใหไดมากทสดคอ การรบประทานอาหารใหครบทงหาหม เพราะสภาพรางกายสงขารของผอายมความเสอมโทรมตามอายขย จ าเปนตองใหทานไดปรบพฤตกรรมดานการบรโภคอาหารทเปนประโยชนอนจะเสรมสรางสภาพรางกายใหสมดลตามอตภาพ

ดานการออกก าลงกาย พบวา มการสงเสรมสขภาพอยในระดบทดมาก เพราะในหลกการสงเสรมสขภาพกลมผสงอายในชมชนมความจ าเปนตอการปรบพฤตกรรมของผสงอายมาก ซงการทจะพฒนาคณภาพชวตใหผสงอายมสขภาพรางกายแขงแรงอยเสมอ จ าเปนตองใหความรหลกเทคนควธการในการ

ออกก าลงกายสบเนองจากผสงอายมความเสยงตอการเกดอบตเหตและสภาพรางกายทเขาสสภาวะทเสอมถอย นอกจากนนตองสรางสภาพแวดลอมใหไดมาตรฐานและใหทานสามารถเลอกวธออกก าลงกายทเหมาะสมกบตวทานได โดยเฉพาะสงส าคญการออกก าลงกายของผสงอายควรมการพบแพทย ตรวจความพรอมของรางกาย และใหทานไดเกดการตระหนกร สามารถรบรอาการผดปกตของรางกายทควรหยดออกก าลงกายได

ดานการปฏบตตนในศาสนาพบวา การปรบพฤตกรรมของผสงอายกบศาสนาถอไดวามระดบทดมาก ซงในสงคมผสงอายนบตงแตอดตถงปจจบน ถอเปนสงคมแหงความรก ความเมตตาสามคคเอออารตอกน มการชวยเหลอเมอเหนผอนไดรบความทกข และมความเชอในกฎแหงกรรม เชอในการปฏบตท าดไดด ท าชวไดชว และมความเชอในการปฏบตธรรมเพอใหจตใจ สงบ ผองใสถอเปนการเขาถงหลกพระศาสนาอยางแทจรงสวนสงทควรพฒนาปรบปรงพฤตกรรมใหไดมากกวาน คอตองมการสงเสรมใหผสงอายพยายามปรบพฤตกรรมในลกษณะการรกษาองคของศลหาใหสมบรณอยางเครงครด เปนการสงเสรมคณภาพชวตของผสงอาย จะเปนการพฒนาชวตอยางยงยนมความสขและอยดวยคณคาความมศกดศรของความเปนมนษย

ดานการสรางประโยชนตอสวนรวม พบวา พฤตกรรมของผสงอายอยในระดบดมาก การมจตอาสาถอวาเปนการแสดงออกการมวฒภาวะของผสงอาย ผซงไดประสบความส าเรจในชวต มทงประสบการณในอาชพการงานและชวตสวนตว ซ งท าใหทานไดมอง เห น คณ คา ในก าร ช วย เหล อ ส งคม

พระครปฐมวรวฒน, ดร. และคณะ. ~ ๒๙ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

ประเทศชาต มองเหนคณคาแกประโยชนสวนรวมมากกวาสวนตน สวนสง ทควรพฒนาปรบปรงใหเพมมากขน คอ การประยกตหลกสงคหวตถธรรม ไดแก การรจกเสยสละแบงปนชวยเหลอใหสงของแกผอน การเจรจาดวยค าสภาพไพเราะมเหตผล การประพฤตตนใหเปนประโยชนและความมตนเสมอหรอการวางตนเสมอตนเสมอปลาย จงท าใหผสงอายสรางสมพนธภาพทดตอกนกบเพอนๆ และประสานหมชนไวในสามคค จดเปนมตรแทรวมสขรวมทกขมความจรงจงจรงใจตอกน

๗. ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป

๑) ควรศกษาการพฒนารปแบบเชงบรณาการในการออกก าลงและเลนกฬารวมกนของผสงอายในมตสงคมวถพทธวถไทย กรณศกษาศนยแหลงการเรยนรภมปญญาชาวบานในชมชน ทกสวนภมภาคของประเทศไทย

๒) ควรศกษาการพฒนาโมเดลเชงสาเหตการสงเสรมคณภาพชวตของผสงอาย ในบรบทพระพทธศาสนา เพอเตรยมความพรอมการเขาสประชาคมอาเซยน

๓) ควรศกษาผลการใชโปรแกรมการฝกอบรมการพฒนาศรทธาและความเชออ านาจในตนของผสงอายตอการตระหนกรพทธปญญาแหงการตนรตามหลกพทธศาสนา

๘. บทสรป

ผลการวเคราะหพบวา ปจจยดานจตลกษณะเดมมความสมพนธกบพฤตกรรมการ

ปรบตวตอวถชวตของผสงอายในดานดานการมสวนรวมในครอบครว ดานการมสวนรวมในกจกรรมสวนรวม ดานพฤตกรรมการบรโภค ดานการออกก าลงกาย ดานการปฏบตตนในศาสนาและดานการสร า งประโยชน ตอสวนรวม เมอทดสอบโดยใชขอมลทางสถต เมอเปรยบเทยบแตละดานไดแก ดานความพงพอใจในตน ดานเหตผลเชงคณธรรม ดานจตส านกความรบผดชอบ ดานการเหนแกสวนรวม ดานสขภาพกาย ดานสขภาพจต ดานความฉลาดทางอารมณ พบว ากลมตวอยางทผส งอายมระดบพฤตกรรมการปรบตวตอวถชวตของผสงอายมนยส าคญทางสถตทระดบ ๐.๐๑ จงสามารถกลาวไดวา บคคลเมอกาวเขาสวยผสงอายโดยเฉพาะผทผานประสบการณชวตดานการท างาน การท าหนาทความรบผดชอบ ทงงานสวนตนหรองานเพอสงคมสวนรวมจะเกดความภาคภมใจในตนเองเหนคณคาในตนและสงคม ไดมการพฒนาเหตผลเชงคณธรรมมการดสขภาพรางกายและสขภาพจตใหเหมาะสมเปนไปตามชวงวย นอกจากนน ผสงอายจะไดตระหนกรรบผดชอบตอสวนรวมเพมขน จงท าใหสงผลตอพฤตกรรมของผสงอายทกดาน จากผลการวเคราะหน จงสรปไดวา ปจจยดานจตลกษณะเดมมความสมพนธกบพฤตกรรมการปรบตวตอว ถ ชวตของผส งอาย ซ งสอดคลองกบสมมตฐาน มนยส าคญทางสถตทระดบ ๐.๐๑

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๓๐ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

บรรณานกรม

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. พระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. กรงเทพฯ: โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๙.

กระทรวงสาธารณสข. แนวทางการปฏบตงานเมองไทยสขภาพด (Healthy Thailand). ราชบร: ธรรมรกษการพมพ, ๒๕๔๗.

เขมกา ยามะมต. “ความพงพอใจในชวตของคนชรา: ศกษากรณขาราชการการบ านาญ กระทรวงเกษตรและสหกรณ”. วทยานพนธมหาบณพต. คณะสงคมวทยาและมานษยวทยา, ๒๕๒๗.

จกรนทร พรงทองฟ. “ปจจยทสงผลตอปญหาการเรยนของนกเรยนชนมธยมศกษาหลกสตรการศกษานอกโรงเรยน สายสามญ เขตคลองสาน กรงเทพมหานคร ๑ สงกดกรมการศกษานอกโรงเรยน กระทรวงศกษาธการ”. ปรญญานพนธมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ, ๒๕๔๖.

ดวงเดอน พนธมนาวน. ทฤษฎตนไมจรยธรรม การวจยและการพฒนาบคคล . พมพครงท ๒. กรงเทพฯ: โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๓๙.

นศา ชโต. คนชราไทย. กรงเทพฯ: สถาบนวจยสงคม จฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๒๕ มาลน วงสทธ และ ศรวรรณ ศรบญ. “ศกยภาพของผสงอายในการมสวนรวมในกจกรรมตางๆ”.

รายงานการวจย. สถาบนปประชากรศาสตร: จฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๓๕ ยทธนา วรณปต. ส านกพลเมอง ความเรยงวาดวยประชาชนบนเสนทางประชาคม.

กรงเทพฯ: มลนธการเรยนรและการพฒนาประชาสงคม, ๒๕๔๒. วรรณ ชชวาลทพากร และคณะ. “การประเมนพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพในผสงอายและการ

ด าเนนงานของเจาหนาทภาครฐและเอกชนในการสงเสรมสขภาพของผสงอาย ”. รายงานการวจย. ฝายอบรมอนามยในบาน: ส านกงานสภากาชาดไทย, ๒๕๔๕

สมบต พงเกษม. พฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของวยผใหญจงหวดสระแกว. ขอนแกน: มหาวทยาลยขอนแกน, ๒๕๔๔.

สาวตร ลมชยอรณเรอง. ปจจยท มผลตอการรบรกระบวนการสงอายและคณภาพชวต. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร, ๒๕๓๖.

Krejcie, R.V. and D.W. Morgan. Determining Sample Size for Research Activities. Educational and Psychological Measurement, 1970.

Miller. C.A. Nursing Care of Elder Adult Theory and practice. 2nd ed. Philadelphia: J.B. Lippincott, 1995.

การศกษาผลของการปฏบตวปสสนากมมฏฐานตอระดบของความดนโลหต A Study of the Effects of the Insight Meditation Practice on the Levels

of the Blood Pressure

ดร. จฑามาศ วารแสงทพย๑, พระมหาสมบรณ วฒกโร, ดร., พระสธธรรมานวตร, ผศ.ดร., ดร. บญเลศ โอฐส และ รศ.ดร. เกรยงศกด วารแสงทพย๒

บทคดยอ

การศกษานมวตถประสงค คอ เพอศกษาผลของการปฏบตวปสสนากมมฏฐานทมตอระดบของความดนโลหตและทมตอระดบของสญญาณชพ

ในการศกษาวจยครงน ใชวธการวจยกงทดลอง โดยศกษาการปฏบตวปสสนากมมฏฐาน ตามแนวสตปฏฐาน ๔ ในพระไตรปฎก โดยใชวธการของ ยบหนอ-พองหนอ จากขอมลดงกลาวจงไดลงพนทเกบขอมลจากผปฏบตธรรม ณ ศนยปฏบตธรรม มจร วงนอย และศนยปฏบตวปสสนากมมฏฐาน นานาชาต วดมหาธาตยวราชรงสฤษฎ กรงเทพมหานคร โดยเลอกกลมตวอยางแบบสมครใจตามคณสมบตทก าหนด ไดแกพทธศาสนกชนทมอาย ๑๗-๗๗ ป ซงมความตงใจจรงทจะปฏบตวปสสนากมมฏฐาน ณ ศนยปฏบตธรรมดงกลาว ทสามารถเดนจงกรมและนงปฏบตวปสสนากมมฏฐาน ในเวลาทเทาๆ กน อยางตอเนองไดนาน ๓๐ นาท ๔๕ นาทและ ๖๐ นาท ตามล าดบ ไดกลมตวอยางรวมทงสน ๖๕ คน วธการ คอ วดความดนโลหตและชพจรกอนการเดนปฏบต และหลงการนงปฏบต ในการวเคราะหผลลพธของขอมล ใชโปรแกรมส าเรจรปในการหาคาสถต โดยใชการค านวณหาคาเฉลย คาสวนเบยงเบนมาตรฐาน และค านวณคาความแตกตางอยางมนยส าคญทางสถตโดยใช T Test

ผลการศกษาพบวา กอนเดนจงกรมและหลงนง เปนระยะเวลาตดตอกนอยางละ ๓๐, ๔๕ และ ๖๐ นาทตามล าดบ มชพจร (P) เฉลยลดลงอยางมนยส าคญทางสถต ตอมาเมอกลมตวอยางกอนเดนจงกรมและหลงนง เปนระยะเวลาตดตอกนอยางละ ๔๕ นาท พบวา มคา Pulse pressure (ผลตางระหวาง SBP และ DBP) เฉลยลดลงอยางมนยส าคญทางสถต ในทสดเมอกลมตวอยางกอนเดนจงกรมและหลงนง เปนระยะเวลาตดตอกนอยางละ ๖๐ นาท พบวามคา SBP เฉลยลดลงอยางมนยส าคญทางสถต

สรปและอภปรายผล วธการปฏบตวปสสนากมมฏฐานตามแนวสตปฏฐาน ๔ ควรท าตอเนองกนทงการเดนจงกรมและการนงสมาธ โดยดผลลพธทส าคญจากกอนเดนจงกรมและหลงนง เปนระยะเวลาตดตอกนดงกลาวขางตน ท าใหมการปรบอนทรยอยางสมดลย เปนผลท าใหสามารถลดการกระตนการท างานของระบบประสาทอตโนมตซมพาเทตก จนท าให ชพจร (P),

๑ อาจารยพเศษ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. ๒ หวหนาสาขาวกกะวทยา ภาควชาอายรศาสตร คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล.

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๓๒ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

SBP และ Pulse pressure ของผปฏบตเฉลยลดลงอยางมนยส าคญทางสถต ตามล าดบเวลาของการปฏบต เรมตนจากชพจรทชาลงกอนและความดนโลหตจงลดลงตามมา คาทลดลงของความดนโลหตทใกลเคยง ๑๐ มม.ปรอทน พบวา สามารถลดอตราการตายจากโรคหวใจขาดเลอดไดอกดวย องคความรใหมเหลานเปนการยนยนผลของการปฏบตวปสสนากมมฏฐานออกมาเปนตวเลขจากคาความดนโลหตและชพจรทลดลงไดอยางมนยส าคญทางสถตอยางเปนรปธรรม จงเปนทประจกษวา สามารถน าวธการปฏบตนไปใชกบผปวยความดนโลหตสงใหสามารถใชยาไดนอยลงหรอไมตองใชเลยในรายทความดนโลหตสงไมมาก ท าใหผลขางเคยงของการใชยานอยลง และจะมผลท าใหเศรษฐกจมวลรวมของประเทศ และของโลกดขนอกดวย

ค าส าคญ: การปฏบตวปสสนากมมฏฐาน ความดนโลหต

ดร. จฑามาศ วารแสงทพย และคณะ ~ ๓๓ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

Abstract

Hypertension (HTN) is a leading risk factor for preventable cardiovascular disease, with over one in five adults affected worldwide. Buddhist Insight Meditation (IM) encompasses a variety of meditation techniques that aim to develop mindfulness, concentration and insight. Therefore, this research is of objective : To study the results of the Insight Meditation (IM) Practice, to the levels of the Blood Pressure (BP)

This research is the Quasi Experimental research, by studying the practice of the IM according to the method of the Four Foundations of Mindfulness in the Three Baskets, by using the methods of Rising and Falling. The researcher did the research field for collection the data from the Dhamma practitioners at Vipassanathai Dhamma Practicing Center at MCU, and at the International Dhamma Practice Centre at Wat Mahathat Yuwarajarangsarit, Bangkok, by selecting the Buddhist exemplary groups if volunteer, those who are of 17-77 years old. These exemplary people can seriously do the 30-45-60 minutes the Walking Meditation (WM) and the Sitting Meditation (SM) equally each of the time limited. The exemplary groups are of 65 persons. The experimental methods are : to measure the BP and the pulses (P) before and after WM and SM. In analyzing the results of the data, the statistic values by using the Mean and the Standard Deviation and counting the significant statistical different by using the t test.

From the study of the practice of the IM of Buddhist Exemplary People toward the level of the BP, it is found that before WM up to finishing the SM, according to the period of time of 30-45-60 minutes in order, the P were the significantly less with the statistical difference. Then, the exemplary people had done the WM up to finishing the SM, according to the period of time of 45 minutes, the Pulse pressure (PP) was the significantly less with the statistical difference. Finally, the exemplary people had done the WM up to finishing the SM, according to the period of time of 60 minutes, the SBP is the significantly less with the statistical difference.

In conclusion of the results of the practice of the IM toward the BP and the P by the WM and SM, it is found the important result that the 30-45-60 minutes of the WM up to finishing the SM were the best result to decrease the BP, Pulse, SBP and PP in order. The innovation of this study shows that IM has confirmed the good effects on the levels of the BP.

Keywords: Insight Meditation (IM), Hypertension

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๓๔ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

๑. บทน า

ในระยะ ๑๐ ป ทผานมา วงการแพทยไดตนตวและใหความสนใจอยางจรงจงกบปญหาความดนโลหตสง (Hypertension) และถอวา ภาวะดงกลาวเปนปญหาสขภาพทส าคญ National Health and Nutrition Examination Survey (NHANES) ไ ด ร ว บ รวมขอมลตงแตป ค.ศ.๑๙๙๙-๒๐๐๔ พบวา อบตการณของภาวะความความดนโลหตสงเพมขนเปนรอยละ ๒๘.๙๓ อกทงยงเปนการสญเสยเงนเปนจ านวนมากในการรกษาโรคน มรายงานจากศนยควบคมและปองกนโรคของประเทศสหรฐอเมรกา CDC (The Centers for Disease Control and Prevention is the leading national public health institute of the United States) ถงเงนคาใชจายทเกยวเนองกบโรคความดนโลหตสง ในป พ.ศ. ๒๕๕๔ เปนจ านวนมากถง ๔๖ พนลานเหรยญสหรฐ๔ ความดนโลหตทสงในระดบปานกลางมความสมพนธกบอายขยทสนลง การปรบเปลยนวถชวตและพฤตกรรมการบรโภคอาหารสามารถชวยลดความดนเลอด

๓ Chobanian AV. Shattuck

Lecture, “The Hypertension paradox—more uncontrolled disease despite improved therapy”, New England Journal of Medicine, 2009 Aug 27; Vol. 361 No. 9: 878-887.

๔ Mazzafarian D, Benjamin EJ, Go AS, et al “Heart Diease and Stroke Statistics-2015 Update: a report from the American Heart Association”, Circulation, (February 19, 2015); e 29-322.

และลดความเสยงจากภาวะแทรกซอนตางๆ ดงกลาวได แตส าหรบผปวยทรกษาดวยการปรบ เปล ยนว ถ ช วตแล ว ไม ไ ดผลหรอ ไมเพยงพอจ าเปนตองรกษาดวยยา จากงานวจยของจฑามาศ วารแสงทพย ไดเคยศกษาวจยพบวา ธรรมปฏบตดวยวธการท าสมาธโดยวธอานาปานสตภาวนา ซงเปนหลกการสอนทส าคญในพระพทธศาสนา ท าใหภาวะความซมเศราลดลงอยางมนยส าคญทางสถตและท าใหคณภาพชวตในมตทางดานรางกายของผปวยไตวายเรอรงระยะสดทายดขนอยางมนยส าคญทางสถต และอตราการหายใจในกลมทสวดมนตรวมกบท าอานาปานสตสมาธลดลงอยางมนยส าคญทางสถต๕ และยงมงานวจยพบวา ความเครยดตางๆ น เปนสาเหตส าคญใหเกดโรคความดนโลหตสงและโรคหลอดเลอดหวใจตามมา งานของ บารเนส และ อรเม จอหนสน (Vernon A. Barnes and David W. Orme-Johnson) ไดศกษาวจ ยพบว า การท าสมาธ เบ อ ง ตน (Transcendental Meditation® Program) ท าใหสามารถลดการถกกระตนของระบบประสาทอตโนมตและลดความเครยด ซงมผลใหความดนโลหตลดลง

การปฏบตเพอชวยใหจตใจสงบและมสมาธ คอ การเจรญสมถกมมฏฐาน ดงพระพทธพจนในทฆนกาย สลขนธวรรค วา “เมอจตเปนสมาธ บรสทธผดผอง ไมมกเลสเพยงดง

๕ จฑามาศ วารแสงทพย‚ “การฟนฟ

คณภาพชวตของผปวยไตวายเรอรงระยะสดทายดวยธรรมปฏบต”‚วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต‚ กรงเทพฯ: บรษท เอม เอนเตอรไพรส จ ากด‚ ๒๕๕๓.

ดร. จฑามาศ วารแสงทพย และคณะ ~ ๓๕ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

เนน ปราศจากความเศราหมอง ออน เหมาะแกการใชงาน ตงมน ไมหวนไหวอยางน ภกษนน นอมจตไปเพอญาณทสสนะ...”๖ การปฏบตวปสสนากมมฏฐาน คอ การเจรญสตปฏฐาน ๔๗ ไดแก การใชสตก าหนดพจารณา กาย เวทนา จต และธรรม เปนวธปฏบตทเกดจากการตรสรของพระพทธเจาซงมเฉพาะในพระพทธศาสนา ศาสนาอนมแตค าสอนเรองสมาธประเภทแรกเทานน

การท าวจยน เพอแสดงใหเหนวา การปฏบ ตว ป ส สนากมมฏฐ าน ( Insight Meditation = IM) ทเปนลกษณะและวธการของการเจรญสตปฏฐาน ๔ ซงเปนหลกค าสอนทส าคญในพระพทธศานา ซงยงไมมการท าวจยใหออกมาเหนเปนรปธรรมวาไดผลดตอการลดความดนโลหต และหวงเปนอยางยงวาจะน าผลการวจยนไปใชชวยเหลอผปวยโรคความดนโลหตสงทมอยจ านวนมาก โดยท าใหใชยารกษาในจ านวนทนอยลง มผลท าใหคา ใ ชจ ายของประเทศไทยลดลง ท า ใหเศรษฐกจมวลรวมประเทศไทยและทวโลกดขน ดงไดท าการวจยสบตอไป

๒. วตถประสงคของการวจย

เพอศกษาผลของการปฏบตวปสสนากมมฏฐานทมตอระดบของความดนโลหต และทมตอระดบของสญญาณชพ

๖ ท.ส. (บาล) ๙/๒๓๔/๗๗, ท.ส. (ไทย)

๙/๒๓๔/๗๗-๗๘. ๗ ดรายละเอยดใน ม.ม. (บาล) ๑๒/

๑๐๗-๑๑๕/๗๗-๘๕, ม.ม . (ไทย) ๑๒/๑๐๗-๑๑๕/๑๐๒-๑๑๒.

๓. วธด าเนนการวจย

ในการศกษาวจยครงน ใชวธการวจยกงทดลอง โดยศกษาการปฏบตวปสสนากมมฏฐาน ตามแนวสตปฏฐาน ๔ ในพระไตรปฎก โดยใชวธการของ ยบหนอ-พองหนอ จากขอมลดงกลาวจงไดลงพนทเกบขอมลจากผปฏบตธรรม ณ ศนยปฏบตธรรม มจร ว ง นอย และศนยปฏ บ ต ว ป ส สนากมมฏฐาน นานาชาต วดมหาธาตยวราชรงสฤษฎ กรงเทพมหานคร โดยเลอกกลมตวอยางแบบสมครใจตามคณสมบตทก าหนด ไดแกพทธศาสนกชนทมอาย ๑๗-๗๗ ป ซงมความตงใจจรงทจะปฏบต ทสามารถเดนจงกรมและนงปฏบตวปสสนากมมฏฐาน ในเวลาทเทาๆ กน อยางตอเนองไดนาน ๓๐ นาท จ านวน ๒๕ คน ๔๕ นาท จ านวน ๒๐ คน และ ๖๐ นาท จ านวน ๒๐ คน ตามล าดบ รวมทงสน ๖๕ คน กลมตวอยางจะไดรบเอกสารชแจงขอมลแกผเขารวมโครงการวจย กลมตวอยางตองตองลงนามอนญาตในหนงสอแสดงเจตนายนยอมเขารวมการวจย รบรองโดยคณะอนกรรมการพจารณาโครงการวจย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย และตอบแบบสอบถามขอมลทวไป และกอนเรมการปฏบตวปสสนากมมฏฐาน วธการคอวดความดนโลหตและชพจรกอนการเดนปฏบ ต และหลงการนงปฏบ ต โดยไดใ ชเคร อ ง ว ดควา ม ดนโล ห ตแบบอ ต โนม ต หลงจากออกจากบลลงกทนงเรยบรอยแลวใหผปฏบตธรรมตอบแบบสอบถามความคดเหน ในการว เ คราะห ผลลพ ธ ของ ขอม ล ใ ชโปรแกรมส าเรจรปในการหาคาสถต โดยใชการค านวณหาคาเฉลย คาสวนเบยงเบน

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๓๖ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

มาตรฐาน และค านวณคาความแตกตางอยางมนยส าคญทางสถตโดยใช T Test

๔. ความหมายและการแบงประเภทของระดบความดนโลหตสง

โรคความดนโลหตสง(Hypertension) หมายถง สภาวะผดปกตทบคคลมระดบความดนโลหตสงขนกวาระดบปกตของคนสวนใหญ โรคทจะเกดขนจากความดนโลหตทสงผดปกตมหลายโรค คอ โรคหลอดเลอดหวใจหรอโรคหวใจขาดเลอด โรคหลอดเลอดสมองหรอโรคอมพาต โรคหวใจวาย โรคไตวายเรอรง โรคสมองเสอม การรกษาและควบคมความดนโลหตใหลดลงเปนปกตจะสามารถปองกนโรครายแรงตางๆ ทกลาวถงไดเปนสวนมาก ความดนโลหตสง (Hypertension) เปนโรคเรอรงชนดหนงทผปวยมความดนเลอดในหลอดเลอดแดงสงกวาปกต๘ ท าใหหวใจตองบบตวมากขนเพอสบฉดเลอดใหไหลเวยนไปตามหลอดเลอด ความดนเลอดประกอบ ดวยสองคา ไดแก ความดนในหลอดเลอดขณะทหวใจบบตว (ความดนชวงหวใจบบ ; systole) และความดนในหลอดเลอดขณะทหวใจคลายตว (ความดนชวงหวใจคลาย ; diastole) ความดนเลอดปกตขณะพกอยในชวง ๑๐๐-๑๔๐ มลลเมตรปรอทในชวง

๘ See the details in, Chobanian

AV, Bakris GL, Black HR et al, "Seventh report of the Joint National Committee on Prevention, Detection, Evaluation, and Treatment of High Blood Pressure". Hypertension, Vol. 42 No. 6 (December 2003): 1206–1252.

หวใจบบ และ ๖๐-๙๐ มลลเมตรปรอทในชวงหวใจคลาย ดงนน ผทมภาวะความดนโลหตสงจงหมายถง ผทมความดนเลอดเทากบหรอสงกวา ๑๔๐/๙๐ มลลเมตรปรอท

Pulse Pressure คอ ผลตางระหวาง Systolic BP และ Diastolic BP เปนคาทใช (รวมกบผลตรวจอนๆ) ในการพยากรณโรคและตดตามผลการรกษาทางคลนก ผลการศกษาวจยพบวา Pulse Pressure ในระดบสงกวาปกต (คาปกตประมาณ ๔๐ มลลเมตรปรอท) เปนปจจยเสยงทส าคญอยางหนงตอการเกดโรคหวใจ หวใจหองลางซายตองท างานหนกขน และเปนอนตรายมากขนตอหลอดเลอดแดง การศกษาแบบอภวเคราะหในผสงอายจ านวน ๘,๐๐๐ คน พบวา เมอ Pulse Pressure เพมขน ๑๐ มลลเมตรปรอท จะท า ใหผ ป ว ยมความ เส ย ง ตอการเก ดภาวะแทรกซอนทางหลอดเลอดหวใจชนดรนแรงและการเสยชวตเพ มสง ขน และประมาณรอยละ ๒๐ เสยงตอการเกดการสนข อ ง ห ว ใ จ ห อ ง บ น ท ผ ด ป ก ต (Atrial Fibrillation) ในผปวยเหลานดวยเชนกน๙

Canadian Hypertension Education Program recommendation

๙ Blacher J, Staessen JA, Girerd X,

Gasowski J, Thijs L, Liu L, Wang JG, Fagard RH, Safar ME. Pulse pressure not mean pressure determines cardiovascular risk in older hypertensive patients. Archives of Internal Medicine. 2000 April 24; Vol 160 No. 8 : 1085-1089.

ดร. จฑามาศ วารแสงทพย และคณะ ~ ๓๗ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

2010๑๐ และแนวทางการรกษาของสมาคมความดนโลหตสงแหงประเทศไทย (พ.ศ. ๒๕๕๕) ๑๑ แนะน าวธการในการปองกนและรกษาภาวะความดนโลหตสง ดงน

๑ การปรบเปลยนวถการด าเนนชวต โดยวธการ จ ากดการรบประทานอาหารทเคม ในชาวคอเคเซยนเรองการรบประทานอาหารชนดโซเดยมต าพบวามประโยชนในการลดความดนเลอดทงในผทมความดนเลอดปกตและผปวยความดนโลหตสง๑๒ ออกก าลงกายแบบแอโรบค ๓๐ -๖๐ นาท ๔ -๗ วนตอ

๑๐ Hackam DG, et al, “The 2010

Canadian Hypertension Education Program recommendations for management of hypertension: part 2- therpy”, Canadian Journal of Cardiology, Vol. 26 No. 5 (May 2010): 249-258.

๑๑ สมาคมความดนโลหตสงแห งประเทศไทย (๒๐๑๒). "แนวทางการรกษาโรคความดนโลหตสงในเวชปฏบตทวไป พ.ศ. 2555", กา รประช มว ช า กา รประจ าป ค ร งท 10 "Trends in Hypertension ๒๐๑๒, ๑๗ กมภาพนธ ๒๕๕๕, กรงเทพมหานคร, ประเทศไทย.

๑๒ Blumenthal JA, Babyak MA, Hinderliter et al, "Effects of the DASH diet alone and in combination with exercise and weight loss on blood pressure and cardiovascular biomarkers in men and women with high blood pressure: the ENCORE study", Archives of Internal Medicine, Vol. 170 No. 2 (January 2010): 126–135.

สปดาห เลกสบบหร และลดการรบประทานแอลกอฮอล ควบคมน าหนกใหมคาดชนมวลกาย ๑๘.๕-๒๔.๙ กโลกรมตอตารางเมตร และมรอบเอวนอยกวา ๑๐๒ เซนตเมตร ในเพศชาย และนอยกวา ๘๘ เซนตเมตร ในเพศหญง รบประทานผก ผลไม วธอนๆ เพอคลายความเครยดทางจตใจ เชน การท าสมาธ

๒ การรบประทานยาลดความดนโ ล ห ต ส ง ห า ก เ ร ม ก า ร ร ก ษ า ด ว ย ย า คณะกรรมการรวมแหงชาตวาดวยความดนโลหตสง (Joint National Committee on High Blood Pressure) หรอ JNC-7๑๓ แนะน าวา แพทยไมควรเฝา ตดตามเฉพาะการตอบสนองตอการรกษาเพยงอยางเดยว แตตองประเมนอาการไมพงประสงคจากการใชยาดวย การลดความดนเลอดลง ๕ มลลเมตรปรอท สามารถลดความเสยงของโรคหลอดเลอดสมองไดรอยละ ๓๔ ลดความเสยงของโรคหวใจขาดเลอดไดรอยละ ๒๑ และลดโอกาสของภาวะสมองเสอม หวใจลมเหลว และ อตราตายจากโรคหลอดหวใจเลอด๑๔

๑๓ Chobanian AV, Bakris GL, Black

HR et al, "Seventh report of the Joint National Committee on Prevention, Detection, Evaluation, and Treatment of High Blood Pressure", Hypertension, Vol. 42 No. 6 (December 2003): 1206–1252.

๑๔ Law M, Wald N, Morris J, "Lowering blood pressure to prevent myocardial infarction and stroke: a new preventive strategy", Health Technology Assessment, Vol. 7 No. 31 (2003): 1–94.

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๓๘ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

๕. ผลงานวจยทเกยวของกบการท าสมาธ และความดนโลหต

อรกา โอเบรก (Erica B. Oberg)๑๕ ไดศกษาวจยพบวา การใหกลมตวอยางทเปนผปวยเขารวมโครงการการฝกสตเปนเวลา ๘ สปดาห ตดตอกน และตดตามผลของความดนโลหตเปนเวลา ๑๑ สปดาหตอเนอง ผลการเขารวมโครงการการฝกสตสามารถท าใหกลมตวอย า ง ไ ดร บความสงบทาง ด านจต ใจ สามารถอยกบปจจบนขณะไดดและเปนผลใหความดนโลหตลดลงอยางตอเนอง อยางมนยส าคญ ฮากนร สเตท เซลฟ และอนเนส๑๖ ไดศกษาวจยพบวา ทดลองในกลมตวอยาง ๔๒๗ คน ทมการสอนฝกโยคะ ๓ แบบ คอ ๑ ฝกทาตางๆ ของโยคะ ๒ การฝกการท าสมาธ ๓ การฝกการหายใจ พบวาคาความดนโลหตลดลงทงตวบนและตวลาง อยางมนยส าคญทางสถต แมนชนดาและมาแดน (Manchanda

๑๕ Erica B. Oberg, “self-directed

mindfulness training and Improvement in Blood pressure, migraine Frequency, and Quality of Life”, Global Advances in Health and Medicine, Vol. 2, No 2 (March 2013): 20-25.

๑๖ Marshall Hagins, Rebecca States, Terry Selfe, and Kim Innes, “Effectiveness of Yoga for Hypertension: Systematic Review and Meta-Analysis”, Hindawi Publishing Corporation Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, Vol. 2013, ArticleID 649836 (April 25, 2013), 1-13.

SC, Madan K)๑๗ ไดศกษาวจยพบวา การฝกโยคะเปนการรกษาแบบองครวมทงดานรางกาย จตใจ อารมณและจตวญญาณ ของมนษย หลายการศกษาไดถกแสดงวา การฝกโยคะ และ/หรอ การท าสมาธ สามารถควบคมอตราเสยงของ โรคหลอดเลอดหวใจไดรอยละ ๔๘ โรคความดนโลหตสง โรคเบาหวาน โรคอวน โรคไขมนในเลอดสง โรคเครยด โรคตดบหร ผลดของการฝกโยคะในการรกษาผปวยคอ ม ตนทนต าและประสทธผลส ง ไมมผลขางเคยง และเปนวธทเหมาะสมกบการปองกนโรคหลอดเลอดหวใจ ปารค ไลเลส และว (Park J, Lyles RH, Bauer-Wu S)๑๘ ไ ด ศ กษาว จ ยพบว า กา รท า สมาธ แบบ Mindfulness meditation (MM) สามารถลดความเครยดและความดนโลหตในผปวยไตวายเรอรงไดโดยวธทไปลดการถกกระตนกลาม-เนอจากระบบประสาทอตโนมต โดยใชการท าสมาธเปนเวลา ๑๔ นาท ในผชายเชอชาต อฟรกน-อเมรกน ๑๕ คนทเปนไตวายเรอรงพบวา

๑๗ Manchanda SC, Madan K,

“Yoga and meditation in cardiovascular disease”, Clinical Research in Cardiology, Vol. 103 No. 9 (September 2014 : 675-680.

๑๘ Park J, Lyles RH, Bauer-Wu S, “Mindfulness meditation lowers muscle sympathetic nerve activity and blood pressure in African-American males with chronic kidney disease”, American Journal of Physiology. Regulatory, Integrative and Comparative Physiology ; Vol. 307 No. 1 (July 1, 2014): R93-R101.

ดร. จฑามาศ วารแสงทพย และคณะ ~ ๓๙ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

การท าสมาธแบบ Mindfulness meditation (MM) สามารถท าใหอาการตางๆ คอ ความดนโลหตทงตวบนและตวลาง การเตนของหวใจและการถกกระตนกล ามเ นอจากระบบประสาทอตโนม ต เหลา นลดลงไดอยางมนยส าคญทางสถต เมอเปรยบเทยบกบกลมตวอยาง บาลากรสนน แวนดานา และคณะ (Balakrishnan Vandana et al.,)๑๙ ไดศกษาวจยพบวา การท าสมาธแบบผสมผสาน ( Integrated Amrita Meditation Technique ; IAM) โดยการท าโยคะ ๘ นาท การผอนคลาย ๒ นาท และการท าสมาธ ๑๓ นาท ตอ ๑ วน และตดตามผลเลอดตลอด เปนเวลา ๘ เดอน สามารถลดฮอรโมนความเครยด (Stress Hormones) ไดในทนท และมประสทธผลในระยะยาวอกดวย ซงฮอรโมนความเครยดน เปนเหตทส าคญท าใหเกดหวใจเตนแรงและเรว และเปนผลใหเกดความดนโลหตทสงขนได คาน และ โพลช (B. Rael Cahn and John Polich)๒๐ ได

๑๙ Vandana B, Vaidyanathan K,

Saraswathy LA, Sundaram KR, Kumar H., “Impact of Integrated Amrita Meditation Technique on Adrenaline and Cortisol Levels in Healthy Volunteers”, Evid Based Complement Alternat Med. 2011:379645. doi: 10.1155/2011/379645. Epub 2011 Jan 20. PMID: 21318156.

๒๐ Cahn, B. Rael and Polich, John, John, “Meditation (Vipassana) and the P3a Event-Related Brain Potential, International Journal of

ศก ษ า ว จ ยพ บว า กา รปฏ บ ต ว ป ส ส นากมมฏฐาน สามารถลดความไวปฏกรยาของการรบร และ ความตนเตนลงได และท าใหลดความสงคลน P3a ในสมอง ซงเปนผลใหการถกกระตนของระบบประสาทอตโนมตลดลง ซงท าใหหวใจเตนชาลง และการประมวลผลการท างานของสมองจะไมสมพนธกนกบสงกระตนตาง ๆ จงท าใหภาวะของรางกาย และจตใจสงบลง เลวงตน และคณะ ( Lewington S, Clarke R, Qizilbash N, et al )๒๑ ไดศกษาการวเคราะหอภมาน (Meta-analysis) จาก ๖๑ การศกษาตดตามผปวยใน ๑ ป จ านวน ๑๒.๗ ลานคน พบวา การลดความดนโลหตลง ๒ มลลเมตรปรอท สามารถลดอ ตราการตา ยจาก โ รคห ว ใจขาด เล อ ด (Ischemic Heart Disease) ไดรอยละ ๗ และลดการอตราการตายจากโรคหลอดเลอดสมอง (Stroke) ไดรอยละ ๑๐

จากผลงานวจยทเกยวของ ไดพบวาผปวยโรคความดนโลหตสง จะพบกบปญหาทงรางกายและจตใจ โดยเฉพาะปญหาของโรคซมเศราจากความเครยดจากปญหาตางๆ มากมาย ท าใหการผลตฮอรโมนความเครยด อนเปนเหตทส าคญท าใหเกดหวใจเตนแรงและเรว และเปนผลใหเกดความดนโลหตทสงขนได ท าใหคณภาพชวตลดลง การท าสมาธตาม

Psychophysiology, 2010 Apr 1. Vol 72 No 1: 51–60.

๒๑ Lewington, Clarke R, Qizilbash N, et al. “Review: usual blood pressure is directly related to vascular mortality throughout middle and old age” Lancet, 2002; Vol 360 : 1903–1913.

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๔๐ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

แนวพทธ ยง ไมมการน า ไปศกษาในการประเมนการลดลงของความดนโลหตในคนไทยอยางเปนรปธรรม ผวจยมความสนใจวา ประเทศไทยเปนเมองแหงพระพทธศาสนา และม ศนยวปสสนากมมฏฐานทมวธการปฏบตวปสสนากมมฏฐานตามแนวทางแหง

สตปฏฐาน ๔ ทถกตอง การปฏบตวปสสนากมมฏฐานจะมผลตอระดบของความดนโลหตและสญญาณชพอยางไร จงตองการจะท าวจยใหออกมาเหนเปนรปธรรม

ผลการวเคราะหความดนโลหตกอนการเดนจงกรม และหลงการนงสมาธ

ตาราง การเปลยนแปลงของ Systolic Blood Pressure, Diastolic Blood Pressure และ

Pulse ของกลมตวอยาง กอนเดน และ หลงนง ระยะเวลา ๓๐, ๔๕ และ ๖๐ นาท คาเฉลย±สวนเบยงเบนมาตรฐาน

ระยะเวลา กอนเดน หลงนง P value ๓๐ นาท (n=๒๕ คน)

SBP (มม.ปรอท) ๑๒๔.๐๔±๑๙.๕๓ ๑๒๐.๗๖±๒๐.๔๕ ๐.๑๘๓ DBP (มม.ปรอท) ๘๑.๖๐±๑๓.๖๕ ๘๑.๗๒±๙.๙๘ ๐ .๙๖๕ Pulse (ตอนาท) ๗๖.๘๘±๑๑.๑๙ ๗๑.๑๖±๑๐.๔๕ ๐.๐๐๑* Pulse pressure (มม.ปรอท) ๔๒.๔๔±๑๗.๙๕ ๓๙ .๐๔ ±๑๔ .๕๐ ๐ .๑๘๑

๔๕ นาท (n=๒๐ คน) SBP (มม.ปรอท) ๑๑๙.๑๕±๑๗.๒๖ ๑๑๒.๙๕±๑๖.๕๓ ๐.๐๕๑ DBP (มม.ปรอท) ๗๗.๐๕±๘.๒๐ ๗๙.๓๕±๑๑.๓๐ ๐.๑๑๓ Pulse (ตอนาท) ๗๙.๑๕±๙.๘๐ ๗๑.๑๕±๗.๐๙ <๐ .๐๑ * Pulse pressure (มม.ปรอท) ๔๒ .๑๐ ±๑๒ .๒๘ ๓๓ .๖๐ ±๑๓ .๖๔ ๐ .๐๑๒ *

๖๐ นาท (n=๒๐ คน) SBP (มม.ปรอท) ๑๓๑.๕๕±๑๘.๘๓ ๑๒๕.๔๐±๒๐.๘๙ ๐.๐๓๙ DBP (มม.ปรอท) ๘๕.๔๐±๑๒.๙๕ ๘๓.๐๐±๗.๕๓ ๐.๓๙๕ Pulse (ตอนาท) ๗๘.๙๕±๑๗.๐๖ ๗๐.๐๐±๑๓.๔๗ <๐.๐๑* Pulse pressure (มม.ปรอท) ๔๖ .๑๕ ±๑๕ .๘๒ ๔๒ .๔๐ ±๑๖ .๔๐ ๐ .๐๗๓

จากตาราง พบวา ระยะเวลา ๓๐,

๔๕ และ ๖๐ นาท Pulse ของกลมตวอยาง กอนเดน และ หลงนง เฉลยลดลงจาก ๗๖.๘๘ เปน ๗๑.๑๖ , ๗๙.๑๕ เปน ๗๑.๑๕ และ ๗๘.๙๕ เปน ๗๐.๐๐ จาก P value สรปไดวา ระยะเวลา ๓๐, ๔๕ และ ๖๐ นาท Pulse

ของกลมตวอยาง กอนเดนและหลงนง มความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ ๐.๐๕ (P value เทากบ ๐.๐๐๑, นอยกวา ๐.๐๑ และ นอยกวา ๐.๐๑ ตามล าดบ)

ร ะ ย ะ เ ว ล า ๔ ๕ น า ท Pulse pressure ของกลมตวอยาง กอนเดน และ

ดร. จฑามาศ วารแสงทพย และคณะ ~ ๔๑ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

หลงนง เฉลยลดลงจาก ๔๒.๑๐ เปน ๓๓.๖๐ จาก P value สรปไดวา ระยะเวลา ๔๕ นาท Pulse pressure ของกลมตวอยาง กอนเดน และ หลง นง มความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ ๐.๐๕ (P value เทากบ ๐.๐๑๒)

ระยะเวลา ๖๐ นาท SBP ของกลมตวอยาง กอนเดนและหลงนง เฉลยลดลงจาก ๑๓๑.๕๕ เปน ๑๒๕.๔๐ มม.ปรอท จาก P value สรปไดวา ระยะเวลา ๖๐ นาท SBP ของกลมตวอยาง กอนเดนและ หลงนง มความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ ๐.๐๕ (P value เทากบ ๐.๐๓๙)

สรปผลลพธทส าคญของการศกษาน คอ การปฏบ ตวปสสนากรรมฐาน ( Insight Meditation = IM) ตามแนวสตปฏฐาน ๔ ควรท าตอเนองกนทงการเดนจงกรม และการนงสมาธ โดยดผลลพธทส าคญจาก กอนเดนจงกรม และหลงนง เปนระยะเวลาตดตอกนอยางละ ๓๐, ๔๕ และ ๖๐ นาทตามล าดบ มชพจร (P) เฉลยลดลงอยางมนยส าคญทางสถต ตอมาเมอกลมตวอยางกอนเดนจงกรม และหลงนง เปนระยะเวลาตดตอกนอยางละ ๔๕ นาท พบวา มคา Pulse pressure (ผลตางระหวาง SBP และ DBP) เฉลยลดลงอยางมนยส าคญทางสถต ในทสดเมอกลมตวอยางกอนเดนจงกรม และหลงนง เปนระยะเวลาตดตอกนอยางละ ๖๐ นาท พบวามคา SBP เฉลยลดลงอยางมนยส าคญทางสถต แสดงใหเหนวาการปฏบตวปสสนากรรมฐาน (Insight Meditation = IM) ตามแนวสตปฏฐาน ๔ ไดผลในการชวยผปวยความดนโลหตสงไดจรง โดยมหลกฐานจากการศกษาของ ลอว (Law) และคณะ พบวาการลดความดน

เลอดลง ๕ มลลเมตรปรอท สามารถลดความเสยงของโรคหลอดเลอดสมองไดรอยละ ๓๔ ลดความเสยงของโรคหวใจขาดเลอดไดรอยละ ๒๑ และลดโอกาสของภาวะสมองเสอม หวใจลมเหลวและอตราตายจากโรคหวใจหลอดเลอด และสอดคลองกบผลการวเคราะหอภมานจาก ๖๑ การศกษาตดตามผปวยใน ๑ ป จ านวน ๑๒.๗ ลานคน ของ เลวงตน และคณะ พบว าการลดความดนโลหตลง ๒ มลลเมตรปรอท สามารถลดอตราการตายจากโรคหวใจขาดเลอด (Ischemic Heart Disease) ไดรอยละ ๗ และลดการอตราการตายจากโรคหลอดเลอดสมอง (Stroke) ไดรอยละ ๑๐ การปฏบตดวยวธการปฏบตวปสสนากรรมฐาน (Insight Meditation = IM) ตามแนวสตปฏฐาน ๔ ไดผลเปนทประจกษในการลดความดนโลหต และชพจรอยางเปนรปธรรม เมอไดปฏบตทงเดนจงกรม และนงสมาธตดตอกน โดยดจากผลทางสถต คอกอนเดน และ หลงนง เปนระยะเวลาตดตอกนอยางละ ๓๐ นาท ๔๕ นาท และ ๖๐ นาท มคาชพจร (P) เฉลยลดลงอยางมนยส าคญทางสถต มคา Pulse pressure เฉลยลดลงอยางมนยส าคญทางสถต และ ม SBP เฉลยลดลงอยางมนยส าคญทางสถต ตามล าดบ แสดงใหเหนวาการปฏบตวปสสนากรรมฐาน ถาจะใหผลดทสดควรปฏบตทงระบบ คอการเดนจงกรม และนงสมาธอยางตอเนองกนทง ๓ เวลาดงกลาว สอดคลองกบ ทพระพทธองคไดตรสอานสงสของการจงกรม คอ สมาธจากการเดนจงกรมตงอยไดนาน จงมผลตอเนองไปถงการนงสมาธ ท าใหสามารถก าหนดการกระทบของอายตนะภายใน และอายตนะภายนอกทมนคง ดวยสตทตดตาม

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๔๒ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

ก าหนดไมขาดสาย ซงสอดคลองกบพระพทธพจนวา “เมอจตเปนสมาธบรสทธผดผอง ไมมกเลสเพยงดงเนน ปราศจากความเศราหมอง ออน เหมาะแกการใชงาน ตงมน ไมหวนไหวอยางน ภกษนนนอมจตไปเพอญาณทสสนะ...” อกทงยงสอดคลองกบขอมลของ อรกา โอเบรก (Erica B. Oberg) ทไดศกษาวจยพบวา การใหกลม ตวอยาง ท เปนผ ปวย เขารวมโครงการการฝกสตเปนเวลา ๘ สปดาห ตดตอกน และตดตามผลของความดนโลหตเปนเวลา ๑๑ สปดาหตอเนอง ผลการเขารวมโครงการการฝกสตสามารถท าใหกลมตวอยางไดรบความสงบทางดานจตใจ สามารถอยกบปจจบนขณะไดดและเปนผลใหความดนโลหตลดลงอยางตอเนองตลอด ๑๑ สปดาห อยางมนยส าคญทางสถต และบาลากรสนน แวนดานา และคณะ (Balakrishnan Vandana et al.,) ไดศกษาวจยสรปไววา การท าสมาธแบบผสมผสาน ( IAM) สามารถลดฮอรโมนความเครยด (Stress Hormones) ไดในทนท ซงเปนเหตทส าคญท าใหเกดหวใจเตนแรง และเรว จงเปนผลใหเกดความดนโลหตทสงขนได เมอเปรยบเทยบการท าสมาธแบบ

ผสมผสานน กเหมอนกบการเดนจงกรม สลบกบ น งสมาธ ท า ให สามารถลด ฮอร โมนความเครยด (Stress Hormones) ไดในทนท เปนผลใหเกดความดนโลหตลดลง

ผปฏบตดวยวธการปฏบตวปสสนากมมฏฐาน (Insight Meditation = IM) ตามแนวสตปฏฐาน ๔ ไดผลเปนทประจกษในการลดความดนโลหตและชพจรอยางเปนรปธรรม เมอไดปฏบ ต ทง เ ดนจงกรมและนงสมาธตดตอกน โดยดจากผลทางสถต คอกอนเดนและหลงนง เปนระยะเวลาตดตอกนอยางละ ๓๐ นาท ๔๕ นาท และ ๖๐ นาท มคาชพจร (P) เฉลยลดลงอยางมนยส าคญทางสถต, กอนเดนและหลงนง เปนระยะเวลาตดตอกนอยางละ ๔๕ นาท มคา Pulse pressure เฉลยลดลงอยางมนยส าคญทางสถต และกอนเดนและหลงนง เปนระยะเวลาตดตอกนอยางละ ๖๐ นาทนน มทงคา ชพจร (P) และ SBP เฉลยลดลงอยางมนยส าคญทางสถต แสดงใหเหนวาการปฏบตวปสสนากมมฏฐาน ถาจะใหผลดทสดควรปฏบตทงระบบ คอ การเดนจงกรมและนงสมาธอยางตอเนองกนทง ๓ เวลาดงกลาว

ดร. จฑามาศ วารแสงทพย และคณะ ~ ๔๓ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

บรรณานกรม

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. พระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. กรงเทพฯ: โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๙.

จฑามาศ วารแสงทพย‚ดร. การฟนฟคณภาพชวตของผปวยไตวายเรอรงระยะสดทายดวยธรรมปฏบต‚ กรงเทพฯ: บรษท เอม เอนเตอรไพรส จ ากด‚ ๒๕๕๓.

พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต). พจนานกรมพทธศาสน ฉบบประมวลศพท. พมพครงท ๑๐, กรงเทพฯ: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๖. พระธรรมธรราชมหามน (โชดก ญาณสทธเถร). โพธปกขยธรรม ๓๗ ประการ. พมพครงท ๕. กรงเทพฯ: โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๒. พระมหาทองมน สทธจตโต. คมอการเจรญสตปฏฐาน ๔. พมพครงท ๙. เชยงใหม: ศนยปฏบต ธรรม ตาณง เลณง เฉลมราช ๖๐ ป, ๒๕๔๙. พระอธการสมศกด โสรโท. คมอการพฒนาจตตามแนวสตปฏฐาน ๔ ส าหรบผปฏบตใหม

กรงเทพฯ: บจก. ศรอนนตการพมพ, ๒๕๕๖. Blacher J, Staessen JA, Girerd X, Gasowski J, Thijs L, Liu L, Wang JG, Fagard RH,

Safar ME. Pulse pressure not mean pressure determines cardiovascular risk in older hypertensive patients. Archives of Internal Medicine. 2000 April 24; Vol 160 No. 8: 1085-1089.

Carretero OA, Oparil S, "Essential hypertension. Part I: definition and etiology", Circulation, Vol. 101 (3) (January 2000): 329–335.

Chobanian AV, Bakris GL, Black HR et al., “Seventh report of the joint National Committee on Pervention, Detection, Evaluation, and Treatment of High Blood Pressure”, Hypertension, Vol. 42 No. 6 (December 2003): 1206–1252.

_________. Shattuck Lecture, “The Hypertension paradox—more uncontrolled disease despite improved therapy”, New England Journal of Medicine, 2009 Aug 27; Vol. 361 No. 9: 878-887.

Erica B. Oberg, “self-directed mindfulness training and Improvement in Blood pressure, migraine Frequency, and Quality of Life”, Global Advances in Health and Medicine, Vol. 2, No 2 (March 2013) : 20-25.

Law M, Wald N, Morris J, “Lowerring blood pressure to prevent myocardial infarction And stroke: a new preventive strategy”, Health Technology Assessment, Vol. 7 No. 31 (2003): 1–94.

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๔๔ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

Manchanda SC, Madan K, “Yoga and meditation in cardiovascular disease”,

Clinical Research in Cardiology, Vol. 103 No. 9 (September 2014): 675-680.

Marshall Hagins, Rebecca States, Terry Selfe, and Kim Innes, “Effectiveness of Yoga for Hypertension: Systematic Review and Meta-Analysis”, Hindawi Publishing Corporation Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, Vol. 2013, Article ID 649836 (April 25, 2013), 1-1

Mazzafarian D, Benjamin EJ, Go AS, et al. “Heart Diease and Stroke Statistics-2015 Update: a report from the American Heart Association”, Circulation, (February 19, 2015); e 29-322.

การพฒนาทนมนษยวถพทธในยคโลกาภวตน BUDDHIST APPROACH TO HUMAN CAPITAL DEVELOPMENT

IN THE AGE OF GLOBALIZATION ดร.วนชย สขตาม๑

บทคดยอ

บทความนเปนบทความจากการวจยมวตถประสงค ดงน ๑) เพอศกษาแนวคดเกยวกบการพฒนาทนมนษยตามหลกพทธธรรม ๒) เพอศกษาหลกการพฒนาทนมนษยรวมทงศกษาผลกระทบของโลกาภวตนทมตอการพฒนาทนมนษย และ ๓) เพอน าเสนอแนวทางและวธการการพฒนาทนมนษยวถพทธในยคโลกาภวตน โดยใชการวจยแบบผสานวธ (Mixed Research Method) ผลการวจย พบวา ๑. แนวคดเกยวกบการพฒนาทนมนษยตามหลกพทธธรรม พบวา เปนแนวคดทสามารถผลกดนใหทนมนษยปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพและประสทธผล หลกพทธธรรมทส าคญ ไดแก ภาวนา ๔ ไตรสกขา การสปปรสธรรม ๗ และจรต ๖ เปนตน ๒. หลกการพฒนาทนมนษยและผลกระทบของโลกาภวตนทมตอการพฒนาทนมนษยนน พระพทธศาสนาเปนการพฒนาทมปฏสมพนธกบบรบทของการพฒนาทงทางดานเศรษฐกจ สงคม การเมอง ซงกระแสโลกาภวตนรวมทงเทคโนโลยตางๆ มอทธพลตอทงภาคเอกชน ภาครฐ ภาคการศกษา และภาคการศาสนา นกพฒนาทนมนษยในยคโลกาภวตนจะตองน าการวางแผนพฒนาทนมนษยตามวถพทธ ๓. วธการการพฒนาทนมนษยวถพทธในยคโลกาภวตน แบงได ๒ กระบวนทศน คอ ๑) กระบวนทศนในการจดการเพอพฒนาใหอยในระดบโลกยธรรม และ ๒) กระบวนทศนการในการจดการเพอพฒนาใหอย ในระดบโลกตรธรรม พทธว ธในการพฒนาทนมนษยตามหลกพระพทธศาสนามจดมงหมายทจะจดการคนใหเปนทงคนเกงและคนด การพฒนาทรพยากรมนษยเชงพทธจะเปนไปตามหลกพทธธรรม คอ การมชวตอนประเสรฐ มปญญารความจรงตามความเปนจรง พฒนาตนเองใหมภพภมทดกวาเดม

ค าส าคญ: การพฒนา ทนมนษย วถพทธ ยคโลกาภวตน

๑นกศกษาปรญญาเอก สาขาวชารฐประศาสนศาสตร มหาวทยาลยราชภฏวไลยอลงกรณ ใน

พระบรมราชปถมภ ศ.ดร.จ านงค อดวฒนสทธ ประธานกรรมการทปรกษา ผศ.ดร.สรพล สยะพรหม และ ดร.สอาด บรรเจดฤทธ กรรมการทปรกษา.

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๔๖ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

Abstract

The objectives of this study were to study 1) To study the Buddhist principle of Capital Development 2) The principle of human capital development and the impact of globalization on human capital development and 3) The presentation of the method of human capital development in Buddhist approach at the age of Globalization. The research used mixed research method

The research findings were as follows: 1. Buddhist principle of human capital development by nature consists of

the driving force for human capital to work with effectiveness and efficiency. The main Buddhist principle consist of 4, Thinking, Understanding and Knowledge in 4 basic Development , Trisika, 7 Qualities of a good man, 6 characteristic behaviors.

2. The principle of human capital development and the impact of the age of globalization. Buddhism experience the development process related to the contexts and dimensions of economic, social, political and technological development. The impact of globalization had been journal to be inevitably on private, public, religious and educational sections. The change agent of human capital must work out the plan to develop human capital in terms of Buddhist principle.

3. The Buddhist method of human capital development of the age of globalization can be approached at 2 perspectives; 1) The paradigm of development of a worldly level proceeded and 2) The paradigm of development at a super mundane level. The Buddhist approach to human capital development aims of training the individual to be good in knowledge and good in behavior. It is also carried out in order to meet the path of the noble life with true knowledge of the fact and process into a better domain.

Keywords: Development, Human Capital, Buddhist Approach, The Age of Globalization

ดร.วนชย สขตาม ~ ๔๗ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

๑. บทน า

โลกในยคศตวรรษท ๒๑ ไดเกดขนแลว การสรางภมคมกนการเปลยนแปลงครงน โดยพยายามพฒนาแนวทางทจะสามารถรบมอกบปญหานได นนกคอ การเรงพฒนาทรพยากรมนษย (Human Resource Development) เพอสรางศกยภาพดานทนมนษย (Human Capital) ใหเกดขนในทกๆระดบของสงคมแบบใหมน เพราะมนษยถอไดวาเปนหวใจและกลไกส าคญของกระบวนการพฒนา การพฒนาคน (Human Development) หรอก า รพ ฒ นา ทร พ ย า ก ร ม นษ ย ( Human Resource Development) จะตองไดรบการเอาใจใสโดยองคการทเกยวของทงจากภาครฐและภาคเอกชน ตองมการพฒนาให มคณภาพ มศกยภาพ มความรความสามารถ มความเชยวชาญเพอพฒนาองคการใหยงยนทามกลางการเปลยนแปลง ดวยเหตนองคการทกองคการจงควรมงใหความส าคญกบตวคน ในกระบวนการบรหารงาน เพราะคนเปนหวใจของการท างานทกระบบ และมผลจะชวยใหงานนนส าเรจหรอลมเหลวได๒ ประเทศพฒนาตางๆ ในโลก จงใหความส าคญตอกระบวนการพฒนาทรพยากรมนษย เพราะเ ชอว าหากทรพย ากรม นษย ม คณภา พ

๒ ส านกงานพฒนาและวจยระบบงาน

บคคล ส านกงานขาราชการพลเรอน, ทนมนษยกบการพฒนาสมรรถนะการบรหารทรพยากรบคคล, (กรงเทพฯ: บรษท พ.เอ. ลฟวง จ ากด, ๒๕๔๗), หนา ๑.

กอใหเกดทนมนษยทมศกยภาพ และจะคดท าการสงใดยงมโอกาสพบกบความส าเรจ

จากประเดนตางๆ ดงกลาวมาแลวนน จ งพอสรปไ ดว า การบรหารงานในหนวยงานใดๆ กตาม ทรพยากรพนฐานทจ า เปนในการบรหารก คอ คน เงน วส ดอปกรณ และวธการในการจดการ (หลก ๔ M) และเปนทยอมรบกนวา “คน” เปนทรพยากรพนฐานของการบรหารงาน เปนผผลตสนคาและบรการตางๆ ซงท าใหสงคมมความสข๓ สมพงษ เกษมสน๔ และอทย หรญโต๕ ไดกลาวยนยนไววามนษยเปนปจจยทส าคญทสดในการบรหารงาน และจดทส าคญทสดของการบรหารกคอ การสรรหาทรพยากรมนษยทมความรความสามารถ ใหเขามาปฏบตงานในองคกรไดอยางเหมาะสมกบต าแหนงอยางเตมความสามารถเพอใหเกดประสทธภาพแกองคกรโดยรวม

การบรหารงานบคคลในปจจบนจงหนมาใชวธการบรหารงานทรพยากรมนษยและการพฒนาทรพยากรมนษยตามแนว

๓ เกรยงศกด เขยวยง , การบรหาร

ทร พ ย าก รม นษย แ ละ บ ค คล , ( ภ า ค ว ช าสงคมศาสตร คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน, ๒๕๓๙), หนา ๓๗.

๔ สมพงษ เกษมสน, การบรหารงาน

บคคลแผนใหม, พมพครงท ๕, (กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช, ๒๕๒๖), หนา ๘๒.

๕ อทย หรญโต, หลกการบรหารงานบคคล, (กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช, ๒๕๓๗), หนา ๑๗.

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๔๘ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

พระพทธศาสนาก นมาก ขน ด วยเห ต นพระพทธศาสนาจงเขามามบทบาทมากในการจดการทนมนษยในยคโลกาภวตนทมการเ ป ล ย น แ ป ล ง อ ย เ ส ม อ เ ช น น เ พ ร า ะพระพทธศาสนาเปนศาสนาแหงการสรางความเกง (วชชา) และความด (จรณะ) ท าใหผทปฏบตตามเปนทงคนเกงและคนด (วชชาจรณะสมปนโน) ในคนคนเดยวกน หากในองคกรใดมทนมนษยททงกงและดเชนน กเปนท แ น น อ น ว า อ ง ค ก ร น น ย อ ม ป ร ะ ส บความส าเรจในการแขงขนทกๆ เวทแหงการแขงขน และมระบบการใหรางวลและการลงโทษ ซงเทยบไดกบการใชพระเดชพระคณในสมยปจจบนนนคอ ใครท าดกควรไดรบการยกยองใครท าผดกควรไดรบการลงโทษ ดงพระบาลทวา “นคคณเห นคคหารห ปคคณเห ปคคหารห ขมคนทควรขม ยกยองบคคลทควรยกยอง”๖ เปนตน

ดงนน ผวจยจงมความสนใจทจะศกษา “การพฒนาทนมนษยวถพทธในยคโลกาภวตน” โดยศกษาถงแนวคด ทฤษฎการพฒนาทนมนษยตามแนวทางหรอวถทางของพระพทธศาสนา ซงประกอบดวยเรอง แนวคดเก ย วก บ ทนม นษย ตา มหล กพ ทธธ รรม ผลกระทบของโลกาภวตนทมตอสงคมมนษย และแนวทางการพฒนาทนมนษยตามหลกพทธธรรม เปนตน เพอจะไดทราบรปแบบและวธการรวมทงปญหาและความตองการตางๆ ตลอดจนแนวทางแกไขในการพฒนาทนมนษยตามวถทางของพระพทธศาสนาส าหรบหนวยงานและองคการตางๆ เพอบรรลถง

๖ ข.ชา. (ไทย) ๒๗/๒๔๔๒/๕๓๑.

ผลลพธทดและยงยนยาวนานไดในอนาคตตอไป

๒. วตถประสงคของการวจย ๒.๑ เพอศกษาแนวคดเกยวกบการพฒนาทนมนษยตามหลกพทธธรรม ๒.๒ เพอศกษาหลกการพฒนาทนมนษยรวมทงศกษาผลกระทบของโลกาภวตนทมตอการพฒนาทนมนษย และ ๒.๓ เพอน าเสนอแนวทางและวธการการพฒนาทนมนษยวถพทธในยคโลกาภวตน

๓. วธด าเนนการวจย ในการวจยครงนโดยใชการวจยแบบผสานวธ (Mixed Research Method) ซงเนนการวจยเชงคณภาพเปนหลกและน าผลการวจยเชงปรมาณมาสนบสนน โดยใชแบบส มภาษณ กา รสนทนากล ม แล ะแบบสอบถามเปนเครองมอในการรวบรวมขอมล

๔. ผลการวจย

การพฒนาทนมนษยตามหลกพทธธรรม ในกล มขอ งภ าคโ รง เ ร ย น นน ซ ง พทธศาสนานนเปนศาสนาแหงการศกษาเปนศาสนาแหงการเรยนร มกระบวนการเรยนรทชดเจน คอ เพอความหลดพน ดงนน อดมคตของการเรยนรจงอยทวามนษยสามารถพบจดรวมกนไดเพอการเรยนร ทดจงเปนหนาทของทกคนทจะแสวงหาและชวยเหลอใหเพอนมนษยไดพบการเรยนร ทดใหไดน าไปสการหลดพน รมเยนเปนสขเปนสงคมทเจรญ โดยใ น ภ า ค ป ฏ บ ต ต อ ง น า ห ล ก ก า ร ท า งพระพทธศาสนามาเปนทตง เพอพฒนาทนมนษย โดยการเรยนรของคนทกคนตองม

ดร.วนชย สขตาม ~ ๔๙ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

ศลธรรมเปนพนฐาน รวมทงตองมความเคารพศกดศร และเขาใจคณคาความเปนคนของคนทกคนโดยเทาเทยมกน๗ ซงพทธศาสนาถอวาทกคนมสภาพพทธะอยในตวและมศกยภาพทจะบรรลธรรมตางจากระบบพราหมณ ซงตองมการทองคมภร และมไมกคนททองไดคนทวไปยากทจะเขาถง

หลกการเรยนร ตามสกขาศกษา อา ศยหลกสตมยปญญา จนตมยปญญา ภาวนามยปญญา คอ การรบรอายตนะทง ๖ จะเปนการรบรจากการฟง การอาน การปฏบต ซง จนตมยปญญา เปนการวเคราะห สงเคราะหสงทรบเขามาเราดตวเองกไดหนาทของสมองเพอรบรความจรง ถามนรบรความไมจรงมนกไมมทางไป ปญญากไมเกดตองรบรความคด ตองรบรความจรง แตสงทรบรเขามาเอามาวเคราะหสงเคราะหเปนปญญาทสงขนกวาเทาทปรากฏ เพราะสงทปรากฏและรบรเขามาอาจจะหลอกกได ถาเราพจารณากตองบอกวาโลกมนแบน เพราะเหนมนแบน แตจากความรมนกลม ฉะนนการว เคราะหสงเคราะหท าใหเกดปญญาทสงขนลกขน ตรงนนเปนกระบวนการวทยาศาสตร ๒ ประการ คอ การรบขอมลขาวสาร การทดลอง การสงเกต มาประกอบกบการวเคราะหสงเคราะหกเปนกระบวนการทางวทยาศาสตรท าใหเขาใจสงขนเปนปญญาทสงขน สวนภาวนา หมายถง ท า ให เจรญ Development ในกระบวนการเรยนรเราตองจบรายละเอยด

๗ประเวศ วะส, วถมนษยในศตวรรษท ๒๑ สภพภมใหมแหงการพฒนา, วารสารหมออนามย, ป ท ๑๒ ฉบบท ๔ มกราคม- กมภาพนธ ๒๕๔๖: หนา ๗-๒๑.

พยายามเรยนรใหครบทแรกอาจจะยงไมครบกไมเปนไร พยายามเอนเขามากจะเกดความละเอยดออนขนในจตใจของคร ในจตใจของผเรยน อยางการเจรญสต เจรญสมาธ ปญญา กเปนเรองละเอยดออนซงกตองมการเจรญสต กคงหนไมพน เพราะท าอยางไรกยากทจะเกดเพราะเรวมาก เม อรบอายตนะเขามาเกดความรสกสขทกขกเลสมนเกดทนท อยางคลนตนรทกอยางฉลาดมาก เรยนเกง ไปเรยนออกฟอรดสองป มคนเหนกบอกวาคนนแหละจะไดเปน President เกงความรเยอะแตพอเหนโมนกา ลวนสก กไปแลวมนไมทน ไมไดเจรญสต สตมยปญญา จตมยปญญา ภาวนามยปญญา สตมยปญญา คอ การรบร อายตนทง ๖ จะเปนการรบรจาก การฟง การอาน การปฏบต ซงจนตมยปญญาเปนการวเคราะห สงเคราะหสงทรบเขามา เราดตวเราเองกไดหนาทของสมองเพอรบรความจรง ถามนรบรความไมจรงมนกไมมทางไป ปญญากไมเกด ตองรบรความจรง แตสงทรบรเขามานมนจะเอามาวเคราะหสงเคราะหเปนปญญาทสงขนกวาเทาทปรากฏเพราะสงทปรากฏและรบรเขามาอาจจะหลอกกได ถาเราพจารณากตองบอกวาโลกมนแบนแตจากความรมนกลมฉะนนการวเคราะหสงเคราะหนท าใหเก ดปญญาทสงขนลกขน ตรงนนเปนกระบวนการวทยาศาสตร ๒ ประเภทคอ การรบขอมลขาวสาร การทดลอง การสงเกตมาประกอบกบการวเคราะหสงเคราะหกเปนกระบวนการทางวทยาศาสตรท าใหเขาใจสงขนเปนปญญาทสงขน สวนภาวนา หมายถง ท าใหเจรญ Development ในกระบวนการเรยนรเราตองจบรายละเอยดพยามเรยนรมนใหครบ ทแรกอาจจะยงไมครบกไมเปนไร พยายามเอนเขา

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๕๐ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

มากจะเกดความละเอยดออนขนในจตใจของคร ในจตใจของผเรยน อยางการเจรญสต เจรญสมาธ ปญญา กเปนเรองละเอยดออนซงกตองมการเจรญสตกคงหนไมพน เพราะท าอยางไรกยากทความดจะเกดเพราะมนเรวมาก เมอรบอายตนเขามามนเกดความรสกสขทกขกเลสมนเกดทนท

การพฒนาทนมนษยตามหลกพทธธรรมในกล มภาครฐและเอกชน เหนว า การพฒนาทรพยากรมนษยเชงพทธจะเรมตนทมพทธธรรมเปนกรอบใหญหรอฐานคดหลก ซงเมอกลาวถงองคความรทางเศรษฐศาสตรกจะเปนพทธเศรษฐศาสตร ซงจะท าใหมระบบเศรษฐกจแบบเศรษฐกจพอเพยง ๘ และองคการทอยในสงคมหรอประเทศนนกจะมระบบเศรษฐกจพอเพยง หรอเปนองคการทตองการใชระบบเศรษฐกจพอเพยงแมวาบรบทจะยงเปนระบบเศรษฐกจทนนยม บรโภคนยมอยกตาม ลกษณะองคการทวานจะเปนเงอนไขส าคญทจะท าใหการพฒนาทรพยากรมนษยเชงพทธเกดขนได เปาหมายในการพฒนาตามแนวพทธจะแบงเปน ๒ ระดบ กลาวคอระดบโลกยธรรมซงเหมาะสมส าหรบองคการเอกชนทยงตองมภารกจในการแสวงหารายได หรอก าไร หรอแมกระทงองคการภาครฐทตองมผลงานให คมคากบงบประมาณทไ ดรบ ทรพยากรมนษยใน

๘

อภชย พนธเสน , พทธเศรษฐ-ศาสตร: ววฒนาการ ทฤษฎ และการประยกตกบ เศรษฐศาสตรสาขาตางๆ , (กรงเทพฯ: บรษท อมรนทรพรนตง แอนด พบลชชง จ ากด, ๒๕๔๔).

องคการนจงจะมกระบวนทศนในการพฒนาท ง แ บ บ เ พ อ ผ ล ง า น ( Performance Paradigm) เ พ อ ก า ร เ ร ย น ร ( Learning Paradigm) ในกระบวนทศนในระดบโลกยธรรม สวนกระบวนทศนการพฒนาในระดบโลกตรธรรมซงมจดมงหมายของการดบทกขอยางสนเ ชง เปนภาวะนโรธหรอนพพานอาจจะเปนเรองยากทจะพฒนาในองคการทยงตองอยรอดดวยการแสวงหาก าไรสงสดถงแมวาจะเปนไปไดกตาม อยางไรกตามจดมงหมายของการแบงเปน ๒ กระบวนทศนก า ร พ ฒ น า ใ น ร ะ ด บ โ ล ก ย ธ ร ร ม แ ล ะโลกตรธรรมกเพอใหนกพฒนาทรพยากรมนษยแนวพทธตระหนกถงเปาหมายและความพรอมของทงทรพยากรมนษยและองคการทจะพฒนา ทงระดบปจเจกบคล ระดบกลมคนในองคการและระดบองคการ ดวยความตระหนกรเชนนจะท าใหการพฒนามประสทธผลและประสทธภาพมาก ขน เนองจากผวางแผน การพฒนาทงในระดบองคการและระดบบคคลจะมการวเคราะหและอกแบบโปรแกรมการพฒนา หรอหากใชการฝกอบรม ผออกแบบหลกสตรการพฒนาและผสอนจะปรบปรงเ นอหา หลกธรรม เทคนคการถายทอดใหเหมาะสมกบผเรยน ความสมพนธของบรบทขององคการ องคการและการพฒนาทรพยากรมนษยเชงพทธขององคการ

กล า ว โดยสรปแล ว การพฒนาทรพยากรมนษยเชงพทธขององคการจะมกระบวนทศนในการพฒนา ๔ ระดบ กลาวคอ ระ ดบการพฒนาเพอผลงานทง น เพ อใหองคการและมนษยในองคการทงภาครฐและเอกชนอยรอดถงตนเองไดในทางเศรษฐกจ ใน

ดร.วนชย สขตาม ~ ๕๑ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

การพฒนาระดบนมพนฐานแนวคดมาจากเศรษฐศาสตรทรพยากรมนษย ระดบทสองคอกระบวนทศนการพฒนาเพอการเรยนร ในระดบนมพนฐานแนวคดมาจากเศรษฐศาสตรมนษยนยม เปนการพฒนาเพอสนองความตองการของมนษยเปนหลกมใชการพฒนาเพอสนองตอบตอความตองการขององคการเทานน กระบวนทศนการพฒนาระดบทสามคอกระบวนทศนการพฒนาในระดบโลกยธรรม ซงมพนฐานแนวคดมาจากพทธธรรมซงเปนค าสงสอนของพระพทธเจาส าหรบมนษยทมความพรอมทจะเรยนร “ความจรงตามความเปนจรง” ในระดบของผครองเรอน มชวตแบบชาวบานทวไปทยงตองประกอบอาชพ เลยงชพทงตนเองหรอครอบครวของตนเอง องคการเอกชนมรายไดอยรอดไดอ ง ค ก า รภ า คร ฐ ป ฏ บ ต ภ า รก จ ท ไ ด ร บมอบหมาย โลกยธรรมเปนหลกธรรมทจะท าใหทรพยากรมนษยในองคการมความด มความสข ลด ละกเลส ความหลงผด “อวชชา” ทงปวงลง การพฒนาทรพยากรมนษยในระดบนจะท า ใหม นษย ในอง คการมจรยธรรม ศลธรรมมากขน ความชวรายเลวทรามลดลง กระบวนทศนในการพฒนาในระดบสงสดคอระดบโลกตรธรรมทมเปาหมายในการพฒนามนษยสระดบ “นโรธ” จากอรยสจ ๔ หรอระดบนพพานนนเอง กระบวนทศนการพฒนาในระดบนเหมาะสมส าหรบผ ทมทงพนฐาน “ภมธรรม” ทมากพอและยงตองเปนผ ทมเปาหมายสวนบคคลทตองการพฒนาไปสระดบการพนทกขอยางสนเชงมชวตท “เหนอโลก” หลดพนจากสมมตสจจะทงปวง การพฒนาในระดบนจะเกดขนไดยากกบมนษยสวนใหญเนองจากเปนเรองลกซงยากทจะ

เขาใจ อยางไรกตามในทางอดมคตของพทธศาสนาแลวมนษยทกคนควรมเปาหมายในระดบการพฒนาระดบโลกตรธรรม เพยงแตมเงอนไขในเรองความพรอมของมนษยแตละคนทมไมเทากน ดงนนการวางแผนการพฒนาทงในระดบบคคลและระดบองคการจงตองค านงถงปจจยในขอความพรอมและปจจยในเรองจดมงหมายทตองการดวย

กระบวนทศนการพฒนาทรพยากรมนษยในระดบการพฒนาเพอผลงานและเพอการเรยนรเกดขนในองคการทอย ในระบบเศรษฐกจแบบทนนยม บรโภคนยม แตการพฒนาทรพยากรมนษยเชงพทธในระดบโลกยธรรมและโลกตรธรรม จะเกดขนไดในองคการทมระบบเศรษฐกจแบบพอเพยง กระบวนการผล ต ส น ค าแล ะบร ก า รย ง ท า ไ ดอย า ง มประสทธภาพ แตม ใชเพอ ตองการสะสมสวนเกนเพอสวนตนหรอสวนองคการของตน กลาวอกนยหนงกคอมไดกระท าไปเพราะมตณหาเปนแรงจงใจ แตเพอการแบงปน ดวยเมตตาธรรม ซงมแรงจงใจจาก “ฉนทะ” แรงจงใจทอยบนพนฐานของการมปญญามกศลจต

หล ก ก า รพฒนา ทนม นษย แ ล ะผลกระทบของโลกาภวตนทมตอการพฒนาทนมนษย เปนการพฒนาทตองมปฏสมพนธกบบรบทของการพฒนาทงทางดานเศรษฐกจ สงคม การเมองซงกระแสโลกาภวฒนรวมทงเทคโนโลยตางๆ กเขามามอทธพลตอทงภาคเอกชน ภาครฐและภาคการศกษา อยางหลกเลยงไมได ซงในทางบรหารทวไปกจะเปนไปตามกลไกของทฤษฎระบบซงนกพฒนาทนมนษยในยคโลกาภวฒนจะตองน าการวางแผนพฒนาทนมนษยทงระดบกวาง อน

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๕๒ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

ไดแก ระดบองคการและระดบบคคล โดยเมอองคการมวสยทศนในการพฒนาทนมนษยวถพทธการพจารณาจะแบงปน ๒ ระดบ คอ การพฒนาระดบองคการ (Organizational Development) และการพฒนา ในระดบบคคล ( Individual Development) การพฒนาทรพยากรมนษยเชงพทธจะตองเรมตนจากการพฒนาในระดบองคการกอน ซงการพฒนาในระดบนจะมผลกระทบไปถงการเปลยนแปลงโครงสรางองคการ กระบวนการท างานเทคโนโลยทองคการใช คานยม และวฒนธรรมองคการ จากปจจยขางตนจะใชในการก าหนดสมรรถนะ ของทรพยากรมนษยตามแนวพทธเมอไดก าหนดสมรรถนะทวานแลว ระบบการบรหารและพฒนาทรพยากรมนษยกจะ ตองมารองรบท าการสรรหาคดเลอก ก าหนดคาตอบแทน ระบบการประเมนบคคลและการพฒนาบคลากรใหเปนไปตามสมรรถนะ (Competency) ทก าหนดไว จากนนจงมาถงขนตอนของการพฒนาทรพยากรมนษยในระดบบคคล ซงจะใชแนวทางการฝกอบรมและพฒนา (Training & Development) มารบชวงตอไป

จะเหนไ ดว า ปจจยหลกจะม ๒ ปจจย คอ เปาหมายในการพฒนาและความพรอมของผเรยนหรอกลมเปาหมาย ปจจยทงคจะมปฏสมพนธตอกน และจะน าไปสการก าหนดคณลกษณะทรพยากรมนษยแนวพทธทตองการเพอความชดเจนในการก าหนดแนวทางการพฒนา (Approach) หลกสตรในการพฒนาและบทบาทหนา ทของนกพฒนาทร พ ย า ก ร ม น ษย แ น ว พ ท ธ ( Buddhist Human Resource Developer) รวมทงการประเมนผลการพฒนาทเปนรปธรรมมากขน

จากกระบวนการขางตนจะไดทรพยากรมนษยทพฒนาแลวตามแนวทางพทธ ผลลพธทไดนจะถกประเมนในดานหลกสตร การพฒนา (Program Evaluation) และน าไปบรณาการกบระบบการบรหารทรพยากรมนษยอนๆ เ ชน การส รรหา คด เ ล อก การก าหนดคาตอบแทน เปนตน หลงจากนจงประเมนประ ส ท ธ ผ ล ขอ งก ารพฒนาแล ะน า ผ ลปอนกลบไปเปรยบเทยบกบเปาหมายการพฒนาเพอการปรบปรงแก ไขตอไป โดยกระบวน การพฒนาทรพยากรมนษยเชงพทธ (BHRD Process)

กระบวนการพฒนาทรพยากรมนษยตามหลกสากล (HRD Process) จะใชหลก การว เคราะห (Analyze) ท าขอเสนอการพฒนา (Process) สรางโปรแกรมการพฒนา (Create) ลงมอปฏบ ตการ ( Implement) และประเมนผลการพฒนา (Assess) ซงจะคลายคลงกบกระบวน การพฒนาฝกอบรม (Training and Development: T&D) ซงใชหลก “ADDIE” กลาวคอ A - Analysis การวเคราะหหาความจ าเปนในการอบรม D-Design คอการออกแบบหลกสตร และ D-Design คอการออกแบบหลกสตร และ D-Develop คอการพฒนาสอการสอน I-Implement คอการด าเนนการตามแผน และ E-Evaluation คอ การประเมนผลการฝ ก อ บ ร ม ค ว า ม แ ต ก ต า ง ร ะ ห ว า งกระบวนการพฒนาทรพยากรมนษยกบกระบวนการพฒนาฝกอบรม จะตางกนทขอบเขตของกจกรรมทงสอง โดย ทการฝกอบรมนนเปนสวนหนงของการพฒนาทรพยากรมนษย

ดร.วนชย สขตาม ~ ๕๓ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

กระบวนการพฒนาทรพยากรมนษย

ตามแนวทางพทธ สามารถใชหลก “อรยสจ๔” ซงคอนขางมความสมบรณครบถวนอยในตว เชน การวเคราะหหาความจ าเปนนน มความชดเจนวาเปนเรองของการดบ “ทกข” และม “สมทย” เปนสาเหต สวน “นโรธ” คอ เปาหมายทตองการ (อยางไรกตาม เราสามารถแบงซอยเปาหมายออกเปนระดบตน ระดบกลาง ระดบสงได เชน ใชหลกไตรสกขา เรมจาก ๑) ศล ๒) สมาธ ๓) ปญญา) ส าหรบขนตอนการออกแบบหลกสตร (Design) และการพฒนาสอการสอน (Develop) คงตองใชเทคนคของการฝกอบรมมาชวย เพยงแตต ค ว า ม ผ ล ง า น ท อ ง ค ก า ร ต อ ง ก า ร (Performance) ใหอยในแนวทางพทธ เชน Outcomes คอจากปถชนเปนอรยบคคล ไลระดบของนโรธ เปน Outcomes และมรรค ๘ เปน Drivers (สมมากมมนตะ สมมาอาชวะ สมมาวาจา สมมาทฐ สมมาส ง ก ปปะ ส ม มา ว าย า มะ ส ม ม าส ม า ธ สมมาสต) ส าหรบกระบวนการพฒนาจะเรมตนจากปจจยสองปจจย คอ เปาหมายของการพฒนาและกลมเปาหมายทจะพฒนา ซงจะ เปนการก าหนดความจ า เปน ในการฝกอบรมในตว เปาหมายในการพฒนาสามป ร ะ ก า ร ไ ด ก ล า ว ข า ง ต น แ ล ว ส ว นกลมเปาหมายทเปนผทจะรบพฒนานน อาจแบงเปน ๓ กลมใหญตามบทบาทหนาทในองคการ กลาวคอ ผบรหารระดบสง หวหนางาน และพนกงาน เจาหนาทระดบปฏบตงาน ปจจย ท งสอง นจะ ตองปฏสมพนธ ตอกน ยกตวอยางเชน หากเปนกลมเปาหมายในระดบผบรหารและองคการวางระดบการพฒนาทการเปนผบรหารทมประสทธภาพ ม

ศ ล ธ ร ร ม ใ น ก า ร บ ร ห า ร ง า น แ ล ะ ใ นขณะเดยวกนผบรหารกลมนม “ภมธรรม” คอภมหลงเกยวกบพทธธรรมในระดบตนๆ สมรรถนะทตองการ กจะก าหนดไวในระดบตน คอระดบศลหรอสมาธ โดยจะก าหนดสมรรถนะตางๆ ทจ าเปน สามารถน าไปใชก าหนดแนวทางในการพฒนา หลกสตรการพฒนา เนอหาหลกธรรม เทคนคการสอน สอทใชสอน และบทบาทหนาทของอาจารย วทยากรได

แนวทางและวธการการพฒนาทนมนษยวถพทธในยคโลกาภวตน จะผสมผสานระหวางแนวทางของการพฒนาทนมนษยกระแสหลกและแนวทางของพระพทธเจา ส าหรบการพฒนาเพอการปรบปรงผลงาน เพมความรความเชยวชาญ ในการปฏบตงาน แนวทางการพฒนาของกระแสหลกจะมความเหมาะสมในการพฒนา ส าหรบการพฒนาตามหลกธรรมมรรคมองค ๘ จะผสมผสานทงแนวของกระแสหลกและแนวของพทธธรรม ยกตวอยาง เชน การฝกใหมสมมาทฐ เมอมนษยโดยทวไปถกอบรมเลยงด มการกลอมเกลาทางสงคม จนมมจฉาทฐมาอยางยาวนาน การบอกเลาแตเพยงวาความคดความเหนทตนมอยเปนมจฉา และจะใหปรบเปลยนไปเลยนน เปนสงคาดหวงไดยาก ดงนนจงควรตองมเทคนคใหมมาชวย ซงในการพฒนามนษยตามกระแสหลกใ ชทฤษฎทางจตวทยา และพฤ ตก รรมศาส ตร ม า ชวย เ ช น ก าร ใ ช Transformational Learning ซงเปนวธการท จ ะ ท า ใ ห ค น ม ก า ร เ ร ย น ร เ พ อ ท จ ะเปลยนแปลงวธ คด เปลยนกระบวนทศน เปลยนปรชญาชวต ความเชอระดบฝงลกได นนคอการเปลยนจากมจฉาทฐมาเปนสมมาทฐ

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๕๔ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

หรอหากใชแนวทางพทธ หลกธรรมทเปนประโยชนคอกาลามสตรหรอโยนโสมนสการซงมจดเนนทการพจารณาถงความคดความเชอของตนวา เปนสมมาทฐหรอมจฉาทฐ แนวทางในการพฒนาขางตนจงกลาวไดวาเปนการผสมผสานทงเทคนคของตะวนตกและของพทธธรรมเขาดวยกน

ส าหรบแนวทางการพฒนาตามหลกพทธธรรม ซงใชมรรคมองค ๘ หรอไตรสกขา (ศล สมาธ ปญญา) เปนแนวทางในการพฒนาจะม ๓ แนวทางส าคญ๙ คอ แนวทางของการใช “ศล” น าการพฒนา เปนการใชศลเปนจดเรมตน เปนแนวทางปฏบตใหแก ผถกพฒนา แนวทางทสอง คอ การใช “สมาธ” เปนจดเนนในการพฒนา และแนวทางทสามคอการใช “ปญญา” เปนแนวทางจดเนนในการพฒนา แนวทางทงสามจะตองสอดคลองกบเปาหมายลกษณะและความพรอมของกลมเปาหมาย ยกตวอยางเชน ผทตองการศกษาปฏบตพฒนาตนเองในแนวทางพทธ เปนผมเปาหมายในการพฒนาเพอทหลดพนจากหวงทกข มภมธรรมสง ยอมจะตองใช “ปญญา” เปนแนวทางในการพฒนา เนองจากสอดคลองทงเปาหมายและความพรอมของผทตองการพฒนา แตหากผศกษาปฏบตมเปาหมายในระดบโลกยธรรม ยงพอใจและมความสขกบการเวยนวายวายตายเกด ตองการความกาวหนาในหนาทการงาน มคณธรรมศลธรรม เปนพลเมองด แนวทางการ

๙

ทววฒน ปณฑรกววฒน, ศาสนาและปรชญาในจน ทเบตและญปน , (กรงเทพฯ: ส านกพมพสขภาพใจ, ๒๕๔๕).

พฒนานน อาจเปนเพยงระดบ “ศล” หรอระดบ “สมาธ” กเพยงพอความชดเจนในปจจยสามประการนจะท าใหประสทธผลและประสทธภาพการพฒนามากยงขน

๕. รปแบบการพฒนาทนมนษยวถพทธในยคโลกาภวตน

สรปเปนองคความร ทเกดจากการศกษาวจยในครงน และแสดงใหเปนตวแบบ (Synthesis Model) การพฒนาทนมนษยในยคโลกาภวตน ดงภาพประกอบ

ดร.วนชย สขตาม ~ ๕๕ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

แผนภาพท ๑ ตวแบบการพฒนาทนมนษยวถพทธในยคโลกาภวตนดวย I-TUK + LETS = B-HCD ทมา: วนชย สขตาม, (๒๕๕๕).

จากตวแบบการพฒนาทนมนษยวถพทธในยคโลกาภวตน ผวจยสามารถสรปไดวา Input ส าหรบการพฒนาทนมนษยจะมทงทางพทธศาสนาและทางหลกสากลเพ อ เ ขากระบวนการการพฒนาทนมนษยวถพทธในยคโลกาภวตน โดยมกระบวนการ ดงน

๑) กระบวนการพฒนาทนมนษยตามหลกพทธธรรม

ผวจยไดใชอกษรยอในตวแบบเพอเปนการกระชบตอการมองภาพโดยรวม โดยม

รายละเอยดของการพฒนาทนมนษยตามหลกพทธธรรม (ITUK) มกระบวนการ ดงน

I = Intelligence awareness ไดแก การตระหนกรและคดแบบทวถงอยางชาญฉลาดจนกระทงพบกบรากของปญหา (Roots of Problem)

T = Thinking ไดแก ความคดชดเจนและถกตอง อนไดแก สมมาทฏฐ (Right Thought) คอ คดแบบอรยสจ ๔ ประกอบดวย การเขาใจสาเหตของปญหา

INPUT - TRI-SIKA - หลกการพฒนา ทนมนษยปจจบน

การพฒนา ทนมนษย วถพทธ ในยค

โลกาภวตน

Risk Management (Abpamatou)

Feedback (TRISIKA)

I T U K

L E T S

หลกไตรสกขา

Modern-HCD

การบรณาการ

Integration

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๕๖ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

เขาใจตวปญหา เขาใจวธดบปญหา และการแกปญหาดวยปญญา ซงเปนการคดใหลงลกถงสาเหตของปญหาอยางเปนระบบ (System Thinking)

U = understand ไดแก การเขาใจกระบวนการคนหาความจรงตามความเปนจรง

K = Knowledge ไดแก ความรทจะกอใหเกดการคดรตามสภาพความเปนจรง เขาใจสภาพความเปนจรง และรตามความเปนจรงดวยความจรง

สวนการพฒนาทนมนษยตามหลกสากล ผวจยไดเสนออยในรปแบบของ LETS ซงจะเปนแรงขบเพอกอใหเกดการพฒนาทนมนษยในยคโลกาภวตน โดยมรายละเอยดดงน

L = Learning ไดแก การใหการเรยนรแกบคคล

E = Experience ไดแก การสรางสมทกษะ ประสบการณตาง ๆ ทงในงานและความรรอบตว

T = Training ไดแก กระบวนการฝกอบรมบคคลในทกๆ รปแบบ

S = Seminar ไดแก กระบวนการสมมนาเพอกอใหเกดความรอบรแกบคคล

ซงกระบวนการทง ITUK และ LETS จะกอใหเกดเปนตวแบบ B-HCD (Buddhist-Human Capital Development) ซงการพฒนาทนมนษยวถพทธในยคโลกาภวตน ดวย I-TUK+LETS โดยอยบนพนฐานการพจารณาตามแตละบคคลตามรายละเอยดของจรต ๖ และการพฒนาการบรรลงานอนไดแก อทธบาท ๔ เปนองคประกอบในการพฒนาตนเอง พฒนาองคการ และพฒนาสงคม ทงน จะตองพฒนาใหสอดคลองกบการเคลอนไหวอยางรวดเรวในยคโลกาภวตน โดยพจารณาถงการบรหารความเสยง (Risk Management) ซงตองตงอยในความไมประมาทอนเปนค าสอนในเรองโอวาทปาฏโมกข พจารณาผลกระทบทางดานสงคม สงแวดลอม เศรษฐกจ ควบคกนไป และตองพฒนาอยางตอเนองโดยดจากผลสะทอนกลบ (Feedback) อนเกดจากการพฒนาทางไตรสกขา ซงประกอบไปดวย ศล สมาธ ปญญา อนเปนปจจยหลกในการพฒนาทนมนษย โดยแสดงใหเหนไดวา หลกการพฒนาทนมนษยว ถพทธในยคโลกาภวตน สามารถพฒนาไดทงบคคล องคการ และสงคม ดงตารางตอไปน

ตารางท ๑ Development Matrix: การพฒนา ๓ ดาน

ทน ๓ ดาน วธการ เครองมอ ๑. Human Capital ไตรสกขา

- ศล - สมาธ - ปญญา

ปรยต ปฏบต ปฏเวธ

๒. Organization Capital ความเมตตา การคดแบบเปนระบบ

มรรค ๘ System Thinking

ดร.วนชย สขตาม ~ ๕๗ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

๓. Social Capital ความเมตตา

Learning มรรค ๘ Seminar

จากตารางจะเหนไดวา การพฒนา

ทนมนษยวถพทธในยคโลกาภวตน จะตองพฒนาตงแต ๑) Human Capital ๒) Organization Capital and ๓) Social Capital โดยมการปฏบตเปนกระบวนการตามตวแบบทผวจยคนพบจากการวจยในครงนดวยพนฐานทางพทธธรรม อาท บว ๔ เหลา ภาวนา ๔ สปปรสธรรม ๗ จรต ๖ เอตทคคะ และการพจารณาหลกการพฒนาทนมนษยตามหลกสากล อนไดแก การปรบตวให ทนเห ตก ารณ ( Adaptability) ก า ร ค ดแบบวเคราะห (Analysis Thinking) จรยธรรมทางธรกจ (Business Ethics) การเปนผน าการเปลยนแปลง (Change Leadership) ทกษะการสอนงาน (Coaching Skills) ทกษะการสอสาร (Communication Skill) การเขาใจคแขงขน (Competition Uncle Standing) การตระหนกถงการท างานตามหลกธรรมาภบาล (Good Corporate Governances Awareness) ความซอสตย (Honesty and Integrity) การจงรกภก ด (Loyalty) การค านงถงองคการ (Organization Graveness) การควบคมอารมณ (Personality and Emotion Control) การใฝร (Personnel Mastery) การคดแบบเปนระบบ (System Thinking) และการมวสยทศน (Visioning) เปนพนฐานในการพฒนาทนมนษยวถพทธในยคโลกาภวตน

๖. ขอเสนอแนะ

๖.๑ ขอเสนอแนะเชงนโยบาย

๑) รฐบาลควรมนโยบายสงเสรมใหมโรงเรยน มหาวทยาลย เปดการเรยนการสอนทใชพระพทธศาสนาเปนพนฐาน

๒) องคการภาครฐ ควรมแมแบบการพฒนาศกยภาพขาราชการ โดยแตละแมแบบของการพฒนาศกยภาพตองอยบนพนฐานของความรคคณธรรม

๓ ) องคการภาคเอกชน ควรมนโยบายการคดเลอกบคลากรโดยใชตวดชนชวดความสามารถเชงพระพทธศาสนามาเปนตวก าหนดการบรหารงานทรพยากรมนษย

๔) องคการภาคการศาสนา ควรมระบบการเลอนขนหรอต าแหนงทางการสงฆ โดยการองเกณฑคณธรรม ผลการปฏบตงานทเปนทประจกษ

๕) องคการภาคการศกษา ควรมนโยบายทางการศกษาทกระดบ ทกภาคสวนของระบบการ ศกษา โดย เ นน คณธรรม จรยธรรม และศลธรรม คขนานกบความร

๖.๒ ขอเสนอแนะเชงปฏบตการ ๑) รฐบาล กอตงโรงเรยนวถพทธให

เปนโรงเรยนประจ าจงหวด อ าเภอ ต าบล เพอพฒนาทนมนษยทมคณภาพตงแตเยาววย

๒) องคการภาครฐ จดหลกสตรอบรมพฒนา ทนม นษย โ ดยการส ง เสร มคณธรรม จรยธรรม และศลธรรม ส าหรบบคลากรภาครฐเปนประจ าอยางตอเนอง

๓) องคการภาคเอกชน มเครองมอในการคดเลอกบคลากรอยางเปนรปธรรมโดยใชดชนชวดความสามารถเชงพระพทธศาสนามาเปนตวก าหนดการบรหารงานทรพยากร

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๕๘ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

มนษย เพอใหเกดเปนองคการวถพทธอนตองเรมตนดวยการก าหนดวสยทศนองคการใหเปนอง คการว ถพทธโดยก าหนดภารกจ เปาหมายและกลยทธทางการบรหารใหเปนวถพทธ

๔) อง คการภาคการศาสนา มเครองมออยางเปนรปธรรมส าหรบระบบการเลอนขนหรอต าแหนงทางการสงฆ โดยการองเกณฑคณธรรม ผลการปฏบตงานทเปนทประจกษ

๕) องคการภาคการศกษา สรางตวชวดกบนโยบายทางการศกษาทกระดบ ทกภาคสวนของระบบการศกษาทเนนคณธรรม จรยธรรม และศลธรรม กบความรโดยการพฒนาทนมนษย ทส าคญทสดก คอ สมาธ วปสสนาใชในองคการภาครฐ ภาคเอกชนไดอยางมประสทธภาพ

๖.๓ ขอเสนอแนะส าหรบการวจยครงตอไป

๑) ควรศกษาวจยองคการอนๆ ทเปนพทธศาสนกชน เชน กรณศกษาเสถยรธรรมสถาน และโรงเรยนสตยาลย รวมถงองคการตางๆ ทใชแนวทางการบรหารเชงพระพทธศาสนา หรอเปรยบเทยบขอเหมอนและขอตางๆ ของประเดนตางๆ ในการบรหารงานไมวาจะเปนหลกการตงวสยทศนองคการ เปาหมายการพฒนา เทคนคทใชในการบรหาร

๒) การวจยองคการในประเทศเพอนบานในภาคการศกษา ภาคเอกชน ภาคศาสนา

ทนบถอศาสนาพทธเพอเปนการเตรยมความพรอมเขารวมประชมคมอาเซยนในป ๒๕๕๘ เพอรวมกนพฒนาทนมนษยใหมความส าคญอยางเทาเทยมกน

๗. บทสรป

การพฒนาทนมนษยตามหลกพทธธรรม เปนแนวคดทสามารถผลกดนใหทนมนษยปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพและป ร ะ ส ท ธ ผ ล ร ว ม ท ง ผ ล ล พ ธ แ ล ะ ผ ลประกอบการจะออกมาเปนทนาพอใจ ดวยการศกษา การฝกอบรม โดยใชหลกทางศาสนาเขาไปประยกตใช อนไดแก หลกพทธธรรม ภาวนา ๔ ไตรสกขา การใชหลกสปปรสธรรม ๗ จรต ๖ รวมทงการพจารณากลมผรบเขาการพฒนาทนมนษย ดวยการมองหลกการตางๆ จากบว ๔ เหลา อนเปนการพจารณาคณสมบตในการเรยนรของบคคลทางพทธศาสนา หลกการพฒนาทนมนษยเชงพทธจะตองเปนการพฒนาทตองมปฏสมพนธกบบรบทของการพฒนาทงทางดานเศรษฐกจ สงคม การเมองซงกระแสโลกาภวฒนรวมทงเทคโนโลยตางๆ กเขามามอทธพลตอทงภาคเอกชน ภาครฐและภาคการศกษา อยางหลกเลยงไมได แนวทางและวธการการพฒนาทนมนษยวถพทธในยคโลกาภวตนนนสามารถแบงได ๒ ระดบ คอ ระดบท ๑ กระบวนทศนในการจดการเพอพฒนาใหอยในระดบโลกยธรรม และระดบท ๒ กระบวนทศนการในการจดการเพอพฒนาใหอยในระดบโลกตรธรรม

ดร.วนชย สขตาม ~ ๕๙ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

บรรณานกรม

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. พระไตรปฎกภาษาบาล ฉบบมหาจฬาเตปฎก ๒๕๐๐. กรงเทพฯ: โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๕.

_________. พระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรราชวทยาลย เฉลมพระเกยรตสมเดจพระนางเจาสรกตต พระบรมราชนนาถ. กรงเทพฯ: โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลยล, ๒๕๓๙.

เกรยงศกด เขยวยง. การบรหารทรพยากรมนษยและบคคล. ภาควชาสงคมศาสตร คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน, ๒๕๓๙.

สมพงษ เกษมสน. การบรหารงานบคคลแผนใหม. พมพครงท ๕. กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช, ๒๕๒๖.

ส านกงานพฒนาและวจยระบบงานบคคล ส านกงานขาราชการพลเรอน. ทนมนษยกบการพฒนาสมรรถนะการบรหารทรพยากรบคคล. กรงเทพฯ: บรษท พ.เอ. ลฟวง จ ากด, ๒๕๔๗.

อทย หรญโต. หลกการบรหารงานบคคล. กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช, ๒๕๓๗.

การแกไขผกระท าผดเชงพทธ Rehabilitation in Buddhism

นายสนทร สขทรพยทวผล๑

บทคดยอ

หลกอาชญาวทยาเรยกการกระท าผดวา อาชญากรรม เรยกผกระท าผดวา อาชญากร การกระท าผดนนตองเปนการกระท าทมผลกระทบตอสงคมหรอคนสวนใหญของประเทศ สาเหตของการกระท าผดมกเกดจากสาเหตหลายประการผสมกน เชน สงแวดลอมทางเศรษฐกจและสงคม ความบกพรองทางรางกายและจตใจ เปนตน แนวคดการแกไขผกระท าผดไดพฒนาจากแนวความคดเดมคอ “การแกแคนเพอทดแทนใหเขดหลาบ” มาเปน “การอบรมแกไขใหกลบตวเปนคนด” ในทางพระพทธศาสนามทศนะวา การกระท าผดเปนผลมาจากโลภะ โทสะ และ โมหะ ทชกน าจตใจจนสงผลตอการกระท าผดทางกาย การแกไขผกระท าผดจงตองเรมแกไขทจตใจหรอการปรบใหเปนสมมาทฏฐ จากนนจงเขาสกระบวนการแกไขผกระท าผด งานวจยนไดเสนอแนวทางแกไขผทกระท าผดโดยประยกตจากกระบวนการแกไขตามพระวนย คอ การประพฤตวฏฐานวธและการปลงอาบต และการประยกตจากพระสตร คอ การน าหลกธรรมส าคญทางพระพทธศาสนา ไดแก อรยสจ ๔ และไตรสกขา ๓ มาเปนเครองมอในการแกไขผกระท าผด ซงทง ๒ แนวทางตองภายใตเงอนไข ๓ ประการ ไดแก ๑) เงอนไขกระบวนการ ๒) เงอนไขคณธรรม และ ๓) เงอนไขความส าเรจ

ค าส าคญ: การแกไขผกระท าผด พระพทธศาสนา

๑นสตพทธศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาพระพทธศาสนา มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราช-

วทยาลย วทยาเขตเชยงใหม.

นายสนทร สขทรพยทวผล ~ ๖๑ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

Abstract

The terms ‘offense and the offender’ is defined as ‘crime and criminals’ in the Criminology. The perpetrators must be dealt with social impact, or the majority of the country. The causes of crime are caused by a combination of reasons viz., social and economic, physical and mental disabilities etc. The concept of correction has developed from the original idea of ‘revenge of the replacement’ to ‘training and correcting to a well returned’. According to Buddhism, the wrongdoings are rooted from defilements viz., Lobha: greed, Dosa: hatred and Moha: delusion that induced psychological and physical impact on the offense. The correction must begin to adjust or fix the right views, then the process of correction. This research aims to solve the offenders by the application of the Vinaya - Buddhist Discipline, that is to say, vuṭṭhāna: the emergence; forgiveness of an offense, āpattidesanā: the confession of an offense. In addition, the application of the Buddhist Doctrines from the Discourses (Sutta) viz., Ariyacacca: the Four Noble Truths and Sikkhā: the Threefold of Training. The two approaches required ๓ conditions as: ๑) process, ๒) morality and ๓) accomplishment

Keywords: correction, Buddhism

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๖๒ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

๑. บทน า

พระบรมราโชวาทของพระบาท สมเดจพระเจาอยหว รชกาลปจจบน ในพธเปดงานชมนมลกเสอแหงชาต ครงท ๖ณ คายลกเสอวชราวธ อ าเภอศรราชา จงหวดชลบร เมอวนพฤหสบดท ๑๑ ธนวาคม ๒๕๑๒ ความส าคญตอนหนงวา “ในบานเมองนนมทงคนดและคนไมดไมมใครจะท าใหทกคนเปนคนดไดทงหมดการท าใหบานเมองมความปรกตสขเรยบรอยจงมใชการท าใหทกคนเปนคนด หากอย ทการสงเสรมใหคนดไดปกครองบานเมองและควบคมคนไมดไม ใหมอ านาจไมใหกอความเดอดรอนวนวายได”๒

ในการศกษาประวตศาสนาพระ -พทธศาสนากเชนกน ยอมพบทงคนดและคนไมด ดงเชน กรณของพระองคลมาลเถระ๓ จากคนรายกลายเปนพระอรหนต ท าใหเหนถงน าพระทยอนเปยมดวยพระมหากรณาธคณของพระพทธองคทมตอเวไนยสตวทงหลาย และท าใหเหนวธการในการแกไขปรบปรงฆาตกรทฆาคนตายจนสามารถบรรลเปนพระอรหนตได พระเจาปเสนทโกศลทรงชนชมพระพทธเจาวา “ทรงสามารถฝกคนทผอนฝกไมได ใหสงบไมได ดบไมไดโดยไมมอาญาและศาสตราวธ”๔จากกรณของพระพทธเจาจะเหน

๒ กรมบญชกลาง, จลสารตรวจสอบ

ภายใน, ปท ๑๘ ฉบบท ๙๘ (กมภาพนธ-มนาคม ๒๕๕๗): หนา ๑.

๓ ม.ม. (ไทย) ๑๓/๓๔๗/๔๒๑. ๔ ม.ม. (ไทย) ๑๓/๓๕๒/๔๓๓.

เหนไดวา การปรบปรงแกไขผกระท าผดนนไมจ าเปนตองใชอาญาเสมอไป

ในปจจบนน การแกไขผกระท าผดยดตามหล กทฤษฏทา ง ด านอาชญาวทย าและทณฑวทยา ๔ ทฤษฎใหญ คอ ทฤษฎการลงโทษเพอแกแคนทดแทน ทฤษฎการลงโทษแบบอรรถประโยชน ทฤษฎการลงโทษเพอแกไขฟนฟผกระท าผด และทฤษฎการลงโทษเพอคมครองสงคมทฤษฎส าคญทสอดคลองกบหลกการทางพระพทธศาสนา คอ ทฤษฎการลงโทษเพอแกไขฟนฟผกระท าความผด ซงนกอาชญาวทยาส านกโพซตฟ ซงมซซาร ลอมโบโซ (Cesare Lombroso) เปนผน า เหนวาอาชญากรรมเปนปรากฏการณอยางหนงในสงคม เชนเดยวกบปรากฏการณธรรมชาต เชน ฟารอง ฟาผา พายพด เปนตน โดยผประกอบอาชญากรรมไมไดมเจตนาทจะกระท าผดกฎหมาย เพราะฉะนนเมอผประกอบอาชญากรรมไมไดมเจตนาประกอบอาชญากรรม การลงโทษผประกอบอาชญากรรมตามโทษทกฎหมายก าหนดไว จงนาจะเปนการไมถกตอง นกอาชญาวทยาส านกนเนนการศกษาทตวผกระท าความผดเพอจะคนหาสาเหตโดยวธการทางวทยาศาสตรวา เพราะเหตใดจงกระท าผดกฎหมายและแกไขตรงสาเหตของการกระท าผดนน๕

๕ อทศ แสนโกศก, กฎหมายอาญาภาค

๑, (พระนคร: ศนยบรการเอกสารและวชาการ กองวชาการกรมอยการ, ๒๕๒๕), หนา ๓๔.

นายสนทร สขทรพยทวผล ~ ๖๓ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

สวนวธการปฏบตตอผกระท าผดใน

ระบบเรอนจ า (custodial treatment) หรอการจ าคกนน เปนการลงโทษทางอาญาสถานหนงทนยมใชในกระบวนการยตธรรมกระแสหลกทวโลกตงแตปครสตศตวรรษท ๑๖ เปนตนมา โดยมวตถประสงคเพอใชงานผกระท าผดเหลานอยางหนกในเวลากลางวนใน “สถานดดสนดาน” (workhouses) สวนกลางคนใหนอนพกผอนในหองทปราศจากสขอนามยในประเทศองกฤษมการน าตวผกระท าผดไปกกเกบไวทเรอเกาๆ ผพงใชการไม ไดแลวเรยกวา prison hulks อนเปนทมาของ “คก” ในปจจบน๖ ตอมามการรณรงควธการปฏบตตอ “คน” โดยไมใช “คก” หรอเรยกอยางเปนทางการวาวธการปฏบตตอผกระท าผดโดยไมใชระบบเรอนจ า (non-custodial treatment) หรอวธ การปฏบ ต ตอผกระท าผดโดยใช ชมชน (community-based correction) เกดขนอยางจรงจงเมอมการเคลอนไหวในปครสตทศวรรษ๑๙๖๐ ในสหรฐอเมรกาโดยการเคลอนไหวนเกดขนเมอแนวคดการใชคกเรมประสบปญหา “คนลนคก”ซงเปนปญหาทก าลงเกดขนในประเทศไทย๗

๖กระทรวงยตธรรมรวมกบโครงการ

พฒนาระบบกฎหมายไทย ส านกงานกองทนสนบสนนงานวจย (สกว.), “การปฏบ ต ตอผกระท าผดโดยกระบวนการยตธรรมสมานฉนท” ใน เอกสารประกอบการประชมกระบวนทศนใหมของกระบวนการยตธรรมในการปฏบตตอผกระท าผด, (นนทบร: มปท., ๒๕๔๖), หนา ๖.

๗กระทรวงยตธรรม, กระบวนทศนใหมของกระบวนการยตธรรมในการปฏบตตอ

การแกไขปญหาดงกลาวน กระทรวงยตธรรมของไทยจงไดจดท าโครงการคนคนดสสงคม มวตถประสงคเพอใหผพนโทษสามารถกลบคนสสงคมและด ารงชวตไดอยางปกตสข รวมทงไมหวนกลบไปกระท าผดซ าอก เพอใหสงคมไดปรบเปลยนทศนคต ภาพลกษณและความรงเกยจทมตอผพนโทษ รวมทงมการยอมรบและเปดโอกาสใหผพนโทษเขาสสงคมปกตไดมากขนการคนคนดส ส งคมของกระทรวงยตธรรมเปนกระบวนการหนงในการแก ไขผกระท าผด ทอาศยหลกการและทฤษฎการแก ไขผ กระท าผดตามหล กอาชญาวทยาและทณฑวทยาสมยใหม ทฤษฎนเคยใชอยในศาสนาครสตตงแตโบราณกาลเชนการไถบาปหรอการสารภาพบาปเพอใหผกระท าผดมโอกาสเรมตนชวตใหม๘ ปจจบนทฤษฎนเปนทฤษฎทจ าเปนทฤษฎหนงเนองจากวธการทงหลายทจะน ามาใชปฏบตตอผตองโทษนจะตองมสภาพเปนตวบ าบดตดโอกาสหรอจ ากดความสามารถในการกระท าผดวธการเหลานจะตองเปนตวก าหนดใหเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมของผตองโทษเพอความสขความพงพอใจของผ นนและเพอปองกนสงคมจากอาชญากรรมอนจะพงมขน๙

ผกระท าผด, (กรงเทพฯ: ส านกกจการยตธรรม กระทรวงยตธรรม, ๒๕๔๖), หนา ๒๖.

๘ ลาวลย หอนพรตน,เอกสารประกอบชดวชา กฎหมายอาญาและอาชญาวทยาชนสง หนวยท ๗ ทฤษฎการแก ไขผ กระท าผด , (นนทบร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช , ๒๕๓๖), หนา ๘.

๙ อภรตน เพชรศร , ทฤษฎอาญา ,(กรงเทพฯ: วญญชน, ๒๕๕๒), หนา ๙๒.

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๖๔ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

ซกมนดฟรอยด (Sigmund Freud)

เสนอวา อาชญากรรมไมใชการกระท าโดยเจตนาฝาฝนบรรทดฐานของสงคมเสมอไปแตอาจเปนปฏกรยาสนองตอบโดยไรส านกตอปญหาสวนบคคลผกระท าความผดอาจเปนคนเจบปวยมากกวาจะเปนคนชวรายการฝาฝนกฎหมายนาจะเปนการเจบปวยมากกวาการเจตนากระท าความผดอย างแทจร ง๑๐ สอดคลองกบนกอาชญาวทยาส านกโพซตฟ ซงมซซาร ลอมโบโซ (Cesare Lombroso) ทเหนวา อาชญากรรมเป นป ร า กฏ ก า รณ อ ย า ง ห น ง ใ นส ง ค ม เชนเดยวกบปรากฏการณธรรมชาต เชน ฟารอง ฟาผา พายพด เปนตน โดยผประกอบอาชญากรรมหาไดม เจตนาทจะกระท าผดกฎหมายไม แนวคดทเชอวาอาชญากรรมมใชเปนการกระท าโดยเจตนาการปฏบตตอผกระท าผดควรเนนทการแกไขฟนฟมากกวาการลงโทษและตองการผเชยวชาญดานวชาชพเฉพาะทางมาแก ไขปญหาดงกลาว แนวคดการแก ไขผกระท าผดนมหลกคดวา “...สงใดกตามทสามารถแกไขปรบปรงผกระท าผดใหกลบตวเปนคนดไดสงนนคอวธการทดทสดและควรน ามาใชเนองจากผกระท าผดแตละคนมปญหาแตกตางกนมนสยใจคอแตกตางกนเราจงตองใชวธปฏบตทแตกตางกนขนอยกบวาวธการแบบใดจงจะเหมาะสมกบผกระท าผดมากทสด...”๑๑

๑๐ ล า ว ล ย หอนพร ต น , เ อ กสา ร

ประกอบชดวชา กฎหมายอาญาและอาชญาวทยาช นส ง หนวยท ๗ ทฤษฎการแ กไขผกระท าผด, หนา ๑๐.

๑๑ Herbert L. Packer,The Limits of the Criminal Sanction, (California: Stanford University Press, 1979), p.54.

แนวคดเหลานมความสอดคลองกบหลกการทางพระพทธศาสนา ทสนบสนนการใหโอกาสแกคนทกคนในการพฒนาตนเอง โดยพระพทธศาสนาเชอว า มนษย นนเปนผ ทสามารถฝกฝนตนเองได และผทไดฝกฝนตนเองดแลวชอวาเปนผประเสรฐ พระพทธเจาตรสวา “ในหมมนษยผฝกดแลวเปนผประเสรฐ”๑๒และทกคนสามารถฝกตนเองได รวมทงผกระท าผดดวยเชนกน การใหโอกาสหรอ “อภยทาน” เปนหวใจหลกของกระบวนการแกไขฟนฟน เมอมการใหอภยแลวพระพทธศาสนามหลกธรรมทเหมาะสมส าหรบการแก ไขผกระท าผดคอ “ไตรสกขา“ ซงเปนระบบการฝกอบรมทเปนเชงปฏบตเตมท จดไวเพอใชฝกคนในฐานะทอย

สงคม ทามกลางสงแวดลอม หรอใชเปนระบบการฝกคนของสงคม หรอฝกคนในฐานะทเปนมนษยผหนง เปนหลกส าหรบอบรมพฒนากาย วาจา จตใจและปญญาใหเจรญงอกงามยงขนไป๑๓

ดวยเหตผลดงกลาวมาทงหมดจะเหนวา เมอมผกระท าผดเกดขน แนวทางแกไขทดทสดคอการฟนฟแกไขผกระท าผด ผวจยจงสนใจทจะท าการศกษาวเคราะหและสงเคราะหเรองการแก ไขผกระท าผดเชงพทธทผวจยตงสมมตฐานวาพทธวธเปนวธหนงทสามารถใชเปนทางเลอกในการแกไขปญหาผกระท าผดได

๑๒ ข.ธ. (ไทย) ๒๕/๓๒๑/๑๓๓. ๑๓ พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต),

พทธธรรม ฉบบปรบขยาย , ( กร ง เทพฯ :มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย , ๒๕๕๕), หนา ๕๔๖.

นายสนทร สขทรพยทวผล ~ ๖๕ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

วธการศกษา การศกษาวจยน ผวจยจะศกษาเชง

คณภาพ โดยการศกษาคนควาทางเอกสาร (Documentary research) มวธการด าเนนการวจย ดงน

๑) ศกษาขอมลจากเอกสารปฐมภม โดยวธเกบขอมลจากพระไตรปฎก ภาษาบาล ฉบบ มหาจฬาเตปฎก และ พระไตรปฎก ภาษาไทย ฉบบ มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ประมวลกฎหมายอาญา ประมวลกฎหมายพจารณาความอาญา และราชกจจานเบกษา

๒) รวมรวบขอมลขนทตยภม คอ บรรดาคมภรนอกพระไตรปฎก อรรถกถา งานวจย วทยานพนธทเกยวของ งานนพนธทวๆ ไป เอกสารงานวจย บทความทางวชาการ ต าราค าบรรยาย ค าอธบายของนกการศาสนา นกกฎหมาย ผ ร อ าจ ารย ต า งๆ น ตยสาร หนงสอพมพ รวมทงอนเตอรเนตทมเนอหาทเกยวของกบหวขอทท าการวจย

๓) น าขอมลมาศกษาวเคราะหตามวตถประสงคทตงไว และสรปขอมลเพอน าเสนอผลงานการวจยตอไป

๒. ผลการศกษา ตามหลกอาชญาวทยาเรยกการกระท า

ผดวาอาชญากรรมเรยกผกระท าผดวาอาชญากรสวนค าวา “การกระท าผด” นนใชเรยกเฉพาะกบกรณ ทผกระท าผดเปนเดกหรอเยาวชนเทานนการกระท าทจดวาเปนการกระท าผดมแนวพจารณาไดเปน๓นยคอ (๑) ในแงนกกฎหมาย (๒) ในแงนกอาชญาวทยา (๓) ในแงของนกสงคมวทยาซงมความสอดคลองตรงกนวาการกระท าผดนนตองเปนการกระท าทมผลกระทบกระเทอนตอสงคมหรอคนสวนใหญ

ของประเทศหากปลอยผใดกระท าผดแลวมการลงโทษหรอแกแคนลางแคนกนเองจนท าใหมการกระท าผดทางอาญามากขนบานเมองจะไมมความสงบสข๑๔ ทกคนจะหนมาจบอาวธปองกนตวเองคนทแขงแรงกวาจะรงแกคนทออนแอกวากฎหมหรอการเลนพวกจะเพมขนอยางมากมายดงนนรฐจงจ าเปนตองยนมอเขามาลงโทษผกระท าผดเสยเองโดยโทษทจะลงตองเปนโทษทกฎหมายไดก าหนดเอาไว๑๕ การจ าแนกประเภทของการกระท าผดสามารถจ าแนกตามเรองพฤตกรรมของบคคลทผกระท าผดโดยแบงออกเปน ๒ ประการ คอ เกณฑดานกฎหมายและเกณฑทถอปทสนาของสงคม

มมมองของอาชญาวทยา ระบสาเหตทกอใหเกดการกระท าผดมาจากสาเหตตางๆมากมายจะไมเกดจากสาเหตใดสาเหตหนงเพยงสาเหตเดยวเชนสาเหตจากสงแวดลอมทางเศรษฐกจและสงคมสาเหตความบกพรองทางจตอาทการสบล กษณะนสยจากบดามารดาผลกระทบทางสงแวดลอมความปวยไขทางจตความพการทางรางกายอารมณชววบความยากจนสภาพชวตทเปลยนไปการเปลยนแปลงทางสงคมทเปลยนไปอยางกะทนหนตลอดจน

๑๔ ณรงค ทรพยเยนและธงชาต รอด

คลองตน,คมอต ารวจเลมท ๖ หมวดวชาปองกนปราบปรามอาชญากรรม, (กรงเทพฯ: โรงพมพต ารวจ, ๒๕๕๑), หนา ๑.

๑๕Johannes Andenaes,The General Part of the Criminal Law of Norway, (London: Sweet & Maxwell Limited, 1965), pp. 8-11.

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๖๖ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

การดนรนเพอเอาตวรอดแมกระทงขนาดของรางกายกยงเปนสาเหตของการกระท าผดได๑๖ ในมมมองของซกมนดฟรอยด มงประเดนสาหตไปท ภาวะทางจตทเปนแรงกดดนใหเกดการกระท าผด ฟรอยดคดวา Id๑๗ หรอแรงขบนนมตดตวเราทกคนมาตงแตเกด สวน Ego๑๘ หรอ Superego๑๙ มการพฒนาและเจรญเตบโตขนมาในภายหลง Ego เปนพฒนาการของ Id ทเกดขนจากการปรบตวใหสอดคลองกบความเปนจรงภายนอก๒๐ บคคลจะกระท าผดกเมอ

๑๖โกศล วงคสวรรค และคณะ, ปญหา

สงคม, (กรงเทพฯ : บรษทรวมสาสน (1977), ๒๕๔๓), หนา ๑๖.

๑๗ Id หมายถง ความตองการพนฐานของมนษยเปนสงท ยงไมไดขดเกลา ซ งท าใหมนษยท าทกอยางเพอความพงพอใจของตนเอง (Pleasure principle) เชน ความตองการอาหาร ความตองการทางเพศ เปนตน.

๑๘ Ego หมายถง สวนทควบคมพฤตกรรมทเกดจากความตองการของ Id โดยอาศยกฎเกณฑ ทางสงคม และหลกแหงความจรง (Reality principle) มาชวยในการตดสนใจ ไมใชแสดงออกตามความพอใจของตนแตเพยงอยางเดยว.

๑๙ Superego หมายถง มโนธรรมหรอจตสวนทไดรบการพฒนาจากประสบการณ การอบรมสงสอน โดยอาศยหลกของศลธรรมจรรยา ขนบธรรมเนยมประเพณ และคานยมตาง ๆ ใน สงคมนน เปนตวบงคบ และควบคมความคดใหแสดงออก ในลกษณะท เปนสมาชกท ดของสงคม โดยยดหลกคานยมของสงคม (Value principle).

๒๐ M.W. Padmasiri De Silva, Buddhist and Freudian Psychology,

Superego ไมสามารถกด Id ไวไดและ Id กมพลงแรงกวา Ego คอ เมอบคคลมแรงปรารถนาความตองการสง Id จงมพลงมาก เกดแรงขบมาก จน Superego และ Ego ไมอาจยบยงได เมอนนบคคลกจะท าอะไรตางๆ ตามแตความตองการของตนโดยไมค านงถงสงใดใด และไมค านงถงความถกผดดวย๒๑แตไมวาจะดวยสาเหตใดกตาม เมอมการกระท าผดแลวกยอมตองการกระบวนการปรบปรงแกไขผกระท าผด

กระบวนการแกไขผกระท าผดแบงออกเปน๒สมยคอการแกไขผกระท าผดสมยโบราณและสมยปจจบนในสมยโบราณใชวธการลงโทษส าหรบผกระท าผดเชนการทรมานรางกายใหไดรบความเจบปวดทกขทรมานการประจานใหอบอายไดแกการจ าคกการเฆยนโบยตตดอวยวะใสขอสกประจานแหประจานสวนวธการแก ไขผกระท าผดในสมยปจจบนไดเปลยนแนวคดในการลงโทษจาก “แกแคน” มาเปน “แกไข” จงท าใหวธการลงโทษถกปรบเปลยนแปลงไปดวยจากการใชวธการลงโทษททารณโหดรายมาเปนวธการควบคมและอบรมแกไขแทน

เมอพจารณาในสวนของพระพทธ -ศาสนาจะพบวา พระพทธศาสนามค าสอนทเปนลกษณะโดดเดนประการหนง คอ ค าสอนเก ย วก บก รรมหร อ การกระ ท ากรรมมความสมพนธกบการด าเนนชวตของมนษยทงในดานลบและดานบวก สวนการกระท าใดเปนการ

(Colombo, Sri Lanka: Lake House Investments Ltd, 1972), p.111.

๒๑ ประเทอง ธนยผล, อาชญาวทยาและทณฑวทยา, พมพครงท ๓, (กรงเทพฯ : มหาวทยาลยรามค าแหง, ๒๕๔๘), หนา ๘๕.

นายสนทร สขทรพยทวผล ~ ๖๗ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

กระท าลบหรอลบ พระพทธศาสนามเกณฑการพจารณาตามสาเหตการเกดกรรมและผลของการกระท าพระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต) ไดใหหลกเกณฑประกอบเกณฑตดสนกรรมดกรรมชวไว ว าให ใชมโนกรรมประกอบกบพจารณาความยอมรบของวญญชนและผลของการกระท าวาเปนการเบยดเบยนตนเองหรอผอนหรอไม๒๒

กรรมในพระพทธศาสนาสามารถจ าแนกตามลกษณะเปน ๒ ประเภท ไดแกอกศลกรรมและกศลธรรมโดยพจารณาตามสาเหตของการกระท ากรรมนนกรรมทดยอมเปนมาจากอโลภะอโทสะอโมหะสวนกรรมชวกเป นผลมาจาก โลภะ โทสะและ โมหะ๒๓

นอกจากนน ยงมปจจยทมผลตอการกระท าผดตามทศนะของพระพทธศาสนา คอ ๑) สาเหตทางดานจตใจเพราะพระพทธศาสนาถอวา จตใจมความส าคญมากทสดจตใจทตงไวในทางทผดยอมน าไปสการท าอกศลทงหลายและ ๒) สาเหตทางดานสงคม เชน การคบคาสมาคมกบคนชวปจจยหรอสาเหตทางเศรษฐกจหรอความยากจนปจจยเกยวกบความออนแอของสถาบนทางสงคมสาเหตจากสงแวดลอมทางกายภาพ ในพระพทธศาสนาจงยกยองวา การอยในประเทศทเหมาะสมเปนเรองทดของชวต๒๔

๒๒ พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต),

พทธธรรม ฉบบปรบขยาย, หนา ๒๖๑-๒๖๒. ๒๓ ท.ปา. (ไทย) ๑๑/๓๐๕/๒๕๙. ๒๔ อณณพ ชบ ารง, อาชญาวทยาแนว

พทธ , (กร ง เทพฯ : โร งพมพช มนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย, ๒๕๔๐), หนา ๑๐๕-๑๔๐.

ในสงคมสงฆทมสมาชกมาจากสถานท ตระกล การศกษาทแตกตางกน ยอมมการกระท าผ ดเก ด ขนบ างในหม สมาชกนนๆ พระพทธศาสนาจงมแนวทางแกไขผกระท าผดโดยตราเปนกฎไว เรยกวา “ว นย” ซ งมบทลงโทษและแนวทางปฏบตส าหรบผทกระท าผดทงในลกษณะทสามารถแกไขไดและแกไขไมไดบทบญญตทแกไขได เชน การกกกนตนเองในอาบตสงฆาทเสส คอ การประพฤตวฏฐานวธ โดยมเงอนไขของการพนจากอาบตสงฆาทเสสนนมอย ๔ ประการ ไดแก ๑) เงอนไขของการอยปรวาส ๒) เงอนไขของการอยมานต๓) เงอนไขของการขออพภานและ ๔) เงอนไขแหงสงฆ๒๕ นอกจากนน ยงมการสารภาพความผดและกลาวค าปฏญญาส าหรบกลมอาบตเบามวธการโดยสรป คอ ผลวงละเมดตองประกาศสารภาพผดตอหนาสงฆจะเปนคณะหรอบคคลกได แตมเงอนไข ๓ ประการ คอ ๑) เงอนไขทผตองอาบตตองส านกผดทตนเองไดกระท าลงไปและยอมสารภาพความผดนนพรอมทงยอมประจานตนเองตอผอนเพอแสดงใหเหนวาตนเองรแลววา กระท าผด ๒) เงอนไขผรบทราบอาบตมหนาทเปนสกขพยานในการส านกผดพรอมทงเปนผรบการปฏญญาของผกระท าผดดวยและ๓)เงอนไขในการกลาวค าปฏญญาทจะตองใหค ามนสญญาวาจะไมกระท าความผดเชนนนอก

๒๕ พระมหาไพทล อตถว โส (วงศอา

มาตย), “การศกษาเชงวเคราะหการประพฤตวฏฐานวธในพระพทธศาสนาเถรวาท”, วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย :มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย , ๒๕๔๕), หนา ๔๓-๔๕.

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๖๘ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

นอกจากดานพระวนย พระพทธเจายง

ไดแสดงหลกธรรมในโสเจยยสตรวาดวยการลางบาปหรอการท าตนเองใหสะอาดในทศนะทางพระพทธศาสนา ใจความส าคญ คอ “บคคลผสะอาดทางกาย สะอาดทางวาจา สะอาดทางใจ ไมมอาสวะ เปนคนสะอาด พรอมดวยคณธรรมของคนสะอาดปราชญทงหลายกลาวบคคลนนวา เปนผลางบาปแลว”๒๖ แนวคดน คอ แมจะมการกระท าผดมากอน แตหากผกระท าผดไดท ากายตนเองใหสะอาดดวยการไมฆาสตว ไมลกทรพย ไมประพฤตลวงเกนทางเพศ ไดท าวาจาตนเองใหสะอาดดวยการไมพดเทจ ไมพดเสยดสผอน ไมพดเพอเจอไรสาระ ไมพดค าหยาบคาย ไดท าใจตนเองใหสะอาดดวยการพนจากนวรณ ๕ ประการได เมอท าเชนนไดกถอวาไดท าตนใหสะอาดแลว ประเดนส าคญของพระสตรนไมใชการลบลางความผดเกา แตคอการสงเสรมใหท าความดใหม เปนพระสตรทสงเสรมใหมการปรบปรงแกไขพฤตกรรมของตนเอง

การประยกตใชกระบวนการแกไขผกระท าผดตามหลกทางพระพทธศาสนา

จากการศกษาพบว า การแก ไขผกระท าผดตามกระบวนการทางทณฑวทยาและทางพระพทธศาสนามความคลายคลงกน ๒ ประการ คอ (๑) ความสามารถในการแกไขผกระท าผดทแมจะมรปแบบทชดเจนแตกยงมการกระท าผดอยางตอเนอง กลาวคอ แมจะมกระบวนการแกไขผกระท าผดและมการน ามาใชอยางเปนระบบมายาวนานแลว แตกยงมผ ทกระท าผดมาจนถงปจจบน หากกระบวนการแก ไขนนบรบรณ สมบรณ (Absolute) การ

๒๖ อง.ตก. (ไทย) ๒๐/๑๒๒/๓๖๘

กระท าผดไมนาจะเกดขนอก ดงนน การกระท าผดทยงมมาอยางตอเนองจงแสดงใหเหนถงจดผดพลาดของกระบวนการ (๒) ลกษณะโทษทน ามาใชตอผกระท าผดนนสวนใหญเปนไปเพอการปรบปรงแกไขมากกวาการแกแคนแตกมความแตกตางกนในประเดนการส านกผดของผกระท าผดทางพระพทธศาสนามจดเนนทการส านกผด หากยงไมส านกผดกไมอาจเขาสกระบวนการแกไขไดสวนทางทณฑวทยานนอาศยหลกฐานและพยานแมจะไมส านกผด (อาจรบผด) กสามารถบงคบลงโทษไดตามหลกฐานและพยานทมอย นน จงเหนไดวา จะมการกระท าผดซ าของผกระท าผดคนเดยวกนบอยๆ

แนวท า งปร ะ ย ก ต ใ ช หล ก ก า รพระพทธศาสนาเพอแกไขผกระท าผด ผวจยไดก าหนดกรอบเงอนไขไว ๓ เงอนไข ดงน ๑) เงอนไขกระบวนการหมายถงกระบวนการทจะแกไขผกระท าผดนนตองเปนกระบวนการทสอดคลองกบหลกอรยสจ ๔ เทานน ๒) เงอนไขคณธรรมหมายถงคณธรรมหรอหลกธรรมทใชในกระบวนการแก ไขผ กระท าผดท งส าหร บผกระท าผดเองและผทมสวนเกยวของในการแกไขผกระท าผดเชนเจาหนาทภาครฐครอบครวสงคมเปนตนและ ๓) เงอนไขความส าเรจคอตวแปรทท าใหเกดความส าเรจในการแกไขผกระท าผดคอความส านกตนวากระท าผดและยนยอมตอการแกไข

กระบวนการประยกตใชแนวทางแกไขผกระท าผดเชงพทธ สามารถประยกตจากพระว นยได๒แนวทางคอ ประยกตจากอาบ ตสงฆาทเสสและการปลงอาบตวธการหลกของอาบตสงฆาทเสส คอ (๑) ผกระท าผดส านกผด (๒) ผกระท าผดผานกระบวนการแกไขจากการประพฤตวฏฐาน ซงวธม ๓ ขน คอ ขนการ

นายสนทร สขทรพยทวผล ~ ๖๙ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

ยอมรบโทษ ขนการเตรยมความพรอมส าหรบคนสสงคมและขนความรบผดชอบของสงคม (๓) การยอมรบและเปดโอกาสใหผกระท าผดคนสสงคมแตละขนตอนมความเกยวพนธเชอมโยงกนเปนกระบวนการซงตองอาศยหลกธรรมทางพระพทธศาสนาประกอบในกระบวนการดวย เชน พรหมวหารธรรม เปนตน

สวนวธการปลงอาบ ต นนสามารถน ามาประยกตใชในกระบวนการแกไขผกระท าผดแบงออกเปน ๓ ประเดนเชนกน คอ (๑) การสารภาพผดของผกระท าผด (๒) ผ รบการสารภาพผดหรอสกขพยานในการสารภาพผดถอเปนผรบค าปฏญาณตนของผกระท าผดดวย และ (๓) การกลาวปฏญาณตนของผกระท าผดทงวธการออกจากอาบตสงฆาทเสสและการปลงอาบตเมอน ามาพฒนาเปนรปแบบการแกไขผกระท าผดเชงพทธจะท าใหการแกไขผกระท าผดมประสทธภาพยงขนเพราะจะท าใหเกดการแกไขถงรากเหงาของปญหาทแทจรง คอ โลภะ โทสะ และโมหะ อนเกดขนทใจ การส านกผดซงเปนเงอนไขแรกนน เปนการปรบทศนคตหรอการแกทใจ นอกจากนน เปนกระบวนการทตองอาศยความรวมมอของชมชนสงคมเปนตวขบเคลอนแนวทางแกไขนดวยจงจะเปนการแกไขทยงยนตอไป

นอกจากการประยกตใชแนวทางตามพระวนยเพอแกไขปญหาผกระท าผดดงกลาวแลวในพระพทธศาสนายงมหลกธรรมส าคญทสามารถประยกตใชในการแกไขผกระท าผดไดอกประการหนง คอ หลกไตรสกขาซงสามารถเชอมโยงกบหลกธรรมทางพระพทธศาสนาอนๆดวย เชน โอวาทปาฏโมกข มรรค ๘ ภาวนา ๔ คอ การน าเอาการศกษามาเปนตวชวยในการแกไขปญหาชวตของผกระท าผดกลาวคอ ใน

พระพทธศาสนาไดก าหนดสงทตองศกษาไว ๓ประการ คอ (๑) ศล เปนการศกษาเพอพฒนากายและวาจาใหถกตองตามท านองคลองธรรมไมใหมพฤตกรรมขดกบจารตประเพณศลธรรมหรอกฎหมายบานเมอง (๒) สมาธ เปนการศกษาเพอพฒนาจตใจใหมความมนคงไมออนไหวงายตามแรงกระทบทงทางบวกและทางลบมคณภาพจตทดคดในทางทเปนกศลมองโลงในแงบวกไมถกกเลสครอบง าใหเศราหมองราเรงแจมใสไมเปนโรคปรวตกโรคเครยดและ (๓) ปญญา เปนการศกษาเพอพฒนาปญญาใหสามารถน าองคความรมาประกอบสมมาอาชพเลยงดตนเองและครอบครวไดสามารถใชปญญาแกไขปญหาไดอยางมสตรอบคอบ

ฉะนน การศกษาทางดานศล สมาธและปญญาจงเปนการพฒนาคนและสงคมอยางรอบดานหากผกระท าผดไดยดถอเปนแนวปฏบตกจะสามารถพฒนาตนเองใหกลบคนสสงคมไดอยางภาคภมใจหรอหากหนวยงานภาครฐน ามาประยกตใชเพอการแกไขผกระท าผดอยางจรงจงจะสามารถพฒนาคนและสงคมโดยภาพรวมไดอยางมประสทธภาพ

๓. สรปและขอเสนอแนะ จากการศกษาวจ ยเรองการแก ไข

ผกระท าผดเชงพทธผวจยมขอเสนอแนะเพอใหเปนประโยชนตอกระบวนการแกไขผกระท าผดดงน

๑. กระบวนการแกไขผกระท าผดเปนกระบวนการทกระท าโดยภาครฐแมจะมการพฒนารปแบบใหชมชนมสวนรวมในการแกไขแตกเปนเฉพาะการแกไขทปลายกระบวนการเชนการคมความประพฤตเพราะกวาจะมาถงขนคมการประพฤตมกระบวนการทางดานกฎหมาย

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๗๐ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

ทยาวนานและสลบซบซอนในรปคดความผวจยเหนวาในคดมโนสาเรควรใหผแทนของชมชนมสวนรวมในการพจารณาคดดวยวาชมชนพรอมทจะดแลผกระท าผดไดมากนอยเพยงใดหากชมชนไมสามารถทจะบรหารจดการหรอเกนกวาทชมชนจะรบผดชอบไดกควรใหเปนไปตามกบลเมองแตหากชมชนมความพรอมทจะดแลพฤตกรรมของผกระท าผดและพรอมทจะเปนผบ าบดดแลผกระท าผดใหกลบคนสชมชนดวยตนเองกควรมอบหมายใหชมชนเปนผดแลการบรหารจดการดวยวธนจะกอใหเกดขอดหลายประการเชน

๑) ผกระท าผดไมเกดความรสกแตกแยกออกไปจากชมชนเพราะปญหาของผกระท าผดสวนหนงคอเมอพนโทษแลวไมสามารถกลบเขาส ชมชนไดเหมอนเดมจะกลายเปนคนแปลกหนาของชมชนเกดปญหาในการปรบตวจนตองปลกตวออกจากชมชนไปอยทอนกลบเขาสวงเวยนของการกระท าผดอกการใหชมชนรบผดชอบดแลผกระท าผด (เลกนอย) ดวยกระบวนการของชมชนจะท าใหเกดความแนนแฟนยงขน

๒) ท าใหชมชนเกดความตระหนกรบผดชอบรวมกนในการทจะอบรมบมเพาะสมาชกของชมชนใหดยงขนเพราะผกระท าผดสวนหนงมสาเหตมาจากสภาพสงคมรอบขางกดดนและชกน าใหกระท าผดเชนเปนแหลงมวสมคานยมทกาวราวเปนตนเมอสมาชกของชมชนท าผดบอยๆ ชมชนนนจะถกกดดนใหปฏรปตนเองเพอความมนคงปลอดภยของชมชนนนนนเอง

๓) ผกระท าผดจะรสกอบอนและไมมปมดอยในการตองรบโทษจากทางการแตชมชนจะบรหารจดการดวยตนเองผกระท าผดจะรสก

ผกพนกบชมชนเหนคณคาของชมชนมากขนในกรณเชนนผ วจยหมายถง ชมชนนนมความพรอมในการบรหารจดการผกระท าผดอยางเปนกระบวนการและไดเสนอรปแบบหรอแผนการจดการตอหนวยงานทเกยวของพจารณาแลวส วนชมชนทย งไมพร อมจะย งไมสามารถด าเนนการดวยวธนไดปญหาเรองการเตรยมความพรอมของชมชนเปนประเดนทจะตองศกษาวจยกนตอไป

๒. การน ารปแบบการแกไขผกระท าผดเชงพทธไปประยกตใชจรงจ าเปนตองมผเชยวชาญดานพระพทธศาสนาและการก าหนดรปแบบจดกจกรรมทชดเจน เชน การจะพฒนาดานศลสกขาอาจจดกจกรรมก าหนดวนเขาวดรบศลแบบบนทกพฤตกรรมดานศลการจดอบรมโดยพระสงฆทมความสามารถดานจตวทยาโนมนาวใจเป นตนทง นการส งเสร มคณธรรมจรยธรรมนนเปนนามธรรมไมสามารถมดชนชวดทสามารถมองเหนไดชดเจนและมการพฒนาดานจตใจทศนคตคานยมซงตองใชระยะเวลาอยางยาวนานในการเพาะบมระยะเวลาทจะสงผลจงเปนประโยชนในระยะยาวดงนน ในชวงระยะเวลาส นหรอระหว างการเพราะบ มคณธรรมนนจ าเปนตองมระบบควบคมดานกฎหมายก ากบควบคกนไปดวย

๓. ส าหรบในคดเลกนอยทกฎหมายสามารถพ กการลงโทษหรอควบคมความประพฤตผ วจยเหนว านาจะมทางเลอกใหผกระท าผดเหลานนไดบรรพชาอปสมบทเพอศกษาพระธรรมวนยตามระยะเวลาทไมนอยกวาทกรมควบคมความประพฤตก าหนดเชนก าหนดบรรพชาอปสมบท ๑ พรรษาแทนการควบคมความประพฤตในระยะเวลา ๑ ป หรอหากสามารถสอบผานหลกสตรนกธรรมชนตรไดดวย

นายสนทร สขทรพยทวผล ~ ๗๑ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

แทนการควบคมความประพฤต ๒ ป เปนตน โดยอาจก าหนดเงอนไขอนๆ อก เชน ตองบรรพชาอปสมบทเฉพาะวดทอยในบญชรายชอเทานน ตองไดรบการประเมนความประพฤตจากผน าชมชนเจาอาวาสฯลฯ ดวย ในกรณนจ าเปนตองไดรบความรวมมอจากมหาเถรสมาคมส านกงานพระพทธศาสนาหรอแมกระทง

มหาวทยาลยทางพระพทธศาสนาในการเตรยมความพรอมของวดและเจาอาวาสเพอใหการบรรพชาอปสมบทนนเกดประโยชนสงสดแกผกระท าผดทเขารวมโครงการเบองตนอาจมการคดเลอกหรอเปดรบสมครวดทมความพรอมในการเขารวมโครงการโดยอาจก าหนดจงหวดละ ๑ วดหรออ าเภอละ ๑ วด เปนตน

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๗๒ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

บรรณานกรม

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย . พระไตรปฎกภาษาไทยฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย . กรงเทพฯ: โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๙.

กระทรวงยตธรรม. กระบวนทศนใหมของกระบวนการยตธรรมในการปฏบตตอผกระท าผด.กรงเทพฯ: ส านกกจการยตธรรม กระทรวงยตธรรม, ๒๕๔๖.

กระทรวงยตธรรมรวมกบโครงการพฒนาระบบกฎหมายไทย ส านกงานกองทนสนบสนนงานวจย (สกว.). “การปฏบตตอผกระท าผดโดยกระบวนการยตธรรมสมานฉนท” ใน เอกสารประกอบการประชมกระบวนทศนใหมของกระบวนการยตธรรมในการปฏบตตอผกระท าผด. นนทบร: มปป., ๒๕๔๖.

ณรงค ทรพยเยนและธงชาต รอดคลองตน. คมอต ารวจเลมท ๖ หมวดวชาปองกนปราบปรามอาชญากรรม. กรงเทพฯ: โรงพมพต ารวจ, ๒๕๕๑.

ประเทอง ธนยผล. อาชญาวทยาและทณฑวทยา. พมพครงท ๓. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยรามค าแหง, ๒๕๔๘.

พระมหาไพทล อตถว โส (วงศอามาตย). การศกษาเชงวเคราะหการประพฤตวฏฐานวธในพระพทธศาสนาเถรวาท. วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต . บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๕.

ลาวลย หอนพรตน. เอกสารประกอบชดวชา กฎหมายอาญาและอาชญาวทยาชนสง หนวยท ๗ ทฤษฎการแกไขผกระท าผด. นนทบร: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, มปป.

อภรตนเพชรศร. ทฤษฎอาญา. กรงเทพฯ: วญญชน, ๒๕๕๒. อณณพ ชบ ารง. อาชญาวทยาแนวพทธ. กรงเทพฯ: โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหง

ประเทศไทย, ๒๕๔๐. อทศ แสนโกศก. กฎหมายอาญาภาค ๑. พระนคร: ศนยบรการเอกสารและวชาการ กองวชาการ

กรมอยการ, ๒๕๒๕. Herbert L. Packer. The Limits of the Criminal Sanction. California: Stanford

University Press, 1979. Johannes Andenaes. The General Part of the Criminal Law of Norway. London:

Sweet & Maxwell Limited, 1965. M.W. Padmasiri De Silva. Buddhist and Freudian Psychology. Colombo, Sri

Lanka: Lake House Investments Ltd, 1972.

ปญญาสชาดกฉบบเชยงใหม: ปรวรรต แปล และศกษาวเคราะห THE ZIMME PAÑÑÂSA JÂTAKA:

TRANSLITERATION, TRANSLATION AND ANALYTICAL STUDY

พระมหาวรเดช อธปญโ (จะปา)๑

บทคดยอ

ปญญาสชาดกเปนวรรณกรรมชนเอกแหงวรรณกรรมลานนา ซงเปนวรรณกรรมทเกดจากการรวบรวมเอานทานทองถนของลานนาเชอมโยงอดตบรพจรยาวตรของพระพทธเจาเมอครงเสวยพระชาตเปนพระโพธสตวรจนาเปนชาดกดวยภาษาบาลจ านวน ๕๐ เรอง เรยกวา ปญญาสชาดก เชอกนวาแตงโดยภกษเชยงใหมราวป พ.ศ.๒๐๐๐-๒๒๐๐

การปรวรรต ตรวจช าระ แปลและศกษาวเคราะหปญญาสชาดกฉบบเชยงใหม ปญญาสชาดกฉบบนมโครงสรางและการด าเนนเรองแตงเลยนแบบอรรถกถาชาดก สวนการแตงคาถาแตงตามแบบคาถาในพระไตรปฎก บางคาถาคดลอกมาจากพระไตรปฎก ปญญาสชาดกฉบบนมคณคาตอสงคมและวรรณกรรม โดยเฉพาะคณคาทางสงคมปญญาสชาดกทกเรองพยายามอธบายใหเขาใจเกยวกบกฎแหงกรรมและวธการด าเนนชวตทด ถกตอง เนอเรองชาดกนนไดน าเสนอความรความเขาใจเกยวกบการไดรบความสขปราศจากทกขทงในชาตนและชาตหนา เปาหมายเพอความหมดสนจากทกขทงปวง สวนคณคาทางวรรณกรรมนน เนองจากวรรณกรรมปญญาสชาดกเพยบพรอมดวยหลกจรยธรรม คตธรรมจ านวนมากแฝงไวในตวละครชาดกซงมอทธพลตอการสรางสรรคความดงามใหสงคมมความสงบสขสนต จงเปนแรงบนดาลใจใหนกกวไทยน าชาดกเหลานมาสรางเปนบทละคร กาพย กลอน เชน สมภมตตชาดก สมททโฆสชาดก และ สงขปตตราชชาดก เปนตน นอกจากนน ปญญาสชาดกยงเปนทนยม ในสหภาพพมา ราชอาณาจกรกมพชา และสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาวดวย

ค าส าคญ: ปญญาสชาดก ปรวรรต ตรวจช าระ

๑นสตพทธศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาพระพทธศาสนา มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราช-

วทยาลย วทยาเขตเชยงใหม พระครสนทรสงฆพนต, ดร. ผอ านวยการวชาการ มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณ-ราชวทยาลย วทยาเขตเชยงใหม และ ผศ.ดร.วโรจน อนทนนท ทปรกษาวทยานพนธ.

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๗๔ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

Abstract

The Paññāsa Jātaka is considered a masterpiece of the Lan Na literature composed by the Chiang Mai monk in about B.E. 2000-2200. It was compiled from the Lan Na tales into Pali by linking those local tales to the previous births of the Buddha so as to constituting them as the so-called Paññāsa Jātaka.

As for transliteration, revision, translation and analysis of this Chiang Mai Paññāsa Jātaka. Its structural form and content of this version were written modeling on the Jātaka commentaries, while the composition style of Pali stanzas was based on the pattern of stanzas in the Tipitaka; some of them were copied from the Tipitaka. This Paññāsa Jātaka has both social and literary values. Especially in terms of the social value, every Paññāsa Jātaka tale tried to explain elaborately the law of Karma and ways to live a good life. The subject matters of the aforesaid Jātaka displayed the knowledge and understanding of the cause and effect for the achievement of absolute happiness both in this life and the life after. Its goal is to emancipate from all suffering, while its literary value, owing to the Paññāsa Jātaka rich in moral and ethical virtue contained in the illustrative life of all characters in the Jātaka tales, wielded much influence on people’s creation of goodness to make a society at large peaceful and happy. For these reasons, it inspired the Thai poets to use these Jtaka tales for creating a drama, a rhyme and so forth, e.g., Sumbhamitta Jātaka, Samuddāghosa Jātaka, Sanghapatta Jātaka, and etc. Additionally, it was popularly known in Republic of the Union of Myanmar, Kingdom of Cambodia and Lao People's Democratic Republic due to the same reason.

Keywords: Zimme, Paññāsa Jātaka, transliteration, revision.

พระมหาวรเดช อธปญโ (จะปา) ~ ๗๕ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

๑. บทน า

ปญญาสชาดกในปจจบนมปรากฏอยในประเทศเหลาน คอ สาธารณรฐสหภาพพมา สาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว ราชอาณาจกรกมพชา และประเทศไทย เฉพาะในไทยมอย ๒ ฉบบ คอ ฉบบหอสมดแห ง ช า ต แล ะ ฉบ บอ กษ ร ธ ร รมล า นนา วรรณกรรมปญญาสชาดกทปรากฏอย นโดยมากบนทกดวยภาษาบาลอกษรของแตละประเทศ เชน ประเทศไทยบนทกดวยภาษาบาลอกษรไทย เปนตน สวนจ านวนชาดกในปญญาสชาดกทงของสาธารณรฐสหภาพพมา สาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว และราชอาณาจกรกมพชามจ านวน ๕๐ ชาดก ตรงกบชอเรองปญญาสชาดก ขณะทปญญาสชาดกฉบบภาษาไทย มจ านวนชาดก ๖๑ เรอง สวนฉบบอกษรธรรมลานนามจ านวน ๕๖ เรอง สนนษฐานวานาจะเปนเรองทแตงเพมเสรมขนมาอนโลมเขากบชอเรอง สวนปญญาสชาดกฉบบทมชอเรองคลายคลงกบปญญาสชาดกฉบบภาษาไทยมากทสด คอ ปญญาสชาดกฉบบ เขมร ชอ เ ร อ งแล ะเ นอความตรงกน ถ ง ๔๘ เร อ ง แ ตกา รเรยงล าดบชอเรองสลบกนเพยงเลกนอย๒

จากการศกษาปญญาสชาดกฉบบตางๆ ขางตนพบวา ปญญาสชาดกฉบบทมอยนนไมมฉบบใดทระบวา ปญญาสชาดกฉบบเชยงใหม ถงแมเปนทยอมรบกนวา ถกเขยน

๒ นยะดา เหลาสนทร, ปญญาสชาดก:

ประวตและความส าคญทมตอวรรณกรรมรอยกรองของไทย, หนา ๕๒-๖๙.

ขนโดยภกษชาวเชยงใหม นอกจากปญญาสชาดกฉบบมณฑเลของพมาทระบชดเจนวา ปญญาสชาดกฉบบเชยงใหม ทเรยกวา ซมเมปณณาส หรอ เชยงใหมปณณาส ซงปญญาสชาดกในประเทศสหภาพพมา ม ๒ ฉบบ คอ ๑) ปญญาสชาดกฉบบมณฑเล ทระบชดเจนวา เชยงใหมปณณาส คนพบทวดเชตะวน อ.โมนเว ใกลเมอง มณฑเล เมอศกราช ๑๑๖๙ ตรงกบ พ.ศ.๒๓๕๑, ๒) ปญญาสชาดกฉบบยางกง เปนฉบบตรวจช าระจากปญญาสชาดกฉบบมณฑเล หรอเชยงใหมปณณาส แตไมไดระบผท าการตรวจช าระ๓

ผวจย จงเหนความส าคญวรรณกรรมปญญาสชาดกทระบถงแหลงตนก าเนดลานนาเชยงใหมจงพยายามศกษาหาตนฉบบจนมาพบปญญาสชาดกอกษรโรมนฉบบสมาคมบาลปกรณในชอวา ปญญาสชาดก หรอ ซมเมปณณาส ซ งปรวรรตและตรวจช าระจากปญญาสชาดกฉบบมณฑเล อนเปนฉบบสมบรณทสดทถกคนพบทวดเชตะวน ประเทศสหภาพพมา เปนบาลอกษรโรมน ตพมพเมอ ค.ศ.๑๙๘๓ (พ.ศ.๒๕๒๖) โดย Padmanabh S. Jaini ทส าคญปญญาสชาดกฉบบนปรากฏวา ไมม การตรวจช าระและปรวรรตเปนภาษาไทยในรปของการวจยมากอน ผวจยจงไดน าปญญาสชาดกฉบบนมาศกษาวจยโดยการปรวรรต ตรวจช าระ แปลเปนภาษาไทย

๓ ตพมพโดย Hanthawaddy press, ยางกง ป ค.ศ.๑๙๑๑, (พ.ศ.๒๔๕๔) อางใน Padmanabh S. Jaini, PAÑÑĀSA JĀTAKA OR ZIMME PAṈṈĀSA, Vol.1, (Trowbridge: Redwood Burn Ltd.), p.vii.

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๗๖ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

และศกษาวเคราะห จดประสงคเพอปรวรรตวรรณกรรมชาดกฉบบนเปนภาษาไทยเพอใชเปนแหลงศกษาคนควาวจยตอไป

๒. วตถประสงคของการวจย วตถประสงคของการวจยนนเปน

การศกษาประวตและพฒนาการของปญญาสชาดก ซงเปนการศกษาในเชงประวตความเปนมา และพฒนาการของปญญาสชาดกฉบบนมตนก าเนดและพฒนาการไปอยางไร เมอไดทราบประวตและพฒนาการแลวก น าเอาตนฉบบปญญาสชาดก หรอ ซมเมปณณาสชาดก ซงเปนฉบบอกษรโรมนมาปรวรรตและตรวจช าระอกษรบาลอกษรโรมน เปนบาลอกษรไทย จากนนน าฉบบอกษรบาลไทยทตรวจช าระแลวมาแปลเปนภาษาไทย และศกษาวเคราะห

๓. วธด าเนนการวจย การวจย นเปนการศกษาวจยเ ชง

เอกสาร (Documentary Research) ซงศกษาวจยจากขอมลเอกสารทงทเปนประวตความเปนมาและพฒนาการของปญญาสชาดก จากนนน าตนฉบบปญญาสชาดกบาลอกษรโรมนมาปรวรรตและตรวจช าระเปนบาลอกษรไทย ซงการปรวรรตนอยในขอบเขตศกษาปรวรรตชาดก จ านวน ๑๐ เรอง จากชาดกจ านวน ๕๐ เรอง และท าการตรวจสอบ เทยบเคยงความถกตองของอกขระบาลอกษรโรมนกบบาลอกษรไทย ทงจากพระไตรปฎกภาษาบาลฉบบสยามรฐ ฉบบมหาจฬา (มหาจฬาเตปฏก ๒๕๓๕) และพจนานกรมบาล-ไทย จากนนน าฉบบบาลอกษรไทยมาสอบทานอกษรโรมนอกจนเหนวามความถกตองจง

ด าเนนการแปลเปนภาษาไทย โดยเทยบเคยงส านวนจากพระไตรปฎกภาษาไทยฉบบมหาวทยาลย มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย พ.ศ. ๒๕๓๙ พระไตรปฎกและอรรถกถา แปลฉบบมหามกฏราชวทยาลย พ.ศ. ๒๕๔๙ และพจนานกรมบาล-ไทย สวนขอบกพรองทไดจากการปรวรรต ตรวจช าระและสอบทานทงหมดจะท าเปนเชงอรรถไว เพองายตอการศกษาตอไป ส าหรบการศกษาวเคราะหนน ศกษาว เคราะหความแตก ตางความสอดคลองในการเขยน การใชภาษา และคณคาของปญญาสชาดกฉบบเชยงใหมกบปญญาสชาดกฉบบอนอยางไร

๔. ผลการวจย ชาดกเปนค าสอนประเภทธรรมนยาย

ทมลกษณะทส าคญ คอ การท าความดเพอความหลดพนจากความทกขในสงสารวฏตงแตระดบเบองตน กลาง และทสดทเรยกวา หลดพน เรองราวเหลานมกเชอมโยงกบบรพจรตของพทธเจาเมอครงเสวยพระชาตเปนพระโพธสตวมงมนสงสมบารมจนบรรลเปาหมายสงสดคอ การไดเปนพระพทธเจา ดวยการสงเคราะหเกอกลทงวตถทานและชวตทานเพอประโยชนสขแกประชาชน ตองเผชญตออปสรรคตางๆ อยางมสตและไมยอทอจนในทสด จงส าเรจการบ าเพญบารมในชาตนนๆ เพอจดหมายสงสดคอโพธญาณหวงน าเวไนยสตวใหขามพนหวงทะเลเพลงแหงความทกขได

ชาดกในพทธศาสนาม ๒ ประเภท ไดแก นบาตชาดก และพาหรชาดก นบาตชาดก หมายถง ชาดกทถกจดเปนระเบยบหมวดหมอยในพระไตรปฎกเลมท ๒๗-๒๘

พระมหาวรเดช อธปญโ (จะปา) ~ ๗๗ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

สวนพาหรชาดก หมายถง ชาดกทถกจดบนทกไวนอกพระไตรปฎก เชน ปญญาสชาดก

ปญญาสชาดกเปนวรรณกรรมบาลทนบไดวาเปนวรรณกรรมเพชรชนเอกแหงวรรณกรรมลานนา แมจะไมปรากฏชอผแตงหรอมไดระบปทแตง๔ แตเชอกนวา ภกษชาวเชยงใหมไดนพนธขนดวยภาษาบาลท านองเลยนแบบอรรถกถาชาดกในป พ.ศ. ๒๐๐๐ ถง ๒๒๐๐๕ โดยน าเอานทานทองถนลานนามาเชอมโยงประวตการเสวยพระชาตเปนพระโพธสตวบ าเพญบารมตางๆ ของพระพทธเจาปจจบนจ านวน ๕๐ เรอง เรยกวา ปญญาสชาดก

ปญญาสชาดกเปนวรรณกรรมล าคาของลานนา และยงเปนวรรณกรรมล าคาของภาคพนเอเชยอาคเนยอกดวย เหนไดจากการไดรบความนยมและปรวรรตไปเปนภาษาของตนในประเทศทนบพระพทธศาสนา เชน ส า ธ า รณ ร ฐ ส หภา พ พ ม า ส า ธ า รณ ร ฐประชาธปไตยประชาชนลาว ราชอาณาจกรกมพชา พมารจกกนในนาม โลกยปญญาส หรอ ยวนปญญาส ตอมาใช ชอวา ซมเมปณณาส๖ ปญญาสชาดกฉบบน กรมศลปากร

๔ อดม รงเรองศร, วรรณกรรมลานนา,

พมพครงท ๒, (กรงเทพฯ: ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย, ๒๕๔๖), หนา ๑๙๑.

๕ กรมศลปากร, ปญญาสชาดก ภาค ๑, อนสรณในงานออกเมรพระราชทานเพลงศพพระธรรมสทธาจารย (หน ถาวโร), พมพครงท ๓, (กรงเทพฯ: ศลปาบรรณาคาร, ๒๕๕๒), หนา (๑๕).

๖ ในฉบบ พม พคร ง แร ก เม อ พ .ศ . ๒๔๕๔ เปนอกษรพมา ภาษาบาล ใชชอวา ซมเม

ไดน ามาปรวรรตและแปลเปนภาษาไทยพมพเผยแพรใน พ.ศ. ๒๕๔๑ ในชอวา เชยงใหมปณณาสชาดก สวนปญญาสชาดกฉบบเชยงตงมชอวา ปญญาสชาต ซงเปนฉบบวดเขมนทร เชยงตง ปญญาสชาดกฉบบลาวมชอวา พระเจาหาสบชาต และปญญาสชาดกฉบบเขมร หรอ ปญญาสชาดกสมราย นางสาวซซาน กาปรเล ไดรวบรวมและขอใหภกษเขมร ๓ รปถายทอดจากภาษาบาลเปนภาษาเขมรใน พ.ศ. ๒๕๐๔ ซงจากการศกษาของนยะดา สารกภตนน ทราบวา ปญญาสชาดกสมราย มเรองเดยวทไมตรงกบฉบบภาษาไทย คอเรองสทธตสจกกวตต กลาวไดวา ปญญาสชาดกฉบบพมา ฉบบลาว และฉบบเขมร ทงหมดตางม ๕๐ เรอง และฉบบทคลายคลงกบฉบบภาษาไทยมากทสด คอ ฉบบเขมร สวนฉบบเชยงตงนนไมสามารถศกษาไดกวางขวางเพราะตนฉบบมเพยง ๒๖ เรองเทานน๗

จากผลการศกษาปญญาสชาดกพบวา ปญญาสชาดกทปรากฏอยในประเทศเหลานน ไดปรวรรตและแปลไปจากดนแดนลานนา คอ เชยงใหม ทงนกวชาการไทยและตางประเทศตางยนยนวา ถนก าเนดปญญาสชาดกมาจากดนแดนลานนา เชน สมเดจกรมพระยาด ารงราชานภาพ นยะดา สารกภต

ปณณาส และในการพมพครงทสองเมอ พ.ศ. ๒๕๒๑ กใชชอ ซมเมปณณาส ครน Pali Text Society แหงลอนดอนตพมพเรองนเมอ พ.ศ. ๒๕๒๔ กใชชอวา PAÑÑĀSA JĀTAKA or ZIMME PAṈṈĀSA

๗ นยะดา สารกภต, ปญญาสชาดก: ประวตและความส าคญทมตอวรรณกรรมรอยกรองของไทย, (มปท., มปป), หนา ๕๒-๕๙.

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๗๘ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

พรรณเพญ เครอไทย, L. Feer และ L .Finot เปนตน ปจจบน ปญญาสชาดกภาษาบาล ม ๓ ฉบบ คอ เขมร ไทย และพมา๘ ปญญาสชาดกภาษาบาลฉบบไทยและฉบบเขมรมความคลายคลงกนมากทสด นอกจากการเรยบล าดบซงสลบกนเพยงเลกนอย ชอเรองและเนอความตรงกนถง ๔๘ เรอง๙

ป ญ ญ า ส ช า ด ก ฉ บ บ ท ผ ว จ ยท าการศกษาวจยนถอเอาฉบบบาลอกษรโรมน ชอวา PAÑÑĀSA JĀTAKA or ZIMME PAṈṈĀSA (ป ญญาส ชา ดก ห ร อ ซ ม เ มปณณาส) ท Padmanabh S. Jaini ไดท าการปรวรรตและตรวจช าระจากฉบบภาษาบาลอกษรพมาเปนภาษาบาลอกษรโรมนตพมพเมอ พ.ศ. ๒๕๒๔ มจ านวนชาดก ๕๐ เรอง จดพมพแบงเปนสองเลมๆ ละ ๒๕ เรอง แบ ง เปน ๕ วรรคๆ ละ ๑๐ เร อ ง โดยเรยงล าดบชอวรรคท ๑ ถง ๕๑๐

ค าวา ZIMME เปนภาษาพมาแปลวา เชยงใหม๑๑ สวนค าวา ปณณาสะ กบ ปญญา

๘ ดรายละเอยดใน PADMANABH

S.JAINI, PAÑÑĀSA JĀTAKA or ZIMME PAṈṈĀSA, 1981, Vol.1, p. Preliminary Remarks.

๙ นยะดา เหลาสนทร, ปญญาสชาดก : ประวตและความส าคญทมตอวรรณกรรมรอยกรองของไทย, หนา ๖๙.

๑๐ PADMANABH S.JAINI, PAÑÑĀSA JĀTAKA or ZIMME PAṈṈĀSA, 1981, Vol.1,2, p. contents.

๑๑ อรนช นยมธรรม และ วรช นยมธรรม, ผรวบรวม, พจนานกรมพมา-ไทย และ พ จ น า น ก ร ม ไ ท ย -พ ม า Myanmar-Thai

สะ เปนตวเลขภาษาบาล แปลวา ๕๐๑๒ ทง ๒ ศพทตอกบชาดกเปน ZIMME PAṈṈĀSA JĀTAKA หรอ ซมเมปณณาสชาดก หรอ ปณณาสชาดกฉบบเชยงใหม ค าวา ปณณาสชาดก ไมนยม

ใชมากเทากบค าวา “ปญญาสชาดก” ดงนน ผวจยเมอไดปรวรรตตรวจช าระและแปลเปนภาษาไทยแลวใชชอวา “ปญญาสชาดกฉบบเชยงใหม” หรอชอภาษาองกฤษวา “Zimme Paññāsa Jātaka”

แนวคดของเรองในปญญาสชาดก แนวคดของเรองชาดกเกยวกบการด าเนนชวต การท าความด รวมถงแสดงอานสงสการประกอบกศลกรรม สามารถจ าแนกแนวคดเรองปญญาสชาดกโดยรวมม ๔ ลกษณะ๑๓ คอ ๑) ชาดกทมงแสดงบพกรรมในอดตชาตของพระโพธสตว โดยมจดมงหมายเพอสงสอนใหตระหนกถงการท าความด ละเวนความชว เกรงกลวตอบาปทจะไดรบ เชน สมทรโฆสชาดก สธนชาดก และสมภมตรชาดก เปน

dictionary and Thai-Myanmar dictionary, (กร ง เทพฯ: ส า นกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว) รวมกบสถาบนวจยภ า ษ า แล ะ ว ฒ นธ ร ร ม เ พ อ พ ฒ นา ช น บ ท มหาวทยาลยมหดล, ๒๕๓๗), หนา ๕๓๗.

๑๒ สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส, บาลไวยากรณ วจวภาค ภาคท ๒ นาม และ อพยยศพท, พมพครงท ๕๐, (กรงเทพฯ: มหามกฏราชวทยาลย ในพระบรมราชปถมภ, ๒๕๕๑), หนา ๗๐.

๑๓ส ช า ต ห ง ส า , ว ร ร ณ ก ร ร มพระพทธศาสนาในประเทศไทย, (กรงเทพฯ: โอ.เอส พรนตง เฮาส. ๒๕๔๙), หนา ๕๐-๕๑.

พระมหาวรเดช อธปญโ (จะปา) ~ ๗๙ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

ตน ๒) ชาดกทมงแสดงความกตญญของพระโพธสตว โดยสละชวตเพอทดแทนพระคณของบพการ เชน รตนปชโชตชาดก กลาวถง รตนปชโชตกมารวายอมควกหวใจของตนเองใหยกษกนเพอแลกอสรภาพของมารดา เปนตน ๓) ชาดกทมงแสดงปญญาของพระโพธสตว ทสามารถขจดขอสงสยของมหาชนใหลลวงไปได ปจฉาและวสชนาหลกธรรมเปนจดส าคญของเรอง ไดแก ภณฑคารกชาดก พระโอรสทถกขบไลไปพรอมกบพระมารดาชวยตอบปญหาทโกรพยะตอบปญหาพระอนทรไมได ๔) แสดงอานสงสการบ าเพญกศล ชาวลานนาเชอวาผลานสงคการท าดจะท าใหไดรบความสขสบายและโภคทรพยในปจจบนและอนาคต เชน อานสงคการบชาพระพทธรป และการปฏสงขรณพระพทธรปจากบณฑตชาดก โดยวรยะบณฑตผยากจนยอมขายภรรยาและบตรเพอน าเงนมาซอทองค าเปลวปดพระพทธรป แตทองค าเปลวไมพอจงตองเชอดเนอตวเองบชา ดวยอานสงสนท าใหไปเกดเปนพระบรมจกรพรรดราช

โ ค ร ง ส ร า ง ข อ ง ปญ ญ า ส ช า ด ก โครงสรางเรองในปญญาสชาดกนนมการวางรปแบบเปนขนตอนคลายกบอรรถกถาชาดก แตในอรรถกถาชาดกมองคประกอบของชาดก ๕ อยาง๑๔ ไดแก สวนน าเรองเกยวกบเหตเกดในปจจบนหรอปจจบนวตถ ๑ ตวเรองอดตของชาดกหรออตตวตถ ๑ ขมวดใจความส าคญของเรองเปนรอยกรองหรอคาถา ๑ สวนขยายความในคาถาหรอไวยากรณซงอธบายความในคาถาใหเขาใจงายมากยงขน

๑๔ สบพงศ ธรรมชาต, วรรณคดชาดก,

(กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร, ๒๕๔๒), หนา ๕.

และสวนทายเรองหรอสโมธานหรอสรปเรองทงหมด ๑ สวนปญญาสชาดกมองคประกอบ ๔ อยาง๑๕ คอ ปจจบนวตถ อตตวตถ คาถา และสโมธาน ดงตวอยางตอไปน

๑) ปจจบนวตถ (The stories of the present) คอ เรองปจจบน สวนนเปนก า รป ร า รภ เ ร อ ง เ ร ม ต น ขอ ง เ ร อ ง ว า พระพทธเจาประทบอยทไหน ทรงปรารภเรองอะไร จงตรสชาดกเรองน ตวอยาง เชน ยทา โภนโต สปโน เมต อม สตถา เชตวเน วหรนโต อตตโน ปพพกตทานปารม อารพภ กเถส. พระศาสดา เมอประทบอยในพระเชตวน ทรงปรารภ ทานบารมททรงเคยบ าเพญมา จงตรสพระธรรมเทศนานวา ยทา โภนโต สปโน เม เปนตน ฯ

๒) อดตวตถ (The stories of the past) คอ เรองในอดต สวนนเปนการเชอมเร อ งปจจ บนใหสมพนธกบ เร อ ง ในอดต กลาวคอ เมอปจจบนเปนอยางนในอดตกาลกเปนเชนเดยวกน สวนใหญเปนการกลาวถงพระโพธสตวทรงบ าเพญบารม ในตอนนจงมค าวา อตเต หรอ ตปพพ ในสวนนกลาวไดวาเปนตวนทานชาดกแทๆ เชน อตเต ภกขเว โชตนามเก นคเร อาทตโต นาม ราชา รชช กาเรส. ดกอนภกษทงหลาย ในอดตกาล พระราชา พระนามวาอาทตต ทรงครองราชสมบตอยในเมองชอวา โชต ฯ

๓) คาถา (Verse,Quotation) คอ เปนค ารอยกรองภาษาบาล เปนบทสนทนา

๑๕ นยะดา เหลาสนทร , ปญญาส

ชาดก : ประว ต แ ละความส า คญท ม ต อวรรณกรรมรอยกรองของไทย, (กรงเทพฯ: แมค าผาง, ๒๕๓๘), หนา ๗๖-๘๑.

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๘๐ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

โตตอบ หรอพรรณนาอารมณความรสกของตวละคร ชวยใหเขาใจเรองราวไดดขน เชน ปสสามห สปเนน เอกญจ ชณณ พราหมณ

ภตตโภชนมายนต ย า จ ต มม สนตกา.

โส จ อญญ น ยาจต องคญจ ชวตญจ เม

เอว เม สปน ทฏฐ ต ม เ ห โภนโต ชานสสถาต.

เพราะเหนแกพระโพธญาณเทานน เรานน จงมใจยนด จกใหทานภายใน ขอใหยาจกจงมารบทรพยอนเปนภายใน คอ อวยวะและชวตของเราไป พลนเถด ฯ

๔) ประ ชมชาดก หรอ ส โมธาน (Conclusion) คอ สวนสรปเรองชาดกเมอชาดกจบแลว โดยจะกลาวถงบคคลหรอสตวซงเปนตวละครส าคญในชาดกเรองนนวา ในอดตใครกลบชาตมาเกดเปนใครบางในสมยปจจบนในขณะทพระพทธเจาทรงแสดงชาดก รวมถงกลาวถงการส าเรจมรรคผลชนไหนของผฟงชาดกเรองนนดวย

การปรวรรต ตรวจช าระและแปลเปนไทยนน ผวจยไดท าการปรวรรตและแปลเฉพาะวรรคแรกของปญญาสชาดกฉบบเชยงใหม คอ เรอง ๑ – ๑๐ เทานน โดยปรวรรตและตรวจช าระใหถกตองทสด สวนการสะกดค า ศพ ท ลง ค นาม วภ ตต รปประโยคบาล รวมทงทฆะ รสสะของสระ และพยญชนะทบกพรอง จะคงไวตามตนฉบบเดม แตจะแกค าศพท รปประโยค ธาตเปนตนไวในเชงอรรถในแตละหนา เพอรกษาตนฉบบเดม และงายตอการตรวจสอบ สอบทานตอไป สวนการแปลนน จะแปลตามค าศพททไดแก

แลว และพยายามแปลรกษารปประโยค รากศพทของภาษาบาล โดยใชภาษางาย กระชบและไดใจความ

สวนการศกษาวเคราะหปญญาส -ชาดกไมวาฉบบใดพบวา มคณคา ทงทางวรรณกรรมและทางพระพทธศาสนา เพราะปญญาสชาดกมหลกธรรม คตธรรม ขอคดและแนวปฏบตตางๆ มากมายแฝงไวชวนใหประพฤตปฏบ ต โดยสอหรอถายทอดการด า เนนชวตท ดงามผานบทบาทชวตพระโพธสตวในชาดกเหลานน ซงผแตงไดพยายามเฟนหาสาระธรรมจากนทานพนบาน ชกเขาห า เ ช อ ม โ ย ง ห ล ก ธ ร ร ม ค า ส อ น ท า งพระพทธศาสนาอยางลงตวและเหมาะสม เพออธบายใหเขาใจสาระธรรมทเปนประโยชนจากนทานนนแกประชาชนทวไป โดยเชอมโยงตวอยางเรองราวการเสวยพระชาตตางๆ ของพระพทธเจามาอธบายใหเขาใจบทบาทชวตนน และไดรบผลกรรมดงกลาวเพราะกรรมใด แลวกลบชาตมาเกดเปนใครในชาตนเปนตน โดยเนนย าใหเกดความเชอมนในพลงศกยภาพของมนษยทสามารถพฒนาได มนษยทพฒนาดแลวสามารถแนะน าใหคนอนพฒนาตามทตนไดพฒนาแลวไดอยางไมมขดจ ากด ท าใหคนในสงคมมความเชอทถกตอง มสมมาทศนะคตทด กอเกดเปนวฒนธรรมเอกลกษณเฉพาะตนเปนพลวตรขบเคลอนประเทศชาตมความสงบสขสนตภาพ โดยเฉพาะหลกความเชอ ทศนะคตเกยวกบการด าเนนชวตอนเปนบรรทดฐานส าคญทางสงคม ปญญาสชาดกไดเปดเผยหลกความเชอทถกตอง เชน เรองกฎแหงกรรม เรองวฏสงสาร เรองอานสงสแหงกรรมดและกรรมชว เปนตน

พระมหาวรเดช อธปญโ (จะปา) ~ ๘๑ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

ปญญาสชาดกจ านวน ๑๐ ชาดกทได

ศกษาวจยนโดดเดนดานการบ าเพญทานบารมทง ๓ ขนตอน ไดแก ทานบารม ทานอปบาม ปรมตถบารม มการแจกจายทานแกยาจก และผปรารถนาเรมตนแตการเสยสละวตถ ทรพยอนมคา บรจาคลกเมย อวยวะ และถงทสดแหงทานคอการบรจาคชวตเปนทานเพอปรารถนาเปนพระพทธเจา นอกจากนน เรองราวทงหมดชาดกทง ๑๐ เรองไดพยายามอธบายกฎแหงกรรมอยางเขาใจงายสอผานบทบาทชวตชาดกตางๆ เพอใหมนษยกลบมาศกษาหาความเปนจรงจากภายในตน และเขาใจถงผลกระทบทมนษยไดประสบอยทงสข ทกข พลดพราก พลาดหวง และสมหวง เปนตนนนเกดจากผลของการกระท าของตน ไมใชเกดจากสงศกดสทธหรอพลงอ านาจเหนอธรรมชาตอนใดมาบนดาลใหเปนไป เชน สมภมตตชาดก สมททโฆสชาดก สงขปตตราชชาดกเปนตนวา ตลอดพระชนมชพของพระโพธสตวสรางแตคณความดบรจาคแจกทานเกอกลดวยเจตนาแนวแนตอพทธภมกยงตองประสบกบวกฤตชวตโลกธรรม การถกใสราย ถกท าราย พลดพรากจากบคคลผเปนทรก ผดหวงสมหวง และตองทนทกขทรมานอยในมหาสมทรเปนตน ทงหมดนลวนเกดจากกรรมฝายชวทกอไวในอดตชาตสงผลใหไดรบผลกรรมนน และไดอธบายย าถงกรรมสอผานบทบาทชวตในชาดกอยางชดเจนวา กรรมและการใหผลของกรรม กรรมบางอยางทท าในอดตใหผลในปจจบน บางอยางใหผลในอนาคต กรรมบางอยางทท าในปจจบนใหผลในปจจบนและอนาคต

นอกจากนน ปญญาสชาดกยงไดกลาวถงการท าความดอยางมเปาหมาย คอ

การท าความด ตอ งม ความหว ง แ ต เป นความหวงทถกตองตามหลกกฎแหงกรรมในพระพทธศาสนา การท าความดนนยอมมอปสรรคมาก แตหากมศรทธาวรยะ มงมนและไมยอทอกประสบความส าเรจไดเหมอนพระพทธเจาและพระสาวก เปนตน ทตองเผชญฝาอปสรรคมากมายในการบ าเพญความดจนไดบรรล เปาหมายแหงความดสงส ด โดยเฉพาะบทบาทชวตของพระโพธสตวในชาดกตางๆ แสดงใหเหนวา พระโพธสตวมพระทยเปยมดวยความการญ ตงพระทยสงเคราะหใหทานตงแตทรงพระเยาวจนสนพระชนม ทรงด ารกระท าแตความดมาตลอด แตบางชวงชวต ตองประสบกบความทกขทรมาน เปนเพราะสาเหตใด ปญญาสชาดกไดอธบายวาเกดจากวบากกรรมตามทนทพระโพธส ตว ไ ด กระท า ไว ในอ ดตชา ต เรองราวเชนนท าใหผอานเขาใจในความเปนจรงเกยวกบกรรมและผลของกรรมไดอยางถกตองวา ผใดท ากรรมด ยอมไดรบผลกรรมด แตกรรมดนนไมไดมพลงสงผลดไดตลอดเวลา กรรม ชวกมก า ล งส งผล ชวไ ด เหมอนก น เนองจากการด าเนนชวตของมนษยมทงท าความดและท าความชวปะปนกน ฝายใดมากกใหผลของฝ าย นนก อน เม อ เปนเ ชน นนพทธศาสนกชนจะเขาใจถงหลกการด าเนนชวตอยางถองแท กไมยอทอยอมจ านนตออปสรรคชวต เพราะมารเขาถงหลกกรรมในการใหผล ดงกล าว ดง นน ปญญาสชาดกจ งพยายามอธบายสรางหลกความเชอทถกตองใหกบสงคมเรยกวา สมมาทฏฐ อนเปนเขมทศน าชวตไปสเปาหมายทดงามได ใหสงคมหนกลบมาใหความส าคญกบการพฒนาศกยภาพมนษยมากกวาความเชอพลงอ านาจเหนอ

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๘๒ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

ธรรมชา ตปราศจากเห ตผล และยนย นศกยภาพมนษยวา เมอมนษยพฒนาตนดแลวสามารถน าตนพนจากทกขในวฏสงสารได หากยงไมพนวฏฏทกขเพราะมก เลสอยกสามารถปองกนไมใหเกดในทคตภมไดดงอปมาตวอยางพระพทธเจา พระสาวก และพทธบรษทเปนตน ผไมประมาทในความด ตงอยในศลธรรม สามารถบ าเพญความดจนถงทสดแหงวฏฏทกขได

สวนคณคาทางวรรณกรรม ปญญาส-ชาดกนบเปนวรรณกรรมทรจกกนแพรหลายและซมซาบอยในจตใจของคนไทยรวมทงดนแดนใกลเคยง เนองจากมหลกคตธรรมค าสอนทดสอดแทรกไวในตวอยางบทบาทชวตในชาดกนนๆ ใหเหนผลของความดและความชวชดเจนตามหลกค าสอนทางพระพทธศาสนา ชวนใหน าไปประพฤตปฏบตจนไดรบผลเหนประจกษชดจนเปนแรงบนดาลใจใหนกกวสรางสรรควรรณกรรมเกยวกบจรยธรรมในชาดกเหลานสงเสรมใหสงคมตงอยในคณธรรมมากยงขน โดยเฉพาะในวรรณกรรมของไทย กลาวไดวา ปญญาสชาดก “เปนหนงสอชมนมนทานพนบาน” เลมแรกของไทย ทมอทธพลตอวรรณกรรมของไทย บางเรองถกน ามาประพนธ เป น โคล ง ฉน ทและบทละครกลายเปนวรรณคดทแพรหลาย เชน เรองสมภมตรชาดก พระสมทรโฆษค าฉนท บทละครเรองสงขทอง เรองสงขปตตชาดก เปนตน ซงชาดก ๒๑ เ ร อ ง ท เป น " ตนแบบ" ของวรรณกรรมรอยกรองของไทยจ านวน ๖๓ ส านวน ในจ านวนนมทงกาพย กลอน ค าฉนท ลล ต บทละคร บทขบไม และบทมโหร นอกจากน ปญญาสชาดกยงเปนทท นยมชมชอบและไดถกแปลเปนภาษาของทองถน

นนๆ เชน ประเทศสหภาพพมา สาธารณรฐประชาธปไตประชาชนลาว และราชอาณาจกรกมพชา เปนตน ดงนน ปญญาสชาดกเปนหนงสอประเภทธรรมคดททรงคณคาทงทางวร รณ กรรมแล ะทาง ธ รรมค ด อย า ง ย ง โดยเฉพาะความเชอเกยวกบกฎแหงกรรม วฏสงสารและอานสงสแหงกรรมลวนมอทธพลตอความเขาใจอยางถกตองในการด าเนนชวต

๕. บทสรป

วรรณกรรมปญญาสชาดกนถกเขยนบนทกดวยภาษาบาล ในสมยยคทองแหงวรรณกรรมลานนา เมอ พ.ศ.๒๐๐๐ ถง พ.ศ.๒๒๐๐ โดยภกษชาวเชยงใหม นกวชาการบางทานเหนวานาจะเขยนกอนหนานนกตาม แตสวนใหญกยอมรบในมตของสมเดจกรมพระยาด ารงราชานภาพ ส าหรบโครงสรางของปญญาสชาดกนน เปนการเลยนแบบอรรถกถาชาดกประกอบดวยปจจบนวตถ อตตวตถ คาถาภาษต และสโมธานวตถ สวนลกษณะการใชภาษาบาลในชาดกนนเปนไปตามหลกโครงสรางภาษาบาลสากล แมนกภาษาศาสตรฝายบาลบางทานเหนวา ภาษาในปญญาสชาดกนนไมไดมาตรฐานแตเมอไดสอบเทยบพระไตรปฎกบาลแลวพบวา เปนไปตามลกษณะพระไตรปฎกทกประการ แตกมบางชวงของโครงความบาล หรอ ศพ ทบาลบกพรองบางอยแตไมไดเปนปญหาเกยวกบโครงความผดเพยนแตอยางใด ทงนนาจะเกดจากปรวรรตรนสรน ภาษาหนงไปสอกภาษาหนง

ปญญาสชาดกนเปนมรดกวรรณ -กรรมล า ค าซ ง ร วมค ตธรรม จ ร ย ธรรม คณธรรม และมอทธพลตอทงคตความเชอ

พระมหาวรเดช อธปญโ (จะปา) ~ ๘๓ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

ประเพณและวฒนธรรมของคนลานนาไวอยางเดนชด เหนไดจากอปนสยของชาวลานนาชอบบ าเพญกศล สรางวดวาอาราม ก าแพง ซมประตทประดษฐประดบสวยงามโดดเดนกวาภาคอนๆ จนเปนเอกลกษณของชาวลานนา และปญญาสชาดกไมเพยงแตนยมชมชอบเฉพาะในหมชนชาวลานนาเทานนแตเปนทนยมแพรหลายในหมพทธศาสนกพมา ลาว กมพชาอกดวย ซงแตละประเทศกมฉบบปญญาสชาดกในภาษาของตน ซงไดปรวรรตไปจากลานนา สวนเนอหาสาระของชาดกนนกลาวถงพระพทธเจาในปจจบนเมอคร ง

เสวยพระชาตเปนพระโพธสตวบ าเพญการบรจาคทานตางๆ คอ ทานบารม ทานอปบารม และทานปรมตถบารม

ปญญาสชาดกฉบบน หากมการวจยปรวรรตตรวจช าระและแปลเปนภาษาไทยจนครบทง ๕๐ ชาดก กจะเปนมรดกวรรณกรรมทางพทธศาสนาทส าคญอกชนหนงส าหรบศกษาคนควาและน าหลกคณธรรมตางๆ จากชาดกเหลานมาปรบประยกตใชในโลกยคปจจบนกเปนคณตอพระพทธศาสนาและวถการด าเนนชวตประสบสนตสขยงขน

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๘๔ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

บรรณานกรม

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. พระไตรปฎกภาษาบาล ฉบบมหาจฬาเตปฏก . กรงเทพฯ: มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๕.

กรมศลปากร. ปญญาสชาดก: ฉบบหอสมดแหงชาต ภาค ๑-๒ . พมพในงานออกเมรพระราชทานเพลงศพพระธรรมสทธาจารย (หน ถาวโรป.ธ.๕) อดตเจาอาวาสวดพระสงหวรมหาวหาร อดตทปรกษาเจาคณะจงหวดเชยงใหม โดยคณะสงฆหนเหนอ. พมพครงท ๓. กรงเทพฯ: อาทรการพมพ, ๒๕๕๒.

นยะดา สารกภต. ปญญาสชาดก: ประวตและความส าคญทมตอวรรณกรรมรอยกรองของไทย. มปท, มปป.

นยะดา เหลาสนทร. ปญญาสชาดก: ประวตและความส าคญทมตอวรรณกรรมรอยกรองของไทย. กรงเทพฯ: แมค าผาง, ๒๕๓๘.

โครงการปรวรรตวรรณกรรมลานนาไทยคณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม . ปญญาสชาดกฉบบลานนา การศกษาเชงวเคราะหปญญาสชาดกฉบบลานนาไทย = A Critical Study of Northern Thai Version of Panyasa Jataka. เชยงใหม : โครงการปรวรรตวรรณกรรมลานนาไทยคณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, ๒๕๔๑.

ประสทธ แสงทบ. บรรณาธการ. เชยงใหมปณณาสชาดก เลม ๑. กรงเทพฯ: กองวรรณกรรมและประวตศาสตร กรมศลปากร, ๒๕๔๑.

สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส. บาลไวยากรณ วจวภาค ภาคท ๒ นาม และ อพยยศพท. พมพครงท ๕๐. (กรงเทพฯ: มหามกฏราชวทยาลย ในพระบรมราชปถมภ, ๒๕๕๑.

สชาต หงสา. วรรณกรรมพระพทธศาสนาในประเทศไทย. กรงเทพฯ: โอ.เอส พรนตง เฮาส. ๒๕๔๙.

สบพงศ ธรรมชาต. วรรณคดชาดก. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร, ๒๕๔๒. อรนช นยมธรรม และ ว ร ช นยมธรรม , ผ ร วบรวม . พจนานกรมพ มา -ไทย และ

พจนานกรมไทย-พมา Myanmar-Thai dictionary and Thai-Myanmar dictionary. กรงเทพฯ: ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว) รวมกบสถาบนวจยภาษาและวฒนธรรมเพอพฒนาชนบท มหาวทยาลยมหดล, ๒๕๓๗.

อดม รงเรองศร. วรรณกรรมลานนา. พมพครงท ๒. กรงเทพฯ: ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย, ๒๕๔๖.

Padmanabh S. Jaini. PAÑÑASA JATAKA OR ZIMME PANNASA. London : Redwood Burn Ltd., 1983.

ลกษณะการเชอมโยงความในกฎหมายตราสามดวง วาดวยกฎพระสงฆ

Cohesion in the Law of the Three Seals: Clergy Rules

นางสาวศขรนทร แสงเพชร๑

บทคดยอ

บทความนเปนสวนหนงของวทยานพนธระดบดษฎบณฑต เรอง “ลกษณะการเชอมโยงความในกฎหมายตราสามดวง กฎหมายอาญา และรฐธรรมนญ” มวตถประสงคเพอศกษาลกษณะการเชอมโยงความในกฎหมายตราสามดวง วาดวยกฎพระสงฆซงเปนการศกษาลกษณะของการเชอมโยงความในเอกสารทมการใชภาษาในชวงอยธยาคาบเกยวกบรตนโกสนทร ทงนผลการศกษาสรปไดวา การเชอมโยงความในกฎหมายตราสามดวง วาดวยกฎพระสงฆ ม ๖ ลกษณะ คอ ๑) การเชอมโยงความโดยการอางถง ๒) การเชอมโยงความโดยการแทนท ๓) การเชอมโยงความโดยการละ ๔) การเชอมโยงความโดยการซา ๕) การเชอมโยงความโดยการใชคาเชอม และ ๖) การเชอมโยงความโดยการใชคาศพทซงการเชอมโยงความโดยการอางถงนนปรากฏ ๓ ลกษณะ คอ ๑) การอางถงดวยการใชคาบรษสรรพนาม ๒) การอางถงโดยการใชคานามแทนคาสรรพนาม และ ๓) การอางถงโดยการใชชอเฉพาะตาแหนงแทนคาสรรพนาม การเชอมโยงความโดยการแทนท พบการแทนทดวยหนวยอนพากย สวนการเชอมโยงความโดยการละ พบการละรปหนวยนาม การเชอมโยงความโดยการซา ม ๒ ลกษณะ คอ การซาคา และการซาโครงสราง การเชอมโยงความโดยการใชคาเชอม พบการใชคาเชอมเพอเพมเตมขอมลทมอย และการเชอมโยงความโดยการใชคาศพท พบการเชอมโยงความโดยการใชคาศพททมความหมายเหมอนกน

ค าส าคญ: การเชอมโยงความ กฎหมายตราสามดวง กฎพระสงฆ

๑ดษฎบณฑต สาขาวชาภาษาไทย มหาวทยาลยพะเยา ภายใตการควบคมของ ผศ.ดร.วรวรรธน ศรยาภย.

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๘๖ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

Abstract

This paper aimed at investigating aspects of cohesion in the Law of the Three Seals pertaining to clergy rules as appeared in documents in Ayutthaya period overlapping Rattanakosin period on which language was used. Results indicated that the cohesion in the Law of the Three Seals dealing with monk rules consisted of 6 classifications ; cohesion through reference, cohesion through substitution, cohesion through ellipsis, cohesion, cohesion through recurrence, cohesion through conjunction, and cohesion through lexical items vocabulary. Cohesion through reference occurred in three aspects; the use of personal pronouns, the use of a noun as a pronoun and the use of designation as a pronoun. With regard to cohesion through substitution, the unit of clause was employed. In cohesion through the use of ellipsis, noun form was used. Regarding cohesion through reoccurrence, there were two recurrences; repetition of word and structure. In cohesion through conjunction, there was the use of conjunction as additional information. For cohesion through the lexical item vocabulary, the use of words that have the same meaning was in this classification.

Keywords: Cohesion, Three Seals Law, Clergy Rules.

๑. บทน า

การศกษาลกษณะการเชอมโยงความเป นการ ศ กษาภาษา ในระ ดบ ข อความ (Discourse) เปนความเรยง (Text) ซงเปนหนวยทางภาษาทมประโยคเปนองคประกอบและประโยคเหลานมความสมพนธกนทางคว า มหมา ย โ ดยม ก า ร เ ช อ ม โ ย งคว า ม (Cohesion) เป นกระบวนการแสดงความสมพนธกนทางความหมายระหวางอ ง ค ป ร ะ ก อ บ ข อ ง ข อ ค ว า ม ต ง แ ต ๒ องคประกอบขนไป๒

ในการศกษาเกยวกบการเชอมโยงความในเอกสารตางๆ นน มการศกษาและอธบายไวในงานวจยตางๆ ไดแก วรวรรธน ศรยาภย๓ ไดอธบายลกษณะการเชอมโยงความและแนวทางการศกษาว เคราะหไวในงานวจย เรอง การเชอมโยงความในภาษาถนสราษฎรธาน Yajai Chuwicha๔ ศกษาลกษณะการเชอมโยงความในเรองเลา ๒ ประเภท คอ นทา น และ เ ร อ ง รา วขอ งผ เ ล า เอ ง ใ นวทยานพนธ เรอง “Cohesion in Thai” และ

๒ Halliday, M.A.K and Hasan, R,

Cohesion in English (London: Longman, 1976)

๓ วรวรรธน ศรยาภย, “การเชอมโยง

ความในภาษาถนสราษฎรธาน”, วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, มหาวทยาลยศลปากร, ๒๕๔๔.

๔ Yajai Chuwicha, Cohesion in

Thai, (Master’s thesis Mahidol University, 1986).

นตยสดา อภนนทาภรณ๕ ศกษาลกษณะการเ ช อ ม โ ย ง ค ว า ม ใ น ก า ร ร า ย ง า น ข า วอาชญากรรมของหนงสอพมพไทยรฐ เพอศกษาการเชอมโยงขอความโดยการอางถงนามวล และศกษาการเชอมโยงขอความโดยการใชคาเชอม เปนตน นอกจากนยงมผศกษาลกษณะการเชอมโยงความในเอกสารตางๆ แตยงไมมผศกษาลกษณะการเชอมโยงความในกฎหมายตราสามดวง วาดวยกฎพระสงฆ ผวจยจงสนใจศกษาลกษณะการเชอมโยงความในกฎหมายตราสามดวง วาดวยกฎพระสงฆ

กฎหมายตราสามดวง๖ วาดวยกฎพระส งฆ ท ใ ช ต ง แ ต สม ยอย ธ ยา จน ถ งรตนโกสนทรตอนตนนน เมอครงรชสมยพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช ไดโปรดเกลาฯ ใหตรากฎหมายคณะสงฆขนในป พ.ศ. ๒๓๒๕-๒๓๔๔ เรยกวา กฎพระสงฆรวม ๑๐ ฉบบ ดงทปรากฏในกฎหมายตราสามดวง โดยเนอหาของแตละฉบบประกอบดวยขอความททรงปรารภถงแตละเหตการณแตละเรองวาผดพระธรรมวนย และทาใหพระศาสนาเสอมเสยอยางไร และ

๕ นตยสดา อภนนทาภรณ, “ลกษณะ

การเชอมโยงความในการายงานขาวอาชญากรรมของหนงสอพมพไทยรฐ : การศกษาภาษาระดบขอความ”, วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย:: มหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๓๔).

๖ ดรายละเอยดใน Tanin Kraivixien,

The Legal System; The Administration of Justice in Thailand, (Bangkok: The Thai Bar Association, 1967), pp. 2-3.

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๘๘ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

ทรงมพระบรมราชโองการ หามมใหกระทาเชนนน อกทงยงกาหนดโทษทางบานเมองเพมจากโทษทางพระธรรมวนยอกดวย จะเหนไดวาพระสงฆ๗ มบทบาทตอสงคมไทยมาชานาน ทาใหพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช ทรงเลงเหนถงความสาคญในการชาระกฎพระสงฆขนใหมอยางละเอยดถถวนดงบญญตไวในกฎหมายตราสามดวง

ในบทความวจยน ผวจยไดศกษาลกษณะการเ ชอมโยงความ ทปรากฏในกฎหมายตราสามดวง วาดวยกฎพระสงฆ อนเปนเอกสารราชการ มการบนทกเปนลายลกษณอกษร เพอรวบรวมขอกฎหมายตางๆ ไวดวยกน เพอแสดงใหเหนถงกฎทพระสงฆและฆราวาสพงปฏบต และละเวนการปฏบต เพอประโยชนแหงพทธศาสนา โดยผวจยจะวเคราะหใหเหนถงลกษณะภาษาทใชบญญตกฎหมาย โดยเฉพาะกฎพระสงฆวา มลกษณะของการเชอมโยงความในรปลกษณะใด เพอวเคราะหลกษณะทางภาษากฎหมายในยคนน

ทงน กฎหมายตราสามดวง วาดวยกฎพระสงฆ มรปภาษาแตกตางจากปจจบนอยไมนอย บทความนจะนาเสนอลกษณะการเชอมโยงความ ในกฎหมายตราสามดวง วาดวยกฎพระสงฆในรปภาษาปจจบน เพอสะดวกแกการศกษาของผสนใจ

จากการศกษารวบรวมขอมลลกษณะการเชอมโยงความจากกฎหมายตราสามดวง ว า ดวยกฎพระสงฆ ผ ว จ ยพบว า มกา ร

๗ ดรายละเอยดใน พระราชวรมน

(ป.อ.ปยตโต), บทบาทของพระสงฆในสงคมไทย, (กรงเทพฯ: กรมการศาสนา, ๒๕๓๐).

เชอมโยงความในหลายลกษณะ ดงจะไดนาเสนอในบทความนเปนลาดบ

๒. วตถประสงคของการวจย เพอศกษาลกษณะกลไกการเชอมโยง

ความในกฎหมายตราสามดวง วาดวยกฎพระสงฆ

๓. วธด าเนนการวจย ผ ว จ ยนาแนวคดและทฤษฎการ

เชอมโยงความ (Cohesion) มาใชวเคราะหลกษณะการใชภาษาในกฎหมายตราสามดวง วาดวยกฎพระสงฆ โดยใชขอมลและแนวคดทใชในการวเคราะห เปนลาดบไป ดงน

๑. ศกษาและรวบรวมขอมลทใชในการวเคราะห

ข อ ม ล ท ใ ช ใ นก า ร ว เ ค ร า ะ ห ใ นบทความน ไดแก กฎหมายตราสามดวง ฉบบราชบณฑตยสถาน วาดวยกฎพระสงฆรวม ๑๐ ฉบบ๘

๒. วเคราะหขอมลโดยใชแนวคดการเชอมโยงความ

ผวจยไดประมวลจากแนวคดของ Halliday, M.A.K and Hasan, R, สมทรง บรษพฒน, ชลธชา บารงรกษ และ Wipah Chanawangsa เพอเปนแนวทางในการศกษาวเคราะห ดงน

๘ ราชบณฑตยสถาน, กฎหมายตรา

สามดวง เลม ๑, (กรงเทพฯ: ราชบณฑตยสถาน, ๒๕๕๐), หนา ๙๔๗-๑๐๒๘.

นางสาวศขรนทร แสงเพชร ~ ๘๙ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

Halliday, M.A.K and Hasan, R๙

แบงการเชอมโยงความไว ๗ ประเภท คอ ๑) การซา (Recurrence) เปนการใช

หนวยภาษาเดมทงหมดซาอกครง โดยไมมการเปลยนแปลงรปภาษา

๒ ) ก า ร ซ า บ า ง ส ว น (Partial Recurrence) เปนการใชรปภาษาทมรปหรอองคประกอบพนฐานเหมอนกน แตใชคาคนละประเภทกน

๓) การซาโครงสราง (Parallelism) คอ การใชรปแบบโครงสรางภาษาเหมอนกนแตใชรปภาษาตางกน

๔) การซาความหมาย(Paraphrase) ไดแก การกลาวซาเนอหาหรอความหมายเดมทไดกลาวถงแลว โดยใชคาหรอสานวนทตางกนไป

๕) การใชรปแทน (Pro-form) เปนการแทนทรปหรอหนวยทางภาษาดวยรปภาษาทสนกวา แตไมมความหมายทชดแจงในตวเอง เปนวธการทผใชภาษานยมใชในกรณทเนอหาหรอความหมายของรปแทนนนยงชดเจนโดยไม ตองกล าว ถงรปภาษาเ ตม แบงเปนรปแทนตาม คอ แทนรปภาษาทปรากฏนามาขางหนาและรปแทนนา คอ แทนรปภาษาทปรากฏตามมาขางหลง ซงม ๓ ประเภทยอย ไดแก รปแทนนาม รปแทนกรยา และรปแทนสวนเตมเตม

๖) การละ (Ellipsis) การใชรปแทนซงไมปรากฏรป สามารถละไดทงหนวยกรยาและหนวยนาม

๙ Halliday, M.A.K and Hasan, R,

Cohesion in English, (London: Longman, 1976).

๗) การใชคาเชอม (Junction) การใชคาเชอมเพอแสดงความสมพนธระหวางเหตการณหรอสถานการณในประโยคทเรยงตอเนองกน ม ๔ แบบ คอ การเชอมแบบคลอยตาม การเชอมแบบใหเลอก การเชอมแบบขดแยง การเชอมอนพากย

สมทรง บรษพฒน๑๐ กลาวถงการเชอมโยงความใน ๗ ลกษณะ ดงน

๑) การเชอมโยงความดานโครงสรางของวจนะ (Cohesion through discourse structure) ไดแก โครงสรางคลาย และโครงสรางซอน

๒) การเ ชอมโยงความทเปนแกน (Theme Cohesion) ขอความทเปนแกนเมอเรยงรอยเขากน จะเกดการเชอมโยงความ เพราะการตความขอความจะ ขนอย กบขอความทนามาขางหนา

๓) การ เ ชอมโยงความประ เภทอางอง (Cohesion through reference) จะเกด ขนเมอมหนวยในภาษาทไมสามารถตความหมายไดจากตวของมนเอง แตตองอางองจากทอน และจะตองอางองถงส งเดยวกนตอเนองกน จาแนกได ๓ ประเภท คอ การอางองจาแนกตามบรษ การอางองเชงบงช การอางองเชงเปรยบเทยบ

๔) การเชอมโยงความโดยการแทนทและการละขอความ (Cohesion through substitution and ellipsis) การเชอมโยง

๑๐ สมทรง บ รษพฒน , วจนะ

วเคราะห: การวเคราะหภาษาระดบขอความ , (นครปฐม: สถาบนวจยภาษาและวฒนธรรมเพอพฒนาชนบท มหาวทยาลยมหดล, ๒๕๓๗), หนา ๑๒๖-๑๒๗.

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๙๐ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

ความโดยการแทนท มการแทนทขอความหนงดวยขอความอกขอความหนง เพอไมใหตองกลาวซาคาตอคา สวนการเชอมโยงความโดยการละขอความเปนการแทนทแบบหนง แตแทนดวยรปศนย

๕) การ เ ชอม โยงความ โดยการเ ช อ ม ต อ ข อค ว า ม (Cohesion by conjunctionlinkage) จาแนกได ๓ ลกษณะ ไดแก การเชอมตอทมรปภาษาบงบอกชดเจน การเชอมตอทไมมรปภาษาบงบอกชดเจน และการจดกลมขอความ

๖) การเชอมโยงความโดยใชคาศพท ๗) Cohesion through lexical

itemsvocabulary) ๘) การเชอมโยงความโดยการใช

ศพท อาจเปนการกลาวซาคาศพทบางคา หรอใชคาทมความหมายเหมอนกนหรอใกลเคยงกน หรออาจใชคาศพททอยในกลมความหมายเดยวกน

๙) การเชอมโยงความโดยใชกลไกทน อ ก เ ห น อ จ า ก ร ป ภ า ษ า (Pragmatic cohesion) การตความขอความในบางครงนน อาจไมไดขนอยกบบรบททเปนรปภาษา แตอาจขนอยกบองคประกอบอนนอกเหนอจากรปภาษา

ชลธ ชา บ า ร ง ร กษ ๑๑ กล า ว ถ งลกษณะการเชอมโยงความโดยการอางถง การใชคาเชอม และการซา ดงน

๑๑ ชลธชา บารงรกษ, การวเคราะห

ภาษาระดบขอความประเภทตางๆ ในภาษาไทย, (กรงเทพฯ: ภาควชาภาษาศาสตร คณะศลปะศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๓๙).

๑) การอางถง (Reference) การแสดงความสมพนธระหวางรปภาษาโดยทการตความรปภาษาหนงตองอาศยหรออางถงอกรปภาษาหนง แบงเปน ๓ ประเภท คอ การอางถงหนวยนาม การอางถง อนพากยหรอประโยค และการอางถงขอความ

๒) การใชคาเชอม (Conjunction) การเ ชอมโยงความทแสดงความสมพนธระหวางเหตการณหรอสถานการณทปรากฏในประโยคหรอขอความ ทอย ตอ เ นองหรอใ ก ล เ ค ย ง ก น ใ น ๑ ๕ ล ก ษณ ะ ไ ด แ ก ความสมพนธแบบคลอยตาม ความสมพนธแบบขดแยง ความสมพนธแบบเง อนไข ความสมพนธแบบใหเลอก ความสมพนธแบบแสดง เห ต ความส มพ นธแบบแสดงผล ความสมพนธแบบขยายความ ความสมพนธแบบแจกแจงรายละเอยดความสมพนธแบบแสดงตวอยาง ความสมพนธแบบตดตอนหรอแ ย ก ส ว น ค ว า ม ส ม พ น ธ แ บ บ แ ส ด งวตถประสงค ความสมพนธแบบแสดงเวลา ความส มพ นธ แบบแสดงล า ดบ ขนตอน ความสมพนธแสดงการกลาวถงคาพด และความสมพนธแบบสรปความ

๓) การซ า (Repetition) เปนการเชอมโยงความชนดหนง ม ๓ ประเภท ไดแก การซารป การซาความหมาย และการซาโครงสราง

นางสาวศขรนทร แสงเพชร ~ ๙๑ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

สวน Wipah Chanawangsa๑๒ ได

ศกษาการเชอมโยงความในภาษาไทย พบกลไกการเชอมโยงความ ๖ ประเภท ไดแก

๑) การอ าง ถง (Reference) ม ๓ ชนด คอ

๑.๑ การอางถงดวยสรรพนาม ๔ ประเภท ไดแก บรษสรรพนาม นามทใชเปนสรรพนาม สญญสรรพนาม การแสดงความเปนเจาของ

๑.๒ การอางถงดวยการชเฉพาะเปนการอางถงเรองของเวลาและสถานทหรอเหตการณ

๑.๓ การอางถงดวยการเปรยบเทยบเปนการอางถงดวยการเปรยบเทยบสงหนงกบอกสงหนง

๒) การแทนท (Substitution) เปนการแทนทรปภาษาหนงดวยอกรปภาษา

๓) การละ (Ellipsis) เปนการแทนทหนวยภาษาเดมดวยการไมปรากฏรป ม ๓ ชนด คอ การละหนวยนาม การละหนวยกรยา และการละหนวยอนพากย

๔) การซา (Repetition) เปนการกลาวถงหนวยภาษาเดมซาอกครง หลงจากทหนวยภาษานนๆ ไดปรากฏไปแลวในตอนตน ม ๓ ชนด คอ การซาคาหรอกลมคา การซาโครงสราง การซาความ

๕) การเ ชอมโยง คา (Lexical Cohesion) เปนการแสดงความสมพนธของค า ศพ ท ม ๖ ช นด คอ ก าร ใ ช ค าพ อ งความหมาย การใชคาทวไป การใชคาเฉพาะ

๑๒Wipah Chanawangsa, Cohesion

in Thai, (Ph.D.Dissertation, Georgetown University).

และคาทวไป การใชคาแสดงองคประกอบยอยและองคประกอบทงหมด การใชคาตรงขาม และการใชคาเขาชดกน

๖) การใชคาเชอม (Conjunction) เปนการอางถงความสมพนธทางความหมายของหนวยภาษา ๒ หนวยทมความสมพนธกน โดยหนวยภาษานอาจอยในรปของอนประโยคหรอยอหนาก ไ ด ม ๑๖ ประเภท ไ ดแก คา เ ชอมเพอเพมเ ตมขอมลจากส ง ทมอย คา เ ชอมแสดงการแจกแจงรายละเอยดตามลาดบเวลา คาเชอมเพอแสดงการเลอก คาเชอมเพอแสดงการเปรยบเทยบ คาเชอมเพอแสดงความสมพนธแบบตรงขาม คาเชอมเพ อแสดงความคลอยตามทางความคด คาเชอมเพอแสดงตวอยาง คาเชอมเพอแสดงความสมพนธของสงทกลาวนา คาเชอมเพอแสดงความเปนเหตเปนผลอนเนองมาจากลกษณะของสงทตามมาเปนสาเหตของสงทนามาขางหนา คาเชอมเพอแสดงวตถประสงค คาเชอมเพอแสดงความเปนเหตเปนผลในลกษณะของสงทตามมาขางหลงเปนผลจากสงท นามา ขางหนา คา เ ชอมแสดงเง อนไข คาเชอมทแสดงความสมพนธของบทสรปทไดมาจากเงอนไขทปรากฏจากประโยคนามา คาเชอมแสดงความสมพนธในเรองของลาดบเวลาและเหตการณ คาเชอมเพอแสดงการเปลยนเรอง และคาเชอมเพอแสดงความตอเนอง

๔. ผลการวเคราะห

บทความนไดวเคราะหลกษณะการเชอมโยงความทปรากฏในกฎหมายตราสามดวง วาดวยกฎพระสงฆ ดงน

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๙๒ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

ลกษณะการเช อมโยงความใน

กฎหมายตราสามดวง วาดวยกฎพระสงฆ การเชอมโยงความทพบในกฎหมาย

ตราสามดวง วาดวยกฎพระสงฆ แบงเปน ๖ ลกษณะ ดงน

๑) การเชอมโยงความโดยการอางถง (Reference) เปนการแสดงความสมพนธทางความหมายระหวางคา ขอความ กบรปภาษาทใชอางถงโดยใชรปภาษาอนในการกลาวถงคา ขอความทเคยกลาวถงแลว หรอกาลงจะกลาวถง โดยรปภาษาทใชในการอางถงจะอางองถงสงเดยวกน ซงอาจเปนการอางถงแบบปรากฏรป (Endophora) หรอการอางถงแบบไมปรากฏรป (Exophora)

การเชอมโยงความโดยการอางถงทพบในกฎหมายตราสามดวง ว า ดวยกฎพระสงฆ มดงน

๑.๑ การอางถงโดยใชบรษสรรพนาม พบเฉพาะการอางถงโดยใชบรษสรรพนามบรษท ๓ เทานน

ตวอยาง “...ผใดมไดประพฤตตามพระราช

กาหนดกฎหมายน จะเอาตวผมไดกระทาตามกฎ แลญาตโยมพระสงฆ เถร เณรรปนนเปนโทษตามโทษานโทษ...” (กฎหมายตราสามดวง วาดวยกฎพระสงฆ: ฉบบท ๑)

ผ ใด อางถง พระภกษ สงฆ และประชาชนทวไป (เปนการอางแบบไมปรากฏรปนามากอน)

๑.๒ การอางถงโดยใชค านาม แทนค าสรรพนาม

ตวอยาง “กฎใหไวแกขาทลละอองธลพระ

บาทผใหญผนอย ฝายทหารพลเรอน ฝายหนา

ฝายใน ขอเฝาจาวตางกรมๆ พระราชวงบวรสถานมงคล ผรกษาเมอง ผรงกรมการ แลสงฆการธรรมการ ราชาคณะ พระสงฆเจา อธการ อนจร ฝายคนทธระ วปสสนาธระ อรญวาส คามวาส นอกกรง ในกรงเทพมหานครศรอยธยา แลหวเมองเอก เมองโท เมองตร เมองจตวา ตะวนตก ตะวนออก ปากใต ฝายเหนอ จงทว...” (กฎหมายตราสามดวง วาดวยกฎพระสงฆ: ฉบบท ๑)

ผใหญผนอย ฝายทหารพลเรอน ฝายหนาฝายใน เปนการอางถง ขาทลละอองธลพระบาท

๑.๓ การอางถงโดยใชชอเฉพาะ ชอต าแหนง แทนค าสรรพนาม

ตวอยาง “จงพระบาทสมเดจพระบรมนารถ

บพตรพระพทธเจาอยหว ทกวนนมพระราชปณธานปรารถนาพระโพธญาณ เปนเอกอครมหาสาสะนปถมภกพระพทธศาสนา. . . ” (กฎหมายตราสามดวง วาดวยกฎพระสงฆ : ฉบบท ๑)

พระบาทสมเดจพระบรมนารถบพตรพระพทธเจาอยหว เปนชอตาแหนง ใชแทนสรรพนาม อางถง พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช ผทรงชาระกฎพระสงฆ (เปนการอางแบบไมปรากฏรปนามากอน)

๒) การเชอมโยงความโดยการแทนท (Substitution) เปนการแทนทรปภาษาหนง ดวยรปภาษาอกรปหนง โดยสอความหมายไดเทากนกบรปภาษาทกลาวถงไปแลว

นางสาวศขรนทร แสงเพชร ~ ๙๓ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

การเชอมโยงความโดยการแทนท

พบในกฎหมายตราสามดวง ว า ดวยกฎพระสงฆ มดงน

ตวอยาง “แตนสบไปเมอหนา หามอยาให

พระสงฆ ราชาคณะผใหญผนอย ใหอธการรามญ อธการลาว อนดบทงปวง แลสงฆการ ธรรมการราชบณฑต ขาทลละอองธลพระบาททงปวง...” (กฎหมายตราสามดวง วาดวยกฎพระสงฆ: ฉบบท ๗)

ขาทลละอองธลพระบาททงปวงแทนท ราษฎรทกคนทอยภายใตรมพระบารมของพระเจาแผนดน

๓) การเชอมโยงความโดยการละ (Ellipsis) เปนการละรปภาษาหรอการไมปรากฏรปภาษาในตาแหนงทควรจะมรปภาษานนๆ อย แตสามารถพจารณาตความไดจากบรบท

การเชอมโยงความโดยการละ พบในกฎหมายตราสามดวง วาดวยกฎพระสงฆ มดงน

ตวอยาง “...ถาภกษสามเณรรปใดอารามใด

ตองอธกรณถงอบตมวตถเปนปาราชกแลว ใหพระราชาคณะสก Ø1 เสย แลวบอกแกสงฆการธรรมการใหแจงดวย จะไดสกหนา Ø2 หมายไว อยาให Ø3 ปลอมอปสมบทสบไป. . . ”(กฎหมายตราสามดวง วาดวยกฎพระสงฆ : ฉบบท ๘)

Ø1, Ø2 และ Ø3 เปนการละคานามรปหลก คาวา ภกษสามเณร

ตวอยาง “...หามฝายฆราวาสทงแวง อยาได

ถวายเงนถวายทองนากแกวแหวน แลสงของ

อนไมสมควรแกสมณ เปนตน แลทองเหลอง ทองขาว ทองสาฤทธ แกภกษสามเณร แลหาม Ø อยาใหถวายบาตรนอกกวาบาตรเหลกบาตรดน...” (กฎหมายตราสามดวง วาดวยกฎพระสงฆ: ฉบบท ๖)

Ø เปนการละคานามรปหลก คาวา ฆราวาส

๔) การเชอมโยงความโดยการซ า (Repetition)การกลาวถงรปภาษา หรอใชโครงสรางภาษาทเคยกลาวถงมาแลวซาอกครง

การเชอมโยงความโดยการซา พบในกฎหมายตราสามดวง วาดวยกฎพระสงฆ มดงน

๔.๑ การซ าค า คอ การกลาวซาคาทเคยกลาวถงไปแลว

ตวอยาง “...จงทรงพระอนเคราะหใหขาทล

ละอองธลพระบาทผใหญผนอย สมาทานพระไตรสรณาคมน ศลหา ศลแปด ศลสบ ในสานกพระสงฆทกวน ทกเพลาเปนปฏบตบชา...” (กฎหมายตราสามดวง วาดวยกฎพระสงฆ: ฉบบท ๑)

คาวา ศล เปนการซาบางสวนของคา ตวอยาง “...พระปาตโมกขสงวรวนยนชอวา

พระศาสนา ถาพระภกษยงทรงพระปาตโมกขบรบรณอยตราบใด ชอวาพระศาสนายงตงอย ณ ตราบนน...” (กฎหมายตราสามดวง วาดวยกฎพระสงฆ: ฉบบท ๒)

คาวา พระศาสนา เปนการซาทกสวนของคา

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๙๔ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

๔.๒ การซ าโครงสราง คอ การ

กลาวซาโครงสรางเดยวกนกบทเคยกลาวถงไปแลว

ตวอยาง “...กฎใหไว ณะ วนเสา เดอนสบ ขน

สบหา คา จลศกราชพนรอยสสบส ปขาล จตวาศก” (กฎหมายตราสามดวง วาดวยกฎพระสงฆ: ฉบบท ๑) “...กฎใหไว ณะ วนจน เดอนหก ขนหาคา จลศกราชพนรอยสสบหา ปเถาะ เบญศก” (กฎหมายตราสามดวง วาดวยกฎพระสงฆ: ฉบบท ๒)

“...กฎใหไว ณะ วนประหศ เดอนหก ขนแปดคา จลศกราชพนรอยสสบหา ปเถาะ เบญศก” (กฎหมายตราสามดวง วาดวยกฎพระสงฆ: ฉบบท ๓)

“...กฎใหไว ณะ วนอาทตย เดอนแปด ขนสบหาคา จลศกราชพนรอยสสบหา ปเถาะ เบญศก” (กฎหมายตราสามดวง วาดวยกฎพระสงฆ: ฉบบท ๔)

“...กฎใหไว ณ วนอาทตย เดอนแปดขนสบหาคา จลศกราชพนรอยสสบหา ปเถาะ เบญจศก” (กฎหมายตราสามดวง วาดวยกฎพระสงฆ: ฉบบท ๕)

“...กฎใหไว ณ วนอาทตย เดอนแปด ขนสบหาคา จลศกราชพนรอยสสบหา ปเถาะ เบญศก” (กฎหมายตราสามดวง วาดวยกฎพระสงฆ: ฉบบท ๖)

“...กฎใหไว ณ วนจน เดอนสบสองขนสามคา จลศกกะราชพนรอยส สบหา ปเถาะ นกสตวเบญศก” (กฎหมายตราสามดวง วาดวยกฎพระสงฆ: ฉบบท ๗)

“...กฎใหไว ณ วนพท เดอนสามแรมสบเบดคา จลศกกะราชพนรอยหาสบเบดป

ระกา เอกศก” (กฎหมายตราสามดวง วาดวยกฎพระสงฆ: ฉบบท ๘)

“...กฎใหไว ณ วนองคาร เดอนเจด แรมสบสามคา จลศกราชพนรอยหกสบสาม ประกา ตรนศก” (กฎหมายตราสามดวง วาดวยกฎพระสงฆ: ฉบบท ๑๐)

ใน ท น เป นการซ า โ ครงสร า ง ใ นกฎหมายตราสามดวง วาดวยกฎพระสงฆ ฉบบท ๑-๘ และฉบบท ๑๐ โดยใชโครงสราง “กฎใหไว ณ วน...เดอน...แรม...คา จลศกราช...ป...ศก”

๕) การเชอมโยงความโดยการใชค าเชอม (Conjunction) เปนการเชอมโยงความสมพนธของประโยคตงแต ๒ ประโยคขนไปทอย ตอกน โดยมคาเชอมตางๆ เพอแสดงใหเหนถงความสมพนธของเหตการณของประโยคทเกดขนกอน และเหตการณของประโยคทตามหลง

การ เ ช อม โย งควา ม โ ดยกา ร ใ ชคาเชอม พบในกฎหมายตราสามดวง วาดวยกฎพระสงฆ มดงน

ตวอยาง “...แตนสบไปเมอหนา ใหพระสงฆผ

สาแดงพระธรรมเทศนา และราษฎรผจะฟงพระมหาชาตชาดกนน สาแดงแลฟงแตตามวาระพระบาล แลอรรถกถา ฎกา ใหบรบรณดวยผลอานสงคนน...” (กฎหมายตราสามดวง วาดวยกฎพระสงฆ: ฉบบท ๑)

และ แล เปนคาเชอมเพอเปนการเพมเตมขอมลทมอย กลาวคอ นอกเหนอจากการสาแดงพระธรรมเทศนาของพระสงฆแลว กยงรวมถงการฟงพระธรรมเทศนาของราษฎรอกดวย

นางสาวศขรนทร แสงเพชร ~ ๙๕ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

๖) การเชอมโยงความโดยการใช

ค าศพท (Lexical Usage) คอ การเชอมโยงความโดยการใชคาทมความหมายเหมอน หรอใกลเคยงกน

การเชอมโยงความโดยการใชคาศพท พบในกฎหมายตราสามดวง ว า ดวยกฎพระสงฆ มดงน

ตวอยาง “...หามอยาใหเขาไปถวายในกฎ แล

นงในทลบทกาบง ใหนงนอกกฎในทแจง มเพอนสกากนรเหนเปนหลายคน...” (กฎหมายตราสามดวง วาดวยกฎพระสงฆ: ฉบบท ๘)

ทลบ ทก าบ ง เปนการ ใ ช คา ทมความหมายเหมอนกน คอ หมายถงทรโหฐานนนเอง

จากการศกษาลกษณะการเชอมโยงความทปรากฏในกฎหมายตราสามดวง วาดวยกฎพระสงฆ นน ผวจยพบลกษณะดงทไดยกตวอยาง และอธบาย ไปในขางตน จากการศกษาวเคราะห ลกษณะการเชอมโยงความในกฎหมายตราสามดวง วาดวยกฎพระสงฆ พบลกษณะการเชอมโยงความทงหมด ๖ ลกษณะ คอ การเชอมโยงความโดยการอางถง การเชอมโยงความโดยการแทนท การเชอมโยงความโดยการละ การเชอมโยงความโดยการซา การเชอมโยงความโดยการใชคาเชอม และการเชอมโยงความโดยการใชคาศพท ซงการเชอมโยงความโดยการอางถงนนปรากฏ ๓ ลกษณะ คอ การอางถงดวยการใชคาบรษสรรพนาม การอางถงโดยการใชคานามแทนคาสรรพนาม และ การอางถงโดยการใชชอเฉพาะตาแหนงแทนคาสรรพนาม การเชอมโยงความโดยการแทนท พบการแทนทดวยหนวยอนพากย ส วนการ

เชอมโยงความโดยการละ พบการละรปหนวยนาม การเชอมโยงความโดยการซ า ม ๒ ลกษณะ คอ การซาคา และการซาโครงสราง การเชอมโยงความโดยการใชคาเชอม พบการใชคาเชอมเพอเพมเตมขอมลทมอย และการเชอมโยงความโดยการใชคาศพท พบการเ ช อ ม โ ย งคว า ม โ ดยก า ร ใ ช ค า ศพ ท ท มความหมายเหมอนกน

๕. บทสรป

ผลการวเคราะหขางตนแสดงใหเหนถงลกษณะของการเชอมโยงความทปรากฏในกฎหมายตราสามดวง วาดวยกฎพระสงฆ ซงเปนลกษณะของการเชอมโยงความในภาษาทเปนขอความในรปแบบเอกสารทเปนกฎ หรอกฎหมาย ซงจะพบลกษณะทพอสรปได ดงน

๑. การเชอมโยงความโดยการอางถงทปรากฏในกฎหมายตราสามดวง วาดวยกฎพระสงฆ จะพบเฉพาะการอางถงโดยใชสรรพนามบรษท ๓ เทานน จะไมปรากฏการอางถงโ ด ย ใ ช ส ร ร พ น า ม บ ร ษ ท ๑ ห ร อ ๒ นอกจากนน ยงปรากฏการอางถงโดยใชคานามแทนคาสรรพนาม และการอางถงโดยใชชอเฉพาะ ชอตาแหนง แทนคาสรรพนาม

๒. ปรากฏการเชอมโยงความโดยการแทนท โดยใชรปภาษาทสามารถใชแทนทกนได

๓. ปรากฏการเชอมโยงความโดยการละ ซงพบการละในตาแหนงของคานาม

๔. ปรากฏการเชอมโยงความโดยการซา กลาวคอ การซาคา เพอเปนการเนนยาคานนๆ และการซาโครงสราง เพอใหกฎหมายตราสามดวง วาดวยกฎพระสงฆแตละฉบบ มรปแบบเปนมาตรฐานเดยวกน

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๙๖ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

ยกเวนเพยงกฎหมายตราสามดวง วาดวยกฎพระสงฆ ฉบบท ๙ เทานนทไมไดใชโครงสรางในการลงทายกฎ เหมอนกบกฎพระสงฆฉบบอน

๕. ปรากฏการเชอมโยงความโดยก า ร ใ ช ค า เ ช อ ม เ พ อ แ ส ด ง ใ ห เ ห น ถ ง

ความสมพนธของเหตการณของประโยคทเกดขนกอน และเหตการณของประโยคทตามหลง

๖. ปรากฏการเชอมโยงความโดยการใ ชคา ศพท ซ งพบการใ ช คา ศพ ท ทมความหมายเหมอน หรอใกลเคยงกน

บรรณานกรม

กรมศลปากร. เรองกฎหมายตราสามดวง. กรงเทพฯ : กรมศลปากร, ๒๕๒๑. กฤษฎา บณยสมต. กฎหมายตราสามดวง: แวนสองสงคมไทย. กรงเทพฯ: โครงการวจยเมธ

วจยอาวโส สกว. “กฎหมายตราสามดวง: ประมวลกฎหมายไทยในฐานะมรดกโลก”. ๒๕๔๗.

ชลธชา บารงรกษ. การวเคราะหภาษาระดบขอความประเภทตางๆ ในภาษาไทย . กรงเทพฯ: ภาควชาภาษาศาสตร คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๓๙.

นตยสดา อภนนทาภรณ. “ลกษณะการเชอมโยงความในการายงานขาวอาชญากรรมของหนงสอพมพไทยรฐ: การศกษาภาษาระดบขอความ”. วทยานพนธศลปศาสตรมหา-บณฑต. (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๓๔.

พระราชวรมน (ป.อ.ปยตโต). บทบาทของพระสงฆในสงคมไทย. กรงเทพฯ: กรมการศาสนา, ๒๕๓๐.

ราชบณฑตยสถาน. กฎหมายตราสามดวง เลม ๑. กรงเทพฯ: ราชบญฑตยสถาน, ๒๕๕๐. วรวรรธน ศรยาภย. “การเชอมโยงความในภาษาถนสราษฎรธาน”. วทยานพนธศลปะศาสตร-

มหาบณฑต. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยศลปากร, ๒๕๔๔. สมทรง บรษพฒน. วจนะวเคราะห: การวเคราะหภาษาระดบขอความ. นครปฐม: สถาบนวจย

ภาษาและวฒนธรรมเพอพฒนาชนบท มหาวทยาลยมหดล, ๒๕๓๗. Halliday, M.A.K and Hasan,R. Cohesion in English. London : Longman, 1976. Tanin Kraivixien, The Legal System; The Administration of Justice in Thailand.

Bangkok: The Thai Bar Association, 1967. Yajai Chuwicha. Cohesion in Thai. Master thesis, Mahidol University, 1986. Wipah Chanawangsa. Cohesion in Thai. Ph.D. Dissertation, Georgetown

University, 1986.

ยทธศาสตรการเมองการปกครองของพญามงราย King PhyaMengrai’s Political Strategy

พลตร วลลภ มณเชษฐา๑

บทคดยอ

บทความวจยเรองนสรปผลจากงานวจยเรอง “ยทธศาสตรการเมองการปกครองของพญามงราย” โดยมวตถประสงค ๒ ประการ คอ ๑) เพอศกษายทธศาสตรการเมองการปกครองของพญามงราย ๒) เพอศกษาปจจยภายในและปจจยภายนอกทสงผลตอยทธศาสตรการเมองการปกครองของพญามงราย

การศกษาวจยเปนการศกษาเชงคณภาพโดยเกบรวบรวมขอมลจากเอกสารดานประวตศาสตร โบราณคด สถานท สภาพแวดลอมทมความเกยวของและสอดคลองกบการเมอง การปกครองของพญามงราย จากการศกษายทธศาสตรการเมองการปกครองของพญามงราย พบวา พญามงรายทรงใชยทธศาสตร เกยวกบการไดมาซงอ านาจ การรกษาอ านาจ และการใชอ านาจตลอดจนเปาหมายในการปกครองเพอใหบานเมองตงอยไดนานและมความมนคงนนโดยการสรางเศรษฐกจสงคมใหมนคง การบญญตกฎหมายมงรายศาตร เพอเกดความเปนธรรม เปนระเบยบและการท านบ ารงศาสนาเพอใชเปนสงยดเหนยวทางจตใจของคนในสงคม จากการศกษาปจจยภายในและปจจยภายนอกทสงผลตอยทธศาสตรการเมองการปกครองของพญามงราย พบวา ปจจยภายในและปจจยภายนอกสงผลตอความส าเรจในการใชยทธศาสตรการปกครองของพญามงรายทท าใหอาณาจกรลานนาด ารงอยไดนานและมนคง

ค าส าคญ: พญามงราย ยทธศาสตรการเมองการปกครอง

๑นกศกษาปรญญาเอก สาขาวชาบรหารการพฒนา มหาวทยาลยนอท-เชยงใหม รศ.ดร.

นรนทรชย พฒนพงศา ทปรกษา.

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๙๘ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

Abstract

The research article entitled ‘King Phya Mengrai’s Political Strategy’ consists of 2 objectives as 1) to study King Phya Mengrai’s political strategy and 2) to investigate the internal and external factors that affected political strategy of King Phya Mengrai.

The study involved with the qualitative research method by gathering data from the archaeological, historical documents and the environment that relevant and consistent with the politics of King Mengrai. The study found that King Mengrai has focused his political strategy on the power gained, the maintenance of royal power and the royal commission for the sake of the stable country. He has been created a stable economic society and prescribed the Mengrai Customary Law for the justice and order. In addition, he has promoted Buddhism to serve as a restraint to people’s mind of in society. The study also found that the internal and external contributed to the success of a governing strategy that made the Lanna kingdom existed for a long and stable.

Keywords: Phya Mengrai, Political Strategy

พลตร วลลภ มณเชษฐา ~ ๙๙ ~ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

๑. บทน า

ในอดต การรวมกลมรวมเหลาใหมถนฐานบานเรอนเปนของตนเองเปนเรองปกตธรรมดาของมนษยโดยทวๆไปซงตามปกตมนษยสวนใหญกจะรวมกนเปนกลมเลก กลมกลางและกลมใหญ ซงเปนไปตามความตองการของตนหรอตามสงแวดลอมทจะเอออ านวยและการทจะยนยอมใหใคร คนใดคนหนงทมความเหมาะสมเปนผน า มความรความสามารถในการคมครอง ปองกนภยอนตรายทงปวงใหกบพรรคพวกหรอกลมของตนในท านองหวหนากบลกนองและหวหนาจะมอ านาจหนา ทและความรบผดชอบเปนหวหนาและเมอมนษยไดมาอยรวมกนในสงคมภายใตกฎกตกาแลวจ าเปนตองก าหนดตวผทจะมาใหความควบคมดแลคนในสงคมนนๆ ใหอยรวมกนเปนไปดวยความเรยบรอย ดงเชน Aristotle ปรชญาเมธชาวกรกโบราณ ไดเสนอแนวคดวา๒ เมอมนษยอยรวมกนดวยการเปนสงคมและมการพฒนาขนเปนรฐแลวจงคอยๆพ ฒ น า ส ง ค ม ใ ห เ จ ร ญ ร ง เ ร อ ง ม ค ว า มสะดวกสบาย มความอดมสมบรณขนในทกๆดานทงทเปนรปธรรมและนามธรรม ซงมการแบงประเดนการพฒนากลมสงคมมนษยภายใตกตกา ๔ ดาน ดงน๓

๒ วทยา เชยงกล, ปรชญาการเมอง

เศรษฐกจ สงคม, (กรงเทพฯ: โรงพมพเดอนตลา, ๒๕๕๕).

๓ ณรงค สนสวสด, ผน าทางการเมอง,(กรงเทพฯ: วชรนทรการพมพ, ๒๕๓๗), หนา ๓.

๑. ดานการเมอง คอ การตอสชวงชงใหไดมาซง ต าแหนง อ านาจหนาท การใชอ านาจและ การรกษาไวซ งอ านาจทางการเมอง การจดสรรทรพยากรของรฐ ความขดแยงทางความคด และผลประโยชนและการบรหารประเทศ

๒. ดานเศรษฐกจ มการผลตสนคาและบรการทางการคาขาย ความเปนอยทอดมสมบรณท าใหประชาชนมกนมใช มความสขทเกดจากการด าเนนชวตทถกตองสามารถด ารงชวตอยไดอยางปกต และอยางพอเพยง มความพงพอใจในสงทเปนอยซงถอไดวาความเจรญทางดานเศรษฐกจมอทธพลตอระบบการเมองของแตละประเทศเปนอยางยง

๓.ดานสงคม คอ ระบบความสมพนธของสถาบนตางๆ ในสงคม โดยมการจดร ะ เ บ ยบ ไ ว ใ ห ผ ค น ไ ด ป ร ะ พ ฤ ตป ฏ บ ตความสมพนธของกลมคน มบรรทดฐานของสงคมเปนเครองยดเหนยวเพอท าใหคนในส ง ค ม อ ย ก น อ ย า ง ส ง บ ส ข ไ ม ม ค ว า มหวาดระแวงสงสยซงกนและกนใหเกดขนในจตใจของมนษยทอยรวมกนในสงคม มการพงพาอาศยกนดวยการม น า ใจไมตร เพอตอบสนองความตองการพนฐานของตน๔

๔ ศรรตน แอดสกล, ความรเบองตน

ทางสงคมวทยา , (กรงเทพฯ: บ.ว.พรนท , ๒๕๕๕).

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๑๐๐ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

๔. ดานระบบราชการ คอ คนท

ประกอบดวยสายการบ งคบบญชา ทจดระเบยบไวอยางรอบคอบ ละเอยดรดกม โดยอาศยหลกการในการแบงแยกกนท างานเพอใหมประสทธภาพสงสดจะเหนไดจากการมอบหมายการปกครองหวเมองตางๆทอยรายรอบ ซงมความส าคญตอการบงคบใชกฎหมายและน านโยบายไปปฏบต๕

ส า ห ร บ ก า ร พ ฒ น า ส ง ค ม ข อ งอาณาจกรลานนา จากการศกษาพบว า พนฐานความเจรญรงเรองเปนปกแผนมนคงถาวรเปนผลมาจากการเมองการปกครองซงไดรบรากฐานมาจากพญามงราย พญามงราย๖

ทรงสรางเมองเชยงใหมขนเมอป พ.ศ.๑๘๓๙ พระองคทรงรวบรวมหวเมองตางๆ เขามารวมกนเปนปกแผนภายใตกฏหมายมงรายศาสตร๗จงท าให เกดระบบการเมองการปกครองขน บานเมองเปนปกแผน มนคง มอาณาเขตกวางขวาง เจรญรงเรอง และทรงปกครองใหประชาชนอย เยน เปนสข ท งวางรากฐานใหกษตรยองคตอๆมาไดประพฤตปฏบตสบทอดในดานการปกครองใหเปนไปตามวตถประสงค พระองคทรงรเรมสรางสรรค

๕ อางแลว. ๖ พญามงราย เปนพระราชโอรสของ

พญาลาวเมง กบพระนางเทพค าขยาย พญาลาวเมงทรงปกครองชนเผาไทยยวน ประสตโอรส เมอวนอาทตยแรม ๙ ค าเดอน ๓ ปจอ เวลาย ารง สมฤทธศกจลศกราช ๖๐๐ พ.ศ. ๑๗๘๒.

๗กฏหมายมงรายศาสตร เปนบทบญญตทตราขนมาใชในการปกครองบานเมองเพอใหเปนบรรทดฐานในการอยรวมกนไดอยางเปนปกตสข.

ในหลายๆ เรองซงมสวนท าใหราชวงศนอยไดนานอยางยงยนและพระองคทรงปกครองไพรฟาประชาชนเปนไปดวยความเรยบรอย ประชาชนในราชอาณาจกรจงมการยอมรบในพระองคจงท าใหราชวงศมงรายปกครองไดนานถง ๒๙๙ ป

จากประเดนตางๆ ทกลาวมา ผวจยจงมความประสงคทจะศกษาเรอง ยทธศาสตรการเมองการปกครองของพญามงรายวา พระองคมยทธศาสตรการปกครองบานเมองอยางไร มหลกการและแนวทางปฏบตอยางไรทท าใหพระองคสามารถน าสงคมลานนาไปสการพฒนาและสามารถท าใหเปนรากฐานในการปฏบตการปกครองใหเปนไปดวยความเรยบรอยและท าใหราชวงศนอยไดยาวนาน

๒. วตถประสงคของการวจย ๑. เพอศกษายทธศาสตรการเมอง

การปกครองของพญามงราย ในดานการไดมาซงอ านาจ การรกษาอ านาจ และการใชอ านาจทางการเมอง

๒. เพ อ ศกษาป จจยภายในและปจจยภายนอกทสงผลตอยทธศาสตรการเมองการปกครองของพญามงราย

๓. วธการด าเนนการวจย ๑. การวจยครงนเปนการศกษาวจย

เชงคณภาพ (Qualitative Reearch) โดยเสนอรา ยงา นแบบพ รรณ นาว เ คร าะ ห (Analytical Description) โดยการศกษาคนควาขอมลจากเอกสาร ต ารา เอกสารงานเขยนและงานวจยอนๆทเกยวของ

แ บ บ ส ม ภ า ษ ณ ท ส ร า ง ข นประกอบดวยแบบสมภาษณปลายเปด (Open

พลตร วลลภ มณเชษฐา ~ ๑๐๑ ~ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

ended Questions) ส าหรบเครองมอในการศกษาแบงออกเปน ๒ สวน

ส วน ท ๑ เ ป นกา รกรอก ขอม ลเบองตนของผสมภาษณ

สวนท ๒ เปนค าถามส าหรบการสมภาษณปลายเปดทวไป (Open ended Questions)

๔. กรอบแนวคดในการวจย

ยทธศาสตรการเมองการปกครองของพญามงราย มดงน

แนวคดทฤษฎ เกยวกบการเมองการปกครอง

Ordway Weber Aritotle

Machiavell Plato Plato

สงเคราะห

ยทธศาสตรการเมองการปกครอง ของพญามงราย ๑. การไดมาซงอ านาจ ๒. การรกษาอ านาจ ๓. การใชอ านาจทางการปกครอง

- หลกค าสอนราชนต - หลกค าสอนขงจอ - หลกทางพระพทธศาสนา - หลกค าสอนของพญามงราย

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๑๐๒ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

๕. ผลการวจย จากขอคนพบการวจยยทธศาสตร

การเมองการปกครองของพญามงรายครงนกอใหเกดความร ความเขาใจ และสามารถเปนแนวทางในการปรบใชกบเหตการณปจจบนได ผวจยไดท าการสรปผลการวจย โดยจ าแนกปจจยแตละปจจยออกเปนประเดนตางๆ ดงน

ประเดนท ๑ การไดมาซงอ านาจทางการเมอง

๑.๑ ดวยเหตผลทเปนโอรสของกษตรย จากการสบสายสกล พญามงรายเปนโอรสของ พญาลาวเมง ซงเปนกษตรยทสบทอดมาแตโบราณกาลและมคณสมบตทเหมาะสมยอมจะไดรบการสถาปนาใหพระองคขนเปนกษตรยซงประชาชนใหการยอมรบ

๑.๒ ดวยจารตประเพณ ประเพณของการสบทอดอ านาจจากสายสกล เปนกฎกตกาทบญญ ตไว โดยเฉพาะในอดตและปจจบนเรยกวา “กฎมณเฑยรบาล” ทไดรบการรกษาไวอยางมนคง

๑.๓ ดวยบญญาธการ สนนษฐานวา พญามงรายจะตองเปนผทมรางกายทแขงแรง นาเกรงขาม มพลงประสาทและพลงปญญาเขมแขงในบญญาธการเมอผใดเหนแลวมความศรทธา เชอมนในตวพระองค ลกษณะดงกลาวเปนศกยภาพดานกายกายภาพทเรยกวา “บญญาธการ”

ประเดนท ๒ การรกษาอ านาจ ๒.๑ การขยายอาณาเขต ดวยการรวบรวมหวเมองนอยใหญทมอยใหเปนเมอง

เดยวทใหญโตและแขงแกรงและมการสรางเมองใหมขนเสรมใหมอาณาเขตกวางขวาง ๒.๒ การปราบปรามเจาเมองตางๆผมอ านาจนอยกวาใหเปนเมองขนและมการกระจายอ านาจการปกครองใหแกพระประยรญาตไปปกครองเมองใดเมองหนงตามความเหมาะสมและความสามารถ ๒.๓ ใชหลกการรบตามต าราพชยสงคราม๘ ซงประกอบดวย การเขาต ตงรบ ถอยรน จดต าแหนง สงการ รบค าสง เปนตน ๒.๔ การสรางกองทพทแขงแกรงเพอวางรากฐานในการรบและรกษาความมนคงของประเทศ โดยการลงโทษส าหรบผกระท าผดและใหรางวลกบผทกระท าคณงามความด ๒.๕ การผกมตรกบผน าชมชนทมอยเดม โดยการยอมรบจารตประเพณของชมชนนนๆเพอความปรองดองและความสมานฉนทระหวางผคนในชมชน

๒.๖ การไมยนยอมออนนอมตออาณาจกรใดๆ โดยการรกษาอ านาจของพระองคดวยการสรางอาณาจกรใหเขมแขงและไมยอมใหขนเมองใดมอ านาจเกนอ านาจและขอบเขตทพระองคไดก าหนดไว

๒.๗ เปนพนธมตรกบผน าประเทศใกลเคยงเพอเชอมสมพนธไมตร เสรมความมนคงของอาณาจกร ปองกนการสญเสยดนแดนและชวตของประชาชน

๘ เจษฎา ทองรงโรจน, พชยสงคราม:

ศาสตรของซนว, (กรงเทพฯ: ส านกพมพสขภาพใจ, ๒๕๔๘).

พลตร วลลภ มณเชษฐา ~ ๑๐๓ ~ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

ประเดนท ๓ การใชอ านาจทางการ

ปกครอง พญามงรายเปนผมความเฉลยวฉลาด

หลกแหลม รอบรมพลงกาย พลงประสาทและพลงปญญาทเขมแขง เปนมตรกบเจาเมองนอยใหญ ดงนนพระองคทรงใชหลกในการปกครอง ๔ ดาน ไดแก หลกนตศาสตร หลกรฐศาสตร หลกธรรม และหลกการเปนผน าในการบรหารประเทศ

๖. อภปรายผลการวจย จากการศกษาวจยเรอง ยทธศาสตร

การเมองการปกครองของพญามงรายครงน ผวจยสามารถอภปรายผลการวจย โดยจ าแนกประเดนแตละประเดน ดงน

ประเดนท ๑ การไดมาซงอ านาจทางการเมองของพญามงราย

๑.๑ ยอมรบดวยเหตผล (Rational grounds) ยอมรบดวยบญญาธการประชาชนยอมเลงเหนวา ผใดมความเหมาะสมทจะเปนกษตรยและมความสามารถทจะเปนผน าตนได

๑.๒ ยอมรบดวยระเบยบประเพณ (Traditional grounds) ซงมมาแตสมยปเจาลาวจกในราชวงศลวจงราชซงเปนกฎมณเฑยรบาลเกยวกบการสบสนตตวงศ และพระองคเปนโอรสของกษตรย ยอมไดรบสถาปนาเปนกษตรยดวย

๑ .๓ ยอม ร บ ด ว ยบญ ญา ธ ก า ร (Charisma grounds) พญามงรายมลกษณะทาทางมลกษณะพเศษทไมเหมอนกบบคคลทวไป เปนผมรางกายใหญโต แขงแรง ผใดไดเหนแลวมความศรทธา และมความเชอมนในพระองค

ประเดนท ๒ การรกษาอ านาจทางการเมอง

๒.๑ มการขยายอาณาเขต พญามงรายไดพจารณาแลวทรงเหนวา บานเมองทจะอยไดรอดปลอดภย จะตองมการรวมตวกนสรางเมองใหกวางขวางขน หากเปนเมองเลกขาศกศตรจะยกทพมายดไดงาย ซงสอดคลองทฤษฎคณลกษณะของผปกครองของ Tead๙ กลาววา รจดมงหมายและแนวทางของการพฒนาอาณาจกร เพยงใหบานเมองทเปนเมองเลกเมองนอยมารวมกน จะท าใหเปนปกแผนมนคง

๒.๒ การปราบปรามหวเมองตางๆทกระจดกระจายใหมารวมกนเปนปกแผน สอดคลองกบแนวคดคดทางการเมองของ Plato๑๐ ทกลาววา มนษยเปนสตวสงคมเพราะมนษยไมอาจอยเพยงล าพงคนเดยวได ดงนน เมองตางๆทมารวมกน จากหวเมองนอย ใหญก กล าย เป นเม อง ท เ ขมแข ง มประชาชนพลเมองเพมมากขนสามารถทจะมก าลงพลตอสกบขาศกศตรทจะเขามารกรานได

๒.๓ การสรางความเชอมนใหกบพระองคเอง ดวยพระองคมความซอสตยสจรต ใหความยตธรรมกบไพรฟาประชาชน ดงนนทกคนทอยภายใตการปกครองจงมความเชอมนและยอมรบใหเปนผปกครองซง

๙ ณรงค สนสวสด, ผน าทางการเมอง,

(กรงเทพฯ: วชรนทรการพมพ, ๒๕๓๗), หนา ๓. ๑๐ โกวทย วงศสรวฒน, หลกรฐศาสตร,

(กรงเทพฯ: ภาควชารฐศาสตรและรฐประศาสนศาสตร คณะสงคมศาสตร มหาวทยาล ย -เกษตรศาสตร, ๒๕๔๘).

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๑๐๔ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

สอดคลองกบทฤษฎของขงจอ๑๑ทกลาววา การปกครองประเทศตองปกครองดวยการมศลธรรม และพญามงรายไดบญญตกฎหมายขนมาใชในการตดสนคดอยา งเปนธรรม ดงนน ประชาชนพลเมองตางกมความอบอนและไววางใจใหพระองคปกครองบานเมองไพรฟาประชาชนจงมความเปนอยอยางผาสก ๒.๔ การสรางกองทพทเขมแขงตลอดเวลา พญามงรายจะสรางกองทพใหมความเขมแขงดวยการผลดเปลยนกนมาท าการฝกและท าหนาทปองกนประเทศ เมอท าการฝกเสร จเรยบรอยแลว กมการผลดเปลยนใหกลบไปท างานทบาน เปนการผอนคลายใหด ารงชพและมความเปนอยทมนคง ซงสอดคลองกบหลกชยชนะของซนว๑๒ คอ ใหรจกการออมก าลงไวในยามปกต โดยมการวางแผนและเตรยมการ ท าการฝกใหมความพรอมอยเสมอ และ ให ประชาชนมอ าหารบร โ ภคอ ดมสมบรณ ใหประเทศชาตมกองทพเขมแขง

๒.๕ เปนพนธมตรกบผน าประเทศใกลเคยงเพอเชอมความสมพนธไมตร เสรมความมนคงของราชอาณาจกร และเพอเปนการชวยเหลอกนปกปองศตรทจะเขามายดเมองของตนได ซงสอดคลองกบธรรมาภ

๑๑ ภทระ ฉลาดแพทยและธระวฒ

ปญญา ,สอนคนธรรมดา ให เ ปนยอดคน ,(กรงเทพฯ: พ เอน เค แอนด สกายพรนตง, ๒๕๕๕).

๑๒ โจว จยาทรง, ประวตศาสตรจน, (กรงเทพฯ: นานมบคสลเคชน, ๒๕๔๖).

บาล๑๓ ในขอทวา การมสวนรวมเปนการสรางมตรภาพตอกนใหความรวมมอรวมใจซงกนและกนในยามทมเหตการณคบขน

๒.๖ ยนหยดในความเปนผน า ทแขงแกรงในตน พญามงรายจะไมยนยอมออนนอมตอผน าประเทศใกล เ คยง ทมอ านาจแขงแกรงกวา ดวยการตอสเพอความอยรอดของราชอาณาจกร ปองกนการสญเสยดนแดนและชวตของประชาชนซงมความสอดคลองกบหลกปรชญาของ Machiavelli๑๔ วา ผน าควรท าการรกษาความคงอยของรฐเปนส าคญ และแสดงออกใหเปนประจกษ

๒.๗ การสรางความสมพนธกบผน าทมอยเดม พระองคทรงโดยยอมรบและเขารวม ประเพณของชมชนนนๆ เชน ประเพณปแสะยาแสะเปนประเพณการรบประทานเนอดบ ท ง น เ พ อ คว ามสา ม ค คป รอ งดอง แล ะสมานฉนทระหวางชมชน (เวยงเจดลนของชมชนชาวชาวลวะ) ซงไดตงเปนชมชนอยกอนแลวซงสอดคลองกบแนวคดของ Ordway๑๕ วา ผน าทมสตปญญา ความรอบรและเชาวปญญาจะไดเปรยบในหลายๆ ดาน ดงพญามงรายใชสตปญญาแกปญหาทจะขดแยงกบผน าทมอยเดมได ประเดนท ๓ การใชอ านาจทางการปกครอง

๑๓ อรพนท สพโชคชย, หลกธรรมาภ

บาล, (นนทบร: อนทภาษศนยประสานราชทณฑใสสะอาด, ๒๕๔๑).

๑๔ โกวทย วงศสรวฒน, หลกรฐศาสตร, ๒๕๔๘.

๑๕ ณรงค สนสวสด, ผน าทางการเมอง, (กรงเทพฯ: วชรนทรการพมพ, ๒๕๓๗), หนา ๓.

พลตร วลลภ มณเชษฐา ~ ๑๐๕ ~ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

พญามงรายเปนผ ทมความเฉลยว

ฉลาดหลกแหลมมสตปญญารอบร มพลงกาย พลงประสาทและ พลงปญญาทเขมแขง เปนมตรกบเจาเมองนอยใหญ ใชอ านาจทงพระเดชพระคณในการปกครองดงนนพระองคใชหล กการปกครอง ๔ ด าน ไ ดแก หล กนตศาสตร หลกรฐศาสตร หลกธรรม และหลกการสรางความเปนผน า ดงน

๓.๑ หลกนตศาสตร พระองคทรงบญญตกฎหมายใหขนนางไพรฟาประชาชน ใหไดรบความยตธรรมอยางถวนหนา ไมเลอกปฏบตซงเรยกกฎหมายนวา “มงรายศาสตร” ทรงบญญตขนใชเปนเครองมอในการปกครองไพรฟาประชาชนดวยความเปนธรรม หากมผกระท าความผดกจะลงโทษดวยความยตธรรม ไมวาจะเปนบคคลระดบใด แมแตราชบตร หรอพระประยรญาตกจะไมละเวน

๓.๒ หลกรฐศาสตร พระองคใชหลกการการประนประนอมปรองดองอยางมเหตผลในการบรหารดวยค าสอนของพญามงรายใชควบคไปกบ “มงรายศาสตร”๑๖ เพอน ามาสงสอนใหประชาชนไดประพฤตปฏบตตาม โดยใหสอดคลองกบวฒนธรรม จารตประเพณ ท ด ง ามของ ทอง ถนตามความเหมาะสม

๓.๓ หลกธรรมทใชในการปกครอง พระองคถอ เปนหลกธรรมส า คญในการปกครองประชาชน ดงน

๓.๓.๑ หลกพรหมวหาร ๔๑๗

๑๖ ประเสรฐ ณ นคร, มงรายศาสตร

หรอกฎหมายพระเจามงราย, (กรงเทพฯ: บรพาสาสน, ๒๕๒๑).

๑๗ อง.ปญจก. (ไทย) ๒๒/๑๙๒/๒๕๒.

ก. มความเมตตารกใครปรารถนาด มไมตรตอประชาชนหรอผใตการปกครอง

ข . ม ก ร ณ า ส ง ส า ร ช ว ย เห ล อประชาชนใหพนจากความทกข มความใฝใจปลด เปล อ งบ า บ ดควา ม เ ดอดร อนขอ งประชาชน

ค.ม ทตา มความ ชนชมยนดเม อประชาชนพนทก ขหรอความส า เร จของประชาชน

ง. อเบกขา มความเปนกลาง เทยงธรรม ในการปกครอง

๓.๓.๒ หลกสงคหวตถ ๔๑๘ ก. การใหทานแบงปนสงของใหแก

ประชาชน และ อบรมสงสอนประชาชนใหยดหลกในบญกรยาวตถ ๓ ไดแก ทาน ศล ภาวนา เพอเปนการก าจดตระหนออกจากจตใจของตนเอง

ข. การใชปยวาจา เปนการใชการเจรจาทออนหวาน มเหตมผลแกประชาชน ท าใหประชาชนเกดก าลงใจพรอมทจะท างานทกอยางแมจะยากล าบากกไมยอทอ

ค. อตถจรยา เปนการประพฤตตนใหเปนตวอยาง ใหความเอาใจใสและท าตนเปนประโยชนแกประชาชน เปนการแสดงภาวะผน าของผปกครองประเทศ ง. สมานตตตา เปนการวางตนใหมความเสมอตนเสมอปลาย เชอมสมานฉนทกบคนรอบขางหรอประชาชนในความปกครองจะท าใหน าความสขความเจรญมาสประเทศได

๓.๓.๓ หลกอปรหานยธรรม๑๙

๑๘ ท.ปา. (ไทย) ๑๑/๑๔๐/๑๖๗. ๑๙ อปรหานยธรรม คอ หลกธรรม

ส าหรบใชในการปกครอง เพอปองกนมใหการ

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๑๐๖ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

๑. หมนประชมในขอราชการกน

เนองๆ ๒. ประชมหรอเลกประชมและท ากจ

ของสวนรวมอยางพรอมเพรยงกน ๓. ไมบญญตสงทมไดบญญต ไมถอน

ส ง ท ไ ดบญญ ต ไ ว แล วย ด ถอปฏ บ ต ตา มหลกธรรมทบญญตไว

๔. เคารพนบถอเชอฟงและใหเกยรตแกผมประสบการณ หมคณะและปฏบตตามหลกธรรมทบญญตไว

๕. ใหเกยรต ใหความปลอดภยแกสตรเพศ ไมขมเหงฉดครา

๖ . เ คา รพ นบ ถอบ ชา พระ เ จ ด ยทงหลายทงภายในและภายนอกเมองและไมบนทอนผลประโยชนทเคยอปถมภบ ารงพระเจดยเหลานน

๗. จดการอารกขาโดยธรรมแก พระอรยะ ดวยตงความปรารถนาวาพระอรยะเหลานทยงไมมาสบานนเมองนขอใหมาสวนทมาแลวขอใหทานอยผาสก

๓.๔ หลกการสรางความเปนผน า ๓.๔.๑ การแสดงใหเหนถงการม

วสยทศนทกวางไกลในการพฒนาทกๆ ดาน ทงดาน การเมองการปกครอง เศรษฐกจ สงคม และศาสนา๒๐

๓.๔.๒ ใชหลกการปกครอง โดยยดหลกธรรมมาภบาลซงเปนหลกการเกยวกบการปกครองในการอยรวมกนในบานเมองและ

บรหารหมคณะเสอมถอย แตกลบเสรมใหเจรญเพยงสวนเดยว สามารถน าไปใชไดทงหมชนและผบรหาร.

๒๐ ณรงค สนสวสด, ผน าทางการเมอง, หนา ๓.

ส ง ค ม อ ย า ง เ ป น ส ข ส า ม า ร ถ ป ร ะ ส า นผลประโยชนและคลคลายปญหาขอขดแยงโดยสนตวธในสงคม ไดแก ความยตธรรม ความคมคาความโปรงใสการมสวนรวมและความรบผดชอบ สามารถสรปได ดงน

๑. การขยายอาณาเขตและฐานอ านาจออกไปทกดาน

๒. พฒนาสมพนธ โดยเปนพนธมตรกบอาณาจกรใกลเคยง

๓. ใชวธการทตตอขาศกทแขงแกรงกวา เพอหลกเลยงการสงคราม

๔. การใชบญญตกฎหมายมงรายศาสตร ค าสอนและหลกธรรมประกอบการใชในการปกครอง

๕. ใชคนใหเหมาะสมกบงาน และมอบหมายงานใหเหมาะสมกบคน

๖. สรางกองทพทเขมแขง ๗. การผกมตรกบผน าในทองถน

๗. บทสรป

ยทธศาสตรการเมองการปกครองของพญามงราย ไดด าเนนการโดยการขยายอาณาเขตและฐานอ านาจออกไปทกดาน พ ฒ น า ส ม พ น ธ โ ด ย เ ป น พ น ธ ม ต ร ก บอาณาจกรใกลเคยง ใชวธการทตตอขาศกทแขงแกรงกวา เพ อหลกเล ยงการสงคราม การใชบ ญญต กฎหมายมงรายศาสตร ค าสอนและหลกธรรม มาประกอบการใชในการปกครอง ใชคนใหเหมาะสมกบงานหรอมอบหมายงานใหเหมาะสมกบคน สร างกองทพทเขมแขง ท าใหประชาชนมความพงพอใจ เชอม นและศรทธาในตวพระองคใน

พลตร วลลภ มณเชษฐา ~ ๑๐๗ ~ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

ดานการเมองการปกครองจงท าใหราชวงศมงรายตงอยไดยาวนานถง ๒๙๙ ป

ขอเสนอแนะในการน าผลการวจยไปประยกตใช

๑. การเมองการปกครองในอดต ซงเปนสงทเหมาะสมและไมเหมาะสมในชวงเวลาหนงในขณะนน หากแตจะน ามาปรบใชในปจจบน ควรจะมการสรางวฒนธรรมการเมองใหม ขนในสงคมการเมองโดยมหลกการทถกตอง

๒ . ควรจะม ก าร ศกษาล กษณะผสมผสานการเมองการปกครองทดในอดตประยกตเขากบปจจบน ดวยการรางหลกการเพอความปรองดองสมานฉนทของคนในชาต ทงมการเปรยบเทยบปรชญาทางการเมองในสมยโบราณกบปจจบน โดยเนนหนกไปในเรองจรยศาสตร สงคม การเมอง เพอพทกษ บ ารงและเพมพนคณคาของความเปนมนษยไดอยางมเกยรต และศกดศร

๓ . ควรจะม กา ร ศกษา เพ อกา รปรบปรงเปลยนแปลงและพฒนาการกฎหมาย

ตางๆทสงผลตอการเมองการปกครองใหทนสมย และสอดคลองกบยคปจจบนทมความเจรญรงเรองในดานเทคโนโลยทงกฎหมายอาญา กฎหมายมหาชน และกฎหมายแพง โดยการน ากฎหมายในอดต เชน กฎหมาย มงรายศาสตร น ามาพจารณาเปรยบเทยบ

๔ . ควรจะศกษาวจยเกยวกบผบรหารหรอผปกครองประเทศในปจจบน มก า ร ใ ช ค น ใ ห ถ ก ก บ ง า น ต า ม ค ว า ม รความสามารถของบคคลอยางไร หรอไม ไมเชนนนจะท าใหการบรหารงานระดบสงซงเปนงานของชาตบานเมองลมเหลวเชองชาตอความเจรญกาวหนาในการพฒนาบานเมอง

ขอเสนอแนะในการศกษาวจยครงตอไป

๑. ศกษายทธศาสตรการปกครองพระสงฆในสมยราชวงศพญามงราย

๒. ศกษากระบวนการการพฒนาดานการศกษาในสมยราชวงศมงราย

๓. ศกษายทธศาสตรการเมองการปกครองราชวงศมงราย: ราชวงศจามเทว

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๑๐๘ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

บรรณานกรม

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. พระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.กรงเทพฯ: โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๙

โกวทย วงศสรวฒน. หลกรฐศาสตร. กรงเทพฯ: ภาควชารฐศาสตรและรฐประศาสนศาสตร คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, ๒๕๔๘.

เจษฎา ทองรงโรจน. พชยสงคราม: ศาสตรของซนว. กรงเทพฯ: ส านกพมพสขภาพใจ, ๒๕๔๘. โจว จยาทรง. ประวตศาสตรจน. กรงเทพฯ: นานมบคสลเคชน, ๒๕๔๖. ณรงค สนสวสด. ผน าทางการเมอง. กรงเทพฯ: วชรนทรการพมพ, ๒๕๓๗. ณรงค สนสวสด. การเมองไทย การวเคราะหเชงจตวทยา . กรงเทพฯ: วชรนทรการพมพ,

๒๕๓๙. ประเสรฐ ณ นคร. มงรายศาสตรหรอกฎหมายพระเจามงราย. กรงเทพฯ: บรพาสาสน, ๒๕๒๑. ภทระ ฉลาดแพทยและธระวฒ ปญญา. สอนคนธรรมดาใหเปนยอดคน. กรงเทพฯ: พ เอน เค

แอนดสกายพรนตง, ๒๕๕๕. ภาควชาสงคมวทยาและมานษยวทยา. ค าสอนพระยามงราย. เชยงใหม: คณะสงคมศาสตร,

๒๕๑๙. วทยากร เชยงกล. ปรชญาการเมอง เศรษฐกจ สงคม. กรงเทพฯ: โรงพมพเดอนตลา, ๒๕๕๕. ศรรตน แอดสกล. ความรเบองตนทางสงคมวทยา. กรงเทพฯ: บ.ว.พรนท, ๒๕๕๕. อรพนท สพโชคชย. หลกธรรมาภบาล. นนทบร: อนทภาษศนยประสานราชทณฑใสสะสะอาด,

๒๕๔๑.

ผลการใชรปแบบการเรยนรอยางมความสขเชงพทธบรณาการในการสอนนกเรยนชนประถมศกษาปท ๖ โรงเรยนวดสวนดอก จงหวดเชยงใหม

The Effectiveness of Buddhist Happy Learning Model of Grade 6 Students at Suan Dok School, Chiang Mai Province

นางฐตรตน วสษฐพลพงศ๑

บทคดยอ

บทความน เปนบทความจากงานวจยแบบผสมผสาน ผลการศกษา พบวา แนวคดและหลกการส าคญของการเรยนรอยางมความสข สอดคลองตรงกบหลกสกขา ๓ ซงหมายถง การเรยนร และหลกภาวนา ๔ หมายถง การพฒนา จากผลการใชรปแบบการเรยนรอยางมความสขเชงพทธบรณาการ มกระบวนการเรยนรอยางมความสขเชงพทธบรณาการ ๓ รปแบบ ไดแก รปแบบท ๑ กระบวนการเรยนรอยางมความสขตามหลกอทธบาท ๔ รปแบบท ๒ กระบวนการเรยนรอยางมความสขตามหลกวฑฒธรรม ๔ และรปแบบท ๓ กระบวนการเรยนรอยางมความสขตามหลกอรยสจ ๔ กระบวนการเรยนรเหลาน เมอศกษาสงเคราะหและประยกตเขากบการพฒนาผเรยน ท าใหไดกระบวนการเรยนร ๖ ขนตอน ไดแก ขนท ๑ ปลกใจใฝร ขนท ๒ เพยรรบากบน ขนท ๓ ตงมนใสใจ ขนท ๔ ใชดลยพนจแลกเปลยนความคดเหน ขนท ๕ เนนลงมอปฏบต และขนท ๖ วดผลประเมนงาน

ประสทธภาพของรปแบบการเรยนรอยางมความสขเชงพทธบรณาการทใชกบนกเรยนกลมทดลอง พบวา มประสทธภาพสงกวาเกณฑทตงไว และจากผลการศกษาพฤตกรรมการเรยนรอยางมความสขของกลมทดลองหลงเรยน พบวา โดยภาพรวมอยในระดบมาก และจากผลการศกษาความพงพอใจของผเรยนของกลมทดลองหลงเรยน พบวา โดยภาพรวมอยในระดบมาก จากผลการเปรยบเทยบผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยน ระหวางกอนกบหลงการใชรปแบบการเรยนรอยางมความสขเชงพทธบรณาการของกลมทดลอง พบวา นกเรยนมคะแนนสอบครงสดทายสงกวาครงแรก หลงการจดการเรยนการสอนรปแบบการเรยนรอยางมความสขเชงพทธบรณาการของกลมทดลองมผลสมฤทธทางการเรยนสงกวากลมควบคม

ค าส าคญ: การเรยนรอยางมความสข ความสขเชงพทธบรณาการ

๑พทธศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาพระพทธศาสนา มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราช

วทยาลย วทยาเขตเชยงใหม.

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๑๑๐ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

Abstract

The research article was conducted by the Mixed Methods Research. The results revealed that the principle and its essence of the happy learning are accorded with the Threefold Learning or Sikkhâttaya and the principle of Bhâvanâ: development. The process of the Buddhist integrated of happy learning model consists of 3 models viz., 1) the process of happy learning based on the Iddhipàda: path of accomplishment, 2) the process of happy learning based on the Vuóóhi -dhamma: virtues conducive to growth and 3) the process of happy learning based on the Ariyasacca: The Four Noble Truths. When the learning processes were synthesized and applied to the development of the students, it produced the 6 learning process viz., 1) Curiosity Aroused, 2) Perseverance, 3) Focused attention, 4) Exchange ideas upon the discretion, 5) Emphasis on performance and 6) Assessment of educational needs.

The experimental results of the effectiveness of Buddhist happy learning model, it was affected which higher than its standard. In the case of the behavioral study of happy learning, it was found at high level in overall. From the results of the comparison of student learning achievement, before and after using the Buddhist Happy Learning Model of the experimental groups, it was found that students had their scores higher than the first time. It was indicated that the Buddhist Happy Learning Model of the experimental group had the learning achievement higher than the control group.

Keywords: Happy Learning, Buddhist Happy.

นางฐตรตน วสษฐพลพงศ ~ ๑๑๑ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

๑. บทน า

การศกษา ไทย ทผ านมาประสบปญหาความลม เหลวและเปนวกฤตทางการศกษาของประเทศ เนองจากเปนการจดระบบการศกษาทลาสมย ไมสรางพลงทางสตปญญาใหคนไทยอยางเตมศกยภาพของความเปนมนษย กอความทกขยากใหแกผคนทงประเทศ๒ การเรยนเปนความทกข เพราะการเรยนยาก ไมสนก นาเบอ ท าใหคนเกลยดการศกษา เดกมเจตคตตอการเรยนไปในทางลบมองวา การเรยนไมใ ชเรองสนก ไมมความสข ไมนาเรยน และยงการสอบเขาในทกระดบเนนเฉพาะความจ า กยงเพมความเครยดใหเดกมากขนจนเกดวกฤตเกยวกบผเรยนและนบวนปญหาเหลานนจะรนแรงมากยงขน๓ ดงนน จงควรทจะปฏรปกระบวนการเรยนการสอนใหม จากการเรยนแบบเครงเครยดมความทกขมาเปนการเรยนทสนกสนาน การแสดงออกถงความสามารถของผเรยน ผเรยนเกดความสขในการเรยน ซงเปนผลท าใหผเรยนมเจตคตทดตอการเรยน รกการเรยนและอยากเรยนรตลอดเวลา การเรยนรอยางมความสขเปนความรสกของผเรยนทแสดงออกถงความพงพอใจ ความตงใจ ความสนใจกระตอรอรนทจะมสวนรวมในการเรยนการสอน เหนประโยชนของการเรยนร๔ นกเรยน

๒ รง แกวแดง, ปฏวตการศกษาไทย,

(กรงเทพฯ: มตชน, ๒๕๔๒), หนา ๑๙. ๓ เรองเดยวกน, หนา ๒. ๔ จนทรรตน วงศอารสวสด, “ผลของ

การประยกตหลกการเรยนรของซคเคอรรงและ

มความรสกสนกสนานกบบทเรยน รกและเหนคณคาการเรยนร๕ ในทางพระพทธศาสนานน เหนวา ความสขเปนสงททกคนแสวงหาและเพยรพยายามทจะใหตนเองและคนใกลชดมความสข ดงท พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต) กลาววา “ตอนนเดกจะเขมแขงยงขนไปอกทงทางจตใจและทางปญญา ถาเราไมสามารถพฒนาเ ดกถง ขน น คอ ให เ ดกมความสามารถทจะมความสขจากกการเรยนรหรอจากความสนองความใฝร เดกกจะไมสามารถกาวไปสการศกษาไดเลย”๖

ดวยเหตผลดงกลาวน ผวจยในฐานะทเปนครผสอน จงมความประสงคจะหาแนวทางในการจดการเรยนการสอนใหนกเรยนเกดการเรยนรอยางมความสข จงมความสนใจในการศกษาเปรยบเทยบรปแบบ

แกมสนในการเรยนการสอน การพยาบาลจตเวช ตอผลสมฤทธทางการเรยนและการเรยนรอยางมความสขของนกศกษาพยาบาล”, วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย: จฬาลงกรณมหาวทยาลย , ๒๕๔๒), หนา บทคดยอ.

๕ ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต, โครงการพฒนาคณภาพการเรยนการสอน: ทฤษฎการเรยนรอยางมความสข ตนแบบการเรยนรทางดานหลกทฤษฎและแนวทางปฏบต , (กรง เทพฯ: โรงพมพไอเดยสแควร , ๒๕๔๐), หนา ๑๒.

๖ พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต) , คมอชวต, พมพครงท ๑๔, (กรงเทพฯ: โรงพมพบรษทสหธรรมก จ ากด, ๒๕๕๐), หนา ๑๒๒-๑๒๓.

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๑๑๒ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

การเรยนรอยางมความสขเชงพทธกบนกเรยนระดบประถมศกษาชวงชนท ๒ (ป.๔-ป.๖) โดยผวจยมเหตผลทจะเลอกศกษากบกลมนกเรยนชนประถมศกษาปท ๖ อายระหวาง ๑๑ -๑ ๒ ป ซ ง อ ย ใ น ชว งว ยตา ม ทฤษฎพฒนาการทางสตปญญาของเพยเจต (Piaget) ทว า เปน ขนปฏบ ตการของการคดแบบนามธรรม (Formal operational period) มอายอยในชวง ๑๑-๑๕ ป๗ ในขนนพฒนาการทางสตปญญาและความคดของเดกวยนเปนขนสดยอด คอ เดกในวยนจะเรมคดแบบผใหญ ความคดแบบเดกจะสนสดลง เดกจะสามารถทจะคดหาเหตผลนอกเหนอไปจากข อ ม ล ท ม อ ย ส า ม า ร ถ ท จ ะ ค ด แ บ บนกวทยาศาสตร สามารถทจะตงสมมตฐานและทฤษฎ และเหนวา ความเปนจรงทเหนดวยการรบรทส าคญเทากบความคดกบสงทอาจจะเปนไปได เดกวยนมความคดนอกเหนอไปกวาส งปจจบน สนใจ ทจะสรางทฤษฎเกยวกบทกสงทกอยางและมความพอใจทจะคดพจารณาเกยวกบสงทไมมตวตน หรอสงทเปนนามธรรม๘ จะเหนไดวา เปนวยทมความเหมาะสมในการศกษาพฒนาการสตปญญาทเกยวของกบสจธรรมและความเชอทางศาสนาทมลกษณะความเปนนามธรรม โดยใชการวจยเชงทดลองตามรปแบบการเรยนรอยางม

๗ สรางค โควตระกล, จตวทยา

การศกษา, พมพครงท ๒, (กรงเทพฯ: โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๓๖), หนา ๓๖-๔๔.

๘ Lall, G.R. and Lall, B.M., Ways children learn, (Illinois: Charles C. Thomas Publishers, 1983), pp. 45-54.

ค ว า ม ส ข เ ช ง พ ท ธ บ ร ณ า ก า ร เ พ อ ห าประสทธผลของรปแบบทผวจยพฒนาขน ทงนเพอเสนอเปนแนวทางการพฒนาการศกษาทมประสทธภาพตอไป

๒. วตถประสงคของการวจย ๒.๑ เพอศกษาแนวคด หลกการ

และรปแบบกระบวนการเรยนร อย า งมความสขเชงพทธบรณาการ

๒.๒ เพอประเมนประสทธภาพของรปแบบการเรยนรอยางมความสขเชงพทธบรณาการ

๒.๓ เพ อว เคราะห เปรยบเทยบผลสมฤทธของการใชรปแบบการเรยนรอยางมความสขเชงพทธบรณาการของนกเรยนชนประถมศกษาปท ๖ ของโรงเรยนวดสวนดอก ในจงหวดเชยงใหม

๓. วธด าเนนการวจย การศกษาวจยครงนเปนงานวจยแบบ

ผสมผสานระหว างการวจ ยเ ชง คณภาพ (Qualitative Research) กบการวจยเชงทดลอง (Experimental Design) โดยการทดลองกบกลมทดลองและกลมควบคมทเทาเ ทยมกน กล ม ต วอย า ง ไ ดแก นก เรยนระดบประถมศกษาปท ๖ ของโรงเรยนวด สวนดอก อ า เภอเมอง จงหวด เชยงใหม ประกอบ ดวย กลมทดลอง จ านวน ๒๔ คน และกลมควบคม จ านวน ๒๔ คน มล าดบขนตอนการวจย ดงน

๑ . กา ร ศกษ า ทบทวน เอกส า รงานวจยทเกยวของ

๒. จดประเมนกอนการทดลอง (Pre – test) กบกลมตวอยาง

นางฐตรตน วสษฐพลพงศ ~ ๑๑๓ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

๓. การท าการทดลอง (Treatment) ก บ ก ล ม ท ด ล อ ง แ ล ะ ใ ช เ ค ร อ ง ม อ ส อประกอบการเรยนร และการใชแบบสงเกตพฤตกรรมนกเรยน

๔. หลงการทดลอง (Treatment) เกบขอมลโดยใชแบบสอบถามความพงพอใจตอกจกรรมการเรยนการสอนของผเรยน และจดกลมอภปรายผลของกลมทดลอง

๕. การประเมนหลงการทดลอง (Post – test) และน าผลการวดความรและพฤตกรรมของนกเรยน กอน-หลง (Pre –test and Post-test) มาทดสอบหาประสทธภาพ เพอประเมนประสทธภาพรปแบบการเรยนรอยางมความสขเชงพทธบรณาการ

๖. การว เคราะหผลสมฤทธของรปแบบการเรยนรอยางมความสขเชงพทธบรณาการ

๔. สรปและอภปรายผลการวจย แนวคดและหลกการส าคญของการ

เรยนรอยางมความสขเชงพทธบรณาการ กคอ การเรยนรสงตางๆ ดวยความรสกสข สนก สบาย แตเมอเปรยบเทยบกบการเรยนรของจตวทยาการศกษาแลว ม ๒ นย คอ ในสวนทสอดคลองกนนน ดงท สชา จนทรเอม และ สรางค จนทรเอม กลาววา “การเรยนร” คอ กระบวนการเปลยนแปลงพฤตกรรมของมนษยใหเปนไปในทางทดขน และการเรยนรเปนการปรบตวใหเขากบคนอนๆ ทอยรวมด ว ย ใ น ส ง ค ม ห ร อ ป ร บ ต ว ใ ห เ ข า ก บสภาพแวดลอมทอยรอบตว๙ นนกคอ การ

๙ สชา จนทรเอม และสรางค จนทรเอม

, จตวทยาการเรยนร (Psychology of

เรยนรตามหลกสกขา ๓ คอ ศล สมาธ ปญญา และหลกภาวนา ๔ คอ การเรยนรทางกาย การเรยนรทางเวทนา การเรยนรทางจต และการเรยนรทางธรรม จงจะกอใหเกดความสขได กลาวไดวา เหตปจจยหรอบอเกดของความสขอยางเปนองครวมนนเกยวเ นองสมพนธกบมนษยใน ๔ ดาน คอทงดานวตถหรอกายภาพ ดานสงคม ดานจต และดานปญญา๑๐ ดงนนในทน เราจงไดนยามและค ว า ม ห ม า ย “ก า ร เ ร ย น ร ต า ม ห ล กพระพทธศาสนา” หรอ “การเรยนรเชงพทธ” วาหมายถง การศกษา หรอการภาวนา ไดแก การฝกหด ฝกฝน อบรม รางกายและจตใจตนเอง ใหเกดการเรยนร เขาใจโลกและชวตตามความเปนจรง อนน าไปสการกระท าหรอการแสดงออกในทางทดขน เจรญขน และกาวหนาขน ทงทางดานรางกายและจตใจ

จากผลการศกษาประสทธภาพของรปแบบการเรยนรอยางมความสขเชงพทธบรณาการทใชกบนกเรยนกลมทดลอง พบวา มประสทธภาพ ๘๖.๒๕/๘๒.๐๘ สงกวาเกณฑ ๘๐/๘๐ ทตงไว แสดงใหเหนวา รปแบบการเรยนรอยางมความสขเชงพทธบรณาการมประสทธภาพในระดบสง สอดคลองกบผล

Learning), (กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร, ม.ป.ป.), หนา ๒-๕.

๑๐จ ฑาภร ณ จ ต เ ง น , “การศ กษ าเปรยบเทยบแนวคดสขภาวะองครวมเชงพทธของพระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต) และแนวคดความสขมวลรวมประชาชาต (GNH) ประเทศภฏาน”, วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยเชยงใหม , ๒๕๕๕), หนา จ-ฉ.

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๑๑๔ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

การศกษาหลายชนทไดน า เอานวตกรรมสมยใหมและหลกการเรยนรทางพระพทธ -ศาสนามาประยกตใชในการเสรมสรางการเรยนรของเยาวชน อาท การวเคราะหคาประสทธภาพของบทเรยนคอมพวเตอรชวยสอนกลมสาระการเรยนร สงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม ชนประถมศกษาป ท ๖ เรอง พทธประวต มประสทธภาพ ๘๕.๗๑/๘๗.๑๔ ซงสงกวาเกณฑทตงไว๑๑ การศกษาผลการพฒนาพฤตกรรมการเรยนดานกาย (กายภาวนา) พฤตกรรมการเรยนดานทกษะทางสงคม (ศลภาวนา) และพฤตกรรมการเรยนดานจตใจ (จตตภาวนา) ของนกเรยน พบวา มผลคะแนนเพมขนรอยละ ๖๖.๖๗ จากการประเมนครงแรก สวนผลสมฤทธทางการเรยน (ปญญาภาวนา) มคะแนนเฉลยหลงการทดลองส งกว า ก อนการทดลองอย า ง มนยส าคญทางสถตทระดบ .๐๑๑๒

๑๑ ไพโรจน กอนทอง. “การศกษา

ผลส มฤท ธทา ง การ เ ร ยนของ นก เ ร ยนช นประถมศกษาปท ๖ กลมสาระการเรยนรสงคม ศาสนาและ วฒนธรรมดวยบทเรยนคอมพวเตอรชวยสอน เรอง พทธประวต”, วทยานพนธศกษาศ า ส ต ร มห า บณ ฑต , ( บ ณ ฑ ต ว ท ย า ล ย : มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร, ๒๕๕๕), หนา บทคดยอ.

๑๒ กตตชย สธาสโนบล, “การพฒนารปแบบการจดการเรยนการสอนแบบบรณาการตามแนวพทธเ พอสะท อนแนวคดปร ชญาเศรษฐกจพอเพยง ในบรบทแหงสงคมไทยยคปจจบน”, รายงานวจย , (คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ, ๒๕๕๕), หนา บทคดยอ.

และในงานศกษาการใชกระบวนวชาจตตปญญาศกษา(Contemplative Studies) เพอพฒนาคณธรรม จรยธรรม และคานยมอนพงประสงคแกนกศกษาระดบปรญญาตร มห าว ท ยา ล ย ร า ชภ ฏ เ ช ย ง ใหม พบว า นก ศกษากล ม ตวอย า งม ระ ดบคณธรรม จรยธรรมและคานยมอนพงประสงคหลงเรยนรายวชาจตตปญญาศกษาสงกวากอนเรยนอยางม นยส า คญทางสถต ทระดบ .๐๑๑๓ เชนเดยวกบงานศกษาของ พระครวนยธรสมทร ถาวรธมโม ,ผศ.ดร. และคณะ พบวา หลงการใชกระบวนการเรยนรอยางมความสข นกเรยนระดบชนประถมศกษาปท ๓ กลมควบคมและกลมทดลองมคะแนนการเรยนรแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .๐๕ และนกเรยนระดบชนมธยมศกษาปท ๓ กลมควบคมและกลมทดลองมคะแนนการเรยนรแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .๐๑๑๔ เชนเดยวกน

๑๓ สนท สตโยภาส, “การใชกระบวน

ว ช า จ ต ต ป ญ ญ า ศ ก ษ า ( Contemplative Studies) หมวดวชาศกษาทวไป พฒนาคณธรรม จรยธรรม และคานยมอนพงประสงคแกนกศกษาระดบปรญญาตร มหาวทยาลยราชภฏเชยงใหม”, รายงานวจย , (ส านกบรหารโครงการวจยในอดมศกษาและพฒนามหาวทยาลยวจยแหงชาต และส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา , ๒๕๕๕), หนา ๑-๒.

๑๔ พระครวนยธรสมทร ถาวรธมโม,ผศ.ดร. และคณะ, “การพฒนารปแบบการเรยนรอยางมความสขเชงพทธ”, รายงานวจย, (ส านกบรหารโครงการ วจยอดมศกษาและพฒนา

นางฐตรตน วสษฐพลพงศ ~ ๑๑๕ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

จากผลการเปรยบเทยบผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยน กอนและหลงการใชรปแบบการเรยนรอยางมความสขเชงพทธบรณาการของกลมทดลองและกลมควบคม พบวา มงานศกษารปแบบและพฤตกรรมของครทสะทอนออกมาเปนพฤตกรรมการเรยนรอยางมความสขของนกเรยน คอ นกเรยนเกดแรงบนดาลใจในการเรยนอนเนองมาจากนกเรยนเกดการเรยนรดวยตนเอง นกเรยนไดเลอกท ากจกรรมตามความสามารถ ความถนด และความสนใจ ไดแสดงความคดเหนและมโอกาสแสดงความสามารถใหปรากฏ มสวนรวมในการประเมนผล เกดความภาคภมใจ ชนชม และยอมรบในผลงานทงของตนเองและผอน๑๕ และจากผลการศกษาพฤตกรรมการเรยนรอยางมความสขของกลมทดลองหลงเรยน พบวา โดยภาพรวมอยในระดบมาก ( = ๔.๓๓) และจากผลการศกษาความพงพอใจของผเรยนของกลมทดลองหลง เรยน พบวา โดยภาพรวมอย ในระดบมาก ( = ๔.๔๓) ทงน เนองจากนกเรยนมสวนรวมในการจดกจกรรมการเรยนรรวมกบครผสอน โดยมขนตอนการเรยนรทง ๖ ขนตอน คอ ขนท ๑ ปลกใจใฝร ขนท ๒ เพยรรบากบน ขนท ๓ ตงมนใสใจ ขนท ๔ ใชดลยพนจแลกเปลยน

มหาวทยาลยแหงชาต ส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษาแหงชาต, ๒๕๕๔), หนา บทคดยอ.

๑๕ วราศร วงศสนทร, “การเรยนอยางมความสข: การวจยรายกรณ ครตนแบบดานการเ ร ย น ก า ร ส อ น ว ช า ภ า ษ า ไ ท ย ร ะ ด บ ช นประถมศกษา”, วทยานพนธครศาสตรมหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย : จฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๔๕), หนา บทคดยอ.

ความคดเหน ขนท ๕ เนนลงมอปฏบต และขนท ๖ วดผลประเมนงาน รวมถงการเขารวมกจกรรมในโครงงานหอมคณธรรม วถพทธ (Buddhist way) วถพอเพยง (Self-sufficient) วถเวยงสวนดอก (Wiang Suan Dok) ซงกจกรรมการเรยนรทหลากหลาย เชน กจกรรมวถพทธ โดยการจดทศนศกษาเรยนรในวด การจดกจกรรมธรรมะ กจกรรมวถเวยงสวนดอก โดยการเรยนรประวตศาสตรความเป นมาของ ชมชนและว ดจ ากพ น ท จ ร ง กจกรรมวถพอเพยง โดยการจดกจกรรมเกบขยะพฒนาโรงเรยน เปนตน ท าใหนกเรยนมความสขสนกสนานจากการเรยนรมากขน

สอดคลองกบงานศกษาของ ผองลกษณ จตตการญ กพบวา สภาพปจจยในการสอนทสงเสรมการเรยนรอยางมความสขทส าคญ ไดแก ปจจยดานลกษณะอาจารยผสอน นนคอ การทอาจารยมความรกความเมตตาผ เรยนอยางจรงใจ มอารมณ ด มอารมณขน มศลปะในการพดใหเกดประโยชน เปนทปรกษาคอยชวยเหลอเมอผเรยนตองการไดมความร ประสบการณในวชาทสอนและมอดมการณ๑๖ ซงในงานศกษาของ ฟเลนด (Phelan) พบวา คณลกษณะของครทดแลเอาใจใสตอนกเรยนและมลกษณะความเปนมตรจะท าใหนกเรยนมความรกในการเรยนและม

๑๖ ผองลกษณ จตตการญ, “สภาพ

ปจจยในการสอนทสงเสรมการเรยนรอยางมความสขส าหรบนกศกษาโปรแกรมวชานเทศศาสตร สถาบนราชภฎกลมภาคเหนอตอนลาง”, วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต , (คณะวทยาการจดการ: สถาบนราชภฎพบลสงคราม , ๒๕๔๓), หนา บทคดยอ.

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๑๑๖ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

ความสขเมอมาโรงเรยนและใชชวตอย ในโรงเรยน๑๗

กลาวโดยสรปจากผลการวจยครงน พบวา รปแบบการจดการเรยนการสอนรปแบบการเรยนรอยางมความสขเชงพทธบรณาการเปนการจดการเรยนการสอนทมประสทธภาพ เนองจากในระหวางการจดกจ กรรมการ เ ร ยนการสอน นก เ ร ยนมพฤตกรรมทางกาย วาจาทด สมรรถภาพจต ซงไดแก มความเพยรพยายามมเหตมผลและกระตอรอรนในการปฏบ ตกจกรรมและสขภาพจต ซงไดแก ราเรงแจมใส อารมณดสงบเยนเสมอ มจตใจทสมบรณทงคณภาพจต ซงไดแก มน าใจเออเฟอเผอแผ แบงปนสงของใหกบผอน จงสงผลใหคะแนนผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนสงขน (ปญญา) ทกหนวยการเรยนร มรปแบบทสามารถจดท าเปนแผนผงสรปได ดงน

๑๗ Phelan, R. J.. “The relationship

between student and teacher perceptions of the organization Climate of their school”. Dissertation Abstracts International, (59 (7), 1999) : p. 2280.

นางฐตรตน วสษฐพลพงศ ~ ๑๑๗ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

จากแผนผงจะเหนไดวา ผลสมฤทธ

ของการใชรปแบบการเรยนรอยางมความสขเชงพทธบรณาการนน เกดขนจากการสรางบรรยากาศการ เ ร ยนร อ ย า งม ความส ข

กระบวนการเรยนร หลกพทธบรณาการ ปจ

จยกา

รเรยน

ร อย

างมค

วามส

ข

ครผสอน ผเรยน

กณยาณมตร

ปจจย

การเร

ยนร

เชงพ

ทธ

สอการเรยนร ปรโตโฆสะ

การคดวเคราะห โยนโสมนสการ

การเร

ยนรอ

ยางม

ความ

สข

ขนท ๑ ปลกใจใฝร ขนท ๒ เพยรรบากบน ขนท ๓ ตงมนใสใจ ข น ท ๔ ใ ช ด ล ย พ น จ

แลกเปลยน ความคดเหน

ขนท ๕ เนนลงมอปฏบต ขนท ๖ วดผลประเมนงาน

หลกอรยสจจ ๔ หลกวฑฒธรรม ๔ หลกอทธบาท ๔

การเร

ยนรเช

งพทธ

บรณา

การ

พฤตก

รรมก

ารเรย

นรอย

างมค

วามส

ข

การพฒนาพฤตกรรม(อธสลสกขา) การพฒนาอารมณ (อธจตสกขา)

พฤตก

รรมก

ารเรย

นรเช

งพทธ

-พฤตกรรมกา รเ ร ย น ร อ ย า ง มความสขของกลมทดลอง

-ก จ ก ร ร ม ก า รเรยนร บาน วด โรงเรยน (บวร) “โครงงานหอมคณธรรม วถพทธ วถพอเพยง

วถเวยงสวนดอก”

ความสขทางกายภาพ(ภาวตกายหร อกายภาวนา)

ความสขจากทางอารมณ ( ภ า ว ต จ ตห ร อ จ ตภาวนา)

-ความพงพอใจของผเรยนของกลมทดลอง -ผ ล ส ม ฤ ท ธทางการเรยนทสงขนของกลมทดลอง

ความสขของก า ร อ ยร ว ม ก น ใ นสงคม ( ภ า ว ต ส ลห ร อ ส ลภาวนา)

ความส ขในความร (ภาวตปญญาหร อปญญาภาวนา)

การพฒนาความร (อธปญญาสกขา)

ความสขกายกสข (ความสขทางกาย) ความสขเจตสกสข (ความสขทางใจ)

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๑๑๘ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

สอดคลองกบการพฒนาหลกสตรการศกษาขนพนฐานฉบบปจจบนทมงหวงใหผเรยนเปนคนด คนเกง มสขภาพอนามยทสมบรณ ทงดานรางกายและจตใจ ท างานและอยรวมกบผอนไดอยางมความสข คร คอ ผสอนจงเปนบคคลทส าคญอยางยงทจะตองสรางบรรยากาศใหผเรยนไดเกดการเรยนรอยางมความสข คอ การเปนกณยาณมตร และการจดสภาพการเรยนการสอนใหมบรรยากาศทผอนคลาย ถอเปนสอการเรยนร (ปรโตโฆสะ) ท าใหนกเรยนรสกเปนอสระ ไดเรยนรโดยวธการตางๆ อยางหลากหลาย ครยอมรบความแตกตางระหวางบคคลและเปดโอกาสใหผเรยนไดพฒนาตนเองอยางเตมศกยภาพ ท าใหเกดการคดวเคราะห (โยนโสมนสการ) ซงการสรางบรรยากาศใหผเรยนไดเรยนรอยางมความสข

หลงจากนน ผสอนจงจดกระบวนการเรยนรอยางมความสขเชงพทธบรณาการ ซงควรมวธการทหลากหลายขนอยกบเนอหาสาระทเรยนร นอกจากนน ควรมการสงเสรมกจกรรมนอกชนเรยนทเชอมโยงกบความรในเรองทองถน ชมชน วด และโรงเรยนเขาดวยกน เพอพฒนาในดานพฤตกรรมทางกาย วาจา (อธศลสกขา) การพฒนาดานอารมณความรสก (อธจตสกขา) และการพฒนาดานความร (อธปญญาสกขา) ซงจะท าใหผเรยนสามารถเรยนร ไดอยางมความสขไดอยางแทจรง อยางไรกตาม พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต) กลาววา ส าหรบคนทวไปให

เขาใจไดงาย อาจจดแบงระดบความสขเปนแค ๓ ระดบหลก๑๘ คอ

๑. ความสขทตองหาเปนความสขจากการสนองความอยากทมาจากตณหา ความอยากได อยากม ท าเพอ ตวตนของตนเอง เปนกามสข การท างานจะเปนการท าเพอหวงผลภายใตระบบเงอนไขของโลก เปนความสขทอาศยปจจยภายนอก เปนความสขทเกดจากสภาพแวดลอม คอมกลยาณมตร เชน คร อาจารย เปนผสรางบรรยากาศแหงความรก ความเมตตา และชวยใหสนก ซงตองระวงเพราะถาควบคมไมด ความสขแบบนจะท าใหนกเรยนออนแอลง ยงถากลายเปนการเอาใจ หรอตามใจ จะย งออนแอลงไปท าใหเกดลกษณะพงพา

๒. ความสขทสรางขนเองได เปนความสขทตอบสนองตอฉนทะ ความชอบหรอความอยากร อยากท าในสงทดงาม เพอสงนนเอง โดยท าเหตเพอสงนนๆ คอ ความสขทเกดจากปจจยภายใน เปนความสขทเกดจากภายในตวผเรยนเอง ซงเปนอสระ ไมตองพงผอน กลาวคอ ผเรยนเกดนสยใฝร ใฝเรยน ใฝสรางสรรค และมความสขจากการสนองความใฝร ความสขแบบนท าใหคนเขมแขง เขาจะมความสขเมอไดเรยนร เมอยงท ากยงมความสข และยงมความเขมแขง

๓) ความสขอนมอย ทกเวลา เปนความสขอสระ ไมตองตอบสนองตอความ

๑๘ พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต),

ธรรมะบรรยาย เรอง ความสข, ณ วดญาณเวศกวน นครปฐม, เมอวนท ๒๔ กมภาพนธ ๒๕๕๓.

นางฐตรตน วสษฐพลพงศ ~ ๑๑๙ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

อยาก ไมตองขนกบฉนทะ (แตมฉนทะอยเตมเปยม)

ดงนน การพฒนาความสขจงเปนเรองทส าคญในกระบวนการสรางสข มนษยจงตองพฒนาความสามารถทจะมความสข ใหถกทาง ความสขในแตละระดบตองมสตก ากบ ไมเชนนนจะเกดโทษ เชน ตดสข เฉอยชา ขเกยจ ลมหลง ถาไมรจกพอ ความสขจากระบบเงอนไขของโลกท าใหเกดทกขได

๕. บทสรป สรปไดวา การสรางบรรยากาศการ

เรยนรอยางมความสขนน ครผน าทางการเรยนร จ าเปนตองมเปาหมายของการจดบรรยากาศการเรยนรทถกตองกลาวคอ เพอมงสรางนสยของการใฝร รกการเรยนรตลอดชวต มใชเพอมงใหนกเรยนเกดความสขสนกในการเรยนเพยงอยางเดยว ควรมงสรางคณลกษณะของการเหนแกประโยชนสวนรวม การชวยเหลอเกอกลผอน การพงตนเองใหมากกวาพงผอน และการเปนคนมความคดใฝสรางสรรค เพอด ารงชวตอยในสงคมไดอยางมความสขตอไปในอนาคต

ขอเสนอแนะ ๑ ขอเสนอแนะแนวทางการพฒนา ๑) การน ารปแบบบางสวนของงาน

วจยไปใชในการสรางแนวทางหรอนโยบายใน

การสรางรปแบบการเรยนรอยางมความสขเชงพทธบรณาการในสถานศกษาในระดบชวงชนตางๆ เพอแสวงหารปแบบและวธการจดการเรยนรทมความหลากหลายแตกตางกน อนจะน าไปสการพฒนารปแบบการจดการเรยนรทเหมาะสมมากยงขน

๒) การน าผลการศกษาวจยเปนฐานในการตอยอดการจดการศกษาอย า งมความสขเชงพทธบรณาการ เพอเสรมสรางกจกรรมการเรยนรแกเดกและเยาวชนในชมชนรวมกบวดและโรงเรยน โดยค านงถงการจดการเรยนร ให เหมาะสมกบบรบทและสงแวดลอม รวมไปถงการจดกจกรรมเสรมหลกสตรทเนนการบรการแกชมชน

๒ ขอเสนอแนะแนวทางการศกษาตอไป

๑) ควรมการศกษาแนวทางในการพฒนารปแบบการเรยนรอยางมอยางมสขเชงพทธบ รณาการไปประยก ตใ ช ในการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนในโรงเรยนในระดบชวงชนตางๆ

๒) ควรมการศกษาเชงทดลองในการน ากระบวนการเรยนรอยางมสขเช งพทธบรณาการไปใชในการจดกจกรรมการเรยนการสอนส าหรบสถาบนการศกษาในระดบชวงชนตางๆ

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๑๒๐ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

บรรณานกรม

กตตชย สธาสโนบล. “การพฒนารปแบบการจดการเรยนการสอนแบบบรณาการตามแนวพทธเพอสะทอนแนวคดปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ในบรบทแหงสงคมไทยยคปจจบน”. รายงานวจย. คณะศกษาศาสตร: มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ, ๒๕๕๕.

จฑาภรณ จตเงน. “การศกษาเปรยบเทยบแนวคดสขภาวะองครวมเชงพทธของพระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต) และแนวคดความสขมวลรวมประชาชาต (GNH) ประเทศภฏาน”. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยเชยงใหม, ๒๕๕๕.

จนทรรตน วงศอารสวสด. “ผลของการประยกตหลกการเรยนรของซคเคอรรงและแกมสนในการเรยนการสอน การพยาบาลจตเวชตอผลสมฤทธทางการเรยนและการเรยนรอยางมความสขของนกศกษาพยาบาล”. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย: จฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๔๒.

ผองลกษณ จตตการญ. “สภาพปจจยในการสอนทสงเสรมการเรยนรอยางมความสขส าหรบนกศกษาโปรแกรมวชานเทศศาสตร สถาบนราชภฎกลมภาคเหนอตอนลาง ”. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต. คณะวทยาการจดการ: สถาบนราชภฎพบลสงคราม, ๒๕๔๓.

พระครวนยธรสมทร ถาวรธมโม , ผศ.ดร. และคณะ. “การพฒนารปแบบการเรยนรอยางมความสขเชงพทธ”. รายงานวจย. ส านกบรหารโครงการวจยอดมศกษาและพฒนามหาวทยาลยแหงชาต: ส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษาแหงชาต, ๒๕๕๔.

พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต). คมอชวต. พมพครงท ๑๔. กรงเทพฯ: โรงพมพบรษท สหธรรมก จ ากด, ๒๕๕๐.

_________. ธรรมะบรรยาย เรอง ความสข. ณ วดญาณเวศกวน นครปฐม. เมอวนท ๒๔ กมภาพนธ ๒๕๕๓.

ไพโรจน กอนทอง. “การศกษาผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนชนประถมศกษาปท ๖ กลมสาระการเรยนรสงคม ศาสนาและ วฒนธรรมดวยบทเรยนคอมพวเตอรชวยสอน เรอง พทธประวต”. วทยานพนธศกษาศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร, ๒๕๕๕.

รง แกวแดง. ปฏวตการศกษาไทย. กรงเทพฯ: มตชน, ๒๕๔๒. วราศร วงศสนทร. “การเรยนอยางมความสข: การวจยรายกรณ ครตนแบบดานการเรยนการ

สอนวชาภาษาไทยระดบชนประถมศกษา”. วทยานพนธครศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย: จฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๔๕.

สนท สตโยภาส. “การใชกระบวนวชาจตตปญญาศกษา (Contemplative Studies) หมวดวชาศกษาทวไป พฒนาคณธรรม จรยธรรม และคานยมอนพงประสงคแกนกศกษาระดบ

นางฐตรตน วสษฐพลพงศ ~ ๑๒๑ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

ปรญญาตร มหาวทยาลยราชภฏเชยงใหม”. รายงานวจย. ส านกบรหารโครงการวจยในอดมศกษาและพฒนามหาวทยาลย วจยแหงชาต และส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา, ๒๕๕๕.

สชา จนทรเอม และสรางค จนทรเอม. จตวทยาการเรยนร (Psychology of Learning). กรงเทพมหานคร: โอเดยนสโตร, ม.ป.ป..

สรางค โควตระกล. จตวทยาการศกษา. พมพครงท ๒. กรงเทพฯ: โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๓๖.

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. โครงการพฒนาคณภาพการเรยนการสอน: ทฤษฎการเรยนรอยางมความสข ตนแบบการเรยนรทางดานหลกทฤษฎและแนวทางปฏบต. กรงเทพฯ: โรงพมพไอเดยสแควร, ๒๕๔๐.

Lall, G.R. and Lall. B.M.. Ways children learn. Illinois: Charles C. Thomas Publishers, 1983.

Phelan, R. J.. “The relationship between student and teacher perceptions of the organization

ปญญาสชาดก : ความขดแยงระหวางตวละคร A Study of the Preservation of Paññâsa-Jâtaka : Conflicts between characters

นายสรยา ค ากนะ๑

บทคดยอ

บทความนเปนสวนหนงของดษฎนพนธเรอง “ปญหาความขดแยงของตวละครในปญญาสชาดกกบนวนยายไทย” มวตถประสงคเพอศกษาความขดแยงระหวางตวละครทปรากฏในปญญาสชาดก โดยศกษาขอมลจากปญญาสชาดก จ านวน ๕๐ เรองและปจฉมภาค ๑๑ เรอง รวมเปน ๖๑ เรอง ผลการศกษาพบวาความขดแยงระหวางตวละครเปนความขดแยงของตวละครกบผอนในประเดนตางๆ กน ๕ ประเดนคอ ๑. ปญหาความขดแยงของตวละครระหวางเจานายกบลกนอง ๒. ปญหาความขดแยงของตวละครระหวางสามกบภรรยา ๓. ปญหาความขดแยงระหวางภรรยาหลายคนทมสามคนเดยวกนโดยขดแยงกนเพราะสาเหต ๒ ประการ คอ ขดแยงเพราะความหงหวง อจฉารษยาและขดแยงเพราะบตร ๔. ปญหาความขดแยงของตวละครระหวางเพอน ๕. ปญหาความขดแยงของตวละครระหวางพอกบลก ซงความขดแยงดงกลาวทงหมดมผลท าใหตวละครเกดอปสรรค ถกกลนแกลงและไดรบความล าบากในการด ารงชวต

ค าส าคญ: ปญญาสชาดก ความขดแยง ตวละคร

Abstract

This paper is a part of a dissertation entitled “Conflicts of characters in Paññâsa-Jâtaka and Thai novels. The paper aims at studying conflicts of characters as depicted in Paññâsa-Jâtaka which data and sources are based on 50 tales fromPaññâsa-Jâtakaincluding 11 stories from the latter part. Findings showed that conflicts between characters were from other characters in five issues; (1) boss and subordinate, (2) husband and wife, (3) many wives from the same husband with two causes, jealousy, envy and child, (4) friend, (5) father and child. The said conflicts result in impediments, being defamed and difficulties in life of the characters.

Keywords: Paññâsa Jâtaka, Conflicts, characters.

๑นกศกษาหลกสตรศลปศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาภาษาไทย คณะศลปศาสตร

มหาวทยาลยพะเยา และอาจารยประจ าหลกสตรสาขาวชาภาษาไทย คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏอตรดตถ.

นายสรยา ค ากนะ ~ ๑๒๓ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

๑. บทน า

ปญญาสชาดก คอ ชาดกนอกนบาตนบเปนวรรณกรรมส าคญทางพระพทธศาสนา มเนอหาแสดงพระจรยาวตรของพระพทธเจาเมอครงเสวยพระชาตเปนพระโพธสตวทรงบ าเพญบารมเพอประโยชนสขของหมสตวโลก๒ มลกษณะเปนนทานหรอนวนยายซงจะตองมตวละครซงตวละครในปญญาสชาดกจะมความขดแยง (Conflict) คอ ความคดเหนทไมตรงกนในดานตางๆ เชน ความขดแยงทเกดขนระหวางตวเอกของเรองกบคกรณ คตอส หรอบคคลอน เชน คนดตอสกบคนชว นายกบบาว พอกบลก ความขดแยงจากบคคลทอยคนละฝายกน นบวาเปนความขดแยงภายนอกซ งจะตองม ในนวนยาย๓ ความขดแยงระหวางตวละครในปญญาสชาดกเปนกลวธการน าเสนอเพอด าเนนเรองและความขดแยงยงมผลตอตวละครในการด าเนนชวตซงท าใหตวละครไดรบผลกระทบตางๆ ตามมาและยงสะทอนพฤตกรรมและสะทอนแนวคดของตวละครอกดวยโดยผานเหตการณหรอเรองราวทเกดขน

๒. กรอบแนวคดทใชในการวเคราะห บทความเรอง “ปญญาสชาดก :

ความขดแยงระหวางตวละคร” น ผวจยศกษา

๒ กองวรรณกรรมและประวตศาสตร

กรมศลปากร , เชยงใหมปณณาสชาดก (กรงเทพฯ: กรมศลปากร, ๒๕๔๑), หนา (ค าน า)

๓ ดนยา วงศธนะชย, วรรณกรรมปจจบน (พษณโลก: คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร สถาบนราชภฏพบลสงคราม , ๒๕๔๒), หนา ๑๓๑-๑๓๒.

ขอมลจากปญญาสชาดกหรอชาดกนอกนบาตทไมปรากฏในคมภรพระไตรปฎก เปนชาดกทภกษชาวเชยงใหมไดรวบรวมเรองราวมาจากนทานพนบานไทยมาแตงเปนชาดก ขนเมอประมาณ พ.ศ. ๒๐๐๐-๒๒๐๐ "ปญญาสชาดก" แปลวา ชาดก ๕๐ เรอง และรวมกบเรองในปจฉมภาคอก ๑๑ เรอง รวมเปน ๖๑ เรอง สวนแนวคดและทฤษฎเรองความขดแยง ผวจยปรบประยกตใชกรอบแนวคดของราลฟ ดาหเรนดอรฟ (Dahrendorf, Ralf) และกหลาบ มลลกมาส เปนเครองมอในการวเคราะหขอมล โดยจะวเคราะหในประเดนความขดแยงระหวางตวละครหรอความขดแยงของตวละครทเกดขนจากผอน

๓. ผลการวจย Dahrendorf,Ralf ไดเสนอแนวคด

ทฤษฎความขดแยงออกเปน ๒ รปแบบ คอ ๑. ความเขมขนในความขดแยง ( Intensity of Conflict) หมายถง จ านวนสมาชกเขารวม หรอปรมาณของกลมขดแยง ๒. ความรนแรงของความขดแยง (Violence of Conflict) มตงแตระดบของการตอรองอยางสนตวธจนถงระดบของการกอความจลาจลหรอกอความไมสงบ ความเขมขนในความขดแยงจะรนแรงมากขนเมอมการขยายเงอนไข ๓ ประการ คอ เงอนไขทางเทคนควธ เงอนไขทางการเมอง เงอนไขทางสงคม๔ และกหลาบ มลลกะมาส เสนอทฤษฎความ

๔ Dahrendorf,Ralf, Class and

Class Conflict in Industrial Society (Stanford: Stanford University Press, 1959).

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๑๒๔ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

ขดแยงไว ๓ ประเดน คอ ความขดแยงทเกดขนระหวางตวเอกของเรองกบคกรณ คตอส หรอบคคลอน ความขดแยงทเกดจากสงแวดลอมซงเปนสงตอตาน บบบงคบมนษยจากอ านาจภายนอก เชน ความขดแยงกบธรรมชาต สภาพสงคมและความขดแยงทเกดขนระหวางตวเอกของเรองกบตวเอง อาจเปนความขดแย งภายนอก ดานอารมณศลธรรม๕

จากการศกษาความขดแยงระหวางตวละครในปญญาสชาดก พบวา เปนความขดแยงระหวางตวละครทเกดจากผอนจากการกระทบกระทงกนระหวางตวละครกบบคคลอนๆ ทมความสมพนธใกลชดหรอบคคลทกระท ากจกรรมรวมกน เชนความขดแยงกนระหวาง นายจาง ลกจาง สามกบภรรยา เพอน พอกบลก เปนตน ซงความขดแยงดงกลาวมผลกระทบตอการด ารงชวตของตวละครท าใหเกดอปสรรคและความยงยากแกตวละคร ดงน

๑) ปญหาความขดแยงของตวละครระหวางเจานายกบลกนอง

ปญหาความขดแยงระหวางเจานายกบลกนองหรอนายกบบาวเปนความขดแยงทเกดขนโดยมสาเหตมาจากความไมพอใจหรอความโกรธทนายมตอบาวหรอความไมพอใจของบาวตอนายและความกลวของบาวทมตอนายท าใหเกดปญหาในการอยรวมกนหรอท างานรวมกนระหวางทงสองฝายโดยศกษา

๕ กหลาบ มลลกะมาส , วรรณคด

วจารณ (กรงเทพฯ: มหาวทยาลยรามค าแหง , ๒๕๒๒), หนา ๑๐๒.

ผานทฤษฎของกหลาบ มลลกะมาส ทเสนอทฤษฎความขดแยงทเกดขนระหวางตวเอกของเรองกบคกรณ คตอส หรอบคคลอน๖ ดงตวอยาง ในเรองสธนชาดก

พระมหาสตวเหนวา พราหมณนนขยนดมรบสงถามวาเจาสกรากกร าล าบากอปฐากเรา เจาจะตองประสงคสงใดหรอ ฯ ขาแตมหาราชขาพระบาทตงใจไววา เมอพระราชบดาของพระองคทวงคตไปแลว ขาพระบาทจะขอรบบรรดาศกดต าแหนงทปโรหต ในกาลเมอพระองคด ารงราชยแลวนน พระมหาสตวไดรบค าพราหมณนนไว ฝายปโรหตซงยงคงต าแหนงอยรเรองนนเขา คดผกเวรตอพระมหาสตวเจาไดกราบทลยยงพระเจาอาทจวงศวา พระสธนราชโอรสคดขบถตอพระองคจะปลงพระชนมชพหมายจะเปนพระราชา พระราชบดาไดทรงฟงกหาเชอปโรหตไม๗

พระสธนกมารพระโอรสของพระเจาอาทจวงศแหงปญจาลนครเมอครงยงไมไดเสวยราชสมบตเปนพระราชาเคยใหพรแกพราหมณอปฏฐากวาหากเมอไรทพระสธนกมารไดเสวยราชสมบตจะมอบต าแหนงปโรหตแหงเมองปญจาลนครใหแกพราหมณอปฏฐากนน ตอมาไมนานเมอปโรหตแหงเมองปญจาลนครทราบกไมพอใจ คอยหาโอกาสทจะกลนแกลงอยตลอดเวลาเมอไดโอกาสจงกราบทลพระเจาอาทจวงศวา พระ- สธนกมารคดทรยศหวงจะปลงพระชนมพระ-

๖ เรองเดยวกน, หนา ๑๐๒. ๗ กองวรรณกรรมและประวตศาสตร

ก ร ม ศ ล ป า ก ร , ปญ ญ า ส ช า ดก เ ล ม ๑ , (กรงเทพฯ: อาทรการพมพ, ๒๕๕๒), หนา ๒๗.

นายสรยา ค ากนะ ~ ๑๒๕ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

ราชบดาและเปนพระราชาแหงปญจาลนครเองเพอตองการใหพระเจาอาทจวงศโกรธและลงโทษพระสธนกมารแตพระเจาอาทจวงศกไมทรงเชอถอยค าของพราหมณ ปรากฏในเรองวนาวนชาดก ดงน

ฝายหญงคนใชผรบสนบนนน ครนพระราชกมารออกจากครรภกเขาอมพระราชกมารนนใสลงในหบ แลวรบน าไปสปา ครนถงใตตนจนทนแดง กขดหลมเอาหบใสพระ-ราชกมารฝงลงในหลมนนแลวรบไปเอาทอนไมมา เอาผาทเปอนดวยโลหตพนทอนไมนนเขาแลวจงรองบอกวา ขาแตพระแมเจา บตรของพระแมเจาเปนทอนไม เมอนางวลกาอครมเหสไดฟง ดงนน จงเงยขนดกเหนเปนทอนไม นางกทรงพระกรรแสงใหปรเทวนาการอยไปมา๘

หญงคนใชน าพระโอรสทเพงประสตจากนางวลกาอครมเหสไปฝงในปาแลวน าทอนไมมาแทนแลวทลอางวา พระนางวลกาอครมเหสประสตพระโอรสออกมาเปนทอนไม เพอตองการใหพระเจาโกมลราชโกรธและขบไลนางวลกาอครมเหสออกไปจากพระนคร ตามค าสงของนางกณหลมาเทวทใหสนบนแลวสงก าชบไว เมอหญงรบใชนนน าพระโอรสไปฝงในปาแลวน าทอนไมมาทลวา พระนางวลกาอครมเหสประสตพระโอรสเปนทอนไม ฝายพระนางวลกาอครมเหสกทรงกรรแสงและโศกเศราอยางทสด เปนความขดแยงระหวางนายกบหญงคนใชเพราะความโลภของหญงคนใชทตองการสนบนจงยอมท าสงชวรายผด

๘ กองวรรณกรรมและประวตศาสตร

ก ร ม ศ ล ป า ก ร , ปญ ญ า ส ช า ดก เ ล ม ๒ , (กรงเทพฯ: อาทรการพมพ, ๒๕๕๒), หนา ๓๐.

ศลธรรมตามค าส งคนอนเพอแลกกบเงนคาจางโดยยอมทรยศนายของตวเองเพยงเพราะคาตอบแทน

นอกจากน ยงมความขดแยงระหวางนายกบบาวซงบาวเปนผถกกระท า บงคบเอารดเอาเปรยบท าใหไดรบความล าบากอยางแสนสาหส ปรากฏในเรองวรวงสชาดก ดงน

ครานนนางคารวถกความโศกถงบตรบบคนจนเหนดเหนอย พระกายผายผอมดจใบไมแหง ไมไดความสบายในพระทยเลย สวนนางพนธสาบนดาลความโกรธ จงหตถนางเทวไปเ ทยวบอกขาย ทวทกบานจนชาวบานชาวเมองพากนกลาววา ดกรยายเถาพนธสา ทาสของยายนผายผอมถกยายบบคนนกจะท าการงานของขาทงหลายอยางไรได ขาไมซอแลว ยายเถาพนธสาโกรธตนางเทวแลวไลออกจากบาน กลาววาหญงรายเหลวไหลจะไปไหนกไปตามปรารถนาเถด๙

นางพนธสาหรอนางภษาทรบพระนางคารวมาไวทบานในฐานะคนรบใชและดวยความรษยาและความหงหวง นางพนธสาจงตบตและกลนแกลงใชใหท างานหนกใหไดรบความล าบากและเมอพระนางคารวประสตพระโอรสนางพนธสากน าพระโอรสไปทงไวใกลโรงทาน ท าใหนางคารวเกดความทกขใจเสยใจ พระนางคารวเมอตองท างานหนกจนเหนดเหนอยและยงเสยใจเรองพระโอรสท าใหพระวรกายซบผอม นางพนธสาเหนเชนนนกน านางคารวไปเทยวขายเปนทาสบานอนแตเมอไมมใครรบซอนางกขบไลพระนางคารวออกจากบานไป พระนางคารวตองเรรอนไป

๙ กองวรรณกรรมและประวตศาสตร กรมศลปากร, ปญญาสชาดก เลม ๑, หนา ๕๙๑.

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๑๒๖ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

ในทตางๆ ไดรบความล าบากกายอยางมาก แสดงใหเหนวานายจางไมมคณธรรม คอยรงแกและเอาเปรยบลกจางและเมอหมดประโยชนกขบไลไปทอนโดยไมมความเมตตาตอคนรบใช

ความขดแยงระหวางนายกบบาวทท าใหบาวหรอหญงคนใชตองถกขบไลออกจากเรอนไดรบความล าบากเพราะนายใชอ านาจของตวเองโดยไมมคณธรรม ดงตวอยางจากเรอง สหนาทชาดก นางสญภาคซงเปนหญงรบใชอาศยอยบานนายคามโภชกถกนายไลออกจากเรอนเพราะนางตงครรภโดยไมไดรวมสงวาสกบบรษคนใดคนหนงแตนางตงครรภเพราะดมน าจากรอยเทาชางเมอนางสญภาคเลาเรองดงกลาวใหนายคามโภชกฟงนายคามโภชกหาไดเชอตามกลบโกรธและขบไลนางออกจากเรอนเพราะคดวานางโกหกเพราะแอบไปรวมสงวาสกบบรษคนใดคนหนงแนนอนจนตงครรภในทสดแตกลบไมยอมรบ ดวยความโกรธจงใชอ านาจนายจางขบไลนางออกจากเรอนไป ดงตวอยาง

ขาแตนาย ดฉนไมไดท าสงวาสกจกบบรษคนใด ดฉนไมอาจจะบอกบรษใหทานรจกได นายคามโภชกนนโกรธเหลอเกนจงบรภาษนางสญภาคดวยวาจาหยาบวา ดกรหญงถอย หญงคนใดไมไดสงวาสกบบรษ หญงคนนนยอมไมมครรภเลย เจากลาวมสาวาทไมสมควรจะอยในบานเรอนของเรา เจาจงออกไปเสยใหพนจากบานเรอนของเรา๑๐

๑๐กองวรรณกรรมและประวตศาสตร

กรมศลปากร, ปญญาสชาดก เลม ๒, หนา ๑๓๙.

จากการศกษาพบวา ความขดแยงระหวางนายและบาวมทงทตวละครทเปนนายถกกระท าหรอถกมงรายแตพบวามเปนสวนนอย สวนความขดแยงทเกดขนและฝายบาวเปนผถกกระท าโดยนายจางพบเปนจ านวนมากกวา

๒) ปญหาความขดแยงของตวละครระหวางสามกบภรรยา

ปญหาความขดแยงระหวางสามกบภรรยาในปญญาสชาดกเปนความขดแยงระหวางกษตรยกบพระมเหสเพราะกษตรยมอ านาจมากกวาและใชอ านาจขมขหรอบงคบมเหสไดและเพราะมแนวคดทแตกตางกน การใชอ านาจอยางไมมคณธรรมและเพอสนองความพอใจของกษตรยหรอเพอระบายความโกรธหรอความไมพอใจ ปรากฏใน เร อ งภณฑาคารชาดก ดงน

ดกรเจาผมพกตรอนเจรญ เทพยดามาถามปญหาเรา เราหาทราบปญหานนไม เจาจงพจารณาปญหานนดเถด พระราชเทวจงกราบทลวา ขนชอวา ปญหาแลวขาพระบาทหาทราบไม ขาแตเทวราชเจา ไฉนหนอมนษยทงหลายจะวสชนาปญหาของเทพยดาได พระเจาโกรพยราช ไดสดบถอยค าของพระราชเทวแลวกตกพระทยสะดงหวาดหวน กลบทรงพระพโรธพฆาตโทษพระราชเทวถงแกจะฆาใหสนชพ จงตรสสงใหภณฑาคารกอ ามาตย จบพระราชเทวไปประหารชวตเสย๑๑

ความขดแยงระหวางพระเจาโกรพยราชแหงเมองมถลานครกบพระนางสมนาราช

๑๑กองวรรณกรรมและประวตศาสตร

กรมศลปากร, ปญญาสชาดก เลม ๑, หนา ๓๔๗.

นายสรยา ค ากนะ ~ ๑๒๗ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

เทว เนองจากทาวสกกเทวราชไดถามปญหากบพระเจาโกรพยราชและใหเวลาในการทรงแกปญหานนเปนเวลา เจดป เจดเดอนและเจดวน หากไมสามารถแกปญหาดงกลาวไดพระเจาโกรพยราชจะตองไดรบเทวทณฑ พระเจาโกรพยราชไมสามารถแกปญหาดงกลาวได ถงแมจะป าวประกาศเพ อหาคนมา ชวยแกปญหานนกไมมใครสามารถแกไดเพราะกลวความตายจงเรยกพระราชเทวมาชวยแกปญหาแตพระเทวกลบกราบทลวาธรรมดาปญหาของทาวสกกเทวราชไมมมนษยคนใดสามารถตอบแกได ค าตอบของพระนางสมนาราชเทวท าใหพระเจาโกรพยราชเกดความหวาดกลวตอความตายมากยงขนและเพราะความโกรธตอพระราชเทวจงสงใหน าพระนางสมนาราชเทวไปประหารชวตโดยใชอ านาจของความเปนกษตรยความหงหวงก เปนสาเหตส าคญอยางหนงทจะท าใหเกดความขดแยงระหวางสามกบภรรยาและยงมปญหาอนๆ ตามมาอกดวย ปรากฏในเรองจนทคาธชาดก ดงน

เมอพระเจาสทสสนจกรทรงสดบค าตดพอเชนนนกทรงพระพโรธนอยพระทยเปนอย า งย ง ไ ดตรสบรภาษพระราชเทว ว า ดกอนหญงปากกลา เหตไรจงกลาววาจาหยาบคายตอเราเชนน นะเจาหญงกาลกรรณ ครนตรสแลวด ารสสงหมอ ามาตยวา ดกอนอ ามาตยทงหลายจงน าหญงปากรายนใสแพปลอย ทง เส ย ในแม น าอจ รว ดอย า ไ ด ช า

อ ามาตยทงปวงรบพระราชบญชาแลวไดเชญพระอครมเหสลงสแพลอยไปตามกระแสนท๑๒

พระเจาสทสสนจกรตองการน าหญงอนมาเปนมเหสแตเมอพระนางพรหมจารไมยนยอมจงตรสวาจะน ามาใหเปนอนภรรยาและคนรบใชแกพระนางพรหมจารแตพระนางพรหมจารกยงไมพอพระทยและยงตรสต าหนพระเจาสทสสนจกรวาเปนถงกษตรยแตตรสกลบไปกลบมาไมหนกแนนเพราะธรรมดากษตรยยอมตรสเพยงครงเดยวและตองปฏบตตามนน พระเจาสทสสนจกรเมอไดฟงค าเชนนนกทรงไมพอใจมพระทยพโรธตดบรภาษดาทอแลวสงอ ามาตยใหน าพระนางพรหมจารใส แพปลอยในแม น าอจ รวด ซ งพระนางพรหมจารกไมสามารถขดขนพระราชอ านาจได จากตวอยางแสดงถงความขดแยงทเกดขนระหวางตวละครทงสองและมผลท าใหเกดความบาดหมางและการใชอ านาจดวยความโกรธตออกฝายหนงอยางชดเจน

นอกจากน ความดหมนกเปนชนวนเหตแหงความขดแยงระหวางสามกบภรรยาเชนเดยวกน ปรากฏในเรองสงขปตตชาดก ดงน

ฝายพระรตนวดเธอประสตในมหาตระกล ไดสดบพระมหาสตวตรสพอกมความกลวยงนกหนา ราวกบวาหฤทยจะท าลายไป ๗ ภาค กราบลงพระบาทขอขมาวา ขาแตพระราชสาม ขอประองคจงอดโทษแกหมอมฉน ๆ สาลวนสงจตไปอนหาทนไดยนไมพระนางเธอว

๑๒กองวรรณกรรมและประวตศาสตร

กรมศลปากร, ปญญาสชาดก เลม ๒, หนา ๕๖๔-๕๖๕.

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๑๒๘ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

วอนขอโทษ ๒-๓ ครง ทาวเธอกยงมอนญาตให นางกเสดจไปเฝามารดาบดากราบทลตามเรองนนใหทรงทราบ พระราชมารดาบดาตรสแกพระรตนวดวา ดกรแมรตนวด ไฉนท าความโทมนสใหเกดแกสามเลา พระรตนวดกราบทลวา วนนและหมอมฉนจกท าสตยสาบานใหพระราชสามอดโทษจนได ๑๓

ความดหมนเปนชนวนเหตแหงความขดแยงระหวางพระสงขปตตะกบพระนางรตนวด ซงพระสงขปตตะซงเปนพระสวามเกดความนอยใจเพราะคดวาพระนางรตนวดดหมนดแคลนพระองคทมพระเนตรบอดทงสองขางเหตเพราะเมอพระสงขปตตะปรารถนาจะดมน าตาลกรวดแตเมอรบสงบอกพระนางรตนวดถง 2-3 ครง พระนางรตนวดกลบไมไดยนเพราะมวสนใจเรองอนอย พระสงขปตตะเขาใจวาพระนางแกลงไมไดยนท าเปนไมสนใจสงทพระองครบสง ดวยถอพระองควาเปนเชอสายกษตรยจงเกดโทมนสและกลาวตดพอพระนางรตนวดดวยสาเหตทสตรดหมนสาม 8 ประการ ตอมาเมอพระนางรตนวดจะทลขอโทษและออนวอนใหอดโทษใหพระสงขปตตะกไมทรงยอมอดโทษใหแกพระนางททลออนวอน จากตวอยางเปนความขดแยงระหวางตวละครเพราะความถอตววาเปนกษตรยและเพราะสามคดวาถกภรรยาดหมนดแคลนไมปรนนบตสามดวยความเตมใจ

๓) ปญหาความขดแยงระหวางภรรยาหลายคนทมสามคนเดยวกน

๑๓

กองวรรณกรรมและประวตศาสตร กรมศลปากร, ปญญาสชาดก เลม ๑, หนา ๕๐๖.

ปญหาความขดแยงระหวางภรรยาหลายคนทมสามคนเดยวกนทปรากฏในปญญาสชาดกเปนความขดแยงระหวางมเหสของกษตรยซงเปนความขดแยงทเกดขนเพราะความอจฉารษยาตองการแยงชงความรกจากสามและอ านาจในการปกครองเพราะกษตรยมมเหสหลายพระองคจงมกเกดความขดแยงระหวางมเหสขนและพบความขดแยงทเกดขนตามแนวทฤษฎของ Dahrendorf,Ralf คอ ความเขมขนในความขดแยง (Intensity of Conflict) และความรนแรงของความขดแยง (Violence of Conflict) ไดแกปญหาความขดแยงเพราะความหงหวง อจฉารษยาและปญหาความขดแยงเพราะบตร ดงน

๓.๑) ปญหาความขดแยงเพราะความหงหวง อจฉารษยา

ความขดแยงเพราะความหงหวงระหวางมเหสหลายพระองคของกษตรยเกดขนเพราะตางฝายตางแยงชงความรกและตองการเอาชนะและเพราะความอจฉารษยาทมตออกฝายท าใหเกดความคดประทษรายและกลนแกลงอกฝายทกวถทางเพอประโยชนแกตนเองและเพอใหอกฝายไดรบความเกลยดชงและถกลงโทษ ปรากฏในเรองสวรรณสงขชาดก ดงน

พระนางสวรรณจมปากเทวจงสวนเขาไปเฝาพระราชา ถวายบงคมแลวทลยยงเสรมค าเสนาบดอกวา ขาแตพระมหาราช ถอยค าของปาลกเสนาบดทกราบทลนนหาเหลวไหล ไมจรงทเดยวนางจนทาเทวนนจะตงใจบ าเรอพระองคตามธรรมดาหามได มกท ากรรมลามกดวยบรษคนเลว นางจนทาเทวมครรภ นน จะไดเกดดวยอ านาจสมภวของพระองคเดยวหามได ยอมสาธารณทวไปกบ

นายสรยา ค ากนะ ~ ๑๒๙ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

บรษชาวเมองดวยกน พระเจากรงพรหมทต ทรงส ดบถอยค าปาลกเสนาบดและนางสวรรณจมปากเทวทลบรรยายนน หาทรงวจารณโทษของนางจนทาเทวใหไดความเทจจรงกอนไม ทรงกรวกราดเปนก าลง จงรบสงใหขบไลนางจนทาเทวไปใหเสยจากนเวศนเรอนหลวง๑๔

พระเจาพรหมทตแหงกรงพรหมนครมพระมเหสสองพระองคคอพระนางจนทาเทวมเหสฝายขวาและพระนางสวรรณจมปากเทวมเหสฝายซาย ตอมาพระนางสวรรณจมปากเทวรวมมอกบปาลกเสนาบดทลยยงใหพระเจาพรหมทตทรงกรวและพโรธตอพระนางจนทาเทวดวยการใสรายวาพระนางจนทาเทวไมซอสตยตอพระเจาพรหมทตดวยการประพฤตผดประเวณ เสพกามคณกบบรษทวไปซงเปนการดหมนและไมเกรงกลวตอพระราชอาญาของพระเจ าพรหมทตเลย เม อพระเจ าพรหมทตไดยนค าทลยยงกทรงกรวและโดยไมทนไดพจารณาโทษของพระนางจนทาเทววามจรงหรอไมจรงกทรงขบไลพระนางจนทาเทวออกไปเสยจากพระนครท าใหพระนางจนทาเทวไดรบความล าบากในการด ารงชวตอยางยงปรากฏในเรองวรนชชาดก ดงน

สนมนารเหลาอนมนางเขมาเทวเปนตนปรกษากนวา นางสภททาเทวผน มาแยงพระราชสามของพวกเรา เขาท าพระราชสามใหอยในอ านาจของเขาได ไฉนหนอพระราชามายนดรกใครนางสภททาเปนนกหนา นา

๑๔

กองวรรณกรรมและประวตศาสตร กรมศลปากร, ปญญาสชาดก เลม ๒, หนา ๑๖๕-๑๖๖.

สงสยนก นางสภททาหาสรบมได ทงเปนคนผเดยวเทยวกลางปาอนาถาหามญาตไม ท าไมพระราชารกใครมาก พวกเราทงหลายชวยคดอบายท าลายใหแตกราวกนเสยใหได พระนางเขมาเทวจงหาพราหมณโหราจารยมาแลวประทานทรพยใหพนหนง จงบอกวาขาแตลง ถาหากวาทานอาจยงความปรารถนาของฉนใหส าเรจไดไซร ฉนจกบชาทานใหยงกวานอก๑๕

ความขดแยงระหวางมเหสของพระเจาเจตราชแหงเมองวเทหะเพราะความหงหวงและอจฉารษยาระหวางพระนางเขมาเทวมเหสองคเกากบพระนางสภททาเทวมเหสองคใหมเพราะพระเจาเจตราชทรงรกใครและเอนดพระนางมากกกวามเหสและนางสนมคนอนๆท าใหพระนางเขมาเทวและสนมทงหลายไมพอใจและเกดความหงหวงเพราะพวกตนไมไดรบความรกจากพระเจาเจตราชเลยนบตงแตนางสภททาเทวเขามาอยในพระนครตางปรกษาหารอกนเพอจะหาทางท าใหพระเจาเจตราชทรงเบอหนายและไมพอพระทยพระนางสภททาเทวและกลบมาใหความรกตอพวกตนดงเดมพระนางเขมาเทวจงปรกษากบโหราจารยและไดอบายทจะขบไลพระนางสภททาเทวใหพนจากพระนครและตอมาเมอพระนางสภททาเทวคลอดบตรกน าทอนไมมาถวายพระเจาเจตราชแทนพระโอรสและทลวาพระนางสภททาเทวประสตพระโอรสออกมาเปนทอนไมพระเจาเจตราชทรงกรวและรบสง

๑๕

กองวรรณกรรมและประวตศาสตร กรมศลปากร, ปญญาสชาดก เลม ๒, หนา ๔๔๕.

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๑๓๐ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

ใหขบไลพระนางสภททาเทวออกนอกพระนครโดยการใสแพลอยไปในมหานท

๓.๒)ปญหาความขดแยงเพราะบตร ปญหาความขดแยงระหวางมเหส

เพราะพระโอรสเกดขนเนองจากมเหสทกพระองคของกษตรยปรารถนาจะมพระโอรสเพ อ เป น ทรกของพระสวามและ เพ อ ใหพระโอรสไดสทธครอบครองราชสมบตสบตอจากพระราชบดา รวม ถง เพ อ ไ ดรบพระเกยรตยศอนๆ ดงนนปญหาความขดแยงจงมกเกด ขนเม อมม เหสองค ใดองคห นงใหประสตพระโอรสเพราะความอจฉาจากมเหสองคอนๆ มกถกการกลนแกลงหรอใสรายเพอใหไดรบโทษและเพอถกบบคนดวยวธอนจากกษตรย โดยทไมมความผดและท าใหตองประสบกบความล าบากในการด ารงชวต ปรากฏในเรองวนาวนชาดก ดงน

แตฝายนางอครมเหสชอวา กณหล-มาเทวนนมสนดานประกอบไปดวยความรษยา อนความวหงสาครอบง าอยเปนนตย นางจงคดโดยอบายวาบตรของเราเปนผมบญญาธการนอยและอายกสน เมอไดเสวยราชสมบตเพยงสามปเทานนกจกตาย ฝายบตรของนางวลกาอครมเหสนนเปนผมปญญาและบญญาธการมาก จกไดเสวยราชสมบตในพระนครทงสอง อยากระนนเลย เราจกคดอบายฆาบตรของนางวลกาอครมเหสนนเสยเถด ครนคดดงนแลว จงเรยกหญงคนใชอนสนทของนางวลกาเทวนนมา แลวจงสงก าชบวาดกรนางผเจรญ เจาจงปฏบตถอยค าของเราไว เราจะใหสงของเปนสนบนตอบแทนแกเจา ในกาลเมอนางวลกาอครมเหสคลอดบตรออกมาแลว เจาจงเอาบตรของนางนนใสลงในหบแลวน าเอาหบนนไปขดหลมฝงไวเสยในปา

แลวเจาจงเอาทอนไมมาพนดวยผาทเปอนไปดวยโลหตแลวจงกลาววา นบตรของพระอครมเหสชอวาวลกา แลวรบไปทลพระราชาใหทรงทราบ นางก าชบดงนแลว จงใหทรพยแสนหนงแหหญงคนใชนน ๑๖

พระนางวลกาอครมเหสขดแยงกบพระนางกณหลมาเทวเนองจากมเหสทงสองเมอตงครรภพระโอรสพราหมณผท านายนมตไดท านายดวงชะตาของพระโอรสทงสองวาพระโอรสของพระนางวลกาอครมเหสเปนผมปญญาและบญญาธการมากมความรอบรในสรรพวชาการทงหลายและจะไดครองราชสมบต ฝายพระโอรสของพระนางกณหลมาเทว นนมบญญาธการนอยและไมรอบร ในสรรพวชาจกไดครองราชสมบตเพยงสามปเทา นนกจกสนพระชนมชพ เมอไ ดฟงค าท านายดงกลาวพระนางกณหลมาเทวเกดความรษยาตอบตรของพระนางวลกาอครมเหสจงคดอบายทจะฆาพระโอรสนนเสยเพอใหพระโอรสของตนไดครองราชสมบตแทนจงใหสนบนแกหญงรบใชคนสนทของ พระนางวลกาอครมเหสดวยทรพยแสนหนงพรอมสงก าชบวาเมอพระนางวลกาอครมเหสประสตพระโอรสแลวใหน าพระโอรสใสในหบไปฝงเสยในปาแลวใหน าเอาทอนไมมาพนดวยผาทเปอนดวยโลหตแลวทลวา นพระโอรสของ พระนางวลกาอครมเหสแลวใหรบไปกราบทลพระราชาใหทรงทราบ เมอพระนางวลกาอครมเหสทรงครรภครบสบเดอนและใหประสตพระโอรสหญงรบใชคนสนทกไดกระท าตาม

๑๖

กองวรรณกรรมและประวตศาสตร กรมศลปากร, ปญญาสชาดก เลม ๒, หนา ๒๙.

นายสรยา ค ากนะ ~ ๑๓๑ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

ค าสงของนางกณหลมาเทวทกประการ เมอพระเจาโกมลราชทราบเรองกรบสงใหประหารชวตนางวลกาอครมเหสเพราะคดวาเปนหญงกาลกณแตนางกณหลมาเทวทลขอไวและใหเปนหญงรบใชในโรงครวตงแตนนเปนตนมา จากตวอยางแสดงใหเหนถงความขดแยงทเกดจากความรษยาเพราะเหตแหงบตรน ามาซงการกระท ากรรมชวโดยขาดความยงคดและไมมคณธรรมในใจหวงเพยงประโยชนทตนจะไดรบเทานน ปรากฏในเรองวรนชชาดก ดงน

พระนางเขมาเทวไดโอกาสอนดแลว จงเสดจไปยงส านกนางสภททาเทว เลาโลมท ามใหกนแหนงแคลงใจ นางสภททาเทวเสวยมหนตเวทนา ประสตพระโอรสมาคหนง นางกถงวสญญภาพ ในขณะนน พระนางเขมาเทวจงเอาโอรสองคหนงใสลงในหบแลวใชใหทาสผหนงน าเอาไปทงเสย ณ ปามหาวน แลวเอาโอรสองคหนงใสลงในหมอใบหนงแลวบงคบใหทาสผหนงน าเอาไปลอยน าเสยทมหานท ฝายทาสทงสองรบเสาวนยแลวกพากนแยกไปจดการตามเสาวนยพระนางเขมาเทว นางเขมาเทวจงใหเอาโลหตทารปทอนไมตงไว ณ สวรรณภาชนะแลวรบสงวานางสภททาเทวคลอดลกเปนทอนไม เมอนางสภททาไดสตฟนขนมา นางเขมาเทวจงบอกวา แนะแมสภททาทานจงดลกของทาน นางสภททาเหนลกเปนทอนไมกตกใจ ถามวานเปนอยางไรแลวทรงกรรแสงไห๑๗

พระนางเขมาเทวอจฉารษยาพระนางสภททาเทว ดงนน เมอพระนางสภททา

๑๗

กองวรรณกรรมและประวตศาสตร กรมศลปากร, ปญญาสชาดก เลม ๒, หนา ๔๔๖.

เทวใกลจะประสตพระโอรสกเขามาท าทสนทสนมแสดงความหวงใยใหคลายความระแวงแตเมอพระนางสภททาเทวประสตพระโอรสทงสองพระองคและไดรบความทกขทรมานจนถงวสญญภาพสลบไป นางเขมาเทวจงสงนางทาสใหน าพระโอรสองคหนงใสหบแลวน าไปทงในปาสวนพระโอรสอกองคหนงบงคบนางทาสใหใสในหมอแลวน าไปลอยในมหานท สวนตนเอาโลหตทาทอนไมเตรยมไวและเมอพระนางสภททาเทวฟนคนสตขนมาจงบอกวา นางสภททาเทวประสตโอรสเปนทอนไม พระนางสภททาเทวเมอไดฟงดงนนกทรงโศกเศรากรรแสงดวยความเสยใจอยางไมมอะไรมาเปรยบเทยบได แสดงใหเหนถงปญหาความขดแยงทเกดขนระหวางภรรยาเพราะเหตแหงบตรและน ามาซงความอจฉารษยาและการกระท าทผดศลธรรมโดยไมค านงถงโทษแหงการกระท าทจะตามมา เพราะความความอจ ฉาร ษยาท า ใหพ ระนาง เขมา เทว ฆ าพระโอรสองคหนงและน าพระโอรสอกองคหนงของนางสภททาเทวใสแพลอยไปในมหานทเพราะไมตองการใหนางสภททาเทวมความสขและไดรบความรกจากพระเจาเจตราชมากกวาตนนนเอง ปรากฏในเรองสวรรณสงขชาดก ดงน

สวนสวรรณจมปากเทว เหนพระ-ราชาทรงปรดาภรมยดวยราชโอรส นางกมจตรษยาตงหนาพยายามแสวงหาโทษแกพระโพธสตวและนางจนทาเทว ประสงคจะใหถงความพนาศ วนหนงนาสวรรณจมปากเทวทราบวาพระโพธสตวเกดภายในหอยสงข นางนกขนไดวาไดอบายเรองนมแกเราหละ แลวนางกเขาไปเฝาพระราชากราบทลวา ขาแตเทวดา นางจนทาเทวเปนหญงกาลกณณ

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๑๓๒ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

ออกลกเปนหอยสงข ฝายปาลกเสนาบดกทลซ าใสโทษตางๆแกพระนางจนทาเทวตอหนาพระทนงอก พระเจากรงพรหมทตหามปรชาไม หลงเชอถอยค าเสนาบดและนางสวรรณจมปากเทว ทรงพระพโรธอยางใหญจงบงคบรบสงอ ามาตยวา พวกอ ามาตยจงชวยกนผกแพใหใหญ เอานางจนทากบกมารใสไวในแพไปลอยเสยในแมน าคงคา ฝายพระนางจนทาเทวและชนชาวบรทราบเหตนนแลวกพากนร ารองไหยกใหญ ๑๘

ความขดแยงระหวางมเหสของพระเจากรงพรหมทตคอพระนางสวรรณจมปากเทวรษยาตอพระนางจนทาเทวทมพระโอรสประกอบดวยบญญาธการมากและเปนทรกใครของพระราชบดาจงคดหาโทษและอบายเพอท าใหพระนางจนทาเทวและพระโอรสไดรบความเกลยดชงและถงความพนาศ จงไดรวมมอกบปาลกเสนาบดเพอกลาวโทษพระนางจนทาเทวทประสตพระโอรสออกมาเปนหอยสงขวาเปนกาลกณจะน าความฉบหายและความไมดมาสพระราชาและพระนครเปนเหตท าใหพระเจาพรหมทตพโรธรบสงใหอ ามาตยจบพระนางจนทาเทวและพระโอรสใสแพลอยไปในแมน า ท าใหชวตของพระนาง จนทาเทวและพระโอราไดรบความทก ขทรมานอยางแสนสาหสอยางนาสงสาร แสดงใหเหนถงความขดแยงทเกดขนเพราะความอจฉารษยามอ านาจท าลายความดใหหมดไปจากจตใจของตวละครไดเพราะถกครอบง าดวยอ านาจความชวเพยงเพราะตองการให

๑๘

กองวรรณกรรมและประวตศาสตร กรมศลปากร, ปญญาสชาดก เลม ๒, หนา ๑๖๘.

ตนเองไดรบผลประโยชนกสามารถท าสงชวรายไดอยางไมเกรงกลวตอบาปกรรมทจะตามมาใหผลทหลง

๔) ปญหาความขดแยงของตวละครระหวางเพอน

ปญหาความขดแยงของตวละครทเกดขนระหวางเพอนคอความขดแยงของเพ อน ทคบหากนมาหรอ เพ อน ทก ระท ากจกรรมรวมกน เปนเพอนทรกกนมากอนหรอมความเชอใจแตถาหากเกดความขดแยงกนขนความ ไว ใ จความเ ชอ ใจก จ ะหมดไปกลายเปนศตรทอยฝายตรงขามกนและพรอมทจะกระท าอนตรายตออกฝายไดตลอดเวลา จากการศกษาปญญาสชาดกพบความขดแยงระหวางเพอนทเคยไวใจกนมาแลวกลบขดแยงกนเพราะเหตผลตางๆ กน ดงตวอยาง ในเรอง พาราณสราชชาดก

“หงสฝายหนงกท าหงสอกฝายหนงใหเชอกนไมได เมอความแปลกใจเกดแลวแกหงสสองฝาย อ ามาตยผนนงดไมไปหาหงสอยสองสามวน แลวไปคลกเคลาปรนปรอหงสอกฝายหนง ท ากรยาอาการเหมอนทท าแลวแกหงสครงกอนนน หงสฝายหนงจงสอบถามบาง หงสฝายหนงกบอกความเหมอนกนดจกลาวมาแลวนน หงสทองสองฝายท ากนและกนใหเชอไมได เกดทะเลาะกนยกใหญตางกลาวกน” วา นมนานมาแลวแมโทษผดทไมพอใจหรอพลงพลาดอยางหนงอยางใดกด เรากไมไดท าอะไรตอกนและกนเลยคราวน ทานมาถอเอาถอยค าของคนทมาพบประเดยวหนง จงมาทงความดซงตงอยนมนานเสยไดตอไปนทานอยาไดพดกบเราเลยหงสสองฝายท าความทะเลาะใหทวมากขน แลวปรภาษดาวาและ

นายสรยา ค ากนะ ~ ๑๓๓ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

ยกปกขนกระพอจกกน ดวยอ านาจความโกรธแรงกลาสรรกายากแตกออกไปเปนสองภาค๑๙

หงสทองสองตวทเปนเพอนรกกนมานาน ไ ม เ คยทะ เ ล าะ ก น ไม เ คยม ค วา มบาดหมางใจกนมากอนแตเมอถกยยงจากผอนท าให ตางฝายตางไมเ ชอใจกนและกนจนกลายเปนความขดแย งกน ขนและดาว าทะเลาะววาทกนและท าใหเกดความแตกแยกกนไดในทสด จากตวอยางแสดงใหเหนโทษของความขดแยงกนคอการทะเลาะววาททมกจะน าความแตกแยกมาใหกบผททะเลาะกน ความไมไวใจกนระหวางเพอนเพราะผอนคอยพดยยงกจะน าความเสยหายหรอความบาดหมางมาท าลายมตรภาพระหวางกนและกนจนกลายเปนศตรกนไปไดในทสด ปรากฏในเรองสงขปตตชาดก ดงน

ตามปรกตพระโพธสตวเจาเปนผไมระแวงและมพระทยดทรงเหนวาพราหมณนนจะตอบแทนคณกมไดสงสย จงบรรทมลงบนตกพราหมณ “พราหมณเหนพระโพธสตวหลบแลวจงร าพงวา จะคดอบายอะไรดหนอจงจะไดแหวนในนวมออกวง 1 จงคดไดวาถาเราควกลกตาเสยทงสองขางกจะหนไปไดตาม สบายใจ คดแลวกเอามอทงสองรดรวบพระโพธสตวควกลกพระเนตรออกเสย พระมหาสตวเจาไดเสวยเวทนาเปนอนมาก” กตวดพราหมณเขาไวดวยพาหาทงสองขาง พระองคทรงพระก าลงมากดงชางสารบบพราหมณเขาไวแนนเหมอนดงหบออยพราหมณไดรบความ

๑๙

กองวรรณกรรมและประวตศาสตร กรมศลปากร, ปญญาสชาดก เลม ๑, หนา ๔๐๑.

เจบปวดเหลอประมาณกตกใจกลวความตาย๒๐

ความขดแยงระหวางเพอนจนน ามาสความหายนะแกพระสงขปตตะเกดขนเพราะความไวใจและเชอใจพราหมณทมจตใจไมซอ คดคดและหวงจะไดประโยชนอยางเดยวในขณะทพราหมณเมอไดรบความไวใจจากพระสงขปตตะกลบมใจทรยศคดไมซอ และท ารายดวยการควกลกตาของพระสงขปตตะทงสองขางท าใหไดรบความทกขเวทนาอยางแสนสาหส จากตวอยางแสดงให เหนถงความขดแยงของเพอนทเมอเกดขนแลวกสามารถท าลายมตรภาพทเคยมใหสนสดลงไดและน าความ เสอมเสยหรอความเสยหาย ทงตอทรพยสนและรางกายมาส ทงสองฝายดวยเชนกน

๕) ปญหาความขดแยงของตวละครระหวางพอกบลก

ปญหาความขดแยงของตวละครทเกดขนระหวางพอกบลกเปนความขดแยงทเกดขนเพราะความไมพอใจของพอทมตอลกซงเกดขนจากความโกรธและเพราะความเมาจากการดมสราของฝายพอและนอกจากนความขดแยงดงกลาวยงเกดขนเพราะพอเมอไดรความผดของลกแตไม ทนไดพจารณาความผดนนของบตรใหละเอยดกเ ชอและลงโทษทนท ซงความขดแยงดงกลาวฝายบดาจะเปนผกระท าโทษแกฝายผเปนบตรและบตรจะตองไดรบความล าบากและตองตอสในการด ารงชวตดวยความยากล าบาก จากการศกษา

๒๐

กองวรรณกรรมและประวตศาสตร กรมศลปากร, ปญญาสชาดก เลม ๑, หนา ๔๙๙.

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๑๓๔ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

ปญญาสชาดกพบความขดแยงของตวละครระหวางพอกบลกซ งปรากฏวา เกดความขดแยงขนระหวางพอกบลกทเปนพระราชากบพระโอรสและพระธดา ดงตวอยางในเรอง สทธสารชาดก

พระสทธสารกบบญสารไดเปนสหายกน สองกมารนนมปญญามากและกลาหาญหากลวผอนไม สองกมารเลนอยกบหมกมารอน รงแกดาวา ทบตเขาตางๆ พวกกมารทงหลายรองไหไปบอกแกมารดาบดา มารดาบดาแหงกมารเหลานน พากนไปเฝาพระราชากราบทลใหทรงทราบ “พระราชาทรงทราบแลวกกรวใหญรบสงขบไลสองกมารเสย พระนางวมลาเทวทรงกรรแสงไปเฝาพระราชา วงวอนขออธกรณโทษ พระราชากมไดโปรดประภาษประการใด พระสทธสารกมารกบบญสาร ท าอภวนทนาบดามารดาแลวจงออกจากนครพวกบรวารของพระมหาสตวกตามออกไปสง” ๒๑

จากเรอง สวรรณวงศชาดก เกดความขดแย งระหวางพระราชบดา คอพระเจ าพรหมทตแหงกรงพาราณสกบพระโอรส คอพระสทธสารกมาร เนองจากพระเจาพรหมทตไดทรงทราบวาพระสทธสารกมารรงแกกมารคนอนๆ กทรงกรวจงขบไลสทธสารกมารออกไปเสยจากพระนคร ถงแมพระราชมารดาจะทลขอพระราชทานอภยโทษใหกไมทรงอดโทษ พระสทธสารกมารจงตองเสดจออกไปจา กพ ระ นคร ไปผ จ ญกบคว า ม เห น อ ยยากล าบากกบบญสารกมารทเปนสหายตาม

๒๑กองวรรณกรรมและประวตศาสตร

กรมศลปากร, ปญญาสชาดก เลม ๑, หนา ๔๒๙.

ล าพง จากปญหาความขดแยงดงกลาวแสดงให เหนถงอ านาจของพระราชบดา ทเปนกษตรยทสามารถสงลงโทษผอนไดโดยทนทและความขดแยงระหวางพระราชบดากบพระสทธสารก ม า รย งส ง ผลกระ ทบ ตอกา รด ารงชวตของพระสทธสารกมารอยางย งเพราะตองออกจากพระนครไปล าบากเพราะถกขบไลจากพระราชบดา ดงน

วนนน พระราชาเสวยสราเมานกแลว เมอไมเหนพระราชธดาขนมาเฝากกรวใหญฉวยพระแสงดาบไดเสดจไปถงปราสาทราชธดา เปดทวารเขาไปทอดพระเนตรพวกสาวใชยงหลบอย ตรสปรภาษพวกทาสตกใจตนขนกลวพระอาชญากพากนหนไป “พระราชธดาตนบรรทมแลวเหนพระราชบดาทรงโกรธา กหมอบลงถวายบงคมบาทพระราชบดา พระราชบดาจงประหารราชธดาดวยฝาบาท แลวบรภาษรบสงขบไลวา เจาเปนหญงชวรายกาลกรรณ เจาไมใชลกของเรา เจาเปนลกพวกโจรไพรเจาจงไปสส านกพวกโจรเถด”ฝายนางปรณราชธดาถกพระราชบดาประหารและปรภาษขบไล เธอกคดโทมนสนอยพระทยวา พระราชบดาหาเสนหาเราไม ไดโบยตปรภาษเราถงเพยงน เราจะทนอยตอไปท าไมใหอายเขา เ ราจก ไปย งร าวป าตายเส ยประเสรฐกวา ด ารแลวจงเกบเครองแตงองคและแกวแหวนหอเขาดบด จงทาสรรอนทรยใหขมบ ขมอมปลอมกายาออกไปสปา ๒๒

๒๒

กองวรรณกรรมและประวตศาสตร กรมศลปากร, ปญญาสชาดก เลม ๒, หนา ๔๐๖-๔๐๗.

นายสรยา ค ากนะ ~ ๑๓๕ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

ความขดแยงระหวางพระราชบดา

คอ พระเจายสกราชแหงเมองอรฏฐมหานครบรกบพระราชธดา คอนางปรณ ราชธ ดา เนองจากพระเจายสกราชทรงโปรดการเสวยสราเปนนจและวนหนงทรงเสวยสราจนเมาเมอไมเหนพระราชธดาเสดจไปเขาเฝากทรงพ โ รธหยบพระแสงดาบแล ว เส ดจ ไปย งปราสาทของพระนางปรณ ทอดพระเนตรเหนหญงรบใชยงหลบกนอยกดาบรภาษจนหญงรบใชเหลานนวงหลบหนกนชลมน สวนพระนางปรณราชธดาเหนพระราชบดาโกรธกรบเขาไปกราบแทบพระบาทขออภยโทษแตพระเจายสกราชกลบประหารพระราชธดาดวยเทาและขบไลออกจากพระนครดวยความโกรธ ท าใหพระนางปรณราชธดาเสยพระทยและรสกละอายตอคนอนเปนอยางมากจงตดสนใจหนออกจากพระนครไปในทสด

จากการศกษาปญหาความขดแยงของตวละครในบทความนโดยเทยบแนวคดทฤษฎความขดแยงทน ามาวเคราะหพบความเขม ขนในความขดแย ง ( Intensity of Conflict) หมายถงจ านวนสมาชกเขารวม หรอปรมาณของกลมขดแยง ไดแกปญหาความขดแยงระหวางเจานายกบลกนอง ความรนแรงของความขดแยง (Violence of Conflict) ไดแก ปญหาความขดแยงระหวางภรรยาหลายคนทมสามคนเดยวกนเพราะความหงหวง อจฉารษยาท าใหอกฝายหนงและปญหาความขดแยงเพราะบตร สวนความขดแยงทเกดขนระหวางตวเอกของเรองกบคกรณ คตอส หรอบคคลอน เชน คนดตอสกบคนชวหรอเกดขนจากความมมานะของตวละครเปนความขดแยงจากบคคลทอยคนละฝายกนไดแกปญหาความขดแยงระหวางสาม

กบภรรยา ปญหาความขดแยงของตวละครทเกดขนระหวางเพอนและความขดแยงของตวละครทเกดขนระหวางพอกบลก

๔. บทสรป ความขดแยงระหวางตวละครใน

ปญญาสชาดกเปนกลวธในการน าเสนอเพอด าเนนเรอง ความขดแยงของตวละครมผลตอการด า เ นนชวต ซ งท า ให ตวละครไ ดรบผ ล ก ระ ท บ ต า งๆ ตล อด ท ง ส ะ ท อน ถ งพฤตกรรมและแนวคดของตวละครดวย ปญหาความขดแย งระหว า ง ตวละครในบทความน ผเขยนไดน ามาแสดง ๕ ประเดน คอ ๑) ปญหาความขดแยงของตวละครระหวางเจานายกบลกนอง ซงตางฝายตางเปนผกระท าและถกกระท าเหมอนกนโดยมสาเหตมาจากความไมพอใจของบาวทมตอนายและเพราะความโลภบาวจงทรยศตอนายจางเพอผลประโยชนของตนเองสวนนายจางเพราะไรคณธรรมและเพราะความโกรธจงกลนแกลงและประทษรายตอลกจางท าใหลกจางไดรบทกขเวทนา ๒) ปญหาความขดแยงของตวละครระหวางสามกบภรรยาซงปรากฏวา คขดแยงเปนกษตรยกบมเหสทมความขดแยงกนและฝายมเหสเปนผ ถกลงโทษใหไดรบความล าบากในการด ารงชวตซงสาเหตของความขดแยงมาจากความโกรธของสามเพราะไมพอใจภรรยาและเพราะคดวาภรรยาดหมนตนเองไมเตมใจปรนนบตตามหนาทภรรยาและเพราะฝายภรรยาเกดความหงหวงเมอสามมผหญงคนอนจงท าใหเกดความขดแยงกนขน ๓) ปญหาความขดแยงระหวางภรรยาหลายคนทมสามคนเดยวกนเกดขนเพราะสาเหต ๒ ประการ คอ ขดแยงเพราะความหง

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๑๓๖ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

หวง อจฉารษยาและขดแยงเพราะบตร เพราะตวละครขาดคณธรรมและไมเกรงกลวตอบาปกรรมจ งท า ให เกดความรษยาและพยายามท าทกอยางเพอตองการเอาชนะอกฝายหนงโดยการกลนแกลงใหรายจนท าใหอกฝายไดรบโทษทณฑและตองทกขทรมานอยางสาหส ๔) ปญหาความขดแยงของตวละครระหวางเพอน เกดขนเพราะขาดความสามคคแตกแยกกนของตวละครและเพราะหวงผลประโยชนจากอกฝายมากกวามตรภาพตว

ละครจงประทษรายตอเพอนท าใหเกดความขดแยงขน ๕) ปญหาความขดแยงของตวละครระหวางพอกบลกเกดขนเพราะความโกรธของบดาทมตอบตรจงสงลงโทษบตรโดยทยงไมไดพจารณาความผดใหละเอยดและเพราะพระราชบดาเสวยสราเปนนจท าใหเมาจนขาดสตจงประทษรายและลงโทษพระธดาทงทไมมความผดเปนสาเหตแหงความขดแยงระหวางตวละครทงสองฝาย

บรรณานกรม

กหลาบ มลลกะมาส. วรรณคดวจารณ. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยรามค าแหง, ๒๕๒๒. กองวรรณกรรมและประวตศาสตร กรมศลปากร. เชยงใหมปณณาสชาดก. กรงเทพฯ: กรม

ศลปากร, ๒๕๔๑. ดนยา วงศธนะชย. วรรณกรรมปจจบน. คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร สถาบนราชภฏ

พบลสงคราม, ๒๕๔๒. ส านกวรรณกรรมและประวตศาสตร กรมศลปากร. ปญญาสชาดก เลม ๑. พมพครงท ๓.

กรงเทพฯ: อาทรการพมพ, ๒๕๕๒. _________. ปญญาสชาดก เลม ๒. พมพครงท ๓. กรงเทพฯ: อาทรการพมพ, ๒๕๕๒. Dahrendorf,Ralf. Class and Class Conflict in Industrial Society. Stanford : Stanford University Press, 1959. _________. Society and Democracy in Germany. New York & London :

Durkheim, E. 1895. The Rule of Sociological Method, 1967.

การด ารงอตลกษณชมชนศล ๕ ดวยการจดท าธรรมนญชวตแบบมสวนรวม: กรณศกษาชมชนหวยตม อ าเภอล จงหวดล าพน

A Study of the Preservation of Pañca-Sīla Identity Based on the integrated Constitution of Life at Huaytom, Li District, Lamphun Province

นางสาวอาภากร ปญโญ๑

บทคดยอ

บทความน เปนบทความจากงานวจยเรอง “การด ารงอตลกษณชมชนศล ๕ ดวยการจดท าธรรมนญชวตแบบมสวนรวม : กรณศกษาชมชนหวยตม อ าเภอล จงหวดล าพน” ผลการวจยพบวา อตลกษณชมชนหวยตม เปนชมชนชาวเขาเผาปากาญอขนาดใหญยดมนในจารตประเพณ และนบถอพระพทธศาสนา โดยมพระครพฒนกจจานรกษ (ครบาวงศ) เปนศนยรวมจตใจ ชาวบานเขาวดท าบญตกบาตร ถอศล กนเจ สวดมนต ภาวนา ทกวน จนท า ใหเกดความรก สามคคกน ในสวนพฤตกรรมการรกษาศล ๕ พบวา ชาวบานไมมการเลยงสตวและฆาสตวเพอบรโภคหรอจ าหนาย ไมดมสราของมนเมา โดยมธรรมนญชวตเพอการด ารงชพในชมชน มจ านวน ๖ ขอ ไดแก ๑) หามเลยง หามฆาสตว หามน าเนอสตวมาจ าหนาย จายแจกในหมบาน วดและสถานทตางๆ ๒) หามจ าหนาย จายแจก เครองดมทมแอลกอฮอลและของมนเมา ทกชนด ๓) หามจดเลยงเครองดมทมแอลกอฮอลและของมนเมาทกชนด ในงานเทศกาลและงานบญตางๆ ๔) ตองรกษาความสงบ ไมรบกวนเพอนบาน ไมลกขโมย ไมทะเลาะววาท ๕) ตองรกและซอสตย ตอคนในครอบครว ๖) ผทอาศยอยในชมชนหวยตม ควรเขาวด รกษาศลภาวนา บ าเพญสาธารณประโยชนสม าเสมอและไมเปนปฏปกษตอการเผยแผพระพทธศาสนา

ผลการใชธรรมนญชวตพบวา ชมชนหวยตมมความศรทธาในค าสงสอนของครบาวงศ โดยเฉพาะเรองการรกษาศล ๕ มความเชอ ซาบซงและมนใจวามคณคา ในการไมเบยดเบยนผอน ดวยทางกาย ทางวาจา และไมท าลายสตสมปชญญะทเปนตวคมศลของตน เพอรกษาขอหามในศล ซงชมชนสามารถรกษาศล ๕ ไดสงขน นอกจากนน พบวา ชมชนหวยตม ไมมคดความเกยวกบการทะเลาะววาท การลกขโมย และจ านวนรานคาจ าหนายเครองดมแอลกอฮอลลดลง สงผลใหมจ านวนผมาปฏบตศาสนากจเพมขน จากการทชาวบานยดมนและปฏบตตนตามหลกค าสอนของพระพทธศาสนา จงไดรบคดเลอกใหเปนหมบานตนแบบในโครงการหมบานรกษาศล ๕ และท าใหชาวบานมคณภาพชวตทดและมความสขตามหลกพทธศาสนาเพมขน

ค าส าคญ: การด ารง อตลกษณ ชมชนศล ๕ ธรรมนญชวต แบบมสวนรวม

๑พทธศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาพระพทธศาสนา มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราช

วทยาลย วทยาเขตเชยงใหม พระครสงวรสตกจ, ผศ.ดร. รกษาการผอ านวยการส านกงานวทยาลย วทยาลยสงฆล าปาง ทปรกษา.

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๑๓๘ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

Abstract

This article from the dissertation entitled “A Study of Preservation of Pañca-Sīla Identity based on the Integrated Constitution of Life at Huay Tom, Li District, Lamphun Province”. The result revealed that the Huaytom Community is a large Karen community who adhere to their conservative way and faith in Buddhism. Venerable Phrakrupattanakitchanurak (Kru Baa Wong Saa) is considered as the spiritual center of its community. Most of the people usually offering alms food, observing the five precepts, consuming vegetarian food, chanting Suttas and mental developing and living with a peaceful society. As regard to behavior of observing the Five Precepts, it was found that people were not permitted to do the animal husbandry for consuming, not to take the living beings, and not allow drinking any intoxicant. As a result, it found that more than 80 percent of people in the community observe the Five Precepts. The behavior of observing the Five Precepts. The people in Huay Tom community have accepted the six folds of the constitution for living:- 1) Do not feed or kill animals for selling, sharing or cooking any kinds of foods, in the temple and community. 2) All kinds of alcohol drink and narcotic are not allowed to sell in the community. 3) Do not serve or give any alcohol drink or narcotic in the religious ceremonies. 4) People must live in peace, no disturbing anybody, no stealing and no controversy. 5) Love and honesty to the family. 6) The people who live in the Huay Tom community should go to the temple, observing the Five Precepts, practice meditation, always do the useful things for the community and do not repugnant to Buddhism.

The result of using the constitution of living, it was found that the people in Huay Tom community have faith in morality and ensure that valuable and personal reasons. They do not harm to other with the physical and verbal action and never destroy the mindfulness and awareness that control their precepts. In addition, there was no lawsuit concerning the controversy, stealing and the number of shops that trading of alcoholic beverages was decreased. As a result, the numbers of people turn to the religious observance and the community was promoted as the model of the Five Precepts Community. Therefore, the people have a better quality of living and gain more happiness in line with Buddhism.

Keywords: The Preservation, Pañca-Sīla Identity, Based, The integrated, Constitution of Life

นางสาวอาภากร ปญโญ ~ ๑๓๙ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

๑. บทน า

มนษยยอมมอตภาพทเปนเอกลกษณเฉพาะตนทสามารถจะใชอตภาพนท าสงทเปนคณและโทษตอตนเองและผอนไดตราบเทาทยงม ชวตอย มนษยเราสามารถเลอกการด าเนนชวตของตนเองไดโดยอสระเฉกเชน ชมชนบานหวยตมซงเปนชมชนทด ารงอตลกษณตามแบบของพระครพฒนกจจานรกษ (ครบาชยยะวงศาพฒนาหรอครบาวงศ) ทน าหลกศล ๕ มาเปนเอกลกษณของชมชนซงเปนการสร า ง ขนโดยส งคม อตลกษณจ าเปนตองมกระบวนการสรางความเหมอนระหวาง“พวกเรา”หรอ “คนอน” หรอ กระบวนการสรางอตลกษณเกดควบคกนไป๒ อตลกษณทางชาตพนธไมอาจด ารงอยอยางโดด ๆ แยกออกตางหากจากความสมพนธกบชนกลมอนๆ กระบวนการสรางอตลกษณในบรบทของความเปนชาตพนธจงไมอาจแยกออกไดจากความสมพนธเ ชงอ านาจและโครงสร า งความส มพ นธ ทา ง เศรษฐก จ การเมอง และสญลกษณ๓

การแสดงอตลกษณของชมชน ซงเปนความพยายามทจะก าหนดความสมพนธของชมชนกบกลมชนอน ๆ ในสงคม ฉะนน เมอกลมชนใดกตามทรวมตวกนขนเปนชมชน

๒ ฉลาดชาย รมตานนท , อตลกษณ

วฒนธรรมและการเปลยนแปลง , (กรงเทพฯ: ศนยสตรศกษา คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลย เชยงใหม, ๒๕๔๐), หนา ๖๔.

๓ ยศ สนตสมบต, พลวตรและความยดหยนของสงคมชาวนา, (กรงเทพฯ: ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย, ๒๕๔๕), หนา ๕๐.

พวกเขากจะตองพยายามทจะบอกคนอนวาพวกเขามตวตนอยอยางไรในสงคม กลาวอกนยหนงไดวา อตลกษณกคอพลงในการจดความสมพนธทางสงคม ไมวาจะเปนการจดความสมพนธภายในกนเองหรอหนวยงานทงของเอกชนและรฐบาล๔

อ า เภอล จ งหวดล าพน ม ชมชนชาวเขาเผากะเหรยงขนาดใหญอยทต าบลนาทราย และถกเรยกตามประวตการเสดจของพระสมมาสมพทธเจาวาบานหวยขาวตม๕ในอดต เมอ พ.ศ. ๒๕๑๔ ไดมการจดตงหมบานขนหมบานแรก ชอหมบานหวยตม ชาวบานทมาอยบานหวยตมท างานกอสรางภายในวด อยในความดแลของครบาวงศ ท าไปไดระยะหนงกมชาวเขาอพยพมาจากจงหวดตาก แมฮองสอน เชยงใหม มาขออาศยอยใกลๆ บรเวณวด เพราะพวกเขาไดยนกตตศพทร าลอเกยวกบขอวตรปฏปทาของครบาวงศ วาเปนพระมหาเถระทมเมตตาธรรมสงจงพากนอพยพมาอาศยรมใบบญของ ครบาวงศ ทานจงไดแจงใหเจาหนาทบานเมองมนายอ าเภอลและผวาราชการจงหวดล าพนไดรบทราบและจดสรรทอยใหชาวเขาเผากะเหรยง โดยแบงทดนรอบๆ วดพระพทธบาทหวยตมออกเปนแปลงเหมอนบานจดสรร มครบาวงศเปนศนย

๔ อา นนท กาญจนพน ธ , วพากษ

สงคมไทย , (กรงเทพฯ: ส านกพมพอมรนทร , ๒๕๓๗), หนา ๒๔๗.

๕ พระครสรสตาภมณฑ (ศภชย สทธาโณ), พระชยยะวงศานสสต, (กรงเทพฯ: ป.

สมพนธการพมพ, ๒๕๔๐), หนา ๙๑.

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๑๔๐ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

รวมจตใจของคนในชมชนและครบา

วงศตงกฎวา ใครทจะมาอยหวยตม ใหเอาเครองมอลาสตว มด ขวาน มาถวายวดใหหมด และใหเขาวด ถอศล ภาวนา ประกอบอาชพท าสวน ท าไร ปลกมน ปลก ถว เลยงชพ ท าบญเพอลบลางบาป เมอครนอยบนดอย หากใครไมเชอกอยดวยกนไมได ใหไปอยหลงวด ไกลออกไปใหพนเขตวด การอบรมสงสอนชาวเขาทมาอยดวย ครบาวงศจะปฏบตตนเปนตวอยาง การท างานลงมอท าเอง ชาวบานกท าตาม เวลาชาวบานท าอาหารมาถวายเปนพวกเนอสตว ทานจะรบไวแตไมฉน และสอนชาวบานวาการฉนหรอรบประทานเนอสตวนนเปนการเบยดเบยนชวตผอนท าใหผอนถงความเดอดรอน อาหารอยางอนกมมากมายทท าใหคนเราเจรญเตบโตได ไมจ าเปนทตองกนเนอสตวกได จากศรทธาความเชอปสาทะความเลอมใสในปฏปทาของครบาวงศ และความเสมอตนเสมอปลายเรองศลนเองท าใหครบา วง ศ ไ ดร บการยอมรบจ ากศรทธาประชาชนทวไป๖ และชมชนบานหวยตมทกคนนบถอศาสนาพทธในหมบานมกฎกตกาไมบรโภคเนอสตวและไมดมและหามจ าหนายของมนเมา ทกคนจะมาท าบญ ตกบาตรทกวน ภาวนาทกเยน ในวนพระจะมการเวยนเทยนรอบวหารครอบรอยพระพทธบาท และ

๖ พระครพฒธรรมสนทร (โสดา ทาปน), “บทบาทของพระครพฒนกจจานรกษ (ครบาชยยะวงศาพฒนา )”, วทยานพนธพทธศ า ส ต ร มห า บณ ฑต , ( บ ณ ฑ ต ว ท ย า ล ย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย , ๒๕๕๒).

พระมหาธาตเจดยศรเวยงชย ชมชนมความสามคค มเอกลกษณในการอนรกษประเพณวฒนธรรมของชนเผา เชน วฒนธรรมการกนอาหารมงสวรตจากธรรมชาต วฒนธรรมการแตงกาย ผหญงชมชนหวยตมจะทอผาเปนทกคนและจะแต งกาย ชดประจ า เผ า และวฒนธรรมดานภาษาจะพดภาษากะเหรยงแตจะแตกตางวาเผาอะไร จะมศพทเฉพาะอย ๗

พ.ศ. ๒๕๔๓ ครบาวงศมรณภาพลง ชมชนขาดทพงทางใจ กรอปกบนโยบายของรฐ และกระแสโลกาภวตน รวมถงปญหาตาง ๆ หลายชมชนไมสามารถรบมอหรอตานทานได ท าใหชมชนตองสญเสยความเปนตวตน สงผลใหชมชนออนแอ ความสามารถในการจดการตนเองของชมชนลดลง หากไมไดรบการแกไขและรวมกนหาวธการรกษาความเปนชมชนดงเดมไว มหลายองคกรเขามาศกษาเร อ งการฟ นฟและการด ารง เอกลกษณวฒนธรรมในแงมมตาง ๆ แลวกตาม ส าหรบผวจยเลอกศกษาอตลกษณชมชนศล ๕ ของชมชนหวยตม และมการก าหนดธรรมนญชวตภายใตอตลกษณของชมชนแบบมสวนรวม ตลอดจนการด าเนนชวตตามธรรมนญชวต ในชวงระยะเวลาห นง จากนนผ วจ ยจะท าการศกษาผลการใชธรรมนญชวตภายใต อตลกษณชมชนศล ๕ โดยวธสอบถาม และสงเกต วาเปลยนแปลงไปอยางไร

๗ พระอบล กตปญโญ , “การศกษาคณคาของศลทมตอสงคมไทย”, วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต , (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย , ๒๕๓๗), หนา บทคดยอ.

นางสาวอาภากร ปญโญ ~ ๑๔๑ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

๒. วตถประสงคของการวจย ๒.๑ เพอศกษาอตลกษณชมชนศล ๕

ของชมชนหวยตม อ าเภอล จงหวดล าพน ๒.๒ เพ อก าหนดธรรมนญ ชว ต

ภายใตอตลกษณของชมชนหวยตม อ าเภอล จงหวดล าพน

๒.๓ เพอศกษาผลการใชธรรมนญชวตของชมชนหวยตม อ าเภอล จงหวดล าพน

๓.วธด าเนนการวจย รปแบบของการวจยครงนเปนงานวจย

แบบผสมผสาน ไดแก เชงเอกสาร เชงปรมาณ และเชงคณภาพ โดยมขนตอนการวจย ดงน ผ ว จ ย ศกษา คนคว า เอกสารเร อ งราวเหตการณตางๆ เกยวกบการด าเนนชวตของชมชนหวยตมตามหลกศล ๕ และศกษาการถายทอดเรองศล ๕ โดยผานค าสอนของพระครพฒนกจจานรกษ (ครบาวงศ) จากขอมลทปรากฏในประวตครบาวงศ และประวตชมชนหวยตม รวมถงขอมลอนๆ ทเปนประโยชนตอการวจย

เครองมอทใชในการวจยครงน ไดแก แบบสอบถาม (Questionnaires) การจดเวทกระบวนการแบบมสวนรวม (Participatory Research) การสนทนากลม (Focus Group Discussion) การสมภาษณเชงลก (In-depth Interview) และการสงเกตแบบมสวนรวม (Participant Observation)

๔. ผลการวจย ผลการวจยเรองการด ารงอตลกษณ

ชมชนศล ๕ ดวยการจดท าธรรมนญชวตแบบมสวนรวม: กรณศกษาชมชนหวยตม อ าเภอล จงหวดล าพน สามารถสรปผลไดดงน

๔.๑ หม บ านห วยตม ไ ดรบการอปถมภจากทานครบาวงศ ชวยตงหมบานขนมาและใหความชวยเหลอพฒนาเปนหมบานชาวเขาเผากะเหรยง ด าเนนชวตตามหลกการของเศรษฐกจแบบพอเพยง ชาวบานเชอฟงค าสงสอนของทานครบาวงศ ในเรองการไมเบยดเบยนสตว ไมเลยงสตวเพอขาย เพอกน และถอมงสวรต กนเจ เพราะเชอในบาปบญคณโทษ ทานครบาวงศเปนศนยรวมจตใจ ทานมวธการสอน ดวยการท าใหดเปนตวอยาง สอนลกศษยทเปนพระสงฆ รวมถงชาวบานวา การฉนหรอรบประทานเนอสตว นนเปนการเบยดเบยนชวตผอน ท าใหผอนเดอดรอน อาหารอยางอนกมมากมายทท าใหคนเราเจรญเตบโต ไมจ าเปนทตองกนเนอสตวกได สมาชกในชมชนทกคนนบถอศาสนาพทธ การอยรวมกนจ านวนมาก จงมการตงกฎกตกาขนในชมชนเพอใหเกดความสงบสข และเชอฟงปฏบตตามค าสอนทานครบาวงศ คอ ไมบรโภคเนอสตว ไมดม ไมจ าหนายของมนเมา และใหทกคนมาท าบญฟงเทศนทกวนพระมการพงพาอาศยและเอออาทรตอกน มความสามคค มการรวมมอกนเปนอยางด มการอนรกษวฒนธรรมของชนเผา เชน การทอผา การแตงกายชดประจ าเผาและภาษาพด

๔ . ๒ ก า ร จ ด ท า ธ ร ร ม น ญ ช ว ตภายใตอตลกษณชมชนศล ๕ แบบมสวนรวมของชมชนหวยตม ดวยการจดเวทชาวบาน การสมภาษณ ไดมาดงน

๑) หามเลยง หามฆาสตว หามน าเนอสตวมาจ าหนาย จายแจกในหมบาน วด และสถานทตาง

๒) หามจ าหนาย จายแจก เครองดมทมแอลกอฮอลและของมนเมา ทกชนด

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๑๔๒ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

๓ ) ห า ม จ ด เ ล ย ง เ ค ร อ ง ด ม ท ม

แอลกอฮอลและของมนเมาทกชนด ในงานเทศกาลและงานบญตาง

๔) ตองรกษาความสงบ ไมรบกวนเพอนบาน ไมลกขโมย ไมทะเลาะววาท

๕) ตองรกและซอสตย ตอคนในครอบครว

๖) ผทอาศยอยในชมชนหวยตม ควรเขาวด รกษาศลภาวนา บ าเพญสาธารณ-ประโยชนสม าเสมอ และไมเปนปฏปกษตอการเผยแพรพระพทธศาสนา

๔.๓ ผลการใชธรรมนญชวต การสอบถาม และสงเกตอยางไมเปนทางการ ประกอบกบการท างานวจยทองถนในพนทหวยตม ไดพดคยกบ นายนวฒน จงบญดตลอด๘ ผชวยผใหญบานหมท ๒๒ ต าบลนาทราย เลาใหฟงวารานคาทเคยขายเหลา ในหมบาน มจ านวน ๖ ราน เมอมงานวจยและมการจดท าธรรมนญชวตหรอขอก าหนดรวมกนทง ๑๐ หมบาน ท าใหรานคา เลกขายเหลา เพราะเหนความตงใจของผน าหมบาน และการประชาสมพนธของ อสม.ในหมบาน เรองเกยวกบการทดแทนคณทานครบาวงศททานไดใหเราอาศยอยอยางรมเยนเปนสข เปนพนทแผนดนธรรมแผนดนธรรม ในหลวงเคยเสดจมาทน จงท าใหเกดความยนดทจะเลกขายเหลา และหาสนคาอยางอนทดแทน อกอยางทางผวจย และทมงาน ไดจดอบรมการ

๘ สมภาษณ นายนวฒน จงบญดตลอด,

ผชวยผใหญบานหมท ๒๒ ต าบลนาทราย อ าเภอล จงหวดล าพน, ๑๙ ธนวาคม ๒๕๕๗.

ท าน าสมนไพร น าธญพช ใหผประกอบการ เพอจะไดขายมรายไดทดแทนทขาดไป

พฤตกรรมการด าเนนชวตของผตอบแบบสอบถาม พบวา ๓ ใน ๔ ของผตอบแบบสอบถาม มการด าเนนชวตตามหลก ศล ๕ ขอท ๑ การงดเวนจากการเบยดเบยนสตว เวนจากการฆาสตว ขอท ๔ การงดเวนจากการพดดาทอ พดยยงใหแตกแยก ใสรายผอน และขอท ๕ การงดเวนจากการเสพของมนเมา งดเวนจากการดมเหลา สาโท สวนผตอบแบบสอบถามทงหมด ด าเนนชวตตามหลก ศล ๕ ขอท ๒ การงดเวนจากการลกทรพย และ ขอท ๓ การงดเวนจากการประพฤตในกาม ไมแยงของรกผอนมาเปนของตน

พฤตกรรมการด าเนนชวตของคนในชมชน พบวา ในชมชนหวยตมไมมอาชพเลยงสตวเพอจ าหนาย แตจ านวนกงหนงของผตอบแบบสอบถามใหความเหนวาชมชนหวยตม มพฤตกรรม เกยวกบการลกขโมย การบรโภคเนอสตว การดมสรา ของมนเมา และเปนหนทงใน และนอกระบบ ซงทมาของปญหาทเกดขน ผวจยไดพดคยกบ ผน าหมบาน ทง ๑๐ หมบาน ไดค าตอบไปในทศทางเดยวกนวา การบรโภคเนอสตวของคนในชมชน เกดจากสาเหตท โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพมาใหความรเรองการรบประทานอาหารใหครบ ๕ หม มฉะนนจะท าใหเปนโรคขาดสารอาหาร โดยไมพยายามทจะใหความรในเรองอาหารทดแทน หรอการปร งอาหารให ถกหลกโภชนาการ ไมจ าเปนตองมเนอสตวเจอปน , การดมสรา ชาวบานสวนใหญมอาชพรบจางเปนแรงงานของคนนอกหมบาน พอเลกงานมการเลยงสรายาเมา อกทงทางเขาหมบาน เปนรานคาทมอาหารหลากหลายจ าหนาย ดงดด

นางสาวอาภากร ปญโญ ~ ๑๔๓ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

คนในชมชนหวยตม ใหเขาไปซอ แตทส าคญและประทบใจคนในชมชนหวยตม หากวนใดพวกเขาดมเหลา เขาจะไมเขาวดพระพทธบาทหวยตม ใหเปนบาปแกตนเองและครอบครวเดดขาด เขาถอวาเปนการลบลทานครบาวงศ และสถานทศกดสทธ

อ ต ล ก ษณ ท เ ป น ว ถ ปฏ บ ต เ ช งประจกษ

ในการศกษาอตลกษณของชมชนหวยตม ผานวถชวตและการลงพนทสมภาษณ สงเกตบนทกเหตการณ จะเนนศกษาถงอตลกษณทางดานทเกยวกบพฤตกรรมการรกษาศล ๕ มากกวา เพราะถอเปนลกษณะเฉพาะของชมชนหวยตมในลกษณะทมความเปนรปธรรม สงเกตไดโดยการปฏบตตว และการด ารงชวตของชมชน ซงเปนอตลกษณทเปนวถปฏบตเชงประจกษ ประกอบไปดวย

ลกษณะทางภาษา นอกจากความเปนมา และจารต

ประ เพณ ว ถ ช ว ต หร อ ท เร ยกรวมๆว า “วฒนธรรม” แลว ภาษาถอวาเปนสงส าคญอกอยางหนงทมกจะถกใชเปนตวก าหนด อตลกษณ แตจากการสมภาษณชาวบานในชมชนหวยตมแลว ผใหสมภาษณสวนใหญตางใหขอมลตรงกนวาชาวชมชนหวยตมมภาษาพดทเปนลกษณะเฉพาะของตนเอง คอ ภาษากะเหรยง แต แยกเปน กะเหรยงสะกอ และ กะเหรยงโป ซงมความแตกตางกนไมมากนก สวนการสอสารคนเมองทวไป ชมชนหวยตมจะใชภาษาลานนา หรอ “ค าเมอง” หรอ ภาษา ไทยกลาง แ ตจะออก เส ย ง ไม ชดเทาทควร แตสามารถเขาใจได แตในปจจบนจะพบวาเยาวชนชมชนหวยตมสวนใหญจะใชแตภาษาลานนาหรอ “ค าเมอง” จะพดภาษา

ปากาญอพนฐานกบคนในครอบครวและในชมชนเทานนแตไมสามารถพดภาษาปากาญอทเปนภาษาดงเดมได มความลกซงเกนกวาเยาวชนรนหลงจะเขาใจ อาจดวยอทธพลของแบบแผนวฒนธรรมทใหญกวา คอวฒนธรรมลานนาและการพดค าเมองของคนลานนาในอ าเภอล จงหวดล าพน จงท าใหภาษาของกลมชาตพนธเรมเลอนลาง แตไมถงกบสญหายไป

ลกษณะการแตงกาย จากการสมภาษณชาวบานในชมชน

หวยตม ไดความวา การแตงกายชายหญง ผ ช า ย ท แ ต ง ง า นแล ว จ ะ ใ ส เ ส อ

กะเหรยงแขนสนนงผาถงกะเหรยงสแดงเปนสวนใหญ

ผ หญ ง ท แ ต ง ง านแล ว จะ ใส เ ส อกะเหรยงครงทอน นงผาถงของชนเผา

ชา ย โ ส ดล กษณ ะ กา รแ ต ง ก า ยเหมอนกบผชายทออกเรอนแลว

หญงสาวโสดจะแตงชดขาวทเลยหวเขาลงมา

สวนใหญ ผหญงชมชนหวยตมทกคนจะทอผาใสเอง และทอผาเปนทกคน ผหญงสวนใหญจะไวผมยาว ซงในปจจบนอตลกษณดานนจะเหนไดในชวงทมการจดกจกรรมอนรกษวฒนธรรม มงานบญ หรอชวงเทศกาลส าคญตางๆเชน วนส าคญทางพระพทธศาสนา วนเปลยนผาครองครบาวงศ วนพระใหญ ทจะมการแตงกายแบบชนเผา ใชเครองประดบทท าดวยเงน เชน เขมขด สรอยคอ ก าไล ตางห และสรอยลกเดอย ทขาดไมได คอ ถงยาม ซงเปนเอกลกษณของชาวบานชมชนหวยตม สวนในชวตประจ าวนนน วยรน หรอวยกลางคน กมการแตงกายไมแตกตางจากทอน รบเอาวฒนธรรมจากขาวนอกเขาไป แตงตาม

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๑๔๔ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

สมยนยมปจจบน แตกยงมคนเฒาคนแกทยงแตงกายชดชนเผาตลอด

ลกษณะอาหารตามวฒนธรรมชนเผากะเหรยงชมชนหวยตมจะมลกษณะโดดเดน คอ

ชมชนหวยตมมว ถ ชวตเรยบงาย ศรทธาในค าสอน วตรปฏบตของครบาวงศ ซงเปนศนยรวมจตใจ ทานมวธการสอน ดวยการท าใหดเปนตวอยาง เชน การไมฉนเนอสตว และสอนลก ศษย ท เปนพระสงฆ รวมถงชาวบานวา การฉนหรอรบประทานเนอสตว นนเปนการเบยดเบยนชวตผอน ท าใหผอนเดอดรอน อาหารอยางอนกมมากมายทท าใหคนเราเจรญเตบโต ไมจ าเปนทตองกนเนอสตวกได ซงสอดคลองกบขอก าหนดของชมชนหวยตม ทตองยดถอปฏบตกนทกคนและเพอใหชมชนเกดความสงบสข คอ ไมบรโภคเนอสตว ไมดม ไมจ าหนายของมนเมา และใหทกคนท าบญฟงเทศนทกวน

อาหารของชมชนหวยตม ถอเปนอาหารทโดดเดน ทท าส าหรบตอนรบแขก และท ากนกนในครอบครว นานๆ สกครง ไดแก แกงเยน มสวนผสม ผกกาดขาวเอาไปหมก ๔-๕ วน ออกตากแดดใหแหงจนเปนสด า ปรงดวยพรกหนม เกลอ มะกอก หรอ มะขาม ตนหอมของกระเหรยง หอมแดง กระเทยม ใสน าเยน เรยบรอยกนกบขาวไดเลย และขาวเบอ มสวนผสม คอ ขาวสวย ผกพนบานทกชนด หรอผกอะไรกได สวนส าคญ คอ ขมนเหลอง พรกหนม เกลอ เปนอาหารทไมมเนอสตวเปนสวนประกอบ จดเปนอาหารมงสวรต สวนใหญเปนอาหารประจ าทองถนเปนทรจกกนภายในชมชนหวยตม

อตลกษณท เปนหลกปฏบต เช งนามธรรม เกดจากความศรทธาในสงเหนอธรรมชาตอนไดแกระบบความคด ความเชอ ระบบคณคาและประเพณในชมชน ซงเกดจากว ถก ารด า รง ชวตมความสอดคลอง ก บวฒนธรรมการผลตและการบรโภค มความเกยวโยงผกพนกบธรรมชาตและสงแวดลอมเปนอยางย ง ดงจะเหนไดจากการนบถอศาสนา พธกรรมตามความเชอและคานยม รวมไปถงประเพณตางๆ เปนตน

การนบถอศาสนา ชาวบานชมชนหวยตมทกคนนบถอศาสนาพทธ และในการปฏบตตอพทธศาสนาของชมชนหวยตมนน ผคนในชมชนมความผกพนกบพระพทธ -ศาสนาอยางแนนแฟน มวถชวตทผกพนกบวด ซง ในหมบานหวยตมมวดและพทธสถาน ส าคญ ๓ แหง ไดแก วดพระพทธบาทหวยตม ใจบาน และพระมหาเจดยศรเวยงชย แตละแหงมความส าคญและมประวตทสอดคลองกบการจารกแสวงบญขององคสมเ ดจพระสมมาสมพทธเจา และเกยวของกบประวตการอพยพของชาวหวยตม

วถชวตชนเผา ไมวาจะท าอะไรกตามจะไมละหรอจะไมหางจากพระพทธศาสนา จะเปนงาน รนเรง สนกสนาน เชน งานสงกรานตปใหมเมอง งานแตงงานและขนบานใหม เปนตน หรองานอวมงคล จะมก จกรรมทางพระพทธศาสนาเสมอ โดยตองนกถงความถกตองตามธรรมเสมอ เพราะการด าเนนชวตของชมชนหวยตมกคอการปฏบตธรรม คอการท าความด จงมความละเอยดออนในการจะประกอบพธกรรม ถาท าผดแผกไป ถอวาตองตกขด คอ ท าไมถกอาจท าใหผกระท าไดรบสงไม ด จ ะ ม เ ครา ะห ก รรม ท งตน เองแล ะ

นางสาวอาภากร ปญโญ ~ ๑๔๕ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

ครอบครวดวย ดงนน จะตองท าถกตองตามหลกเกณฑทก าหนดไว ชาวบานหวยตม จงยดถอเปนหลกในการด าเนนชวตมาโดยตลอด แมแตสงเลกนอย ซงผคนมองขามไมสนใจ แตชาวบานหวยตมมความพ ถพ ถน มความละเอยดออนในการท ากจกรรมเกยวกบวถชวต และการท าบญ ดงตวอยาง ดงน

๑) เดกเกดใหมตองเอาไปถวายเปนลกพระ ใหพระผกขอมอใหศลใหพร เพราะเชอวาจะท าใหเดกเลยงงาย วญญาณรายไมมารบกวน

๒) ชาวบานชมชนหวยตม จะถอดรองเทาไวหนาวดทกครงทไปท าบญ เพราะเชอวาวดเปนสถานทศกดสทธ จะไมเหยยบย าเงาพระธาตเจดยและเงาของพระสงฆ อนเปนการแสดงความไมเคารพ เชอวาเปนการลบหล ท าใหเปนบาปกรรม

๓) การถวายทานแตละครงตองมการขอขมา หรอเรยกวา สมาครวทาน เพอท าวตถทานใหมความบรสทธ เมอถวายแลวจะท าใหไดบญมาก มความเชอวาถาไมขอขมาวตถทานอาจไมบรสทธเนองจากการกระท า การพด และความคด ไมดในขณะประกอบพธ ซงอาจสงผลตอผลของทานได ท าใหไดรบอานสงสนอย ดงนน จงตองพถพถนในการถวายทาน

๔) การท าบญถวายทานแตละครง กอนจะถวายพระภกษสงฆ ตองถวายกณฑพระพทธเจา และพระธรรม แลวจงจะถวายไทยทาน หรอภตตาหารแดพระสงฆ พรอมมอบปจจย

ปฏคคหะแกมคคทายก เพราะเชอวาตองถวายใหครบทงพระรตนตรย และผน ากนน าทานจงจะไดรบอานสงสครบถวนบรบรณ น

เปนตวอยางเพยงเลกนอยเทานนทชาวบานหวยตมมวถชวตผกพนกบพระพทธศาสนา จนไมสามารถแยกออกจากกนได

๕. อภปรายผล การวจยครงนผวจยไดคนพบประเดน

ทควรน ามาอภปราย ดงน ๕.๑ การด ารงอตลกษณชมชนศล ๕

ดวยการจดท าธรรมนญชวตทชมชนรวมกนคดพฒนา จ า กกฎ ขอบ ง ค บขอ งหม บ า น ทผใหญบาน และฝายปกครองเคยรวมก าหนดมาครงหนงแลว เมอเดอนพฤษภาคม พ.ศ.๒๕๕๔ หากแตคนในชมชนไมไดมสวนรวมในการก าหนด จงเปนทนาสนใจกบการจด ท าธรรมนญชวตครงน และเปนครงแรกทมการท าประชาคม ทกหมบาน ผวจยตงกรอบภายใตศล ๕ เทานน เพอใหชมชนมองเหนความเปนไปไดในการก าหนดไดชดเจนขน และชมชนหวยตมจะมลกษณะ วถชมชนทนาประทบใจ คอ การถอศล ภาวนา ท าบญตกบาตร ซงท ามาโดยตลอดระยะเวลา ตงแต ทานครบาวงศมชวตอย จนถงปจจบน ยงด าเนนไปอยางงดงาม นาชนชม เพราะเปนความศรทธา และมความเคารพรก ในทานครบาวงศ ชมชนตอบแทนบญคณทานครบาวงศ ดวยดท าความด เขาวด ท าบญ สะสมบญเพอใหเกดในทด ไมตองเปนชาวเขา ใหคนอนดถก และไมตองล าบากเหมอนชาตน เปนค าสอนของทานครบาวงศทชมชนจดจ าขนใจ ยงเรองศล ๕ เปนพนฐานของคนทกคน ทานครบาวงศสอนดวยการปฏบตตนใหดเปนตวอยาง โดยเฉพาะเรองเวนจากการเบยดเบยนผอน เวนจากการฆาสตว เพราะทกชวตยอมรกและหวงแหน ตนเองและของรก ใหละเวนการท า

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๑๔๖ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

บาป สอดคลองกบยศ สนตสมบต๙ ไดกลาววา อตลกษณทางชาตพนธมใชผลผลตทางเชอชาต และวฒนธรรม หากแตอตลกษณถกสรางขนและสร างใหม เปนกระบวนการอยา งสมพนธก บบรบทและสถานการณ ทเปลยนไปตามกาลเวลา และการเลอนไหลของเครอ ขายแห งความส มพ นธ เ ช งอ านาจ ประเดนส าคญในการท าความเขาใจกบอตลกษณทางชาตพนธในลกษณะสมพนธจงอยทวา อตลกษณทางชาตพนธไมอาจด ารงอยอยางโดดๆ แยกออกตางหากจากความ -สมพนธกบชนกลมอนๆ กระบวนการสรางอตลกษณในบรบทของความเปนชาตพนธจงไมอาจแยกออกไดจากความสมพนธเชงอ านาจ และโครงสรางความสมพนธทางเศรษฐกจ การเมอง และสญลกษณ

พฤตกรรมคนในชมชนหวยตมในการด ารงชวตอย ไมมอาชพเลยงสตวในชมชนเพอจ าหนาย พวกเขาด าเนนชวตแบบนมาเปนระยะเวลากวา ๔๔ ป เพราะเชอในค าสงสอนของทานครบาวงศ และปฏบตสบตอกนมาเปนวถ แมใครจะยายมาอยกตองปฏบตตาม แตจ านวนกงหนงของผตอบแบบสอบถามตอบวาชมชนหวยตม มพฤตกรรม เกยวกบการลกขโมย การบรโภคเนอสตว การดมสรา ของมนเมา และเปนหนทงใน และนอกระบบ ผลเปนเชนนอาจเนองมาจากคานยม วตถนยม ทรบมาจากขางนอก รวมถงนโยบายของภาครฐ

๙ ยศ สนตสมบต, ทาเกวยน: บท

วเคราะหเบองตนวาดวยการปรบตวของชมชนชาวนาไทยทามกลางการปดลอมของวฒนธรรมอตสาหกรรม, (กรงเทพฯ: ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย, ๒๕๔๕), หนา ๕๐.

ในเรองการบรโภคอาหาร หลกโภชนาการ ท าใหชาวบานเกดความหวาดวตกจงท าใหมพฤตกรรมท เปล ยนไป ซ งสอดคลองกบ อภชาต ทองอย (อางใน ฉตรทพย นาถสดา)๑๐ กลาววา การพฒนาในแนววฒนธรรมชมชน คอ การสบทอดวฒนธรรมอนดงาม นใหชาวบานหาทางออกในงานพฒนาดวยตวชาวบานเอง ไมมความจ าเปนใดๆ ทจะตองยอมสยบกบวฒนธรรมใหม ฉกแบบแผนอนดงามของสงคมดงเดมทงไป พรอมกบสรางภาพความพรามวของคณคาชวตอนแทจรงและฉดรงใหต าลง ดงนนทางแกไขปญหาของหมบาน ดานหนง เขาจะ ตองฟ นฟทางจตใจและถายทอดความดงามใหแกคนรนหนมสาวและเยาวชนตอ ไป อ ก ด านห น ง เขาจะ ตอ งพงตนเองในการด ารงชวตใหมากขนภายใตเงอนไขทท าได ส าหรบนกพฒนามหนาทเพยงเสรมความตอเนองน เรยนรวฒนธรรมชมชนเพอสามารถสรางสรรคสงคมรวมกบชาวบาน กระตนชวยชาวบานรอฟนและว เคราะหประวตศาสตรชมชน เพอใหชาวบานกลบรสกไ ด ถ ง คณ คาขอ งวฒนธ รรม ด ง เ ดมแ ล ะพ งตนเองในการด ารง ชวตมาก ขน แนวทางการพฒนาทถกตองคอการพงตนเองทางเศรษฐกจและวฒนธรรม สงทชาวบานมมาแตดงเดมแลวแตพวกเขาก าลงจะสญเสยมนไป

๕ . ๒ ผ ล ก า ร ใ ช ธ ร ร ม น ญ ช ว ตภายใตอตลกษณชมชนศล ๕ วาดวยเรอง หามเลยง หามฆาสตว หามน าเนอสตวมา

๑๐ ฉตรทพย นาถสภา, วฒนธรรมกบ

ศกยภาพชมชน , (กรงเทพฯ : สถาบนพฒนาชนบท, ๒๕๓๗), หนา ๑๗๙.

นางสาวอาภากร ปญโญ ~ ๑๔๗ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

จ าหนาย จายแจกในหมบาน วด และสถานทตาง หามจ าหนาย จายแจก เครองดมทมแอลกอฮอลและของมนเมา ทกชนด หามจดเลยงเครองดมทมแอลกอฮอลและของมนเมาทกชนด ในงานเทศกาลและงานบญตาง ตองรกษาความสงบ ไมรบกวนเพอนบาน ไมลกขโมย ไมทะเลาะววาท ตองรกและซอสตย ตอคนในครอบครว และ ผทอาศยอยในชมชนหวยตม ควรเขาวด รกษาศลภาวนา บ าเพญสาธารณประโยชนสม าเสมอ ไมเปนปฏปกษตอการเผยแพรพระพทธศาสนา โดยผานกระ บวนกา รม ส วน ร ว มขอ ง ชมชน ซ งสอดคลองกบปรชญา เวสารชช๑๑ กลาววา การมสวนรวมของประชาชนในสวนทเกยวกบการพฒนา อาจน าไปสขอสรปทวาการมสวนรวมเปนกระบวนการปลดปลอยมนษย จากโซตรวนทผกพนใหเปนอสระในการก าหนดวถชวตของตนเอง ดงมผ ใหนยามไววา “โดยพนฐานแลว การมสวนรวมหมายถง การปลดปลอยประชาชนใหหลดพนจากการเปนผรบผลจากการพฒนา และใหกลายมาเปนผกระท าในกระบวนการเปลยนแปลง

๖. ขอเสนอแนะ ๖ . ๑ ข อ เ ส น อ แ น ะ ใ น ก า ร น า

ผลการวจยไปใช ๑) คณะสงฆวดพระพทธบาทหวยตม

ควรน าค าสงสอนของทานครบาวงศเปนหลกในการเผยแผดวยการเทศนสอนชมชน

๑๑ ปรชญา เวสารช, การมสวนรวม

ของประชาชนในกจกรรมเพอพฒนาชนบท , (กรงเทพฯ: สถาบนไทยคดศกษา มหาวทยาลย ธรรมศาสตร, ๒๕๒๘), หนา ๔.

๒) องคการบรหารสวนต าบลนาทราย ควรส นบสนนส ง เสรมวฒนธรรมประเพณอนดงามของชมชนหวยตม เพราะทกกจกรรมเกดจากความศรทธา และชมชนจะเขมแขง งายตอการพฒนา

๓) หนวยงานทเกยวของ ทเขาไปสงเสรมอาชพ ตองศกษาวถชวตชมชนหวยตม เปนล าดบแรก เพอน าไปบรณาการกบภารกจของห นวยงานจนเ ก ดประส ทธ ผ ลขอ งแผนพฒนาทวางไว

๖.๒ ขอเสนอแนะในการศกษาคนควาครงตอไป

เมอไดวจย การด ารงอตลกษณชมชนศล ๕ ดวยการจดท าธรรมนญชวตแบบมสวนรวมของชมชน กรณ ศกษา ชมชนหวยตม อ าเภอล จงหวดล าพน แลว ผวจยขอเสนอใหวจยเรองว เคราะห ชมชนหวยตม ชมชนตนแบบ โครงการหมบานรกษาศล ๕ ศกษาเปรยบเทยบการรกษา ศล ๕ ของ ชมชนตนแบบและชมชนน ารอง กรณศกษา หมบานในจงหวดล าพน

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๑๔๘ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม–สงหาคม ๒๕๕๘

บรรณานกรม

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. พระไตรปฎกภาษาไทย. กรงเทพฯ: โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๙.

ฉลาดชาย รมตานนท. อตลกษณ วฒนธรรมและการเปลยนแปลง. เชยงใหม: ศนยสตรศกษา คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, ๒๕๔๐.

ฉตรทพย นาถสภา. วฒนธรรมกบศกยภาพชมชน. กรงเทพฯ: สถาบนพฒนาชนบท, ๒๕๓๗. นวฒน จงบญดตลอด, ผชวยผใหญบานหมท ๒๒ ต าบลนาทราย อ าเภอล จงหวดล าพน, สมภาษณเมอ

๑๙ ธนวาคม ๒๕๕๗. ปรชญา เวสารช. การมสวนรวมของประชาชนในกจกรรมเพอพฒนาชนบท. กรงเทพฯ:

สถาบนไทยคดศกษา มหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๒๘. พระครสรสตาภมณฑ (ศภชย สทธ าโณ). พระชยยะวงศานสสต. กรงเทพฯ: ป. สมพนธการ

พมพ, ๒๕๔๐. พระครพฒธรรมสนทร (โสดา ทาปน). “บทบาทของพระครพฒนกจจานรกษ (ครบาชยยะวงศา

พฒนา)”. วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๒.

พระครสรสตาภมณฑ (ศภชย สทธ าโณ). พระชยยะวงศานสสต. กรงเทพฯ: ป. สมพนธการพมพ, ๒๕๔๐.

พระอบล กตปญโญ “การศกษาคณคาของศลทมตอสงคมไทย”. วทยานพนธพทธศาสตร-มหาบณฑต. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๗.

ยศ สนตสมบต. ทาเกวยน: บทวเคราะหเบองตนวาดวยการปรบตวของชมชนชาวนาไทยทามกลางการปดลอมของวฒนธรรมอตสาหกรรม. กรงเทพฯ: ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย, ๒๕๔๕.

วนด สนตวฒเมธ. กระบวนการสรางอตลกษณทางชาตพนธของชาวไทยใหญชายแดนไทย -พมา. คณะสงคมศาสตร: มหาวทยาลยเชยงใหม, ๒๕๔๕.

อรรถจกร สตยานรกษ. ประวตศาสตรเพอชมชน ทศทางใหมของการศกษาประวตศาสตร .กรงเทพฯ: ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย, ๒๕๔๘.

อานนท กาญจนพนธ. วพากษสงคมไทย. กรงเทพฯ: ส านกพมพอมรนทร, ๒๕๓๗.

บทวจารณหนงสอ เรอง “เสยงหวดรองยามคาคน Scream-at-Night”

ของศาสตราจารย ดร.สมภาร พรมทา

นางสาวณชดวง วชรสารทรพย๑

ความนา

“เสยงหวดรองยามค าคน” เปนนวนยายท เขยนโดยอดตนกหนงสอพมพ นกเขยนมออาชพ และนกวชาการดานปรชญาและดานพระพทธศาสนาอยางทานอาจารยสมภาร พรมทา มอยทงหมด ๔ ภาคดวยกน การเดนเร องของทานผเขยนเปนการเขยนในลกษณะพรรณนาหรอการเลาเร อง โดยผเขยนสมมตตวเองเปนผเลาเร องและเปนตวละครเอกตวหน ง นวนยายเร องนม มจดเดน กคอเปนเสมอนการเลาเร องจรง (non-fiction) จากประสบการณของผเขยนเอง เพราะแมกระท งช อตวละครบางตวท ถกกลาวถงกมชวตจรงอยในประวตศาสตรหลายคน อยางเชน พระพมลธรรม -อาจ อาสภเถระ พระธรรมธรราชมหามนหรอทานเจาคณโชดก ทานพทธทาสภกข คณเนาวรตน พงษไพบลย คณพงษเทพ กระโดนชานาญ คณเสฐยรพงษ วรรณปก คณธรยทธ บญม คณสนธ ลมทองกล คณเสกสรรค ประเสรฐกล เปนตน จงนาสนใจวาผเขยนคอทานอาจารยสมภารไดถอดประสบการณเชงประจกษของตวทานเองบางสวนใสลงตวละครท เคยมชวตจรงในประวตศาสตรเหลานทาใหผอานเกดความรสกวา “น มนเร องจรงหรอนวนยายกนแน”

ความนาสนใจตดตามของนวนยายเร องนอยตรงท ปมหรอประเดนทางปรชญาท ผเขยนทงเอาไวใหผอานคด แมวาในท สดแลวผอานท เคยอานงานปรชญาของทานอาจารยสมภารมาบางกยอมจะทราบปมปญหาทางปรชญาโดยเฉพาะท เก ยวของกบจรยธรรมท ทานอาจารยสมภารเคยตงคาถามใน เชน คนเรามสทธฆาตวตายหรอไม การฆาตวตายเปนบาปหรอไม เปนตน ถาผวจารณจาไมผด หน งในหนงสอเก ยวกบความคดขดแยงทานองดงกลาวท ทานอาจารยสมภารเขยน ไดแก หนงสอช อ ชวตกบความขดแยงปญหาจรยธรรมในชวตประจาวน ซ งเคยตพมพโดยสานกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย เม อป ๒๕๔๑

การตงผกเร องเพ อใหเกดประเดนขดแยงโดยใหคนอานเปนผตดสน นบเปนวธการเขยนนวนยายเร องนของทานอาจารยสมภาร เพราะมความสามารถท จะผกเร องเชงขดแยง จนทายท สดนาประเดนท ผกขนนนโนมนาวผอานใหคลอยตาม แตกวาจะรตววาไดคลอยตามความเช อของทานผเขยนกสายเสยแลว ผอานโดนจงความคดใหเช อตามผเขยนไปเรยบรอยแลว

๑ นสตพทธศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาพระพทธศาสนา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหา

จฬาลงกรณราชวทยาลย.

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๑๕๐ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม-สงหาคม ๒๕๕๘

นวนยายเร องนจงไมใชการเปดประเดนใหมการโตเถยงกนระหวางผอานท มความเช อตางกน แตทานผเขยนใชกลยทธเสนอเหตผลใหผอานคลอยตามแบบไมรตว ตามแผนการ (plotting) ท ทานผเขยนวางไวแตแรกแลว น นคอ เสนอเหตผลของทานผานตวละครและทาใหผอานเช อเหตผลท ทานผเขยนเสนอ so you must believe me then.

เรองยอ เร องมอยวา นายธรพลซ งเปนนสต

ค ณ ะ ว ศ ว ก ร ร ม ศ า ส ต ร จ ฬ า ล ง ก ร ณมหาวทยาลย มปญหาครอบครว คอ เขารบไมไดกบการท แมของเขาซ งอดตเคยเปนดาราถายภาพโป จงเกดความเครยดอยางรนแรง เชน ครงหน งเขาเคยว งชนผนงหอง เปนตน แตนายธรพลเปนคนท สนใจในพทธศาสนา ชวงหน งเขาไปปรกษาทานอาจารยสมภาร พรมทา เพราะอยากบวชท วดแถวภาคอสาน แตทานอาจารยสมภารใหเขาคดไตรตรองใหด ดวยเหตผลท วาการบวชการบวชอาจไมใชทางออกในการแกไขปญหาเสมอไปขณะท นายธรพลในเวลานนกยงเรยนไมจบ ทานอาจารยสมภารในฐานะผเลาเร องนทราบเร องของเขาอกท เม อไดรบสงจดหมายจากพระธรพลซ งบวชเปนพระอย ท วดแหงหน งซ งอย ตดกบแมนาโขง ในเขตจงหวดหนองคาย พระธรพลสนใจกรรมฐาน ทานไดทดลองฝกอาโปกสณกบหลวงตารปหน งท วดแหงนนแตไมประสบผลสาเรจ (เนอหาความเปนไปของพระธรพลถกเลาโดยทานอาจารยสมภารจากจดหมายท พระธรพลเขยนเขยนเลาความเปนไปของทานท วดรมแมนาโขงใหทราบเปนระยะๆ)

ตอมาเม อพระธรพลรบทราบขาวของแมวาแมของทานไดถายภาพนดอกครง ทาใหทานเกดความเครยดอยางรนแรง เกดไดยนเสยงหลอนส งใหลงไปในแมนาโขง ขณะกาลงจมนาอยในภาวะใกลตายนนพระธรพลเกด

ความรสกแปลกประหลาด คอ มความสขและอยในภาวะสบายอยางย ง แตแลวกเสยงบอกใหทานออกขนมาเหนอนา เสยงประหลาดดงกลาวทาใหทานรอดชวตจากการจมนาตายอยางหวดหวด แตจากประสบการณท พระธรพลไดรบในครงนนทาใหทานสนใจลองเลนกบความ (เฉยด) ตายครงแลวครงเลา โดยอาศยนา (คอกลนหายในนา) เปนเคร องมอ ทาใหพระธรพลไดรบประสบการณพเศษท วานมากขน จนเม อพระธรพลไดทราบขาววาแมของทานท กรงเทพเสยชวต กเกดความเสยใจอยางมาก จงตดสนใจเดนลงไปในแมนาโขงเพ อกลนหายใจในนาเหมอนท เคยทามา แตคราวนเปนการตดสนใจท จะตายจรงของพระซ งเปนการตดสนใจครงสดทาย ทานไดตดสนใจวาจะไมมชวตบนโลกนอกตอไป ขณะท ขอความจากจดหมายฉบบสดทายท สงถงทานอาจารยสมภาร พระธรพล ระบวา การฆาตวตายของทานมสตรตวทกอยาง

โครงสรางเนอหา

โครงสรางเนอหาของนวนยายเสยงหวดรองยามค า คน ทานผ เ ขยนก าหนดประเดนปมปญหาขดแยงเร องการฆาตวตาย (วาเปนการกระทาท มความสข-ใครจะไปร) ใหผอานใชดลพนจเอาเองวา การฆาตวตายท มหลายรปแบบนน รปแบบ autoerotic death ไมไดเปนรปแบบท เลวราย แตเปนรปแบบท

นางสาวณชดวง วชรสารทรพย ~ ๑๕๑ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม-สงหาคม ๒๕๕๘

ผกระทาอตวนบาตสามารถปลดเปลองความทกขจากชวตจรงในโลกมนษยเพ อหาความสขขณะนาทวกฤตกอนจะตายหรออาจเปนในปรภพ (ถาเกดตายขนมาจรง) จงมผนยมชมชอบการฆาตวตายแบบดงกลาวกระจายอยท วโลก

สาระสาคญของนวนยายเร องเสยงหวดรองยากค าคนในความเหนของผวจารณคอ ความคดในเร องของการฆาตวตาย ท ทานอาจารยสมภาร ใชความเหนของตวทานเองไปตความความเหนท เปนเหตผลในการฆาตวตายของตวละคร (พระธรพล) ท เดนลงไปฆาตวตายแบบกลนใจตายในแมนาโขง โดยท ทานผเขยนเองกเปนตวละครหน งท มความสาคญในการเปนผแสดงความเหนตอตวละคร คอ พระธรพล เช อมโยงกบเร องการทากรรมฐานในพระพทธศาสนาซ งมอย ๒ แบบ คอ สมถะและวปสสนากมมฏฐาน โดยท ตวละครคอทานผเขยนเอง (ท เปนศษยเกาวดมหาธาตฯ) มความคดในเชงใหคณและใหโทษสาหรบกมมฏฐานทง ๒ รปแบบ ทง ๒ เร อง คอ เร องการฆาตวตายและเร องกมมฏฐาน ทานผเขยนเส รมมมมองในแบบกระแสรอง ท เป นเอกลกษณการมองท ฉกออกไปจากกระแสหลก โดยมองวาความคดท วาการฆาตวตายเปนการกระทาในเชงลบ (เชน การมองวาการฆาตวตายเปนการกระทาของคนโงหรอความไรสต และเปนความคดท ยนอยฟากตรงกนขามกบหลกธรรมในพระศาสนา) นน หากแทท จรงการฆาตวตายของคนเราในบางครงไมไดเกดจากความโงหรอความไรสต แตเกดจากความอยากตายของคนผนนโดยสมครใจ และการฆาตวตายดาเนนไปอยางมสต

ทานผเขยนไดยกความคดของชาวกรกสมยโบราณท มการฆาตวตายอยางเปนพธ

การ คอ กอนท จะมการฆาตวตายผท ตองการตายจะประกาศใหเพ อนฝงหรอคนใกลชดทราบ พวกเขา (ชาวกรก) เหลานคดวาการตายเปนหนทางไปสอสรภาพท ด ท มนษยสามารถเลอกได และหากมนษยคนหน งสามารถเลอกตายในเวลาและสถานท ท เหมาะสมตามท ตองการไดกยอมเปนเร องด ดกวาการตายภายใตองคประกอบท เลอกไมได

นอกจากน ทานผเขยนนวนยายเร องนยงนาเสนอวา การฆาตวตายสาหรบคนบางคนแลวเปนเร องท นาหลงใหลอยางย ง เพราะขณะใกลตายผพยายามลองฆาตวตายนนจะเกดความรสกมความสขอยางประหลาด ดงการท พระธรพลซ งเปนตวละครในเร องนไดพยายามฆาตวตายดวยการเดนลงไปในแมนาโขง ใหตวเองคอยๆ จมด งลงไปในแมนา ซ งในชวงของการกลนหายใจพระธรพลเกดความรสกมความสขอยางนาประหลาด (ทานผเขยนใชคาวา “ความเบาสบาย” และ “อ มเอบใจ”) แตในนาทสดทายของการกลนใจใตนาเหมอนการดานานานๆ เพ อเผชญกบความตายดงกลาวพระธรพลไดเกดความรตวและถอนออกมาจากสมาธในการกลนหายใจไดทน มฉะนนกมความเส ยงท พระธรพลซ งกลนใจนนจะเสยชวตได ซ งจากประสบการณในการเฉยดความตายจากการฆาตวตายดวยการพาตวเองไปจมนาครงแรกของตวละคร คอ พระธรพล ทาใหพระเร มเขาใจถง “ขอตอ” ของความเปนกบความตาย และในตอนหลง (ภาคท สาม-คนหา) ขอตอนคอความสขอยางมากจากการมสมาธสงสด

ทานผเขยนโยงเร องขอตอ ดงกลาวไปอธบายถงเร องลทธหรอความเช อของคนบางกลมท รกท จะเส ยงฆาตวตาย แตไมใหตาย

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๑๕๒ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม-สงหาคม ๒๕๕๘

ไปจรง วธการฆาตวตายดงกลาวสมพนธกบเทคนคการควบคมลมหายใจ เชน ฤๅษในอนเดยเอาหวตวเองปกลงไปในดนแลวกลนหายใจไว หรอการท พระพทธองคทรงทรมานพระองคกอนจะตรสรดวยการทรงกลนลมหายใจเขาออก การควบคมลมหายใจดงกลาวแสดงใหเหนถงความเช อบางประการในแงประโยชนท เกดจากการควบคมลมหายใจของนกพรตอนเดย จนเกดเปนเทคนคในการควบคมลมหายใจรปแบบตางๆ ขน

ผเขยนพยายามอธบายผานตวละครคอท านอาจารยสมภาร ว า เ นอแทของ autoerotic death จรงๆ นนไมใชการฆาตวตายแตเปนวธการเสพสขอยางหน งของพวกท ชอบแสวงหา “ความร นรมย” จากวธการเฉยดตายหรอใกลความตายท ทางการแพทยยอมรบวามอยจรง ซ งเทคนคการเลนกบลมหายใจแบบนเปนวธการท มความเส ยงอยางสงอยางย ง

ดงนน หากใหผ วจารณว เคราะห autoerotic death แลว ผวจารณมองวา เม อ autoerotic death สมพนธกบลมหายใจ (ปราณ) ท มความหมายอยางถงท สดท แสดงถงความมชวต กแปลวาขณะท อยในชวงของการปฏบต autoerotic death นนจตของผปฏบตนนจดจออยกบลมหายใจและความตายชนดเกดสมาธสงสด จงสงผลใหเหนนมต (mental reflex) ตางๆ ท แสดงถงความร นรมยท เกดจากการทา autoerotic death และไมตองสงสยวาทาคนจานวนไมนอยในโลกนถงชอบวธการเส ยงตายแบบตายเลนๆ ดงกลาวน จนบางครงถงกบนาไปสการตายจรง

ตวละครเอกอยางพระธรพลกเชนกน ทานเลนกบ autoerotic death โดยใชนา หรออาโป- ท ทานผเขยนตความผานตวละครไปอกความหมายหน งท ไมใชความหมายของอาโปกสณ หรอการเพงนาแบบเดมๆ ตามแนวพทธศาสนาเถรวาท กลาวคอแทนท จะเปนการเพงนาเพ อใหเกดสมาธ แตทานผเขยนกลบเสนอรปแบบ water autoerotic death ค อ ก า ห น ด ใ ห ต ว ล ะ ค ร ใ ช น า ก ร ะ ท า autoerotic death ดวยการกลนหายใจในนาแทน คอมการใชวธอาโปเหมอนกน แตใชในคว า ม หม า ย ให ม แ ล ะ เ ม อ ใ ช อ า โ ป ใ นความหมายใหมจนคลองแคลวแลวพระธรพลก ม ล ก ษ ณ ะ ค ล า ย ๆ ก บ เ ป น ผ ต ด ใ จ autoerotic death

ทานผ เ ขยนพลอตเร องการความตองการตามหาเสยงผหญงท พระธรพลไดยนขนมาเพ อส อถงความนาหลงใหลของการคนหาบางส งบางอยางท เกดจากนมต ในขณะเฉยดตาย ทานผเขยนใชคาวา “ระดบท อยบนเสนดายบางๆ ระหว าง เปนกบตายหรอระหวางโลกนกบโลกหนา” หรอ “การเลนเกมแหงความตาย” และเน องจากพระธรพลเองเปนผท ปญหาทางจต (ความทกขจากการมแมเ ป นด า ว ย ว แ ล ะ ถ ก เ ผ ยแ พ ร ภ า พ ผ า นอนเทอรเนต) มากอนแลว เหตและผลจงลงตวในแงของการใชวธ autoerotic death บาบดความทกขของตนเอง หากโดยลกๆ แลวตวละครตวนกลบยงไมสามารถลบภาพของแมในลกษณะท ลบออกไปจากกนบงใจของเขาได สงผลถงการเหนนมตตางๆ เชน เสยงหรอภาพท เขาเหนกอนทาหรอขณะทา autoerotic death ทกครง

นางสาวณชดวง วชรสารทรพย ~ ๑๕๓ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม-สงหาคม ๒๕๕๘

สาระสาคญของเรอง ในความเหนของผ วจารณ สาระ

สาคญของเร อง คอ การนาเสนอความคดกระแสรองสภาพปญหาการฆาตวตายและผฆาตวตายมความทกขจากการกระทาจรงละหรอ? ขณะท ความคดกระแสหลกมองวาไรสตหรอโง

ทานผเขยนสะทอนถงความนาเหนใจและความมเหตมผลหรอความมสตของผท ฆาตวตายแบบการเอาใจเขาไปใสใจเรา คอ หย งเขาไปในใจของผท มความคดฆาตวตายผานตวละครอยางพระธรพล เพ อใหเหนความคดอกดานหน งวา การฆาตวตายอาจไมเลวรายเสมอไป แตอาจเปนทางเลอกของผท อยากตายท คดวาการตายเปนการนาไปสความสขความร นรมยได เน องจากพวกเขาไมมความสขกบการอยในโลกปจจบน

การพลอตเร องใน “ความเช อกระแสรอง” ดงกลาวผวจารณมองวา เปนงานเขยนแนวปรชญาอยางหน ง เพราะเปนงานเขยนท กอใหเกดการตงคาถามมากมายไปในตว มลกษณะแยงกบความเหนของคนสวนใหญ คนสวนใหญมองวาชวตมความสาคญจงควรรกษาไวใหดท สด นอกเหนอไปจากสญชาตญาณการรกตวกลวตายท เปนธรรมชาตของมนษย การฆาตวตายจงถกมองวา เปนเร องผดปกตหรอผดวสยของมนษยและวสยของสตวโดยท วไป เพราะคนท สภาพจตใจปกตคงไมมใครคดฆาตวตายเปนแน

การนาเสนอความคดท อยนอกเหนอ ไปจากความคดกระแสหลกเก ยวกบการฆาตวตายของทานผเขยนอกสวนหน งนาจะเปนการแสดงถงความเขาใจในชวตและความคดของผท ไมตองการท จะอยในโลกนอกตอไป และเปน

ทางเลอกท เปน “สทธ” อยางเดยวท พวกเขาม ผวจารณขอยาสาระสาคญของนวนยายเร องนวา “การฆาตวตายเปนสทธในฐานะท คนๆ หน ง ในฐานะชวมนมอานาจสงสดท จะกระทา โดยท เขาเองไมตองไปเบยดเบยนใคร”

อกประเดนหน ง คอ ทานผ เ ขยนเช อมโยงเร องความตายของคนไปยงเร องชววทยาท ไดจากการบนทกขอมลของแพทย เชน ท ทานผเขยนอธบายโดยอางขอมลเร องนกโทษประหารท สภาพศพหลงจากถกแขวนคออยในลกษณะท อวยวะเพศแขงตวและบางรายมการหล งอสจ ซ งแสดงใหเหนวา ความตายนนแมจะมองดอยตรงกนขามกบความเกดแตกมนยยะท สมพนธกบความเกด เหมอนความเช อของสานกปรชญาโบราณบางสานก เชน ปรชญาเตา ท มองวาส งท ดเหมอนขดแยงกนมากๆ นน สามารถสงเสรมซ งกนและกนได เพยงแตการมองใหเหนถงความเช อมโยงดงกลาวไมใชของงาย การแขงตวของอวยวะเพศกอนตายของนกโทษประหารกเปนไปในทานองเดยวกน สมองส งงานไปยงอวยวะสบพนธจนเกดการแขงตวและหล งอสจ ซ งสภาพดงกลาวนสะทอนใหเหนกลไกการท า ง านขอ งร า งกา ย ท ถ ก “ธ รรมชา ต ”ออกแบบมาอยางนาพศวง ปญหาคอ ตวธรรมชาตผออกแบบท วานคอใครจงมความฉลาดอยางย ง

อยางไรกตาม แมตวผออกแบบกลไกของรางกายมนษย (ตามธรรมชาต) จะฉลาดมากกตาม แตส งหน งท ผออกแบบไมสามารถควบคมมนษยไ ด คอ ความคดของมนษย มนษยยงมอสรภาพท จะคดได หากเขาใจและรจกท จะคด ดงนน คนเราอาจเปนทาสในทางกายภาพ หมายถง เม อเกดมากแลวตอง

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๑๕๔ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม-สงหาคม ๒๕๕๘

เปนไปตามท ธรรมชาตกาหนด แตในทางจตภาพเรายงสามารถท จะเปนนายตนเองอย ในเร องของการเลอกท จะมชวตอยหรอเลอกท ตายกเชนเดยวกน และท มากไปกวานกคอ การเลนกบความตายแบบเฉยดตายสาหรบคนบางคนถอเปนความ “หฤหรรษ” อยางหน ง โดยเฉพาะการเลนกบลมหายใจแบบท ผดแผกไปจากธรรมชาตดวยการทาใหรางกายขาดออกซเจนในระยะเวลานานพอท จะทาใหรางเหนปรากฏการณแปลกประหลาด ท ทานผเขยนเรยกมนในนวนยายเร องนวา “นมต” ซ งผเฉยดตายมองเหนขณะท คนท วไปมองไมเหน

ขณะเดยวกนหากพจารณาในแงตรรกะจากกรณ autoerotic death ท อยในภาวะใกลตายแลวมองเหนนมต กสามารถโยงไปไดวาปรากฏการณทางจตดงกลาวสะทอนไดวาผใกลตายโดยท วไปเองท ใกลหมดลมกจะมองเหนนมตเชนเดยวกน ตางกนเพยงวาในมมของ autoerotic death ตามท กลาวถงในนวนยายซ งเปนการใชวธการกลนลมหายใจนน ทานผเขยนบอกวาผท เลนวธการเฉยดตายเหลานจะมองเหน นมตท ด คอ มความสบาย เหนภาพ แสงสท นาหลงใหลหรออาจเรยกไดวา เปนศภนมต แตทงนตองผานการกลนหายใจอยางถงท สดไปเสยกอน

ทานผ เขยนยงพยายามใชเหตผลอ ธ บ า ย ป ร า ก ฏ ก า ร ณ น ม ต ท เ ก ด จ า ก autoerotic death เช อมกบปรากฏการณนมตท เกดจากการทากมมฏฐานในพทธศาสนา โดยมองวา นมตกคอนมต คอ ไมสามารถระบลงไปอยางชดเจนวาเปนเร องจรงหรอไม ภาพท เหนในนมตอาจเกดภาพจาก

ประสบการณในอดต ซ งเปนปรากฏการณผลสะทอนทงในแงของความประทบใจและความไมประทบใจ ดงเหตการณท เกดขนกบตวละครอยางพระธรพล ในชวงขณะการทากรรมฐานในรปแบบ autoerotic death (น า จ ะ เ ป น ก ม ม ฏ ฐ า น แ น ว ใ ห ม ท อ ยนอกเหนอไปจากระบบกมมฏฐานในพทธศาสนาหรอนอกเหนอไปจากแนวกมมฏฐาน ๔๐) อยในภาวะก งเปนก งตาย ท ไดยนเสยงผหญงซ งตอนหลงเม อทาไปหลายครงและวเคราะหดกรวา เม อเปนเสยงของแม ซ งเปนคนท จตของพระผกพนอย

กมมฏฐานแหงความเปนความตายน มสวนคลายกบการทากมมฏฐานในพระพทธ-ศาสนา คอ สามารถเหนนมตตางๆ เพราะการบงคบจตใหอยในอารมณเดยว (เอกคคตารมณ) ซ งการเหนนมตจากการทากมมฏฐานแบบตางๆ ในพทธศาสนา หากผทากมมฏฐานไปเขาใจวานมตท เหนเปนเร องจรงหรอเปนของจรงกอาจทาใหผทากมมฏฐานนนเกดอาการสตวปลาสได ทานผเขยนไดยกตวอยางการถกทารายรางกายของทานเจาคณโชดก พระอาจารยกมมฏฐานแหงวดมหาธาตฯในอดต โดยผทารายเองกเปนผท มาเรยนและทากรรมฐานจากทานน นเอง แสดงใหเหนวาผทากมมฏฐานท เกดอาการในลกษณะดงกลาวมอาการ“เพยนทางจต” เชน ผทากมมฏฐานบางรายหวเราะหรอรองไหออกมาดงๆ เปนตน ซ งทานผเขยนตงคาถามวา ผท มอาการจากการทากมมฏฐานเหลาน หากสานกปฏบตแกกมมฏฐานใหกลบมามอารมณเหมอนคนปกตไมได เม อกลบไปบานไปแลวพวกเขาจะเปนอยางไร ญาตพ นองจะทาอยางไร

นางสาวณชดวง วชรสารทรพย ~ ๑๕๕ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม-สงหาคม ๒๕๕๘

ทานผเขยนอางถงวธการปฏบตของทานเจาคณโชดก เม อมผทากรรมฐานท มอาการเพยนทางจตมาหาทาน ดวยการท ทานปฏเสธท จะรบคนประเภทน และเสนอวาควรสงคนเหลานไปยงโรงพยาบาลทางจตเพ อรกษามากกวาท จะมาใหสานกวปสสนารกษา เหตผลท ทานผเขยนใชอธบายและวเคราะหเร องของทานเจาคณโชดกน คอ ทานเจาคณเองเคยมประสบการณในการถกทารายจากผทากรรมฐานท มอาการเพยนทางจตมากอน และเหนวาผท จะไดรบประโยชนจากการทาวปสสนาควรเปนผมจตใจอย ในระดบปกต สวนคนท จตใจเกนปกตนนอยเลยไปท พทธศาสนาจะชวยได

ในอกแงหน งทานผเขยนตงขอสงเกตถงผท ทาวปสสนากมมฏฐานแลวเหนนมตวา ภาพท เหนนนเปนภาพหลอน ผทากรรมฐานจงควรตงสตไวใหด ใหคดวาภาพท เหนเปนแคนมต ไม ให เอามาปนกนกบความจร งในปจจบน หรอแมวาภาพท เหนดงกลาวเปนของจรงเหนรไดเฉพาะตนกใหคดวาคนอ นไมเหน คนอ นมจานวนมากกวา เหมอนกบหลกคดของ John Nash เจาของรางวลโนเบล สาเศรษฐศาสตรท ปวยทางจตจนเกดเหนภาพหลอนตางๆ

สาหรบการเกดนมตในพระพทธ-ศาสนา ทานผเขยนยกขอเทจจรงในคมภรวสทธมรรคมาอธบายวา จตท ถกกากบใหอยในอารมณ ใดอารมณห น งนาน เก นไปก จ ะแสดงผลทางจตออกมา คอ นมต เกดการเหน การไดยนในส งท ไมเปนจรง เร องนทานผเขยนยกเกรดประวตพระกมมฏฐานในประเทศไทยท สมพนธกบประการณของผเขยน เชน กรณความเหนของทานเจาคณโชดกกบความเหน

หลวงพอสด แหงวดปากนา (ภาษเจรญ) ซ งเปนขอเทจจรง พระกมมฏฐานทงสองรปมความเหนเก ยวกบการทาสมถะและวปสสนากรรมฐานตางกน

ทานผเขยนเลาเชงประวตศาสตรวา ทานเจาคณโชดกเคยใหฟงวา หลวงพอวดปากนาท ประกาศตนวาเปนผ คนพบวชชาธรรมกายมาทากมมฏฐานกบทาน (ทานเจาคณโชดก) โดยไดทดลองเขาวปสสนากบทานเจาคณโชดก ในระหวางการทาสมาธ หลวงพอเลาใหทานเจาคณโชดกฟงวาเหนอะไรมากมายไปหมด ตอมาในการสอบอารมณทานเจาคณโชดกไดเตอนทานวา “ส งท หลวงพอเหนนนมนไมจรงนะ” โดยท ทานผเขยนเองยงสงสยวาทายท สดแลวหลวงพอวดปากนาทานคดอยางไร ขณะท สาหรบทานเจาคณโชดก กายทงหลายท เหนในสมาธแบบของหลวงพอสดนนเปนนมต

ทานผเขยนใสความคดของทานเองเหนผานตวละคร คอใหตวเองท เปนผเลาเร อง เก ยวกบปฏบตกมมฏฐานทานองวา “อยาไปยงกบจต ถาไมจาเปน” หมายถง แมมนษยพยายามเขาไปจดการกบจตอยางไรกตาม แตไมใชเร องงาย เพราะเปนการฝนธรรมชาต ไมวาจะเรยกวาธรรมชาตหรอเรยกวาพระเจาท สรางมนษยขนมานมความฉลาดกวามนษยเสมอ ยากท มนษยจะฝนธรรมชาตหรอพระเจาได เชน การเกด แก เจบ และตาย ท อยเหนอการควบคมของมนษย เปนตน แตแลวในการควบคมตนเองทางดานรางกายไมไดของมนษยนน ธรรมชาตหรอพระเจากเปดชองวางใหมนษยม “อสรภาพ” ไดในบางประการ เพ อใหมนษยพนไปจากสภาพบบคนท รนแรงได น นกคอ “เสรภาพในการตาย”

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๑๕๖ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม-สงหาคม ๒๕๕๘

เหมอนท ซารตเคยกลาวทานองวา ความ สามารถตาย คอ เสรภาพของมนษย โดยทานผเขยนมองผานตวละคร คอ หากปราศจากความตายและคนเราชวตเปนอมตะ มนษยจะถกจากดเสรภาพไปดวย เพราะจะถกขงและพนธนาการอยในโลก (ภพภม) นนๆ ตลอดไปไมวาจะสขหรอทกขกตาม

ทานผเขยนพยายามใชตรรกศาสตร เพ อแสดงความคดของตนในการอธบายความคดเชงกระแสรองท ม ตอพทธศาสนา (เพราะสวนใหญไมมใครตงขอสงเกตและอธบายถงเร องนกน) โดยท ความคดกระแสหลกของชาวพทธสวนใหญมกมองและเช อวา การฝกจตเปนเร องจาเปนตองทา ซ งหมายถงการฝกสมถะ-วปสสนากมมฏฐานน นเอง แตทานผเขยนเสนอความคดวา กเลสของมนษย เชน ความโกรธ ความโลภ ความหลงท เปนสภาพธรรมชา ตของความเปนมนษยกมประโยชนตอมนษยเชนกน ขณะท ความคดกระแสหลกเช อวา กเลส เปนส งเลวรายและเปนส งท ตองกาจด แตทานผเขยนกลบอธบายในทางตรงกนขามวา กเลสมประโยชนในแงการปลดปลอยมนษยออกจากความทกข เชน เม อมคนมาดาเรา เราโกรธและดากลบไป การดากลบไปดงกลาวตวละคร คอทานผเขยนมองวาเปนการปลดปลอยตวเองจากความกดดนท ไดรบจากการโดนดา เพราะหากไมดากลบไปกจะเกดความทกขอดอน และอาจไประเบดกบใครหรอท ไหนในขนรนแรงได การมกเลสเปนแรงจงใจใหมนษยเกดการพฒนาทงตนเองและสงคมไดอยางหน ง ความโกรธ ความโลภ ความหลง สามารถเปนแรงจงใจใหมนษยเกดความวรยะในการประกอบการงาน

นอกเหนอไปจากการท ทานผเขยนยงมองวา แสดงอารมณ เชน อารมณโกรธ (กเลสอยางหน ง) ท เหมาะสมเปนเร องท ถกตองและมประโยชน การไมแสดงอารมณใดๆ เลยและการแสดงอารมณมากเกนไป เปนไปในลกษณะสดโตง การแสดงอารมณของมนษยชองวางในทางท กอใหเกดการสรางสรรคไดมากกวาสตวเดรจฉาน เชน การแสดงอารมณของศลปนในงานศลปะแขนงตางๆ นบเปนการใชอารมณหรอกเลสในทางสรางสรรคอยางหน ง กเลสจงไม ได เลวรายเสมอไป นอกจากนธรรมชาตยงแกไขอารมณแหงความทกขหรอความเครยดโดยตวของธรรมชาตเอง เชน เม อมความเศราเสยใจมากๆ รางกาย(ธรรมชาต) กมการปรบตวใหสมดลดวยการรองไห เปนตน คากลาวของเพลโตเม อหลายปมาแลวท วา “งานตลกหรองานโรแมนตกไมอาจชาระใจลางจตใจของมนษยได” จงถกตอง

ประเดนดงกลาวนาไปสขอสรปของทานผเขยนวา ธรรมชาตสรางมนษยมาใหมความสมดลอยแลว คอ ใหเปนมนษยผมกเลสโดยธรรมชาต ขนอยกบวามนษยจะมองเหนหรอไม หากรจกสงเกตและเขาใจกฎดงกลาวมนษยกไมจาเปนตองไปทาอะไรมาก เชน อาจไมตองไปปฏบตกรรมฐาน กสามารถอยกบกเลสไดอยางมความสขได เปนไปตามขอสรปอยางหน งของทานผเขยนในนวนยายเร องนวา “อยาไปยงกบจต ถาไมจาเปน” น นเอง

ประเดนดงกลาวนผอานมองวา การท ทานผ เ ขยนเสนอเร อง “ประโยชนของกเลส”ชนดท ขดกบกระแสหลกนน กลบจะเปนเร องดในแงการดงไมใหชาวพทธหรอกลมคนกระแสหลก “สดโตง” กบปฏบตการกาจดกเลสในรปแบบและวธการ หรอตามสตร

นางสาวณชดวง วชรสารทรพย ~ ๑๕๗ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม-สงหาคม ๒๕๕๘

สาเรจของการปฏบตกรรมฐานท วางกนไวมากเกนไป โดยตองไมลมวาสตรสาเรจของการปฏบ ตกมมฏฐานน สวนใหญ ถกวางหรอก าหนดโดยอรรถกถาจารย ในสมยหล งพทธกาล ซ งประเดนนทานผ เ ขยนเสนอความคดผานหลวงพอเจาอาวาสวดท พระธรพลไปบวช จากบทสนทนาระหวางหลวงพอกบพระธรพลวา “สานกกมมฏฐานทงหมดทงส นกบอกว า กมมฏฐานคอห ว ใจของพระพทธศาสนา อาจารยสมภารกาลงบอกวาหวใจของพระพทธศาสนาท วานคนอ นสรางใหแกพวกเรา พระพทธเจาไมไดทรงสราง ทงอาจทาใหพวกเขาสาเหนยกวาแนวทางในการใชชวตอยางสงบสขนน ไมไดมาจากการมงม นกาจดกเลสดวยวธปฏบตทางจตแบบกระแสหลกหรอการทากรรมฐานตามสตรท ใชกนมา หรอใชกนอยเพยงรปแบบเดยวท กระแสหลกนยมทากน คอ รปแบบและวธการทางดานสมถะ-วปสสนากมมฏฐานท พบเหนโดยท วไปในพทธศาสนา โดยเฉพาะในแงของการปฏบตทางจตตามสตรนน ทานผเขยนนาเสนอขอเสยเอาไวดวย คอ ความหลงในนมตท เกดขนขณะจตสงบ ท เรยกวา วปลาส ซ งนมตเหลานเปนของลวงบางของจรงบาง

ขอวจารณ นวนยายเร องนไดสะทอนถงความคด

หรอมมมองของทานผเขยน ๒ ประเดนสาคญท เปนความคดกระแสรอง คอ

๑) เร องการปลดเปลองพนธนาการความทกขดวยความตาย ท ทานผเขยนมอง (ผานตวละครในนวนยาย) วา ไมใชเร องผด แตกลบเปนทางเลอกหน งของมนษยในยามท กาลงอย ในความทกขและคดวาโลกนไม

ร นรมยอกตอไป นอกเหนอไปจากการหนไปหาวธการท ทาใหจตเกดสมาธ เหนนมตแหงความสขแบบเส ยงมากท สด (autoerotic death) คอ การพยายามเฉยดใกลความตาย เชน ใชเชอกรดคอ กลนหายใจในนาซ งเปนวธการท พระธรพลใช จนในท สดว ธการดงกลาวกนาพระไปสความตาย เม อเกดความตองการเลอกท จะตายจรงขนมา (สาเหตจากผลของการสญเสยแม คนท จตของพระธรพลยดม นผกพนอยลกๆ) เปนการนาเสนอมมมองตอชวตและความอกดานหน ง การอยากตาย หรอการไดตายตามความตองการ ไมใชส งเ ล ว ร า ย เ ส มอ ไป หา กย ง เ ป นกา ร ช ว ยปลดปลอยมนษยใหพนจากสภาพเลวรายบางอยางท กาลงประสบอย เปน “การณยฆาต” ท ทาดวยตวเอง ไมใชเกดจากญาตหรอแพทยเปนผทา ซ งวาไปแลวกเปนโจทยดานจรยธรรมในสมยใหมเชนเดยวกบการณยฆาตท ท า โ ด ย ญ า ต ข อ ง ผ ป ว ย แ ล ะ แ พ ท ยเชนเดยวกน

๒) เร องการทาสมาธภาวนา หรอสมถะ-วปสสนากมมฏฐาน ซ งทานผเขยนนาเสนอมมมองกระแสรองเชนกน คอ มองวาวธการทากมมฏฐานท ใชกนมาอยางยาวนานในปะวตศาสตรพระพทธศาสนานนไมมอยในพทธดารส แตมการคดคนขนมาสมยหลงพทธกาล ทงการทากมมฏฐานกมความสมเสยงตออาการจตวปลาส เหนส งท เรยกวานมต คลาดเคล อนไปจากส งท คนธรรมดาเหนโดยท วไป ซ งกไมสามารถพสจนไดวาส งท ผทากรรมฐานเหนนนเปนจรงหรอเปนภาพหลอน

เหตผลของการเสนอความคดหลกในนวนยายนน ผวจารณมองวา เปนการเสนอ

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๑๕๘ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม-สงหาคม ๒๕๕๘

มมมองใน ๒ รปแบบ คอ มมมองเชงปรชญาและมมมองเชงการใชเหตผล

๑) มมมองเชงปรชญา หมายถง มมมองท เกดขนจากการตงคาถามของทานผเขยนท นาเสนอผานตวละครในนวนยาย เชน การตงคาถามในเร องความเปนไปของชวตในแงของการมสทธท จะอยหรอจะตาย การตายแบบสมครใจผดดวยหรอ นาไปสการตงคาถามถงภาพรวมเก ยวกบอสรภาพของชวตมนษยวามอยจรงหรอไม แคไหนอยางไร ซ งเร องนผอานมองวา ส งท ทานผเขยนนาเสนอนเช อมโยงกบคาถามเชงปรชญาคาถามสาคญคอ ศลธรรมกบอสรภาพของมนษยสมพนธกนอยางไร และหากทงสองส งสมพนธกนควรสมพนธแคไหนอยางไร อยางเชน ในเนอหาของนวนยายท เสนอมมมองการมอสระในการตาย ประเดนปญหาคอ ความอสระท จะตายดงกลาวควรนาศลธรรมมาตดสนดวยหรอไม หรอวาในท สดแลวนาไปสคาถามท กอใหเกดความคดกระแสรอง (อกแลว) คอ ท แทแลวในอกมตหน ง ศลธรรม คออปสรรคขดขวางหรอยนอยตรงกนขามกบอสรภาพของมนษยหรอไม ศลธรรมท มนษยประดษฐขนคอการสรางบวงใหกบตวของมนษยเองใชหรอไม ทงท มนษยมอสระท จะเปนในทางใจ เชน การฆาตวตาย และการเหนทางจต (นมต) ดวยวธการตางๆ ถงกระท ง autoerotic death แตแลวในอกดานหน งศลธรรมกเปนตวบลอกไมใหมนษยเขาถงอสรภาพ.ใชหรอไม

ขณะเดยวกนดเหมอนวา ศลธรรมไดถกนามาใชเปนเคร องมอในการทาใหอสรภาพของมนษยหลายอยางตองสญสนไป จากขอกลาวหาละเมดศลธรรม เชน การณยฆาต autoerotic death รกรวมเพศ เปนตน..ใช

หรอไม นอกเหนอไปจากเร องของปจเจกในนวนยายเร องน ยงมเร องดานสงคมใหมองอกดวย ซ งหากโยงถงความคดของทานผเขยนจากนวนยายเร องน ประเดนดานศลธรรม นาจะเปนประเดนท มความสาคญหลงประเดนอสรภาพของมนษย (ประเดนนตรงกบความเหนของนกปรชญาตะวนตกหลายคน ดงม รสโซ เปนตวอยาง) เพราะธรรมชาตในตวมนษยเปนอนหน งอนเดยวกบส งท เรยกวา “ศลธรรม”

ดงนน ศลธรรมท เราเหนๆ และ (จาใจ ) ปฏบ ตกนอย นน เป นอะ ไรไป ไม ไ ดนอกจากศลธรรมจอมปลอม ขณะเดยวกนหากมองกนถงแงมมปรมตถของพทธศาสนากจะเหนวา ศลธรรมสาหรบพทธศาสนาแลวเปนเร องเดกๆ เทานน หากพทธศาสนาไปไกลถงขน “อสรภาพท แทจรงโดยไมจาเปนตองพดถงศลธรรม” ซ งเปนการเขาถงสภาวะธรรมชาตท แทจรงของความเปนมนษย มนษยมอสรภาพสงสด แมจนไมตองพะวงวาจะใชกรรมฐานแบบไหนเพ อทาใหใจสงบ เพราะสงบ (สข) หรอไมสงบ (ทกข) กเปนสภาวะธรรมชาตทงสน ผวจารณมองวาหากใหทานผเขยนไดอธบายเร องศลธรรมทานองนทานคงอธบายศลธรรมแบบกระแสรองไดเปนอยางด เพราะประเดนปญหาการฆ า ตวตายกบศลธรรมมเร องใหถกเถยงและอธบายไดมากหลายมม

๒ ) ม ม ม อ ง เ ช ง ก า ร ใ ช เ ห ต ผ ล หมายถง การท ทานผเขยนใชเหตผลในการอธบายถงความคดของตนเอง แนนอนวาเปนการอธบายผานตวละคร และท ชดเจนอยางย งคอ ทานผเขยนสมมตตวเองเปนตวละครหน งในนวนยายเลมนและเดนเร องดวยการอธบายความ คดของตวทานผ เ ข ยนตลอดเร อ ง

นางสาวณชดวง วชรสารทรพย ~ ๑๕๙ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม-สงหาคม ๒๕๕๘

ความเหนของตวละครหลก คอ พระธรพลและหลวงพอเจาอาวาสมเหตผลรวบลงในลกษณะพองกบความเหนของทานผเขยน การโตตอบหรอบทสนทนาของตวละครทงเร องการฆาตวตายและกรรมฐานนาไปสความคดกระแสรองของทงสองประเดนน บทสนทนาท มการโตแยงกนกเพ อฉายภาพของความคดกระแสรองสองประเดนใหเหนเดนชดมากขน โดยทานผเขยนใชเหตผลจากขอเทจจรงมาอธบายผานตวละคร ซ งขอเทจจรงดงกลาวกเ ป น ข อ เ ท จ จ ร ง ท า ง ป ร ะ ว ต ศ า ส ต ร วทยาศาสตร และศาสตรแขนงอ น โดยเฉพาะการเช อมโยงศาสตรเหลานกบพทธศาสนา เ ช น ก า ร อ ธ บ า ย ก า ร จ ม น า แ บ บ dry drowning กบแบบ wet drowning หรอท ทานผเขยนนาเร องการทรมานตนเองของเจาชายสทธตถะดวยการกลนลมหายใจแบบสดขด (จากงานเขยน “พทธประวต” ของกรมพระยาวชรญาณวโรรส) มาเปนเหตผลในการอธบายเร องการพยายามคนหาความสขหรอความหลดพนจากทกขจากการเลนกบลมหายใจของคนอนเดยสมยกอน และยงมการเลนกบลมหายใจมาจนถงปจจบนในช อของปราณายามะหรอการทาสมาธดวยการควบคมลมหายใจ ทานผเขยนชใหเหนในทานองวา ลมหายใจคอประตแหงความสข ทงยงเปนประ ต ของก าร เ ก ด และ ก าร ดบ ( ตา ย ) โดยเฉพาะในกรณการกลนหายใจแบบสดขด จนเกดนมตท สวยงามตางๆ ขน ดงนน เหตผลในการเลนกบความตายของตวละครอยางพระธรพล กถกผเขยนทาใหฟงขนวาแทจรงแลวความคดในการฆาตวตายของคนเรามลกษณะของความเปนเหตเปนผลเจอปนอยมาก

เหตผลท สาคญคอ ความตองการความสข เม อแสวงหาความสขภายใตสภาวะของนไมไดกไปแสวงหาความสขในโลกหนา ซ งคนเรายอมมสทธท จะคดทานองนได ดงคาตอบจากโจทยท ทานผเขยนตงไว คอ แมมนษยจะไมมอสระทางกายภาพ แตมนษยกยงมอสระทางใจ และความตาย คอ ทางเลอกท จะเปนอสระทางใจของมนษยอยางหน ง ซ งการอธบายโดยใชเหตผลดงกลาวขดแยงกบความคดกระแสหลกท มองวาเจตนาท จะตายโดยผดธรรมชาตเปนเร องผดศลธรรม ขณะท ประ เดนศลธรรมดงกลาว เปนเร อ งท อยนอกเหนอไปจากเหตผลเชงสามญสานกของมนษยและเป นเง อนไขท ถ กสร า ง ขนมาภายหลงเพ อครอบงาการใชเหตผลแบบบรสทธของมนษย เหตผลท วา คอ มนษยทงหลายตางตองการท จะอย ในภาวะแหงความสข (ภาวะหนทกขเกลยดสข) ดวยกนทงสน ศลธรรมท ถกสรางขนมาภายหลง คอขอสรปของกฎกตกาของการอยรวมกนของคนในสงคม แตแลวกมมนษยนาศลธรรมมาเปนขออางและเปนเคร องมอสาหรบควบคมมนษยดวยกนเสยเอง ทงท วาไปแลวศลธรรมเองมความไรเหตผลอยถง ๒ ประการ ประการแรก คอ ศลธรรมพสจนไมไดเสมอไปวาเปนเปนสภาพขอเทจจรง หากศลธรรมบางเร องเปนขอสนนษฐานโดยอางเหตผลจากจนตนาการหรอส ง ท ไมสามารถพสจ นไ ดมาใช และประการท สอง คอ ศลธรรมไมมลกษณะเปนสากล หรอไมครอบคลมลกษณะความเปนมนษยทงหมดโดยตวของศลธรรมเอง เพราะหากมนษยเครงเครยดกบการมศลธรรมมากเทาใด มนษยกย งปราศจากอสรภาพมากขนเทานน

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๑๖๐ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม-สงหาคม ๒๕๕๘

ความโดดเดนแหวกแนวของนวนยายเร องนดไดจากการเดนเร อง (เนอหา) อยางท บอก ทานผเขยนไดเลอกท จะยนอยขางความคดกระแสรอง คอ ใชเหตผลดงผอานใหฉกคดถงความคดอกแนวหน งท อยฝงตรงกนขามกบความคดของคนสวนใหญ เพราะธรรมชาตของคนเรายอมมความรกตวกลวตายดวยกนแทบทกคน การนาเสนอ “เหตผลเชงบวก” ของผตองการฆาตวตายหรอผท ตองการเลนกบความตายแบบเฉยดฉว จงเปนเหตผลท นาสนใจ ซ งในการดงใหคนสนใจเร องนนน จาเปนตองอาศยขอมลท เปนขอเทจจรง รวมถงการศาสตรแหงตรรกะเพ อทาใหดประหน งวา “การสาหนยกถงความหฤหรรษจากความตายและจากภาวะก งเปนก งตายเปนแรงบนดาลใจของบางคนท ทรงพลงอยางหน งของการทาใหพวกเขาลงเลนกบความตายอยางไมประหว นพร นพรง”

ทานผเขยนส อถงพฤตกรรมของตวละครอยางพระธรพลในแงท วา แทจรงแลวยงมพระธรพลและคนอกมากมายท มความคดโดยเหตผลเดยวกบพระธรพล พวกเหลานสมควร ไ ดร บความเห นใจจ ากคนท ว ไป มากกวาการมงประณามพวกเขาวา เปนคนโงหรอหลงผด หากแตการท คนแบบเดยวกบพระธรพลตดสนใจเชนนเพราะพวกเขามเหตผลของพวกเขาเอง พวกเขาอาจไมพงพอใจภาวะของโลกท เปนอย แมโลกใหมจะไมการนตวาจะเปนโลกท วเศษสวยงามแตอยางนอยพวกเขากมทางเลอกใหกบชวตเปนครงสดทาย เปน “อานาจเตม” ท พระเจา หรอธรรมชาตประทานมาให เพราะนอกจากนแลว พระเจาหรอธรรมชาตควบคมและกากบพวก

เขาตลอด จงไมใชความผดหากวาพวกเขาจะหาแสวงความสขดวยการตดสนใจเชนน

นอกจากน หากมองกนถงความคดของคนสวนใหญแลว แมวาสญชาตญาณคนและสตวสวนใหญจะรกตวกลวตาย แตการนาเสนอความคดใน ๒ ประเดน คอ การฆาตวตายโดยปดกนระบบลมหายใจหรอการเลนกบความตายโดยใชลมหายใจ และปญหา (ดานลบ) ของกมมฏฐาน กเปนเหตใหคนสวนใหญสามารถท จะจนตนาการไดวา คนอกกลมมองความตายวาเปนส งท นาหลงใหลและหากมโอกาสพวกเขากพรอมท จะไขวควาหาความตายใสตวดวยตวของพวกเขาเอง ชนดท ไมทาใหรางกายคนอ นเดอดรอน

กลาวไดวา นวนยายคลายเร องจรงเร อ ง น ใหแง คดจากการโ ตแย งทาง ด านความคดท ทานผเขยนนาเสนอในแงการนาหลกธรรมของพระพทธศาสนา (กระแสหลก) หรอนาพทธปรชญา (กระแสรอง) มาตดสนกนด เนอเร องชวนใหนาตดตามเร องตลอด และทานผเขยนกเลอกยนอยขางพทธปรชญาท มลกษณะปลายเปดแคบๆ คอยงมคาถามคาใจใหโตแยงอยบางตลอดไป อานสงสจากการอานนวนยายเร องนก คอ การไมม ตน ไมมปลาย มแตการกระทา สะทอนใหเหนถงความเปนนกมนษยนยมและธรรมชาตนยมอยางฉกาจฉกรรจของทานผเขยนคอทานอาจารยสมภาร

ความสรป

งานเขยนชนนของทานผ เขยนคอทานอาจารยสมภาร แฝงปรชญา “สรรพส งคตรงกนขามคอส งเดยวกน” ซ งหมายถง

นางสาวณชดวง วชรสารทรพย ~ ๑๖๑ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม-สงหาคม ๒๕๕๘

ระหวางความเปนกบความตายนน แมเปนขวตรงกนขามกตาม แตอกดานหน งความเปนกบความตายสมพนธเปนหน งเดยวอยางแยกไมออก เพราะมการเกดจงมการตาย เพราะมกา รส นส ดจ งม ก า รก า เ นด เป น ไปตามหลกธรรมในพระพทธศาสนา เชน ปฏจจสมปบาท เปนตน หรอแทจรงแลวกระแสรองกบกระแสหลกกอนเดยวกนและสนบสนนซ งกนและกนอยในตว ขณะเดยวกนการอธบายโจทย เร องการปรารถนาความตายและกมมฏฐานในแบบกระแสหล กอาจไม มประโยชนมากอยางท คด ผวจารณเช อวาคนท อานงานเขยนเลมน จะไดความคดไปอกแบบท แตกตางจากมมมองท วไปสาหรบโจทยสอง

ขอน ยกเวนแตพวกนยมความคดศลธรรมฝงหวท อาจไมเขาใจถงส งท ทานผเขยนนาเสนอส อผานนวนยายเร องน ซ งผวจารณคดวานาจะเปนคาถามเพ อหาคาตอบในชวตจรงของคนเราทกคนวา อะไรคอความพอดในการทากมมฏฐาน ในเม อ “นกเลนกายกรรมทางจตบางคนกลบออกมาจากสานกกมมฏฐานในสภาพท เสยศนยในทางจตใจ” และสาหรบสาวกของ autoerotic death คอ จะอยโลกนหรอปรโลกกนด ถาอยาก (มชวต) อยโลกนตอไปกตองหดมองโลกตามความเปนจรงเสยใหมหรออย าง นอยกหดมองโลกในแบบสนทรย

บรรณานกรม

สมภาร พรมทา, ศาสตราจารย ดร. เสยงหวดรองยามคาคน. โครงการหนงสอไฟฟา: กรงเทพฯ, ๒๕๕๔.

ภาคผนวก

แนวทางการเตรยมตนฉบบและการสงตนฉบบ วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน .................................................................

๑. ความหมายและประเภทของบทความทางวชาการ

๑.๑ บทความทางวชาการทวไป หมายถง งานเขยนทางวชาการในศาสตรสาขาตางๆ ทมการรวบรวมขอมลความคดเหน ขอยต ขอเสนอแนะและประสบการณเกยวกบเรองใดเรองหนงเขาไวดวยกนอยางเปนระบบโดยผเขยนคนควาจากเอกสาร การสงเกต การสมภาษณเปนตน แลววเคราะหอยางสมเหตสมผล บทความวชาการมหลายลกษณะ เชน บทความแสดงความคดเหนทวเคราะหผลงานใหมๆ ทมความส าคญในสาขาวชาของวารสารนน บทความจากบรรณาธการทแสดงความคดเหน ขอเสนอแนะในประเดนใดประเดนหนง บทความวจารณทอาจเปนการแสดงขอสนบสนนหรอขอโตแยงเชงเหตผลโดยผเชยวชาญหรอผมประสบการณ

๑.๒ บทความปรทรรศน (Review article) หมายถง บทความเชงวเคราะหทผเขยนรวบรวมและสงเคราะหความรทางวชาการเรองใดเรองหนงมาวเคราะห เปรยบเทยบ วจารณ สรปประเดนใหผอานเหนแนวโนม เกดความกระจางในเรองนนยงขนและเปนแนวทางในการศกษาเชงวชาการตอไป

๑.๓ บทความวจย หมายถง บทความทน าเสนอผลการศกษาคนควาใหมๆ ทงในดานทฤษฎและดานปฏบตทท าใหเกดความรความเขาใจในศาสตรสาขาตางๆ มากขนกวาเดม โดยมขอมลและเนอหาทท าใหผอานมความรในศาสตรสาขานนสามารถศกษาในลกษณะเดยวกนและสามารถตดสนใจไดวาบทความนนมความส าคญตอสาขาวชาเพยงใด บทความวจยมลกษณะเดนตรงทเปนการน าเสนอปญหาทผเขยนไดศกษาหรอประเดนทตองการค าตอบ มการก าหนดกรอบแนวคด การเกบรวบรวมขอมลและวเคราะหขอมลอยางเปนระบบ พรอมทงสรปปญหาอยางชดเจน อนเปนการสรางฐานความรทมคณคาทางวชาการ

๑.๔ บทวจารณหนงสอ (book review ) หมายถง บทความทวพากษวจารณเนอหาสาระคณคา และคณปการของหนงสอ บทความ หรอผลงานดานศลปะ เชน นทรรศการทศนศลป และการแสดงละครหรอดนตร โดยใชหลกวชา และดลยพนจอนเหมาะสม

๒. สวนประกอบของบทความวชาการทวไปและบทความปรทรรศน

๒.๑ สวนน า กลาวถงทมาของเรอง ประเดนหรอปญหาทตองการส ารวจหรอประเมน วเคราะห น าเสนอตลอดจนจดม งหมายของการเสนอบทความ มความยาวหนงยอหนา

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๑๖๓ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม-สงหาคม ๒๕๕๘

โดยประมาณ เปนสวนทผเขยนน าเสนอเพอปพนฐานผอานเกยวกบเรองทจะกลาวถง และสรางความสนใจในการศกษาตอไป

๒.๒ สวนเนอหา เปนสวนหลกของบทความ เปนการเสนอรายละเอยดของประเดนเรองตางๆ ทอยในขอบขายโดยมการแบงหวขอและตอนตามความเหมาะสม

๒.๓ สวนสรป เปนสวนสรปสาระ เสนอขอคดและขอสงเกต

๓. สวนประกอบของบทความวจย

๓.๑ สวนน า ประกอบดวย ความเปนมาของเรองทจะศกษาหรอแนวทางในการแสวงหา วตถประสงค แสดงใหเหนความสมพนธของงานทเสนอในบทความวจยนกบความรเดมทปรากฏอยโดยมการอางถงงานของบคคลอนทเคยท าเกยวกบเรองนนหรอทเรยกวา ทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของ ทงนเพอชวยใหผอานเกดความคดในเรองทผเขยนจะกลาวถงตอไป

๓.๒ สวนเนอหา ประกอบดวย

๑) วธการและเครองมอทใช เปนการกลาวถงระเบยบวธวจย แหลงขอมล เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล รายละเอยดทผอานควรทราบและสามารถน าไปศกษาในท านองเดยวกนได

๒) ผล ขอมลทไดจากการศกษา มการจดหมวดหม จ าแนกและวเคราะหเพอใหสามารถตความหมายได อาจมการใชตาราง แผนภมประกอบในการน าเสนอขอมล และอธบายใหกระจาง

๓) อภปรายผล เปนการแปลหรอตความขอมลทไดโดยเรมจากการสรปผลใหเหนเดนชด ตอมาคอการวจารณผลการวจยทได พจารณาขอดขอเสยของวธการและเครองมอทใช มการเปรยบเทยบวาผลทไดสนบสนนหรอขดแยงกบผลงานของผอนโดยใหเหตผล ผลการวจยทไดตอบปญหาอะไรบาง มการสรปและเสนอแนะความคดเหนทไดจากผลงานนเพอเปนแนวทางในการศกษาเรองอนๆ ตอไป

๓.๓ สวนสรป สรปเนอหาทงหมดโดยยอ โดยการตอบค าถามวา ท าไม ท าอะไร ท าอยางไร ไดผลอะไร ตองเขยนใหกระชบชดเจน เขาใจงาย

๔. สวนประกอบทส าคญในการสงบทความ

๔.๑ ชอเรองและขอความเกยวกบผเขยน ผเขยนรวม และสถานทท างาน สงกด (ภาควชา และ มหาวทยาลย) เบอรโทร อเมล ไลน หรอเฟสบคของผเขยนบทความส าหรบตดตอ

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๑๖๔ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม-สงหาคม ๒๕๕๘

๔.๒ บทคดยอหรอสาระสงเขป ทยอเนอหาสาระของบทความทก าลงกลาวถงทงหมด

โดยไมมการตความหรอวจารณเพมเตม

๕. การเตรยมตนฉบบ

๑. พมพผลงานทางวชาการควรจดพมพดวย Microsoft word for Windows หรอ Macintosh บนกระดาษขนาด A4 หนาเดยว ประมาณ ๒๖ บรรทด ตอ ๑ หนา ใชอกษร Cordia New ตวเลขไทย ขนาดของตวอกษรเทากบ ๑๖ และใสเลขหนาตงแตตนจนจบบทความ ยกเวนหนาแรก จ านวนไมเกน ๑๕ หนา

๒. บทคดยอภาษาไทยและภาษาองกฤษ ไมควรเกน ๑ หนากระดาษ ใหจดพมพเปน ๑ คอลมน มความยาวประมาณ ๒๐๐ ค า จะตองพมพค าศพทในบทคดยอภาษาไทย และพมพ Keyword ในบทคดยอภาษาองกฤษของบทความเรองนนดวย จ านวนไมเกน ๕ ค า

๓. เนอหา (ภาษาไทยและภาษาองกฤษ) ใหจดพมพเปน ๑ คอลมน และจดพมพเนอหาภาษาองกฤษใหจดพมพเปน Single Space มการอางองประกอบ

๔. ถามรปภาพ/ตารางประกอบ ควรมภาพทชดเจน ถาเปนรปถายควรมภาพถายจรงแนบดวย

๕. บรรณานกรมแยกผลงานภาษาไทยและภาษาองกฤษ (เรยงตามล าดบตวอกษร)

๖. ประวตผแตง ใหระบชอของผเขยน หนวยงานทสงกด ต าแหนงทางวชาการ (ถาม) วฒการศกษา ตงแตระดบปรญญาตรขนไป พรอมสาขาวชาทเชยวชาญ ประสบการท างานและผลงานทางวชาการ ๑-๓ ปทผานมา และ File.jpg รปถายหนาตรง ๑ รป (ผเขยนสวมสท)

๗. ผลงานวชาการทสงมาตองไมเคยไดรบการเผยแพรทใดมากอน

๘. การสงตนฉบบ จะตองสงเอกสารบทความจ านวน ๒ ฉบบ และแบบฟอรมสงบทความ ๑ ฉบบ พรอมทง CD บนทกขอมลของเนอหาและประวตผแตง (เอกสารทสงทงหมด) จ านวน ๑ แผน โดยบทความจ านวน ๒ ฉบบ ขางตนแบงใหเปน

๘.๑ บทความทมรายละเอยดของผเขยนบทความครบถวนตามทระบไวในขอ ๕ จ านวน ๑ ฉบบ

๘.๒ สวนบทความอกฉบบไมตองระบชอผเขยนและประวตของผเขยนลงในบทความ

๙. บรรณาธการบรหารน าบทความทสงมาเสนอตอกองบรรณาธการ ผทรงคณวฒ เพอประเมนคณภาพความเหมาะสมของบทความกอนการตพมพ ในกรณทผลการประเมนระบใหตองปรบปรงแกไข ผเขยนจะตองด าเนนการแกไขใหแลวเสรจภายในระยะเวลาทก าหนด นบจากวนทไดรบผลการประเมนบทความ

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๑๖๕ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม-สงหาคม ๒๕๕๘

๑๐. ผเขยนทแกไขบทความเรยบรอยแลว กรณาสงบทความของทานไปยงบรรณาธการบรหารบณฑตศกษาปรทรรศน บณฑตวทยาลย จ านวน ๑ ฉบบ พรอมบนทกขอมลลงแผนบนทกขอมลกอนสงใหกองบรรณาธการด าเนนตอไป (สามารถสงเปนไฟล word ทางอเมลได)

๖. รปแบบการเขยนอางอง

กรณทผเขยนตองการระบแหลงทมาของขอมลในเนอเรองใหใชวธการอางองแบบระบบเชงอรรถ (Footnote System) โดยระบ ชอผแตง ชอหนงสอ สถานททพมพ ป ทพมพของเอกสารและหนาทอางองไวขางหลงขอความทตองการอาง เพอบอกแหลงทมาของขอความนนโดยใสล าดบตวเลขแบบยกตวเลขขน และใหมการอางองหรอบรรณานกรมสวนทายเลม (reference citation) โดยการรวบรวมรายการเอกสารทงหมดทผเขยนไดใชอางองในการเขยนผลงานนนๆ จดเรยงรายการตามล าดบอกษรชอผแตง ภายใตหวขอ บรรณานกรม ส าหรบผลงานวชาการภาษาไทยหรอ (reference) ส าหรบผลงานวชาการภาษาองกฤษ โดยใชรปแบบการเขยนเอกสารอางอง

ระบบเชงอรรถ (Footnote System) ตวอยางการเขยนเอกสารอางอง มดงน

๑. คมภรพระไตรปฎกและอรรถกถา

ชอคมภร เลมท / ขอ / หนา เชน ว.มหา. (บาล) ๑/๒๓/๓๘. หรอ ว.มหา. (ไทย) ๑/๒๓/๔๐. หรอ ว.อ. (ไทย) ๑/๒๐/๓๑. หรอ วสทธ. (บาล) ๑/๔/๕.

๒. หนงสอ ต ารา

ชอผแตง ชอหนงสอ ต ารา พมพครงท สถานทพมพหรอผจดพมพ ปทพมพ และหนาทอาง เชน

กรณา-เรองอไร กศลาสย, ภารตวทยา, พมพครงท ๕, (กรงเทพฯ: ศยาม, ๒๕๔๗), หนา ๘๙.

๓. บทความ/เรอง/ตอน ในหนงสอรวบรวมบทความ

ชอผแตง ชอบทความ ในชอวารสาร (บรรณาธการ) (ฉบบพมพ หนาทปรากฏบทความ) สถานทพมพ ผจดพมพ และหนาทอางอง เชน

พระธรรมโกศาจารย (ประยร ธมมจตโต), “วธบรณาการพระพทธศาสนากบศาสตรสมยใหม” ใน สารนพนธพทธศาสตรบณฑต ประจ าป ๒๕๕๓, บรรณาธการ โดย พระศร-คมภรญาณ, รศ.ดร. และคณะ เอกสารประกอบการสมมนาวชาการ (กรงเทพฯ: นวสาสนการพมพ, ๒๕๕๓) : ๑-๑๗.

วารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ~ ๑๖๖ ~ ปท ๑๑ ฉบบท ๒ พฤษภาคม-สงหาคม ๒๕๕๘

๔. บทความในวารสาร

ชอผแตง ชอบทความ ชอวารสาร ปท (ล าดบท) เลขหนาทปรากฏบทความในวารสาร เชน

ประพนธ ศภษร “พระวนยกบการบรรลธรรม” ในวารสารบณฑตศกษาปรทรรศน ปท ๒ ฉบบท ๓ รงส สทนต บรรณาธการ (กรกฎาคม-กนยายน ๒๕๔๙): ๔๑.

๕. บทความจากสออเลกทรอนกส หรอฐานขอมล CD-ROM

ชอผแตง/ชอเจาของ ชอบทความ (ซด-รอม) ชอวารสาร วนเดอนปทสบคน แหลงทสบคน เชน

พระมหาสมบรณ วฑฒกโร, “พระพทธศาสนาเพอสงคม” ใน ฐานขอมลสออเลกทรอนกส http://www.mcu.ac.th/ ๓ มกราคม ๒๕๕๔.

สมภาร พรมทา, “เพอความเขาใจปญหาเรองอตตา-อนตตา” ใน ส านกพมพวารสารปญญา ๕ มกราคม ๒๕๕๔ จาก กองวชาการ MCU-5-Jan-2011.

ตวอยางการเขยนบรรณานกรม มดงน

๑. คมภรพระไตรปฎกและหนงสอทวไป

ผแตง. ชอเรอง. ครงทพมพ. สถานทพมพ: ส านกพมพหรอโรงพมพ, ปทพมพ. เชน

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. พระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๙.

พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต). พทธธรรม ฉบบปรบปรงและขยายความ. พมพครงท ๖. กรงเทพมหานคร: มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๘.

หนงสอภาษาองกฤษ

John Grimes. A Concise Dictionary of Indian Philosophy. New York: StateUniversity of New York Press, 1996.

๒. วทยานพนธ

ชอผวจย. “ชอวทยานพนธ”. ระดบของวทยานพนธ. ชอแผนกวชาหรอคณะ มหาวทยาลย, ปทส าเรจการศกษา. เชน

พระมหาคชนท สมงคโล (อนทรมนตร). “การศกษาเชงวเคราะหเรองพทธสนทรยศาสตรบนจตรกรรมฝาผนงในวดสทศนเทพวราราม”. วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต . บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๒.