MỤCLỤCLờigiớithiệu

Chương1.Phảicứngrắn

Chương2.Nắmlấydầu

Chương3.ĐánhthuếTrungQuốcđểcứuviệclàmMỹ

Chương4.Đólàtiềncủabạn-bạnnêngiữnhiềuhơn

Chương5.Mộtchínhphủmàchúngtađủsứcchịu

Chương6.TăngcườngsứcmạnhnướcMỹ

Chương7.Lướiantoàn,chứkhôngphảivõngnghỉdưỡng

Chương8.BãibỏchươngtrìnhObamacare

Chương9.Cónguyêndothìmớigọilànhậpcưtráiphép

Chương10.NướcMỹmàconcháuchúngtaxứngđángđượchưởng

Nhưmọikhi,tôidànhtặngquyểnsáchnàychochamẹtôi,MaryvàFredTrump

Lờinhàxuấtbản

Nhưmọingườiđãbiết,cuộcchạyđuavàoNhàTrắngsắpđếngiaiđoạnnướcrút,rấtquyếtliệtvàgaycấnvớihaiđốithủnặngký:HillaryClinton,thuộcĐảngDânchủvàDonaldJ.TrumpthuộcĐảngCộnghòa.ĐốivớingườiMỹvàcảphầncònlạicủathếgiới,tranhcửTổngthốngởnướcMỹlàmộthoạtđộngchínhtrịđầykịchtínhvàhaotiềntốncủa,vớicácđợtvậnđộng,quyêngóptàichínhcũngnhưvậnđộngcửtriủnghộlàcácthànhtốkhôngthểthiếuđượccủachiếndịchnày.

Nhằmtranhthủtốiđacửtriủnghộmình,cácứngviênphảicócácchiếnlược–chiếnthuậtxâydựnghìnhảnh,uytínchobảnthânvàdovậy,khôngthểkhôngcốgắngtìmranhữngkhiếmkhuyết,hoặc“thổiphồng”nhữngđiểmyếucủađốiphươngđểhạthấpuytíncủahọ,đồngthờiđềcaotầmquantrọnghaygiátrịcủacươnglĩnhtranhcửhoặcchươngtrìnhhànhđộngcủamình.

CuốnsáchnàychínhlàtậphợpcácdiễnngôncủaứngviênTổngthốngMỹnhiệmkỳtớilàDonaldJ.Trump.Bạnđọcsẽthấyđượcnhữngquanđiểmvềđốinộivàđốingoạicủaông,nhữngchỉtríchđốivớitổngthốngsắpmãnnhiệmvốnlàngườicủaĐảngDânchủđốilập.Tuynhiên,dođượccôngbốtrướcthờiđiểm2016,nênmộtsốsuyluận,đánhgiá,kếtluậntrongđótrởthànhcótínhchấtlịchsửnhiềuhơnlàthựctại.Thêmvàođó,vìkhôngphảilàcôngdânMỹnênbạnđọcViệtNamcũngkhôngdễdànggìkiểmchứngđượcđộxácthựccủacácdữkiện,cũngnhưhiểuđượccặnkẽcác“xảothuật”củanhữngngườithamgiatranhcửTổngthốngMỹtrongkhitranhluậnnhằmxâydựng“thươnghiệu”chobảnthân.Dùvậy,ítnhấtlàbạnđọcsẽthấyđượcnhữngchiềukíchkhácnhaucủaxãhộiMỹvànềnchínhtrịMỹhiệnđại,cácmảngsáng-tốiđanxen,tạonênmộtbứctranhkhásinhđộng.Quađó,tasẽhiểubiếtthêmvềmộttrongnhữngđốitácquantrọngtrongthếgiớiđacực,cósứcảnhhướnglớntớicụcdiệnpháttriểncủathếgiớiđóởhiệntạicũngnhưtươnglai.

Trântrọnggiớithiệucùngbạnđọc.

HàNội,tháng6năm2016NHÀXUẤTBẢNTHẾGIỚI

Lờigiớithiệu

Ai,HillaryClintonhayDonaldTrump,sẽlàTổngthốngthứ45(nhiệmkỳ2017-2021)củanướcMỹ?

CuộcbầucửTổngthốngMỹsuốthơn200nămqualuônlàsựkiệnhấpdẫn,đầycăngthẳngkịchtính.Vàcuộcbầucửnăm2016nàythậmchísẽhấpdẫnhơnnữa,căngthẳngkịchtínhhơnnữa,bởibấtkểkếtquảthếnào,ngườitrởthànhTổngthốngMỹlầnnàycũngsẽđivàolịchsử.

Cuộcđuanăm2016giữađạidiệnhaiđảng:DonaldTrumpđạidiệnchoĐảngCộnghòa,vàHillaryClintonđạidiệnchoĐảngDânchủ,sẽtrởthànhmộttrongnhữngcuộctranhcửthuhútnhiềungườitrêntoànthếgiớiquantâmtheodõinhất.NếuHillarythắng,bàsẽtrởthànhnữTổngthốngđầutiêntronglịchsử.Hoặcítnhất,bàcũnglànữứngviênchínhthứcđầutiêncủamộtđảnglớntronglịchsửnướcMỹ.

Cảhaiđềukhôngxalạvớigiớitruyềnthông,cũngkhôngxalạvớinhaukhiđềusốngởNewYork:HillarylàThượngnghịsỹcủabangNewYork,cònDonaldTrumplàtỉphúsốngởNewYork.Nhưnghọđầytráingược.TrongkhiHillarylàmộtchínhkháchlãoluyện,khônngoan,đầythậntrọngvớitruyềnthốngDânchủnổibật,mốiquanhệrộnglớntrongchínhgiớiMỹ,thìTrumplạicóvẻtheochủnghĩadântúyvớicácphátbiểuquákhácngười,đếnmứctừngcólúcĐảngCộnghòađãtìmcáchhợpsứcnhằmđánhbạiông.

Hillarylàmộtchínhtrịgiatiêubiểudàydạnkinhnghiệm,gầnnhưcảcuộcđờitheođuổisựnghiệpchínhtrị,cùngchồngtronghànhtrìnhdẫndắtnướcMỹvớitưcáchĐệnhấtPhunhântừkhicòntrẻ(1993-2001),rồitrởthànhThượngnghịsĩ,làứngviêntranhcửvớiObamatrongĐảngDânchủnăm2008,rồitrởthànhNgoạitrưởngMỹtrongnhiệmkỳđầutiêncủaObama.Hơn20nămtrongchínhtrườngMỹkhiếnbàtrởthànhngườiphụnữđầyquyềnlựcvàkinhnghiệm…Nếunhưnăm2008,Hillaryphảichấpnhậnnhườngbước

trướcObamaquáxuấtsắc,thìnăm2016này,bàđãvượtquaThượngnghịsỹSandersđểchínhthứcnhậnsựđềcửcủaĐảngDânchủ.

CònTrumplàdoanhnhân,tỉphúMỹvớicuộcđờicũngđángtựhàonhưnglạixalạvớichínhtrường.ÔnglàChủtịchkiêmTổnggiámđốccủaTheTrumpOrganization,vàlàngườisánglậpTrumpEntertainmentResorts.ÔngnổitiếngtrêntoànnướcMỹnhờsựnghiệpkinhdoanh,nỗlựcgâydựngthươnghiệu,đờisốngcánhân,sựgiàucóvàbảntínhthẳngthắncủamình.Trumpchưatừngthamgiahoạtđộngchínhtrịchínhthức,chưatừnggiữchứcvụdâncửnàoởcấpbanghayliênbang,songtrongcuộctranhcửnộibộcủaĐảngCộnghòa,ôngđãchiếnthắngvangdộiđầybấtngờtrướchàngloạtứngviênsánggiátrongĐảngnhưThượngnghịsỹbangTexasTedCruz,ThượngnghịsỹbangFloridaMarcoRubio,ThốngđốcbangOhioJohnKasich,vàvượtrấtxaJebBushnổitiếngcủadònghọBush.

ĐểcungcấpchođộcgiảViệtNamtưliệuthamkhảovềquanđiểm,chínhsách,kinhnghiệmcũngnhưtínhcáchcủahaiứngviênnày,màchắcchắnmộttronghaingườisẽtrởthànhngườicóquyềnlựclớnnhấtcủaMỹ,vàcólẽcũnglàcủathếgiới,chúngtôiđãtiếnhànhmuabảnquyền,dịchvàxuấtbảnhaitácphẩmHRC:StateSecretsandtheRebirthofHillaryClinton(HillaryClinton:Bímậtquốcgiavàsựhồisinh)củaJonathanAllenvàAmieParnes,vàcuốnTimetoGetTough:MakeAmericaGreatAgain!(ĐãđếnlúcphảicứngrắnđểkhôiphụcsựvĩđạicủanướcMỹ)dochínhDonaldTrumplàtácgiả.QuanđiểmvàchínhsáchcủahọsẽtrởthànhquanđiểmvàchínhsáchcủaChínhphủMỹítnhấttrong4nămtới,vàsẽcóảnhhưởnglớnđốivớitoànthếgiới.

NếutrongcuốnTimetoGetTough:MakeAmericaGreatAgain!,TrumpkịchliệtphảnđốimọichínhsáchcủaTổngthốngObama,vàđưaranhữngsángkiếnđộcđáo,nhữngchínhsáchchưatừngcómàcóphầnxalạvớigiớichínhtrị,cóphầntheochủnghĩadântúy,đôichútsốngsượngnhưngđầythẳngthắn;thìvớicuốnHRC:StateSecretsandtheRebirthofHillaryClinton,sẽchothấyởHillarychỉlàsựđiềuchỉnhcủachínhsáchObama,vớisựcứngrắnnhưngkhéoléovàduyêndángđếntuyệtvờicủangườimànếuthànhcông,sẽtrởthànhngườicóthờigiansốngtrongNhàTrắngdàinhấttronglịchsửnướcMỹkểtừtrướcđếnnay.

Ngaytừtêngọi,từconngườiđếnphongcáchviếtđềutráingượcnhau,songchúngtôitinrằng,cảhaicuốnsáchsẽmanglạichođộcgiảViệtNamcácthôngtinrấthữuích,nóngbỏngvàmớimẻvềnhữnggìđã,đangvàsẽdiễnraởnướcMỹ,mộtquốcgiađangngàycàngcónhữngảnhhưởngmạnhmẽởÁchâu,trongđócóViệtNam.

Xintrântrọnggiớithiệucùngbạnđọc.

NGUYỄNCẢNHBÌNHChủtịchHĐQTAlphaBooks

GiámđốcTrungtâmHợptácTrítuệViệtNam

Chương1.Phảicứngrắn

Tôiviếtcuốnsáchnàyvìngaylúcnàyđây,đấtnướctôiyêuđangtrảiquamộtthảmhọakinhtếtoàndiện.

Khitôibắtđầucầmbútviếtcuốnsáchnày,nợcủachúngtalà15nghìntỷ.Giờthìkhoảnnợnàyđãvượtquaconsố18nghìntỷ,vàkhôngbaolâunữasẽcánmức20nghìntỷ.Đểtôigiúpbạnđảthôngconsốnàynhé.Nếunhờphépmàunàođó,cácvịgọilàlãnhđạoởWashingtonkiatìmracáchmỗingàytiếtkiệmđược1tỷđô-latiềnthuế,thìchúngtavẫnphảimất38nămmớitrảdứtnợ.Đólàchưanóiđếntiềnlãi.

Chúngtachẳngcó38nămđểxoaychuyểntìnhthếnày.Nhưtôithấy,tachỉcóbốnhoặccùnglắmlàtámnămmàthôi.

Tronghoạtđộngkinhdoanh,ngàynàotôicũngthấynướcMỹbịcắtcổvàngượcđãi.Chúngtađãvàđangtrởthànhmộttròhề,mộtkẻchịutộithaychotoànthếgiới,bịđổlỗitấtthảymọithứ,chẳngđượccôngnhậncôngtrạngvàcũngchẳngnhậnđượcsựtôntrọngnào.Bạncóthểnhìnthấyvàcảmnhậnthấyđiềuđóquanhmình,vàtôicũngvậy.

Lấymộtvídụ,TrungQuốcđangmắcnợtahàngtrămtỷđô-labằngcáchthaotúngvàgiảmgiátrịđồngtiềncủahọ.DùWashingtonnóinăngvuivẻthếnàothìgiớilãnhđạoTrungQuốccũngkhôngphảilàbạn.Tôitừngbịlênánvìdámgọihọlà“kẻthù”củanướcMỹ.Song,liệubạncóthểgọinhữngkẻđanghủyhoạitươnglaiconcháumìnhbằngtừnàokhác?Bạnmuốntôidùngcáimỹtừnàochonhữngngườiđangrasứcđẩyđấtnướctavàonguycơphásản,cướpviệc

làmcủata,dothámhòngăncắpcôngnghệcủata,vàhủyhoạilốisốngcủatađây?Đốivớitôi,đóchínhlàkẻthù.Nếumuốnphụchồivịtrísố1chonướcMỹ,chúngtacầnphảicómộttổngthốngbiếtcáchcứngrắnvớiTrungQuốc,biếtcáchđàmphánthắngTrungQuốc,vàbiếtlàmthếnàođểbọnhọđừnggiởtròlừagạttahếtlầnnàyđếnlầnkhác.

Rồicảvụkhủnghoảngdầumỏnữa.Cáiýkiến85đô-lachomộtthùngdầutừnglàđiềukhôngtưởng.Vậymàgiờđây,OPECđangngồingápvặttrướcconsốnày,rồikíchgiálêncaohơnnữa,vàcườihahảtrênđườngđếnngânhàng.Kếtquảlà:Bạnvàgiađìnhphảitrả3đô-la/ga-lông(1),4đô-la/ga-lông,5đô-la/ga-lôngvàgiácứngàycàngvọtcao.Nhưngxinlỗinhé,OPEC–12gãđangngồiquanhbàntrònấy–thậmchícònchẳngthểtồntạitrênđờinếukhôngnhờnướcMỹgiảicứuvàbảovệcácquốcgiaTrungĐông!Tổngthốngcủataởđâutrongtoànbộchuyệnnày?Tráchnhiệmgiảitrìnhởđâu?Vaitròlãnhđạođiềuhànhcónghĩalýgìkhimànhàđiềuhànhcủatayếukémvàkhôngdẫndắtđượcgì?CólờibiệnhộnàochomộtvịtổngthốngmàđểđáplạicuộckhủnghoảngdầukhíthìkhôngphảibằngsựcứngrắnvớiOPEC,khôngphảibằngviệcđểcáccôngtydầukhínộiđịacủatatựdolàmphầnviệccủahọvàkhoandầu,màlàxảquỹdựtrữ[dầumỏ]chiếnlược?Đấykhôngphảilàlãnhđạo,màlàtừbỏquyềnlãnhđạo.

Bấtkểthếnào,dầumỏvẫnlàtrụcquaycủacácnềnkinhtếthếgiới.Mọisựlàthếđấy.Khigiádầutăng,giácủagầnnhưtấtcảmọithứcũngtăngtheo.Hãynghĩthửmàxem.Bạnđimuamộtổbánhmì.Làmsaoổbánhmìấyđếnđượctiệmbánh?Cáigìlàmchoxechởbánhmìchạyđược?Nôngdândùngthiếtbịgìđểgặtngũcốc?Thiếtbịvàxecộkhôngtựcungcấpnhiênliệuchochúngđược.Chúngcầndầu.Vàkhigiácủanhàsảnxuấttăng,chúngđẩychiphínàychobạndướihìnhthứcgiácaohơn.Tôimaymắnđượchọcởtrườngkinhdoanhtốtnhấtthếgiới,TrườngKinhdoanhWharton.Song,bạnchẳngcầnphảicómộttấmbằngkinhdoanhởmộttrườngdanhgiáthìmớinhậnrachuyệngìđangxảyraởđây.Đóchỉlàphéptoáncơbản.

BạncóbiếthiệnnaycứbảyngườiMỹthìcómộtngườiphảixàiphiếuthựcphẩmkhông?Hãynghĩvềchuyệnnàyđi.ỞHiệpchúngquốcHoaKỳ,quốcgiathịnhvượngnhấttronglịchsửvănminhnhânloại,ngườidânđangphảichịuđóichịukhát.Tháng3năm2011,

chúngtađãphảichứngkiếngiáthựcphẩmtăngvọtchưatừngthấytronggầnbốnthậpniên.Kếthợpviệcnàyvớichiphínănglượngtăngvùnvụt,tỷlệthấtnghiệpởmứchaiconsố,sựtiêuxàihoangphícủachínhphủ,sựsápnhậphệthốngchămsócsứckhỏecủachínhquyềnliênbang,thìkếtquảtrởnênrõràngđếnđauđớn–chúngtađangcắmđầuvàothảmhọakinhtế.NếuchúngtacứđiconđườngnàythìnướcMỹmàchúngtađểlạichocáccon,cáccháumìnhsẽkhôngcònlànướcMỹmàchúngtatừngđượcbanphướcsốngtrongđó.GiấcmơMỹsẽbịcầmcố.Thànhphốtỏasángtrênđồisẽngàycànggiốngnhưkhuđổnátnộiô.SẽkhôngcònbìnhminhởMỹ,nhưlờicủaTổngthốngReagannữa.Đồngđô-lasẽrớtgiágiốngnhưđồngtiềnquốctếcủathếgiới.Nềnkinhtếcủatasẽlạisụpđổlầnnữa(đâylàđiềutôitincónguycơvàrủirothậtsự:Mộtcuộcsuythoáiképcóthểbiếnthànhmộtcuộcđạisuythoái).VàTrungQuốcsẽthếchânMỹởvịtrícườngquốckinhtếsố1thếgiới.

Tuynhiên,mọiviệckhôngnhấtthiếtphảiđitheohướngnày.Nếuchúngtacứngrắnvàđưaranhữnglựachọnkiênquyết,mộtlầnnữatacóthểbiếnnướcMỹtrởthànhmộtquốcgiagiàumạnh–vàđượctrọngnể.MộtvịtổngthốngthựcthụcóthểbiếnnướcMỹthànhtiềnbằngcáchthươngthảonhữngthỏathuậnlớn.Khôngphảilúcnàochúngtacũngnghĩđếntổngthốngởgócđộcôngviệcvànhàđàmphánkinhdoanh,nhưngthựctếlàvậy.Cáctổngthốnglànhữngtrưởngđoànđàmphán.Thếnhưng,kếtquảcủamộtcuộcđàmphánchỉhiệuquảkhingườitiếnhànhthươngthảonóhiệuquả.Theohiếnpháp,tổngthốnglàtổngtưlệnh,ngườibổnhiệmcácthẩmphánvàcóthểphủquyếthoặckýcácdựluật.Thếthờigiancònlại,tổngthốnglàmgì?Tôicóthểnóichobạnbiếtmộtcôngviệcquantrọng(củatổngthống):ÔngtalànhàthươngthuyếtvàđàmphántốicaocủaMỹ.Ôngtaphảiđàmphánvớicácquốcgiakhácđểcóđượcnhữngthỏathuậnbảovệvàcólợichochúngta.Bổnphậncủatổngthốnglàtạoramộtmôitrườngmàcácthịtrườngtựdovàcôngbằngcóthểpháttriểnphồnthịnh,cácviệclàmtrongkhốitưnhâncóthểđượctạoravànềnkinhtếcủatacóthểpháttriểnnhanhchóng.Nếuhọthươngthuyếtquyếtliệtvàthỏathuậnđúng,nướcMỹsẽthắng.Nếuhọhènnhátrútchạyvàthỏathuậnsai,bạnvàconcáibạnsẽphảitrảgiá.

GiờhãythửxemnhữngthỏathuậnbợtbạtmàTổngthốngObamađãthựchiện.Tôilàngườiủnghộmậudịchtựdovàcôngbằng.Xétchocùng,tôilàmkinhdoanhkhắpthếgiới.Song,hãynhìnvàothỏathuậnmàTổngthốngObamađãkýkếtvớiHànQuốc.Khó

màtinnổicóailạiđikýmộtđiềunhưthế.Vềlýthuyết,thỏathuậnđượccholàsẽđẩymạnhhoạtđộngxuấtkhẩucủaMỹsangHànQuốc.Nhưngtrênthựctế,thỏathuậnđãkýgầnnhưchẳnggiúpđượcgìđểsanbằngsựmấtcânbằngmậudịch,thậmchínósẽlàmxóimònhơnnữangànhcôngnghiệpchếtạoMỹ,xóasổthêmnhiềuviệclàmMỹ,vàxóasạchcáckhoảnthuếquanmàHànQuốchiệnđangphảitrảchotađểbánhàngcủahọởMỹ.TạisaoTổngthốngObamalạiđồngývớinhữngđiềukhoảnấy,nhấtlàkhichúngtanắmhếtmọiquânbàitrongtay?NgườiHànQuốcthíchquânđộitabảovệhọtrướcBắcTriềuTiên.Nhưnghọkhôngcầntalàmcôngviệcnhemnhuốccủahọ–lựclượngquânsựHànQuốccókhoảng600.000đến700.000người.Thếmàchođếnnaytavẫncó28.500línhMỹởHànQuốc.Tạisaolạivậy?

NgaycảkhibạnnghĩviệctađóngquânởHànQuốclàmộtýhay,thìtạisaoHànQuốckhôngthanhtoántoànbộhóađơnchoviệctabảovệhọ?(Hiệnthời,họchỉtrảmộtphầnchiphímàthôi).Hơnnữa,tạisaotổngthốngcủatalạikýdựluậtthươngmạimàHànQuốcmuốnôngtaký,thayvìmộtdựluậtmanglạichotalợithếtốiđa?Ngườiđànôngnàycóthểlà“mộtnhàtổchứccộngđồng”giỏinhưnglạilàmộtnhàđàmphánquốctếkémcỏi.Điềunàychẳngcógìbấtngờ–cảđờiôngấychưatừngtạodựnghayđiềuhànhmộthoạtđộngkinhdoanhnào.

HãynhìnvàoTrungQuốc.CứmộtngườiMỹthìlạicóbốnngườiTrungQuốc.TrungQuốccódânsốhùnghậu,vớisứcmạnhkinhtếcựclớnvàngàycàngtăng.Hiệnnay,TrungQuốclànềnkinhtếlớnthứhaithếgiới.ChúngtađangtạorasựthịnhvượngchoTrungQuốcbằngviệcmuatoànbộsảnphẩmcủahọ,dùchúngtalàmrađượcnhữngsảnphẩmtốthơnởMỹ.Tôibiếtchứ.Tôimuarấtnhiềusảnphẩm.Cửasổnày,tườngkhônày,haybấtcứthứgìbạncóthểnghĩđến,tôimuachúnghàngxetải.TôimuađồMỹbấtkỳkhinàocóthể.Tiếcthay,rấtnhiềukhicácdoanhnghiệpMỹkhôngthểmuasảnphẩmMỹ,vìvớitròphágiáđồngtiềncủaTrungQuốc,cácnhàsảnxuấtMỹkhôngthểcạnhtranhnổivềgiá.NếuTrungQuốckhôngbàytròvớiđồngtiềncủahọ,vàchúngtađượcchơitrênmộtsânchơikinhtếbìnhđẳng,thìchúngtacóthểdễdàngcạnhtranhthắngTrungQuốc.Nhưng,ngườiTrungQuốcgianlậnbằngtròthaotúngtiềntệvàgiánđiệpcôngnghiệp–cònvịđượccholàtổngtưlệnhcủatađểmặchọgianlận.Toànbộviệcnàylàmộtvụbêbối,nóbấtcôngvớicáccôngnhânvàcácdoanhnghiệpcủata.Mỹchẳngthểnàogiàucó

trởlạinếucứtiếptụcđiconđườngnày.

Vậymàsautoànbộchuyệnnhưthế,tháng1năm2011,TổngthốngBarackObamalạichàođónChủtịchTrungQuốcHồCẩmĐàođếnNhàTrắng.Thậmchí,TổngthốngObamacònthểhiệnsựtônkínhvịlãnhđạonàybằngQuốctiệcchínhthức.NềnkinhtếTrungQuốcđanghưởngmứctăngtrưởnghaiconsốtrênthiệthạicủata,trongkhiđấtnướcđóphỉnhphờtavớimỗilầnthayđổigiátrịđồngtiềncủahọ,lànguycơgiánđiệpthươngmạilớnnhấtmàtaphảiđốimặt,vàphảnứngcủaObamalàtrảithảmđỏ?TổngthốngObamađãhợpthứchóachoTrungQuốctrênsânkhấuthếgiới.Vậyôngtađượclợigìkhilàmnhưthế?Cácthỏathuậnxuấtkhẩutănglênđếnconsốlà45tỷđô-la.Độingũcủatổngthốnglậptứctunghôôngấythànhmộtnhàthươngthuyếtbậcthầy.Năm2009,thâmhụtthươngmạicủatavớiTrungQuốclàgần230tỷđô-la.Nămngoái(2014),consốnàyvượtquá340tỷ.Cáiconsố45tỷđô-latrongcáchợpđồngthươngmạivớiTrungQuốclàmộtđiềuđángbuồn.TôitindanhdựcủaMỹkhôngphảilàthứđểbán.Chúngtakhôngcầnvancầumộtvàihợpđồngcỏncon.Thayvàođó,mộttổngtưlệnhchânchínhcầnphảingồixuốngvớingườiTrungQuốcvàđòihỏimộtthỏathuậnthựctế,mộtthỏathuậntốthơnrấtnhiều.HoặcTrungQuốcphảichơitheoluậthoặctasẽđậpthuếquanlênhànghóaTrungQuốc.Hếtchuyện.Nhântiệncũngxinnóithêm,nămnay(2015),thâmhụtthươngmạicủatavớiTrungQuốcsẽvượt350tỷđô-la–vàhọđangcườivàomặtta.

TôiyêunướcMỹ.Vàkhibạnyêuđiềugìđó,bạnsẽhếtlòngbảovệnó–thậmchíbằngmộtcáchhunghãn.Chúngtalàđấtnướcvĩđạitrênthếgiới.Tôikhôngbiệnhộgìchođấtnướcnày,tôitựhàovềnó,tôikhaokhátđượcnhìnthấychúngtasẽhùngmạnhvàgiàucótrởlại.Xétchocùng,sựthịnhvượnglànềntảngchotựdo.Thếnhưng,chúngtađãbịcácquốcgiakhácvờnvẩy,lợidụng,vànhậnđượcsựphụcvụtồitàntừcácchínhkháchởWashington,nhữngngườiđangđođếmthànhcôngquatốcđộgiatăngnợliênbang,vàgánhnặngthuếcủacácbạnbằngnhữngchươngtrìnhchínhphủmàhọyêuthích.

NướcMỹcóthểlàmtốthơn.Tôinghĩtaxứngđángvớiđiềutốtđẹpnhất.Đólàlýdotạisaotôiquyếtđịnhviếtcuốnsáchnày.Cácquyếtđịnhtađangđốimặtquálớnlao,quánhiềuhệlụykhiếntakhôngthểbỏmặc.Tôicónhữngcâutrảlờichocácvấnđềmàtađang

đốimặt.TôibiếtcáchlàmchonướcMỹgiàucótrởlại.Tôiđãxâydựngcácdoanhnghiệptrênkhắptoàncầu:Tôiđãlàmviệcvớicáclãnhđạonướcngoài.Tôiđãtạora10.000việclàmchongườiMỹ.Toànbộđờitôigầnnhưlàxửlýcácthỏathuậnvàlàmratiềnthật–rấtrấtnhiềutiền.Đólàviệctôilàmđểsống:Biếnnhữngđiềulớnlaothànhhiệnthực,vàhiệntôiđánggiáhơn10tỷđô-la.

KhôiphụcsựthịnhvượngcủanướcMỹđòihỏitaphảicứngrắn.VịtổngthốngkếtiếpphảihiểurằngcôngviệccủaMỹlàkinhdoanh.Tacầnmộtvịtổngthốngbiếtcáchhoànthànhcôngviệc,ngườicóthểgiữchonướcMỹvữngmạnh,antoànvàtựdo,ngườicóthểthươngthuyếtcácthỏathuậncólợichonướcMỹ,chứkhôngphảichocácquốcgiaphíabênkiabànđàmphán.Tổngthốngkhông“tạora”việclàm,chỉcócácdoanhnghiệpmớilàmđượcđiềuđó.Nhưngtổngthốngcóthểgiúptạoramộtmôitrườngchophéptấtcảchúngta–cácnghiệpchủ,thươngnhânnhỏ,thươngnhânlớn–làmchonướcMỹtrởnêngiàucó.

SựtổnhạimàcácthànhviênĐảngDânchủ,cácthànhviênyếukémcủaĐảngCộnghòa,vàthảmhọachínhsáchđãvàđanggâyrachonướcMỹđặttavàomộtđốnglộnxộnmàtachưatừngthấytrongđời.Đểkhắcphụcvấnđềnày,taphảikhônkhéovàcứngrắnlên.Khôngcònthờigianđểlãngphínữa.Songvẫncólýdođểlạcquan.VìchúngtalàngườiMỹ.Chúngtacótiềmnăng,chúngtachỉcầnsựlãnhđạođúngđắn.HÃYKHÔIPHỤCSỰVĨĐẠICỦANƯỚCMỸ!

Chương2.NắmlấydầuNếuđểchínhquyềnliênbangphụtráchSamạcSahara,

thìtrongvòngnămnămthôi,tasẽchẳngcòncátmàdùng.

—MiltonFriedman

Khibạngiúpai,họsẽcảmơnbạn.Khibạnchoaimượntiền,họsẽhoàntrả.VàkhimộtquốcgianhưHiệpchúngquốcHoaKỳhysinhhàngngànsinhmạngnam,nữquânnhânvàhơnmộtnghìntỷđô-lađểmanglạitựdochongườiIraq,thìđiềutốithiểu–tuyệtđốitốithiểu–màngườiIraqnênlàmlàtrảtiềnchocuộcgiảiphónghọ.

Đốivớihọ,việcthoátkhỏichếđộđộctàicủaSaddamHusseinvàgiànhđượcmộtnềndânchủmàởđóhọcóthểđibầucửvàcómộtquốchộiđượctuyểncửtựdocógiátrịnhưthếnào?Trênthựctế,đólàmộtmónquàvôgiá,dùsaukhiđấtnướcbịthổitungthànhtừngmảnh,nhiềungườinghĩrằngcuộcsốngcủahọtrướckiakhấmkháhơn.Khitôinóihọphảiđềnđápchota,tôithậmchíkhôngcóýnóiđếnviệctalấytiềntrongtúihọ.Tấtcảnhữnggìtôiđòilàhọtrảchota,tạmthời,mộtítdầu–đủđểgiúpbùđắpchotavàchămsóc10nghìnthânnhânvàcontrẻcủanhữngngườidũngcảmđãngãxuốnghaymangthươngtíchvìgiànhtựdochoIraq.

NhưngIraqcólàmvậykhông?Không.Thựctế,họcònnóirõrằnghọkhôngcóýmuốnlàmvậy.Khôngbaogiờ.

Kẻnàothắngkẻđóđượcchiếnlợiphẩm.Tháng6năm2011,NghịsỹĐảngCộnghòaphụtráchbang

California,DanaRohrabacher,đãtớithămIraqvànóivớiThủtướngIraqNourial-MalikirằngônghyvọngmộtngàynàođóIraqsẽcânnhắcviệcđềnđápchoMỹvìtấtcảnhữnghysinhcủaMỹchođấtnướcIraq.Đáplại,ThủtướngIraqyêucầungườiphátngônbáochícủaông,Alial-Dabbagh,gọingaychoĐạisứquánMỹđểnóirằnghọ

muốnvịnghịsỹcuốngóikhỏiđấtnướchọvìhọchorằngnhữnglờiôngnàynóilà“khôngthíchhợp”.

Thứlỗichotôi!Khôngthíchhợpư?Điều“khôngthíchhợp”chínhlàviệcnướcMỹphảichịuđựngtìnhtrạnghỗnđộnnày.ChúngtađãđổxươngmáuvàtiềncủađểbảovệngườiTrungĐông,từIraq,KuwaitđếnẢ-rậpXê-útvàcácnướcnhỏởvùngVịnh.VàbấtkỳquốcgianàoởTrungĐôngcũngphảibándầuchotavớimứcgiáthịtrườngcôngbằng.

SựvôơncủagiớilãnhđạoIraqkhiếnngườitaphảikinhngạc.Nămnay,chínhquyềnthànhphốBaghdadthậmchícòntrơtráoyêucầuMỹtrả1tỷđô-lachosựtổnhạimànhữngbứctườngchốngbomđượclínhMỹdựnglênđểbảovệngườidânBaghdadgâyrachomỹquanthànhphố.Việcnàychẳngkhácgìviệcmộtkẻchếtđuốiđòingườicứuhộphảibồithườngvìđãxénátbộđồbơicủagãtrongquátrìnhcứumạnggã.

Cứcholàtámnămtrước,khingườitanóivớichúngtarằngchúngtađượcngườidânIraqùarađườngtunghoachàođónvàđượcđóntiếpnhưnhữnganhhùnggiảiphóng,thìtôicũngchảcần.Theotôi,Iraqcứgiữlấyhoa–dầulàchuyệnkhác.Chúngtaphảilấydầu.Vàđâylàlýdo:VìngườiIraqkhôngcókhảnăngtựgiữnó.Quânđộicủahọ,dùtacốxâydựnglại,vẫnkémcỏi,vàngaygiâyphúttarờiđi,IransẽtiếpquảnIraqcùngtrữlượngdầumỏkhổnglồcủanướcnày–trữlượngdầulớnthứhaithếgiới,chỉsauẢ-rậpXê-út.Nếuđiềunàyxảyra,toànbộnamnữquânnhândũngcảmcủatađãchếtmộtcáchvôíchvà1,5nghìntỷđô-lacoinhưđổsôngđổbể.

Thếnên,nếuIranhayISISđịnhtiếpquảnsốdầumỏnày,tôinóichúngtasẽtiếpquảndầumỏtrướcbằngcáchvạchramộtkếhoạchchiasẻchiphívớiIraq.Nếutabảovệvàkiểmsoátcácmỏdầu,Iraqsẽđượcgiữmộttỷlệphầntrămdầumỏđángkể–đólàchưanóiđếnsựđộclậpcủanướcnàytrướcIran–vàtasẽbùlạiđượcphầnnàochiphígiảiphóngngườiIraqcũngnhưđềnđápđượcchocácquốcgiađãcùngtachiếnđấutrongcuộcchiếnnày.Vàtôicũngmuốnbáođápgiađìnhcủacácthươngbinhliệtsĩ.Lẽdĩnhiên,khônggìcóthểbùđắpchomộtsinhmạnghaymộtphầncơthểđãmấtđi,songtacóthểchoconemcủacácthươngbinhliệtsỹđếntrường,bùđắpchocáccôphu,góaphụcủanhữngngườilínhđãhysinhởIraq,vàđảmbảorằngcácthươngbệnhbinhđượcchămsócchuđáo.Đólàđiều

bìnhthường,vàchỉlàhạtcátsovớithứnằmdướimặtđấtIraqkia.MỗigiađìnhMỹmấtđingườithânởIraqcầnphảiđượcđápđền5triệuđô-la,vàcácthươngbệnhbinhcủatacầnphảiđượctrả,cólẽlà2triệuđô-lamỗingười,cộngvớiphítổnytế.

Cứgọitôilàngườicựutrào,songtôitinvàotínniệmcủachiếnbinhthờixưarằng:“kẻnàothắngkẻđóđượcchiếnlợiphẩm”.Nóicáchkhác,chúngtakhôngđánhmộttrận,rồigiaochìakhóachonhữngkẻghéttavàrờiđi.Chúngtathắngtrận,lấydầuđểbùđắpnhữngphítổntàichínhmàtađãphảichịu,vàkhilàmthế,tađãđốixửcôngbằngvớiIraqvàvớimọingườikhác.NhưTướngDouglasMacArthurđãnói:“[trongchiếntranh],khôngcógìthaythếđượcchiếnthắng”.NgaytừlúckhởiđầuChiếndịchTựdochongườiIraq,tôiđãtinrằngchúngtacầnphảivạchramộtkếhoạchbồihoànvớingườiIraq–thôngquanhữngngườiIraqbấtđồngchínhkiếnthahương–trướckhiphátđộngcuộcchiếnvàgiảithoátngườidânIraqkhỏitênđộctàiSaddamHusseincủahọ.Hồiđó,cómộtvàingườikhônngoanđãđồngývớitôivànóiđiềutươngtự.MộttrongsốđólàGiámđốcVănphòngĐánhgiáMạnglưới(ONA)củaBộQuốcphòng,AndrewMarshall.Ôngkhuyếncáonênsửdụngdoanhthutừdầumỏđểgiảmmứcchiphídựtínhchocuộcchiếmđóng.Dĩnhiênđiềunàyđãkhôngxảyra.Thếnhưng,khôngcólýdogìkhiếntakhôngthểhaykhôngđượcphépdànxếpmộtthỏathuậnchiasẻphítổnvớiIraq.Đừngchấpnhậncâutrảlời“Không”.

Đâykhôngphảilàýtưởngcấptiếngì.Tháng9năm2010,chínhVănphòngTráchnhiệmGiảitrìnhChínhphủ(GAO)củatavàcácphòngbankhácđãnghiêncứurấtsâuvấnđềnàyvàkếtluậnrằngmộtkếhoạchchiasẻphítổnlàkhảthivàkhônngoan.TấtcảnhữnggìmànhữngkẻởNhàTrắngcầnlàmlàđọccáinhanđềcủabảnbáocáoấy:“ChiasẻphítổngiữaIraqvàMỹ:Iraqcódưngânsáchtíchlũy,đưađếntiềmnăngchoviệcchiasẻthêmphítổn”.Nghĩađencủanhanđềấylàthếđó.Vànếuhọthựcsựđọcdòngđầutiêncủabáocáoấy,hẳnhọsẽbiếtGAOnhậnthấyrằngchínhphủIraqđangvậnhànhvớimộtngânsáchthặngdư52,1tỷđô-la.Iraqvừađiquamộtcuộcchiếndàinhưnghọđãtrởlạikinhdoanhvàkiếmbộnrồi.Thếthìtạisaotacứphảitrảhóađơnvàkhôngnhậnlạiđượcgì?

Tôisẽchobạncâutrảlời.Đólàvìnhữngvịđượcgọilà“cáclãnhđạo”ởWashingtonhoàntoànchẳngbiếttígìvềthươngthuyếtvàđàmphán.Nghenày,tôiđàmphán–nhữngvụlớn–mọilúc.Tôi

quenbiếtvàlàmviệcvớitấtcảnhữngnhàđiềuhànhrắnnhấtthếgiớitàichínhtoàncầurủirocao.Đólànhữngtaysátthủtàichínhtànkhốc,hungdữvàđầythamvọng,kiểungườiđểmặcmáuloangkhắpbànhọpvàchiếnđấutớihơithởcuốicùngđểgiànhđượclợiíchtốiđa.Vàbạnđoánđượcđiềugìkhông?ĐóchínhxáclàkiểunhàthươngthuyếtmànướcMỹcần,chứkhôngphảinhữngtay“ngoạigiao”vôdụngmàTổngthốngObamacửđikhắpthếgiớichơitròtayđậptayvớicácchínhphủnướcngoài.Không,chúngtacầnnhữngconngườikhônngoancósốnglưngbằngtitanvàbộnãolớn,cótìnhyêunướcMỹđủđểchiếnđấuquyếtliệtcholợiíchcủachúngta.NgoạitrưởngGeorgeShultzdướithờiRonaldReagantừngtriệucácnhàngoạigiaovàovănphòng,rồiđứngtrướctấmbảnđồvàhỏihọđangđạidiệnchonướcnào.Khihọchỉranướcmìnhđượccửđi,ôngchỉnhlạihọbằngcâunói:“Không,đókhôngphảilàđấtnướccủaanh,anhđạidiệnchoHiệpchúngquốcHoaKỳ”.Lãnhđạobắtđầutừngườiđứngđầu.Tổngthốnglàngườixáclậpkhôngkhíchung.RonaldReaganđặtnướcMỹlêntrênhết,vàôngbiếtcáchthươngthuyết.BarackObamakhônghềgiốngRonaldReagan–thậmchígầngiốngcũngkhông.Đólàlýdotạisaochúngtalạiởtrongmớhỗnloạnnhưlúcnày.

Khinàotachưacómộttổngthốngmới,cácnghịsỹcủachúngtasẽvẫncònbịchínhphủIraqkhinhkhi,chínhphủấysẽvẫntiếptụcvậnhànhvớimộtngânsáchthặngdưvàphítổnthuộcvềta,còntasẽvẫntiếptụcchịutổnhạikinhtếvìchínhphủIraq.

TakhôngnợTrungĐôngbấtkỳlờixinlỗinào.NướcMỹkhôngphảilàthứkhôngổnvớithếgiới.Chúngtalàminhchứngchothếgiớivềsựtựdo.KhôngaicóthểsánhbằngngườiMỹ.Chúngtacótráitimcaocả–vàlòngdũngcảmdámlàmđiềuđúngđắn.Song,takhôngphảilàcảnhvệcủathếgiới.Vànếuphảiđảmnhiệmvaitròấy,tacầngửiđimộtthôngđiệprõràngrằngsựbảovệcũngcócáigiácủanó.Nếucácquốcgiakhácđượchưởnglợitừsựbảovệcủalựclượngquânsựcủata,thìcácquốcgiaấyphảichitrảphí.Cóthếthôi!

Lãnhđạothìđixuống,giáxăngdầulạităng.

Ngoàivấnđềđơngiảnlàsựcôngbằngvàngoàiviệcgiúpgiảmnợ

quốcgia,việclấydầucònđưađếnmộtlợiíchkháclànósẽgiúpgiảmđángkểgiáxăngdầu.Giáxăngdầuđangkhiếnnềnkinhtếcủachúngtatrởnênquèquặt.TronghainămđầucủachínhquyềnObama,giáxăngdầuđãnhảylênmộtconsốchoángváng104%.Điềuđókhómàlà“hyvọngvàthayđổi”màngườiMỹđãbầuchọn.Thếnhưng,nhiềunhàmôitrườnglạivuimừngvàtunghôkhigiátăng.Logiccủahọ,nếutacóthểgọinhưthế,làthếnày:Nếuláixeíthơn,tasẽthảiítkhícarbonhơn,vàcóthểnóiđiềunàysẽgiúpgiảmbớtvấnđềvờvịtlàsựnónglêntoàncầu.Xinđừngquên,khicònlàThượngnghịsỹ,chínhObamađãgợiýrằngcóthểgiáxăngdầutănglàmộtđiềutốt,songôngtavẫnthích“điềuchỉnhdầndần”hơn.

GiờbạnthửnhìnvàoStevenChuđượcObamabổnhiệmlàmBộtrưởngBộNănglượng,ôngtaquảthựcđãđinóivớitờWallStreetJournalrằng:“Bằngcáchnàođó,chúngtaphảitìmcáchtănggiáxăngdầuchobằngvớimứcgiáởchâuÂu”.Thếnênđốivớinhữngaiđểtâmchúý,thìcáiviệctaphảichứngkiếngiámộtga-lôngxăngdầunhảyvọt104%kểtừkhiObamađượcbầulàmtổngthốngchẳngcógìđángngạcnhiên.Ôngtavàđámủnghộôngtangaytừđầuđãđánhđiệnchonhaunhưvậy.Mặcdùnghecóvẻđiênrồ,songhọmuốngiánănglượngcaohơnvìhọtinđiềuđósẽbuộcngườiMỹláixeíthơncũngnhưbuộccácdoanhnghiệpphảigiãnhoạtđộngsảnxuấtvàvậntải,mộtđiềumàhọcholàtốt.SongthựctếlàđiềunàysẽcàngkhiếntamấtthêmnhiềuviệclàmvàđẩytavàomộttìnhthếkinhtếbấtlợihơnnhiềusovớiTrungQuốc.Họ,nóigìthìnói,đangđứngvềphenàođây?

Vàđâylàmộtvấnđềnữa:ChươngtrìnhCapandTax[GiớihạnvàThuếkhóa](haynhưngườitathườnggọilàchươngtrìnhCapandTrade[GiớihạnvàThươngmại]).Bạnnhớchứ?Khivậnđộngtranhchứctổngthống,Obamađãthẳngthắnthừanhậnrằngkếhoạchđánhthuếlượngkhíthảicarbonvượtgiớihạnmàôngtađặtrachocácdoanhnghiệpsẽđẩygiánănglượnglêntrời.Chínhxácthìôngtanóinhưsau:

Theokếhoạchcủatôichohệthống“GiớihạnvàThươngmại”,giáđiệnnhấtđịnhsẽtăngmạnh,bấtchấpcảnhữnggìtôinóivềviệcthantốthayxấu,vìtôiđanghạnchếkhíthảinhàkính,nhữngnhàmáychạybằngthan,nhưbạnbiếtđấy,khíđốttựnhiên,v.v...Bấtkểđólànhàmáygì,đólàngànhcôngnghiệp

nào,họsẽphảicảitiếnhoạtđộngcủamình.Việcnàysẽtốntiền.Họsẽchuyểnsốtiềnphảitốnấyquangườitiêudùng.

Hầuhếtchúngtasẽlắcđầuhoàinghitrướcđiềunày.Song,bạnthựcsựcầnphảihiểunếpsuynghĩcựcđoancủapháicựcTảvàviệcvịtổngthốngnàycùngnhómủnghộngàycàngteotópcủaôngtacựcđoanvàphithựctếđếnthếnàosovớinhữngngườikháctrênđấtnướcnày.Họmuốnchúngtacógiánănglượngcaohơn,họmuốntướckhỏinềnkinhtếcủachúngtathứnhiênliệumànócầnđểpháttriển,họcốýđặtthứkhoahọcgiảhiệuvềsựấmlêntoàncầuvàkiểuquảnlýnềnkinhtếtheotinhthầnxãhộichủnghĩa–cảhaicùngvớinhau–lêntrướcviệclàmchonềnkinhtếcủatacóđủsứccạnhtranhvàtạorachongườidânMỹnhữngviệclàmthậtsựtrongkhốikinhtếtưnhân.

Sựthậtlà,tasẽkhôngthấysựtăngtrưởnghaytạorađượccôngănviệclàmthậtsựnàochođếnkhichúngtakiểmsoátđượccácchiphínănglượngcắtcổnày.Cầncóaiđónóivớivịtổngthốngnàyrằngcácchủdoanhnghiệpkhôngphảilàkẻthù;họlànhữngngườitạoraviệclàm.Chínhphủkhôngthểtạoraviệclàm.Tấtcảnhữnggìchínhphủcóthểlàmlàtăngthêmngườiănnhờvàotiềncủangườiđóngthuế.Tấtcảnhữnggìnócóthểlàmlàhủyhoạisựthịnhvượngcủaquốcgiachúngtamàthôi.

Cáchthiếtthựcđểgiúp14,4triệungườiMỹthấtnghiệpcólạiviệclàmkhôngphảilàthôngquahoạtđộng“chitiêukíchcầu[kinhtế]”vốnchỉkhiếnbạn,ngườiđóngthuế,kýsécnuôithêmnhiềunhânviênchínhphủ.Cáchthiếtthựclàhạnchếđánhthuế,cắtbớtcácquyđịnhkhôngcầnthiết,kìmkẹp[doanhnghiệp]vàlàmsaogiữgiáhànghóavànhiênliệuởmứcthấp.

Nếu“vịthủlĩnhtổchứccộngđồng”củatachịudànhthờigiantìmhiểuthươngtrường,hẳnôngtasẽbiếtrằngtrongnămqua,cácmónnhưtráicây,mìống,càphê,thịtnguộivànhiềuthựcphẩmkhácđãchứngkiếncútănggiá40%,vàvẫnchưacódấuhiệudừnglại–phầnlớnlàvìgiádầuđãđẩychiphívậnchuyểnvàphânbónlêncao.Chừngnàotacònchưađưađượcnguồnmáunuôisốngđấtnướcnày–dầumỏ–hạxuốngmứcgiáhợplý,thìnềnkinhtếMỹsẽcòntiếptụcsuyyếu,việclàmsẽvẫnkhôngđượctạoravàngườitiêudùngMỹsẽphảiđốimặtvớigiácảngàycàngleothang.

Chúngtacóthểnóicảngàyvềnhữngchiếccốixaygió,nănglượnghạtnhân,nhiênliệumặttrời,nhiênliệuđịanhiệtvàcácnguồnnhiênliệuthaythếkhác.Tôihoàntoànủnghộviệcpháttriểncácnguồnnhiênliệuthaythếdầu,songđólàvềlâuvềdài.Sựthậtlà,ngaylúcnàyvàtrongtươnglaicóthểthấytrước,hànhtinhnàyvẫnsẽhoạtđộngnhờdầu–vàđiềuđócónghĩalàtacầngiảmgiámộtthùngdầu–cólẽthậmchíphảigiảmxuốngđếntầm20đô-la/thùng–vàđámtrẻsẽkhiếnnềnkinhtếcủatabùngnổ.

TổngthốngObamacólàmđiềuđókhông?Không.Ôngấyđivòngquanhđấtnướcthuyếtgiáomọingườirằnghọcầnmuaxelaighépdùngcảđiệnvàxăng,rồinhảyvàochiếclimousinevàchuyêncơAirForceOnexảkhícarbonầmầmdànhriêngchotổngthống.Tôicũngcómộtchiếcphảnlựcriêng,songởđâycóhaiđiểmkhácnhau:Tôitựtrảtiền,vàtôikhôngđikhắpnơiphẩytayvàomặtmọingườiđểthuyếtgiáohọvềnhữngđiềutệhạicủaviệcđilạivàhạnchếquyềntựdokinhtếcủahọ.

Obamađãhứasẽtạorahàngtriệucáigọilàviệclàm“xanh”.Ôngấydùnglờihứanàyđểbiệnminhchoviệcchínhphủcủamìnhchokhôngcáccôngtynănglượngxanhnhữngkhoảnkhổnglồgiátrịhàngtỷ,hàngtỷđô-latiềnthuếcủangườidân.GiờthìchúngtađangthấykếtquảcủalờihứaObamavàdựánlớncủachínhphủ.Solyndra,mộtcôngtysảnxuấttấmnănglượngmặttrờicủaMỹ,hóaralàmộtthấtbạihoàntoàn.Họđangphảibáncáctấmpinmặttrời6đô-lavớigiá3đô-la.Khôngcầnphảilàthiêntàimớinhậnrađólàmộtthấtbạivềmôhìnhkinhdoanh.NhưngchủhãngSolyndra,tỷphúGeorgeKaiserlànhàquyêngóplớnchoObamavàlàmộtthànhviêntrong“bộsậu”gâyquỹchochiếndịchtranhcửcủavịtổngthốngnày.Thếnên,chínhquyềnObamađãđẩynhanhtiếnđộphêduyệtchocôngtynàymộtkhoảnvaytrịgiá535triệuđô-lacósựbảođảmcủachínhquyềnliênbang.ObamatintưởngKaiservàhãngSolyndranhiềuđếnmứcôngnàyđãthamdựmộtsựkiệnquanhệcôngchúngratròtạiSolyndrađểthựchiệnbàiphátbiểutándươngSolyndra,nhữngviệclàmxanh,vàbiệnminhchoviệctạisaongườiđóngthuếphảibỏtiềnrakíchthíchcáccôngtyxanh.Nhưaicũngcóthểđoánđược,côngtynàyđãphásản,1.100côngnhâncủanómấtviệclàm,vàngườiđóngthuếMỹmấtsốtiềnhơnnửatỷđô-la.

NướcMỹkhôngcóthờigianđểchơiđùa.Đấtnướcnàyđanggặprắcrốilớn.Đãđếnlúcphảinghiêmtúcvànhìnthẳngvàosựthật.

Hiệntại,chúngtađangphảitrảhơn85đô-lachomộtthùngdầu.HiệpchúngquốcHoaKỳsửdụngkhoảng7triệuthùng/năm.Thửlàmphéptínhxem.Chỉriêngmìnhchúngtamộtnămcũngđãchuyểnhàngtrămtỷđô-lachocácquốcgiaOPEC,nhữngkẻghétcayghétđắngta.Vàmộtlầnnữa,chúngtađangđưatoànbộsốtiềnnàychonhữngchínhquyềnsôisụclòngcămghétnướcMỹ.Đólàmộtchínhsáchnguxuẩn.

Chốnglạicáctrùmdầumỏ.Vớisựlãnhđạođúngđắn,chúngtacóthểgiảmgiádầuxuống

đến40-50đô-la/thùng,nếukhôngmuốnnóilà20đô-la/thùngnhưtôigợiýtrướcđó.Nhưng,đểlàmđượcđiềuđó,tacầnmộttổngthốngcứngrắnvớinhữngkẻtănggiáthật–khôngphảinhữngcâyxăngnộiđịa,màlànhữngliênhiệpxínghiệp(cartel)phiphápđangnắmgiữsựthịnhvượngcủaMỹlàmcontin,tứcOPEC.OPEClàtênviếttắtcủaTổchứccácNướcXuấtkhẩuDầumỏ,đượcthànhlậptạiHộinghịBaghdadtháng9năm1960bởicácôngbạnchícốtcủatalàIran,Venezuela,Ả-rậpXê-út,IraqvàKuwait.Từđóđếnnay,OPECcóthêmcácthànhviênlàAngola,Ecuador,Qatar,Algeria,cácTiểuvươngquốcẢrậpthốngnhất,NigeriavàôngbạnthâncủatalàLibya.Thếlàởđâytasẽcó12gã(trongtrườnghợpnàyquảthậttấtcảđềulàđànông)ngồiquanhmộtchiếcbàntrònbànbạcvàấnđịnhgiádầu.Bâygiờ,nếubạncómộtcửahàng,tôicómộtcửahàng,vàhaichúngtathôngđồngnhauđểđặtgiá,tasẽđitù.Ấythếmà,đấychínhlàviệcmàmấygãđóđanglàm,vàchảaibuồnnhấcngóntay.Vàđiềutệnhấtlà12nướcOPECnàyđangkiểmsoát80%trữlượngdầumỏcóthểtiếpcậntrênthếgiới.

TahãycùngnhìnkỹlạidanhsáchcácthànhviênsánglậpOPEC.TrướchếtlàIran.CựuTổngthốngIranMahmoudAhmadinejadđãkêugọixóasổđồngminhIsraelthânthiếtcủatakhỏibảnđồ.ÔngtanóirằngcácvụtấncôngkhủngbốNewYorkngày11tháng9làâmmưucủachínhquyềnMỹ.ÔngtatinrằngCuộctànsátngườiDoTháilà“chuyệnhoangđường”.ChếđộcủaôngtađangpháttriểncácvũkhíhạtnhânviphạmHiệpướcKhôngphổbiếnvũkhíhạtnhân.KếđólàVenezuelacủaTổngthốngHugoChávez.TrongsuốtmộtbàiphátbiểudôngdàitạiLiênHiệpQuốc,ChávezđãgọiTổngthốngGeorgeW.Bushlà“conquỷ”.Tháng1năm2010,chiếcloaphátngôncủaôngtaởVenezuela,ViveTV,đãramộtthôngcáobáochínóirằng

200.000nạnnhânvôtộitrongvụđộngđấtkhủngkhiếpởHaitithựcralàbịgiếtbởimộtmón“vũkhígâyđộngđất”củaMỹ.Rồi,hãynhìnsangẢ-rậpXê-út.Đâylàkẻtàitrợquânkhủngbốlớnnhấtthếgiới.Ả-rậpXê-útrúttiềnmuaxăngdầucủata–tiềncủachínhchúngta–đểtàitrợchonhữngtênkhủngbốđangtìmcáchhủydiệtdântộcta,trongkhingườiẢ-rậplạidựavàochúngtađểbảovệmình!RồiđếnKuwait,đấtnướcmàcólẽcònchẳngtồntạinếutavàcácđồngminhcủatakhôngtiếnhànhcuộcChiếntranhvùngVịnhthứnhấtđậptansựhunghãncủaSaddam.VàdĩnhiêncònIraqnữa,mộtđấtnướcmàvìtựdocủanó,tađãtrảcáigiáhơnmộtnghìntỷđô-lavàhơn4.000nam,nữquânnhânchếttrận.Nhữngnướcấycógiúpgìtađâu.ThôngquaOPEC,bọnhọvắtkiệttađếntừngđồngcóthể.

AmyMyersJaffe,mộtchuyêngianănglượngcủaViệnChínhsáchCôngJamesA.BakerIIItạiĐạihọcRice,đãthựchiệnmộtnghiêncứuxácđịnhgiásảnxuấtthựccủamộtthùngdầu.Giácủamộtthùngdầuthờiđiểmđólà60đô-la.Jaffepháthiệnrarằngchiphíthựcđểsảnxuấtmộtthùngdầukhiđólà15đô-la,bằngchínhxác1/4giáthựctếtrênthịtrường.Điềunàycónghĩalàbạnđangnhìnthấymứccộnggiá400%trướckhidầuđượcchuyểnđếnnhàmáylọcđểbiếnthànhkhíđốt.Mộtlầnnữa,nếubạnhoặctôilàmthế,chúngtachắcchắnsẽbịgôngcổvàotù,vìthôngđồngấnđịnhgiálàphipháp.Nhưngmấygãtrùmdầukhíđóvẫnlàmthếhếtnămnàyđếnnămkhácvàcườivangtrênđườngđếnngânhàng.Bọnchúngtuyênbốbọnchúngkhônghạnchếviệcsảnxuấtdầuđểkíchgiá,songđólàmộtlờinóidối.Năm1973,OPECsảnxuất30triệuthùngmộtngày.Thửđoánxemnăm2011chúngsảnxuấtbaonhiêu?Đúngrồi,đúnglượngnhưthế.Sảnlượngkhôngnhúcnhíchmộtly.LýdochođiềunàykhôngphảivìcácnướcOPECđãđạtđếnđỉnhsảnxuấtdầu.Nóichocùng,nhưRobertZubinđãchỉra,ngaytháng4năm2011vừaqua,Ả-rậpXê-úttuyênbốbọnhọsẽcắtgiảmsảnlượng800.000thùng/ngày,vìvậycònlâuhọmớiđếngầnchỗsảnxuấthếtcôngsuất.Thayvàođó,OPECsiếtchặtsảnlượngdầuđểgiádầutăngvọtnhưtênlửavànướcMỹphảichitrả.

Nếukhôngphảilànhờchúngta,cácnướcOPECthậmchícònkhôngtồntại–chínhtiềncủatađãgiúphọgiàucóvàquânđộicủatađãgiảiphóngIraqvàgiữchoKuwait,Qatar,Ả-rậpXê-útkhôngbịSaddamHussein(haygiờđâycókhảnănglàIran)nuốtchửng.Mộtnhàthươngthuyếtkhônngoansẽsửdụngđònbẩyđô-la,phápluậtvàlựclượngquânsựcủatađểcóđượcthỏathuậntốthơntừOPEC.Đã

đếnlúcphảicứngrắn!Vàkhônngoan!

KiệnOPEC.TacóthểbắtđầubằngcáchkiệnOPECvìđãviphạmcácluật

chốngđộcquyền.

Hiệnnay,khởikiệnchốngOPEClàmộtviệckhó.Việcnàythậmchícònbịmộttòaánliênbangnăm2002,vàcáctòaphúcthẩmsauđólàmchothêmphầnphứctạpkhiraphánquyếtrằng:“Theotìnhtrạnghiệntạicủacácđiềuluậtliênbangcủata,cácquốcgiathànhviêncủaOPECđượcmiễntrừbịkiệnchonhữngtổnhạimàcáchoạtđộngthươngmạicủahọgâyrakhihọhànhđộngthôngquaOPEC”.Cáchsửachữađiềunàylàđảmbảorằngquốchộisẽthôngquavàtổngthốngsẽký“ĐạoluậtKhôngCartelSảnxuấtvàXuấtkhẩudầukhí”(NOPEC)(S.394),mộtdựluậtsẽbổsungchoĐạoluậtChốngđộcquyềnShermanvàkhiếnbấtkỳchínhphủnướcngoàinàohànhđộngtậpthểvớimụcđíchhạnchếsảnxuấtvàđịnhgiádầuđềulàphạmpháp.Nếuđượcthôngqua,dựluậtnàysẽdọnđườngchoMỹkiệnhànhviđịnhgiávàphảncạnhtranhcủacácquốcgiathànhviênOPEC.

MộttrongnhữngngườikhônngoantrongcuộcthảoluậnnàylàThượngnghịsỹđảngCộnghòaởbangIowa,ChuckGrassley,mộtnhàđồngbảotrợchodựluậtnày.“Đãđếnlúcphảithôngquadựluậtnày,”Grassleynói:“OPECcầnbiếtchúngtakiênquyếtngănchặnhànhviphảncạnhtranh”.

Đâylàmộttintốt:Từnăm2000,dựluậtnàyđãbốnlầnđượcỦybanTòaáncủaThượngviệnthôngquavớisựủnghộcủacảhaiđảng,vàvàotháng5năm2008,dựluậtNOPECđượcNghịviệnthôngquakhiĐảngDânchủnắmquyềnkiểmsoát.Vàgiờlàtinxấu:TổngthốngGeorgeW.Bushđãhốthoảngvàdọasẽphủquyếtdựluậtnàyvìôngerằng,vớidiễnbiếnácliệtcủacáccuộcchiếnởIraqvàAfghanistan,đạoluậtNOPECcóthểkhơidậy“hànhđộngtrảđũa”.LosợcủaBushlàsailầm.Trướchết,cácnghệsỹđangmoitiềndầucủata.Họsẽlàmgì?Khoanhtaylại,nổicơntambành,từchốibándầuchotavàđểmấthàngtỷ,hàngtỷđô-lasao?Chotôixin.Vàhailà,họđãtiếnhành“hànhđộngtrảđũa”rồi:Nóđượcgọilàcútăngvọt104%tronggiádầukểtừkhiObamanắmquyền.

ThomasW.EvanstừnglàcốvấnchoTổngthốngGeorgeH.W.BushvàRonaldReagan.EvansnóirằngkhiOPEChaycácquốcgiathànhviêncủatổchứcnàynhậnrakhảnăngtổnthấtkhổnglồmàhọcóthểgặpphảivàthấyđượccáchànhđộngphiphápcủahọsẽbịkiểmsoátnhưthếnào,họsẽbuộcphảitìmkiếmmộtdànxếpliênquanđếnsảnlượngmụctiêugiúpđưagiácảđếngầnhơnvớichiphíthựctế.Hiệuứngthuầntúy,theoEvans,làgiáxăngdầutạitrạmvànhiênliệusưởiấmsẽgiảm,vàmứcgiảmnàysẽlớnđếnmứcchúngcóthểvượtqua168tỷđô-lamàchínhphủđãchichogóikíchcầuliênbangnăm2008.Vềhậuquảcóthểxảyđến,ôngnóichínhđiềutôinói:Cứngrắnlàkhônngoan.KiệnOPEC“chắcchắnsẽkhiếncáclãnhđạochínhtrịởTrungĐôngnổigiận”,Evansviết:“NhưngngaylúcnàyTrungĐôngổnđịnhrasaonào?Vàchẳngphảikhởikiệnthìtốthơnkhởichiếnsao?”

HãyhìnhdungmộtngườiMỹbìnhthườngcóthểtiếtkiệmđượcbaonhiêutiềnnếuchúngtahạgụcđượccartelOPEC.HãyhìnhdungchúngtasẽvữngmạnhvềkinhtếnhưthếnàonếukhiếnChínhphủIraqđồngývớikếhoạchchiasẻphítổntrảchota1,5nghìntỷđô-lamàtađãbỏvàocôngcuộcgiảiphóngIraqđểhọcóthểcómộtchínhquyềndânchủ.Chỉhaihànhđộngnàycủagiớilãnhđạothôicũngsẽđưalạibướcnhảyvọtvềphíatrướcchođấtnướcta.Vàbằngcáchnày,nósẽgiúpchúngtađượcthếgiớitrọngnểtrởlại.ThậtđángbuồnchocáchTổngthốngObamađểnướcMỹbịlạmdụngvàđốixửtàntệ.Tấtcảnhữnggìchúngtacầnlàmlàkhônngoanlênvàdũngcảmbắtđầusửachữamọichuyện.

SửdụngtàinguyêncủanướcMỹvàtạoviệclàm.

Vậyđấy,việcđầutiênphảilàmlàtanắmlấydầubằngcáckếhoạchchiasẻphítổnmàngaycảGAOcũngđãnóilàkhônngoanvàkhảthi.Hailà,tasẽđánhvàovítiềncủaOPECvàkìmcươnghọbằngviệckývàođạoluậtlưỡngđảngNOPEC.Vàviệcthứbachúngtacầnlàmlàtậndụngmộttrongnhữngtàisảnchínhcủađấtnướcta–khíđốttựnhiên.Chúngtalà“Ả-rậpXê-út”vềkhíđốttựnhiên,songtalạikhôngdùngđến.Gầnđây,AbuDhabiđãyêucầumọiphươngtiệnvậntảicủahọchuyểnsangdùngkhíđốttựnhiên,nhờđóhọcóthểbánchotadầumỏđắtđỏcủahọ.Thậmchí,họcònnhậnrakhíđốttự

nhiênhiệuquảnhưthếnào.Nósạchhơn,rẻhơnvàtốthơn.Thếthìtạisaotakhôngsửdụngnólàmlợichomình?

BạncóbiếtvớitrữlượngkhíđốttựnhiênmàtacóởMỹ,tacóthểđápứngnhucầunănglượngcủaMỹtrong110nămtớikhông?Đókhôngphảilàtôitựtínhra,chínhCơquanQuảnlýThôngtinNănglượngthuộcBộNănglượngMỹnóiđấy.Thựctếlà,mộttrongnhữngmỏkhíđốtchính,tứcmỏđáphiếnMarcellus,cóthểcungcấpnănglượngtươngđươngvới87tỷthùngdầu.Mộtsốnhàphêbìnhtinrằngconsốnàyđãbịthổiphồng.Thìcósao!Cứchoconsốthựclà55nămsửdụngnănglượng,haytachỉcónănglượngtrịgiá43tỷthùngdầuđi,thếthìsao?Điềuđócũngchotathêmthờigianđểcáchtânvàpháttriểnnhữngdạngnănglượngmớihơn,hiệuquảhơn,sạchhơnvàrẻhơnrồi.

Vấnđềlàcứngồiđómàvòđầubứttóccảngàythìchẳngviệcgìxongđược.Đúngvậyđấy,tôimuốnchúngtachiếtxuấtkhíđốttừđáphiếnsétmộtcáchantoànvàcótráchnhiệm.Ailạikhônglàmnhỉ?Nhưngcácnhàmôitrườngcựcđoanlạinhìnnhậnmọiviệcxađếnmứchọsẽchẳngbaogiờhàilòng,vàviệcđóxảyraquáthường.Họủnghộnănglượnghạtnhân,rồihọquaysangchốngnó.Họthíchkhíđốttựnhiên,rồihọkhôngthíchnóvìcáckỹthuậtkhoanmới.Họmuốncốixaygiócómặtởkhắpmọinơi,rồihọphảnđốichúngvìchúngchémchimchócthànhtừngmảnhvàtạora“ônhiễmthịgiác”(điềunàythìtôiđồngý!).Họyêuethanol,rồihọlạikhôngyêunónữavìnóngốnmộtlượnglớnđấtcanhtácvàchâmngòichonhữngcuộcbạođộngthựcphẩmởchâuPhikhigiángũcốctăng.Họthíchxeđiện,rồihọlạikhôngthíchnónữavìhọnhậnramộtnửanguồnđiệnnăngđếntừthanđávàhọghétthanđá.Cứthếvàcứthế.Trongkhiđó,nềnkinhtếcủađấtnướctathìcứchìmdầnnhưmộthònđá.

ĐiềungườitacầnbiếtlànhữnggìnhàkinhtếhọcbảothủvàcâybútvĩđạiThomasSowellđãdạy:trongthếgiớikinhtế,khôngcócáigọilà“giảipháp”,chỉcóthỏahiệp.Mỗihànhđộngđềucómộthệquả.Mỗiquyếtđịnhđềucómặttíchcựcvàmặttiêucực.Nên,taphảiđưaranhữngquyếtđịnhkhônngoan,giảmthiểuthiệthạivàtăngtốiđasựtựdo.MộttrongnhiềulýdotạisaotôilàmộtngườibảothủlàvìtôitinvàocáigọilàQuyluậtvềcácHệquảKhôngmongmuốn–tứcýtưởngchorằngbấtkểcácýđồcủachínhquyềntốtđếnđâu,khibạnbắtđầukiếnthiếtxãhộihaylàmrốithịtrườngtựdo,thìrấtnhiềukhibạnsẽmởđúngphảichiếchộpPandorađầynhữngđiềutiêucực

màbạnkhônghềthấyrằngchúngsẽxuấthiện.

Thếnên,vềvấnđềnănglượng,tacầnkhảosátvàpháttriểnnhiềulốitiếpcận…vàtôicũngtínhđếncảviệckhoandầungaytạiđấtnướcchúngta.Đúng,vụtràndầucủaBPtệđấy,nhưngđókhôngphảilýdođểthắtchặtgọngkìmkiểmsoátviệckhoandầutrongnước.Điềuđókhôngchothấychútvaitròlãnhđạonào.NóchỉchothấyrằngchínhquyềnObamađượclèoláibằnghộichứnghysteriahơnlàbằngcácdữkiệnthựctế.

Bạnmuốnbiếtvàidữkiệnthựctếư?Đâylàmộtdữkiệnthựctếmàbấtkỳaitừngnghiêncứucácnguồncungcấpdầutrênbiểnđềubiết:“Mỗingàycóđếnhàngchụctriệuga-lôngdầuthôròrỉrabiển.Mộtcáchtựnhiên,từđáybiển,”nhưDavidRopeik,ĐạihọcHarvard,mộtcơsởkhôngvềphecánhhữu,đãviết.TôicũngđọcđượctừViệnHànlâmKhoahọcQuốcgiaHoaKỳrằngđạidươnglàkẻcầnđổlỗivìđãgóp“nhiềudầunhấtvàomôitrườngbiển”.Thếnên,nếunhữngkẻbảovệmôitrườngcựcđoanmuốnlôiairamàthan,thìcólẽđóchínhlàMẹTráiđấtấy.

Dĩnhiên,vấnđềthựcsựlànhữngngườiphảnđốiviệckhoandầuởMỹđơngiảnlàkhôngmuốnviệckhoandầudiễnrangayởsânsaunhàmìnhmàthôi.Họlàmngơthựctếrằngdùgìđinữathìnhữngcáihốđócũngsẽđượckhoanvàolònghànhtinhnàythôi.Tanênkhoanchúngtrênđấtcủamình,tạoracôngănviệclàmvàgiữlấydoanhthutừnóthayvìxuấtkhẩuviệcđósangTrungĐông.BạncónhớkhiObamađưarabàiphátbiểunăm2008tạiHộinghịQuốcgiacủaĐảngDânchủvànóirằngôngấysẽ“đầutư”150tỷđô-lađểnănglượngcóthểphụchồitrong10nămtớivàsẽtạora“5triệuviệclàmmới”?Rồituyênbốđóđãbiếnthànhthứgì?Ôngấyđãtiêu80tỷđô-lacủacácbạnvàcủatôi,vàvớisựchấpthuậncủaHộiđồngCácnhàCốvấnKinhtếcủariêngôngấy,“đãtạorahayđãcứu”đượcđúng225.000việclàm.Hãythửtínhnhữngconsốnày:Mỗicáigọilàviệclàm“xanh”màchúngtađãtạorahay“cứu”được”,bấtkểnócónghĩalàgì,tiêutốn335.000đô-la.

Buồnthay,khinóiđếnviệcsửdụngngànhcôngnghiệpnănglượngđểtạoraviệclàmchongườiMỹ,Obamađãgâyramộtthảmhọa.Ôngấyđangđánhmấtđicơhộilớncóthểvừamanglạichorấtnhiềungườinhữngviệclàmchấtlượngtốt,vừagiúpđấtnướctatrởlạivớinềntảngkinhtếvữngchắc.Hãynhìnxemôngấyquảnlýlầm

lẫnthếnàotrongviệckhoandầungoàiđạidương.Ởđây,tạiđấtnướcmình,ôngấyvẫngiữcáclệnhcấmkhoandầungoàibờbiểncủata.ThếmàônglạiđếnBrazil,chohọ2tỷđô-lathôngquaNgânhàngXuấtNhậpkhẩuMỹ,rồinổrằngôngấytựhàovàphấnkhởikhibiếnMỹthànhmộttrong“nhữngkháchhàngtốtnhất”củaBrazil.Đólàkiểulãnhđạoyếunhượcnhấtmàtacóthểtưởngtượngrađược.Hãynghĩthửxem.NếuObamaủnghộviệckhoandầungoàikhơiBrazilvàđặthàngtỷđô-lacủachúngtavàotayhọđểlàmviệcấy,thếthìtạisaochúngtakhôngthểkhoandầuởMỹvàtạoranhiềuviệclàmcũngnhưgiảmsựphụthuộcvàocácnguồndầunướcngoài?

ViệcObamađãquyếtđịnhkhaithácKhoDựtrữDầuChiếnlượccủaquốcgiata–mộtkhochứa727triệuthùngdầudùngkhikhẩncấp,cógiátrịbằng34ngàysửdụnghàngnămcủaMỹ–vàdùngsạch30triệuthùngnhằmgiảmgiádầumùahèđểcóthểkíchtỷlệtánthànhđangteotópdầncủaônglàmộtđiềukhôngchấpnhậnđược.Song,trớtrêuthay,quyếtđịnhcủaôngấychỉchứngtỏđiềumàaicũngbiết:Nếuthịtrườngcóthêmnhiềudầuđượcsảnxuấttrongnước,giáxăngdầusẽgiảm.Chấmhết.

Vậynên,cứkhoandầuđã.VàhãylàmđiềuđóngaytạiMỹ.Đókhôngnhữnglàmộtviệclàmkhônngoanmàcònmangtínhchiếnlược–TrungĐôngcầnnhậnmộtthôngđiệptovàrõràngrằngchúngtasẽthôinhượngbộtrướchọ.Chúngtasẽthứcdậy,đứnglênvàbiếnnướcMỹtrởlạithànhcườngquốcnhưtrướckia.

Nắmlấydầu,kiệnOPECvàkhoandầutrongnước–nếuchúngtalàmđượcbaviệclớnnày,tasẽđiđúnghướngđểtáidựngsứcmạnh,sựthịnhvượng,côngănviệclàmvàcơhộichonướcMỹ.Việcđócókhókhănkhông?Chắcchắnlàcó.NhưngđóchínhlàđiềulàmchochúngtalàngườiMỹ:Chúngtalàmnhữngviệckhókhănvàlàmtốt…nếutacóđượcsựlãnhđạođúngđắn.

Chương3.ĐánhthuếTrungQuốcđểcứuviệclàmMỹ

Nóithẳng:TrungQuốckhôngphảibạnta.Họxemtanhưkẻthù.TốthơnlàWashingtonnêntỉnhrathậtnhanh,vìTrungQuốcđangcướpcôngănviệclàmcủata,pháhủyngànhcôngnghiệpchếtạocủata,ăntrộmcôngnghệvànănglựcquânsựcủatavớitốcđộâmthanh.NếunướcMỹkhôngsớmkhônlên,tổnthấtsẽlàkhôngthểvãnhồi.

CónhiềuđiềuvềsứcmạnhTrungQuốcmàObamavàcácđồngsựủnghộthuyếttoàncầucủaôngấykhôngmuốnbạnbiết.Nhưng,khôngmộtaibiếtsựthậtlạicóthểngồiyênvàlàmngơviệccườngquốckinhtếnày[Mỹ-ND]sẽrơivàotìnhthếnguyhiểmđếnthếnàonếucácvịmàtagọilàlãnhđạoởWashingtonkhôngcùngxắntayhànhđộng,bắtđầuđứnglênbảovệcôngănviệclàmcủangườiMỹvàngừngchuyểnchúngrathuêngoàiởTrungQuốc.Ngườitadựđoánrằngđếnnăm2027,TrungQuốcsẽvượtMỹtrởthànhnềnkinhtếlớnnhấtthếgiới–vàđiềunàysẽxảyranhanhhơnnữanếucácxuhướngthảmhọatrongnềnkinhtếcủaObamavẫncòntiếpdiễn.Nghĩalàtrongvàinămtới,MỹsẽbịnhấnchìmbởicơnsóngthầnkinhTrungQuốc–tôiđoánlàđếnnăm2016,nếutakhônghànhđộngnhanh.

Điềunàykhôngxảyratrongmộtđêmhaybấtthầntừchânkhông.Chúngtacứngầnngừvàlàmngơtrướcnhữngdấuhiệucảnhbáosuốtnhiềunăm.Sựthậtlà,chúngtađãthấtbạinặngnềvềcôngănviệclàmtrướcTrungQuốcdướithờiTổngthốngGeorgeW.Bush.ThậmchítrướckhirơivàothảmhọaviệclàmdoTổngthốngObamagâyra,thìtừnăm2001đếnnăm2008,Mỹđãmất2,4triệuviệclàm

vàotayTrungQuốc.

Hơn30nămqua,nềnkinhtếTrungQuốcđãtăngtrưởngtrungbình9-10%mộtnăm.NhưngdướithờiTổngthốngBarackObama,TrungQuốcđãphátđạtnhanhmộtcáchbấtthườngvàMỹcũngthualỗnhanhmộtcáchbấtthường.ChỉriêngquýInăm2011,nềnkinhtếTrungQuốcđãtăngtrưởngvớitốcđộvũbão9,7%.CòntỷlệtăngtrưởngquýIcủaMỹthìsao?Mộtconsốđángxấuhổ:1,9%.CácchínhsáchcùngphảnứngyếuớtcủaBarackObamatrướcviệcTrungQuốcthaotúngđồngtiềnnướcnày,độtkíchcôngănviệclàmcủatavàtấncôngnềntảngsảnxuấtcủatacànglàmmọichuyệntrởnêntồitệhơnsovớikhichúngtahànhđộngkhácđi.Chúngtacó14,4triệungườimấtviệc.Chúngtacầnhànhđộng.

QuanhệcủaMỹvớiTrungQuốcđangđếnbướcquyếtđịnh.Chúngtachỉcórấtítthờigianđểđưaranhữngquyếtđịnhcứngrắncầnthiếtnhằmgiữvữngvịthếcủatatrênthếgiới.Cứkhoảng7năm,nềnkinhtếTrungQuốclạităngtrưởnggấpđôi.Đólàmộtthànhtựukinhtếkhủngkhiếp,vàđócũnglàlýdotạisaohếtnămnàyđếnnămkháchọđánhbạitavềthươngmại.Ngaylúcnày,tađangcómộtkhoảnthâmhụtthươngmạikhổnglồlà300tỷđô-lavớiTrungQuốc.NghĩalàmỗinămTrungQuốckiếmđượctừMỹkhoảng300tỷđô-la.Khitôithamgiacácbuổinóichuyệntrêntruyềnhìnhvàcácchươngtrìnhtintức,tôinóiraconsốđó,vàmọingườithậmchícònkhôngthểhìnhdungnổitrongđầumộtconsốlớnnhưthế,songđólàsựthật.Chỉtínhriêngsựmấtcânbằngthươngmạithôi,thìcứbanămTrungQuốclạigửingânhànggầnmộtnghìntỷđô-lacủata.Vàđángbuồnthay,trongkhicôngnghiệpchếtạocủaMỹtừnglàvôđịch,thìgiờđây,vìchuyệnTrungQuốclừatabằngđồngtiềncủahọ,nêncáccôngtyMỹkhôngthểcạnhtranhvềgiá,dùtalàmranhữngsảnphẩmtốthơnnhiều.Bởivậy,bâygiờTrungQuốclànhàsảnxuấtvàxuấtkhẩuhàngđầuthếgiới.Nhânđâycũngxinnóithêmlàhọcũngcóhơnbangàntỷđô-laởngânhàngdựtrữnướcngoài.ĐólàsốtiềnđủđểTrungQuốcmuacổphầnchiphốimọicôngtylớnnằmtrongdanhsáchchỉsốcôngnghiệptrungbìnhDowJones–cáccôngtynhưAlcoa,Caterpillar,ExxonMobil,hayWalmart–vàvẫndưhàngtỷđô-latrongngânhàng.

Cứ6ngườitrênhànhtinhnàythìcómộtngườilàngườiTrungQuốc.Dânsố1,3tỷngườicủahọvượttavớitỷlệkhoảng4trên1.Đólàmộtnguồnnhântàikhổnglồđểxâydựngcácdoanhnghiệp,cung

cấpnhânlựcchocáckhuchếxuất,đápứngđủnhânsựchocáctổchứcgiáodụcưutú,vàxâydựngmộtlựclượngquânsựkhổnglồ.

MộtmốiquanngạilớnkhácnữalàviệchằngnămTrungQuốccó7triệusinhviêntốtnghiệpđạihọc.Chođếnnay,MỹvẫnvượtTrungQuốcvềtỷlệtốtnghiệpđạihọcxéttrêntoànbộdânsố,nhưngbạnphảihỏiliệucáctrườngđạihọccủatacóchorađờinhữngsinhviêntốtnghiệpcókỹnăngcầnthiếtđểcạnhtranhkhông.Tôiđọcthấyquánhiềucâuchuyệnvềcáctậpđoànphảitổchứccáclớpgiáodụcbổtúcchonhânviên.Vàkhibạnnhìnvàođiểmthiởcáctrườngtrunghọccơsởvàtrunghọcphổthông,thìthậtđángbáođộng.Trongmộtnghiêncứuquốctếcóuytínnăm2010vềtrẻemtrongđộtuổi15,Mỹxếpthứ25trên34quốcgiavềtoánhọc.CònTrungQuốcxếpthứmấy?Thứnhất.Thựctếlà,họcsinhThượngHảikhôngnhữngđứngnhấtởmôntoánmàcònđứngnhấtvềmônđọcvàkhoahọc.Họhoàntoànhạgụcta–vàtấtcảnhữngngườikhác.Chắcchắn,nghiêncứunàyhơithiênlệchvìhọchỉlấymẫuhọcsinhởThượngHảivốnlànơicónhiềuhọcsinhthôngminhnhấtTrungQuốctheohọc.Nhưng,ngaycảtờtạpchícótinhthầntựdoTIMEcũngchỉrarằng,khibạnxemxétnhữngthayđổinhânkhẩucựclớnđangdiễnraởMỹ,thìnguycơvềgiáodụcđãbắtđầulấplóphíatrước.Chỉtrongmộtthếhệnữathôi,chúngtasẽlàmộtquốcgiathiểusốtrởthànhđasố,vàhiệnthờicómộtconsốđángsợlà40%trẻemMỹPhivàMỹLatinthậmchíkhôngtốtnghiệptrunghọcphổthông(chứchưanóiđếnđạihọc).

TrongtưthếlàmụctiêutấncôngcủaTrungQuốc.

TheobạnthìChủtịchTrungQuốcHồCẩmĐàocókếhoạchđưahầuhếtcáclợithếkinhtếvàgiáodụccủaTrungQuốcnhắmvàođâu?Chínhxácrồiđấy,vàocácngànhcôngnghiệpquânsựvàvũkhí.TheotiếtlộcủamộtthôngbáomớitừLầuNămGóc,TrungQuốcđangnhanhchóngtăngcườnglụcquân,thủyquânvàróthàngtriệuđô-lavàoviệcpháttriểnmáybaychiếnđấutànghìnhthếhệI,tàungầmtấncôngtiêntiến,cáchệthốngphòngkhôngtinhvi,cáchệthốngchiếntranhkhônggiancôngnghệcaovàbổsungchokhotênlửađạnđạo.PhảnứngtrướcsựtăngcườngvũtrangquânsựcủaTrungQuốc,TổngthammưutrưởngLiênquânHoaKỳMichaelMullenđãnói:“NgườiTrungQuốccómọiquyềnpháttriểnquânsựhọmuốn.

Chỉlàtôikhôngthểhiểunổitạisaomộtsốnănglựcnày,dùlà[máybaytànghìnhJ-20],haythiếtbịchốngvệtinh,hayvũkhíchốngtàuchiến,thìphầnnhiềulạicóvẻnhắmthẳngvàoMỹ.”

NhữnggìTrungQuốcđanglàmtrênmặttrậnchiếntranhmạngcũngđángbáođộng.KhiđiềutrầntrướcỦybanQuốchội,PhóTổngThammưuLiênquânHoaKỳ,TướngJamesCartwright,nóirằngTrungQuốccóliênquanrấtsâuđếnviệcdothámthôngtinmáytínhcủacácmạnglướithuộccơquanchínhphủvàdoanhnghiệpMỹ.TướngCartwrightgiảithíchrằnggiánđiệpmạngcóthểcôlậpcácđiểmyếucủamạngvitínhvàchophépngườiTrungQuốcăncắptintứctìnhbáoquýgiá.

Vậytaphảilàmgìđây?

TrungQuốcđưađếnbamốiđedọalớnđốivớiMỹkhithaotúngtiềntệquáđáng,nỗlựcpháhủynềntảngsảnxuấtcủatamộtcáchcóhệthống;giánđiệpcôngnghiệpvàchiếntranhmạngchốnglạiMỹ.NgườiTrungQuốcđãhàhiếptanhiềunămrồi.Nhưng,chínhquyềnObamacóvẻgầnnhưđồnglõatrongviệcmuốngiúpngườiTrungQuốcgiẫmđạplênta.Obamatuyênbốtakhôngthểlàmnhữngviệccólợichota,bởinócóthểsẽchâmngòichomột“cuộcchiếnthươngmại”–làmnhưthểlúcnàytakhôngởtrongmộtcuộcchiếnnhưthếvậy.Tuynhiên,tôitinrằngchúngtacóthểvượtquacácmốiđedọacủaTrungQuốcbằngmộtmộtchiếnthuậtkhônngoanvàmộtnhàthươngthuyếtcứngrắn.

ViệcTrungQuốcthaotúngtrênquymôlớnđồngtiềncủanướcnàycómụcđíchđẩymạnhxuấtkhẩucủahọvàhủyhoạicácngànhcôngnghiệpnộiđịacủata.KhichínhquyềnTrungQuốcthaotúngđồngnguyên[yuan](đơnvịtiềnTrungQuốc,cólúccònđượcgọilànhândântệ)vàđịnhgiáthấpnó,họcóthểbánhàngchocácnướckhácvớigiáthấphơnrất,rấtnhiềusovớimộtcôngtyMỹ,vìđồngtiềncủatađượcđịnhgiáởmứcgiáthịtrườngchínhxáchơn.Nghĩalà,hànghóacủatađượcđịnhgiácaohơn,vàviệcnàykhiếnchúngkémcạnhtranhhơn.

NhiềunhàphântíchđãcốxácđịnhgiátrịthựccủađồngtiềnTrungQuốc,nhưngthậtkhócóthểnóichắcvìgiátrịluônthayđổi.Tuynhiên,quảthậtdườngnhưcũngcómộtsựnhấttrílàđồngnhândântệcóvẻbịđịnhgiáthấpđâuđótrongkhoảng40-50%sovớigiá

trịthựccủanó.NghĩalàngườiTrungQuốccóthểđịnhramứcgiáchỉbằngnửagiácủamộtnhàsảnxuấtMỹchomộthànghóahaydịchvụtươngtự.ĐiềunàybáohiệunguycơngườilaođộngMỹmấtcôngănviệclàm,vàđóchínhxáclàchuyệnđangxảyrangaylúcnày.

HãynhìnvàonhữnggìmàhànhđộngthaotúngtiềntệcủaTrungQuốcđãgâyrachongànhcôngnghiệpthépcủata.Làmộtnhàthầuxâydựngnhiềutòanhàxahoakhổnglồ,tôicóthểchobạnbiếtrằngcôngnghiệpthépcóýnghĩasốngcònđốivớisứcmạnhkinhtếcủata,vàlàmộtkhoảnchiphíquantrọngtrongbấtcứcôngtrìnhxâydựngnào.TheoHiệphộiSắtvàThépHoaKỳ(AISI),hànhđộngđịnhgiáthấptiềntệcủaTrungQuốclàhìnhthức“trợgiálớnnhất”chocácnhàsảnxuấtTrungQuốc,là“chìakhóa”chosựbùngnổtăngtrưởngxuấtkhẩucủaTrungQuốc,vàlà“mộtnguyênnhânchính”chosựmấtcânbằngcấutrúctoàncầuđanggópphầndẫnđếnsựsụpđổtàichínhgầnđâycủaMỹ.

SựthaotúngtiềntệcủaTrungQuốcvàcáchoạtđộngthươngmạikhôngcôngbằngkhácđãgiúpngànhsảnxuấtthépthôcủaTrungQuốcnhảyvọttừ15%tổngsảnlượngtoàncầunăm2002lênmộtconsốcaođếnkhôngngờlà47%năm2008.Năm2002,Mỹchỉnhậpkhẩu600.000tấnthép(3%trêntoànbộsốthépnhập)từTrungQuốc.Đếnnăm2008,TrungQuốcđãkhiếnchúngtaphảimua5triệutấnthép.Vàmộtlầnnữa,họlàmđượcđiềunàychủyếulànhờviệcđịnhgiáthấpđồngnhândântệ.

KinhtếgiaAlanTonelsonđãrấtđúngkhiviết:

Nhữngnhàquansátkhác,nhưThượngnghịsỹĐảngCộnghòabangAlabamaRichardShelby,cũngthấyrõ.“Khôngnghingờgìnữa,TrungQuốcđangthaotúngđồngtiềncủanướcnàyđểtrợgiáchohàngxuấtkhẩu,”Shelbynói.VềviệcTrungQuốcmuatráiphiếucủaBộTàichínhMỹ,Shelbynói:“CólẽđãđếnlúccầncóđiềuluậtmớiđểđảmbảoBộTàichínhchămlochongườilaođộngMỹ,chứkhôngphảimấygãchủnợTrungQuốc.”

Lànềnkinhtếdẫnđầuthếgiới,chúngtalàngườibịthươngtổnnặngnềnhấtbởicáchoạtđộngthươngmạidốitrácủaTrungQuốc–vàbấtkỳcóchúthiểubiếtvềkinhtếhọcđềubiếtlàtôiđúng.NhưCNNMoneyđãnói:“HầuhếtcácnhàkinhtếhọcsẽđồngývớilogiccủaTrumprằngTrungQuốcđanggiữgiátrịđồngtiềncủanướcnàyởmứcthấpđểgiúpcácnhàsảnxuấtcủahọcólợithếkhibánhàngsangMỹ.”

Dĩnhiên,trởlạinăm2008trongsuốtchiếndịchtranhcửtổngthống,BarackObamađãrấthưngphấnkhilớntiếngphátbiểuvềnhữngtácđộngtiêucựccủahànhđộngthaotúngtiềntệ.Khicònlàứngcửviên,ôngấythậmchícòntánthànhmộtdựluậtsẽthayđổiluậthiệnhànhđể“địnhnghĩathaotúngtiềntệnhưmộthànhđộngtrợgiácầnápthuếđốikháng(thuếchốngphágiá)”.Giờthìhãytuanhanhđếnnăm2012.Hiệnnay,Obamalạinóinhữnglờingonngọtvềchủđềnàyvàthựchiệnthuậtngoạigiao“khẩnkhoản”thườngthấycủaôngấyvớingườiTrungQuốc.ThửnghenhữnggìvịtổngthốngnàynóivềviệcTrungQuốcđịnhgiáthấpđồngtiềncủamình:“Vìvậy,chúngtasẽtiếptụcmonggiátrịđồngtiềncủaTrungQuốcngàycàngđượcđịnhhướngtheothịtrường,việcnàysẽgiúpđảmbảorằngkhôngquốcgianàocólợithếkinhtếtháiquá.”

Phátbiểunàysũngsượtsựyếuđuối.“Chúngtasẽtiếptụcmong”bằngmộtphépmàunàođóngườiTrungQuốctừbỏnhữngcáchlàmnguyhạicủahọ?Cóđùakhôngthế?Cứnhưthểnhờphépmàunàođó,TrungQuốcđangcướpcủachúngta300triệuđô-lamỗinămnhưngngàymaisẽthứcdậyvàquyếtđịnh:“Cácbạnbiếtgìkhông,chúngtôithựcsựcầnchơicôngbằnghơnvớingườiMỹvàthôikhôngcướpcủahọtấtcảcôngănviệclàm,cáccôngtyvàhàngtỷđô-lanữa.”

Nhânđâycũngxinhỏithêm,chẳngphảitổngthốngcủachúngtanêntìmkiếmcáclợiíchkinhtếchochúngtathayvìbảovệvịthếkinhtếcủacácquốcgiakhácđể“khôngquốcgianàocólợithếkinhtếtháiquá”haysao?Hãythựctếnhé.KinhtếTrungQuốcnămnayđangtrênđàtăngtrưởng10,5%.Cácnướccònlạitrênthếgiớithìvẫntàngtàngởmứctăngtrưởngtrungbình4,8%.Mỹthìsao?Tháng9năm2011,GDPcủaMỹởmức1,3%.Tổngthốngcủataphảithôingayviệccốtrởthànhmộtnhàkinhtếchothếgiớivàbắtđầuchiếnđấuchonềnkinhtếcủata.Thếmà,thayvàođóôngấylạiđểchúngtatụtlạiquáxaphíasau.

“Hiệnnay,mỗinămchúngtađangxuấtkhẩusangTrungQuốchơn100tỷđô-lahànghóavàdịchvụ”,Obamanói.“Vàtheokếtquảcủacácthỏathuậnmàtađãđạtđượctrongtuầnnày,chúngtasẽtăngđượchơn45tỷđô-lahàngxuấtkhẩucủaMỹsangTrungQuốcvàđầutưcủaTrungQuốcvàoMỹsẽtăngthêmhàngtỷđô-la.Quantrọngnhấtlànhữngthỏathuậnnàysẽhỗtrợkhoảng235.000việclàmchongườiMỹ,trongđóbaogồmnhiềucôngviệcchếtạo,sảnxuất.”

Đúng,chúngtaxuấtkhẩu100tỷđô-lahànghóasangTrungQuốc,nhưngvấnđềởđâylàhọxuấtkhẩugấpbốnlầnsangtavàđangcướpcủata300tỷđô-lavìhọdốitrávềđồngtiềncủahọ!Thếmàôngấycóđềcậpđếnđiềuđókhông?Khôngchútnào.Vàhãychúýcáchôngấynói45tỷđô-lahàngxuấtkhẩusangTrungQuốcmàôngấythươngthuyếtđượcsẽ“hỗtrợ”235.000việclàmchongườiMỹ.Nghĩalà,chúngtakhôngtạoracácviệclàmmới,tachỉ“hỗtrợ”nhữngviệclàmvẫnchưabịphánát.Vìvậy,nếubạnmaymắncómộtcôngviệctrongngànhchếtạomáybay,cólẽbạnvẫncóthểgiữđượccôngviệcnày–bạnchỉcầnxâyđườngbaycholãnhđạoTrungQuốc.

TổngthốngcầnnghiêmkhắcvớingườiTrungQuốcvàphảiđedọađưaracácbiệnpháptrừngphạtthẳngtaynếuhọkhôngchơiđúngluậtthịtrường.ĐánglẽôngấynênthươngthuyếtmộtcáchcứngrắnchocuộccảicáchthựcsựsẽmanglạichocácnhàsảnxuấtMỹmộtsânchơibìnhđẳngvớicácđốithủTrungQuốc.Rồikhiđó,chúngtasẽthấyaithựcsựcóthểđánhbạiaivàtạoraviệclàmthựcsựtrongkhuvựckinhtếtưnhân.

SảnxuấttạiMỹ.

Tôingánngẩmvìlúcnàocũngđọcthấychuyệnthuêngoài.Tạisaotakhôngnóivề“mangviệctrởlạiquênhà”(1)?Chúngtacầnmangcôngănviệclàmtrongngànhchếtạotrởvềnơinóvốndĩthuộcvề.Mangviệctrởlạiquênhà,hay“hồihương”,làmộtcáchđểtalấylạinhữngcôngviệcđãbịTrungQuốcđánhcắp.TabiếtrằngtiềnlươngcủaTrungQuốcđangngàycàngtăng.Ngoàira,TrungQuốccũngthiếumộtsốnguồntàinguyênthiênnhiênmàtadưthừa.Nếutakhaitháchaiyếutốthenchốtnày,tacóthểđưaralýlẽthuyếtphụccáccôngtyrằnghọnênđưacơsởsảnxuấtcủahọvềlạiMỹ.

Mộtsốngườikhônngoanđangtiếnhànhviệcnàyrồi.HarryMoser,cựuCEOcủamộtnhàcungcấpcôngnghệchếtạocủaMỹ,đãbắtđầumộtchươngtrìnhcótênKhởinghiệptạiQuênhà(2),đâylàmộtnhómhoạtđộngchocácdoanhnghiệpvàchínhphủthấyhọcóthểlàmranhiềutiềnvàtạodựnghoạtđộngkinhdoanhphátđạthơnbằngcáchmangviệclàmvềlạiquênhà.“Xuhướngnàylàthật”,Mosernói,“vànókhôngchỉlàmộtdòngchảynhỏ,nólàmộtluồngổnđịnh”.Moserđãđúng.GầnđâytôiđọcthấymộtbàibáotrêntạpchíNewsMaxvềmộtcôngtysảnxuấtđũaởAmericus,Georgia,cótênlàGeorgiaChopsticks.Chủcôngty,DavidHughesvàJaeLee,nhậnthấycóhàngtấngỗđặcbiệtmàtacóthểdùngđểlàmđũaởphíaNamGeorgia.HọthấyhọcóthểlàmđũaởMỹvớichiphírẻhơnsovớilàmởTrungQuốc.Tuyệthơnlà,bằngcáchnàyhọbiếtmìnhcóthểtạoranhiềucôngănviệclàmchongườiMỹhơn.Vìvậy,họđãsảnxuấtđũaởGeorgiavàxuấtkhẩusangTrungQuốc!Thếcótuyệtkhông?Ngaylúcnàyđây,họđanglàmra4triệuđôiđũamộtngày–vàdựtínhsẽđẩysảnlượnglênđến10triệuđôiđũamộtngày,vàsẽtạora150việclàmmớichongườiMỹ.“Tôitựhàokhilàmộtphầncủaxuthếnày”,SusanWhite–mộtnhânviênlàmđũa–nói.“CóvẻmọithứbạnthấyởMỹngàynayđềuđượcsảnxuấttạiTrungQuốc,từquầnáochođếncảquốckỳMỹ.Chúngtôiđanggiángtrả.Quátuyệt!”

Việcmangviệctrởlạiquênhàcótiềmnăngrấtlớn.SongHarryMoserchobiếtchínhquyềnObamakhôngquantâmđếnviệcnày.“Làmcho[Obama]theođuổiviệcnàylàcảmộttháchthức.Tấtcảtiềncượccủaôngấyđềuđặthếtvàoxuấtkhẩurồi.”ĐólàlýdotạisaoQuốchộicầnthôngquadựluật“ĐạoluậtMangCôngănViệclàmTrởlạiMỹ”(H.R.516)củadânbiểubangVirginia,FrankWolf,đểgiúpmởrộngphongtrào“mangviệctrởlạiquênhà”vàđưaviệclàmMỹ

trởlạivớinơimàchúngthuộcvề–ngayởđâytrênđấtMỹnày.Bạnhãynhìnđi,nếuchúngtacóthểsảnxuấtđũaởMỹvàbánchongườiTrungQuốc,thìtacũngcóthểcạnhtranhtrênhàngtrămmặttrậnkhác.Tachỉcầncứngrắn,khônngoanvàcómộttổngthốngsẵnsàngđứnglênvìnướcMỹvàdámđốimặtvớingườiTrungQuốc.

Ngaylúcnày,chúngtađangbịngườiTrungQuốclừadối–vàhầuhếtngườiTrungQuốcmàtôigiaothiệpởgócđộkinhdoanhđềubiếtđiềunàyvàđềulấylàmngạcnhiêntrướcnhữnggìmàObamađểmặcchínhquyềnTrungQuốclấyđi.MộtnhàthươngthuyếtcứngrắncóthểbuộcngườiTrungQuốcphảingưngtrònàyngaylậptức.Trướcđây,chúngtađãlàmđược.MộtminhchứngtuyệtvờiđólàkhichínhquyềnBushbỏrahainămbuộcTrungQuốctănggiátrịđồngnhândântệchocânxứngvớiđồngđô-la,việcđóđãpháthuytácdụng.Giữanăm2005và2008,giátrịđồngnhândântệtăng21%.Tuynhiên,kểtừđó,TrungQuốcđãkhôngchotiềncủahọtănggiátrịnữa,vàchúngtakhổsởvìviệcđó.Vấnđềlà:NgườiTrungQuốckhônngoan–họphảnứngtrướcsứcépkinhtếvàhọbiếthọsẽkhôngphảichịusứcépnàotừObama.

ViệcbuộcTrungQuốcngừngchơitrògiảngâyvềtiềntệcóthểbắtđầubấtkỳkhinàotabầuđượcmộttổngthốngsẵnsànghànhđộngdứtkhoát.ÔngtacóthểbắtđầubằngcáchkýthànhluậtmộtdựluậtmàHạviệnMỹđãthôngquavớitỷlệ348/79phiếuhồitháng9năm2010.Hẳnđiềunàysẽchophépchínhphủtatínhđượcthuếnhậpkhẩudựatrênviệcđồngtiềncủanướcsảnxuấtđangbịđịnhgiáthấpbaonhiêu.Nghenhưmộtýtưởngtuyệtvời,đúngkhông?ẤythếmàkhidựluậtnàyđượcHạviệnthôngquakhônglâu,BộtrưởngTàichínhTimGeithnercủaObamađãkhuyếncáotarằngphảitửtếvớiTrungQuốc.“Quantrọnglàphảinhậnrarằngchúngtasẽkhôngtiếnhànhchiếntranhthươngmại,”Geithnernói.“Chúngtasẽkhôngtiếnhànhchiếntranhtiềntệ.TôimuốnnóirằngphầnlớngiớilãnhđạoTrungQuốcđềuhiểulàviệcđểtỷgiáhốiđoáixêdịchlàrấtquantrọngvớihọtrênphươngdiệnkinhtế.”ThếthìtạisaotakhôngbuộchọlàmgìđóvềviệcnàyhảBộtrưởngGeithner?ChínhsựyếukémvàthấtbạihoàntoànvềthỏathuậnvớiTrungQuốckhiđấutranhcholợiíchMỹđãkhiếntakýgiấybảođảmchosựtăngtrưởngkinhtếcủaTrungQuốcvàchosựsụpđổkinhtếcủachínhta.

Cácthịtrườngmởlàlýtưởng,songnếumộtgãlúcnàocũngdốitrá,thìthịtrườngtựdoấylàthếnàođây?Hãynhìnvàocácquyluật

kinhtếcổđiểnmànhàkinhtếhọcvĩđạingườiScotlandAdamSmithđãrútra.NhữngngườibiếtrấtítvềchủnghĩatưbảnsẽtómtắtquyểnsáchkinhđiểncủaAdamSmith,cuốnTheWealthofNations(Sựthịnhvượngcủacácquốcgia),bằngcâunóicốtlõi“thamlamlàtốt”,giốngnhưlờithoạicũríchtrongbộphimWallStreet(PhốWall).Nhưhầuhếtmọingười,tôichorằnglờithoạinàydídỏmvàđượclàmchoHollywood,nhưngđókhôngphảilàđiềuAdamSmithnóitrongcuốnsáchấy,vàcũngchảphảilàđiềuôngthựcsựmuốnnói.ĐólàlýdotạisaohầuhếtnhữngngườichỉtríchchủnghĩatưbảnvàAdamSmithkhôngbaogiờdànhthờigianđọccuốnsáchôngviếttrướccuốnSựthịnhvượngcủacácquốcgia,cuốnsáchđãđặtracácquytắcluânlýchocácthịtrường,hoạtđộngkinhdoanhvàđờisống.CuốnsáchcónhanđềTheTheoryofMoralSentiments(LýthuyếtvềcácTìnhcảmLuânlý),vàđâychắcchắnlàcuốnđángđọc.NhưSmithviết:“Ngườihiếmkhitránhxâmphạmđếnnhânthân,hayđiềntrang,haythanhdanhcủahàngxómchắcchắnlàngườicócựcítgiátrịtíchcực”.

Chấmdứttròthaotúngtiềntệ.Sựthậtđơngiảnlà:Mậudịchtựdođòihỏiphảicócácquytắc

côngbằngápdụngchomọingười.VànếutacómộttổngthốngbuộcngườiTrungQuốctuânthủquytắc,lợiíchchonềnkinhtếcủatasẽlàkhổnglồ.ViệnKinhtếQuốctếPetersonđãnghiêncứusâuvấnđềtiềntệTrungQuốcvàkếtluậnrằngviệcđịnhgiálại20%(thấphơnmộtnửamứctỷgiáhốiđoáiướcđoántrênthịtrườngtựdo)sẽtạora300.000đến700.000việclàmchongườiMỹtronghaiđếnbanămtới.Hãynghĩvềđiềunày.NgaylúcnàytacómộttổngthốngvàmộtbộtrưởngtàichínhđangnhúnvaithờơtrongkhiTrungQuốccướpđihàngtrămnghìnviệclàmtrongngànhchếtạocủaMỹ.Đólàlãnhđạosao?VấnđềnàyquátệhạivàgiảipháprõràngđếnmứcngaycảmộtnhàbáochủmụccủatờNewYorkTimes(vàcũnglàmột“nhàkinhtế”cánhtảcấptiến),PaulKrugman,cũngphảithừanhậnrằng:“Trongnhữnglúcbìnhthường,cólẽtôithuộcvàosốnhữngngườiđầutiênphảnbáccáctuyênbốrằngTrungQuốcđangđánhcắpviệclàmcủangườikhác,songlúcnàythìđólạilàsựthậthiểnnhiên”,Krugmanviết:“CầnphảilàmgìđóvớiđồngtiềncủaTrungQuốc.”KhimộtngườitônthờObamanhưPaulKrugmancònbuộcphảithừanhậnlàcóvấnđề,thìbạnbiếtlànướcMỹđangngậpsâutrongrắcrốinhưthếnàorồiđấy.

MộtsốngườichấpnhậncáchlàmcủaObamavàchỉđơngiảnnhúnvaitrướcsựpháhủycóhệthốngcủaTrungQuốcđốivớingànhchếtạoMỹ.Họnghĩchảcócáchnàohồisinhkhuvựckinhtếấycủata–vàcùngvớiđólàhàngtriệucôngănviệclàm.Họnghĩtavẫntốtchánvớimộtnềnkinhtếdựatrêndịchvụ.Song,điềuđóhoàntoànsai.KhôngcólýdogìđểhysinhhàngtriệuviệclàmvàtươnglaicủacácngànhcôngnghiệpquantrọngcủaMỹchoTrungQuốcchỉvìcáclãnhđạocủatakhôngcứngrắnvàkhôngbảovệlợiíchcủata.

Đâylàgiảipháp:Phảicứngrắn.Đậpmứcthuế25%lênhàngxuấtkhẩuTrungQuốcnếuhọkhôngđịnhmứcgiáthậtsựtheothịtrườngchođồngtiềncủahọ.Xongchuyện.BạnnghĩngườiTrungQuốcsẽkhôngphảnứngmangtínhxâydựngư?KhôngdoanhnghiệpnàotôibiếtlạimuốnquaylưnglạivớithịtrườngMỹcả–vàngườiTrungQuốccũngthế.Song,điềunàysẽgiúpchấmdứttìnhtrạngthâmhụtthươngmạiquálốbởisựlừadốicủaTrungQuốc.NhàphântíchcủađàiCNBCvàcũnglàgiáosưkinhdoanhcủaĐạihọcCaliforniaIrvine,PeterNavarro,đãchỉrarằngtìnhtrạngthâmhụtthươngmạilàmtamấtkhoảng1%tăngtrưởngGDPmỗinăm,tứctổnthấtgầnmộttriệuviệclàmmỗinăm.“Đólàhàngtriệuviệclàmmàtađãkhôngtạorađượctrongthậpniênvừaqua”,Navarroviết.“Vànếulúcnàychúngtacónhữngviệclàmấy,hẳntasẽkhôngthấynhữngconsốthấtnghiệpngàycàngtăngcao,nhữngngôinhàkhóacửavìbịtịchthuđểthếnợvàcácxưởngsảnxuấttrốngkhôngnuôicỏdại…KhimộtđấtnướcTrungQuốctrọngthươngchủnghĩatiếnhànhcácbiệnphápthươngmạikhôngcôngbằngđểápdụngchiếntranhchốngnềntảngsảnxuấtcủata,kinhtếMỹsẽthảmbại.”

Hãyngưngtrộmcắpcôngnghệcủachúngtôi!

CáccôngtyvàdoanhnghiệpMỹlànhữngbậcthầyvềcáchtâncôngnghệvàkinhdoanh,songngườiTrungQuốccũnggiỏikhôngkémtrongviệctrộmcắpcácbímậtthươngmạivàcôngnghệ.CácnhàđầutưvàcáccôngtyMỹphảiđổhàngtriệuđô-lađểsángtạovàpháttriểnmộtsảnphẩmmới,chỉđểngườiTrungQuốc,thôngquagiánđiệpcôngnghiệp,ăncắptấtcảthôngtinmàkhôngmấtgì.NgườiTrungQuốccườivàosựyếukémvàthảmhạiquáđỗicủachínhphủtatrongcuộcchiếnđấuvớitìnhtrạngtrộmcắptàisảntrítuệ.Điềuđó

đãđủtệrồi,thếmàchínhphủtalạicònđứngvềphíaTrungQuốcvàkhônglàmgìcảtrongkhiTrungQuốcyêucầubấtkỳcôngtyMỹnàomuốnbướcvàothịtrườngTrungQuốccũngphảichuyểngiaocôngnghệchoTrungQuốc.ViệcchuyểngiaocôngnghệcưỡngépnhưthếtrênthựctếđãbịTổchứcThươngmạiThếgiớiralệnhcấm,chođólàmộthoạtđộngthươngmạikhôngcôngbằng,songTổngthốngObamalạiđểmặcchoTrungQuốcthoátêmkhỏiviệcnày.

JoshKraushaarcủatờNationalJournalđãlưuýrằngsựthiếuhiểubiếtvềmặtkinhtếcủaObamađãgâyhạichoôngtacùngvớicáclaođộng“xanh”.TrongkhiObamaámảnhvới“cácviệclàmxanh”,thìcáclaođộng“xanh”lạikhônghamgìthứấy.“Cáccôngviệcnănglượngxanhcólẽlàtươnglai,nhưngcáccôngnhânbịmấtviệclạichothấychúngkhôngphảilàmộtliềuthuốcchữabáchbệnh.”Lýdolaođộng“xanh”gạtbỏbàihùngbiệnđầynhữnglờilẽtốtđẹpcủaObamalàvìhọthôngminh.Họbiếtrằngbấtcứkhinàotangheôngấynóinhữngđổimớitrongcôngnghệxanhsẽkíchphátcáccơhộiviệclàmkhổnglồnhưthếnào,thìmọithứđềuvônghĩa,vìObamathiếusựdũngcảmvàcantrườngđểxửlýtìnhtrạngTrungQuốctrộmcắpcôngnghệvàcácbímậtthươngmạicủaMỹtrênquymôlớn.

Vàchuyệnnàycóthểtrởnêntệhạihơnnữa,khôngnhữngđedọanềnkinhtếmàcònđedọacảanninhquốcgiacủata.TrungQuốclàkẻgâyhấnchínhtronglĩnhvựcgiánđiệpmạngvàchiếntranhmạng.HọkhôngnhữngcónănglựcăncắpcôngnghệquânsựtuyệtmậtcủaMỹ,màcòncókhảnăngthảcácvirusmáytínhpháhoạivàocácmạngvitínhcủata.Khoảng12nămtrước,tôiđãviếtmộtquyểnsáchcónhanđềTheAmericanWeDeserve(NướcMỹtađángcó).Làngườiđãviếtnhiềusáchbánchạy,trongđócónhiềucuốnđứngsố1trongbảngsáchbánchạy,cólẽđâylàquyểnsáchítthànhcôngnhấtcủatôi.Sựthậtlà,ngườitakhôngmuốnngheDonaldTrumpnóivềchínhtrịmàchỉmuốnnghevềkinhdoanhthôi.ĐólàlýdokhitôiviếtcuốnTheArtoftheDeal(Nghệthuậtđàmphántrongkinhdoanh)vànhiềusáchkhác,chúngđãthànhcônglớn.Trênthựctế,cuốnNghệthuậtđàmphántrongkinhdoanhđượccholàsáchkinhdoanhbánchạynhấtthờiđại.Thếnhưng,tôitựhàovềcuốnNướcMỹtađángcóvìnhiềulýdo.Mộtlà,tôiđãdựbáorấtrõvềtìnhtrạngkhủngbốởMỹ,thậtkhôngmay,điềunàyđãxảyra,vàlẽracóthểtránhđượchaygiảmxuốngtốithiểu.TôithậmchícònnhắcđếncáitênOsamabinLaden.Hailà,tôiđãdựbáosựsụpđổcủanềnkinhtế.Cóquánhiềudấuhiệu,quánhiềuchỉdấuvàquánhiềuyếutốmàtôicholàkhiến

sựsụpđổsắpxảytớitrởnênrõràng.Vìthế,dùcólẽđâylàquyểnsáchítthànhcôngnhấtcủatôivìnókhôngbànvềkinhdoanh,songtôilạiđượcghicôngrấtnhiềuvìnhữngdựbáochínhxácvàcótácđộngmạnh.Trongquyểnsáchấy,tôikhôngnhắmđếnviệcđưaracácdựbáo,mànhắmđếnviệctạorasựkhácbiệtvàcảnhbáovềnhữngnguycơtiềmẩnkhác.

TôierằngmộtnguycơtươngtựnhưngkhácbiệtđanghiệndiệncùngvớisựpháttriểncôngnghệquânsựnhanhchóngcủaTrungQuốc.TheoLầuNămGóc,quânđộiTrungQuốcđãđạtđược“sựtiếnbộđềuđặn”trongviệcpháttriểncácchiếnthuậtchiếntranhtrựctuyến.

ĐốivớimộtđấtnướcnhưTrungQuốc,khảnăngăncắpcácthiếtkếquânsựcủatađồngnghĩavớiviệchọtiếtkiệmđượchàngtrămtỷchocácchiphínghiêncứuvàpháttriển.Nóichocùng,saolạicầnchihàngnghìntỷxâydựngvàthửnghiệmcáchệthốngvũkhíphứchợpkhibạnchỉcầnnhấpchuộtmộtcáilàtrộmđượccácbảnthiếtkếchitiếtnhỉ?

Hãynhìnvàonhữnggìđangdiễnralúcnày.Năm2009,tờWallStreetJournalthôngbáorằngnhữngkẻxâmnhậpmạngđãsaochépthànhcôngvàinghìntỷbytedữliệutuyệtmậtvềdựánmáybaytiêmkíchtấncôngkếthợp(JSF)trịgiá300tỷđô-lacủata,mộtdựánsẽgiúpdễdàngđánhbạimáybaychiếnđấuloạimớiF-35LightningIIhơnhẳnsovớitrướcđây.Khôngngạcnhiêngì,cácquanchứcMỹđãkếtluậnbằngmộtsự“chắcchắn”rằngvụtấncôngnàyđếntừ–nhưbạncóthểđoánđược–TrungQuốc.

GiờđâytacũngbiếtrằngQuânđộiGiảiphóngNhândânTrungQuốc(PLA)đangđitheomộthọcthuyếtmớigọilàChiếntranhĐiệntửMạngTíchhợp(INEW).Kếhoạchmớicủachínhphủnàygồmcó“đàotạovàtrangbịđểlựclượngcủahọcóthểsửdụngnhiềuloạicôngcụIW[chiếntranhthôngtin]đadạngnhằmthuthậptintìnhbáovànhằmxáclậpsựthốngtrịthôngtintrướccácđốithủtrongcuộcxungđột.”Trongmộtphiênhọpquốchội,TướngJamesCartwrightđãlàmchứngrằngTrungQuốcđangtíchcựctiếnhành“dothámmạng”vàđangthâmnhậpvàocácmạngvitínhcủacáccơquanchínhphủcũngnhưcáccôngtytưnhâncủaMỹ.VớinhữngngườibiệnhộchoTrungQuốc,nhữngngườicóthểsẽđikhẳngđịnhrằngcácvụtấncôngmạngấycóthểlàdonhữnghackerTrungQuốc

gâyravàkhôngdínhlíugìđếnchínhphủTrungQuốc,thìnghiêncứusâucủaRANDđãchứngminhđiềuhoàntoànngượclại:

NguycơquânsựđếntừTrungQuốclàcựclớn–vàkhôngngạcnhiêngìkhichínhphủTrungQuốcnóidốivềquymôngânsáchquânsựcủahọ.NgườiTrungQuốckhẳngđịnhrằngngânsáchquốcphòngcủahọlà553tỷđô-lamộtnăm,bằngkhoảng1/5ngânsáchcủata.Song,cácchuyêngiaanninhkhuvựctinrằngngânsáchquânsựthựctếcủaTrungQuốccaohơnthếnhiều.MộtcáchđểTrungQuốcchegiấuchitiêuquânsựcủahọlàgánnóchocácbanngànhkháctrongchínhphủ.Bằngcáchđó,sựmởrộngquânsựnhanhchóngcủahọcóthểgiữđượcbímậtvớicácquốcgiakhác,nhữngquốcgiamànếubiếtđượcngânsáchquânsựthậtcủaTrungQuốcthìcóthểsẽcảmthấyđángbáođộngđếnmứcphảigiatăngchitiêuquânsựcủamình.Nhưvụròrỉcápnăm2009đãtiếtlộ,chiếnthuậtgiandốicủaBắcKinhlàtheolờinhắnnhủcủangườichagiàcủađấtnướcTrungQuốchiệnđạiĐặngTiểuBìnhrằngTrungQuốcphải“giấumìnhchờthời”.

Bạnhãynhìnđi,khichuyệnliênquanđếnTrungQuốc,tốthơnlàMỹhãyngừnglàmrốitung.TrungQuốcxemtanhưmộtkẻthùngâythơ,cảtinvàngốcngếch.VàmỗingàykhiObamavẫncòntạivị,họcònsảibướcnhanhđểthếchỗtatrênlĩnhvựckinhtế.HọthaotúngđồngtiềncủahọtheocáchcướpđimộttriệuviệclàmcủangườiMỹvàđẩysựmấtcânbằngthươngmạihoàntoànbấtbìnhđẳnglên300tỷđô-la.Họăncắpbímậtthươngmạicủacácdoanhnghiệptađểcó

thểtiếtkiệmhàngtỷđô-lachiphínghiêncứuvàpháttriển,vàrútngắnnhiềunămthờigiancầnthiếtđểđưamộtsảnphẩmmớirathịtrường.Vàtệnhấtlà,TrungQuốcđangdẫnđầutrongviệcpháttriểncáckỹthuậtchiếntranhmạngcaocấpmới,vàlấyđólàmbộisốsứcmạnhchoquânđộivốnđãkhổnglồcủahọ,mộtquânđộihiệncó2.285.000quânđanghoạtđộngcùngvới800.000quândựbịkhác.SonghãynhớlạimộtđiềukhitađếnbànđàmphánvớiTrungQuốc:NhậtBản,mộtđấtnướcnhỏhơnnhiều,ítdânvàítlínhhơnnhiều,đãchoTrungQuốctơibờitrongchiếntranh–đókhôngphảilàmộtdấuhiệutốtchotươnglaiquânsựcủaTrungQuốc.

ChúngtacầnmộttổngthốngsẽkýđạoluậtlưỡngđảngbuộcTrungQuốcphảiđịnhgiáđúngđồngtiềnnướcmình.TacầnmộttổngthốngsẽđậplênTrungQuốcmứcthuế25%trênmọihàngxuấtkhẩucủahọvàoMỹ,nếuhọkhôngchịungừngviệcđịnhgiáthấpđồngnhândântệ.TacầnmộttổngthốngsẽthẳngtaytrừngtrịtộitrộmcắptàisảntrítuệrànhrànhvàtrênquymôlớncủaTrungQuốc,thứtrộmcắpđãchophépTrungQuốccướpđicácsảnphẩmcủata.Trênhết,tacầnmộttổngthốngđủkhônngoanvàcứngrắnđểnhậnramốiđedọachoanninhquốcgiamàTrungQuốcđangdựnglêntrênmặttrậnmớilàchiếntranhmạng.

CólẽnhiềungườisẽcholàtôiđangnóiquátệvềTrungQuốcvànhữngngườiđạidiệncủađấtnướcnày.SựthậtlàtôirấtnểtrọngngườidânTrungQuốc.TôicũngrấtnểtrọngnhữngngườiđạidiệnTrungQuốc.ĐiềutôikhôngnểtrọnglàcáchchúngtathươnglượngvàđàmphánvớiTrungQuốc.Nhiềunămqua,tôiđãthựchiệnnhiềuthỏathuậnvàgiaodịchvớingườiTrungQuốc.Tôiđãkiếmđượcmộtkhoảntiềnkhổnglồ.Tôiđãbáncáccănhộvớigiá53triệuđô-la,33triệuđô-lavànhiềumứcgiáthấphơn.TôiđãtạoramộttrongnhữngviệclàmlớnnhấtởManhattanvớicácđốitácngườiTrungQuốcvàđãkiếmđượcrấtnhiềutiền.Vìvậy,tôibiếtrõngườiTrungQuốc,tôihiểuvàtôntrọnghọ.

Bấtkỳkhinàotôinóimộtcáchtồitệvềnhữnggìhọđanglàmvớita,tôikhôngcóýchỉtríchhọ–tôichỉtráchcáclãnhđạovàcácđạidiệncủatamàthôi.Nếutacóthểquaylưnglạivớihọlàxong,hẳntôisẽhếtlòngkhuyếnkhíchtalàmvậy.Songrủithay,họquáthôngminhvàcáclãnhđạocủatalạikhôngđủkhônngoan.

TôicónhiềubạnởTrungQuốcvànhữngngườibạnnàykhông

thểtinrằnglãnhđạocủahọlạicóthểkýđượcnhữngthỏathuậnưuđãikhôngthểtinnổiấy.Điềuđángngạcnhiênlà,bấtchấpmọingôntừhùnghồnvàgaygắtmàtôidùngđểchốngTrungQuốc,tờBloombergBusinessweekgầnđâyđãđăngtảimộtbàibáovềthứmàngườiTrungQuốcmuốnnhất.ĐángchúýnhấtlàmộtđoạntríchdẫnlờicủachủtịchcôngtybấtđộngsảnAsherAlcobivềnhữnggìmàcáckháchhàngngườiTrungQuốccủaôngưathíchhơncả:“CáigìdínhđếntênTrumpthìđềutốt”.

Vậynên,tôinóixấuTrungQuốc,songtôinóisựthậtvàcáckháchhàngởTrungQuốcmuốngì?HọmuốnTrump.Bạnbiếtthếnghĩalàgìkhông?Đónghĩalàhọtôntrọngnhữngainóiđúngthựctếvànóilênsựthật,chodùsựthậtấycóthểkhônghaygìvớihọ.Thựctếlà,chínhsựtôntrọngtôidànhchongườiTrungQuốcđãdẫntôiđếnchỗnóicáclãnhtạocủataphảicẩnthận.NgườiTrungQuốcsẽlấy,lấyvàlấychođếnkhitakhôngcòngìcả–vàailạiđitráchhọkhihọcóthểphủitay?

TrungQuốclàđốithủcủata.Đãđếnlúctaphảihànhđộnggiốngđấtnướcnày…vànếutalàmđúngviệccủamình,TrungQuốcsẽđitớisựtôntrọnghoàntoànmớiđốivớinướcMỹ,vàkhiđótacóthểhạnhphúcduhànhtrênđườngcaotốcđếntươnglaicùngTrungQuốcnhưmộtngườibạn.

Chương4.Đólàtiềncủabạn-bạnnêngiữnhiềuhơn

Sựthậtnghịchlýlàthuếsuấthiệnnayquácaocòntiềnthutừthuếthìquáthấpvàcáchhợplýnhấtđểtăngthuvề

lâuvềdàilàgiảmngaythuếsuất.

—TổngthốngJohnJ.Kennedy

16tiếngđầutiêntrongtuầnlàmviệc40giờcủabạnlàsốgiờbạnlàmkhôngcông.Nóikhácđi,4thángrưỡiđầucủacảnăm,bạnlàmviệctuyệtđốikhôngcông–chínhphủsungcôngđếntậnđồngxucuốicùngtrongsốtiềnmàbạnphảivấtvảmớikiếmđượcdướihìnhthứcthuế.

Thậtkinhkhủng.Tấtcảsựcướpbóckinhtếnàyđãlàđủchướngtaigaimắtrồi,songđiềukhiếntagiậnsôigankhôngkémlàviệcchínhphủcũngcướpđicủabạnmộtlượngthờigianvàtựdo.Hãyhìnhdungmỗituầnbạnsẽcóthêm16tiếngđểdànhchogiađình,hoặclàmtìnhnguyệnthêm16tiếngmỗituầnchohộitừthiệnmàbạnyêuthích,hoặcdùng16tiếngdưramỗituầnấyđểpháttriểncôngviệckinhdoanhhayđầutưchodựánkhởinghiệptiếptheo.Hãythửhìnhdungphiếulươngcủabạncaohơn40%sovớihiệntại.Bạncóthểlàmgìvới40%chỗcủacảităngthêmđó?Bạncóthểtạorabaonhiêucôngănviệclàmvàcơhộichongườikhác?Càngngẫmnghĩthêmvềđiềunày,bạnsẽcàngnổiđiên,nhấtlàkhibạnxemxétsựlãngphívàlạmdụngmàchínhphủliênbanggâyrakhiápcácchínhsáchthấtsáchlênnhữngngườiMỹlàmlụngchămchỉ.

Thếnhưng,điềunàycókhiếnObamavàcáccộngsự“cấptiến”củaôngngừnglạikhông?Không.Thựctếlà,họnghĩrằngvấnđềthậtsựkhôngphảilàởviệccácthứthuếđánhlênbạnquácaomàlàvìchúngquáthấp.Chínhquyềnlýluậnrằnggiámàmấyngườilàmcôngănlươngkeokiệtđóchịunhảthêmtiền,thìcácquanchứcchínhphủnhânđứccóthểphânphốilạinómộtcáchkhônngoanvà

côngbằnghơn.

Xemnày,trảthuếlàmộtphầncủacuộcsống,vàchúngtacầnróttiềntàitrợnhữngthứmàcánhânkhôngthểtựmìnhlàmđượcnhưquốcphòng,cơsởhạtầngvàcảcácchươngtrìnhAnsinhXãhội,ChămsócYtếvàHỗtrợYtế.PhúcâmMatthewđãnhắcchúngtarằng:“HãytrảchoCaesarthứthuộcvềCaesarvàhãytrảchoChúathứthuộcvềChúa.”NhưngnhưmộttínhữuKi-tôgiáođãnóivớitôi,“Chúachỉđòiởtôi10%thuếkhilàmnhữngcôngviệctốtlànhcủaNgài.Obamathìlạimuốnnhiềuhơnhẳn.”

Đánhgiátừhànhđộngcủahọthìthấy,cácnhàcấptiếnthậmchícònkhôngtinchínhsựthổiphồngthuếcủahọ.Ainghĩmìnhnênđóngthuếcaohơnđềucóquyềntựdođóngthêmtiềnchochínhphủliênbang.Khôngcóluậtnàonóibạnkhôngthểđóngthêmthuếcả.Năm1843,BộTàichínhđãlậpramộtquỹđặcbiệt,màđếnngàynayvẫncòntồntại,đượcgọilà“NhữngmónquàgửiđếnQuỹChínhphủMỹ”dànhcho“nhữngcánhânmuốnthểhiệnlòngyêunướcvớinướcMỹ”.Cáccôngdâncóthểgửisécbấtkỳlúcnào.NhưngkhimộtngườiMỹbìnhthườngphảitrảthêmthuếchocáiăn,chốnởvàcảcáimặc,thìchẳngkhóthấytạisaorấtítngườilàmđiềuđó.

Năm2002,ởcấptiểubang,KirklandCox,mộtđạibiểumạnhdạncủabangVirginia,mộtđảngviênĐảngCộnghòa,đãlậpra“QuỹĐánhThuếTôiNhiềuHơn”ởVirginiađểxemliệunhữngngườilớntiếngnhấtkhiđòiđánhthuếcaohơncódámlàmthậtkhônghaychỉnóisuông.Đếnnay,đãhơn8nămtrôiqua,Quỹnàynhậnđượcmộtconsốtứccườilà12.887đô-la,mộtconsốnhỏđếnmứcnóthậmchíkhôngthểtrảlươngnổichomộtngườilàmviệcbánthờigian.Điểmmấuchốtlà:Nếunhữngngườicótinhthầntựdothựcsựnghĩviệcđóngthêmchochínhphủsốtiềnmàhọvấtvảkiếmđượclàmộtýtưởnghay,thìchắclàhọsẽlàmđấy.Nhưnghọđâucólàm.

Rõràngbạnđãlàmviệcvấtvảđểcótiền–tôibiếtvìtôiđãlàmviệcvấtvả–vàbạnnênđượcphépgiữlấynhiềuhơn.Bấtcứthứgìíthơnsẽtạoramộtsựthoáichíchonềntảngđạođứcvữngbềncủadântộc.TổngthốngRonaldReagancũngthấyynhưvậy:

Chínhphủcàngthunhiềuthuế,mọingườicàngcóítđộngcơlàmviệc.Ngườithợmỏthanhaycôngnhândâychuyềnlắprắp

nàosẽnhậnlàmthêmgiờkhihọbiếtChúSamsẽđánhthuế60%hoặchơnchokhoảnthanhtoánthêmmàhọsẽnhậnđược?...Bấtkỳhệthốngnàocảntrởthànhcôngvàthànhtựuthìđềusai.Bấtkỳhệthốngnàongăncảnlaođộng,ngăncảnnăngsuất,ngăncảntiếnbộkinhtếthìđềusai.

Mặtkhác,nếubạngiảmthuếvàchophépmọingườichitiêuhaytiếtkiệmnhiềuhơnnhữnggìhọkiếmđược,họsẽcầncùhơn;họsẽcóthêmđộngcơlàmviệcchămchỉvàtiềnhọkiếmđượcsẽtiếpthêmnhiênliệuchocỗmáykinhtếvĩđạiđangcungcấpnănglượngchosựtiếnbộcủađấtnướcchúngta.Kếtquảlà:Tấtcảsẽthịnhvượnghơn–vàthunhậpcaohơnchochínhphủ.

Cũngnhưhầuhếtnhữngđiềukhác,TổngthốngReagannóiđúngvềđiềunày.SongReagankhôngphảilàtổngthốngduynhấthiểurằngthuếthấphơnsẽmanglạithunhậpcaohơnvìnótháomởsứctăngtrưởngkinhtếvàtạoraviệclàm.TrướcsựthấtvọngcủanhiềuthànhviênĐảngDânchủ,ReaganchỉđangnhắclạinhữngtưtưởngkinhtếcủatổngthốngJohnF.Kennedy,ngườinăm1962đãnói:“Sựthậtnghịchlýlàthuếsuấthiệnnayquácaocòntiềnthutừthuếthìquáthấpvàcáchhợplýnhấtđểtăngthuvềlâuvềdàilàgiảmngaythuếsuất”.

CácquanđiểmcủaReaganvàKennedychứngtỏrằngchínhsáchthuếkhônngoankhôngnênlàmộtvấnđềtranhcãiđảngphái.Nóphảilàmộtvấnđềthuộcvềcảmquanchung.Nếubạnđánhthuếthứgìđó,bạnsẽcónóíthơn.Đơngiảnvậythôi.Bạncàngđánhthuếviệclàmbaonhiêu,thìcàngítngườisẵnlònglàmviệcbấynhiêu.Bạncàngđánhthuếđầutưbaonhiêu,thìbạnsẽnhậnđượcítđầutưbấynhiêu.Đâycóphảilàđiềucaosiêukhóhiểugìđâu.

ChínhsáchyếucủaObamavềthuế.TổngthốngObamacầntìmhiểuxemthếgiớikinhdoanhthậtsự

vậnhànhrasao.Aicũngbiếtrằngviệclàmtồitệnhấtkhikinhtếsuythoáihayđìnhtrệlàtăngthuếsuấtáplênmọingười.Cólẽđâylàmộtsựthậtkhôngmấytiệnlợichovịtổngthốngvàđộikinhtếđángsợcủaôngấy,songcácchủdoanhnghiệplànhữngngườitạoracôngăn

việclàm.HaiphầnbatổngsốviệclàmđượctạoraởMỹlàdocácchủdoanhnghiệpnhỏtạora.Vớitỷlệthấtnghiệptăngvùnvụtdướithờivịtổngthốngnày,chắchẳnbạnnghĩôngấysẽmuốnlàmmọithứcóthểđểgiảmtỷlệthấtnghiệpxuốngvàđẩytỷlệtuyểndụnglên.Songôngấylạikhônglàmvậy.Thayvàođó,ôngấyvàcáccốvấnchínhtrịnghĩrằngviệcxửtệvớicáccôngtyvànhữngngườiđangtạoracủacảisẽghiđiểmchínhtrịvàbằngcáchnàođósẽgiúpôngấytránhđượcthấtbạitrongnăm2012.

Ôngấysairồi.Mọingườirấtthôngminh.Họbiếttakhôngthểvừa“ủnghộ”côngănviệclàm,vừađichốnglạinhữngngườitạoranó.Mọisựkhôngvậnhànhtheocáchấy.Tấtcảnhữnggìmàviệctăngthuếlêncácdoanhnghiệplàmđượclàbuộccácchủdoanhnghiệpphảicắtgiảmnhữngnhânviênmàhọkhôngcònđủkhảnăngchitrảnữa.Vàđiềunàycũngđẩygiácảtănglên,khuyếnkhíchcácnam,nữdoanhnhânphảichuyểnhoạtđộngkinhdoanhcủahọ(vàcáccôngănviệclàm)sangnhữngnướccóthuếsuấtvàchiphíhợpquythấphơnhẳn,vàđẩyngườitađếnchỗlaovàocácmánhtrốnthuế....Vàngàynaychỉvớimộtcúnhấpchuột,aicũngcóthểdễdàngthuêcáclaođộngnướcngoài.Trongthếgiớiinternettốcđộcao,băngthôngrộngcủachúngta,nhữngràocảnkinhdoanh“phảicóvănphònglàmviệc”xưacũđãbiếnmấtrồi.Nghĩalàngàynaytưbảncóthểđảochiềuquayngaylậptứcđểtránhcácthứthuếvàquyđịnhđangngàymộttăngcủachínhphủ.

ObamakhôngphảilàngườiduynhấtmùtịtvềhiệntrạngthuếmáởMỹ.Thựctếlà,nhiềungườiđãtinnhữnglờidốitrátheotinhthầntựdomàngườitađãnóivớichúngtahàngthậpniên.Lờidốitráđầutiênlàvềviệctầnglớptrunglưuvàtầnglớpthấphơnphảigánhphầnlớngánhnặngthuếvàđểgiớinhàgiàutrốnthuếnhưthếnào.Nếungườitachịudừnglạivànghĩxemđiềunàyđiênrồnhưthếnào,hẳnhọsẽthấyrằngchínhquanniệmấyđãbấtchấpcácquyluậttoánhọc.Trướchết,mộtnửadânsốnướcMỹthậmchícònkhôngđóngmộtxunàotrongcáckhoảnthuếthunhậpliênbang.Cóthểđiềunàylàmbạnsốc,nhưngđólàsựthật.Đólàmộttrongnhữnglýdokhiếnviệcchitiêuliênbangtăngvùnvụtlạinguyhiểmđếnthế:Mộtnửađấtnướcsẽnhúnvaivànói“Aithèmquantâm?Họđâucótiêutiềncủatôiđâu.”Vìvậy,ýkiếnchorằngtầnglớpthấphơnđangchungvaigánhvácgánhnặngthuếlàphilý,vìnửadânsốMỹnằmdướikhônghềtrảmộtđồngthuếthunhậpliênbangnào.

Thếvẫnchưahếtchuyện.1%nhữngngườilàmcôngănlươngMỹnằmởtốpđầuđóngthuếnhiềuhơntoànbộ95%ngườinằmdưới–kếthợplại.Và10%ngườicóthunhậpnằmtrongtốpđầuđóng71%tiềnthuếthunhậpliênbang.“Nóicáchkhác,”ScottHodgecủaQuỹthuếchobiết,“1%ngườinằmtốpđầuchỉgồmkhoảng1,4triệungườiđóngthuếvàphầnđónggópcủahọchogánhnặngthuếthunhậphiệnnhiềuhơnsốtiềnđóngcủa134triệungườiđóngthuếnằmdưới.”NeilCavutocủachươngtrìnhFoxNews,mộtngườirấtamhiểuvềkinhdoanh,đãdiễnđạtđiềunàynhưsau:

Nógiốngviệcrangoàiăntốivớibạnbè.Ôngbạnthâncủabạnngồiởbànnhậnlấyhóađơn,vàgãgiảngunàođótrơtrẽnnói:“Joe,đánglẽcậunênđểtiềnboanhiềuhơn.”Lúcnày,mộtsốđảngviênDânchủđangthúcđẩyxungđộtgiaicấpsẽnói:“Phảiđấy,mọisựnênnhưvậy.ĐúngđấyJoeạ,đánglẽcậunênđểtiềnboanhiềuhơn.”Songkhibạnnhậnrarằngngườigiàunhấttrongchúngtađangthaytatrảhàophóngchochínhphủ…Thìítra,thithoảngtacũngnênnóilấytiếngcảmơnchứ.

Tôikhôngcầnmộtláthưcảmơnnàotừbấtkỳai.Tôilàmranhiềutiềnvàđóngnhiềuthuế.Đólàchuyệnbìnhthường.Nhưngthôngtinsailệchvànhữnglờidốitráđượcmấygãđượcgọilà“cấptiến”phunrathìthậtlốbịch.Saolạiphảibiếnngườigiàuthànhquỷ?Ailạikhôngmuốnlàmgiàukiachứ?Thếmấygãnàynghĩcácquỹtừthiệnlấytiềnởđâura?Mấygãnghĩailàngườitạoracôngănviệclàm?Đólàngườigiàu,cácdoanhnhân,nhữngngườiđãlàmviệcrất,rấtvấtvảđấy!

Song,phầnthựcsựthúvịlàđây-phầnmànhữngngườitựdochủnghĩavẫnmùtịt:Nếuchínhquyềnliênbangthựcsựmuốn“gâyrắcrối”vớinhữngngườigiàuvàsungcôngthêmsốtiềnmàhọvấtvảkiếmđượcđểtàitrợchonhữngđợtchitiêuhoangphí,điêncuồngcủahọchocácchươngtrìnhxãhộiphảnhiệuquả,thìhọnênhạ,chứkhôngphảităngthuế.NhưôngbạnSteveForbescủatôigiảithích,trướckhitổngthốngReaganbắtđầutiếnhànhcácchươngtrìnhcắtgiảmthuếReagan,1%ngườigiàunhấtnướcMỹđóng18%tổngthếthunhậpliênbang.Lúcđó,đỉnhthuếsuấtbiênđãgiảmtừconsốnghẹtthở70%xuốngcòn28%.Vàkếtquảlàgì?Phầnđóngthuếcủahọtronghóađơnthuếquốcgiađãtănggấpđôi–họđãđóng36%thuếthunhậpliênbangvàtạora23%thunhậpquốcgia.Nhưtổng

thốngReaganđãgiảithích:“Mộtvàinhàkinhtếhọcgọinguyêntắcnàylàkinhtếhọctrọngcung.Tôithìgọinólàkiếnthứcthôngthường.”

TổngthốngBarackObamakhônghiểusựthịnhvượngđượctạoranhưthếnào–vàchínhquyềnliênbangcóthểhủyhoạinórasao.Ôngấycũngkhônghiểuđượcsựthịnhvượngngàynaydễthayđổinhưthếnào.Mọingườihiệnnaycónhiềulựachọn.Cáccánhânvàdoanhnghiệpcóthể“chơi”ởbấtkỳđâutrênthếgiới.Vídụ,thuếsuấtdoanhnghiệpởIrelandlà12,5%.CònởMỹthìsao?Thuếsuấtcủachúngtađứngthứhaitrênthếgiới,chỉsauNhậtBản,vớiconsốlà39%.Nghĩalà,cácdoanhnghiệpcủatacóthểtiếtkiệmđến26,5%tiềnthuếchỉbằngcáchdờidoanhnghiệpcủahọranướcngoài.Vàhọđãlàmthế–vớisốlượngrấtlớn.Thựctế,thuếsuấtdoanhnghiệptrungbìnhcủaquốctếlà26%.Thậmchícácnềnkinhtếxãhộichủnghĩacũnghiểurằngthuếsuấtdoanhnghiệpcaolàhồichuôngbáotửchocôngănviệclàmvàsựtăngtrưởngkinhtế.Thuếsuấtcaođangchuyểnsựthịnhvượngvàcôngănviệclàmranướcngoàitheođúngnghĩađencủatừnày,vàđiềunàychỉlàmgiảmđiphầnthuthuếmàđánglẽchínhquyềnliênbangsẽthuđược.

Mộtđiềukhácnữavềthuếsuấtdoanhnghiệpcaolàxétchocùng,ngườitrảhóađơnkhôngphảilàcáccôngty,màlàngườitiêudùng.Quỹthuếđãchạycácconsốvànhậnthấyrằngnăm2007,thuếthunhậpdoanhnghiệpliênbangthuđược370tỷđô-la.HọkếtluậnthêmrằngmỗinămmộthộgiađìnhbìnhthườngởMỹphảitrả3.190đô-lachothuếthunhậpdoanhnghiệp.Mộtlầnnữa,BarackObamakhônghiểuđiềuRonaldReaganđãhiểu.ĐâylàcáchTổngthốngReagangiảithíchảnhhưởngxóimòncủacácloạithuếdoanhnghiệplênngườiMỹbìnhthường:

Mộtsốngườinóiphảichuyểngánhnặngthuếchocácdoanhnghiệpvàcácngànhnghề,nhưngdoanhnghiệpkhôngtrảthuế.À,xinbạnđừnghiểusaiýtôi.Doanhnghiệpbịđánhthuế,caođếnmứcchúngtanổibậthẳnlêntrênthịtrườngthếgiới.Nhưngdoanhnghiệpphảichuyểncácchiphívậnhànhcủamình–vàtrongđógồmcảthuế–chongườitiêudùngdướidạnggiásảnphẩm.Chỉngườidânmớitrảthuế,mọithứthuế.Chínhphủchỉsửdụngdoanhnghiệptheomộtcáchlénlútđểgiúpthuthuế.Chúngbịgiấuvàotronggiácả;chúngtakhôngý

thứcđượcthựcsựmìnhđãtrảbaonhiêutiềnthuế.

Reagannóiđúng.NếungườiMỹhiểucóbaonhiêuthứphívàthuếchínhphủđượchấpthụtronggiácảhànghóavàdịchvụmàhọmua,chắchẳnhọsẽnổiđiên.Thửxemxétđiềunày:Vớimỗiga-lôngxăngbạnđổchoôtôcủamình,bạntrả45,8xuchothuếbang,thuếđịaphươngvàthuếliênbang.Vìvậy,nếubạnđổđầybình20ga-lông,bạnmấtngay9,16đô-latiềnthuế.Cácloạiphíẩntàngtácđộnglêntấtthảymọithứ,kểcảcáchoạtđộngvuichơi,giảitrí.Chẳnghạn,mộtngườiđánhcátrả10%giábánthiếtbịcâucáthểthaodướidạngthuếẩn,vàngườibắncungtrảmộtkhoảnthuếliênbanglà45xuchomộtmũivà11%nữachoốngđựngtên.Nếubạnđặtvémáybaynộiđịa,bạntrả7,5%thuếtrêntiềnvé.Bạnsẽphảitrảthêm3,6đô-latiềnthuếnữa,cộngvớithêmmộtkhoảnthuếantoànlà2,5đô-lachomỗichuyếnbay.Nếubạnđidulịchnướcngoài,bạnsẽphảitrảthuếtrạmđi/trạmđếnquốctếlà16,1đô-la,cũngnhưmứcphí4,5đô-lacho“phíphụcvụhànhkhách”.Đâylàlýdotạisaogiábạnnhậnđượcchomộtchiếcvémáybaylạibấtngờnhảyvọtkhibạntrảhóađơn.

Mộtsốngườikhôngthấynhiềuvấnđềvớicáigọilà“thuếtiêuthụđặcbiệt”đượcáplêncácmónhàngmàchínhphủmuốnlàmbạnnảnlòngngưngsửdụng.Thuếliênbangchomộtgóithuốclálà1,01đô-la,chomộthộp6lonbialà33xu.Mộtsốngườisẽnói:“Ừthìmấythứđódùsaocũngcótốtlànhgìchobạnđâu,nêntaphảiđánhthuếmấythứđócaohơn.”Tươngtự,dầuđốt,thứđảmbảochonhữngngườisốngởphíaBắccóthểgiữấmngôinhàcủahọtrongsuốtmùađôngcũngbịhầuhếtcácbangđánhthuế.ĐiểmchínhởđâylàtấtcảnhữngthứthuếlénlútnàyđangmạkiềnvàlàmmờmắtngườiMỹchođếnchết.Tệhơn,chúngchegiấunhữngchiphíthựccóliênquanđếnônglớnchínhphủ.NếungườidânthườngMỹýthứcđượcchínhphủđãmóctúihọbaonhiêutiềnmỗinăm–ướctínhlà40%tiềnlươngcủabạn–chắchẳnsẽcómộtcuộcnổiloạnthuếcóthểbiếnBữatiệctràởBostontrôngnhưmộtgiờthiếuchuyênnghiệp.

Điềunàyvừasaivừakhôngcôngbằng.Nócũnglàmộtchínhsáchkinhtếtồi.Khithuếtăng,ngườitasẽlàmgì?Nhiềungườikhônngoansẽchuyểntiềnthànhcáctráiphiếumiễnthuế.Vàbạnđoánđượcđiềugìkhông?Chínhquyềnsẽkhônglấyđượcsốtiềnhọnghĩlàmìnhsẽnhậnđược.LuậtHauser,đượcđặttheotêncủaW.KurtHauser,chủtịchdanhdựViệnHoover,ĐạihọcStandford,đãgiải

thích,thuếsuấtbiêncánhâncaonhấttrong60nămquađãđánhđuloạnxạ,đitừmứcrấtcao92%trongnăm1952-1953laomộtmạchxuống28%trongnăm1988-1990.Song,bấtchấpmứcthuếsuấtnày,tiềnthutừthuếthuxéttheotỷlệphầntrămGDPgầnnhưvẫngiữnguyên,trungbìnhởmứcdưới19%.Đólàvìkhicácthứthuếtrởnênquákhóchịu,thìngườitađơngiảnlàsẽchuyểntiềnrakhỏibàntaycủachínhquyềnliênbangvàđưanótớicácthiênđườngmiễnthuế.Thuếsuấtcaokhônglàmtăngthunhậptừthuếcủachínhphủ,tấtcảnhữnggìchúnglàmlàđẩytiềnrakhỏinềnkinhtếhiệuquảđangtạoracôngănviệclàmvànhốtnólạitrongnhữngkhoảnđầutưítnăngđộnghơnnhưtráiphiếu.Chỉcógãkhờmớiủnghộmộtkếhoạchtaihọanhưthế.Song,đóchínhxáclạilàconđườngmàBarackObamađangđitheo.

Khôngcógìởđiềunàygâyngạcnhiênchobấtkỳaiđểtâmchúýnăm2008.BạncònnhớJoeanhthợsửaốngnướcchứ?BarackObama,khiấylàứngcửviên,đãnóirõýđồcủaôngấy:“Tôitinrằngkhitatrảirộngsựthịnhvượngrakhắpnơi,tấtcảmọingườiđềuđượchưởnglợi.”Thếnên,ngaytừđầuchúngtađãbiếtđiềunàysẽhướngđếnđâu,vìcôngviệccủachínhphủkhôngphảilàtrảitiềncủabạnrakhắpnơi.Chínhbạnsẽtựmìnhtrảitiềnkhibạnquyếtđịnhbạnmuốntiêunó,đầutưnóhayquyêntặngnónhưthếnào.Obamaủnghộcácthứthuếvìôngấytinchínhquyềnnênquyếtđịnhnhiềuhơnvàbạnnênquyếtđịnhítlại.

Đãđếnlúcphảikhônngoanvềthuế.Chúngtacầnmộthệthốngthuếcôngbằngvàkhônngoan–một

hệthốngkhuyếnkhíchtăngtrưởng,tiếtkiệmvàđầutư.Đãđếnlúcngưngtrừngphạtngườilàmviệcvấtvảvàtinhthầnkhởinghiệp.Cụthể,chúngtacầnlàm5điềusau.Trướchết,thuếdisảncầnphảichết.Thậtvôđạođứckhichínhquyềnđánhthuếbạnngaycảkhibạnđãchết,đểchiếmlấymộtphầntiềnvàtàisảnmàbạnđãbỏcảđờigầydựng,vàbạncũngđãtrảthuếchonhữngthứđórồi.Concáibạnxứngđánghưởngtàisảncủabạn,chứkhôngphảichínhquyềnliênbang.TổngthốngGeorgeW.Bushđãxóabỏthuếdisản(đôilúccònđượcgọilàthuếthừakế)được1năm.Thếnhưng,saunăm2010,dướithờiObama,thứthuếnàylạiđộimồsốnglại.Giờđây,cáctàisản,cógiátrịtrênmứcmiễnthuế,sẽbịđánhthuếvớithuếsuấtlênđến35%.“Cóvẻnhưviệcphầnlớnsốtiềntừtàisảnthừakếđãbịđánhthuế

ngaykhingườitakiếmđượcsốtiềnđó,”tờWallStreetJournalviết.“ĐiềunàylàmngơthựctếrằngphầnlớnkhoảntiếtkiệmlâudàivàkhoảnđầutưkinhdoanhnhỏởMỹđềuđượcthúcđẩybởikhảnăngtraotruyềnlạicủacảichothếhệtiếptheo…Toànbộđiềunàycónghĩalàthuếdisảncàngcaothìđộngcơtáiđầutưvàocáchoạtđộngkinhdoanhgiađìnhcàngthấp.”

MộtnghiêncứucủaDouglasHoltz-Eakin,cựugiámđốcCụcNgânsáchQuốchộiHoaKỳ,pháthiệnthấyrằngviệcđẩythuếdisảntừ0%lên45%(consốmàObamamuốn)làmộttácnhângiếthạicôngănviệclàmđãđượcchứngminh,vìnósẽtướcđi1,6ngàntỷđô-lavốnchocáchoạtđộngkinhdoanhnhỏkhỏitaynhữngngườitạoraviệclàm.Việcnày,theoHoltz-Eakin,sẽlàmtổnhại1,5triệuviệclàmmới.Làmsaotacóthểngồiyênvàcứđểmọichuyệnxảyravàothờiđiểm25triệungườiMỹkhôngthểkiếmđủviệcđểchămlochogiađìnhhọ?Thuếdisảnchỉgiatăng1%béxíutrongtổngthunhậpliênbang.Thêmvàođó,nhữngngườithừakếđãphảitrảlợinhuậnthuđượctrêntàisảnmàhọthuđượctừbấtkỳcủacảinàorồi.Việclàmnàyđơngiảnlàsai.

Obamanóirằng“khinghĩvềcảicáchthuế,tacầnnghĩvềcôngbằng.Thếnàolàcôngbằng?”.Đượcthôi,tôisẽnóichoôngbiếtthếnàolàkhôngcôngbằng,thưaNgàitổngthống:Giếtchết1,5triệuviệclàmvàbópnghẹtsựtăngtrưởngkinhtếchỉđểNgàicảmthấydễchịuvàantâmvềviệclấyđượctiềntừcácdoanhnghiệpgiađìnhvàrảinórakhắpnơikhiNgàivàgiớiquanchứccủaNgàithấyphùhợp.Nếutabãibỏthuếdisản,tasẽcó1,5triệuviệclàm,đẩymạnhvốnchodoanhnghiệpnhỏlênhơn1,6ngàntỷđô-la,mởrộngbảnglươnglên2,6%,tăngkhảnăngcácdoanhnghiệpthuêlaođộngmớilên8,6%vàmởrộngđầutưlên3%.Đólàđiềudễhiểunhưkhông.Đãđếnlúcxửchếtthuếdisảnmộtlầnchoxong.Hơn1triệuviệclàmphụthuộcvàođiềuđó.

Hailà,tacầngiảmthuếlợinhuậnvàcổtức–haithứthuếnữađãđượcchứngminhlànhữngkẻgiếtchếtviệclàmvàđầutư.Tấtnhiênlà,tổngthốngObamamuốnlàmngượclại.Ôngmuốntăngthuếlợinhuậntừ15%lên20%.Ôngcũngmuốnkíchthuếcổtứclênmứctươngtựnhưthế.Mộtlầnnữa,trongthếgiớicủaObama,tấtcảchỉlàđểtrừngphạtthànhcôngvàtáiphânphốicủacải.NhưnhàkinhtếhọcJ.D.Fosterđãchỉra,“ObamanóirấtrõtrongcuộctranhluậntranhcửvớiThượngnghịsỹClintonkhiđórằngtăngtiềnthutừthuế

khôngphảilàlýdochínhkhiếnôngnàyđềxuấtđẩycaothuếlợinhuận.”Ngaycảcácconsốngânsáchriêngcủatổngthốngcũngchothấymứcgiảmvôcùngnhỏ0,01%trongsứctăngtrưởngkinhtếhàngnăm–điềukhôngthểtránhđượcnếuđitheocácchínhsáchthuếcủaObama–sẽxóasạchsốtiềnmàôngấyhyvọnggạnlấyđượcbằngviệctăngthuếlợinhuận.J.D.Fosterkếtluận,“TổngthốngnênđặtnhữngưutiêncủamìnhsangmộtbênvàépQuốchộiduytrìmức15%hiệnhànhchothuếlợinhuậnvàthuếcổtứcchođếnkhinềnkinhtếđạttớiđiểmđápứngđủcôngănviệclàm.”Nângcácloạithuếsuấtnàyvàolúcnày(haybấtkỳkhinào)đềulàhànhđộngthiểncậnvềmặtkinhtế.

Chủnghĩatưbảncầncótưbản.Khicướptưbảnkhỏitaycácnhàđầutư,chínhphủcũnglấyđisốtiềntạoraviệclàm–nhữngcôngviệcthậtsựtrongkhốitưnhânđanggópphầnđảmbảosứckhỏecủanềnkinhtếta.Vớimộtngườituyênbốtạoviệclàmlàđiềuđầutiênôngtanghĩđếnkhithứcdậyvàlàđiềusaucùngôngtanghĩvềtrướckhiđingủ,thìhẳnbạnsẽnghĩôngtaphảihiểuđiềuđórõhơn.Nhưngthựctếkhôngphảivậy.Đólàlýdotạisaotacầnmộttổngthốngmới,mộtngườigiữthuếlợinhuậnởmứcthấp.

ĐiềuthứbatacầnlàmlàhạthuếdoanhnghiệpMỹtừ39%xuống0%.Nhưtôiđãnói,thuếdoanhnghiệpMỹcaothứhaithếgiới.Mứcthuếdoanhnghiệptrungbìnhtrêntrườngquốctếlà26%.LàmsaotacóthểmongcáccôngtythuêngườilaođộngMỹvàđặtcơsởkinhdoanhcủahọtạiMỹkhichínhphủtaáplênhọmộtthuếsuấtkhôngthểchịunổi.Chuyệnđóthậtkhôngtưởng.TôimuốnkhuyếnkhíchcáccôngtyMỹởlạiMỹvàthuênhâncôngMỹ,vàtôimuốncáccôngtynướcngoàidờidoanhnghiệpcủahọđếnMỹvàtạoracôngănviệclàmởMỹ.Chúngtalàđấtnướcvĩđạinhấttrêntráiđấtnày–cáccôngtycủathếgiớimuốncómặtởđây.Thuếdoanhnghiệp0%chắchẳnsẽtạoramộtsựbùngnổviệclàmchưatừngcó.Hàngtriệuviệclàmsẽtrởthànhhiệnthực.Đâychảphảilàđiềukhóhiểugì.BạncắtthuếdoanhnghiệpđivàcáccôngtysẽởlạiMỹhoặcchuyểnđếnMỹ,vàđiềuđósẽtạoraviệclàm.Ailạikhônghiểuchuyệnđó?

VấnđềlàchúngtacómộttổngthốngquantâmđếnviệctheođuổimộtloạisứmệnhýhệkỳquặcnàođóđingượclạivớitruyềnthốngthịtrườngtựdocủaMỹ.Nhìnnày,chúngtakhôngcóthờigianvờvịtđâu.Ngườidâncủatađangtổnthấtnặngnề.ĐâylàthôngđiệpcủatôidànhchoTổngthốngObama:NướcMỹlàđấtnướctưbản

chủnghĩa.Hãykhôiphụcnóvàsốngvớinó!HãytháogôngxiềngđangkìmkẹpnhữngngườitạoraviệclàmvàchúngtasẽđưangườiMỹtrởlạilàmviệcvớisốlượnglớn.Hãydẹpngaythuếdoanhnghiệpvàtạorahàngtriệuviệclàmmớiđồngthờithúcđẩynềnkinhtếlềmềcủatatiếnlên.

Bốnlà,đãđếnlúcphảicứngrắnđốivớinhưngaiđẩyviệclàmranướcngoàivàtưởngthưởngchocáccôngtytrungthànhvớiMỹ.NếumộtcôngtyMỹđẩyviệclàmcủamìnhranướcngoài,côngtyđósẽphảichịumứcthuế20%.Vớinhữngcôngtyđãsailầmchuyểnhoạtđộngkinhdoanhranướcngoàinhưnggiờnhìnthấyánhsángvàsẵnsàngtrởvềnhà,mangtheocôngănviệclàm,họsẽphảitrảthuế0%.Điểmcốtyếulà:HãythuêngườilaođộngMỹvàbạnsẽthắng.Chuyểnviệclàmranướcngoài,bạnsẽphảitrảthuế.Ngoàira,tôicũngmuốncácnướckhácrốtcụcphảibắtđầutrảtiềnđểđượcbướcvàothịtrườngcủata.Vậynên,đâylàthỏathuận:BấtkỳnướcnàovậnchuyểnhànghóavàoMỹđềuphảitrả20%thuế.NếuhọmuốncómộtmiếngbánhtrênthịtrườngMỹ,họsẽphảitrảthuếchoMỹ.Sẽkhôngcònkiểumiễnphíbướcvàochươngtrìnhhoànhtrángnhấtnữa–nhấtlàvớiTrungQuốc.

Điểmthứnămvàlàđiểmcuốitrongkếhoạchthuếcủatôilàcảicáchthuếthunhập.“Chínhphủđangsungcôngquásốmứctiềnlươngcủabạn.Mãsốthuếcũnglàmộthệthốngrất,rấtphứctạpbuộcngườiMỹphảimất6,1tỷgiờđồnghồmỗinămkhicốhìnhdungranó.NgườiMỹcũnglãngphíhàngtỷđô-lakhithuêtuyểnkếtoánđểcốhiểumãsốthuế.Bạncóthểthuê100kếtoántínhthuếchobạnvàtấtcảhọsẽđưaranhữngconsốkhácnhau.Điềuđóchobạnbiếtgì?Nóchotôibiếtrằngđãđếnlúcchúngtaphụchồisựđơngiảnvàsựlànhmạnhchothuếthunhập.Đâylàkếhoạchthuếthunhậpcủatôi:

Kiếmđượcdưới30.000đô-la,bạntrả1%.

Từ30.000đến100.000đô-la,bạntrả5%.

Từ100.00đến1triệuđô-la,bạntrả10%.

Trên1triệuđô-la,bạntrả15%.

Rấtrõràngvàcôngbằng.Hơnhếtlà,nócóthểviếtvừađủtrênmặtsautấmbưuthiếpvàsẽgiảithoátngườiMỹcảđốngviệcvềkế

toánvàvôsốthờigianlãngphíđểgiảimãmãsốthuế.

Đấtnướcchúngtađangthèmkhátmộtcuộccảicáchthuếthựcsự.Đólàlýdotạisaochúngtaphảibổsungkếhoạchthuếthunhập1-5-10-15.CứđểTrungQuốc,OPECvàcácnướckháctrảthuế,chứkhôngphảita.Giờgầnnhưđãlàquámuộnrồi…vàtấtcảhọđềucótiền.

Tôitinchínhphủđãlấyđủtừsốtiềnmàbạnvấtvảlàmra.NếuchúngtamuốncóviệclàmởMỹ,tacầnbanhànhchínhsáchthuế5bướccủatôi:Xửchếtthuếdisản,hạthuếlợinhuậnvàcổtức,loạibỏthuếdoanhnghiệpđểtạothêmnhiềuviệclàmchongườiMỹ,ápthuế15%chocácviệclàmthuêngoàivà20%chocáchàngnhậpkhẩu,vàbanhànhkếhoạchthuếthunhập1-5-10-15.

Chínhphủcầnthôicáitròmóctúita.Mỗilầnlàmvậy,nósẽlàmchậmlạisựtăngtrưởngvàgiếtchếtviệclàm.Tacầnquaylạilàmnhữnggìtabiếtlàhiệuquả.TổngthốngReaganđãnóirấtđúng:Hạthuếsẽtạoranhiềutựdovàcơhộihơnchotấtcả.Đãđếnlúcchúngtacầngửichocácchínhtrịgiamộtthôngđiệplớndõngdạcvàrõràng.NhưThượngnghịsỹEverettDirksentừngnói:“Khicảmthấynhiệttỏara,họsẽthấyánhsáng.”Đãđếnlúctaphảitỏanhiệtrồi.

Chương5.Mộtchínhphủmàchúngtađủsứcchịu

Mỗingày,chínhphủthuvề6tỷđô-lavàchira10tỷđô-la.Cónghĩalàmỗingàychínhquyềnliênbangphảivaythêm4tỷđô-langoàiconsốmàmìnhcó.

Nóitrắngra,nếulàmănkiểunhưchínhphủthìbấtkỳhoạtđộngkinhdoanhnàocũngsẽsậptiệm.Thếnhưng,trongthếgiớiphilýcủaWashington,cácchínhtrịgiachỉđơngiảnlàđứngchầnchừvànhúnvailàxongchuyện.Duychỉcómộtvấnđề:sựchầnchừđócuốicùnglạivấpphảibứctườngnợ15nghìntỷđô-la.LầnđầutiênkểtừkhinhànướcCộnghòarađời,chúngtađãmấtđiểmtínnhiệmAAA,vàgiờthìngaycảTrungQuốc,địchthủcủachúngta,cũnglưỡnglựtrướcviệcchochúngtamượntiềnđểchitrảchoviệcchitiêucủachínhphủ.

NgườiMỹhiểurằngnướcMỹcóvấnđềvềchi,chứkhôngphảivấnđềvềthu.Tháng9năm2011,GallupđãhỏingườiMỹ:theohọ,chínhphủliênbangđãlãngphíbaonhiêutiềncủa?Trungbình,cáccôngdânchoconsốnằmtrongkhoảng51xutrên1đô-la.Cólẽthếvẫnlàquánhântừ.

ChúngtacầnthêmnhữngngườitrưởngthànhởWashington,nhữngngườithànhthậtvàthẳngthắnvớingườidânMỹvềnhữngquảbomphángânsáchhàngđầucủađấtnước.NhữngmiếngbánhngânsáchlớnnhấtđãbịcácchươngtrìnhAnsinhXãhội,ChămsócYtếvàHỗtrợYtếngoạmsạch.ChươngtrìnhAnsinhXãhộichiếm20%ngânsách(707tỷđô-la).ChươngtrìnhChămsócYtếvàHỗtrợ

YtếLiênbangchiếm22%ngânsách(tức724tỷđô-la).Nhưaicũngbiết,chiphíchămsócsứckhỏeđangtăngvọt,vàvaitròcủachươngtrìnhHỗtrợYtếtronghệthốngchămsócsứckhỏeđãmởrộngmạnhmẽ.Vàothờiđiểmchươngtrìnhnàyrađờinăm1965,cứ50ngườithìmớicó1ngườisửdụngchươngtrìnhnày.Ngàynay,consốnàylà1trên6người.

CứulấychươngtrìnhAnsinhXãhộivàChămsócYtế.

ChươngtrìnhAnsinhXãhộicũngphảiđốimặtvớivấnđềtươngtự.Rấtsớmthôisốngườingồitrênxeđẩysẽnhiềuhơnsốngườiđẩyxe.Ngaytạithờiđiểmhiệntạiđãcó53triệungườihưởngcácphúclợixãhộicógiátrịtrungbìnhlà1.067đô-lamộttháng.75nămnữa,consốnàysẽvọtlên122triệungười,xấpxỉkhoảng1/4dânsố.Đólàlýdotạisaovớiviệccó77triệungườisinhrasauchiếntranhsắpnghỉhưuvàbắtđầunhậnphúclợi,haichươngtrình-mànếukếthợp,sẽchiếm42%ngânsáchnướcMỹ-đangđứngtrướcnguycơvỡquỹ.Chúngtakhôngthểđểchuyệnnàyxảyra.

GiờthìtôibiếtmộtsốđảngviênđảngCộnghòathoảimáivớiviệcđểnhữngchươngtrìnhnàytựtànlụiđirồichết.HọthấyrằngAnsinhXãhộivàChămsócYtếlànhững“chươngtrìnhphúclợi”lãngphí.Thếnhưng,nhữngngườinghĩtheolốinàycầnxemlạilậptrườngcủamình.Việcmộtngườiđóngtiềnvàohệthốnghàngchụcnămmongnhậnđượcgiátrịtừsốtiềnmàhọbỏrakhôngphảilàkhônghợplý-đókhôngphảilà“phúclợi”,màđóxứngđánglàmộtthươngvụtốt.Ởgócđộxãhội,chúngtacũngcầncócamkếtcứngrắnđốivớiviệccungcấpmộtmạnglướiantoànchonhữngngườikhôngthểtựtạochomìnhmộtmạnglướinhưvậy.Chíít,đólàlậptrườngcủaTổngthốngReagan.Ngày20tháng4năm1983,TổngthốngReaganđãkýmộtdựluậtbảovệchươngtrìnhAnsinhXãhội.Tạibuổikýduyệtdựluật,tổngthốngđãnóiranhữnglờimàbấtkỳđảngviênCộnghòanàocũngcầnlưutâm:

TổngthốngReaganđãnghĩđúng:ChươngtrìnhAnsinhXãhộilàxácđáng.Chắcchắn,chúngtaphảicảitổnó,diệttrừhànhvigiantrá,làmchonóhiệuquảhơnvàđảmbảorằngchươngtrìnhđủkhảnăngchitrảkhôngchỉchonhữngngườithuộcthếhệbùngnổdânsốsauchiếntranh,màcòncảcácthếhệsauđó.Tuynhiên,khinghemộtsốđảngviênCộnghòabôixấuhệthốngđãtồntạihơn76nămvàcũnglàhệthốngmàngườiđóngthuếbỏtiềnnuôisuốthàngchụcnăm,tôikhôngkhỏinghĩđếnviệchọnênquaylạivàxemlạibàiphátbiểucủaTổngthốngReagan.

ĐiềutươngtựcũngđúngvớichươngtrìnhChămsócYtế.Mộtlầnnữa,ngườidânđãthựchiệngiaokèocủahọ,họđóngtiềnvàochươngtrìnhvớiniềmtinvữngchắc.Lẽđươngnhiên,họtinrằnghọ“cóquyền”hưởngnhữngphúclợimàhọđãbỏtiềnra-đúngvậy,họcóquyền!

Câuhỏiởđâylà:LàmsaochúngtacóthểchitrảchochươngtrìnhChămsócYtế,HỗtrợYtếvàAnsinhXãhộikhichiphíngàymộtphìnhto,cònthâmhụtthìtăngvọt?Ởđây,mộtlầnnữa,cảhaibênđềuđibónglóngngóng.CácđảngviênDânchủthìvờvịtrằngđápánchobàitoánlàtăngthuế.Nhưngbấtkỳaicóđầuóccũngbiếtrằngtấtcảnhữnggìmàtăngthuếlàmđượclàdiệttrừsứctăngtrưởngkinhtế.Điềuđótráingượchẳnvớinhữnggìcầnxảyra.Tăngtrưởngkinhtếlàbíquyếtđểlàmchocảchiếcbánhtrởnênlớnhơn.Khikinhtếtăngtrưởng,hàngtriệungườilaođộngmớisẽtrởthànhnhữngngườiđóngthuếmới,vàtiềnthutừthuếsẽtăng.NóinhưThượngnghịsỹMarcoRubiocủabangFlorida:“Chúngtahãythôinóivềnhữngloạithuếmới,vàbắtđầunóivềviệctạoranhữngngườiđóngthuếmới,màvềcơbảnđóchínhlàtạoraviệclàmmới.”Vàđólànhữnggìtăngtrưởngkinhtếsẽmanglại.

Tuynhiên,nhiềuđảngviênCộnghòakhôngthấyđượcmụctiêunày.Họvờrằngchúngtacóthểrỉaquanhrìabằngcáchchấmdứtthóilãngphí,gianlậnvàsửdụngsaimụcđích,vàbằngcáchthầnkỳnàođólàmchonhữngchươngtrìnhnàyđủkhảnăngchitrảđồngthờithanhtoánđượckhoảnnợ15nghìntỷkhổnglồcủachúngta.

Khôngmộtbênnàothànhthựcởđây.

Đấtnướcchúngtakhôngcầnnhữngkẻnhútnhát,màcầnnhữngconngườidũngcảm.Đâylàphầnđầutiêncủagiảipháp:cácnhàlãnhđạocủachúngtacầncứngrắnvớinhữngtaychơilớnnhưTrungQuốcvàOPEC,nhữngkẻđangcắtcổchúngta,nhờthếchúngtacóthểlấylạihàngtrămtỷđô-lađểchitrảchohóađơncủamình,chămlochongườidânvàtiếnlênconđườngnghiêmtúccắtgiảmnợ.Chúngtaphảichămlochongườidâncủamình-chúngtaphảilàmchođấtnướcmìnhvữngmạnhvàgiàucótrởlạiđểAnsinhXãhội,ChămsócYtếvàHỗtrợYtếkhôngcònbịcoilàvấnđềnữa.Chúngtaphảicứulấynhữngchươngtrìnhnàybằngsứcmạnh,sựdẻodaivàthịnhvượng.

Nhưtôiđãgiảithíchởphầntrước,TrungQuốcđanglấycủachúngta300tỷđô-lamộtnăm,OPECthậmchícòntệhơn.Washingtonquábậnrộntranhcãivềnhữngviệccỏnconđếnđộhoàntoànbỏquanhữngnúitiềnsừngsữngtrướcmặthọ.ObamavàđảngCộnghòađãmấthàngtuầnlễcãinhauvềkhoảncắtgiảm60tỷđô-lakhỏingânsáchcủatổngthống.Thứlỗichotôi,nhưngchúngtađangcókhoảnnợ15nghìntỉ.Chúngtacầnnghiêmtúcvàcứngrắnvớinhữngkẻcắtcổthiệnnghệhaylợidụngđấtnướcnày.Nếuchúngtalàmviệcđótrước,nhữngkhoảncắtgiảmvàcảitổcònlạimàchúngtacầnthựchiệnsẽnhỏ,dễquảnlývàđỡđauthươnghơnnhiều.

Hãydừnglạivànghĩđếnđiềunày:chỉnộiviệcchơibìnhđẳngvớiTrungQuốctrongmườinămthôicũngmanglạichochúngtaconsốtươngđươngvới1/5khoảnnợquốcgia(vàconsốnàysẽlà1/3khoảnnợnếuchúngtakhôngbầuchonhàtổchứccộngđồngnày).Tacũngcóthểcộngthêmhàngtrămtỷđô-lamỗinămkhibuộcOPECphảichơitheoluật,hàngtrămtỷkháctừviệcđàmphánsòngphẳngvớinhiềunướcđangcắtcổchúngta,rồithulạihàngtrămtỷtừcácvụgianlậncựclớndiễnramỗinăm,vàkhiđóchúngtasẽcómộtbàitoánnợmàchúngtacóthểkiểmsoát-mộtbàitoánmàchúngtacóthểnhắmmũitấncôngvàosựlãngphívàsửdụngsaimụcđíchvàgiảmbớthẳnsốnợcòntồnđểngôinhàtàikhóacủachúngtađâuvàođấy.Vìvậy,đâylàbướcđầutiênphảilàm:lấylạihàngtrămtỷđô-lamànhữngtrùmdầumỏởOPECvàTrungQuốccướpcủachúngtamỗinăm-rồisauđógiảiquyếttoànbộvấnđềcònlại.

Tiếptheo,chúngtacũngcầnmộtvịtổngthốngýthứcđượcrằng

tiềncủachúngtathuộcvềchúngta.Mộtvịtổngthốngthậtsựcầnphảithấyhãnhdiệnkhitiếtkiệmvàchitiêutiềnbạccủachúngtakhônngoan.

Mónquà100triệuđô-lamàtôitặngnướcMỹkhôngđượcđónnhận.

Nếubạnmuốncómộtvídụnhonhỏchothấychínhphủcủachúngtathờơthếnàovớiviệctiếtkiệmvàchitiêutiềncủachúngtamộtcáchhiệuquả,xinmờiđọctiếp.CómộtlầntôixemtivivàtôithấyTổngthốngObamađangđãicácnhàlãnhđạobữatốitạiNhàTrắng.Nhưngmỗilầnhọtổchứcnhữngsựkiệnkiểunày,tôilạiđểýthấyhọdựngmộtchiếclềutrôngcũkỹvàtồitànởsânNhàTrắngmàrấtcóthểhọđãtrảcảmộtkhoảnkếchxùchomộtngườinàođómỗilầncầnđến.ĐókhôngthểnàolàcáchnướcMỹtiếpđãicáccuộchọpvàbữatốiquantrọngvớicácnhàlãnhđạothếgiới,cũngnhưnhữngnhânvậtquyềncaochứctrọng.Chúngtacầnthểhiệnsứcmạnhvàvẻđẹpcủađấtnướcchúngtabằngmộtphòngkhánhtiếtvớicơsởvậtchấtphùhợp.Nếucómộtthứmàtôibiếtxây,thìđóchínhlàmộtphòngkhánhtiếtlớn.TạiCâulạcbộMar-a-LagocủamìnhởPlamBeach,Florida,tôiđãxâycáiđượcnhiềungườicoilàphòngkhánhtiếtlớnnhấtthếgiới...nhưngngoàinóra,tôicũngsởhữunhiềuphòngtiệcđẹpvàrấtthànhcôngkhác.

Vìvậy,tôigọichoNhàTrắngvàhọnốimáychotôivớichiếnlượcgiacaocấphàngđầucủaTổngthốngObama,DavidAxelrod.Chúngtôiđãcómộtcuộcnóichuyệnthúvị,vàtôinóivớiDavid:“Tôisẽxâychocácanh,hoàntoànmiễnphí,mộtphòngkhánhtiếtbậcnhấtthếgiớiđểtổngthốngvàtấtcảcáctổngthốngtươnglaicủaMỹcóthểchủtrìcácsựkiệntạiNhàTrắngmộtcáchđànghoàng.Mộtphòngkhánhtiếttheotiêuchuẩncaonhấtsẽcóchiphíđâuđótừ50triệuđô-lađến100triệuđô-la.TôisẽchitrảtoànbộchiphíđóvàtặngchínhphủMỹphòngkhánhtiếtđónhưmộtmónquà.Việctôisẽlàmlàtôisẽthuêcáckiếntrúcsưthuộctốp10thếgiới-tôimonghọsẽlàkiếntrúcsưngườiMỹ,nhưngtôisẽthuênhữngngườigiỏinhất,bấtkểhọlàai.Sauđó,chúngtasẽthànhlậpmộthộiđồngxéttuyển.Chúngtasẽchọnrakiếntrúcsưmàtấtcảmọingườiđềunhấttrí,bởivìvấnđềhơiphứctạpởchỗchúngtađangnóivềNhàTrắng.Vàtôisẽxâyphòngkhánhtiếttuyệtnhấttừngcó,thậmchícònhơncả

phòngkhánhtiếtMar-a-Lago,đểngườiMỹcóthểtựhàokhitổngthốngcủachúngtatiếpđãicácnhàlãnhđạothếgiớitạiNhàTrắng.”

“Chà,”Axelrodnói.“Hayđấy.”Rồiôngấynóiôngấysẽtruyềnđạtlạiđềnghịnàyvàliênlạclạivớitôi.Khôngmộtaigọilại.Vàđóchínhlàvấnđềvớiđấtnướcnày.KhiRushLimbaughmờitôithamdựchươngtrìnhcủaông,tôiđãkểchoôngnghecâuchuyệnnày,vàRushnóicólẽhọkhôngliênlạclạivớitôivìtôilàngườicảđờilàđảngviênCộnghòa.CólẽRushđúng,nhưngtôichắcrằngđóđơngiảnlàcáchlàmănởWashington,hàngtỷđô-labịphíphạmvàmọingườiđơngiảnlàchẳngquantâm.TôiquảthậtđãnghĩDavidsẽnhậnmónquàcủatôi,nhưnggiờvẫncònchưaquámuộn.Lờiđềnghịcủatôivẫncònđó.NếuaiđómuốntặngchonướcMỹmộtmónquàtửtế,thìtasẽgọilạichongườiđó,bấtkểngườiđóthuộcđảngnào.ĐóchỉlàmộtvídụnhonhỏchothấychínhquyềnObamakhôngkhônngoanvềchuyệntàikhóavàchắcchắnkhôngquantâmđếnviệctậndụngnhữngcáchthứcmanglạilợiíchlớnnhấtcóthểchongườiMỹ.ĐốivớichínhquyềnObama,tiếtkiệmkhôngphảilàmụctiêucầnthựchiện-mởrộngchínhphủvàchitiêutiềnđóngthuếcủangườidânhơnnữamớilàmụctiêucủahọ.Thỉnhthoảnghọgọinólà“đầutư”hoặc“kíchthích”,nhưngphầnlớnđóchỉlàsựlãngphíhoàntoànthuầntúy.

ChúngtacầnmộtngườibiếtlàmkinhdoanhởNhàTrắng,ngườibiếtcáchtưduymớimẻvàđạtđượcnhữnggiaokèothôngminh.

Vídụ,trongmộtgiaokèođượcmôtảchitiếtmớidiễnracáchđâykhônglâuởFlorida,tôiđãmuamộtngôinhàởPalmBeachđượcraobándovỡnợ(rấtbuồnlàmộtngườiđànônggiàucóphảimấtđimọithứ)vớigiá41triệuđô-la,vàmọingườiaicũngnghĩtôiđiên.Nhưngtôibiếtrõhơnaihết.Đólàmộtkhuđấttuyệtvờitrôngrabiển-vàkhônglâusauđótôibánlạinóchomộtngườiNgavớigiákhoảng100triệuđô-la.Nếutôinghelờicácthiêntài,tôisẽkhôngthựchiệnthươngvụđó.Cốtyếucủamọisựđềuxoayquanhkhảnăngnhìnthấynhữngđiềuẩntàng.Đólàkiểutưduymàchúngtacầnđểxoaychuyểntìnhthếđấtnước-thậtnhanh.

Chúngtacũngcầnmộtngườicóthểtiếtkiệmtiềnbạcvớihiểubiếtthôngthường.KhitôimởCâulạcbộNationalGolfTrumpởRanchoPalosVerdes,LosAngeles,ngaylậptứcngườitanóivớitôirằngtôisẽcầnxâymộtphòngkhánhtiếtmớivàtốnkém.Phòng

khánhtiếthiệntạitránglệthật,nhưngchỉchứađược200ngườivàchúngtôisẽmấtmốilàmănvìmọingườicầnkhônggianlớnhơnchocácsựkiệncủahọ.Đểxâymộtphòngkhánhtiếtmới,chúngtôisẽphảimấthàngnămtrờixinphêduyệtgiấytờ(vìkhunàynằmởvùngbờbiểnthuộcTháiBìnhDương),vàkhoảng5triệuđô-la.Tôitớixemphòngkhánhtiếtđúngmộtlần,vàngaylậptứcthấycầnlàmgìởđây.Vấnđềkhôngphảilàkíchthướccủacănphòng,màlàkíchthướcghếngồi.Chúngquálớn,nặngnềvàcồngkềnh.Chúngtôikhôngcầnmộtphòngkhánhtiếtlớnhơn,chúngtôicầnnhữngchiếcghếnhỏhơn!Vàthếlàtôithaythếsốghếnàybằngnhữngchiếcghếcaocấp,nhỏgọnhơn.Sauđó,tôichonhânviênbánnhữngchiếcghếcũvàsốtiềnthuđượctừchúngcònnhiềuhơncảsốtiềnbỏramuanhữngchiếcghếmới.Cuốicùng,phòngkhánhtiếtvốnchỉcóchỗcho200ngườithìnaychứađược320người.Cácvịkháchcủachúngtôicóđượckhônggianmàhọmongmuốn,vàtôiđãđỡchomọingườisựphiềnnhiễucủahàngnămxâydựngvà5triệuđô-lachiphí.Nhữnggìtacóthểhoànthànhvớichútíthiểubiếtthôngthườngthậtlớn.

Washingtonđanglãngphítiềncủacủachúngta.

Đểcómộtchínhphủmàchúngtađủsứcchịu,chúngtacầnloạibỏsựlãngphítolớnđangcảntrởhệthống.Gầnnhưmỗituầnlạixuấthiệnmộtcâuchuyệnmớihélộmộtvídụtồitệkhácchothấysựlãngphícủachínhphủ.TheobáocáocủaGAO,mỗinăm,chínhphủliênbangchitiêuhàngtỷđô-lachohàngchụcnhữngchươngtrìnhphíphạmchồnglấnlênnhau.Mộtgiảiphápđơngiản-tổchứchợplývàhợpnhất2.100trungtâmdữliệu-sẽgiúptiếtkiệm200tỷđô-latrong10nămtới.

Mộtvídụkhác:Trongnămnămqua,CụcQuảnlýNhânsựđãchitrả601triệuđô-latiềnhưutríchonhữngngườiđãchết!Danhsáchchitiêucủaliênbanggầnnhưkhôngcóđiểmdừng:năm2010,700.000đô-latiềnthuếcủachúngtađượccắtchonghiêncứuvềhiệntượngợhơiởbò,600.000đô-lachoviệctạoramộttròchơivideoliênquanđếnchósói,và250.000đô-lachonghiêncứuchuyệntìnhthờiInternet....Danhsáchcứtiếptụckéodàiranữa.Sốtiềnmàchúngtaphảikhổnhọcmớikiếmđượcđãbịthổitungtíttắp.

Obamakhôngtrântrọngthựctếrằngsốtiềnmàôngtađanglãngphílàsốtiềnthuộcvềchúngta.Ôngtanghĩrằngcủacảimàchúngtatạorathuộcvềchínhphủ.Đólàlýdotạisaoôngtakhôngquantâmđếnviệcliệunóbịlãngphíhaybịquảnlýkhôngđâuvàođâu.Tôithìngượclạivàđólàlýdotạisaotôilàmranhiềutiền-tôiquảnlýcácdựánmộtcáchgọnghẽvàđặtưutiênhàngđầuvàohiệuquảhoạtđộng.

Vídụcụthể:SântrượtbăngnữởCentralPark.CănhộcủatôiởtòathápTrumpTowernhìnxuốngsântrượtbăngrộnghơn1mẫu,nhờthếmàtrởthànhsântrượtbăngnhântạolớnnhấtnướcMỹ.Trongsuốtbảynămtrời,sântrượtbăngnàyphảiđóngcửavìthànhphốNewYorkkhôngthểquảnlýnổi.Thànhphốđãlãngphíbảynămcùngvới21triệuđô-lamàvẫnkhôngthểmởcửasântrượtbăng-đâylàmộtcơnácmộngchínhtrịvàlànỗihổthẹnlớnđốivớithànhphố.

Vềcơbản,toànbộkiểulàmănquanliêuvàlãngphítiềnthuếcủadânnàythậtsựlàmtôikhóchịu,vìvậytôiđãđềnghịtiếpquảndựánvàthậmchítựbỏtiềnraxâydựnglại.Ngoàira,tôicũngnóirằng,nếudựánvượtquángânsách,cánhântôisẽbùphầnvượtngânsáchnày.TôicũngnóivớithànhphốlàtôisẽhoànthànhSântrượtbăngnữtrongsáutháng.Tôiđãlầm.Tôihoànthànhtrongbốntháng.Vàtôichỉbỏra1,8triệuđô-la-phầnlớnsốtiềnđólàđểloạibỏtoànbộphầncôngviệckémcỏiđượcthựchiệntừtrướckhitôitiếpquản.Tôicóphảilàchuyêngiaxâydựngsântrượtbăngkhông?Không,tôixâycáctòatháp,kháchsạn,câulạcbộsangtrọng,v.v...Nhưngtôikhôngbaogiờquênnhữnggìmàchatôitừngnóivớitôi.Ôngđãnói:“Phảirõmọiđiềuvềnhữnggìconlàm.”Vìvậy,tôiđãđirangoàivàtìmđượcngườixâysântrượtbănggiỏinhấtnướcMỹ,vàquảnlýcácchitiếttớichỗhoàntấtthànhcông.Tớinay,đâyvẫnlàmộtnghiêncứutrườnghợpởnhiềutrườngkinhdoanhhàngđầuvềsựkhácbiệtgiữacácdựáncủatưnhânvàdựáncủachínhphủ.Đángmừnghơnnữa,Sântrượtbăngnữmangđếnchohàngnghìntrẻem,giađìnhvàkháchthămthànhphốlớncủachúngtamộttrảinghiệmtuyệtvờimanglạinhiềunụcườivàkỷniệmđángnhớ.Đólànhữnggìsẽdiễnrakhitathậtsựlàmviệcđểtiếtkiệm,chứkhôngphảiđểlãngphí.

Thẳngtaytrừngtrịhànhvigianlận.Ngoàiviệcloạibỏtìnhtrạngchitiêulãngphí,chúngtacũngcần

cứngrắntrongviệcthẳngtayloạibỏtìnhtrạngmấthàngtrămtỷđô-lavìgianlậntrêndiệnrộngmàcácchươngtrìnhchínhphủgâyramỗinăm.FBIướctínhrằngchỉriêngtìnhtrạnggianlậnởchươngtrìnhChămsócYtếcũngkhiếnnhữngngườiđóngthuếmấttừ70tỷđô-lađến234tỷđô-lamỗinăm!Thôngthường,hànhvigianlậnnàythườngliênquanđếnviệclàmgiảchứngtừ.Chẳnghạn,tháng9năm2011,cácquanchứcđãpháthiệnramộtvụgianlậnởchươngtrìnhChămsócYtếcóliênquanđến91cánhânbịcáobuộclàđãlàmgiảchứngtừcógiátrị295triệuđô-la.Năm2010,chươngtrìnhChămsócYtếđãchitrảhơn35triệuđô-lacho118cơsởytế“ma”đượccholàđượccácbăngnhómtộiphạmlậpranhưmộtmánhlớiđểlấytiềnđềnbù.Nhưchươngtrình60Phútđãtiếtlộ,NamFloridađãtrởthànhbìnhđịachonạngianlậntrongchươngtrìnhChămsócYtếvìnơiđâycónhiềungườigiàcảsinhsống.Mọichuyệntồitệđếnmứcgiớihànhphápcũngphảinóirằngtộiphạmliênquanđếnchươngtrìnhnàygiờđãsoánchỗcocainetrởthànhdoanhnghiệptộiphạmsố1ởNamFlorida.

Giờthìhãydừnglạivàlàmphéptính.NếucácướctínhcủaFBIđúng,cónghĩalàcó2.340.000.000đô-labịgianlậntừchươngtrìnhChămsócYtếtrongmườinăm-tứckhoảng16%khoảnnợcủacảnướcMỹ!VàtiệnđâycũngxinnóichúngtavẫnchưanóigìtớichươngtrìnhChămsócSứckhỏeObamacare-mộtviệclàmvôích,lãngphícảnghìntỷđô-lacủachínhphủvàchắcchắnsẽtháocũisổlồngchotìnhtrạngthamnhũngvàtộiphạmlớnđếnkhôngngờmàngườiđóngthuếMỹphảichịuđựng.

Vàrồicòncảmánhlớikiếmcháctừngườikhuyếttật.Bạncóbiếtcứ20ngườiMỹthìcó1ngườilạikhailàkhuyếttậtkhông?Consốnàykhiếnngânsáchchongườikhuyếttậttănglênthành170tỷđô-lamộtnăm.Từnăm2005đếnnăm2009,ướctínhcácvụkhaigianlàmgiảchứngtừcủaCụcBảohiểmKhuyếttậtAnsinhXãhộiđãngốn25tỷđô-la.Đólàchưakểđến112tỷđô-laSởThuếvụphânphátdướidạnghồithuếchonhữngtùnhânđòihồilạikhoảnthuếgianlậnđãthu.Cứthế,cứthế,hếtphivụlừabịpnàyđếnphivụlừabịpkháctiếptụcdiễnra...vàlúcnàocũngvậy,ngườiđóngthuếlàngườibịlừagạt.

Thươngthảothôngminhhơn.NhiềuđảngviênCộnghòamàtôibiếtnhìnvàotoànbộsựlãng

phí,gianlậnvàsửdụngsaimụcđíchnàyvàbănkhoăntạisaođảngCộnghòakhônglàmtốthơnnữacôngviệccảitổhệthốngvàsắpxếplạitrậttựcủangôinhàtàikhóaMỹ.Chà,sựthậtđángbuồnlàmộtsốđảngviênCộnghòatrongQuốchộihoàntoànthiếukhảnăngcầnthiếttrongthươngthảo.Tôibiếtđiềunàysẽkhiếnmộtsốchiếnhữucùngphebảothủvớitôitráchgiận,nhưngdùthếnàothìtôicũngsẽnói.TôitinchắcDânbiểuRaulRyanlàmộtngườitốt,nhưngtôicóthểnóivớibạnthếnày:ôngấylàmộtngườichơibàipokertồi.TrongnỗlựcnóivềviệclàmthếnàođểcânbằngngânsáchvàkiểmsoátthóinghiệnchitiêucủaWashington,ôngấyđãđưarakếhoạchxemxétlạitoànbộchươngtrìnhChămsócYtế.Đólàmộtsailầmcựckỳngớngẩn...Tôiđangnóiđếnthựctếôngấyhoàntoànthiếucáckỹnăngthươngthảo.

DânbiểuRyanvàđảngCộnghòađãphạmphảihaisailầmchếtngười.Thứnhất,bấtcứaibiếtchútgìvềđàmpháncũnghiểurằngtaluônđểchođốiphươngđitrước.ĐảngCộnghòađánglẽnênđợitổngthốngxuấthiệnvàbuộcôngtaphảiđitrướctrongviệckểranhữngkhoảnsẽcắtgiảm,vàôngtalênkếhoạchđưangânsáchvềtrongtầmkiểmsoátcũngnhưbảovệđiểmtíndụngcủaMỹnhưthếnào.Ôngtađãkhônglàmvậy.Thayvàođó,DânbiểuRyanphạmphảimộtsailầmlớn.ÔngấyxuấtđầulộdiệnvàkhiếnđảngCộnghòatrởthànhmụctiêulớntrongkhiObamathìyênvịtrởlạivàđểđảngCộnghòathựchiệnmàntựsátchínhtrị.SailầmthứhaimàRyanmắcphảilàôngấyđãlàmchonhữngngườigiàcảsợchếtkhiếp.Nóigìthìnói,phầnlớnnhữngngườigiàcảđềuthíchchươngtrìnhChămsócYtế.Vàtôicũngthíchchươngtrìnhnàyvìhọ.KhitabắtđầunóitheolốikhiếnnhữngngườiMỹgiàcảlolắng,thìđólàchínhtrịtồi.

VậyđảngDânchủđãlàmgì?HọđãbiếnPaulRyanvàđềxuấtcủaôngvớichươngtrìnhChămsócYtếtrởthànhbaocátchomọingườiđấm,vàđảngCộnghòađãthuatạicuộcbầucửnghịviệnđặcbiệtởvùngngoạiôNewYork,mộtcuộcbầucửmàđángrahọcóthểchiếnthắngdễdàng.ỨngviênđảngDânchủ,KathyHochul,đậptơitảJaneCorwin,đốithủcủabànàyởđảngCộnghòa,bằngmộtchiếndịchquảngcáochươngtrìnhChămsócYtếtrênTVcóhìnhảnhmộtcụbàngồixelănđangbịđẩyrakhỏiváchđá.Quảngcáogiảithíchrằnglýdocụbàbịxôrakhỏivỉađálàvì“PaulRyanvàbạnbècủaôngtatrongQuốchội.”Bấtcôngđúngkhông?Rõrànglàthế.Hànhđộngchínhtrịđúngđắnđúngkhông?Tuyệtđốiđúngđắn.ĐảngCộnghòacầnhọccáchcứngrắnvàđàmphántrêncơObamacũngnhưcác

đồngminhvungtayquátráncủaôngnàyởWashington.Họcũngcầnhọchỏinghệthuậtsửdụngtônggiọngvàngônngữphùhợp.

ĐiềunàychắcchắnđúngkhiliênquanđếncuộcthảoluậnxungquanhvấnđềlàmsaođểkhắcphụcvàcứuchươngtrìnhAnsinhXãhội.Nhữngngườibảothủphảikhônngoantrongcáchnói.Sửdụngthứngônngữđiênrồlàmnhữngngườigiàcảhoảngsợkhônggiúphoànthànhviệcgì.ViệcđóchỉđơngiảnlàđưachođảngDânchủthêmmộtthứvũkhímàhọcóthểsửdụngđểbiếnđảngCộnghòatrởthànhtrởnhữngconquỷmáulạnhvàbủnxỉn.Mộtlầnnữa,khimộtngườilàmviệcsuốt40nămtrờivànhìnthấychínhphủcắtgiảm6%giátrịcủa480phiếulươngmàhọnhậnđượctrongsuốtnhữngnămđó,dễhiểutạisaohọmuốnnhậnlạikhoảntiềnmàchínhphủđãnợhọ.Đólàchuyệncôngbằngnhất.

Vìvậy,việcđầutiênchúngtacầnlàmlànhắcnhữngngườigiànhớrằngtrợcấpAnsinhXãhộicủahọantoàn,vàsẽkhôngbịđụngđếndướibấtkỳhìnhthứcnào.Chấmhết.Chúngtacónguồnquỹđểtrảchohọkhoảntiềnmàhọsẽđượcnhậnkhiđếnhạn,vàchúngtasẽlàmđượcnhưvậy.Khiđó,chúngtacầnnhìnvào75nămtớivàgiảiquyếtkhoảnthâmhụtdựkiếnlà5,3nghìntỷđô-la.GiảiphápcủađảngDânchủchínhlàgiảiphápmàhọcóchotấtcảmọithứ-thuế,thuếvàthuế.Duychỉcómộtvấnđề:giảiphápnàykhônghiệuquả!TấtcảnhữnggìrốtcuộcsẽxảyralànhữngkẻchitiêuvungtaytrongchínhphủtiếptụccướpbóccácquỹtínthácAnsinhXãhộivàdốccạntúivàonhữngchươngtrìnhrácmàchúngtakhôngcầnđến.

Điểmmấuchốt:tăngthuếđểđỡphầnthiếuhụtngânsáchkhôngphảilàcáchmanglạichonướcMỹmộtchínhphủmànóđủkhảnăngcóđược,nhưnglàmchonềnkinhtếvữngmạnhtrởlạithìcó.

Giảipháp.Vậychúngtanênlàmgì?Việcđầutiênchúngtacầnnhậnralà

nhờnhữngtiếnbộtrongngànhytếvàsứckhỏe,ngườiMỹcóthểsốngvàlàmviệclâuhơnthờikhichươngtrìnhAnsinhXãhộimớirađời.Thựctếlà,từkhichươngtrìnhAnsinhXãhộirađờinăm1935,tuổithọcủangườiMỹđãtăng26%,lên78tuổi,trongkhituổinghỉhưuđểnhậnđầyđủtrợcấpchỉtăng3%,lêntuổi67.Ngàynay,mọingườivẫnlàmviệctốtkhihọởtuổi70,đâylàđiềuhếtsứctuyệtvời.

Vìvậy,nếuchúngtacóthểtừtừtăngtuổinghỉhưuchínhthứclên70thôi,1/3sốthiếuhụt5,3nghìntỷkiasẽbịxóabỏngaylậptức.Nhưngđừnglàmviệcđóngaybâygiờ,hãylàmviệcđótrongtươnglai.

CáchnhanhnhấtchúngtacóthểbắtđầulàmđểcứuchươngtrìnhAnsinhXãhộilàđưangườiMỹtrởlạilàmviệc.Thêmnhiềucôngdâncólươngcónghĩalàthêmnhiềungườilaođộngđóngtiềnvàohệthống.ĐiềuđócũngcónghĩalàhọsẽcứuđấtnướcthoátkhỏicuộcbùngnổtrợcấpthấtnghiệpmàchúngtađãchứngkiếndướithờiBarackObama.Chẳnghạn,trợcấpthấtnghiệpmởrộngtronghainămtớisẽtiêutốncủangườiđóngthuếMỹ34tỷđô-la.Nếumụctiêulàkiểmsoátthâmhụtvànợthìconđườngnhanhnhấtđểđếnđólàchâmngòităngtrưởngkinhtếvàđểnhữngnhàtạoviệclàmlàmphầnviệcmàgiỏinhất–kiếntạoviệclàm.

PhầnviệccuốicùngcủatiếntrìnhkhôiphụclạisựtỉnhtáovềtàikhóachonướcMỹlàphầnviệcrõràngnhất,đólàkiểmsoátthúchitiêuầmầmcủachínhphủ.DướiđâylàbứcchândungmàtờWallStreetJournalcốgắngmôtả:

Sựsailầmvềchínhsáchkinhtếquảthậtkinhhoàng.VàđólàlýdotạisaonướcMỹcầnmộttổngthốnghiểuvàđánhgiáđúngcáchoạtđộngkinhdoanhcũngnhưcácdoanhchủgiúptạoracơhộivàviệclàmđếnvậy.

Tuynhiên,tôicũngxinnóirõ:TôihếtsứcphêphánTổngthốngGeorgeW.Bush.Tôichorằngôngấyđãphảnbộilạicácnguyêntắcbảothủtàikhóakhichitiêuquáđà.Ngoàira,tôichorằngviệckhảnăngkiểmsoátyếukémcủaôngtrongBãoKatrinalàkinhkhủng,vàtôicũngnghingờquyếtđịnhphátđộngchiếntranhtạiIraqcủaông,mộtcuộcchiếnđãlàmchúngtatổnthấtcảnghìntỷđô-lavà,tồitệhơn,hàngngànsinhmạng.Nhưngnhữngmónchitiêuquáđàcủa

TổngthốngBushkhônglàgìsovớiTổngthốngObama.Chỉtrongbanăm,Obamađãlàmkhoảnnợcủachúngtarộngngoácđếnnỗichúngtaphảivaymượn4tỷđô-lamỗingày.Nếusosánh,dướithờiTổngthốngGeorgeW.Bush,trongsuốtnhiệmkỳ8nămlàmtổngthốngcủaông,consốchúngtaphảivaymượnmỗingàylà1,6tỷđô-la.Chẳngtuyệtvờigì,nhưngthếlàkháhơnnhiều.

Tấtnhiên,bấtkỳaiđểtâmchúýtrongnăm2008đánglẽcũngbiếtrằngObamakhôngquantâmđếnnợvàcắtgiảmthâmhụt.Tuynhiên,việcôngnàyhoàntoàntảnglờnhữngpháthiệncủaủybannợcủachínhôngtrongbáocáoBowlesSimpsonchứngtỏrằngvịtổngthốngnàykhôngcóýđịnhgiảmbớtthóichitiêulantràncủamình.MỗingườiMỹ,bấtkểthuộcđảngpháinào,cầnsuynghĩthậtnghiêmtúcvàkỹlưỡngvềviệcthêmbốnnămBarackObamasẽcónghĩalàgìvớikhoảnnợquốcgiavàkhảnăngthanhtoáncủachươngtrinhAnsinhXãhội,ChămsócYtếvàHỗtrợYtế.

Nếutakhôngsớmlàmgì,cácchươngtrìnhmàngườiMỹdựavàonhưChămsócYtế,HỗtrợYtếvàAnsinhXãhộisẽrơivàochảolửa.Mọisựkhôngphảidiễnratheolốiấy.ChúngtacóthểđưanướcMỹtrởlạivớisựvĩđạitrướcdâynếuchúngtacứngrắnvàhànhđộngkhônngoan.

CôngviệcbắtđầutừTrungQuốcvàOPEC.Việcbọnhọcướpcủachúngtahàngtrămtỷđô-lamỗinămphảichấmdứtngaylậptức.Chúngtacầnmộtvịtổngthốngvớicộtsốngtitan,ngườisẽđứngdậytháchthứcnhữngkẻtốngtiềnnhànghềnàyvàyêucầubọnhọphảirútbỏbàntaythamlamrakhỏitúichúngtangaylậptức.Chỉriênghànhđộngnàythôicũngsẽgiúpmanglạichochúngtamộtkhoảnhàngtrămtỷđô-latừtrêntrờiđểgiúpchúngtatrảbớtnợvàđápứngđượccáccamkếtcủamình.Tiếptheo,chúngtacầnthihànhchínhsáchkhôngkhoanthứvớikiểulãngphícủachínhphủmàtấtcảchúngtađềuđãquáđỗiquenthuộcởWashington.Điềuđócónghĩalàchúngtacầntổchứclạihệthốngcủachúngtachogọngàngvàchấmdứttìnhtrạnglãngphí.Thứba,chúngtacũngcầntruybắtnhữngkẻtộiphạmvànhữngkẻbịpbợmbậcthầyđanglừacướpcủangườiđóngthuế243tỷđô-lamỗinămtrongcácvụgianlậnliênquanđếnchươngtrìnhChămsócYtếvàhàngtỷđô-latừcáckiểugianlậnkhácnhưmánhlớikhaigianlàkhuyếttật.NgồiimkhinhữngkẻlừađảonàytrộmcắptiềncủanhữngngườilàmviệcchămchỉvàăncướpcủanhữngngườiMỹxứngđángkhoảntrợcấpmàhọđãbỏtiềnralà

hènhạ.Chúngtaphảikhởitốnhữngkẻlừađảonàytheokhunghìnhphạtcaonhấtcủaphápluậtvàlấylạihàngtrămtỷđô-lamàbọnhọđãlấycủachúngtahếtnămnàyđếnnămkia.Thứtư,chúngtaphảicứulấychươngtrìnhAnsinhXãhộithôngquathànhcôngkinhtế.Thứnăm,chúngtacầnđưangườiMỹtrởlạivớicôngviệcvàkhiếnWashingtontỉnhtáohơnvềchuyệntàikhóa.Nếulàmđượcnămviệcnày,chúngtasẽtruyềnlạichoconcháuchúngtakhôngchỉmộtchínhphủmàchúngđủsứchưởng,màcònlàchínhphủmàchúngtacóthểlấylàmtựhào.

Chương6.TăngcườngsứcmạnhnướcMỹ

NướcMỹcómộtvịthếtrongcácquốcgiamànếukhôngbịmấthoàntoànthìcũngsẽbịkìmlạibởicáitiếnglàyếunhược.Nếuchúngtamuốntránhbịsỉnhục,chúngtaphảicókhảnăngđẩylùinó;nếuchúngtamuốnđảmbảohòa

bình,mộttrongnhữngcôngcụmạnhmẽnhấtmangđếnsựthịnhvượngchođấtnướccủachúngta,mọingườicần

phảihiểurằngchúngtaluônsẵnsàngchiếnđấu.

—TổngthốngGeorgeWashington

Nếucáimạngtakhônggiữđượcthìcácquyềntựdodânsựcủatasẽthànhvônghĩa.Đólàlýdotạisaochứcnăngquantrọngnhấtcủachínhphủliênbanglàquốcphòng.

Cácvịquốcphụcủachúngtahiểuđiềunày.Họhiểurằngtachẳngthểtậnhưởngđiềutốtđẹpnàocủacuộcsống−tựdotôngiáo,tựdokinhtế,tựdophátbiểu−nếuphảilosợchosựantoàntínhmạngcủamình.Thếnhưng,đángtiếclàchúngtađangsốngtrongmộtthếgiớimỗingàymộttrởnênnguyhiểmhơn.TrungQuốcđangtiếnhànhxâydựngnănglựcquânsựtrêndiệnrộngvàtạoranhữngvũkhíchiếntranhmạngcókhảnăngbuộcnướcMỹphảikhụygối.Ngađangnổilên,Iran,đấtnướcróttiềnchonhữngkẻkhủngbốtrênkhắpthếgiới,ngàycàngtiếngầnhơnđếnviệctạoramộtvũkhíhạtnhâncókhảnăngvậnhành.PakistanđãlộralàquốcgiachegiấuchoOsamabinLadenngaycạnhchỗchẳngkhácgìvớiWestPointcủanướcMỹ,vàtổchứctìnhbáocủanướcnàyhỗtrợmạnglướiHaqqani,mộtnhómkhủngbốcònnguyhiểmhơncảalQaeda.Afghanistanvẫntrongtìnhtrạnglộnxộnvàlàổkhủngbố.Syriađangđứngtrênbờvựccủamộtcuộcnộichiến,cònLibyathìđãrơivàotìnhtrạngnày...

Nóitómlại,nhữngmốiđedọađốivớianninhquốcgiaxuấthiện

khắpnơivàngàycàngnhiều.Đólàlýdotạisaotôilạidànhsựngưỡngmộvàtrọngthịvới2,4triệuquânnhântrongLựclượngVũtrangcủachúngtađếnvậy.Mỗingày,nhữngquânnhân,thủythủ,phicôngvàhảiquâncủachúngtalạithứcdậy,khoáclênmìnhbộđồngphụcvàgiữđúnglờithềtrangnghiêmsẽbảovệnướcMỹtrướcmọikẻthù.Họbiếtmạngsốngcủahọđangởthếngàncântreosợitóc,nhưnghọyêunướcMỹnhiềuđếnđộsẵnlònghysinhmạngsốngcủamìnhchođấtnướcnày.Đólàcấpđộcamkếtmàhầuhếtnhữngngườidânthườngsẽchẳngbaogiờphảitrảiqua−hầuhếtchúngtakhôngphảilàmnhữngcôngviệcđòihỏichúngtaphảisẵnlòngchếtchonhữngngườianhemđồngbào.Quảthực,tôitinrằngchúngtanợnhữngcựuchiếnbinhcủađấtnướcmìnhnhiềuhơntấtcảnhữnggìmàchúngtacóthểđềnđáphọ.ĐólàlýdotạisaotôitựhàokhiđóngmộtvaitròquantrọngtrongỦybanTưởngniệmCựuchiếnbinhViệtNamởthànhphốNewYorkđểvinhdanhcácchiếnbinhvớimộtkỷniệmchươngthíchđángvàgiúphọcóviệclàm.Tôiđãbỏrahơn1triệuđô-lađểđảmbảonỗlựcnàysẽthànhcông.Tôicũngcảmđộngvàtựhàokhithamgiavàodựánnàybởinhữngngườianhhùngcủachúngtaxứngđángcóđượcđiềutốtđẹpnhất.

NướcMỹxứngđángcómộtvịtổngtưlệnhtôntrọngnhữngkhókhănvàthựctếmàLựclượngVũtrangcủachúngtahiệnđangphảiđốimặttrongmộtthếgiớiđầyrẫynguyhiểm.Cụthể,quânđộicủachúngtaxứngđángcóđượctrangthiếtbị,nhữngkhóahuấnluyệnvàvũkhítốtnhất.Họcũngxứngđángđượchưởngmứclươngtốtchocôngviệchiểmnguyvàanhhùngcủamình.Họkhôngđơnthuầnlàkiếmđượcnó.

Nếulịchsửcódạychúngtađiềugìthìđólànhữngquốcgiavữngmạnhcầnnhữngnhàlãnhđạomạnhmẽvớinhữngnguyêntắcanninhquốcgiađượcxácđịnhrõràng.Thựctếthayđổivớitốcđộchóngvánh;cácsựkiệnquốctếcóthểđổichiềutrongtíchtắc.Cáccuộctấncôngkhủngbốngày11/9,chiếntranhởIraq,Afghanistan,Libya,MùaXuânẢ-rập–tấtcảnhữngbiếncốnàyđềuxảyratrongchớpmắt.Mộttổngthốngkhôngphảilúcnàocũngcóthểdựđoán“đámcháy”anninhquốcgiatiếptheosẽbùnglênởđâu,nhưngôngtacóthểvàphảicómộtchiếclabànổnđịnhvàđángtincậylàmkimchỉnamchocácquyếtđịnhcủamình.CáccôngdâncầnbiếtnhữnggiátrịvànguyêntắcmàvịtổngthốngcủahọdựavàođểdẫndắtnướcMỹvượtquabấtkỳmốiđedọaẩntàngnàonằmởphíatrước.Tôitinrằngbấtkỳhọcthuyếtchínhsáchngoạigiaođángtincậynào

củanướcMỹcũngcầnđượcđịnhnghĩabởiítnhấtbảynguyêntắccốtlõisau:

1. LợiíchcủanướcMỹlàtrênhết.Luônluônlànhưvậy.Khôngcógìphảibiệnbạchởđây.

2. Chuẩnbịsẵnsàngtốiđavềhỏalựcvàsứcmạnhquânsự.

3. Chỉbướcvàocuộcchiếnkhichắcthắng.

4. Trungthànhvớibằnghữu,vàhoàinghikẻthù.

5. Luôngiữlưỡikiếmcôngnghệsắcbén.

6. Nhìnthấynhữngđiềuẩngiấu.Chuẩnbịsẵnsàngđốimặtvớicácmốiđedọatrướckhichúngtrởthànhhiệnthực.

7. Tôntrọngvàhỗtrợnhữngchiếnbinhhiệntạivàtrướcđâycủachúngta.

ĐángbuồnlàTổngtốngObamalạiđánhgiáthấptấtcảcácnguyêntắccốtlõikểtrên.Thứnhất,chẳngbaolâusaukhituyênthệnhậmchức,ôngấyđãlàmmộtchuyếncôngduđixinlỗicảthếgiớiẢ-rập.BạncóbiếtcuộcphỏngvấnđầutiêncủaObamatrêncươngvịtổngthốnglàvớikênhtintứcAlArabiyacủaẢ-rập?TôicótincầnbáochoTổngthốngObamađây:NướcMỹchẳngphảilàđiềugìsaitráivớicáithếgiớinày.TôikhôngtinchúngtacầnxinlỗivìbịnhữngkẻkhủngbốcựcđoanHồigiáocămghét,nhữngkẻghéttôngiáocủachúngta,tựdocủachúngta,vàghétthựctếrằngchúngtađangmởrộngquyềnconngườichonữgiới.Thứhai,trongkhithổitunghàngnghìntỷđô-latiềnthuếcủachúngtachocáckếhoạch“kíchthích”củamình,TổngthốngObamalạiđềxuấtcắtgiảm400tỷđô-langânsáchquốcphòng.Thứba,bằngviệctuyênbốngàygiờrútkhỏiAfghanistan,vàkhôngxácđịnhrõcácmụctiêucủachúngtatrongcuộcnộichiếnLibya,Obamahoàntoànlàmhỏngmọichuyện,khiếnchúngtagầnnhưkhôngthểxácđịnhđượcthếnàolàchiếnthắngvàđạtđượcnó.Thứtư,vịtổngthốngnàycũngxarờicácđồngminhnhưIsrael,hayBaLanvàCộnghòaCzech,khinhườngbướctrướccácđòihỏicủaNgavềviệcchúngtakhôngxâycáchàngràophòngthủtênlửađểbảovệnhữngngườibạncủamình.Thứnăm,bằngviệccắtbỏngânsáchquânsự,Obamađãđedọađếnkhảnănggiữưuthế

côngnghệvềhệthốngvũkhícủachúngta.Thứsáu,ObamađãbịbắtquảtangkhôngphòngbịgìkhiTrungQuốcpháttriểnmáybaychiếnđấuJ-20,điềumàchínhquyềncủaôngnàynghĩlàcònlâumớixảyra.Vàcuốicùng,bằngviệcnhằmvàongânsáchquốcphòngmàtấncôngđểchitrảchocácchươngtrìnhxãhộicủamình,Obamatiếptụclàmsuyyếukhảnăngtônvinhnhữngchiếnbinhtrướcđâyvàhiệnthờicủachúngta.

KhicácsỹquanquânsựvàtìnhbáocủachúngtatìmraOsamabinLaden,ngaygiữaPakistan,họđãtìmtớitổngthốngđểbáotinvàhỏiliệunênxửlýtaynàybằngmộtquảtênlửahaybằngmộtcuộctấncông(cảhaigiảiphápđềuhợplý).Giảiphápduynhấtcònlạilàđểchotaynàyyên.Chà,Obamađãcómộtquyếtđịnhđểthựchiện.ChúngtasẽcóbinLaden−haychúngtasẽđểhắnyên?TôikhôngthểtinnổibấtkỳaingồiởPhòngBầuDụclạinói:“Đừnglàmgìcả.”Vìvậy,ôngấyquảthậtchỉcóđúngmộtlựachọncầnthựchiện:thủtiêuhắntabằngtênlửahaybằngmộtcuộctấncông.Ôngấyđãquyếtđịnh,vàdùlàtheohướngnàothìquyếtđịnhđócũngđềuđúngđắn,vàOsamabinLadenđãchết.

Việcchúngtatómđượchắntathậttuyệtvời,nhưngcóngườitỉnhtáonàomàlạihànhđộngkhácđitrongtrườnghợpnày?TạisaoObamalạiđượcghinhậncôngtrạnglớnlaođếnvậy?Tôibiếtnóithếnàythìkhôngđúngvềmặtchínhtrị,nhưngnếuaicóthểgiảithíchchuyệnnàychotôi,tôirấtlấylàmcảmkích.Ngườixứngđángnhậnđượcmọicôngtrạnglàquânđộicủachúngta,chứkhôngphảiObama.

Ngoàira,chínhsáchngoạigiaomàObamađãthựchiệntrongbanămđầutiênởcươngvịtổngthốngcũngcóvấnđề.Thêmnữa,ôngấycònpháhỏnghệthốnganninhquốcgiacủanướcMỹ.Mộtcáinhìncậncảnhhơnsẽvénlộmộtsốthựctếđángbáođộng.

Tổngtưlệnhphảilàngườicótrựcgiácchuẩn.ĐólàmộttrongnhữngvấnđềcủaObama.Vídụ:Trênđườngvậnđộngtranhcửnăm2008,ObamađãhứasẽđóngcửanhàtùchốngkhủngbốởvịnhGuantanamo.Rồisauđó,khiđượcbầulàmtổngthống,gặpgỡnhữngngườitrưởngthànhtronggiớiquânđộivàtìnhbáo,ôngấybuộcphảilàmquenvớithựctếrằngGuantanamotồntạilàcólýdo,nhưTổngthốngGeorgeW.BushvàPhóTổngthốngDickCheneyđãquảquyếtsuốtthờigiandài.

SauđólàđếntrựcgiáccủaObamakhiđốixửvớinhữngkẻkhủngbốnhưnhữngtêntộiphạm(thayvìlàphiếnquânnhưbảnchấtvốndĩcủachúng),chophépchúngđượchưởngquyềnxétxửtrongcácphiêntòadânsự,thayvìbịđưaratòaánquânsự.Nhưaicũngbiết,cácphiêntòadânsựthườngkhôngchocôngtốviênquyềnhạncầnthiếtđểgạtbỏthẳngtaynhữngtênkhủngbốnguyhiểmvàbảođảmantoànchođấtnước.ThếnhưngObamavàBộtrưởngBộTưphápcủaôngnày,EricHolder,lạinghĩngượclại.MộtvídụlàbàihọcđauđớnmàObamanhậnđượckhiAhmedGhailaniđượctuyêntrắngánkhỏihơn224điểmbuộctộivềtộigiếtngườitrongmộtphiêntòadânsựxétxửtộitrạngcủatênnàytrongvụnémbomđạisứquánMỹởchâuPhi.“Đógầnnhưlàmộtthảmhọa”,dânbiểucủaĐảngCộnghòaởbangTexas,LamarSmithnói.“NếuGhailaniđượctuyêntrắngánthêmmộtcáobuộcnữa,hắntasẽđượccoilàvôtộitrướcnhữngtộiácđángghêtởmnày.”

SailầmnàygợinhớlạithấtbạinguxuẩncủaObamavàHoldertrongvấnđềcónêntổchứcphiêntòaxửKhalidSheikhMohammed,kẻchủmưuvụtấncông11/9ởthànhphốNewYorkhaykhông.LýdoObamavàEricHoldermuốnchomộttrongnhữngkẻthùlớnnhấtcủanướcMỹmộtcáibụclàmquanhệcôngchúngvàchiếcloatruyềnthônglớnnhấtthếgiớitạiđúngnơidiễnracáccuộctấncôngkhủngbốvàotòaThápĐôithậtkhôngthểhiểunổi.Thếnhưngmộtnămsauđó,ObamavàHoldercuốicùngcũngquyếtđịnhxétxửKhalidSheikhMohammedởGuantanamo.

RồitiếpđếnlàquyếtđịnhgầnđâycủaObama−rútruộtquânđộiMỹbằngviệccắtgiảm400tỷđô-lakhỏingânsáchquốcphòng,mộtconsốlớnhơngấphailầnconsốmàBộtrưởngQuốcphòngRobertGateskhiđóxácđịnhlàkhônngoan.VàgiờđâytacóObama,mộtngườiđànôngchưabaogiờgặpphảichiphiếuchitiêunàomàôngtakhôngưa,nhưngkhivấnđềlàrótngânsáchchocácđộiquâncủachúngtavàcungcấpchohọtrangthiếtbị,khóahuấnluyệnvàsựhỗtrợcầnthiết,Obamalạivắngbóng.NóinhưBộtrưởngQuốcphòngGateskhinghenóiđếnquyếtđịnhđócủaôngsếpcủamình,mộtđộngtháinhưthếsẽlàmsuyyếu“cấutrúclựclượngvànănglựcquânsự.”

Thỏathuậnlàthếnày:khibộtrưởngquốcphòngnóivớitarằngcácbiệnphápcắtgiảmmàtađềxuấtsẽlàmxóimònnănglựcquânsựcủanướcMỹ,tacầnchúý.NhưngObamathìkhông.Ôngấynghĩ

mìnhbiếtcáchđiềuhànhquânđộitốthơnnhữngngườicầmsúngchiếnđấu.Ôngấyđãlầm.Lýdonhữngngườibảothủủnghộmộthệthốngquânđộivữngmạnh,đượcrótngânsáchđầyđủlàvìhọbiếtrằngmọisựtựdođềubắtnguồntừanninhquốcgia.Đólàlýdotạisaochúngtacầnmộttổngthốngmới.ĐócũnglàlýdotạisaochúngtacầncứngrắntrongchínhsáchngoạigiaokhiđốiphóvớinhữngmốiđedọavàtháchthứcmànướcMỹphảiđốimặttừcácđịchthủvàcácquốcgiakẻthù.

TrungQuốc.NgaykhiObamacắtxénconsốđángkể400tỷđô-lakhỏingân

sáchquốcphòngthìTrungQuốccườivangvàdùnghàngtỷđô-lacướpđượccủachúngtamỗinămđểtăngchitiêuchoquânđộilên13%−mỗinămtrong20nămvừaqua!

TấtnhiênlàTrungQuốcđãkhaithấpđángkểngânsáchthậtsựchoquốcphòngvànângcấpcôngnghệ.Đólàmộtphầnvănhóacủahọ.Nhưtôiđãđềcậpởphầntrước,họlàmtheolờicủaThủtướngĐặngTiểuBình,ôngnàyđãnóirằngTrungQuốcphải“chegiấunănglựcvàchờđợithờicơ”.Vìvậyhọchegiấuchitiêuquânsựvàhạnchếđểlộsựtinhviquânsựcủamìnhmỗikhicódịp.Chẳnghạn,TrungQuốctuyênbốngânsáchchoquốcphòngcủanướcnàychỉlà78,6tỷđô-lamộtnăm.Tuynhiên,LầuNămGóctinrằngconsốthậtsựlàtrên150tỷđô-la.VàkhibạnnhânsứcmuavớitỷgiáhốiđoáithìngânsáchthậtsựchohoạtđộngquânsựcủaTrungQuốclàgần300tỷđô-la(lớnthứhaitrênthếgiới)−mộtconsốbằngđúngconsốmàbọnhọđãcắtcổcủachúngtamỗinăm.

TrungQuốccũnglàbậcthầyđánhlừahướngđipháttriểnvũkhí.SaukhithămĐạihọcQuốcphòngMỹ,ngườiđứngđầuđoànkháchcủaQuânđộiGiảiphóngNhândânTrungQuốc(PLA),TướngTrầnBỉnhĐức,đãnói:“Thànhthậtmànói,tôicảmthấyrấtbuồnsauchuyếnthăm,bởivìtôinghĩrằngtôicảmthấyvàbiếtcáctrangthiếtbịcủađấtnướcchúngtôinghèonànđếnthếnào,vàchúngtôivẫncònkémpháttriểnrasao.”Chỉcókẻngốcmớitinnhữnglờivônghĩađó.NhưtờWallStreetJournaltườngthuật,“BắcKinhcóchươngtrìnhtênlửathamvọngnhấtthếgiới−baogồmtênlửađạnđạochốngtàuđedọacáchàngkhôngmẫuhạmcủaMỹ.”ChúngtacũngbiếtrằngTrungQuốcđangbậnrộnxâydựngmộtđộitàungầmhạt

nhânlớnđếnđộchẳngmấychốcsẽvượtnhữngchiếctàucủachúngtavềkíchthước,vànướcnàycũngđanglênkếhoạchxâydựngnhiềuhàngkhôngmẫuhạmcũngnhưđẩymạnhđángkểchươngtrìnhchiếntranhmạngvàgiatăngcácloạivũkhíchốngvệtinh.“NếunướcMỹcóthểchâmlửađốtởsânsaucủaTrungQuốc,chúngtôicũngcóthểchâmlửađốtởsânsaucủahọ”,ĐạitáĐáiHúccủaPLAđãnóinhưthế.

Sauđó,năm2011,chỉmộttuầntrướcchuyếnthămMỹcủaChủtịchTrungQuốc,ôngHồCẩmĐào,PLAđãthửnghiệmthànhcôngmáybaychiếnđấutànghìnhmớicủahọ,J-20,mộtloạimáybaynémbomcaocấptầmtrungmàchínhquyềnObamanghĩrằngphảimấtnhiềunămnữangườiTrungQuốcmớicóđểbay.VàObamađãlàmgì?Khônglàmgìcả.Thayvàođó,ôngấyđểHồCẩmĐàonhẹnhàngbướcvàođấtnướcchúngtađúngtuầnsauđó,cườinhạochúngtavàchothấyđiểmyếucủaObama.

Đâylàcâutrảlờicủatôi:taphảitỉnhlạivànhậnrarằngbảnthântiềnlàmộtthứvũkhí.HồCẩmĐàohiểuđiềuđó.HầuhếtngườiMỹhiểuđiềuđó.NhưngđámkémcỏiởNhàTrắngdườngnhưkhônghiểu,hoặccóthểđơngiảnlàbọnhọchẳngquantâm.Bấtkểthếnào,ngườiTrungQuốccũnghiểurằngviệcthunợchúngtachophéphọnắmchúngtalàmcontinvớimốiđedọarằnghọsẽchokhoảnnợcủachúngtađiđờivàđẩylãisuấtlênkịchtrần.ĐócũnglàlýdotạisaoTrungQuốclạivơvétkhoángsản,dầukhívàlươngthựcởchâuPhi,NamMỹvàTrungĐông.Khitakếthợp“vũkhí”kinhtếnàyvớisựxâydựngnănglựcquânsựồạtcủaTrungQuốc,mọisựtrởnênrõràngrằngnướcMỹcầncủngcốnănglựcquânsựcủamình,chứkhôngphảilàmsuyyếunó.Cụthể,cácchuyêngiaquốcphòngtinrằngđểđốiphóvớitháchthứcquânsựtừphíaTrungQuốc,chúngtacầntriểnkhaithêmnhiềutàungầm,máybaythếhệthứnămnhưF-22RaptorvàF-35Tiachớp,thúcđẩynănglựcchốngtàungầmvàchốngngưlôi,bổsungthêmhệthốngtênlửavàtênlửatàungầmchohệthốngquốcphòng,nângcấpcôngnghệchiếntranhmạng,màibéncácnềntảngtrinhsátvàbổsungthêmcácnềntảngtấncôngchínhxáctầmxa.BarackObamacólàmnhữngviệcnàykhông?Khảnăngrấtthấp.Chúngtacầnmộtvịtổngthốnglàmviệcđó.

NướcNga.

SựmếnmộmàcôngchúngMỹdànhchoObamacóthểđãchạmđếnđáy,nhưngtôibiếtcómộtnơimàthứhạngcủaôngấycóthểvẫntrêntrời:ĐiệnKremlin.CácnhàlãnhđạoNgagầnnhưkhôngtinnổivàomaymắncủamình.ChínhsáchngoạigiaochiềulòngngườicủaObamađãlàmlợicựckỳnhiềuchonướcNga.ThủtướngNgaVladimirPutin,ngườimàtôiđánhgiárấtcaotrítuệvàcáchthứclàmviệckhôngnói–làmnhữnggìvớvẩn,làmộtcựusỹquanKGB.Chẳngbaolâusaukhichuyểnđếnsố1600ĐạilộPennsylvania,ObamađãbắtđầuthỏahiệpvàhiếntếsứcmạnhMỹtrênchiếcbànthờ“cảithiệnquanhệ”vớiNga.

TheotờbáoyêuthíchcủaBarackObama,NewYorkTimes,chỉtrongvòngvàituầnsaukhituyênthệnhậmchứcTổngthốngHoaKỳ,ObamađãcửmộtquanchứchàngđầutrongchínhphủMỹtớiNgagiaomộtbứcmậtthưchoTổngthốngNgakhiđólàDmitryMedvedev.TheoTimes,bứcmậtthưnàynóirằngObama“sẽrútlạiviệctriểnkhaihệthốngphòngthủtênlửamớiởĐôngÂunếuMoscowgiúp[Mỹ]ngănchặnIranpháttriểnvũkhítầmxa”.ObamachỉmớivừachuyểnđồđạcvàokhudinhthựtạiNhàTrắng,ấythếmàôngấyđãngứangáybắtđầulàmsuyyếusứcmạnhMỹvàpháhoạiquanhệđồngminhcủachúngta.

ChẳngcógìngạcnhiênkhiPutinđiênlênvìsungsướng:“QuyếtđịnhmớiđâynhấtcủaTổngthốngObama...cónhữngtácđộngtíchcực”,Putinnói.“Tôirấthyvọngrằngquyếtđịnhđúngđắnvàdũngcảmnàysẽđượcnhiềunhàlãnhđạokhácnoitheo.”

Thếnhưngmọisựcòntrởnêntồitệhơnnữa.NhữngngườibạncủaMỹnhưBaLanvàCộnghòaCzechkhôngcógìđểphòngvệtrướccáccuộctấncôngtênlửa,“dùkhôngcósựbảođảmcôngkhainào”rằngMoscowsẽgiúppháhỏngchươngtrìnhtênlửacủaIran.HoạtđộngcủanhiềuchuyêngiatronggiớitìnhbáođãbịđộngtháikhinhsuấtcủaObamacảntrở.CácthượngnghịsỹMỹcũngphảicanthiệp.“ĐâyđượccoinhưmộtsựđầuhàngtrướcngườiNga,nhữngngườikhôngcócơsởthậtsựnàođểphảnđốinhữnggìmàchúngtađãlàm”,mộtnghịsỹcủaĐảngCộnghòacảnhbáo.“Thếmàđếncuốingày,talạităngcườngsứcmạnhchongườiNga,khiếnIransungsướngvàngườiĐôngÂubănkhoăntalàaivớitưcáchlàngườiMỹ.”VàObamađáplạithếnào?“NếuhệquảphụcủaviệcnàylàngườiNgacảmthấyđỡhoàinghihơnvàgiờđâysẵnsànglàmviệchiệuquảhơnvớichúngtađểđốiphóvớinhữngmốiđedọanhưtênlửađạn

đạotừIranhaypháttriểnhạtnhânởIran,thìcácbạnbiếtđấy,đóđãlàmộtphầnthưởngrồi.”

Kếtquảkhôngđượcnhưmongđợi.Năm2010,ngườiNgađãkhônngoanhơnObamakhihứasẽchơiđẹpvàkhôngbántênlửachốngtàuhàngkhôngchoIran.ChínhquyềnđãtựhàotuyênbốtớitấprằngđâylàthànhcônglớnvàcangợiMedvedevvìđã“chothấyvaitròlãnhđạotrongviệcbuộcIranphảichịutráchnhiệmvềnhữnghànhđộngcủamình,từlúcbắtđầuchotớikhikếtthúc”.Khiđó,ngaykhiObamađangbậnrộntunghôhànhđộngcủangườiNga,tờLosAngelesTimesđãchobiết:“CácquanchứcngoạigiaoNgađãâmthầmvậnđộngcácnướckhác...dỡbỏnhữngđòntrừngphạtcứngrắnhơnvớinướcCộnghòaHồigiáokia.”ĐólàmộtcúxoaychuyểnngoạnmụckhôngtinnổiđốivớingườiNga:họđãkhiếnObamatừbỏhệthốngphòngthủtênlửatuyệtđốichẳngvìmộtđiềugìvàchơichoMỹmộtvốratròkhiâmthầmthuyếtphụccácnướckhácủnghộIran.

PutincónhữngkếhoạchlớnchonướcNga.ÔngtamuốnđánhbạicácnướclánggiềngđểNgacóthểkiểmsoátnguồncungcấpdầuchokhắpchâuÂu.Putincũngtuyênbốtầmnhìnlớncủamình:tạoramột“LiênminhÂu-Nga”cóthểthốnglĩnhkhuvực,vớithànhviênlàcácquốcgiathuộcLiênXôcũ.TôitôntrọngPutinvàngườiNganhưngkhôngthểtinnổivịlãnhđạocủachúngtalạichophéphọthuđượcquánhiềuthứnhưthế−tôidámchắcVladimirPutinthậmchícònngạcnhiênhơncảtôi.XinngảmũtrướcngườiNga.

Iran.KếhoạchđềnghịNgađứngdậyđốiđầuvớiIrancủaObamalà

mộtthấtbại.Đángtiếclà,chínhsáchngoạigiaohiệntạicủachúngtađốivớiIranchỉnhưthếmàthôi.

Trướctiên,việcObamalớntiếngủnghộtựdotrongsuốtthờikỳđượcgọilà“CáchmạngXanh”ởIranlàmộtthấtbạitolớn.Nhưcảthếgiớiđềuthấy,cácsinhviênvàngườibấtđồngchínhkiếnởIranđãxuốngđườngđểbiểutìnhtronghòabìnhđòicảicáchdânchủvàđảmbảoquyềnconngườichỉđểrồibịđànáp.VàObamađãlàmgì?Dùsựviệctệhạivàkinhhoàng,songôngấychỉngồiim.NếuObamabướcragiúpnhữngngườibiểutìnhtừsớm,chếđộđócóthểdễdàng

bịlậtđổvàngàyhômnaychúngtasẽchẳngcóvấnđềlớnnhấtnày.KhiđụngtớiviệcbảovệquyềnconngườiởthếgiớiHồigiáo,ObamanéđivìnghĩrằngnướcMỹnênxinlỗicácquốcgiaHồigiáothayvìlêntiếng.

Tuynhiên,điềuđángbuồnnhấtlàviệcObamakhôngsẵnlòngcứngrắnkhiđốimặtvớinhữngthamvọngvũkhíhạtnhâncủaIran.IranlàthànhviênbịtrừngphạtnhiềunhấtLiênHợpQuốc.Từnăm2006,IranđãlàtrọngtâmcủanămnghịquyếtcủaHộiđồngAnninhyêucầunướcnàyphảidừngcácchươngtrìnhlàmgiàuuranium.Thếnhưng,dùbiếttấtcảnhữngđiềunày,Obamavẫntiếptụcdựnglênnhững“giảipháp”theokiểuvườntrẻkhiđốiphóvớimốiđedọatừIran.Chẳnghạn,dùnhữngnhânvậtlớntrongthếgiớitìnhbáođangđauđầunhứcóctìmcáchngănchặnIranpháttriểnvũkhíhạtnhâncóthểvậnhànhthìBarackObamalạimuốnlậpmộtđườngdâydiệnthoạinónggiữaMỹvàIran.GiảiphápcủaObamachoviệcngănchặnmộtnướcIranhạtnhânlàlậpmộtđườngdâyđiệnthoạiconconmàquânđộicủachúngtacóthểsửdụngđểnóichuyệnngọtngàovớichếđộđangđedọahủydiệtnướcMỹ.

ThếnhưngIrancườinhạoôngấyvàthẳngthừngtừchốikếhoạchnày.“Ngoàiviệctừchốiđườngdâynóng”,tờWallStreetJournaltườngthuật,“cácquanchứcquânđộiIrancònđedọatriểnkhailựclượnghảiquânIranởTâyBánCầu,trongđórấtcóthểbaogồmcảVịnhMexico”(phầninnghiênglàcủatôi).

VậyNhàTrắngđãphảnứngnhưthếnào?Obamađãcửthưkýbáochícủamìnhđưaramộtthôngđiệpthểhiệnsứcmạnhnhưsau:“ChúngtôikhôngchonhữngtuyênbốnàylànghiêmtrọngvìchúngkhôngphảnánhđượcgìvềnănglựchảiquâncủaIran.”Nghemớianlònglàmsao!

VấnđềkhôngphảilàhảiquâncủaIrankhôngđủkhảnăngdongtàungoàibờbiểnFlorida.VấnđềlàchínhphủIranthiếusợhãivàtôntrọnglãnhđạoMỹđếnđộcảmthấychẳngchútedèkhiđưaramộtlờiđedọanhưvậy.NgườiIranbiếttổngthốngcủachúngtasẽngồiimvàchẳnglàmgì,giốngnhưnhữnggìôngnàyđãlàmtrongsuốtcuộcCáchmạngXanhcủaIran.HọbiếtbảnnăngcủaObamalàxinlỗivàrútlui.NhưtờWallStreetJournalđãchỉra,“TehrandườngnhưđangthểhiệntháiđộhunghănghơnởVịnhBaTư,phầnnàonhưlàphảnứngtrướcsựrútquântheodựkiếncủalựclượng

MỹởIraqvàAfghanistan.”Nóicáchkhác,vìObamađãramộtquyếtđịnhkinhkhủnglàtuyênbốngàygiờrútquân,nêngiờđâyIrancảmthấynhưđượckhuyếnkhíchphôtrươngsứcmạnhcủamình.Năm2011,cácquanchứcquốcphòngMỹchobiếtcóvàipha“suýtxảyravachạm”giữacáctàucaotốccủaQuânchủngBảovệCáchmạngHồigiáo(IRGC)tháchthứctàuchiếncủaMỹvàđồngminh.MụctiêuchínhcủaMỹvớiIranphảilàphátanthamvọnghạtnhâncủanướcnày.Chophéptôinóithẳngđiềunàynhưnhữnggìmàtôibiết:chươngtrìnhhạtnhâncủaIranphảibịchặnlại-bằngmọiphươngtiệncầnthiết.Chấmhết.Chúngtakhôngthểchophépchếđộcựcđoannàycóđượcvũkhíhạtnhânmàhọsẽhoặclàtựmìnhsửdụng,hoặclàsẽgiaonóvàotayquânkhủngbố.Tốthơnlàhãylàmngaybâygiờthayvìđểlạisaunày!

Ởcuốinhiệmkỳthứhai,TổngthốngGeorgeW.Bushđãphêchuẩnmộtchươngtrìnhbímậtcónhiệmvụ“pháhủyhệthốngđiệnvàmáytính”ởNatanz,mộtcơsởlàmgiàuuraniumcủaIran.Kếtquảcủasángkiếnnàylàviệctạorathứvũkhímạngcaocấpchưatừngcócủathếgiới.VớisựhỗtrợkỹthuậtcủaIsrael,cũngnhưcôngnghệtừcácđồngminhkhác,sâumạngStuxnetđãđượcthảđểphánhữngchiếcmáylytâmhạtnhâncủaIranvàkhiếnchúngquaynhanhđếnđộtựpháhỏngmình.Điệpvụnàyrấtthànhcôngvàđãpháđượckhoảng1/5sốmáylytâmcủaIran.KhôngaibiếtchắcchúngtađãđẩychiếcđồnghồhạtnhâncủaIranchậmlạibaonhiêuthánghaybaonhiêunăm.Mộtsốnhàphântíchnóisáutháng,sốkhácnóimộthoặchainăm.Nhưngđóchínhlàvấnđề:chiếcđồnghồvẫnchạy.

NhiềuchuyêngiatinrằngcáchduynhấtđểloạibỏđượcmốiđedọahạtnhâncủaIranlàđánhbomcáccơsởchếtạocủađấtnướcnày.Israelđãsửdụngcáccuộckhôngkíchđểphácáccơsởhạtnhânhailần:mộtlầnnăm1981vàomộtkhuhạtnhâncủaIraq,vàmộtlầnnữavàonăm2007đểphánhàmáybomhạtnhânởSyria.RõrànglàIranđangchuẩnbịchomìnhtrướckhảnăngnày.Tháng9năm2011,Iranchuyểncơsởsảnxuấtnhiênliệuhạtnhânquantrọngnhấtcủanướcnàytớimột“cơsởquânsựngầmđượcbảovệchặtchẽ”đểbảovệnguồncungcấptrướcnguycơbịkhôngkíchhaytấncôngmạng.PhátngônviênchoHộiđồngAnninhQuốcgiaởNhàTrắngchobiếtđộngtháinàylàhànhviviphạmtrựctiếpyêucầuanninhcủaLiênHợpQuốcvàlà“mộthànhđộngkhiêukhíchkhác”.Thếnhưng,nhưthườnglệ,Obamasẽchẳnglàmgìcả.Tệhơnnữa,chúngtabiếtbảnnăngcủaObamavềIranthậtkinhkhủng.Ngày18tháng5năm2008,

trongsuốtbàiphátbiểuchochiếndịchvậnđộngtranhcử,Obamakhiđóđanglàứngviênđãđưaratuyênbốđếnkhôngthểtinnổisau:“Ýtôilà,hãynghĩvềchuyệnnày.Iran,Cuba,Venezuela−nhữngnướcnàyđềuquánhỏ,sovớiLiênbangXôviết.HọkhôngđặtrachochúngtamốiđedọanghiêmtúcnhưmốiđedọamàLiênbangXôviếtđặtrachochúngta...Cácbạnbiếtđấy,Iran,họchitiêu1%nhữnggìchúngtachitiêuchoquânsự.NếuIrancốtìmcáchđặtramốiđedọanghiêmtúcvớichúngta,họsẽkhôngcólấymộtcơhội.Vàchúngtanêndùngvịthếsứcmạnhmàchúngtacó,dũngcảmtiếnlênvàlắngnghe.”Rồisauđó,saukhicáccốvấnchoôngtahayphátbiểunàykhinhsuấtđếnthếnào,haingàysauObamađiravàxoayngượclậptrườngcủamình:“Iranlàmộtmốiđedọanghiêmtrọng.Đấtnướcnàycómộtchươngtrìnhhạtnhânngầm,ủnghộnhữngkẻkhủngbốtrênkhắpkhuvựcvàphiếnquânởIraq,đedọasựtồntạicủaIsraelvàchốibỏtộiáctànsáthàngloạt.”Lạimộtlầnnữa,bảnnăngbanđầucủangườiđànôngnàyđãsai.Vàtrongtrườnghợpnày,chúngđãđedọanướcMỹcũngnhưđồngminhIsraelcủachúngta.

RõrànglàchúngtaphảilắngnghecácchuyêngiatìnhbáocủađấtnướcđểquyếtđịnhđâulàcáchtốtnhấtđểngănchặncácthamvọnghạtnhâncủaIran.Nhưngđâylàthựctế:vìchiếcđồnghồđangđếmlùi,nênvịtổngthốngtiếptheomàngườiMỹbầuchọnbằngmọigiásẽlàtổngthốnghoặcngănchặnIrancóđượcvũkhíhạtnhânhoặclàngườingồiimvàđểmọisựxảyra.CuộcđàmpháncủaObamađãđưađếnmộtthỏathuậnyếuớtvớiIran.ÔngtađãtraochoIranhàngtrămtriệuđô-lavàđangcungcấpchocácgiáosỹHồigiáonàynhữngthiếtbịhạtnhâncùnglờihứahẹnrằngnướcMỹsẽbảovệIrankhỏicuộctấncôngcủaIsrael.ViệclàmnàysẽkhởiđộngcuộcchạyđuavũtranghạtnhânởTrungĐông,vàIransẽtrởthànhmộtcườngquốchạtnhân.ObamađãđểbốntùnhânMỹlạiphíasau.Iransẽpháttriểnvũkhíhạtnhântrongkhinềnkinhtếcủađấtnướcnàyngàymộttăngtrưởngmạnhmẽ.

Obamathươngthảotừsựyếunhược.Đólàhànhđộngthiếuchuyênnghiệp.Đánglẽôngtanêntănggấpđôihìnhphạtkhibắtđầucáccuộcthươngthảo,chứkhôngphảixóabỏchúng.ĐánglẽôngtanênđòithảbốncontinngườiMỹnhưmộtcửchỉthiệnýngaytừđầu.VàĐảngCộnghòamộtlầnnữalạichịuthuatrướcObamakhichophépôngtađẩythỏathuậnnguyhiểmcủamìnhquaNghịviệnmàkhôngcầnđếnsiêuđasốphiếu.

ObamatừchốigọithỏathuậnhạtnhânvớiIrancủamìnhlàmộtthỏaước.Điềuđócónghĩalàkhôngcóchínhquyềntươnglainàophảituântheothỏathuậnnày.Nếutôiđượcbầulàmtổngthống,cácbạnhãyyêntâmrằngtôisẽkhôngchịusựràngbuộcbởithỏathuậnnày.Tôikhônglàmviệctheonhữngthỏathuậntồi.

Pakistan.KhiđộiNavySEALSxuấtsắccủachúngtatiêudiệtđượcOsama

binLaden,họkhôngtìmthấyhắntaởmộthầmtrúẩnkhótìmnàotrênmặtđấthaytrongmộthangđáxaxôihẻolánh.Không,họtìmthấyhắntaởPakistan,ngaycạnhmộttrongnhữnghọcviệnquânsựdanhgiánhấtcủaPakistan.Điềuđónóilênđiềugì?NónóilênrằngPakistanbiếtOsamaởđâusuốtmộtthờigiandài.

Nóithẳngra:Pakistankhôngphảilàbạnta.Chúngtađãrótchohọhàngtỷhàngtỷđô-la,vàrồichúngtanhậnđượcđiềugì?Sựphảnbộivàthiếutôntrọng−vàtồitệhơnthế.KhimộtchiếctrựcthăngcủachúngtabịbắnrơitrongcuộcđộtkíchOsamabinLaden,PakistanđãgiaonóchoTrungQuốcđểcáckỹsưngườiTrungQuốccóthểnghiêncứunóvàăncắpcôngnghệmàchúngtađãphảibỏrahàngtỷđô-lađểpháttriển.NgườiPakistannghĩchúngtalàmộtlũđần.Họkhôngtôntrọngchúngta.Vàmọisựkhôngchỉdừnglạiởsựthiếutôntrọngđơnthuần,màcòntồitệhơnthế.Tháng5năm2011,PakistanquảthậtđãbắnđoàntrựcthăngApachecủaMỹ.Mộtquanchứcquânsựđãphátbiểu:“ChúngtôikhôngđượcphépbắntrảcáctọađộnằmtrongbiêngiớiPakistan.ChúngtôibiếtquânđộiPakistanchínhlàkẻgâysựtrongnhiềuvụ.Pakistanlàchủmưu.”

Việccácquytắcgiaochiến(ROE)khôngchophépquânđộicủachúngtabảovệbảnthânvàđáptrảđạnpháolàđiềuhoàntoànđiênrồ.Chúngtacầntháobỏnhữnggôngcùmnàyvàcứngrắnhơn.Nếuanhbắnlínhcủachúngtôi,línhcủachúngtôisẽbắnlạianh.Cóthếthôi.

ThếnhưngcómộtmốiđedọathậmchícònnghiêmtrọnghơnnữanổilêntừPakistan.TôiđangnóivềsựnổilêncủacáigọilàmạnglướiHaqqani,mộtmạnglướikhủngbốướctínhcó15.000phiếnbinhdũngmãnh.MạnglướiHaqqanicóliênhệmậtthiếtvớialQaeda.PhiếnquânHaqqanicónguồngốctừAfghanistannhưnghiện

đangẩnnấpởPakistan.ChúngđượccoilàlớnhơnvàđượcróttiềnnhiềuhơnalQaeda.Vàđâylàphầntồitệnhất:CụcTìnhbáoPakistanISIđanggiúpđỡHaqqani.CựuTổngthammưutrưởngLiênquânHoaKỳ,tướngMichaelMullenlàngườilàmviệcgầngũivớiPakistanhơnaihết.ChínhôngđãnóirằngMạnglướiHaqqaniđãtrởthành“cánhtaychiếnlược”củaCụcTìnhbáoPakistanvàchịutráchnhiệmvềcáccuộctấncôngnhằmvàođạisứquánMỹởKabul,kháchsạnInter-ContinentalởKabulvàcuộcđánhbomxetảilàm77línhMỹbịthương.

Vàhãyhiểuđiềunày:theocácchuyêngiatìnhbáo,“Pakistanđangchuẩnbịthaythếhàngtỷđô-laviệntrợquânsựquantrọngmànướcnàynhậnđượctừMỹbằngviệcvuốtveTrungQuốcvàkêugọisựgiúpđỡtừđồngminhHồigiáoẢ-rậpXê-út.”

Khinàothìchúngtamớitỉnhravànhậnrarằngchúngtađangróttiềnchokẻthùcủamình?Vàkhinàochúngtamớiđểchoquânđộicủachúngtađượcphépđánhtrả?NgaylúcnàyđâychúngtađangcấmcáclựclượngcủamìnhkhôngđượcdùngmáybaykhôngngườiláiPredatortrongthànhphốMiram,nơimàphiếnquânHaqqaniđặttrụsởđầunão.Lýdo?Obamakhôngmuốn“xúcphạm”ngườiPakistan.Lýdonàythậtngớngẩn−họđanggiếthạibinhlínhcủachúngta.Chúngtacầncứngrắn,chophépquânlínhcủachúngtabắntrả,vànóivớiPakistanrằngchúngtasẽcắttoànbộhoạtđộngkinhtếvớihọchođếnkhihọcắtđứtliênhệvớimạnglướiHaqqani.NếuCụcTìnhbáoPakistanhợptácvớikhủngbố,chúngtacầntuyênbốquânđộicủahọlàmộttổchứckhủngbố.

Libya.Obamatranhcửtổngthốngvớicươnglĩnhsẽkhôngbắtđầu

thêm“cuộcchiếnphipháp”nàonữa.Bạnđoánđượcđiềugìkhông?Ôngtađãbắtđầumột“cuộcchiếnphipháp”.ÔngtachưabaogiờratrướcQuốchộiđềnghịtuyênbốchiếntranhvớiLibya.Thayvàođó,ôngtađãtựmìnhphátđộngmộtcuộcchiếnvàđẩynướcMỹvàomộtcuộcnộichiếndữdội.ChẳngphảiđóchínhlàluậnđiệuObamadùngđểtấncôngGeorgeW.Bushsao,dù[nhờcuộcchiếnấy]BushđãloạibỏđượcSaddamHussein?

GiờthìQaddafiđãchếtvàkhuấtdạng.Thếthìsao?Chúngtađã

tiêuhơn1tỷđô-lachochiếndịchLibya.Vàchúngtanhậnlạiđượcđiềugì?Mộtchiphiếukhổnglồ,đólàtấtcả.KhôngthểtinđượcchínhquyềnObamalạidễdãiđếnđộấy.Libyacótrữlượngdầumỏcựclớn.Khinhữngkẻđượcgọilà“nổidậy”kiatìmđếnNATO(màthựcrachínhlàMỹ)vàcầuxingiúpđỡđánhbạiQaddafi,đánglẽchúngtanênnói:“Chắcchắnrồi,chúngtôicũngchẳngưagìtayấy.ChúngtôisẽgiúpcácanhdiệttrừQaddafi.Nhưngđổilại,cácanhphảitraochochúngtôi50%nguồndầucủacácanhtrong25nămtớiđểtrảchosựhỗtrợquânsựcủachúngtôivànóicảmơnvìnướcMỹđãlàmnhữnggìmàcácanhkhôngthểtựmìnhlàmđược.”“Nhữngkẻnổidậy”sẽchấpnhậnngaylờiđềnghịnàyvàgậtđầuđồngý.Nóichocùngthìhọchẳngcócơmaynào−bọnhọđangbịđánhchotantác−mọisựkếtthúc.Nhưngchúngtacólàmthếkhông?Không.Cácnhàlãnhđạocủachúngtađãkhôngthểthươngthảomộtphivụnhưthế.

HãyhìnhdungralượngdầumàđánglẽchúngtađãthuđượcchonướcMỹ.Hãynghĩđếnsựgiảitỏavềmặtkinhtếmàđángrachúngtađãđảmbảođượcchongườidânvàcácdoanhnghiệpcủachúngta.Mộtphivụnhưthếđángrasẽrấtdễdàngvớimộtngườimôigiớitrunggian.Nhưngcácnhàngoạigiaocủachúngtalànhữnggãẻolảđànbà.Họkhôngmuốn“xúcphạm”ai.Bạnđoánđượcđiềugìkhông?ChínhngườiMỹđãbịxúcphạm!Chínhsáchcủachúngtacầnphảilà:khôngdầuthìkhônghỗtrợquânsự.Khôngcóngoạilệnàocả.

ĐángtiếclàngaycảgiờđâykhiQaddafiđãbiếnmất,cáigiámàchúngtasẽphảitrảchochínhsáchcủachúngtavớiLibyacóthểkếtthúcđắtđỏvàkhốcliệthơnnhiềutỷđô-lamàchúngtađãnémvàođó.Tháng9năm2011,consốtênlửachốngtàuvácvaibịmấtởLibyađãlênđến20.000.TheonhómthiêntảHumanRightsWatch,lýdochochuyệnnàylàvìBarackObamađãtừchốicungcấpsựbảovệthíchđángchocáckhovũkhí.KhivũkhíbịmấtởIraq,giớitruyềnthôngtựdođãdựnglênmộtcâuchuyệnratròtừnóvàsửdụngvấnđềđóđểkiệnvàtấncôngGeorgeW.Bush.Thếnhưngbâygiờ,dướisựgiámsátcủaObama,20.000tênlửavácvai−loạivũkhícóthểhạmộtchiếcmáybaythươngmại−khôngthểtìmthấyởđâu,vàtruyềnthôngchínhthốngchỉngồingápvặt.

Khôngcótiếtlộnàovềviệcnhữngtênlửanàysẽđượcbánbaonhiêutrênthịtrườngchợđen.Nhưngcómộtđiềumàbạncóthể

đánhcượcđếnđồngxucuốicùngtrongtúimình,đólàtấtcảcáctổchứckhủngbốsẽđứngxếpthànhhàngchờmuachúng.ChúngtabiếtrằngalQaedađãởLibya.RichardClark,cựucốvấnchốngkhủngbốcủaNhàTrắng,đãnóirằngkhảnăngalQadealénđưathànhcôngnhữngtênlửanàyrakhỏiLibyalà“khácao”.Khicâuchuyệnnổilên,nhưthườnglệ,NhàTrắnglạinhúnvai.“Chúngta...hợptácchặtchẽvới[cácnhàlãnhđạoquânnổidậyLibya]cũngnhưNATOtrongviệcđiềutravàđốiphóvớivấnđềvũkhíthôngthườngởLibya”,ThưkýbáochíJayCarneynói.“Chúngtôiđangtìmhiểumọitùychọnđểmởrộngsựgiúpđỡcủamình.”

Nghehaylàmsao!

Vàđây,điềutồitệnhấttrongchuyệnnày:đoánxemaiđã“bímật”cungcấpchoquânnổidậyLibya“việntrợnhânđạo”trướckhiTripoli,thủđôLibya,thấtthủ?Đúngđấy:Iran.Khiquânnổidậychiếmđượcthủđô,Iranđã“chúcmừngngườiHồigiáoởLibya.”

Giốngnhưtấtcảmọingười,tôivuimừngkhiQaddafibiếnmất.Nhưngnếuchúngtathôngminhvàthươngthảokhônngoan,chúngtasẽcóđược50%sốdầucủaLibyatrong25nămtrướckhitiêuxàihàngnúitiềncủanướcMỹ.Mộtlầnnữa,ObamađãchứngtỏlàmộtnhàđàmphánkinhkhủngvàlàchuyêngiabỏlỡnhữngcơhộilớnchonướcMỹ.VàbạnhãythửđoánaithuđượcphầnnhiềusốdầutừLibya−bạnđoánđúngrồiđó,làTrungQuốc,khôngphảiMỹ.

ThiệthạimàObamagâyrachoquânđộivàvịthếcủachúngtatrênthếgiớichỉcóthểđượcsửachữalạikhichúngtabầuchọnmộttổngthốngmới,mộtngườitôntrọngnhữngnamnữquânnhânchúngtavàtheođuổimộthọcthuyếtanninhquốcgiađặtMỹlênhàngđầu.

Chương7.Lướiantoàn,chứkhôngphảivõngnghỉdưỡng

Năm1964,TổngthốngLyndonBainesJohnsontuyênbốphátđộng“Cuộcchiếnchốngđóinghèo”.Bạnđoánđượcđiềugìkhông?Đóinghèođãchiếnthắng.Thắnglớn.

TừkhiJohnsonphátđộngcuộcđeođuổihoangđườngnhằmđạtđượcmộtnhànướcđạiđồnglýtưởngdochínhphủđiềuhành,chitiêuchophúclợixãhộiđãtănggấp13lầnsovớichitiêutrongnăm1964(đãđiềuchỉnhtheolạmphát).Trởlạithờiđiểmđó,chitiêuphúclợixãhộichỉchiếm1,2%GDP.Hiệnnay,consốnàylàgần6%.Điềuđócónghĩalàngườiđóngthuếđangphảitrả−bạnđãsẵnsàngchưa?−consốlớnđếnchoángváng,16.000tỷđô-lachocácchươngtrìnhhỗtrợcôngcộng.Đólàmộtconsốlớnkhủngkhiếp−chođếnkhibạnnhậnraObamamuốnchitiêunhữnggìtrongmườinămtới.

Năm2011,Obamađãtăngchitiêuchophúclợixãhộilên42%sovớicácmứcnăm2008.SựtăngmạnhnhưthếđồngnghĩavớiviệchiệntạinướcMỹđangchitrả953tỷđô-lamỗinămchophúclợixãhội.Chúngtakhôngđủkhảnăngchitrả10.000tỷđô-lamỗinămtrongmườinămtớichocáckếhoạchphúclợixuikhiếnthóiphụthuộc,màhiệnđãtạoratầnglớpdướiđáyxãhội,làmchotầnglớpấybănghoạiđạođứcvàrútcạntúinhữngngườiđóngthuếđangphảibỏtiềnchonhữngchươngtrìnhkhôngchỉlàmchotìnhtrạngđóinghèothêmtrầmtrọngmàcòncótiếnglàtrànlantìnhtrạnggianlậnvàsử

dụngsaimụcđích.

Bạnmuốncómộtvídụư?Năm2010,tờLosAngelesTimeschobiếtnhữngngườinhậnphúclợixãhộiởCaliforniađãdùngthẻphúclợixãhộirúttiềntạinhữngcâyATMđặtởcáccâulạcbộthoátyvũ.Đánglẽngườiđóngthuếkhôngphảitrảtiềnchonhữngmànkhiêuvũtronglòngcủamộtgãnàođó.VàởkhắpVirginia,ngườiđóngthuếgiậndữkhilộrathôngtinchothấytiềnđóngthuếcủahọsẽđượcdùngđểtrợcấpchonhữngkẻnhậnphúclợixãhộiđangsốngtrongnhữngcănhộxahoa,thêmphầntrọnvẹnvới“nhữngbểbơitheophongcáchcủacáckhunghỉdưỡngvớiđàiphunnướcvànhữngspatắmnóng,phòngbilliard,quầythungânvớimặtbànbằngđágranite,nhữngsânchơibóngrổtrongnhàvànhữngvậtdụngbằngthépkhônggỉ”.“Đâylànhữngtiệnnghitheophongcáchkhunghỉdưỡngmànhàcửacủaphầnlớnnhữngngườiđóngthuếđangbỏtiềnrachonócũngkhôngcó”,giámsátviênPatHerritychobiết.“Sựxahoakhôngcóchỗởcácdựánnhàởxãhội.”

Nghenày,tôithậtsựtintưởngsâusắcrằngnướcMỹphảiduytrìmộttấmlướiantoànvữngchắc.Chúngtacónghĩavụphảichămsócnhữngngườikhôngthểtựchămsócbảnthân,bấtkểlàdotuổigiàhaydobệnhtật.Đấtnướcchúngtacómộttráitimhàohiệp.Vàchuyệnchúngtacóthểtựchămsócbảnthânlàvấnđềtựhàoquốcgia.Đólàmộttrongnhữngđiềukhiếnchúngtavĩđạiđếnvậy.Vàchắcchắnngườidâncủachúngtacầnnhiềusựgiúpđỡhơnnữakhimộtconsốgâysửngsốtlà46,2triệungườiMỹphảisốngdướingưỡngnghèocủaliênbangnhưhiệnnay.Phầnnhiềunhữngcánhânnàykhôngcóviệclàm.Họcầnsựtrợgiúptạmthờibởihọđangphảitìmkiếmnhữngviệclàmítỏicònlạitrongnềnkinhtế.Chúngtacầngiúpđỡhọvàconcáicủahọ,đólàchuyệnkhôngcógìphảibàncãi.NhưngsẽlàphảntácdụngvàácđộcnếutachophépmạnglướiantoàncủanướcMỹtrởthànhmộtchiếcvõngnghỉdưỡng.NếuchínhphủkhuyếnkhíchnhữngngườiMỹcònsứcvócnghĩrằngcuộcsốngnhờvàophúclợi,nhờvàosựtrợgiúpcủangườiđóngthuếlàlốisốngchấpnhậnđượcthìđóquảlàmộthànhđộngvôluân.

CácvịQuốcPhụcủachúngtahiểurằngtựlựclàtrụcquaycủatựdo.TinhthầnlàmviệckiểuMỹlàthứdẫndắtlớplớpthếhệngườiMỹtạolậpraquốcgiatừngmộtthờithịnhvượngnày.Ýtưởngchorằnglàmviệcchămchỉlàmộthànhđộngtinhthần−làmviệccủamìnhnhư“phóthácchoChúa”−khuyếnkhíchchúngtanỗlựchết

sứcmìnhmỗingày.Vàvìchúngtatinrằnglàmviệclàmộtphẩmhạnh,nênchúngtatạoracủacảikhổnglồ,việclàmtrùphúvàmộtxãhộiđộclậpcókhảnăngtựcungtựcấp.Đólàđiềulàmtôithấynhưlàsựxúcphạmluânlýởmôhìnhsốngphụthuộcvàophúclợixãhội:nócướpđicủangườitacơhộicảithiện.Làmviệcmanglạichomỗingàymộtýnghĩamụcđích.Mộtcôngviệcđượclàmtốtmanglạicảmgiáctựhàovàthuhoạchthànhtựu.Tôithíchlàmviệc.Thựctếlàtôithíchlàmviệcnhiềuđếnđộtôihiếmkhiđinghỉdưỡng.

Vìlàmviệcchămchỉnhưthế,nêntôimaymắntạoraviệclàmchohàngvạnngười.VàtrongchươngtrìnhTheApprentice(Ngườitậpsự)rấtănkháchcủatôi,tôilàmviệcvớinhữngngườiđếntừđủmọitầnglớpxãhội.Tôiđượcbiếtđếnvìcâunóinổitiếngcủamình:“Bạnbịsathải!”Nhưngsựthậtlàtôikhôngthíchsathảingườikhác.Đôikhitaphảilàmthế,nhưngviệcđóchẳngvuivẻhaydễdànggì.Mộttrongnhữngđiềutôithíchnhấttrongkinhdoanhlàchứngkiếncôngviệclàmconngườitabiếnchuyểnthànhnhữngcánhântốthơn,tựtinhơn,tàigiỏihơnnhưthếnào.Diễntrìnhđólàdiễntrìnhtruyềncảmhứngvàthậtđẹpđểchứngkiến.

NướcMỹtrởthànhcườngquốcvìchúngtacóniềmtinsâusắcvàophẩmcáchcủakhảnăngtựlực.NhưThomasJeffersontừngnói:“TôidựđoántươnglaingườiMỹsẽsốngsungsướngnếuhọcóthểngănchínhphủlãngphícôngsứclaođộngcủangườidândướichiêubàichămsóchọ.”Chínhphủđượctạorakhôngphảilàđểchămsócchúngta.CácthếhệngườiMỹtinrằnghọcầnchịutráchnhiệmvềchínhhọ.Khithờikhắckhókhănxảyđến,nhàthờvàlốixómvậnđộngvàhợplạivớinhauđểgiúpđỡ.Nhưngsautấtcả,cácvịQuốcPhụcủachúngtatinrằngchínhphủchỉnênlàmsốítviệcmàcáccánhânkhôngthểtựmìnhthựchiện.ChúngtađangnhanhchónglàmmấtđitinhthầntựlựctừngkhiếnnướcMỹtrởnênvĩđại.

Gócnhìnthíchđángvềđóinghèo.SựkhốnkhổkinhtếquảthậttồntạiởMỹ.Đólàđiềuchẳngcógì

phảinghingờ.Vàchúngtacầnủnghộcácchínhsáchvìtăngtrưởng,vìviệclàm.Tuynhiên,điềucũngquantrọngkhôngkémlàchúngtakhôngđượcđểmấtđicáinhìnvềbứctranhtoàncảnh.Obamacốbiệnminhchocácchươngtrìnhchitiêuồạtcủaôngnàyphầnnàodựatrênýtưởngrằngđâylànhữngchươngtrìnhcầnthiếtđểxóabỏ

tìnhtrạngđóinghèoởMỹ,nhưngnhưDineshD’Souza,tácgiảcủacuốnsáchănkháchWhat’sSoGreataboutAmerica(ĐiềurấttuyệtvờivềnướcMỹ)đãchỉra,nướcMỹlàmộttrongsốítnơitrênthếgiớingười“nghèo”vẫncóthểbịbéophì.“Nghèo”làmộtthuậttừtươngđối.Theocáctiêuchuẩntoàncầu,ngườinghèoởMỹlạilàngườigiàucó.VàthậmchíchiếutheotiêuchuẩnMỹthìngườinghèongàynayvẫncócuộcsốngsungtúchơnnhiềungườicómứcsốngtrungbìnhởthờibốmẹchúngta.

TheomộtnghiêncứucủaQuỹDisản,“Thanhniênnghèotrongđộtuổi18-19ngàynayquảthậtcaohơnvànặngcânhơnnhữngthanhniêncùngđộtuổitrongdânsốMỹcuốinhữngnăm1950.HọcaohơnlínhGIcùngtuổithamgiaChiếntranhThếgiớiII1inchvànặnghơn10pound.”CũngtheobáocáocủaQuỹDisản,ngườinghèoởMỹcónhữngtiệnnghimàhầuhếtngườinghèotrênthếgiớichưabaogiờđượcnhìnthấy:

80%cáchộnghèocóđiềuhòa.Năm1970,chỉcó36%dânsốMỹcóđiềuhòađểdùng.

92%cáchộnghèocólòvisóng.

Gần3/4cóxehơihoặcxetải,và31%cóítnhấtlàhaixeconhoặcxetải.

Gần2/3cótruyềnhìnhcáphoặctruyềnhìnhvệtinh.

2/3cóítnhấtmộtđầuđĩaDVDvà70%cóđầuVCR.

Mộtnửacómáytínhcánhân,vàcứbảyngườithìcómộtngườicóítnhấthaichiếcmáytính.

HơnmộtnửasốgiađìnhnghèocóconnhỏcóhệthốnggamevideonhưXboxhoặcPlayStation.

43%cóInternetđểtruycập.

1/3cóTVLCDhoặcplasmamànhìnhlớn.

1/4cóhệthốngthuâmkỹthuậtsố,nhưTiVo.

CóphảiđiềuđócónghĩalàngườinghèoMỹkhôngcầngiúpđỡ,đặcbiệtlàmộtcôngviệc?Không,tấtnhiênlàkhôngrồi.Tuynhiên,nócónghĩalàngườiMỹkhôngnênmấtđicáinhìnthựctếrằngchúngtađangmaymắnđượcsốngtrongmộtquốcgiamà97%nhữngngườiđượccholànghèocótivimàuvàcóđiệnđểvậnhànhnó.

Tìnhtrạngnghèođóiởtrẻemlàmộtthảmkịch.

NhữngngườingoàicuộcvôtộicủatìnhtrạngnghèođóiởMỹlànhữngđứatrẻ.Thếnhưng,2/3tìnhtrạngnghèođóiởtrẻemMỹhoàntoàncóthểngănngừađượcnếucáccánhânlàmđúngmộtviệc:kếthôntrướckhicócon.Aiđótừngnóinhưthếnày:“Kếthônlàchươngtrình‘chốngđóinghèo’tuyệtvờinhấtmàThượngđếđãtạora.”Mộtđứatrẻsinhrangoàigiáthúcónhiềukhảnăngphảisốngtrongcảnhnghèođóigấpsáulầnmộtđứatrẻsinhratrongmộtgiađìnhđủbốmẹ.Lýdochođiềunàyrấtđỗirõràng:haiphiếulươngthìcógiátrịgấphailầnmộtphiếu.Đâychẳngphảilàđiềugìkhóhiểucả.HaingườilàmviệctoànthờigianởWalmartsẽđưamộtgiađìnhlêntrênngưỡngđóinghèoliênbang(theongưỡngnày,mộtgiađìnhởvàongưỡngđóinghèokhicóbốnnhânkhẩu,vàcóthunhậpchưatới22.314đô-la/năm,khôngbaogồmcácphúclợibằnghiệnvật).Vấnđềmấuchốtởđâylàphảicósựhiệndiệncủangườicha,đólàmụcđíchđảmbảocủaviệckếthôn.Chamẹkhôngnhấtthiếtphảicùngđilàm.Mộtphiếulươngcủamộtgiađìnhcóngườichacócôngănviệclàmhữuích,cònngườimẹởnhàchămsócconcáivẫntốthơnlàmộtngườimẹđơnthânsốngnhờvàophúclợi.

TìnhtrạngsinhconngoàigiáthúởMỹđãbùngnổvớitốcđộgâysửngsốt.ĐâylàmộtsựxarờihoàntoànkhỏilịchsửMỹ−vàsựxarờinàyđangđịnhhìnhlạiđấtnướcchúngta,vàlạichẳngphảivìmụcđíchtốtđẹpnàohơn.QuaylạithờiđiểmkhitổngthốngJohnsonmớibắtđầukiếnthiếtchươngtrình“XãhộiVĩđại”củaôngvàtuyênbốphátđộng“Cuộcchiếnchốngđóinghèo”,khiđóchỉcókhoảng7%trẻemlàconngoàigiáthú.Ngàynay,40%cáccasinhnởởMỹlàcasinhnởcủanhữngbàmẹchưakếthôn.Chínhphủhiệnnayđangđóngvaitrò“ngườicha”trongquánhiềugiađình.Nhưngvấnđềlàthếnày:contrẻkhôngcầnvítiền−cácemcầnmộtngườichasẽdạycáccậu

contrailàmsaođểtrởthànhnhữngngườiđànôngcótráchnhiệmvàchocáccôcongáithấythếnàolàđượctôntrọngvàđượcbảovệ.

Tỷlệsinhconngoàigiáthúkhôngchỉlàmộttrongnhữngyếutốlớnnhấtdẫnđếntìnhtrạngđóinghèo,màcònlàmộttrongnhữngyếutốlớnnhấtgâyrabấtbìnhđẳngởMỹ.29%trẻdatrắngđượcsinhrabởinhữngbàmẹđơnthân(mộtconsốquácao),nhưngcóđến72%trẻdađenđượcsinhngoàigiáthú.Ngoàinhữnghệlụykinhtế,chúngtabiếtrằngtrẻkhôngchacũngcónhiềukhảnănglạmdụngchấtgâynghiện,bỏhọc,phạmtộivàbịbỏtù.Nhữngđứatrẻlớnlêntrongnhữnggiađìnhnơinhữngchiphiếuthầnkỳxuấthiệnmỗithángtừchínhphủtinrằngchẳngcógìsaitráikhingồiyênởnhàkhônglàmgìtrongkhinhữngngườiđóngthuếphảiđổmồhôisôinướcmắtlàmviệcđểcótiềntrangtrảichohọ.Vớicảmộtthếhệ,cácchươngtrìnhphúclợixãhộicủachínhphủđãtriệtbỏcácphẩmcáchtráchnhiệm,làmviệcchămchỉvàtựlựctừnggiúpxâydựngnênnướcMỹ.

LuisLopezlàđảngviênĐảngDânchủvàlànhàtưvấnchothanhthiếuniênởFlorida.Ôngđãkểcâuchuyệnvềcuộctròchuyệncủaôngvớimộtbégái13tuổiđangmangthaimàônggặptrongmộtdựánnhàởchongườithunhậpthấpởnộiđô.Ônghỏiaisẽtrảtiềnnuôiconcôbé.Mỉmcười,côbéđáp:“ChươngtrìnhHỗtrợYtếvàAnsinhXãhộisẽtrảchonó”.“Thếcònngườichathìsao?”“Chúngtôichiatayrồi,”côbénói.Côgáitiếptụcgiảithíchrằngbàcủacôsẽnuôiconcô.RồiLopezhỏicôbémangbầuđangtuổithiếuniênkialàmẹcônghĩgìvềchuyệncôcònquátrẻmàđãmangbầu.“Mẹtôicótôikhi14tuổi”,côgáitrảlời.“Thếthìcóvấnđềgìđượckiachứ?”

Mọisựkhôngphảilúcnàocũngthế.Nhiềungườitrongchúngtavẫnnhớthờigiankhimàngườidânvẫncòncoiviệcphảisốngnhờvàocứutếlàvếtnhơxãhộivàxấuhổvềviệcđó.CómộtcảnhtuyệthaytrongbộphimCinderellaManvớisựthamgiadiễnxuấtcủaRusselCrowechothấyvănhóaphúclợiđãlàmthayđổinướcMỹmộtcáchcựcđoanđếnthếnào.BộphimdựatrêncâuchuyệncóthậtvềtayđấmbốcJamesJ.Braddock,mộtvõsỹquyềnAnhnhànghềthờikỳĐạiSuythoáivàtiếptụctrởthànhtayđấmbốcvôđịchthếgiớihạngnặng.Khitrầytrậtxâydựngnềnmóngchosựnghiệpđấmbốccủamình,cuốicùngBraddockđãphảiquaysangcậynhờđếnsựhỗtrợtừcácchươngtrìnhphúclợicôngđểnuôisốngvợvàcáccon.Ôngvôcùnghổthẹn,nhưngvìkhôngcònlựachọnnàokhác,nênông

đànhphảinhậnkhoảntiềnđó.Saunày,khisựnghiệpđấmbốccủaôngcấtcánhvàtiềnthưởngbắtđầuđổvề,Braddockquaylạivănphòngphúclợivàkiênnhẫnđứngđợitronghàng.Cuốicùng,khicũngđếnlượtôngtớivịtríđầuhàng,ôngtraochonhânviênphúclợimộtbọctiềnđểtrảlạichochínhphủsốtiềnmàôngđãnhậnđượcđểnuôisốngcácconmình.Chuyệnđóquảthậtđãxảyra.Nhưngngàynay,vớivănhóaphúclợicủachúngta,chúngtachẳngcònhìnhdungnổithứgìnhưchuyệnnàyngoạitrừtrongphimảnh.

Chúngtaphảichiếnđấuvớicáinãotrạngdựadẫmvàophúclợixãhộinóirằngcáccánhâncóquyềnsốngdựadẫmvàongườiđóngthuế.Chúngtacầnkhẳngđịnhlạimộtlầnnữarằngcácôngbốbàmẹphảicótráchnhiệmvớiconcáimình−vàrằngviệcnàybắtđầubằngviệckếthôntrướckhicócon.Nhưngđángtiếclàhệthốngphúclợixãhộicủachúngtađãtạoranhữngđộngcơtàichínhđểtránhnéchuyệnkếthônvàcóthêmnhữngđứaconngoàigiáthúđểđượchưởngthêmtrợcấpxãhội.Mỗinăm,ngườiđóngthuếphảibỏra300triệuđô-lachocácôngbốbàmẹchưacóhônthú.Consốđógầnbằng1/3nghìntỷđô-lamàchúngtacóthểdễdàngtiếtkiệmđượcnếuchúngtacóthểkhôiphụctráchnhiệmcánhânvàtầmquantrọngcủaviệckếthôntrướckhisinhconđẻcái.TiềnthuếcủacácbạndướidạngchươngtrìnhHỗtrợYtếcũngchitrảchiphísinhnởcho40%trẻsinhraởMỹ,phầnlớnsốtrẻnàyđượcsinhrabởinhữngbàmẹchưabaogiờkếthôn.

Đốivớiquánhiềubàmẹnhómnàyvànhữngđứaconcủahọ,sốngdựadẫmvàophúclợixãhộiđãtrởthànhmộtcáchsống.Bạnhãythửnhìnvàonhữngconsốnàyđi:từkhitrởthànhtổngthống,Obamađãbổsungthêm8triệungườiMỹvàodanhsáchnhữngngườiăntrợcấp,vàchitiêuchophiếuthựcphẩmđãtănggấpđôikểtừnăm2007,từ33tỷđô-lalên77tỷđô-la.Nhưngthậmchícòngâychoángvánghơncảnhữngconsốnàylàthựctếrằngmộtnửasốtemphiếuthựcphẩmấylạirơivàotaynhữngngườiđãsốngdựadẫmsựgiúpđỡcủacôngchúngítnhấttámnămrưỡi.ĐiềutốtđẹpduynhấtởchuyệnnàyvớiObama,vàôngtabiếtrõđiềuđó,làtấtcảbọnhọsẽbỏphiếuchoôngta.

“Lànsóngtộiphạmtemphiếuthực

phẩm”củaObama.Chươngtrìnhtemphiếuthựcphẩmbanđầuđượctạorađểhỗ

trợtạmthờichocácgiađìnhcólúcrơivàocảnhtúngquẫn.Vàđánglẽnókhôngnênđượcsửdụngthườngxuyên.Maymắnlà,96%cácgiađìnhnghèoởMỹchobiếtconcáihọchưabaogiờphảichịuđóimộtngày.Nhưngkhinhữngngườinhậntemphiếuthựcphẩmsốngnhờvàophátchẩngầnchụcnămtrờithìcóđiềugìđórõrànglàkhôngổn,vàphầnnàotrongchuyệnnàyhẳnphảidínhđếngianlận.

TheotờWallStreetJournal,cácchínhsáchtemphiếuthựcphẩmcủaObamađãmởramột“lànsóngtộiphạmtemphiếuthựcphẩm”ồạt.Điềunàykhớpvớiviệccóítvụkhởitốgiaodịchtemphiếuthựcphẩmtráiphépliênquanđếnrượuhoặcnhữngmónđồkhônghợplệkhác.Và“cáctriệuphúhiệncũngnằmtrongdiệnđượcnhậntemphiếuthựcphẩmhợpphápnếuhọcóíthoặckhôngcóthunhậphằngtháng.”

NhưtờWallStreetJournalđãlưuý:“ChínhquyềnObamaháohứcđẩymạnhviệcđăngkýtemphiếuthựcphẩmhơnnhiềusovớiviệcngănchặnhànhvigianlận.”DướicuộcmởrộngtemphiếuthựcphẩmchóngvánhcủaObama,ngườinhậncóthểbáncácthẻphúclợixãhộitrênFacebookvàCraigslist,sauđódùngsốtiềnđóđểmuamatúy,cácchiphiếutemphiếuthựcphẩmthìvàotaytùnhân,vàmộtngườitrúngxổsố2triệuđô-lađủđiềukiệnđểnhậntemphiếuthựcphẩm(vàphànnànrằngôngtavẫnxứngđángnhậnđượctemphiếuthựcphẩmvìchínhphủlấynửasốtiềnôngtathắnglàmtiềnthuế),vàchươngtrìnhnàyđầynhữngvụlừađảotốnkémđếnkhôngngờ,trongđócómộttaylừađảoquymôlớnđãtạorahơn1.000giấyđòitemphiếuthựcphẩmgiảvàbỏtúi8triệuđô-la.Vàđómớichỉlàtađanggãiởlớpmặtcủatìnhtrạnglãngphí,gianlậnvàlạmdụngcủachươngtrìnhnàythôiđấy.ĐiềuthựcsựchọcgiậnmọingườilàchínhquyềnObamadườngnhưchẳngquantâmđếnviệcngườiđóngthuếbịlừabịprasaobởichươngtrìnhchínhphủđượcquảnlýlỏnglẻonày.

SựlãngphítiềnbạccủangườiđóngthuếrànhrànhnhưthếkhônglàmObamabậntâm,vìđólàtoànbộchươngtrìnhhànhđộngchođạinhànướcbảomẫucủaôngta.Cóvẻnhưôngtatinrằngkhiôngtachođượccàngnhiềucửtrinhữngchiếckẹophúclợixãhộibaonhiêu,ôngtasẽcàngthuhútđượcnhiềuphiếubầukhitáicửbấy

nhiên.Cólẽđólàlýdotạisaochínhquyềncủaôngtakhôngthèmquantâmđếnviệcngănchặncáchànhvigianlậnhaykiểmsoátnhữngngườigiámsátcótráchnhiệm.Vàgiốngnhưbấtkỳmộtngườicánhtảtửtếnàocũngbiết,bạncànglàmchonhànướcphúclợilớnmạnhbaonhiêu,bạncàngxâydựngđượcquânđoàncửtrilớnmạnhbấynhiêu.ĐólàhànhđộngxúcphạmngườiđóngthuếMỹvàhaicộttrụképchoGiấcmơMỹ−tinhthầnchămchỉlàmviệcvàtinhthầntựcườngcủngcố:tựdo,tiếnbộvàtiếntớimộtcuộcsốnghạnhphúchơnchobảnthânvàchogiađình.

Chúngtathấyxuhướngtươngtựnàytrongnhàởxãhội,nơimàkểtừkhiBarackObamađượcbầuchọnlàmtổngthống,đámđônglớnđãxếpthànhhàngđểđượcxếpnhàởtheoĐiều8.Chẳnghạn,ởAtlanta,30.000ngườiđãxuấthiệnvớihyvọngnộpđượcđơnxincấpnhàởxãhộihayxinđượctemphiếu.Chắcchắnmộtsốcánhântrongsốnàythậtsựcónhucầu,bấtkểlàvìtuổitáchaylàvìkhuyếttật,nhưngtrênthựctếcũngcónhữngcánhântuổithìchưagià,sứcvócvẫncòndẻodai,khôngconkhôngcáithamgiavàochươngtrìnhnàyvàởtrungbìnhgầntámnămtrongcácdựánnhàởxãhội.

Đánglẽnhữngngườicònkhảnănglàmviệcthìphảilàmviệc.Nhưngvìchínhphủvuivẻchođicácchiphiếu,nênquánhiềungườinhưthếchỉkhoanhtayngồiim,khônglàmgì.Trungbìnhnhữngngườinhậnphúclợixãhộithôngthường,cóthểchấtkhỏemạnhvàđủkhảnănglàmviệcchỉlàm16giờmộttuần.Aicóthểmongthoátkhỏiđóinghèokhichỉlàm3giờmộtngàytrongmộttuầnlàmviệcnămngàykiachứ?Làmviệcnhiềugiờhơnđồngnghĩavớithunhậpcaohơn.Thếnhưng,cáibẫyphúclợixãhộicủachínhphủchúngtađãdựngnênmộthệthốngkhiếnngườitamấtýchílàmviệc.Khilàmviệcnhiềugiờhơn,phúclợixãhộimàbạnnhậnđượcsẽíthơn.Vậybạnnghĩmọingườisẽlàmgì?Họcốtìnhgiữchogiờlàmviệccủamìnhthậtthấpđểlấychiphiếuphúclợixãhộicao.Vàlạimộtlầnnữa,haiphẩmchấtcủangườiMỹ−tinhthầnlàmviệcchămchỉvàtựlực−lạithảmbại.

KhibạnnhậnrarằngngườithứbảyđingangquabạntrênphốhiệnđangnhậntemphiếuthựcphẩmvàrằngObamađãđẩychitiêuchophúclợixãhộilêngầnsuýtsoát1.000tỷđô-lamộtnăm,bạnsẽnhậnramộtthựctếđauđớnđếnphũphàngrằngsựmởrộngchóngvánhngànhphúclợixãhộicủavịtổngthốngnàylàmộtphầncủamộtnỗlựclớnhơnnhiềunhằm“biếnđổinướcMỹvềcơbản”như

lờicủachínhObamathốtrađầunhiệmkỳtổngthốngcủamình.

Xinbáochongàimộttin,ngàiTổngthống:nướcMỹthíchnướcMỹnhưnhữnggìmàcácvịquốcphụđãdựngnên−nhưmộtquốcgiatrântrọngsâusắctinhthầnlàmviệcchămchỉvàtựlực.TổngthốngtiếptheomànướcMỹbầuchọnphảidốchếtsứcmìnhchocuộccảitổnghiêmtúccácchươngtrìnhphúclợixãhộimàsẽgiúpđạitutoànbộhệthốngvàrútlạinhữngchínhsáchhỗtrợcôngcộngcủaObama.

Chúngtabiếtphảicảitổcácchươngtrìnhphúclợixãhộirasaobởitrướcđóchúngtađãtừnglàmviệcnày.Năm1996,NewGingrich,chủtịchquốchộikhiđó,vàcácnghịsĩĐảngCộnghòađãthôngquavàhốithúcTổngthốngClintonkýĐạoluậtCảitổPhúclợiXãhộinăm1996.Saukhidựluậtnàyđượcthôngqua,tờbáotheochủnghĩatựdoNewYorkTimesđăngmộtbàibìnhluậncăngthẳngcótựađề:“Mộtngàybuồnchotrẻemnghèo”.Nhưthườnglệ,NewYorkTimeskhôngthểnàosailầmhơn.Cáckếtquảtuykhốcliệt,nhưngcũngtrànđầyhyvọng:sốngườinhậnphúclợixãhộigiảm60%,2,8triệugiađìnhchuyểntừchỗnhậnphúclợixãhộisangchỗcóviệclàm,và1,6triệutrẻemthoátkhỏicuộcsốngnghèokhó.

Từphúclợitớiviệclàm.BíquyếtđưađếnthànhcôngcủaĐạoluậtCảicáchPhúclợiXã

hội1996làởchỗđạoluậtnàygắnphúclợixãhộivớiviệclàm.Đểnhậnđượcchiphiếu,bạnphảichứngtỏrằngbạnđãđăngkýthamgiacáckhóađàotạoviệclàmhoặcđãcốgắngtìmkiếmviệclàm.Nhưngkhókhănnằmởchỗ:ĐạoluậtCảicáchPhúclợiXãhội1996chỉgiảiquyếtmộtchươngtrình,Hỗtrợcácgiađìnhcótrẻphụthuộc(AFDC-AidtoFamilieswithDependentChildren),chứkhôngphải76chươngtrìnhphúclợixãhộicònlại,màhiệnđangrúttúicủangườiđóngthuếhơn900tỷđô-lamỗinăm.Chúngtanênlấymộttrangtừluậtcảitổnăm1996vàốpvàocácchươngtrìnhphúclợixãhộikhác.Phúclợicầnphảicócácràngbuộcđikèm.Nóichocùng,nếungườinhậnphúclợinhậntiềncủachúngta,thìchúngta,ngườidân,cầnphảiđượcquyềncótiếngnóivềviệckhoảntiềnđónênđượcchitiêunhưthếnào.

Việcphảilàmtrướcmắtlàlàmnhữnggìmàchúngtađãlàmvới

chươngtrìnhAFDCvàgắncácđãingộcủachươngtrìnhphúclợixãhộivớiviệclàm.ĐóchínhlànộidungcủaĐạoluậtCảicáchChươngtrìnhPhúclợiXãhội2011-docácnghịsỹĐảngCộnghòaJimJordanởOhio,TimScottởNamCarolinavàScottGarrettởNewJerseyđềxuất.Dựluậtcủahọ,nếucóhiệulực,sẽđảmbảorằngcácchươngtrìnhphúclợixãhộisẽchỉphụcvụchonhữngaithậtsựcầnđếnchúng,giớihạnchitiêuphúclợixãhộiđểngănchặncácviênchứcquanliêumởrộngcácchươngtrìnhmộtcáchvôtộivạ,traochocácbangthêmthẩmquyềnđốivớichitiêuchophúclợixãhội,ngănchặnviệcliênbangtàitrợtiềnchocáccapháthaithôngquachươngtrìnhphúclợivàtăngcườngcácyêucầuvềviệclàm,cùngnhiềucảicáchkhác.Đâylàmộtkếhoạchnghiêmtúcxứngđángđượcthôngquavàđượckýthànhluật.

Tấtnhiên,cũngnhưvớiĐạoluậtCảicáchChươngtrìnhPhúclợiXãhội1996,đámngườitheochủnghĩatựdosẽkhóclóc,đáthúngđụngnia,lahétvànổicơngiậndữ.Nhưngcứđểhọnhưvậy.Điềuquantrọnghơncảlàchúngtagiúpnhữngngườinghèotrởthànhnhữngcánhânđộclập,đủkhảnăngnuôisốngbảnthân,nhậnđượccácđãingộtrongcôngviệc.Chúngtahãycùngchungtaylàmviệcnày.

Bêncạnhđó,tôicũngtinrằngbangFloridađãcómộtbướcđikhônngoankhitrởthànhbangduynhấtyêucầulàmxétnghiệmkiểmtrachấtgâynghiệnvớitấtcảnhữngngườithụhưởngchươngtrìnhHỗtrợTạmthờiChonhữnggiađìnhcóhoàncảnhkhókhăn(TANF-TemporaryAssistancetoNeedyFamilies)năm2011.NhưthốngđốcbangFloridaRickScottđãnói:“Mặcdùchắcchắnhỗtrợcôngcộnglànhucầuchínhđáng,songsẽlàkhôngcôngbằngnếungườiđóngthuếFloridaphảitrợcấpchonhữngngườinghiệnmatúy.Điềuluậtmớinàysẽkhuyếnkhíchtráchnhiệmgiảitrìnhcánhânvàsẽgiúpngănchặnviệcsửdụngsaitiềnthuếcủadân.”Thốngđốcđãđúng.Đólàchuyệnthườngtìnhaicũnghiểu.Tiệnđây,cũngxinnóirằngRickScottđãthựchiệnxuấtsắccôngviệccủamình,nhưnglạichẳnghềđượcghinhậncôngtrạngxứngđángdànhchoông.

Bạnhãynghenày,cóhàngtriệungườilaođộngphảiđixétnghiệmchấtgâynghiệntheoyêucầucôngviệc.Họcógâyrốigìvềchuyệnđókhông?Không.Đóđơngiảnlàhànhđộngthôngminh.HãycứkệnhữngkẻchẳngbiếtgìởLiênđoànTựdoDânsựMỹ(ACLU),cứđểbọnhọcacẩmvàthanvãnvềyêucầumàhàngtriệungườiđóng

thuếlàmviệcchămchỉphảithựchiệnhằngnăm.“ChươngtrìnhlãngphímàluậtnàytạorabuộcnhữngngườiFloridađangchịutácđộngcủacuộcsuythoáikinhtế,cùnggiađìnhhọ,phảitrảiquacuộckiểmtrabẽmặtnướctiểuvàcácchấtlỏngtrongcơthểhọ”,HowardSimon,giámđốcđiềuhànhACLUFloridađãnóinhưthế.Bẽmặtư?Thứlỗichotôi?Làmsaolạilà“bẽmặt”khiđảmbảorằngngườiđóngthuếđangkhôngphảibỏtiềnchocơnphêtiếptheocủamộttaynghiệnmatúy?Vàlàmsaolạilà“bẽmặt”khitiếnhànhcuộctầmsoátmatúyhàngtriệungườilaođộngvẫnthựchiệnmỗinămmàkhôngcóvấnđềgì?Chẳngcógìlàbẽmặtởđâyhết.Đâychỉlàmộtvídụkhácchothấynỗlựccủanhữngkẻtựdochủnghĩakhilàmsuyyếutráchnhiệmcánhânvàlãngphítiềncủacủangườiđóngthuế.

DựluậtnàyyêucầunhữngngườithụhưởngphúclợitừchươngtrìnhTANFphảikiểmtravàquađượcxétnghiệmmatúy.Nếuđólàmộthộgiađìnhcóđầyđủcảchavàmẹ,cảhaingườiđềuphảilàmxétnghiệm.Bấtcứaicóxétnghiệmdươngtínhvớimatúyđềukhôngđủtưcáchđểnhậntrợcấptrongmộtnăm.Nếuhọkhôngquađượclầnxétnghiệmthứhai,họsẽkhôngđủtưcáchđểnhậntrợcấptrongbanăm.Ngườithụhưởngphảichitrảchiphíxétnghiệm,saunàyhọcóthểbùlạichiphínàytừtiềntrợcấp.Nếuhaiphụhuynhđềukhôngquađượcxétnghiệm,phụcấpchocontrẻcóthểđượctraochongườithụhưởngbênthứbacóvaitròlàngườigiámhộ,miễnlàngườinàyquađượcxétnghiệmmatúy.

Phươngphápthôngthườngnàyđánglẽchẳngcógìkhóhiểu.CóhọađiênrồmớiyêucầunhữngngườiđóngthuếphảitrảtiềnchothóiquendùngmatúycủamộtkẻnghiệnngậpnàođókhinướcMỹđãnợđến15.000tỷđô-lavànhiềungườiMỹđangphảivậtlộnđểcóthểtồntạitrongnềnkinhtế.Điểmmấuchốt:nếuchơimatúy,thìđừngmongnhậnđượcchiphiếuphúclợixãhội.Cóthếthôi.

Cuốicùng,đãđếnlúccầncứngrắnvớinhữngkẻlừađảovàbịpbợmngườiđóngthuế.LànsóngphúclợixãhộimàObamatiếpthêmdầuphảikếtthúcnhanhchóng.Nếukhôngnósẽloanđinãotrạng“Aiquantâmchuyệntôilừahệthốngnàyhaykhông,đókhôngphảilàtiềncủatôi.Tôixứngđángnhậnđượcđồmiễnphí.”Điềuđócónghĩalàtaphảitrừngphạtnhữngkẻviphạm,chứkhôngphảigiảđuigiảmùnhưchínhquyềnObama.Vàđiềuđócũngbaogồmviệctrừngphạtnhữngviênchứcthamnhũngđiềuhànhnhữngvụgianlậnnàyvàđểngườiđóngthuếphảitrảtiền.Ngoàira,takhôngđượcđểthêm

mộttriệuphúnàonhậnchiphiếuphúclợixãhộinữa.Chuyệnđóthậtquásứcvàcầnphảichấmdứtngaylậptức.

NướcMỹcótráitimhàohiệp.Chúngtatinvàoviệcgiúpđỡnhữngngườiđồngbàocủamìnhkhihọkémmaymắn,bịkhuyếttậtnghiêmtrọng,hayđếntuổichẳngthểtựchămsócbảnthân.Vớinhữngngườiđó,tấmlướiantoànlàcầnthiếtvàhoàntoànphùhợp.

Nhưngđốivớiquánhiềungười,phúclợixãhộiđãtrởthànhmộtcáchsống.Khôngcógì“bácái”ởviệcchophéplốisốngphụthuộcvàophúclợixãhộitruyềntừthếhệnàysangthếhệkhác.Trẻemxứngđángđượchưởngđiềutốtđẹphơn.

TổngthốngReaganđãnóivềđiềunàykhôngthểhayhơn:“Mụcđíchcủaphúclợixãhộicầnphảilàloạibỏ,nhanhchónghếtsứccóthể,nhucầucầnđếnsựtồntạicủachínhnó.”

Chương8.BãibỏchươngtrìnhObamacare

Chúngtaphảithôngquadựluậtnày,đểcácvịcóthểthấycógìtrongđó.

—CựuChủtịchHạviệnNancyPelosi,ngày9/3/2010

CựuChủtịchHạviệnNancyPelosiđãnóirằngchúngtaphảithôngquachươngtrìnhObamacarethìmớibiếtcógìtrongđó.Giờthìchúngtabiếtrồiđấy.Vànhữnggìcótrong2.733trangnàylàmộtthứpháhỏnghệthốngchămsócytếvàgiếtchếtviệclàm.Takhôngthểcảicách,giảicứuhaysửachữanó.Đếnnăm2014,Obamacarecóhiệulựchoàntoàn.Nếunókhôngbịbãibỏtrướcthờiđiểmđó,nósẽkhôngđơngiảnchỉlàmộtchươngtrìnhphúclợithấtbạikháccủachínhphủ-nósẽlàgánhnặngnghìntấnvĩnhviễnđènặngnềnkinhtếcủachúngta.

Cáccuộcthămdòdưluậnchothấyhơn80%ngườiMỹtươngđốihàilòngvớikếhoạchbảohiểmsứckhỏehiệntạicủahọ.Đólàmộtconsốấntượng.Tuynhiên,mọingườiđềuđồngýrằngchúngtacầncónhữngbướcđicắtgiảmchiphíchămsócytếđangngàymộttăngvàlàmsaođểbảohiểmnằmtrongtầmchitrảhơnnữa.Tuynhiên,xãhộihóaytếkhôngphảilàgiảipháp.ĐólàlýdotạisaođasốngườiMỹphảnđốichươngtrìnhObamacare.Họbiếtrằng,traochochínhphủliênbangvụngvềcủataquyềnkiểmsoátlĩnhvựcchămsócytếlàmộtlờimờigọithảmhọa.Obamacarelàmộtquảtênlửatầmnhiệtsẽpháhủyviệclàmvàcácdoanhnghiệpnhỏ;nósẽlàmphìnhnởchiphíchămsócytế;vànósẽdẫntớimộthệthốngchămsócytếkémđổimớihơnhiệntạinhiềulần.BãibỏchươngtrìnhObamacarecóthểlàmộttrongnhữnghànhđộngquantrọngnhấtvàđưađếnnhữngthànhtựuđángtựhàonhấtchovịtổngthốngtiếptheocủachúngta.

Obamacaređẩycácdoanhnghiệpnhỏvàocảnhsốngđờithựcvật.

Thậtbuồnkhiphảichứngkiếnbiếtbaonhiêucôngdân−mộtsốtrongđólànhữngngườikhônngoan−bịlừatinvàomồinhửcủaObamavàrồisauđóphảithayđổituyênbốvềObamacare.LấyCEOcủaStarbucks,HowardSchultz,làmvídụ.SchultzđãxuấtsắcxoaychuyểnStarbucks.ThếnhưngkhidínhđếnchươngtrìnhObamacare,ônglạihoàntoàncắncâu.“KhitôiđượcmờitớiNhàTrắngvàothờiđiểmtrướckhihệthốngchămsócytếđượccảitổ,tôirấtủnghộkếhoạchcủatổngthống”,ôngSchultznói.Tuynhiên,saukhiSchultzvàđộicủaôngnghiêncứudựluậtđồsộnàymộtcáchkỹcànghơn,ôngđãthayđổi.“Nhưnhữnggìdựluậthiệnđượcviếtravànếunóđượcđưavàothựctếnăm2014theocáchướngdẫnhiệntại,áplựclêncácdoanhnghiệpnhỏ,từchỉthị[cánhân]này,làquálớn.”

Nóithếlànhẹnhàng.Mộtbáocáotháng9năm2011củaUBS,mộtcôngtydịchvụtàichínhtiếngtăm,chobiết:“Điềuđángbàncãiởđâylàtrởngạilớnnhấtchoviệctuyểndụng(cụthểlàtuyểndụnglaođộngkỹnăngthấp)làchươngtrìnhchămsócytếcảitổ,chươngtrìnhnàygiatăngthêmđiểmtrừlàkéocăngngânsáchcủabangvàliênbang.”BáocáotiếptụcgiảithíchbằngthứngônngữđơngiảntạisaoObamacarelạilàkẻthủtiêuviệclàmhếtsứcđángsợ:

Luậtmớiyêucầuhầuhếtcácdoanhnghiệpphảicungcấpmộtgóiđãingộ“thiếtyếu”hàophóng,vượtxanhữnggìmànhiềudoanhnghiệpnhỏhiệnđangcungcấp.Nóbuộccácdoanhnghiệpphảituânthủnhữngquyđịnhhếtsứcphứctạplàmtăngchiphí,rủiro,và“yếutốgâyrối”khibổsungthêmnhânsựchobảnglương.Cácdoanhnghiệpcóchếđộbảohiểmchongườilaođộngcóthểbịbắtphạtnếulaođộngcóthunhậpthấpchọnkếhoạchcótrợcấpchínhphủ.Tấtcảcácdoanhnghiệpcótừ50laođộngtrởlênphảicungcấpđãingộchongườilaođộng,vàviệcnàysẽchocácdoanhnghiệpnhỏđộngcơgiữ[laođộng]“dướigiớihạnquyđịnh”bằngcáchmởrộngởnướcngoài,thuêngoàihoặcchianhỏthànhhaicôngty.

Vàrồinhữngngườitheochủnghĩatựdonhăntrángãiđầu,bănkhoănkhônghiểutạisaocácdoanhnghiệplạikhôngmuốnthuê

tuyểnnhâncôngnữa.

Đơngiảnthôi:cuộcthôntínhhệthốngchămsócytếvềtaychínhphủcủaObamađãkhiếndoanhnghiệpmấthếtýchítuyểndụngthêmngười.Vìthếmàcácnhàlãnhđạodoanhnghiệpkhôngtuyểndụngnhâncôngnữa.Thayvìthế,họsẽđơngiảntăngcườngchuyểnviệcranướcngoàihoặctựđộnghóahệthốngcủahọvớimáymóc.Hãythửlàmmộtphéptínhđơngiản.Nếubạncómộtcôngtyvới50nhânviên,bạncótuyểnnhânviênthứ51,vàngaylậptứcđẩybảnthânvàomộtánphạttrịgiáhơn100.000đô-la(2.000đô-lachomỗinhânviêntrongcôngty)vìđãgangóctạothêmviệclàm,mởrộngkinhdoanhvàkíchthíchnềnkinhtếkhông?Đươngnhiênlàkhôngrồi.Bạnsẽhoặclàtạmngưngtuyểndụng(vớihyvọngObamacaresẽbịbãibỏhoặcbịTốicaoPhápviệnlậtngược),chuyểnviệclàmquacácnướckhác,hoặclậpramộtcôngtythứhai(côngtynàysẽtăngtrưởngchậmhơnsovớikhitatậptrungnguồnlựcvàomộtchỗ)đểtránhánphạt.Đólàvịthếcủachúngtangàyhômnay,vàđólýdotạisaochúngtalạilậpkỷlụcvềtìnhtrạngthấtnghiệp.Đóchẳngphảilàkiếnthứckhoahọccaosiêugìhết.

Obamacarecũngđánhvàocáccôngtyđãđóngbảohiểmchonhânviênvớimức3.000đô-lamỗinhânviênnếucácđãingộytếmàhọđưarakhôngđạtchuẩncủaObama.ChuỗicửahànghamburgerWhiteCastleđãchạysốliệuvàpháthiệnthấyrằngsaunăm2014,nhữngquyđịnhmớinàysẽngốnmất55%thunhậpròngcủahọ.Aicòncóthểmongchờcácdoanhnghiệptuyểnlaođộngmớidướinhữngyêucầukiểunàykiachứ?

Chẳngcógìđángngạcnhiên,cácdoanhnghiệpđồănnhanhbắtđầucắtgiảmconsố,hàngnghìndoanhnghiệpvàbangbắtđầuxin“giấymiễntrừ[thamgia]”chươngtrìnhObamacare.Đếnnaymớichỉcódưới1.500đơnxinmiễntrừđượcchấpthuận.Vàđoánxemailàngườithắnglớnởđây?NhữngngườitrợlưnglớnnhấtchoTổngthốngObama,nhữngngườiủnghộchươngtrìnhObamacare!Hơn50%cácđơnxinmiễntrừrơivàotaythànhviêncácnghiệpđoàn.Vàtronglượtxinmiễntrừmớigầnđây,20%sốđơnxinmiễntrừthuộcvềkhuvựcmàNancyPelosilàmđạidiện.Chuyệnthậtkhôngthểtinnổi.LàmsaomàlạilàcôngbằngkhiđểchonhómcủaObamathoátkhỏimóccâuvàđượcquyềnmiễntrừthamgiachươngtrình,trongkhibuộcnhữngngườiMỹkhácphảichếtdínhvớichươngtrìnhObamacare?

Obamacaređượcthôngqua,phíbảohiểmtrêntrời.

ĐiềukhôngaingờđượclàObamacaređãgâyrathiệthạitolớnngaytừkhivẫnchưacóhiệulực.Trongsuốtcuộcthảoluậnvềchươngtrìnhchămsócytế,ObamađãcamđoanrằngviệcthôngquachươngtrìnhObamacaresẽ“giúpgiảmchiphíytếchocácgiađình,doanhnghiệpvàchínhphủliênbang”.Ôngtacũngnóirằngviệcthôngquakếhoạchnày“làmgiảm2.500đô-lachiphíbảohiểmmộtnămchomộtgiađìnhbìnhthường”.Tháng9năm2011,tổchứcphilợinhuậnKaiserFamilyFoundation,tổchứctheodõibảohiểmytếhàngnămchongườilaođộng,côngbốmộtnghiêncứutiếtlộphíbảohiểmytếđãtăngvọt9%trongnăm2011.NóinhưThượngnghịsỹOrrinHatch:“Lờihứahẹncủatổngthốngrằngluậtytếlưỡngđảngcủaôngtasẽlàmgiảmchiphíchỉlànhữnglờikhoatrươngrỗngtuếch.”

Nhữngngườitheochủnghĩatựdokhôngtinnổichuyệnnày−họkhôngthểhiểunổilàmsaochiphíchămsócytếcóthểtăngnhiềunhưvậykhingườianhhùngBarackObamacủahọđãcamđoanrằngnósẽkhôngtăng.Obamatuyênbốkếhoạchytếxãhộihóacủaôngtasẽngaylậptức“bẻchođườngcongchiphíđixuống”.Ôngtanóirằngcácyêucầutrướcnăm2014củadựluậtnày,nhưbuộcnhàtuyểndụnglaođộngphảilochohàngtriệu“trẻem”−ngườilớntheokếhoạchytếcủachamẹđếntận26tuổi,sẽgiúplàmgiảmchiphí.Chà,báocáocủaKaiserlạipháthiệnthấyrằngcó2,3triệu“trẻem”ngườilớnnhưthếđãđượcthêmvàodanhsáchsaukhichươngtrìnhObamacaređượcthôngqua.Vàbạnđoánxemchuyệngìđãxảyra?DướithờiObama,phíbảohiểmytếcủamộthộgiađìnhtrungbìnhđãtăng2.393đô-la.Vàđiềunàyngượclạihoàntoànvớinhữnggìmàvịtổngthốnghứahẹn.Làmsaođiềunàycóthểlàvì“hyvọngvàthayđổi”đượckiachứ?

NhưcâybútđứngmụckinhdoanhvàkinhtếRobertSamuelsonđãkếtluận:“Nghiêncứunàynhắcchúngtarằngchiphívượttầmkiểmsoátlàvấnđềcốtlõicủahệthốngytế;[Obamacare]khônglàmgìđểgiảiquyếtvấnđềnày−trênthựctếnósẽlàmmọithứtồitệhơn.Nếucókhoảng30triệungườiMỹcóbảohiểmvàkhôngcóthayđổicơbảnnàoởhệthốngcungcấpdịchvụ[chămsócytế],khiđócầulớnhơnsẽdẫntớichiphícaohơn,thờigianchờđợidàihơn,

hoặccảhai...[Obamacare]cũngsẽlàmgiatăngchiphítuyểndụnglaođộngkhibuộcnhàtuyểndụnglaođộngphảichitrảcácgóihỗtrợđắtđỏ.Triểnvọngnàysẽkhôngthểgiúpgìchoviệctạoraviệclàm.”Nhìnlại,thậtkhôngthểtinnổilạicóaitinvàonhữnglờikhoatrươnghếtcỡcủaObamavàNancyPelosi.BạncónhớkhiPelosiđãcamđoanvớichúngtarằngviệcthôngquachươngtrìnhObamacaresẽtạoraviệclàmmộtcáchthầnkỳkhông?Nhữnglờichínhxácmàbànàynóirathậmchícòntáobạohơnthế.Pelosinói:“Nóliênquanđếnviệclàm.Khirađời,[Obamacare]sẽtạora4triệuviệclàm–400nghìnviệclàmgầnnhưngaylậptức.”400nghìnviệclàmgầnnhưngaylậptức...thậtkhôngtinnổi,đúngkhông?Nhữngngườitheochủnghĩatựdolànhữngkẻngốckhitinvàonhữnglờiấy,đặcbiệtlàkhicóquánhiềuchủdoanhnghiệpnhỏkhẩnnàichínhphủđừngphátankhảnăngtạoviệclàmcủahọ.

Obamacaređangxóasổviệclàm.Thayvìtạoraviệclàmmới,Obamacaređangpháhoạiviệclàm.

Vàđiềutồitệnhấtvẫncònđangchờphíatrước,bởiđếnnăm2014,cácđiềukhoảnthậtsựkhóchịumớicóhiệulực.CácdoanhnghiệpnhưBoeing,CaterpillarvàDeere&CompanyđãtínhtoántổnthấtpháhoạiviệclàmcủachươngtrìnhObamacare.Cácconsốđềuxấu.Nhữngcôngtynàyhiệnsẽphảitìmtươngứng150triệuđô-la,100triệuđô-lavà150triệuđô-lađểbùđắp−vàđómớichỉlàchiphíđápứngmộtđiềukhoảncủaluậtmới.Obamanghĩnhữngconsốnàysẽtừđâumàđếnvậy?Ôngtachẳnglẽkhônghiểurằngcácdoanhnghiệptồntạiđểsinhlợihaysao?Mỗikhichínhphủtăngthêmmộtchiphíchodoanhnghiệp,doanhnghiệphoặclàphảichuyểnchiphíđóquachongườitiêudùng,hoặcphảisathảihoặcngừngtuyểndụnglaođộng,hoặccảhai.BacôngtynàyđủlớnđểtrụvữngsaukhitiếpnhậncúđòntrờigiángcủachươngtrìnhObamacare.Nhưngcònnhữngdoanhnghiệpnhỏđangcốgắngđểtăngtrưởngvàmuốntuyểndụngthêmlaođộngthìsao?ĐólànhữngcôngtysẽchịunhiềutổnthấtnhấtbởichươngtrìnhObamacare.Vàđừngquên,cácdoanhnghiệpnhỏlànhữngcỗmáytạocôngănviệclàmlớnnhấtđấtnướcnày.Trênthựctế,trong15nămqua,cácdoanhnghiệpnhỏđãchịutráchnhiệmtạora64%việclàmmới.

Obamacaresẽxóasổbaonhiêuviệclàm?MộtnghiêncứutừLiênđoànDoanhnghiệpĐộclậpQuốcgiathấyrằngtiếnhànhObamacare

đồngnghĩavớiviệc1,6triệuviệclàmsẽmấtđi,66%trongsốnàysẽlàtừcácdoanhnghiệpnhỏ.Obamacólẽsẽbácbỏnghiêncứunàybởinólànghiêncứucủamộttổchứccótêngắnvớitừ“doanhnghiệp”.Cũngđượcthôi.Thếthìkhiđó,cóthểôngtanênlắngnghegiámđốcCụcNgânsáchQuốchội,mộtcơquanphiđảngphái,chínhvịnàyđãnóitrongmộtbuổiđiềutrầnởquốchộirằngtínhriêngtrongmườinămđầu,dựluậtnàysẽxóasổ800nghìncôngănviệclàmtoànthờigian.Điểmmấuchốt:NóinhưJohnKline,dânbiểuđạidiệnchobangMinnesota:“Nóirằng[Obamacare]khôngpháhoạiquátrìnhtạoviệclàmlàphủnhậnthựctế.”

Obamacaresẽpháhỏnglựachọncủangườibệnhvàlàmbùngnổchitiêu.

Ngoàiviệcxóasổviệclàm,Obamacarecònpháhỏngquyềnlựachọnbảohiểmvàbácsỹtheoýmuốnriêngcủangườibệnh.ĐãcónhữngcuốnsáchdànhtoànbộnộidungnóivềnhữngđiểmkhôngổnởchươngtrìnhObamacarevàlàmsaochúngtacóthểcảithiệnhệthốngchămsócytếmàkhôngpháhỏngnềnkinhtế,nhưTheTruthaboutObamacare(SựthậtvềchươngtrìnhObamacare)củaChủtịchViệnNghiêncứuTháiBìnhDươngSallyC.Pipes.Nhưngngaycảmộtngườiquansátbìnhthườngcũngcóthểnóirằngnhữnglờihùnghồn,khoatrươngcủaObamakhôngphùhợpvớithựctế.BạncònnhớkhiObamahứahẹnvớichúngtarằng“nếubạncóbảohiểmytế,bạnthíchbácsỹcủamình,bạnthíchkếhoạchcủamình,bạncóthểgiữcảbácsỹvàkếhoạchấy.Khôngaitướcđicủabạnđiềuđó”chứ?Vâng,đólàmộtlờinóidối.Lýdolànhưsau:khiluậtnàyhoàntoàncóhiệulựcvàonăm2014,cứbanhàtuyểndụnglaođộngsẽcómộtngườilênkếhoạchgiảmtoànbộgóiđãingộytếchonhânviênvàđơngiảnlàtrảtiềnphạtcủachínhphủ.Điềuđócónghĩalànhữnglaođộngnàysẽbịđẩyvàocácchươngtrìnhtraođổibảohiểmmàchínhphủbaocấp.Vàsẽchẳngcógìlàmcácnhàtựdochủnghĩavuisướnghơnthế.

Theocáchnhìncủanhữngngườitheochủnghĩatựdo,đẩycácdoanhnghiệpvàothếbuộcphảivứtbỏcáckếhoạchchămsócytếhiệntạivàđẩyngườilaođộngvàocáckếhoạchchămsócytếdochínhphủđiềuhànhlàlốicửahậukéonướcMỹđếngầnhơnvớicáigọilà“hệthốngmộtngườithanhtoán”,tứchệthốngchămsócytế

hoàntoànnằmdướisựđiềuhànhcủachínhphủ.NhưHowardDeanđãsungsướngnói:“Hầuhếtcácdoanhnghiệpnhỏsẽkhôngcòndùngbảohiểmytếnữasaukhidựluậtnàycóhiệulực.”Vìvậy,nhữnglờimàObamadùngđểthuyếtphụccảnướcvềviệcmọingườicóthểgiữkếhoạchchămsócytếcủamìnhhoàntoànlàmộtsựlừamị.Nhưvịtổngthốngnàybiếttừđầu,kếhoạchbảohiểmhiệntạicủahàngtriệulaođộngsẽbịbỏhẳn.Obamacarechẳnglàgìkháchơnngoàisựlảođảohướngtớimộthệthốngchămsócytếdochínhphủkiểmsoát.

ĐiềubấtthườngởchỗngườitathậmchíđiđềxuấtkếhoạchnàykhiMỹlàmộtđấtnướcconnợ.LàmsaolạihợplýkhitạoramộtchươngtrìnhchínhphủngốnngânsáchnhưObamacarekhiMỹđãnợ15.000tỷđô-lakiachứ?Đólàmộtvụtựsáttàichính.

MứcgiábanđầumàObamavànhữngngườitheochủnghĩatựdoủnghộôngtabáovớichúngtacũnghoàntoànlàmộtsựbịađặt.Khôngmuốnbáogiávớiconsốcótừ“nghìntỷ”,ObamavàPelosiđãđảmbảosàngsẩysaochoôngtacóthểtuyênbốrằngchiphíchoObamacaresẽlà940tỷđô-latrongmườinăm.NhưngnhưBácsỹJeffreyH.Andersonđãchỉra:“Ngaycảconsốtínhkiểmsơkhổnglồnàycũngchỉnhưmứcgiágiớithiệuđượcbáobởimộtnhàcungcấpđiệnthoại.Đólàmứcgiátrướckhibạntrảchosốphút,cướcphívàphívượtgóicước−vàtrướckhigiáphìnhlênsaukhilờichàogiớithiệuhếthạn.”SửdụngcácconsốcủaCụcNgânsách,AndersontínhtoánrằngchiphíthựcsựcủachươngtrìnhObamacaretínhtừnăm2014(khikếhoạchnàycóhiệulựchoàntoàn)đếnnăm2023sẽlà2.000tỷđô-la,quáhailầnnhữnggìmàObamavàPelosituyênbố,đểđảmbảobảohiểmcho30triệungườiMỹmàObamanóichưacóbảohiểm.ChínhquyềnObamanóirằnghọsẽchitrảchochươngtrìnhbằngcáchcắt575tỷđô-latừchươngtrìnhChămsócYtếvàphầncònlạithìlấytừsốtiềntăngthuế.Tôinghĩrằngchúngtacóthểdựavàonhiều-rấtnhiều-cuộctăngthuế.

GiờhãyxemxétkỹhơnsốngườiMỹkhôngcóbảohiểm−30triệungười.Trongsuốtcuộcthảoluậnvềvấnđềchămsócytế,Obamaliêntụcnóivề“46triệungườiMỹkhôngcóbảohiểm”.Hếtlầnnàyđếnlầnkhác,chúngtađểngườitanhồiconsốđóvàođầuchúngtanhưđóngđinh.Rồi,đùngmộtcái,Obamalạiquyếtđịnhrằng,không,sốngườithựctếkhôngcóbảohiểmytếlà30triệu.Đólàmộtsựsụtgiảmthấyrõ!Nhưngtấtnhiênôngtadùngconsốnhỏ

hơnsaukhiđãthổiconsốphóngđạikiađixavàrộngkhắp.

Nhưnghãycứcoinhưconsố46triệuđólàthật.TheotờbáocựchữuNewYorkTimes,consốnàyđượcchianhỏnhưsau“vàxinbáotrướccósựchồnglặpgiữacácconsốnày”(đólàlýdotạisaohọkhôngtăngthêmchínhxácthành46triệu).CứnămngườimàObamatuyênbốlàkhôngcóbảohiểmthìcómộtngườithậmchícònkhôngphảilàcôngdânMỹ!Thêm13,7triệungườikháccóthừatiềnđểmuacácgóichămsócytế(họkiếmđượchơn75.000đô-lamộtnăm)nhưnglạichọnkhôngmua.11triệungườiMỹnghèohơnđủđiềukiệnnhậnhỗtrợcủachươngtrìnhHỗtrợYtếhoặcSCHIPthìlạichưađăngký.Cònlại13triệungườitrẻ(tuổitừ19đến29)hoặclàmớitốtnghiệp,hoặccókhảnăngmuabảohiểmnhưngnghĩmìnhthuộcdiệnbấtkhảbại,hoặcđangnhảyviệchoặcđangtìmviệclàm.Chắcchắncómộtsốtrongsốnàythậtsựcầnđếntấmlướiantoànđỡdướichohọchođếnkhihọbắtđầusựnghiệpcủamình.Câuhỏiởđâylà:cóđángphảipháhỏnghệthốngchămsócytếlớnnhấtthếgiớivàtróichânnướcMỹvớikhoảnnợ2.000tỷđô-lanữađểgiảiquyếtnhucầuchămsócytếtạmthờicủa4%dânsốđấtnướchaykhông?Haychúngtacóthểđưaramộtgiảiphápkhônngoanhơn,hiệuquảhơn,bớtđắtđỏhơnmàvẫncóthểhoànthànhđúngmụctiêunày?Chỉcókẻngốcmớibỏsaumàchọntrước.

CóthểchúngtasẽmaymắnvàTốicaoPhápviệnsẽtuyênbốchươngtrìnhObamacarelàvihiến.Nóichocùng,việcchínhphủbuộctấtcảcáccôngdânmuamộtsảnphẩmchắcchắnlàhànhviviphạmtrựctiếpĐiềukhoảnThươngmại.Việclàmnàysẽtạoramộttiềnlệrấtnguyhiểm.“NếuQuốchộicóthểyêucầucáccánhânmuamộthànghóahaydịchvụcụthể”,ThượngnghịsỹbangUtah,OrrinHatch,nói,“chúngtacóthểđơngiảnyêucầungườiMỹmuanhữngchiếcxenhấtđịnh.Nhưthế,chúngtacũngcóthểtấncôngvấnđềbéophìbằngcáchyêucầungườiMỹmuahoaquảvàraucủ.”Hatchnóiđúng.Chỉthịcánhânnàylàmộtsựvượtquyềnliênbangquálớnvàrõrànglàvihiến.Nhưngnhưtấtcảnhữngngườithủcựuđềubiết,TốicaoPhápviệnsuốtngàygiẫmlênHiếnpháp.Vìvậy,aicũngđoánđượchọsẽlàmgì.

Tuynhiên,tôinghĩrằngchúngtavẫncócơngangbằnglàTốicaoPhápviệnbãibỏcáiđượcgọilà“chỉthịcánhân”củaObamavềviệcmuabảohiểmytế.Nếuđiềuđóxảyra,ngaycảnhữngngườiủnghộObamacũngphảithừanhậnrằngnósẽhủyhoạichươngtrình

Obamacare,bởivìtoànbộchươngtrìnhnàydựatrênviệcchínhphủbuộcmọingườimuabảohiểmbấtkểhọcómuốnhaykhông.NhưngkhôngaiđoánđượcliệuTốicaoPhápviệncóraphánquyếtđúngđắnhaykhông.

Cắtgiảmchiphíthôngquacạnhtranh.BấtkểđiềugìdiễnraởTốicaoPhápviện,vàngaycảtrong

trườnghợpchúngtabầuchọnmộttổngthốngthậtsựhànhđộngcứngrắnvàbãibỏchươngtrìnhObamacare,chúngtavẫncầncắtgiảmchiphíchămsócytếvàlàmchobảohiểmytếphùhợphơnvớitúitiềncủamọingười.Việcnàybắtđầutừviệctăngcườngcạnhtranhgiữacáccôngtybảohiểm.Cạnhtranhsẽlàmmọithứtốthơnvàhợptúitiềnhơn.Khitôixâymộttòanhà,tôiđểchocácnhàthầuxâydựngvàcáckiếntrúcsưtranhthầuvớinhau.Tạisaophảilàmvậy?Bởivìviệcđórèngiũanướcđicủahọ,khiếnhọbỏthầuvớigiácạnhtranhvàkhuyếnkhíchhọmangđếnchotôisảnphẩmcóchấtlượngtốtnhấtcóthể.Điềuđóđúngvớibấtkỳsảnphẩmhaydịchvụnào.ĐólàlýdotạisaongườiMỹcầncóthêmcáctùychọnkhichuyệnliêncanđếnviệcmuabảohiểmytế.

Mộtcáchđểthuhútthêmcạnhtranhtrênthịtrườnglàđểcáccôngdânmuacáckếhoạchchămsócytếởcácbangkhác.Cósựkhácbiệtvềchiphíytếcựclớngiữacácbang.Chẳnghạn,mộtngười25tuổiởCaliforniacóthểmuakếhoạchbảohiểmytếHMOvớichiphí260đô-la/tháng.NhưngmộtngườiNewYorkmuốnmuamộtkếhoạchvớicácquyềnlợitươngtựsẽphảitrả1.228đô-la/tháng.

Tạisaokhôngchomọingườimuabảohiểmtừcácbangkhácvàđểcáccôngtycạnhtranhđưarakếhoạchbảohiểmchấtlượngnhấtvớimứcgiátốtnhất?ViệcnàycóthểthựchiệndễdàngnếuQuốchộicanđảmvàlàmđiềuđúngđắn.HiếnphápMỹchophépQuốchộikiểmsoátmậudịchgiữacácbang.Nhưngvìmộtlýdonàođó,Quốchộichưabaogiờdùngđếnquyềnnàytrongvấnđềbảohiểmytế.Cácdựluậtchocácthỏathuậnbảohiểmgiữacácbangđãđượcđềxuấthơnsáunămqua.Dùvậy,nhưthườnglệ,cácchínhtrịgiaởWashingtonchẳnglàmgìtrongchuyệnnày.Họcầnphảibắttaythựchiện.NhưdânbiểubangFlorida,ThomasFeeney,đãchỉra,tạoramộtthịtrườngquốcgiachocáckếhoạchchămsócytếsẽgiúpcắtgiảmchiphíchonhữngngườiMỹcóthunhậpthấp−nhữngngườiở

độtuổi19-29khôngcóbảohiểm−vàđưađếnchohọnhữngtùychọnmàhọđủsứctrangtrải.

Nguyêndocósựkhácbiệtgiálớnđếnvậygiữacácbanglàvìmỗibanglạicóchỉthịriêngmàhọyêucầutrongkếhoạchbảohiểmcủahọ.NóinhưDevonHerrick,mộtnhânviênlâunămlàmviệcchoTrungtâmPhântíchChínhsáchQuốcgia:“Nếungườitiêudùngkhôngmuốnnhữngkếhoạchbảohiểmsứckhỏeđắtđỏdạng‘Cadillac’đểchitrảchodịchvụchâmcứu,chữatrịkhảnăngsinhsảnhaycấythêmtócgiả,họcóthểmuakếhoạchbảohiểmtừnhữngnhàcungcấpdịchvụởnhữngbangkhôngđưaranhữngquyềnlợiấy.”Tăngcườngcạnhtranhlàviệclàmhợplý.Chúngtacầnthôngquanhữngđạoluậtkhuyếnkhíchđiềuđó.

Tiếnhànhcảicáchtìnhtrạngkiệntụngphilýngaytừbâygiờ.

Mộtcáchnữacóthểgiúpchúngtacắtgiảmchiphílàthừanhậnrằngcácbácsỹngàynayđanglàm“ytếphòngthủ”.Nóicáchkhác,cácbácsỹthườngyêucầulàmnhữngxétnghiệmhoặcnhữngthủtụckhôngcầnthiếtđểtránhbịkiện.PricewaterhouseCoopersđãtiếnhànhmộtnghiêncứuđểxemkiểulàmytếphòngthủđãcộngthêmbaonhiêutiềnvàochiphíytếtổngthể.Họpháthiệnthấyrằnghiệntượngnàychiếmítnhất10%tổngchiphíytế.Đólàconsốlớn.

Chẳngkhóhiểutạisaocácbácsỹlạilàmytếtheokiểuphòngthủ.HãynhìnvàovịứngviênphótổngthốngđángxấuhổcủaĐảngDânchủJohnEdwards.Trướcđây,Edwardslàmộtluậtsưxúikiệnhàngđầuthếgiới.Chỉtrong12năm,Edwardsđãthắng175triệuđô-latừcácphánquyếtlàmsainguyêntắckhikiệncácbácsĩ,côngtybảohiểmvàbệnhviệnvìđãgâyrachứngliệtnãoởtrẻsơsinh.VàđiềunàydiễnrabấtchấpviệcĐạihọcSảnPhụkhoaMỹtừngtuyênbốrằng“phầnlớn”cáctrườnghợpliệtnãokhôngliênquanđếncáchđỡđẻtrẻ.ĐóchỉlàmộtvídụnữachothấyJohnEdwardslàmộtngườiđángkhinhđếnthếnào.

“Tòaánđầynghẹtcácvụnhưthế”,bácsỹCecilWilsoncủaHiệphộiYkhoaHoaKỳchobiết.“Cácbácsĩsợbịlôiratòavàdođóyêucầulàmnhữngxétnghiệmmàbìnhthườngrahọsẽchẳngyêucầu.”

VớinhữngnhânvậtnhớpnhúanhưEdwardsẩnnấpquanhmọigócbệnhviện,chẳngcógìngạcnhiênkhicácbácsỹcảmthấybuộcphảithêmtấtcảnhữngxétnghiệmđắtđỏvàođểbảovệbảnthân.Tuynhiên,việclàmnàyđẩychiphíchămsócytếcủachúngtatănglênítnhất10%.Đólàlýdotạisaochúngtacầnmộtcuộccảicáchnghiêmtúctìnhtrạngkiệntụngphilý.Cụthể,chúngtacầnquyđịnhmứcđềnbùthiệthạichocáiđượcgọilà“đauđớnvàkhổsở”ởmức100nghìnđô-la.Chúngtacũngcầnnhữngđạoluậtquyđịnh“ngườithuatrảtiền”buộcngườithuaphảitrảcáchóađơnpháplýcủangườithắngnếucáobuộcđượcchứngminhlàkhôngcócơsở−đâylàhệthốngmàgầnnhưtấtcảcácnềndânchủphươngtâykhácđềuápdụng.Việcnàysẽgiúpcắtgiảmnhữngvụkiệnphùphiếmlàmtăngchiphíchămsócytếvàlàmnghẹtcứngcáctòaáncủachúngta.Mớiđây,bangTexasđãthôngqualuậtngườithuatrảphí.Cácbangkháccũngnênlàmthế.

CólýdochoviệcvìsaohầuhếtngườiMỹphảnđốiObamacare:đóhoàntoànlàmộttaihọa.BarackObamađãđẩychúngtavàotìnhtrạngnợsâuđếnđộngườiMỹkhôngđủsứcgánhthêmmộtchươngtrìnhchitiêu2.000tỷđô-lanữa.ChươngtrìnhObamacaređãlàmchiphíchămsócytếtăng,vànóvẫnchưacóhiệulựcđầyđủ.Tồitệhơn,nótuyệtđốitriệthạviệclàm.Khôngmộtdoanhnhâncóđầuócnàosẽxemxétmởrộngnghiêmtúckhithảmhọaluậtnàycòntreotrênđầuhọ.DùlàthôngquaphánquyếtcủaTốicaoPhápviệnhaylàthôngquamộtcuộcbầucửtổngthống,nướcMỹphảibãibỏObamacarengaylậptức.

PháhỏnghệthốngchămsócytếtốtnhấtthếgiớiđểObamacóthểcóchươngtrìnhytếxãhộihóacủaôngtalàviệclàmxuẩnngốcvàthiếucẩntrọng.Cáchđúngđắnđểcắtgiảmchiphíchămsócytếlàtạomôitrườngchocáccôngtybảohiểmcạnhtranhtrêntoànquốcvàkiểmsoátlốilàmytếphòngthủthôngquacảicáchnghiêmtúctìnhtrạngkiệntụngphilýbaogồmđiềukhoảnngườithuatrảphí.

ChúngtacầnmộttổngthốngcứngrắnvàbãibỏchươngtrìnhObamacarengaylậptức.Khihọlàmvậy,họsẽthựchiệnđượcnhiềuđiềuchỉvớimộtlầnđưabúthơnhẳnnhữnggìmàObamathựchiệnđượcvớinhiệmkỳtổngthốngcủaôngta.

Chương9.Cónguyêndothìmớigọilànhậpcưtráiphép

NhậpcưtráiphéplàquảcầuthépnhắmvàongườiđóngthuếMỹ.Washingtoncầncứngrắnvàđấutranhcho“Chúngta-Nhữngngườidân”,chứkhôngphảichonhữngnhómlợiíchđặcbiệtmuốncólaođộnggiárẻvàkhốicửtrithiểusốbỏphiếuchomình.Nămnàongườiđóngthuếcũngbịmắckẹtvớitờhóađơn113tỷđô-latrảchocácchiphínhậpcưtráiphép.ĐólàhóađơnmàchúngtakhôngđủsứcchitrảvàđánglẽkhôngphảitrảnếunhữngvịởWashingtonlàmphậnsựcủamìnhvàgiữvữngkỷcươngphépnước.

CóquánhiềuĐảngviênCộnghòaởWashingtonnhắmmắttrướcvấnnạnnhậpcưtráiphépbởimộtsốmạnhthườngquânủnghộhọtronggiớikinhdoanhmuốncólaođộngrẻmộtcáchphitựnhiên.Trongkhiđó,cácĐảngviênDânchủtheođườnglốitựdolạicoinhữngngườinhậpcưtráiphéplàkhốicửtritiềmnăngkhácủnghộđảngmìnhđangháohứcchờđợichínhphủthựchiệncácchươngtrìnhhànhđộngphátchẩnphúclợi,chiếntranhgiaicấpvà“hànhđộngtíchcực”.Vậyngườiđóngthuếđượcgì?Họđượcquảlừa.

Tộiphạmtráiphépphảirađi.CảhaicầntrưởngthànhvàđặtlợiíchcủaMỹlêntrênhết−và

điềuđócónghĩalàlàmđiềuđúngđắnvìnềnkinhtế,anninhquốcgiavàantoàncủangườidânchúngta.TheobáocáocủaCụcGiảitrìnhTráchnhiệmChínhphủ(GAO),cácnhàtùcủaMỹhiệnđanggiamgiữ351.000tộiphạmngườinướcngoài,nhữngngườiphạmtộisaukhiđãpháluậtbằngviệcbướcchântráiphépvàoMỹ.Buộcngườiđóng

thuếphảitrảtiềncho351nghìnkẻphạmtộichưabaogiờsốngởđâylàđiềulốbịch.GAOchobiếtcáigiáhằngnămđểbỏtùnhữngkẻcônđồnàylà1,1tỷđô-la.Vàchưahết:nhữngtêntộiphạmngườinướcngoàinàycònbịbắtgiữtrungbìnhbảylần.Nhưvậy,mỗitêntộiphạmlẽrakhôngbaogiờđượcphépbăngquabiêngiớinướctađãphạmítnhấtbảytộivớingườidânMỹ.

TheotờNewYorkTimes,cứbatùnhântrongnhàtùliênbangthìcómộtngườilàngườiLatin,và3/4trongsốđósốngởMỹtráiphép.TheolờimộtluậtsưbiệnhộởPhoenix,Arizona:“TôicónhữngkháchhàngngườiMỹAnglovàbảnđịachobiếthọlàphạmnhânduynhấtkhôngnóitiếngTâyBanNhatrongtrạigiam.Mườinămtrước,consốkhôngnhiềuđếnthế...Nhiềukhi,cácquảngiáokhôngnóiđượctiếngđóđó.Làmsaobạncóthểbảovệantoànchonhữngngườikhônghiểumệnhlệnhcủabạn?”Câuhỏihayhơnnữalàtạisaochúngtacầnphảibảovệhọ?PhảichăngchúngtađộtnhiêntrởthànhkhuphụcủahệthốngnhàtùMexico?Nếuvậy,Mexicophảitrảtiềnchoviệcđó.TôiquảthậtcógiảthuyếtrằngMexicođangcửnhữngkẻtệhạinhấtcủahọ,cólẽgồmcảtùnhân,đếnđâyđểbắtchúngtaphảichịutổnthấtcảvềtàichínhlẫnxãhội.Điềunàylýgiảitạisaotộiphạmvàbạolựclạitrànlanđếnvậy.

Chúngtakhôngnênmuốnnhữngkẻphạmluậttrởthànhcôngdâncủanướcmình−vàđóchínhlànhữngkẻnhậpcưtráiphéptheođịnhnghĩa:nhữngkẻviphạmphápluật.Vâng,nướcMỹlàmộtquốcgianhậpcư,nhưngđiềuđókhôngcónghĩalàchúngtaphảicấpquyềncôngdânchobấtkỳaibăngquabiêngiớinướcta.Tôiđoángầnnhưtấtcảngườinghèotrênđờinàyđềumuốnđếnđây.AimàlạikhôngmuốnđếnđấtnướcvĩđạinhấtTráiĐấtnàykiachứ?Thếnhưng,chuyệnđórõrànglàđiênrồ.Điềukhôngđiênrồlàcómộtchínhsáchnhậpcưtrongđóchúngtaquyếtđịnhnhữngngườinhậpcưtiềmnăngnàođượcphéptrởthànhcôngdân,chúngtalựachọnnhữngngườigiỏinhấtvànăngsuấtnhấtmuốnđếnđâyvìthấyđólàvinhhạnh.Chúngtakhôngđượcđểchobảnthântrởthànhbãirácchonhữngkẻkhôngmongmuốnởcácquốcgiakhác.Thayvàođóchúngtachỉnêntrảithảmchàomừngnhữngngườisẽlàmchođấtnướcchúngtatrởnêntốtđẹphơn−vànhữngtộiphạmnhậpcưtráiphépkhônglàmđượcđiềuđó.

Vấnđềtộiphạmnhậpcưtráiphépnghiêmtrọngvànguyhạihơnnhiềusovớihiểubiếtcủahầuhếtmọingười.Dọctheobiêngiớiphía

Nam,cáccôngdân,cảnhsátvànhânviêntuầntrabiêngiớiđangbịtấncôngvớitầnsuấtvàvũlựcngàycàngtăng.BạncóbiếtmỗingàycóbanhânviêntuầntrabiêngiớibịtấncôngdọcbiêngiớiphíaNamnướcMỹ?Vàmọichuyệnđangngàymộttệhơn.TheoBộTưpháp,nhữngcuộctấncôngnhằmvàonhânviêntuầntrabiêngiớiMỹđãtăng46%.

Đólàchưakểởđâycòncó“băngđảngnguyhiểmnhấtthếgiới”,băngMaraSalvatrucha,haythườngđượcbiếtđếnhơnvớicáitênbăngMS-13.Băngnày,gồmchủyếulànhữngngườinhậpcưtừTrungMỹ,nổitiếngvìcựckỳnguyhiểm.Ngoàiviệcbuônlậu(vàđốixửtàntệvới)nhữngngườinhậpcưtráiphépvàoMỹ,MS-13cóthểcònthôngđồngvớiquânkhủngbố.alQaedalúcnàocũngtìmcáchđưanhữngkẻkhủngbốvàođấtnướcchúngta,vàcácquanchứcMỹbiếtrõmộtchỉhuycấpcaocủaalQaeda(kẻtừngởCanadatìmkiếmchấtliệuhạtnhânđểchế“bombẩn”)đãgặpgỡnhữngkẻđứngđầubăngMS-13bànvềcáccáchxâmnhậpnướcMỹquabiêngiớicủachúngtavớiMexico.CáccơquantìnhbáocũngđãpháthiệnthấymộtsốthànhviênnổitiếngcủanhómkhủngbốHồigiáoAlShabaabcóđạibảndoanhởSomalitạiMexicovàcảnhbáonhữngkẻnàyđanglênkếhoạchxâmnhậpMỹ.

MS-13làmốiđedọachếtngườivớicảcôngdâncủachúngtalẫnnhữngngườinhậpcưtráiphép.Băngnàytừngkhoekhoangrằngbọnhọlà“nhữngthợsănngườinhậpcư”.Bọnchúngthườngnằmphụckíchtạicáctrạmkiểmsoátnhậpcưvìbiếtrằngnhữngngườinhậpcưtráiphépsẽnhảyxuốngtàu.Sauđó,MS-13sẽgiữnhữngngườinướcngoàinhậpcưtráiphépđangbịmắckẹtnàyđểđòitiềnchuộc.Với22.000vụngườinhậpcưtráiphépbịbắtcócmỗinăm,ướctínhnhữngbăngđảngnhưMS-13cóthểthuđượcsốtiềnlênđến50triệuđô-lamỗinăm.

Rõràngkhôngphảitấtcảnhữngngườinhậpcưtráiphépđềulàthànhviêncủacácbăngđảngbạolực.Nhiềungườinướcngoàiđơngiảnchỉlàđangtìmkiếmmộtcuộcsốngtốtđẹphơnchogiađìnhhọ.Aicóthểchêtráchhọđượcchứ?Nhưngphảinhắclạimộtlầnnữa,chúngtakhôngthểtrởthànhkhochứatấtcảnhữngngườinghèokhổvàtuyệtvọngcủathếgiới.ĐểnướcMỹthayđổivănhóavàlốisốngcủamình,đưaviệclàmMỹchonhữngngườikhôngphảilàcôngdânpháluậtđểđếnđâykhitỷlệthấtnghiệpởmứccaolàhànhđộngtựsátvềvănhóavàkinhtế.

VàviệckhôngthựcthiphápluậtsẽtrựctiếpdẫntớiviệccáccôngdânMỹphảibỏmạng.Xinkểrađâymộtvídụđauxót.Năm2010,CarlosMontano,mộtngườinhậpcưtráiphépđãgiếtchếtmộtnữtu66tuổi,SơDeniseMosier,vàlàmhaingườikhácbịthươngnặngkhisayxỉnmàvẫnláixetạimộtkhungoạiôởVirginia.ĐiềubấtngờlàCarlosMontanođãbịbắtgiữkhôngphảimộtlầnmàlàhailầntrướcđóvớicáobuộcláixetrongtìnhtrạngsayxỉnvàviphạmkhácliênquanđếngiaothông.NhưngkhingườitagiaoMontanochoCụcHảiquanvàNhậpcưđểtrụcxuất,khônghiểuvìlýdogìBộNộianlạithảMontanođi.“Chúngtôiđãgiaoôngtachocácquanchứcliênbang,vànghĩrằngôngtasẽbịtrụcxuất”,CoreySteward,ChủnhiệmHộiđồngGiámsátHạtWilliamchobiết.“Thếnhưng,thayvìlàmthế,cácquanchứcliênbanglạithảôngtavềlạikhudâncưvàôngtađãgiếtchếtmộtnữtu.MáuđãnhuốmtayQuốchộikhibọnhọkhôngrótngânsáchđúngmựcchocơquanthihànhluậtnhậpcư.”

CáichếtvôíchcủaSơDeniseMosierkhôngphảilàtrườnghợpcábiệt.CóvôsốnhữngcâuchuyệnvềcáccathươngvongnghiêmtrọngdotainạngiaothôngbởinhữngngườiđánglẽngaytừđầukhôngđượcxuấthiệntrêncácconđườngcủaMỹ.KhinhữngngườitheochủnghĩatựdonhưBarackObamangheđượcnhữngcâuchuyệnđaulòngnhưcâuchuyệncủaSơMosier,họsẽlạilặplạicâunói:“Vâng,vàđóchínhxáclàlýdotạisaochúngtalạinêncấpcho‘nhữnglaođộngkhônggiấytờ’−tứcnhữngkẻtráiphépvớibạnvàtôi–‘giấyphépláixevàdạyhọcácquyđịnhđilạitrênđườngsácủata!’”

Cácbạnnghenày,vợtôilàngườinhậpcư−mộtngườinhậpcưhợppháp.Côấycóphảivượtquacácvòngthẩmtrapháplýkhông?Tấtnhiênlàcó.Côấycóphànnànvềchuyệnđókhông?Không,côấykhôngphànnànmộtlời.CôấycảmkíchvìcơhộiđượcsốngởMỹ.Vìvậy,côấytuânthủphápluậtcủađấtnướcnày.CôấylàmviệcchămchỉđểtrởthànhmộtcôngdânMỹ−vànướcMỹđãcómộtcôngdântốt.

Nhữngkẻtráiphépđangtànphánhàbăngcủachúngta.

Tuynhiên,đứngtừgócđộthuầntúykinhtế,mộttrongnhữngphítổnlớnnhấtmànạnnhậpcưtráiphépgâyrachongườiđóng

thuếlạiliênquanđếnsốtiềntrảchoviệcgiáodụcconemcủanhữngngườinướcngoàinhậpcưtráiphép.Concủangườinhậpcưtráiphépthườngđòiphảicólớphọcđặcbiệtvớicácchuyêngiavềngônngữ,vàchúnglấymấtthờigiancũngnhưnguồnlựcđánglẽdànhchoconemcủachúngta.Vềđiểmnày,tôicựclựcphảnđốiThốngđốcRickPerry.LiênđoànCảicáchNhậpcưMỹ(FAIR)chobiếtmỗinămngườiđóngthuếMỹphảitrả52tỷđô-lađểgiáodụcnhữngngườinướcngoàisốngtráiphép.Nhữngngườitheochủnghĩatựdothíchviệndẫnrằngnhữngngườinướcngoàisốngtráiphépnàycũngđóngthuếdướidạngtiềnthuếmuahàng,phívàthuếtínhgộptrongchiphícủanhữnghànghóanhưxăngdầu.Nhưngluậnđiểmnàykhôngbảovệđượcđiềugì.TheoFAIR,trungbìnhtiềnthuếcủanhữngngườinướcngoàisốngtráiphépkhôngbùđượcquá5%chiphíxãhộicóliênquanđếnbọnhọ.

Thựctếlàởcácchươngtrìnhphúclợivàdịchvụxãhộidongườiđóngthuếbỏtiềnrachucấp,nhữngngườinướcngoàisốngtráiphépnàycònxôđẩynhauđểlênđượchàngđầu.Năm2011,tờHoustonChroniclechobiết,cóđến70%cácgiađìnhnhậpcưsốngtráiphépởTexasnhậnhỗtrợphúclợi.Vàconsốnàylàsovới39%ngườiMỹbảnxứnhậnkhoảnphúclợixãhộivốndĩđãcao.Chuyệnnàythậtđiênrồ.Nhữngngườiđộtnhậpvàođấtnướcđangsửdụngtấmlướiantoànxãhộicủachúngtavớitầnsuấtcònthườngxuyênhơncảcáccôngdâncủachúngta!Làmsaochúngtacóthểmonggiảiquyếtđượccuộckhủnghoảngnhậpcưtráiphépkhichúngtađangtạođộnglựcvàtưởngthưởngchohànhviấybằngnhữngtấmchiphiếuphúclợixãhộivàchămsócytếmiễnphí?

“ChúngtakhôngcònđủkhảnănglàmHMO(tổchứcchămsócsứckhỏe)chocảthếgiớinữa”,MichaelAntonovich,GiámsátviênhạtLosAngeles,nói.ÔngnàychobiếttổngchiphímàngườiđóngthuếphảibỏrachonhữngngườinhậpcưtráiphépởhạtLosAngeleslà1,6tỷđô-la,“chưabaogồmhàngtrămtriệuđô-lachogiáodục”.Nguyênnhângốcrễcủatoànbộnhữngkhoảnthanhtoánphúclợixãhộichonhữngngườinướcngoàisốngtráiphépnàylàhiệntượng“[sinh]conmỏneo”,tứchiệntượngnhữngbàmẹnhậpcưtráiphépsinhcontrênđấtMỹ.ĐứatrẻđượcsinhratheolốinàysẽtựđộngtrởthànhcôngdânMỹ,dùđâychưabaogiờlàmụcđíchcủaTuchínhán14,trongđóquyđịnh:“TấtcảcôngdânsinhrahoặcnhậptịchởHoaKỳvàdođóchịusựbảohộcủaphápluật,làcôngdânHoaKỳvàbangmàhọcưtrú.”MụcđíchrõràngcủaTuchínhán14đượcphêchuẩn

năm1868,banămsaukhikếtthúcNộiChiếnlàđểđảmbảođầyđủquyềncôngdânchonhữngngườinôlệmớiđượcgiảiphóng.MụcđíchcủanókhôngphảilànhằmđảmbảochocuộcdidânồạtvàoHoaKỳ.

Cókhoảng4triệutrẻmỏneohiệnđanglàcôngdânchínhthứccủaMỹ.Tìnhtrạngnàycầnphảichấmdứt.ĐấtnướclớnduynhấtcònlạitrênthếgiớicấpquyềncôngdântheonơibàmẹsinhconlàCanada.Tấtcảcácnướccònlạitrênthếgiớiđềuxétquyềncôngdândựatrêncơsởchamẹcủađứatrẻlàai,đâytấtnhiênlàchuẩnmựctỉnhtáoduynhất.NếumộtbàmẹngườiMỹmangbầuđicôngtácởAiCậpvàsinhconởđó,chúngtacóngaylậptứctuyênbốconcủabàmẹnàylàngườiAiCậpkhông?Tấtnhiênlàkhôngrồi.NhưngđóchínhxáclànhữnggìđangdiễnrahằngngàyởMỹ:nhữngngườiphụnữchẳngcómộtmốiliênhệnàovớinướcMỹbăngquabiêngiới,sinhcon,vànhưmộtphépmàu,conhọtrởthànhcôngdânMỹvàhộiđủđiềukiệnđểnhậntấtcảcácquyềnvàlợiíchcủanhữngngườiđãsống,làmviệcvàđóngthuếởđấtnướcnày.

ThượngnghịsỹĐảngCộnghòaJohnKylcủaArizonavàLindseyGrahamcủaNamCarolinađãthảoluậnvềviệcgiớithiệumộtsửađổihiếnpháplàmrõvàkhôiphụclạimụcđíchbanđầucủaTuchínhán14.ĐãquámuộnđểngườiMỹgianhậpvớicácnướccònlạitrênthếgiớitrongviệccấpquyềncôngdântheonhữngtiêuchuẩnduylý.

Nhữngcâuchuyệnhoangđườngmangtưtưởngtựdochủnghĩa.

Khikhôiphụcsựsángsuốtchoviệcdiễngiảivàthựcthiphápluật,ởđâuchúngtacũngphảichiếnđấuvớinhữngcâuchuyệnhoangđườngmangtưtưởngtựdochủnghĩa.Tấtcảchúngtađềuđãnghecảtriệulầncâunói:“ChúngtacầnnhữngngườinhậpcưtráiphépvìhọsẵnsànglàmnhữngcôngviệcmàngườiMỹkhônglàm.”Vớicâunóinày,tôithườngđáplại:“Chẳnghạnnhưai?”Chúngtacó25triệucôngdâncầnviệclàmvà7triệungườinhậpcưtráiphépđangnắmgiữcácviệclàmcủangườiMỹ.Hãylàmphéptính.Nếunhữngngườinướcngoàisốngtráiphépkhôngnắmgiữnhữngcôngviệcnày,côngdânMỹsẽlàm,bởivìnhữngcôngviệcnàycầnđượcthựchiện,vàbạnđoánđượcđiềugìkhông?Nhữngcôngviệcnàysẽđượctrảlương

nhiềuhơnmứchiệntạibởivìnhữngngườilaođộnglươngthấptráiphépđãđẩytiềncôngxuốngthấp.ThậmchítờWashingtonPostcũngphảithừanhậnrằng“nhiềunhàkinhtếhọcđồngýrằng,luồngngườinhậpcưgópphầnlàmgiảmthunhậpcủalaođộngkỹnăngthấptrongnhữngthậpniêntrởlạiđây”.NhưnghiêncứucủanhàkinhtếhọcGeorgeJ.BorjascủaĐạihọcHarvardđãchỉra,“nhữngngườithuathiệtchínhởđấtnướcnàylànhữngngườilaođộngkhôngcóbằngtốtnghiệpphổthông,đặcbiệtlànhữngngườidađenvànhữngngườibảnđịagốcMỹLatin”.Borjaspháthiệnrarằngtừnăm1980đếnnăm2000,ngườinhậpcưtráiphépđãđẩymứclươngtrungbìnhtrêncảnướccho10triệungườiMỹbảnđịakhôngcóbằngtốtnghiệpđạihọcxuốngkhoảng7,4%.CóthểbạnnghĩObama,ngườinóirấthayvềviệcchămlochongườinghèo,sẽcốgiúpnângmứclươngchonhữngngườiđứngởnấcdướicùngcủachiếcthangkinhtế.Thếnhưng,vớitỷlệthấtnghiệpcủathanhthiếuniênngườidađenhiệnđangởmứcđángbáođộng46,5%,vàtỷlệthiếuviệclàmtổngthểchongườidađenởmứccao18,8%,việcvịtổngthốngnàytiếptụccoithườngcácnỗlựcgiảmtìnhtrạngnhậpcưtráiphépvàtănglươngcủaĐảngCộnghòachẳngkhácgìmangtínhxúcphạm.

“Tấtcảnhữnggìmàhọ[cácĐảngviênĐảngCộnghòa]đòihỏi,chúngtađãlàm”,Obamanóitạimộthộinghịvềnhậpcưnăm2011ởElPaso,Texas.“Cólẽhọcầnmộtconhào”.“Cólẽhọmuốncónhữngconcásấutrongconhàoấy!Họchẳngbaogiờthỏamãn.”

Tổngthống,ôngcóthểnghĩnhữngcáichếtởbiêngiới,nhữngkẻkhủngbốbuônlậumatúyvàlànsóngtộiphạmbạolựctừnhữngngườinhậpcưđangquấtvàoMỹlàchuyệnđùa,nhưngnhữngngườisốngdọcbiêngiớivàcáccộngđồngđangsốngtrongcảnhbịvâyhãmthìkhông.Chúngtôicầnmộttổngthốngcứngrắn,thựcthiluậtpháp,bảovệngườidânvàđẩylươngtăng.

Mộttrongnhữngchuyệnhoangđườngnhấtmàngườitakểvớichúngtalànhữngngườinhậpcưtráiphépcótạoralợinhuậnròngxétvềmặtkinhtế.Đâylàmộtluậnđiểmkhônngoan,nhưnglàmộttròđùakhônghơnkhôngkém.Nógiảđịnhrằng,cùngvớinhữngđiềukhác,nhữnglaođộngtráiphépgiữtiềncủahọởđây,tạinướcMỹnày.Nhưngthựctếkhôngphảivậy.Năm2006,73%ngườinhậpcưLatinthườngxuyêngửitiềnvềquêhương,vớiconsốlênđến45tỷđô-la.ĐốivớinhữngnướcnhưMexico,ngườinhậpcưtráiphépởMỹlàconbòsữa.Thựctếlà,nguồnthunhậpnướcngoàilớnthứhai

củaMexico,chỉsauxuấtkhẩudầu,đếntừ−vâng,bạnđoánđúngrồiđấy−nhữngkhoảntiềnmànhữngngườinướcngoàisốngtráiphépkiagửivề.Năm2008,Mexiconhậnđược25,1tỷđô-lasốtiềngửivề.Nhữngkhoảntiềngửiđãtăngmạnhtrongthậpniênvừaqua,từ9tỷđô-lanăm2001lên26tỷđô-lanăm2007.ĐólàsốtiềnmàlaođộngngườiMỹcóthểkiếmđược,tiếtkiệmvàchitiêuởđây,tạinướcMỹnày.Vậytaphảilàmgìđây?

Cảitổhệthốngnhậpcưtráiphépcủata.Trướckhitôichỉranhữnggìcầnlàmđểkhắcphụcđốnglộnxộn

nhậpcưtráiphép,trướctiêntarấtnênthảoluậnnhữngviệcnướcMỹcầnlàmvớihệthốngnhậpcưhợpphápcủamình.Hệthốngnàycũngđãlỗithờivàcầnđạitutoàndiện.Maymắnlà,nhữngngườihàngxómcủachúngtaởphíaBắc,Canada,cómộtkếhoạchkhônngoan,xétduyệtdựatrêntàinăngmànướcMỹnênhọctheo.

KếhoạchnhậpcưhợpphápcủaCanadabắtđầuvớimộtcâuhỏiđơngiảnvàkhônngoan:bấtkỳngườinhậpcưnàoxincấpquyềncôngdânsẽ“gópphầnpháttriểnmộtnềnkinhtếCanadavữngmạnhvàthịnhvượng”nhưthếnào?Lợiíchkinhtếcầnphảilàmụctiêuchínhcủachúngta.NướcMỹkhôngcầnnhữngkẻănbámđếnđâyđểsốngdựadẫmvàohệthốngphúclợicủachúngta.Chúngtacầnnhữngngườinhậpcưhợpphápmangđếnkỹnăng,sựthịnhvượngvànguồnvốntrítuệ.ỞCanada,nhữngngườinướcngoàinộpđơnxinxétđịnhcưvĩnhviễnđượctínhđiểmdựatrênkỹnăngvàviệchọlàmlợichonềnkinhtếCanadanhưthếnào.Chỉ40%quyếtđịnhcuốicùngvềkhảnăngchophépđịnhcưvĩnhviễndựatrênquanhệgiađìnhhoặctìnhtrạngtịnạn.60%quyếtđịnhdựatrênviệcngườinhậpcưđósẽtăngthêmgiátrịchonềnkinhtếCanadanhưthếnào.Hệthốngcủachúngtagầnnhưtráingượchoàntoàn.Trênthựctế,nócòntệhơnthế.70%trongtổngsố1triệuđơnxinxétđịnhcưvĩnhviễnmàMỹphêchuẩnmỗinămlàdựatrênquanhệgiađình.Chỉcó13%dựatrêntìnhtrạngviệclàm(sốcònlạilàchonhữngngườitịnạnvàvìsựđadạngvisa).Cáchlàmnàykhônghợplýchútnào.

MộtứngviênCanadanếumuốnđượcxétđịnhcưvĩnhviễnphảiđạttốithiểu67trên100điểm.Anhtaphảicótốithiểumộtnămkinhnghiệmlàmviệctoànthờigiantronglĩnhvựckỹnăngmàđấtnướccónhucầutrongvòngmườinămtrởlạiđây.Ngườinhậpcưcàngcó

nhiềuưuđiểm,điểmsốcủahọcàngcao.Nếumộtngườinướcngoàikhôngđạt67điểmnhưngnghiêmtúcvềviệcmuốnsốngởCanada,anhtacóthểpháttriểncáckỹnăngcóthểtiếpthịđượcởđóchođếnkhiđủđiềukiện.Chẳnghạn,nếumộtứngviênkhôngphảilàngườitốtnghiệpđạihọc,anhtacóthểtrởvềquêhương,lấybằngđạihọcvàthêmđược25điểmvàotổngsốđiểmcủamìnhvàlàmđơnxinxétlầnnữa.Nhờchínhsáchnày,khoảnggầnmộtnửasốngườinhậpcưCanadacóbằngđạihọc.

HệthốngnhậpcưhợpphápcủaCanadacũngđặtrayêucầutrướckhimộtngườinhậpcưđủđiềukiệnđểđượcxétvàohệthốngAnsinhXãhộicủaCanada,anhtaphảilàcưdâncủađấtnướcnàyítnhất10nămtuổitrưởngthành.ỞMỹ,chúngtachỉđòihỏinămnăm.

Visalaođộng.Cáclãnhđạođấtnướctađơngiảnlàquáđỗinguxuẩn.Vídụ,

sinhviênnướcngoàiđếnhọctạicáctrườngđạihọccủata,họhọctấtcảnhữnggìcóthểhọcvềvậtlý,tàichính,toánhọcvàmáytính,vàtốtnghiệpvớibằngdanhdự.Họsẽmuốnởlạiđấtnướcnày,nhưngchúngtalạikhôngchophéphọlàmthế.ChúngtangaylậptứctrảhọlêntàutrởvềđấtnướchọđểhọsửdụngtấtcảcáckiếnthứcđãhọcđượctạicáctrườngđạihọctốtnhấtởMỹtạiquênhàhọ,thayvìgiữlạiởđây,tạiđấtnướccủachúngta.

Khichúngtacónhữngconngườitàinăngởđấtnướcmình,đánglẽchúngtanênấpủlấyhọvàđểhọởlại.Nhưngthayvìlàmthế,chúngtalạimởrộngvòngtaychàođónnhữngkẻdướiđáy,nhữngtêntộiphạm,nhữngngườikhôngcóýđịnhcốnghiếngìchođấtnướcta.Chúngtađãbỏrahàngtỷđô-lachămlochohọkhihọ,trongnhiềutrườnghợp,trànrakhắpcácđườngphốcủata,làmnhiềuviệcmàđánglẽkhôngđượclàm.Trongkhiấyvớinhữngngườituyệtvời,chúngtalạiđuổicổhọngaylậptức.

ChẳngphảisẽtốthơnnếuchúngtamờinhữngsinhviênngườinướcngoàitốtnghiệpđạihọccủataởlạixâydựngcáccôngtyMỹ,thayvìxâydựngcáccôngtynướcngoàisẽtànpháBoeing,CaterpillarvànhiềucôngtylớnkháccủanướcMỹtrongtươnglaihaysao?

Nếuchúngtaápdụngphươngphápxétduyệtdựatrênnănglực

màaicũnghiểunày,chínhsáchnhậpcưcủachúngtasẽđượcdẫndắtbởinhữnggìcólợichonướcMỹ.Đólàđườnglốicầndiễnra.NếucácdoanhnghiệpMỹcầnnhữngngườinhậpcưcókỹnăng,kỹthuậtđặcbiệt,hãythuêtuyểnhọbằngmọigiá.ĐặcquyềntrởthànhcôngdânMỹcầnphảinhắmđếngiátrịmàngườinhậpcưcóthểmanglạichođấtnướcchúngta,chứkhôngphảinhắmđếnviệcmởtoangcửachobấtkỳvàtấtcảnhữngaimuốnđếnđây.

Điểmmấuchốt:sốngởMỹlàmộtdiễmphúclớnmàaicũngmonghânhưởng.Nếumọingườimuốnsốngvàlàmviệcởđây,họcầnmangtớithứgìđóđặtlênbàn,chứkhôngphảichỉchầuchựcănkhông.

KếhoạchTrump5điểm.Giờthì,vềphầnnhữnggìcầnlàmvớitìnhtrạngnhậpcưtrái

phép,chúngtanêntheosauviệcbãibỏcácquyđịnhliênquanđếntrẻmỏneobằngmộtchươngtrình5điểmđểtạoramộtkếhoạchkhônngoanvànhânvănnhằmkiểmsoáttìnhtrạngnhậpcưtráiphép.Kếhoạchnàybắtđầubằngviệcsiếtchặtbiêngiới.Bạnhãynghenày,nếumộtquốcgiakhôngthểbảovệbiêngiớiđấtnướcmình,nósẽkhôngcònlàmộtđấtnướcnữa.Chúngtakhôngchỉlàmộtvùngđấtnàođómàbấtkỳaimuốnđềucóthểtùyýgiàyxéo.TôitinrằngnướcMỹlàmộtquốcgiahiếmcóxứngđángđượcbảovệ.Việcđóđòihỏichúngtaphảicứngrắnkhitriểnkhaiphápluậtởbiêngiới.Chúngtacóthểvànêncómộtcuộcthảoluậnthiếtthựcvềviệcliệuđiềuđócónghĩalàtiếptụcxâydựnghàngràovậtlýdọcbiêngiới,haysửdụng“hàngràoảo”dùnglaserlàmdâybẫyđểkiểmsoátnhữngvụvượtbiêntráiphép.

Từnghiêncứumàcácnhânviêncủatôiđưara,tôikhôngấntượngvớitỷlệthànhcôngtầmthườngcủanhữnghàngràoảohiệnđangđượcpháttriểnvàthửnghiệm.Tuynhiên,tôiấntượngvớithànhcôngcủabứctườnghailớpvàbalớpởnhữngnơinhưYuma,Arizona.Bứctườngởđólàmộtbứctườngnghiêmtúccaogần7m.Nócóbabứctườngcáchnhaubởimộtkhoảngđất“vànhđaitrắng”rộng75yard(xấpxỉ69m)chocácnhânviêntuầntrabiêngiớichạyxeravào.Nócũngcómáyghihình,hệthốngphátthanh,radarvàcộtđèncao.“Bứctườngnàycótácdụng”,MichaelBernacke,mộtnhânviêntuầntrabiêngiớiMỹ,chobiết.“Nhiềungườilầmtưởngrằngnó

lãngphíthờigianvàtiềncủa,songnhữngvụbắtgiữ[ngườivượtbiên]chothấylànóhiệuquả.”Saukhihàngràobalớpnàyđượcdựnglên,sốvụbắtgiữngườinhậpcưtráiphépởdảibiêngiớidài120dặmgiữaMỹvàMexicoởYumađãgiảm72%.Trướckhicóhàngràonày,mỗingàycó800ngườiđãbịbắtgiữkhicốtìmcáchthâmnhậpnướcMỹ.Saukhicóhàngrào,consốnàytốiđalà50người.

Theomộtsốngười,vùngđấtbằngphẳngcủaYumakhiếnnơiđâytrởthànhtrườnghợpđặcbiệtvàrằngởnhữngvùngkhácdọcbiêngiới,việcxâyhàngràokiểunàykhôngíchlợigì.Trongtrườnghợpđó,chúngtachỉcầnsẵnsàngxâydựngnhữngloạihàngràokhácmàthôi.Vấnđềởđâylànhữngbứctườngđượcxâydựngđúngcáchcótácdụng.Chúngtachỉcầncóýchíchínhtrịđểhoànthànhphầnviệcnày.Vàtiệnđâycũngxinnói,đểhoànthànhviệcnàysẽcầnđếnrấtnhiềucôngnhânxâydựng.Ngoàira,tôicũngkêugọiQuốchộivàtổngthốngtuyểndụngthêm25.000nhânviêntuầntrabiêngiớivàtrangbịchohọnhữngthiếtbịhàngkhôngcầnthiếtnhưmáybaykhôngngườiláiđểcungcấpthôngtintrinhsáthàngkhôngtheothờigianthựcchocácnhânviênbảovệbứctườngbiêngiới.

Thứhai,chúngtacầnmộtvịtổngthốngthựcthiluậtphápcủachúngta.Ngaybâygiờ,trongmộtnỗlựclénlútnhằmvỗvềhoạtđộngvậnđộnghànhlangủnghộânxáđượctổchứctốtvàvữngmạnh,BộNộiAn,theolệnhcủaObama,đãngừngtrụcxuất300nghìnngườinhậpcưtráiphép.Chínhquyềnnóirằngchínhquyềnmuốnxemxétcụthểtừngtrườnghợpmộtvàsẽchỉtrụcxuấtnhữngngườinướcngoàinhậpcưtráiphépcótiềnán,tiềnsự,và“sẽkhôngmởrộnghoạtđộngcủalựclượngchấpphápvớinhữngngườikhôngđặtramốiđedọanàochosựantoàncủangườidân.”

Sựtừbỏcácnghĩavụhợphiếncủamộttổngthốngtrêndiệnrộngnhưthếnàylàmngườitachoángváng.Tồitệhơnnữa,Obamacònnóirằngnhữngngườinướcngoàiđangbịphạttrụcxuấtnàycóthểxinđượcgiấyphéplaođộng!VậylàởObamachúngtacómộttổngthốngkhôngchỉkhôngthựcthiluậtphápcủachúngta,màôngtacòngiúpnhữngkẻnhậpcưtráiphéppháluậtthêmnữa!ObamamuốnthưởngchonhữngkẻnhậpcưtráiphépbằngcáchtraochohọcơhộilấythêmmộtviệclàmởMỹnữa.“Bàihọcmànhữngngườinướcngoàinhậpcưtráiphéprútraởđây”,JamesR.EdwardsJr.,đồngtácgiảcủatácphẩmTheCongressionalPoliticsofImmigrationReform(Hoạtđộngchínhtrịtạiquốchộicủacuộccảicáchnhậpcư)nhận

định,lànếuhọ“bịbắt,họcóthểthoátkhỏirắcrốinhậpcư,giànhđượcđịavịhợpphápvàxinđượcgiấyphéplaođộng”.

LàmsaochúngtacóthểyêucầucácnhânviêntuầntrabiêngiớidũngcảmcủaMỹmạohiểmsinhmạngkhivịtổngtưlệnhđơngiảnnhúnvaivàđể300nghìnkẻsốngtráiphépchếnhạophápluậtnướcta?

ĐiềuthứbamàchúngtacầnlàmlàbácnhữngkhuyếnnghịđiênrồmớiđâycủaObamachoCụcHảiquanvàNhậpcưMỹ(ICE)vềcáccơsởtạmgiamnhữngngườinhậpcưtráiphép.Trongmộtnỗlựcchiềuchuộngnhữngngườinướcngoàisốngtráiphép,cácnhânviênởchíncơsởgiamgiữhiệnđangđượcchỉđạothựchiệnnhữngthayđổisau:

Làmmềmvẻngoàicủacáccơsởgiamgiữbằngnhữnggiỏcâycảnh,giỏhoa,màusơnmới...bíchhọa,tranhtreotườngvàtăngcườngtínhthẩmmỹcủacáckhuvựctiếpkhách...

Tăngcườngthêmcácchươngtrìnhphụcvụngườibịtạmgiam,baogồmcácbuổichiếuphimtối,chơibingo,cáchoạtđộngnghệthuậtvàthủcông,khiêuvũ,đibộ,lớpthểdục,cáclớphọcvềphúclợivàchămsócsứckhỏe,cáclớpnấuăncơbản,hướngdẫnvàđàotạosửdụngmáytính...

Tổchứcmừngcácdịpđặcbiệtvà[chophép]ngườibịtạmgiamnhậnthựcphẩmđónggóitừbênngoàitrongnhữngdịplễnày...

Cungcấpcàrốtvàcầntâytươicùngcácloạiraucủkhácởdạngthanh...

Cungcấpquầybartựphụcvụ...

Đảmbảoluôncungcấpđủnướcvàtràởkhuvựcgiamgiữ...

Cónhânviênchuyêntráchđểngườibịtạmgiamluôncóngườiđểtìmđếntrìnhbàyýkiếnvàgiảiquyếtvấnđềcủatrạithayvìmộtquảngiáothôngthường...

Khảosátcácnhómvậnđộngnhậpcưtừcộngđồngvàcácluậtsưnhậpcưđểlấynhữnggợiýgiúpcảithiệnhoạtđộngtruyềnthông

vàlàmchoviệctiếpcậntrởnêndễdàng.

Tăngcườngcácvậtphẩmpháplý...đểhỗtrợhoạtđộngliênlạcpháplý.

Thêmnguồnlựcnghiêncứuởcácthưviệnphápluật...

Cungcấpthêmquầnáothườngchongườibịtạmgiamsửdụng.

Chấmdứtsửdụngcácbiệnphápkhóanhốtvàcắtđiện...

Giảmtầnsuấtvàchấmdứthoàntoàncácbiệnpháplụcsoát...

Tạođiềukiệnđểngườibịtạmgiamđượcvuichơiítnhấtbốngiờđồnghồtrongkhungcảnhtựnhiên

Cungcấpdịchvụđiệnthoạimiễnphítrêninternet.

Chongườibịtạmgiamđượcsửdụngemail.

Vâng,đúngthếđấy,chínhphủcủachúngtahiệnđangyêucầuđiềukiệnănởnhưtạicáckhunghỉdưỡng−màchúngta,nhữngngườiđóngthuếMỹ,làngườimóchầubaoratrả−đểthưởngchodòngtháclũnhữngngườiđangkéovàođấtnướctamộtcáchtráiphép.ObamađãbiếnnướcMỹthànhtròhề.Tổngthốngtiếptheocủataphảichặnđứngsựđiênrồnày.

PhầntiếptheotrongkếhoạchcủatôiliênquanđếnviệcphảnđốiđạoluậtđượcgọilàPháttriển,CứutrợvàGiáodụcchothanhthiếuniênngoạiquốc(DREAM-Development,Relief,andEducationforAlienMinors),đạoluậttraocácưuđãivềhọcphínộibangtạicáctrườngđạihọcvàcaođẳngcônglậpchonhữngsinhviênđạihọcnhậpcưtráiphép.ĐềxuấtnàylàmộtnỗlựckháccủaObamavànhữngngườibạnủnghộânxácủaôngtađểtạoranhữngmỏneovàphầnthưởngmớichonhữngngườibấtchấpphápluậtcủachúngta.

Chúngtacầnhiểuđiềunày:theođạoluậtDREAM,nếubạnkhôngphảilàcôngdânMỹmàlàconcủanhữngngườinhậpcưtráiphépthìkhiđóbạnsẽđượchưởngưuđãihọcphínộibang,nhưngnếubạnlàcôngdânhợpphápsốngởbangkhác,bạnsẽphảitrảhọcphícaohơn.Vìvậy,mộtsinhviênMỹởTexasmuốnhọcđạihọcở

Arizonasẽphảitrảhọcphícaohơnnhiềusovớimộtsinhviênkhôngphảilàcôngdân,hiệnđangsốngtráiphépởArizona.Chuyệnnàycôngbằngnhưthếnào?ThựctếlàviệcnhữngđiềuluậtnhưđạoluậtDREAMtrởthànhhiệnthựcchothấycácchínhsáchnhậpcưcủachúngtađãxáotungnhưthế.NếuQuốchộithôngquađiềuluậtchophépnhữngkẻnướcngoàitráiphépđượchưởngđãingộvềhọcphí,vịtổngthốngtiếptheocủanướcMỹsẽphảicósựdũngcảmvềchínhtrịvàxáctínhợphiếnđểphủquyếtnó.

NhữngngườithuộcđảngDânchủcầntôntrọngluậtphápMỹ,tôntrọngthựctếrằngnhữngngườiMỹLatinquantâmđếnphápquyềnnhưbấtcứai,tôntrọngnhữngngườinhậpcưđãkiênnhẫnvàtuânthủphápluậtkhiđứngchờđượcxétcấpquyềncôngdânhợppháp,vàquantrọnghơncảlàtôntrọngchínhcáccôngdâncủachúngta,nhữngngườiđánglẽkhôngnênbịđẩyvàocảnhnhìnthấytinhthầnthượngtônphápluật,côngănviệclàm,thậmchícảmạngsốngcủahọvàtươnglaicủađấtnướchọlâmnguyvìnhữngchínhtrịgiavôtráchnhiệmởWashington.Đólàkiểu“hyvọngvàthayđổi”màchúngtacần,chứkhôngphảimộtvịtổngtưlệnhnghĩrằnganninhbiêngiớivàphápquyềnlàtròđùa.

Chương10.NướcMỹmàconcháuchúngtaxứngđángđượchưởngỞthếhệnào,tựdocũngđứngtrướcnguycơbịdậptắt.

Chúngtakhôngtruyềnlạinóchoconcháumìnhquadòngmáu.Chúngtaphảiđấutranh,bảovệvàgiaonólạichocon

cháuđểchúnglàmđiềutươngtự.

—TổngthốngRonaldReagan

BarackObamađãlàmmộtviệckhôngthểtinnổilàlàmlumờtươnglaicủaconcháuchúngta.

Ôngtađãđặtconcháuchúngtangồitrênkhoảnnợlớnhơnnhiềusốnợmàchúngtađãtíchlũytronglịchsử230nămcủanướcMỹ.ÔngtađãchophépTrungQuốcđánhcắptươnglaikinhtếcủachúngtathôngquaviệcthaotúngtiềntệvàăntrộmbímậtcôngnghệcũngnhưquânsựcủata.ÔngtađãkhôngđứnglênchốnglạinhữngkẻăncướpdầuTrungĐôngOPEC,nhữngkẻnghĩrằngbọnhọcóthểbắttalàmcontinthôngquamứcgiácaotạitrạm.ÔngtađãgiángObamacarelêncácdoanhnghiệpnhỏvàchặnđứngquátrìnhtạoviệclàmcũngnhưtuyểndụng.

Vàôngtađãtạoramộtmôitrườngkinhtếtrongđóngườitrẻtốtnghiệpđạihọcphảiđốimặtvớimộttươnglạibấtđịnhđếnkhôngngờ.Năm2008,90%sinhviêntốtnghiệpđạihọctìmđượcviệclàmsaukhitốtnghiệp.Hiệnnay,dướibàntaycủanhàtổchứccộngđồngnày,83%sinhviêntốtnghiệpđạihọcchobiếthọkhôngcóviệclàmnàotrongtầmtaychođếntháng4năm2014,mặcdù72,7%chobiếthọđangchủđộngtìmkiếmviệclàm.

TôiyêunướcMỹ.Tôiđaubuồntrướcnhữnggìmắtmìnhnhìnthấyđangxảyratrênđấtnướcchúngta.Obamalàmộtthínghiệmcánhtảthấtbạivàđichệchhướngkinhkhủngkhiếp,vàaicũngbiếtđiềuđó.Ngaycảnhữngngườibạncủatôiđãbỏphiếuchoôngta

cũngthừanhậnriêngrằngđólàmộtnỗithấtvọngtolớn.Chúngtakhôngđủsứcbỏrathêmbốnnămnữachịuđựngđốnglộnxộnnày.Tươnglaicủaconemchúngtađangnguynan−vàchúngtaphảilàmnhữngviệccầnlàmvìchúng.Chúngtaphảicứngrắnđểđấtnướccủachúngtacóthểvĩđạitrởlại.

ChúngtaphảicứngrắnvớiOPEC.Nhữngkẻtrộmdầunàyđãlừagạtchúngtahếtnămnàysangnămkhác.ChúngtakhôngcóngườilãnhđạonàoởWashingtonsẵnsàngđứnglênchốnglạihọvàđặtdấuchấmhếtchochuyệnnày.Chúngtađãđổhàngtỷđô-lavàbỏhàngngànsinhmạngởIraqvàgiờlàLibya,vàchẳngnhậnlạiđượcgìngoàisựthiếutôntrọngvàvôơn.Chuyệnnàyphảichấmdứt.Ngaybâygiờ.Tôinóichúngtalấydầu.Khônghỗtrợquânsựmiễnphínữa.Hoặclàcácanhtrảtiềnchúngtôiđểchúngtôibảovệcácanh,hoặclàchúngtôilấydầu.Việcđócôngbằngvàkhônngoan,đâycólẽlàlýdotạisaocácchínhtrịgiaởWashingtonkhôngtriểnkhainó.

ChúngtaphảicứngrắnvớiTrungQuốc.CứmỗimộtđứatrẻMỹlạicóđếnbốnđứatrẻTrungQuốc.TrungQuốcđangrangoàicướplấycôngănviệclàmcủaconcháuchúngta,vàchođếnnayhọđãlàmviệcđótrênquymôlớn.Họđãthaotúngđồngtiềnnướcmìnhvớimộtmứcđộkhôngthểtinnổiđếnđộhọđãpháhoạingànhchếtạocủata.ĐãđếnlúchồisinhngànhchếtạoMỹ.ViệccuốicùngMỹcũnglàmnhữnggìmàtôinóisuốthơnmộtnămquavàcứngrắnvớitròthaotúngđồngtiềncủaTrungQuốccótínhkhíchlệ.Tổngthốngsẽkýbiệnphápđóthànhluậtvàcóhiệuquảngaylậptức.Mậudịchkhôngcôngbằnglàmậudịchkhôngtựdo.TrungQuốcđãlừadốivàgiànhđượchơn300tỷđô-lamỗinăm.Chuyệnnàykhôngthểtiếpdiễnthêmnữa.Họphảichơitheonguyêntắchoặcphảitrảgiá.Cóthếthôi.

ĐãđếnlúccáclãnhđạocủataởWashingtonphảitỉnhngộvànhậnrarằngviệccủngcốnănglựcquânsựtrêndiệnrộngcủaTrungQuốcđangsảnxuấtranhữngmónvũkhívớicáitêncủachúngta.ConcháuchúngtasẽlànhữngngườiphảiđốimặtvớingườiTrungQuốctrongnhữngnămtới.Nếuchúngtakhôngcứngrắnvàđặtdấuchấmhếtchokiểuăncắplantràncácbímậtquânsựvàcôngnghệcủamình,chúngtasẽđẩythếhệtiếptheocủangườiMỹvàocảnhkhổsở.NhữngngườivờrằngTrungQuốclàbạntalànhữngkẻngâyngô,kémcỏi,hoặccảhai.TacóthểdễdàngkiềmchếTrungQuốc−chúngtalàkháchhànglớnnhấtcủahọ.Tấtcảnhữnggìchúngtacầnlàmột

vịtổngthốngsẵnlòngđứnglênchứkhôngphảicúiđầutrướcTrungQuốc.

TôitinrằngchúngtađangđứngtrướcngãrẽquantrọngtrênconđườngcủanướcMỹ.Tôiluônnóirằngkỳbầucửtớisẽlà“kỳbầucửquantrọngnhất”trongđờichúngta.Nợquốcgiacủatađanglà18.000tỷđô-la.Nhưtôiđãcảnhbáo,Obamasẽtiếptụcchitiêukhôngsuynghĩkhiếnchúngtaphásản.Hãycứtưởngtượngnếuchúngtatiếptụccónhữngnhàlãnhđạokhônghiểukhuvựctưnhânvàchưabaogiờtạoviệclàm.

Mỹ–đấtnướchiếmcó.NhưngcólẽđiềutôithấyđángthanphiềnhơncảvềObamalà

quanđiểmcủaôngtachorằngchẳngcógìđặcbiệthayhiếmcóởnướcMỹ−rằngchúngtakhôngkhácgìmộtnướcnàokhác.Đấtnướcchúngtalàlựclượngtựdolớnnhấtđượcbiếttớitrênthếgiới.Chúngtacónhữngtráitimquảcảm,cónhữngbộóclớnvàcósựcantrườnglớnlao−vàchúngtasửdụngcảbađiềuđó.Trongquákhứ,hệthốngtưbảnchủnghĩathịtrườngtựdocủachúngtađãtạoranhiềucủacảivàsựthịnhvượnghơnbấtkỳnềnkinhtếcóchínhphủkiểmsoátnàocóthểmơđến.Vìsựgiàucóđó,chúngtacũnglàmtừthiệnnhiềuhơnbấtkỳquốcgianào,gấphailầnquốcgiahàophóngthứhaisauta.

ObamanghĩrằngnướcMỹsẽkhấmkháhơnnếuchúngtahànhđộngnhưnhữngnướcxãhộichủnghĩachâuÂu–nhiềunướctrongsốđóđangrơitựdovềkinhtế.TôithìnghĩrằngchúngtasẽkhấmkháhơnnếuchúngtavứtbỏthínghiệmcủanhàtổchứccộngđồngnàyvàtrởlạilànướcMỹvốncókểtừthờicácvịQuốcPhụmạohiểmsinhmạngđểkiếntạođấtnướcchúngta.

Năm2012,đấtnướcchúngtacầngửitớiBarackObamathôngđiệp.Chúngtacầnnóitovàrõràngrằng:NgàiTổngthống,chúngtôikhôngquantâmđếntầmnhìnquốcgialýtưởng“chuyểnđổinướcMỹvềcơbản”củaông.ChúngtôiưathíchtầmnhìnmàcácvịQuốcPhụvàHiếnphápđãtạora.Nếuđólànhữnggìôngmuốnnóiđếnkhinói“hyvọngvàđổithay”,ôngcóthểtiếptụcthayđổi.Chúngtôikhôngquantâm.

Chúngtacầnmộtnhàlãnhđạosẽcứngrắn,khônngoanvàđưanướcMỹhoạtđộngtrởlại.TôitinrằngnướcMỹlànơiđángđểđấutranh.TôitinnướcMỹchẳngcógìphảixinlỗi.TôitinnướcMỹcóthểtrởlạivĩđạinhưtrước.Nhưngchúngtacầnmộtnhàlãnhđạocứngrắnchonhữngthờiđiểmkhókhăn−mộtngườikhôngsợlàmnhữngviệckhónhằn.ChúngtaphảitìmthấyvàbầuchọnchonhàlãnhđạođóđểconcháuchúngtasẽđượcthừahưởngnướcMỹantoànvàtựdonhưnướcMỹmàchúngtalớnlên.

Cáigiácủathấtbạilàquálớn−chúngtaphảithànhcông.Sốphậncủatựdophụthuộcvàonó.

Chúngtaphảicứngrắnvớiquanđiểmrằngchínhphủlàgiảiphápchomọivấnđề.Khôngphảinhưvậy.NhưTổngthốngReaganđãnói:“Chínhphủkhôngphảilàgiảiphápchovấnđềcủachúngta.Chínhphủlàvấnđề.”BarackObamalàtổngthốngcóđườnglốitựdonhấtmànướcMỹdámbầuchọn.Khichạyđuaghếtổngthống,Obamađãcảnhbáođấtnướcnàyrằngmụctiêucủaôngtalà“thayđổinướcMỹvềcơbản”vàrằngôngtatinvàoviệc“lantỏasựgiàucóraxungquanh”.Giờthì,vớibanămdướiquyềnôngta,nướcMỹtrôngnhưmộtmảnhđấtbịbỏhoangvềkinhtế.Cứnămngườimàbạngặptrênđườngđilàmsẽcómộtngườikhôngcóviệclàm.Cứbảyngườibạnbướcquatrênvỉahèsẽcómộtngườiđangsốngnhờvàotemphiếuthựcphẩm.46triệungườiMỹ−nhiềuhơnbấtkỳgiaiđoạnnàotronglịchsửđấtnướcnày−đangsốngdướingưỡngnghèo.

Cácdoanhnghiệpđangphảiđóngcửa.TỷlệđóngcửadoanhnghiệpđangởmứclầnđầutiêntronglịchsửnướcMỹ,MỹmấtđiểmtíndụngAAA.Giáxăngdầuđãtănggấpđôi.Nợquốcgiacủachúngtathìbùngnổ.Côngănviệclàmvàsựtăngtrưởngkinhtếthìkhôngthấyđâutrongtầmmắt.

Làmsaochúngtacóthểcảmthấyanlòngkhitraolạimớhỗnđộnnàychoconcháuchúngta?Làmsaochúngtacóthểnghĩvềhàngtrămnghìnquânsỹ,thuyềnviên,phicôngvàhảiquânđãhysinhvìtựdovàlốisốngcủachúngtamàkhôngcảmthấyxấuhổtrướcviệcchúngtađãchophépmónquàcủahọbịvứtbỏvàlạmdụngnhưthếnào?Đóhoàntoànlàmộtnỗiônhục.Nếuchúngtamuốnlậtngượctìnhthếnày,chúngtaphảithựchiệnnhanhchóng.

Đãđếnlúcphảicứngrắn.Bâygiờchínhlàlúcấy.

TừgốcOnshoring:Quátrìnhdờidoanhnghiệpđangởnướcngoàitrởvềmộtnơicómứcgiáthấphơntrênquêhươngmình.1.TừgốcOnshoring:Quátrìnhdờidoanhnghiệpđangởnướcngoàitrởvềmộtnơicómứcgiáthấphơntrênquêhươngmình.2.TừgốcReshoring:Việcmangcácdịchvụvànhânsựđãthuêngoàitrởvềlạiquêhươngbanđầumàhọđãrờiđiđểlàmviệc.36.Nguyênvăn:carbon-neutral,chỉcácloạimáymóckhihoạtđộngkhôngthảikhícác-bon-niccóhạiramôitrường.(BT)37.ChữcáitiếngSlavơ–nhưBulgaria,Nga…(ND)38.PhiênâmtừtiếngNga:Het,nghĩalàkhông.(BT)39.Nguyênvăn:‘wife’.(ND)40.Nguyênvăn:Unabomber,đâylàtênmàFBIđặtchoTedKaczynsk-tộiphạmđãthựchiệnmộtloạtvụđánhbomởMỹgiaiđoạn1975–1995,khiến3ngườichết,23ngườibịthương,chủyếulàcácnhânvậtcấpcaocóảnhhưởngtớiChínhphủ.(ND)41.MộtsốcửtriđãbỏphiếuchoHillarytrongkỳbầucửsơbộnhưngkhôngchịuủnghộchoObama.HọgọicuộcđoànkếtObama/ClintonlàPUMA,viếttắtcủa“PartyUnityMyAss”(ThốngnhấtĐảng,cáiđíttao).Thậmchí,họtuyênbốsẽbỏphiếuchoJohnMcCain.(BT)42.RhodeIsland:tiểubangcódiệntíchnhỏnhấtcủaMỹ.TênchínhthứccủaRhodeIslandlàTheStateofRhodeIslandandProvidencePlantations.(BT)43.TeaPartyđượchiểunhưmộtphongtràotậphợpnhữngngườiMỹcóxuhướngbảothủ,bấtmãnchínhquyềnđươngnhiệmvàphảnkhánglạisựcanthiệpquánhiềucủachínhquyềnvàođờisốngnhândântrongcáclĩnhvựckhácnhaunhưkinhtế,ytế,giáodục...Thuậtngữnàycónguồngốctừsựkiện1773,khi13tiểubangbanđầucònlàthuộcđịacủaAnh,ChínhphủHoànggiaAnhbanhànhđạoluậttăngthuế(TeaAct),gâyrasựphảnđốimạnhmẽcủacưdânthuộcđịa.HọkhôngđồngtìnhviệctăngthuếtrongkhikhôngcóđạidiệntrongNghịviệnAnhđểbảovệquyềnlợicho13tiểubang.MộtnhómnhữngngườichốnglạichínhquyềnmẫuquốcrađờitạiBostonvớitêngọiBostonTeaParty.NhómnàyđãlêntàuvàvứthếtnhữngbaotrànhậpcảngtừAnhvàoMỹxuốngbiển.Đâylàmộttrongnhữngsựkiệnkhởiđầuchophongtràođấutranhđòibìnhđẳngcủa13tiểubang.(BT)44.JamesMadison(1751-1836):Tổngthốngthứ4củaHoaKỳtừnăm1809chođếnnăm1817.(BT)45.DanielWebster(1782-1852):HạNghịsĩHoaKỳ,đạidiệnchoNewHampshire(1813-1817)vàMassachusetts(1823-1827),từnglàThượngNghịsĩMassachusetts(1827-1841và1845-1850),vàhailầnlàmngoạitrưởngMỹdướithờiTổngthốngWilliamHenryHarrison,TổngthốngJohnTyler,vàTổngthốngMillardFillmore.(BT)

46.TrậnToraBoralàsựkiệnquânsựdiễnratạiAfghanistanvàonăm2001tronggiaiđoạnmởđầucuộcchiếnchốngkhủngbốcủaHoaKỳsausựkiện11thángChín.MỹvàcácđồngminhchorằngOsamabinLadenẩnnáutạiToraBora.(BT)47.Chiếndịchgiảicứu52nhânviênsứquánMỹởTehranvàongày24/04/1980,dướithờiTổngthốngJimmyCarter.(BT)48.ChínhlàtrậnMogadishunăm1993giữakhoảng2.000-4.000chiếnbinhcủaLiênminhQuốcgiaSomalivới160línhđặcnhiệm,biệtkíchcủaquânđộiHoaKỳtạithủđôMogadishucủaSomaliavàongày3-4thángMườinăm1993.MặcdùthươngvongcủaphíaSomalialớnhơnrấtnhiều,songvới19binhlínhchết,84bịthương,1bịbắtsống,2máybaytrựcthăngbịbắnrơibênphíaHoaKỳ,trậnchiếnnàyđãgâyramộtcúsốcđốivớicôngchúngMỹ.(BT)49.Thuậtngữ“meme”lầnđầutiênđượcgiớithiệubởinhàsinhvậthọctiếnhóaRichardDawkinstrongmộtnỗlựcđểgiảithíchcáchmàcácthôngtinvănhóalantruyền.Memeinternetlàmộtbộphậncủamemenóichung,trongđómemehìnhảnhlạilàmộtbộphậncủamemeinternet.Tuynhiêntrongnhữngtìnhhuốngthôngthường,khichúngtanhắcđếnmemelàđangđềcậpđếnmemehìnhảnh.MộthìnhảnhchỉtrởthànhmemekhinóđãnổitiếngđếnmứcđượcđasốngườidùngInternetbiếttớivàcôngnhận,vàsửdụngcáccâunóichếvàoảnhnhằmtruyềntảimộtnộidunghàihướcnàođó.(BT)50.TechnoratilàmộtcôngcụtìmkiếmInternetdùngđểtìmblog,cạnhtranhvớiGoogle,Yahoo!vàIceRocket.ChođếnthángTưnăm2007,Technoratiindexcóhơn75triệutrangblog.(BT)51.Năm1979,Frankđãghiâmbàihát“NewYork,NewYork”,vàonăm1993ônglạiđưabàinàyvàomộtalbumnhạckhác.Chínhnhờông,bàihátnàytrởnênnổitiếng.ỞđâytácgiảdùnghìnhảnhnàyýnóiBillđãquáquen,thạovànổitiếngvớitàiphátbiểu,ôngkhôngcầnmấtcôngchuẩnbịquánhiềuchonó.(BT)52.MarshallMaynardFredericks(1908-1998):nhàđiêukhắcngườiMỹ.(BT)53.ĐâylàcâutrongPhúcâmThánhJohn,chương15câu13.(BT)54.GiađìnhClintonbịcáobuộchuyđộngvốnkhônghợplệkhiđầutưvàocôngtyWhitewaterDevelopmentCorp,tạiArkansas.(ND)55.1mẫuAnh(1acre)=0,404hec-ta.(BT)56.1pound=0,45kg.ỞđâychỉviệcHillarylàứngviênnặngkýnhấtcủaĐảngDânchủ.(BT)57.LoạtphimtruyềnhìnhnổitiếngởthểloạihàikịchtìnhhuốngđượcchiếutrênkênhNBCtừnăm1985đến1992.(BT)58.Ámchỉmộtvấnđềquantrọngaicũngbiết,aicũngquantâm,nhưngđều

tỏrakhôngbiết.(BT)1.JihadtrongtiếngẢ-Rậpcónghĩalà“thánhchiến”,mộtbổnphậntôngiáocủangườiHồigiáo.Mộtngườithamgiavàojihadđượcgọilàmộtmujahid(sốnhiềulàmujahideen).(BT)2.Từnăm1989,hộiđồngquânsựđãđổitênquốcgiatừBurmathànhMyanmar.Sựthayđổitrongtêngọilàbiểuhiệncủamộtcuộctranhcãichínhtrị.Nhiềunhómtrongnướctiếptụcsửdụngtên“Burma”vìhọkhôngchấpnhậntínhhợpphápcủachínhquyềnquânsựcũngnhưsựđổitênđấtnước.MộtvàichínhphủphươngTây,chẳnghạnHoaKỳ,Úc,IrelandvàAnhtiếptụcsửdụngtên“Burma”,trongkhiLiênminhchâuÂusửdụngcảhai.LiênHợpQuốcsửdụngtên“Myanmar”.(BT)3.CapitolHilllàmộtkhuvựcthuộcWashington,DC.ĐịađiểmnàythườngđượcdùngđểchỉNghịviệnHoaKỳ,docảThượngviệnvàHạviệnđềuđặttrụsởtạiĐiệnCapitol,CapitolHill,Washington,D.C.(BT)4.Nguyênvăn:‘BlueDogCoalition’.ĐâylàmộtnhómnhữngnghịsĩthuộcĐảngDânchủ,tựnhậnmìnhthuộcpheônhòa,bảothủ.(BT)5.MộttổchứcchuyênquyêngóptiềnvàvậnđộnggiúpđỡchocácphụnữtrongĐảngCộnghòa.(ND)6.Nguyênvăn:‘trifecta’.Trongcáđộ,đặcbiệttrongmônđuangựa,từnàychỉviệcchọnrabaconvềđầu.(BT)7.EdwardMoore“Ted”Kennedy(1932-2009):thượngnghịsĩMỹcủatiểubangMassachusetts,đảngviênĐảngDânchủ.ĐượcbầuvàoThượngviệnlầnđầuvàotháng11năm1962vàtổngcộngchínlần,làmviệctrongThượngviệnđược46năm.Tạithờiđiểmôngmất,ônglàthànhviênkỳcựuthứnhìcủaThượngviệnvàcũnglàthượngnghịsĩphụcvụthờigiandàithứbatronglịchsửHoaKỳ.ÔnglàconcủaJosephP.Kennedy,làemtraicủatổngthốngthứ35củaHoaKỳJohnF.Kennedy.(BT)8.JohnLewislàmộtchínhtrịgiaGeorgiangườidamàuthuộcĐảngDânchủ,ônglàlãnhtụphongtràodânquyềnMỹ-Phiduynhấtcònsống.(BT)9.1dặm(1miles)=1,609km.10.DemocraticNationalCommittee-ỦybanQuốcgiaĐảngDânchủ.(ND)11.Nguyênvăn:‘Superdelegates’,lànhữngđạibiểuđếndựmộtđạihộichọnứngviêntổngthốngtạiHoaKỳ,họkhôngbịphápluậtràngbuộcphảibỏphiếuchoaisaucáccuộcbầucửtổngthốngsơbộ.Siêuđạibiểuthườnglàcácviênchứcdâncửvàcácviênchứcđảnghiệntạicũngnhưcựuviênchứcdâncửvàcáccựuviênchứcđảng.Đôikhisiêuđạibiểucònchỉđạibiểu“tựdo”(unpledgeddelegates)nhưngcũngcómộtsốđạibiểu“tựdo”khôngphảilàsiêuđạibiểu.Ngoàira,cũngcócácviênchứcdâncửvàviênchứcđảnglàcácđạibiểubịràngbuộcphảibỏphiếuchoai(pledgeddelegates).(BT)12.Nguyênvăn:‘Hillaryland’,têntựgọicủamộtnhómnhữngcốvấnchính

củaHillaryRodhamClintontừkhibàlàđệnhấtphunhânvàkhitrởthànhthượngnghịsĩHoaKỳ.Nhómnàycócácthànhviêncốtlõilà:HumaAbedin,PattiSolisDoyle,MandyGrunwald,NeelLattimore,AnnLewis,EvelynLieberman,TameraLuzzatto,CapriciaMarshall,CherylMills,MinyonMoore,LissaMuscatine,NeeraTanden,MelanneVerveer,vàMaggieWilliams.(BT)13.BiểutượngcủaĐảngCộnghòa.(ND)14.GOP:GrandOldParty,hayĐảngCộnghòa.(ND)15.TênmộtloạiđiệnthoạiđượctindùngnhờtínhbảomậtcaotrongmộtsốcơquanchínhphủMỹ.(ND)16.1foot=0,3048m.17.Tríchtừbàiphátbiểukhéplạichiếndịchchạyđuacủabànăm2008,khibàcảmơnnhữngngườiủnghộmình;ýnóituybàkhôngphávỡđượctrầnbằngkínhnhưngđãtạorađược18triệukẽnứt(18triệungườiủnghộ)mởrahyvọngchoconđườngtranhcửsaunày.(ND)18.NgụýHillary.(ND)19.FourteenPunctuationMarks–“14dấuchấmcâu”củatiếngAnh,ngụýlàviếtsai.(ND)20.Bộluậtphânbiệtchủngtộctồntạitừ1876đến1965.(ND)21.TiếngViệt:Đoànkết.(BT)22.Nguyênvăn:“scapegoats”,chỉcondêmàthầytếdùngđểtượngtrưngchomọitộilỗicủacộngđồng,sauđóngườitađuổinórahoangmạc.Hìnhảnhdêtếnàycòndùngđểchỉngườibịtrúttộilỗilênđầu,nhậntộithaychokẻkhác.(BT)23.Nghĩalàloss,thuacuộc.(ND)24.Ởđây,“D-”chỉnghịsĩđangđượcnóiđếnthuộcĐảngDânchủ,tươngtựtrongsáchnày,“R-”chỉnghịsĩđangđượcnóiđếnthuộcĐảngCộnghòa.Chữviếttắtsauđó“-Ill”chỉbangmànghịsĩđólàđạidiệnlàIllinois.Theođó,cácchữviếttắttrongsáchnày:“-Nv”làNevada;“-N.Y.”:NewYork,“-MD”:Maryland;“-S.C”:SouthCarolina;“-Ky”:Kentucky;“-N.J”:NewJersey;“-Ariz”:Arizona;“-Maine”:Maine;“-Mich”:Michigan;“-Utah”:Utah;“-VA”:Virginia.(BT)25.Máyphóngđạichữ,dùngchongườiphátbiểutrêntruyềnhìnhcóthểđọcđượcvănbảnbàiviếtcủamìnhtrênmộtmànhìnhđặttrướcmặtmàkhángiảkhôngnhìnthấyđược.(BT)26.Nguyênvăn:‘Signasdogcatcher’,mộtẩndụchínhtrị,liênquanmộtchínhtrịgianổitiếngMỹnhậnchứcngoạitrưởngđầykhóchịunhữngnăm1940.(ND)27.MộtkiểukiếntrúcHyLạpcổđại.(ND)28.WestWing:khucháiTâycủaNhàTrắng,nơicóPhòngBầudục(vănphònglàmviệccủaTổngthốngMỹ)vànhiềuvănphòngkhácdànhchocác

nhânviênchủchốt.(BT)29.Mộtdạngsổtayvănphòngdùngđểghitêncácđốitácgiaodịchtrongcôngviệc.ỞđâytácgiảdùngnhưmộtẩndụvềcácmốiquanhệđadạngcủaHillary.(BT)30.StrategicArmsReductionTreaty,HiệpướcCắtgiảmvũkhíchiếnlược.(BT)31.NgụýnóikháychuyệnôngphảnđốiđilínhthờichiếntranhViệtNam,nênthiếutưcáchcựuchiếnbinh;vàcũngcóýchorằngôngkhôngxứngđánglàđảngviênkỳcựu.(ND)32.ViếttắttừState,chỉBộNgoạigiao.(ND)33.HiệpđịnhkhungvềhòabìnhởBosnavàHercegovina,cũngđượcgọilàThỏathuậnDayton,HiệpđịnhDayton,NghịđịnhthưParishayHiệpđịnhDayton-Paris,làmộthòaướcđãđạtđượctạicăncứkhôngquânWright-PattersongầnDayton,Ohiovàotháng11năm1995,vàchínhthứcđượckýtạiParisngày14tháng12năm1995.Hòaướcnàyđãchấmdứtcuộcchiếnkéodài3,5nămởBosnia.(BT)34.P90X:mộtphươngpháptậpluyệncườngđộcao,kếthợpcácbàitậptimmạchnhằmtăngcườngsứcmạnhvàsựdẻodailinhhoạtcủacơthể.(BT)35.TứcHillaryClinton.(BT)1.Mộthypocritelàmộtngườigiảvờcótínngưỡng,đạođứchoặcýkiến,nhưngthựcchấtkhôngcónhữngđiềuđó.Hoặctỏra,làmđiềugìđócaođẹpnhưngtráivớilòngmình.2.ỞPhápnóiriêngvàcácnướcchâuÂunóichung,từthángMườimộtđếnthángBanămsau,đồnghồsẽđượcđiềuchỉnhchậmhơnmộtgiờsovớigiờmùahè.Vàvìthếvàomùađông,giờParislệchsáugiờsovớiHàNội.3.ỞPháp,thườngngaytừnămthứhaiđạihọcsinhviênđãđượcnhàtrườngcấpmộtbảnConventiondestage(cóthểhiểulàHợpđồngthựctập,làsựcamkếttráchnhiệm,quyềnlợigiữababên:nhàtrường,sinhviênvàcôngty)vàocuốimỗinămhọcđểsinhviênliênhệvớicácnhàtuyểndụngxinđithựctập.Lênbậccaohọc,mộtkhóahọcviênthườngchỉđượccấpmộtlầnbảnConventiondestageđó.Trongvòng6tháng,nếusinhviênhoặchọcviêncaohọcđókhôngđượcnơinàonhậnvềthựctậpthìcũngkhôngthểkéodàithờihạnhoặcxinmộtbảnConventionmới..

Ebookmiễnphítại:www.Sachvui.Com