ภาวะผนาทางการศกษา

(Eductional Leadership)

ของ

นางสาวธราพร มอบกระโทก รหส 5570101613

โปรแกรมวชา การศกษาปฐมวย ภาค กศ.ปช. รน 16 หม 6 (เรยนรวม)

เสนอ

อาจารย ดร.ศกดชย ภเจรญ

รายงานนเปนสวนหนงของรายวชา การบรหารจดการทางการศกษา(106402)

ปการศกษาท 1/2557 มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

ภาวะผนาทางการศกษา

(Eductional Leadership)

ของ

นางสาวธราพร มอบกระโทก รหส 5570101613

โปรแกรมวชา การศกษาปฐมวย ภาค กศ.ปช. รน 16 หม 6 (เรยนรวม)

เสนอ

อาจารย ดร.ศกดชย ภเจรญ

รายงานนเปนสวนหนงของรายวชา การบรหารจดการทางการศกษา(106402)

ปการศกษาท 1/2557 มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

ก

คานา

รายงานนเปนสวนหนงของรายวชาการบรหารจดการทางการศกษา(106402) โดยมจดประสงคเพอความรท

ไดจากเรองภาวะผนาทางการศกษา ทงนในรายงานมเนอหาประกอบดวยความรเกยวกบ ความหมาย ความสาคญ

องคประกอบ วธการพฒนา บทบาท ความแตกตาง การบรหารการศกษามออาชพ ตลอดจนแนวทางการนาภาวะผนา

ทางการศกษาไปใชประโยชน

ผจดทาไดเลอกหวขอนในการทารายงาน เนองมาจากเปนเรองทนาสนใจ ทางผจดทาตองขอขอบคณอาจารย

และเจาของขอมลผใหความร และแนวทางการศกษา หวงวารายงานฉบบนจะใหความร และเปนประโยชนแกผอาน

ทก ๆ ทาน หากมขอบกพรองประการใด ขอ อภย มา ณ ทน

ธราพร มอบกระโทก

ผจดทา

ข

สารบญ

เรอง หนา

ความหมายภาวะผนาทางการศกษา 1

ความสาคญของภาวะผนาทางการบรหารการศกษา 1-2

องคประกอบของภาวะผนาทางการบรหารการศกษา 2-3

วธการพฒนาภาวะผนา 4-7

บทบาทของผนาทางการศกษา 7

บทบาทผนายคใหม 7-8

ความแตกตางระหวางภาวะผนากบการบรหาร 8-9

ความแตกตางระหวางผนา ผบรหารและนกบรหาร 9-10

ความหมายของนกบรหารการศกษามออาชพ 10

ภาวะผนากบการเปนนกบรหารการศกษามออาชพ 10-12

แนวทางการนาภาวะผนาทางการศกษาไปใชประโยชน 12-13

1

ภาวะผนาทางการศกษา

ความหมายภาวะผนาทางการศกษา

ภาวะผนา(Leadership) หมายถง ภาวะผนาเปนคณลกษณะเฉพาะตวทเกดขนในตวบคคลทมอทธพลตอ

บคคลอนในการทจะใหความรวมมอทากจกรรมตาง ๆ ตามทผนาตองการ ซงคณลกษณะความเปนผนานไมมเฉพาะ

ผทดารงตาแหนงเปนหวหนาเทานน แตบคคลทกอาชพ ทกสถานภาพกสามารถมภาวะผนาไดตามเวลา โอกาส

สถานท เชน บดามภาวะความเปนผนาในฐานะหวหนาครอบครวทมผลตอผตามคอภรรยาและบตร เปนตน การ

บรหารการศกษากบภาวะผนามความสมพนธกนคอ การบรหารการศกษาจาเปนตองอาศยภาวะผนาเพอชวยใหการ

บรหารการศกษาเปนไปดวยด มประสทธภาพและประสทธผล

การบรหารการศกษา

การบรหารการศกษาหมายถง กระบวนการปฏบตงานดานการจดการทางการศกษาใหสาเรจอยางม

ประสทธภาพ โดยอาศยหลกการและปจจยการบรหารเปนสอของความสาเรจนน มงบรหารคนและบรหารงาน

ภาวะผนาทางการบรหารการศกษา

ภาวะผนาทางการบรหารการศกษาจงหมายถงคณลกษณะของผททาหนาทเปนผบรหารการศกษาในการ

ควบคม นาพาครหรอบคลากรทางการศกษารวมทงผมสวนเกยวของกบการศกษาเชนผปกครอง ชมชน หนวยงาน

องคกร มารวมมอกนในการจดการศกษาใหบรรลวตถประสงคมประสทธภาพและประสทธผล

ความสาคญของภาวะผนาทางการบรหารการศกษา

ภาวะผนาเปนกระบวนการทผนาชวยสรางความชดเจนแกผใตบงคบบญชาใหรบรวา อะไรคอความสาคญ

ใหภาพความเปนจรงขององคกรแกผอนชวยใหมองเหนทศทางและจดมงหมายอยางชดเจนภายใตภาวะความ

เปลยนแปลงอยางรวดเรวของโลก (สเทพ พงศศรวฒน 2545) และมผสรปรวบรวมความหมายและความสาคญของ

ภาวะผนา ไวดงน

2

1. ภาวะผนาของผนาเปนจดศนยรวมของการทางานกลม ในการแสวงหาความรวมมอของบคคลในกลม

เพอนาพากลมไปสเปาหมายของความสาเรจ

2. ภาวะผ นาของผ นา เปนบคลกภาพและผลของบคลกภาพทสงผลตอผ ตามในการทางาน

รวมกน กอใหเกดความพงพอใจหรอไมพงพอใจตอบคลกภาพของผนา ซงเปนผลจากความมภาวะผนานนเอง

3. ภาวะผนาในฐานะทเปนการกระทาหรอพฤตกรรม เพราะการกระทาของผนาทเปนผลจากการมภาวะ

ผนาสงผลตอปฏกรยาของผตาม วาผนาทาอะไร ถาผนาทาใหด ผตามกจะทาตามดวย

4. ภาวะผนาเปนแรงขบเคลอนสาคญทชวยในการจงใจและการประสานงานขององคการเพอใหบรรล

ตามเปาหมายทกาหนด

5. ภาวะผนาเปนผลหรอสงทงอกเงยตามมา ทเกดจากการปฏสมพนธของบคคลตาง ๆ ในกลมเปนหลก

6. ภาวะผนาเปนบทบาททเกดขนจาการบรณาการบทบาทของบคคลอน เพอสรางความเจรญกาวหนา

แกระบบสงคม เพราะผนาแตละองคกร หรอหนวยงาน ตางกมหนาท มบทบาททแตกตางกน แตทกหนาทตางก

ชวยกนพฒนาความเจรญใหกบสงคม ซงตองอาศยการมภาวะผนาทงนน

7. ภาวะผนาในฐานะทมงดานโครงสราง เปนกระบวนการในการรเรมและดารงรกษาโครงสรางของ

บทบาทและรปแบบความสมพนธของบทบาทตาง ๆ มการระบหนาทของภาวะผนาในการทาใหระบบการตดสนใจ

ตาง ๆทเกยวกบการปฏบตงานเปนไปอยางมประสทธผลตามโครงสรางการบรหารจดการขององคการ

องคประกอบของภาวะผนาทางการบรหารการศกษา

การบรหารจดการศกษาใหบรรลวตถประสงคเกดประสทธภาพและประสทธผลตรงตามมาตรฐานการศกษา

ไดนน ขนอยกบองคประกอบ ดงน

1. ผนา หมายถง ผซงมอานาจบางอยางเหนอผอยใตบงคบบญชา คนทเปนผน ามชอเรยกตางๆ

เชน กษตรย ประธานาธบด นายกรฐมนตร ประธาน ผบงคบบญชา เจานาย เปนตน ผนาบางคนมบทบาททจะ

บรหารองคกรแตบางคนอาจเปนเพยงสญลกษณขององคกรเทานน สาหรบผนาทางการบรหารการศกษาอาจ

หมายถง ผอานวยการสานกงานเขตพนทการศกษา รองผอานวยการสานกงานเขตพนท ผอานวยการ รอง

3

ผอานวยการโรงเรยน วทยาลย สถาบน อธการบด หวหนากลมสาระ หวหนางาน เปนตน ซงบคคลทเปนผนาดงท

กลาวมานอกจากจะไดมอานาจตามกฎหมายแลวยงตองอาศยอานาจบารม อานาจเชยวชาญ อานาจอางอง จงจะ

สามารถบรหารจดการในหนาทของตนเอง ตามบทบาทเฉพาะทกาหนดไวในแตละหนาทโดยใชความสามารถทง

ศาสตรและศลป ทจะจงใจคนในหนวยงานใหกระทาตามทตนตองการ เพอใหเกดประโยชนตอองคกรซงตองอาศย

การมภาวะผนาในทก ๆสวน

2. ผตาม หมายถง ผทอยในหนวยงานทมบทบาทเปนลกนอง หรอผใตบงคบบญชา มหนาทกระทาตาม

คาสง หรอการมอบหมายงานจากผนา ซงผตามมอย 4 ประเภทคอ

R1 ไมมความสามารถและไมมความเตมใจหรอไมมนใจ

R2 ไมมความสามารถแตมความเตมใจหรอมความมนใจ

R3 มความสามารถแตไมมความมนใจหรอไมมนใจ

R4 มความสามารถและมความเตมใจหรอมความมนใจ

ตามทฤษฎภาวะผนาเชงสถานการณของ Paul Hersey and Ken Blanchard มหลกการวาผบรหารจะใชรปแบบการ

บรหารงานอยางไรขนอยก บสถานการณ ระดบความพรอม (Readiness) ของผใตบงคบบญชา ซงหมายถง

ความสามารถ (Ability) ทกษะความรและประสบการณและความเตมใจ(Willingness) ผนาจงตองสามารถวเคราะหผ

ตาม วเคราะหงาน แลวจดวางตวบคคลใหเหมาะสมกบงาน และจดงานใหเหมาะสมกบคน (Put the light man in the

light job) สาหรบผตามในวงการศกษากคอคร บคลาการทางการศกษา ผปกครอง ชมชน นกเรยน และผมสวน

ไดสวนเสย ทผตามจาเปนตองอาศยผนาทจะกาหนดบทบาท อานาจ หนาท ภารกจ พรอมทงการมอบหมาย การ

ตดตาม การแนะนา การควบคม ใหภารงานนน ๆสาเรจไดตามวตถประสงค ซงผตามกตองมภาวะผนาในการบรหาร

จดการตามทไดรบคาสงหรอมอบหมายงานจากผบงคบบญชา

3. สถานการณ หมายถง เหตการณ เวลา ชวงเวลา กาหนดการ สถานท โอกาส สภาวะของการทางานนน ๆ

เชน กอนเปดภาคเรยนจะมการประชมคร อบรม และชแจงการปฏบตงาน กอนจดโครงการใด ๆ กจะมคาสงใน

คาสงจะกาหนดบทบาทหนาทของคณะกรรมการอยางชดเจน และทาความเขาใจกอนปฏบตงานจรง ดงนน

ผบรหารจะบรหารงานใด ๆ ตองคานงถงเหตการณ สถานการณ ใหเกดความเหมาะสมกบสถานการณนนๆ

4

วธการพฒนาภาวะผนา

ภาวะผนากบการบรหารการศกษามความสมพนธกนอยางยง เพราะในการบรหารการศกษานนผบรหารจะ

พบกบปญหาและอปสรรคตางๆ มากมายทยากตอการแกไข บางปญหาขาดความชดเจนหรอไมเกยวของโดยตรงกบ

การจดการศกษา ดงนนหนาทของผบรหารการศกษาจงตองแสวงหาความร ทกษะ และเทคนควธการนามาแกไข

พฒนาการศกษาใหไปสความสาเรจ ผบรหารจงตองไดรบการพฒนาอยเสมอ จากงานวจยของกลยรตน เมองสง

(2550) ไดสรปวธพฒนาความเปนผนาของผบรหารไวโดยสรป 24 วธ ดงน

1. การสมมนา หมายถง การใหสมาชกชวยกนระดมความคดเหนเพอแกปญหา หรอเสนอแนวทางการ

ดาเนนงานในขอบขายเนอหาสาระทกาหนด

2. การประชมทางวชาการ หมายถง การประชมทมวตถประสงคมงใหสมาชกมการแลกเปลยนความ

คดเหนซงกนและกน โดยเนนบรรยากาศทเปนกนเอง สมาชกมความร ความสนใจ หรอประสบการณพนฐาน

เกยวกบเรองทจะประชมพอสมควร

3. การประชมเชงปฏบตการ หมายถง การประชมเพอถกปญหา หรอประเดนทนาสนใจเฉพาะเรองใด

เรองหนง ทมการเตรยมการอยางรอบคอบ โดยจะตอง 1) กาหนดวตถประสงคเฉพาะ 2) กาหนดหวขอใหกระชบ

รดกมและชดเจน 3) จดสงอานวยความสะดวก ไมใหมสงรบกวน 4) ผนาการประชมตองควบคมการประชมให

ราบรน ไมมการแสดงความคดเหนทมอทธพลเหนอผอน 5) จดบนทกผลการประชมใหครบถวน 6) สรปผลการ

ประชมตามหวขอการประชม

4. การระดมความคด หมายถง การคดอยางสรางสรรคตอปญหาใด ๆ อยางเสรหลากหลาย ไมวจารณ

ความคดของผอน ระดมใหคดใหมากทสด แลวนาไปสการประเมนของกลมใหญเพอหาแนวคดทเหมาะสมและ

เปนไปได

5. การศกษาดงาน หมายถง การนาผเรยนไปเรยนรนอกสถานทเพอเรยนรเกยวกบงาน เพอใหทราบวา

สภาพการทางานจรงมลกษณะอยางไร ใหผเรยนมโอกาสเผชญกบบคคล สถานทและสงของตางๆ ดวย

ตนเอง การศกษาดงาน ประกอบดวยการด การฟง การสมภาษณ การสนทนา การแลกเปลยนความคดเหน และการม

สวนรวม

5

6. การอภปรายเปนคณะ หมายถง การอภปรายรวมกนโดยกลมผทรงคณวฒประมาณ 3 – 5 คนมพธกร

ดาเนนการอภปราย

7. การบรรยายเปนคณะ หมายถง การทผพดหรอวทยากรไดรบมอบหมายใหพดบรรยายเรองใดเรอง

หนงตามลาพง บรรยายแลวเสรจจะกลบหรออยตอกได ไมมการใหอภปรายหวขอของคนอน ๆ เหมอนการอภปราย

เปนคณะ

8. การฝกงาน หมายถง การฝกปฏบตงานตามสถาบนหรอองคกรตาง ๆ เพอเรยนรจากการทางานจรง

ภายใตการแนะนาของผรวมงานในองคการ

9. การสอนงาน หมายถง การแนะนาใหปฏบตงานใหถกตอง โดยปกตจะเปนการสอนระหวางการ

ปฏบตงาน อาจสอนเปนรายบคคลหรอกลมเลก ๆ ซงผสอนตองมความร ประสบการณและทกษะในเรองนนอยาง

แทจรง

10. การหมนเวยนสบเปลยนงาน หมายถง การพฒนาบคคลทประกอบดวย 6 ขนตอน คอ 1) การ

วางแผน 2) การพจารณาผหมนเวยนงาน 3) การพจารณาตาแหนงงาน 4) การสอบถามความสมครใจ 5) การ

ดาเนนการหมนเวยนงาน 6) การประเมนและตดตามผล

11. การเรยนรทางไกล หมายถง ระบบการพฒนาบคคลทออกแบบใหสามารถถายทอดเนอหาสาระ ทกษะ

เจตคต โดยใชระบบสอประสม ซงประกอบดวย 1) สอวสด 2) อปกรณ 3) วธการ 4) สอบคคล ในลกษณะตางๆ

โดยใหผเรยนกบวทยากรมการเผชญหนากนนอยทสด ในการสอนทางไกล อาจใชบทเรยนสาเรจรปสน ๆ ทสามารถ

ทาความเขาใจดวยตนเอง โดยผเรยนศกษาและหาขอมลตาง ๆ ประกอบตามทกาหนดในบทเรยน

12. การแสดงบทบาทสมมต หมายถง การทดลองสวมบทบาททสมมตขนมา โดยเปดโอกาสใหผแสดงได

พดกอน แลวนาไปเปนประเดนเพอวเคราะหปญหา แลวใหผแสดงและกลมชประเดนวาไดเรยนรอะไรจาก

พฤตกรรมของตวละคร เพอนาไปสการเปลยนแปลงพฤตกรรม

13. การใชบทเรยนแบบโปรแกรม หมายถง การเรยนรดวยตนเองรปแบบหนงทผเรยนสามารถเรยนรได

ตามลาดบขนตอนความสามารถของตนเอง และแกไขปฏกรยาการตอบสนองดวยตนเอง ผเรยนจะเปนผปฏบต

กจกรรมทออกแบบไว ทาแบบฝกหดและไดผลยอนกลบเปนการเสรมแรง

6

14. เกมการบรหาร หมายถง การจานองสถานการณจรงขนมาเพอใหผ เรยนไดทดลองเผชญ

เหตการณ ผเรยนจะมโอกาสฝกวนจฉย และคดเลอกแนวทางการแกปญหาทเหมาะสม

15. กรณศกษา หมายถง การใหรายละเอยดของสถานการณขอเทจจรง เพอเปนหลกฐานในการอภปราย

และแกปญหา เปดโอกาสใหผเรยนไดทดสอบแนวคดของตนเองกบแนวคดของผอน ทงนตองสรางบรรยากาศทเปด

กวาง มอสระและเปนกนเอง ในขนการวเคราะห กรณตองพจารณาทบคคล สถานการณ วธการ ขนตอน สงอานวย

ความสะดวกตาง ๆ วาสงใดทกระทบตอองคการจะแกไขหรอพฒนาอยางไร

16. การใชบทเรยนคอมพวเตอรชวยสอน หมายถง การเรยนรดวยตนเองรปแบบหนงทอาศยบทเรยนทถก

ออกแบบมาใหผเรยนเรยนจากคอมพวเตอร โดยมเนอหาสาระตามทผออกแบบกาหนด ผเรยนสามารถทาการ

โตตอบกบเครอง ทราบผลการปฏบตและไดรบการเสรมแรง การเรยนรจะเรวหรอชาอยกบความสามารถของผเรยน

17. การเ รยนรแบบออนไลน หมายถง การเ รยนร ทอาศยคอมพวเตอรและระบบเค รอขาย

โทรคมนาคม โดยผเรยนจากคอมพวเตอรลกขายทเชอมกบระบบเครอขาย สามารถโตตอบกบแมขายซงอยไกล

ออกไปไดทนทหรอเกอบจะทนท

18. การฝกประสาทสมผส หมายถง การฝกใหผเรยนระมดระวงผลของพฤตกรรมและทศนคตของตนทม

ตอผอน ชวยใหเขาใจตนเองและผรวมงานและสรางความสมพนธเชงบวก เนนการแกปญหาโดยการทดลอง โดย

ใหผเรยนเขาไปมปฏสมพนธกบผอน มการแสดงพฤตกรรมอนเนองมาจากประสบการณของตนเพอทดสอบความม

มนษยของตนกบผอน ผเรยนจะคดคนหาคาตอบและประเมนผลยอนกลบทเปนปฏกรยาโตตอบจากผอนและสรป

สงทตนเรยนรจากการทาปฏสมพนธภายในกลม

19. กจกรรมพฒนาจต หมายถง การฝกปฏบตกจกรรมทมงเสรมสรางความมนคงทางอารมณและความ

พลงของจตใจ ใหมความสงบเยอกเยน เชนการฝกสมาธเพอใหจตใจเหมาะแกการใชสตปญญาในการวเคราะห

สภาพการและปญหาในการทางานและการดาเนนชวต

20. กจกรรมนนทนาการ หมายถง การรวมกนทากจกรรมอยางใดอยางหนงหรอหลายอยาง เชนการรอง

เพลง การปรบมอเปนจงหวะพรอมกน การรองเพลงประกอบทาทาง การเลนเกมสนๆ เปนตน โดยเนนการทา

กจกรรมเปนกลม เพอมงเปลยนทศนคตและสรางความสมพนธ ตลอดจนสรางความสนกสนานใหกบผเรยน

7

21. กลมทางาน หมายถง การฝกการทางานรวมกน โดยฝกภาวะความเปนผนา ผตาม การรวมกนในการ

วางแผน การคด และเปนการฝกการตดสนใจรวมกนในระดบกลม

22. การสนทนาวงกลม หมายถง การจดใหผเขารวมสนทนานงเปนวงกลมเพอแสดงทศนะความรสก

ความคดเหนตอเรองใดเรองหนง โดยวทยากรเปดประเดนกอน แลวกระตนใหแตละคนมสวนรวมในการสนทนา

23. เทคนค เอไอซ หมายถง การทากจกรรมกลมรวมกน 3 ขนตอนคอ 1) ขนกาหนดความตองการ 2) ขน

อภปรายและแสดงความคดเหน 3) ขนแกปญหาหรอควบคมกระบวนการใหบรรลเปาหมาย

24. เกมการศกษา หมายถง กจกรรมกลมทชวยใหเกดการเรยนรในบรรยากาศทตนเตนสนกสนาน ไมเบอ

เพอชวยพฒนาทกษะในการทางานเปนทม ทกษะในการเปนผนา ผตดสนใจ พฒนาไหวพรบ ความคลองตวและ

ประสาทสมผสตางๆ

บทบาทของผนาทางการศกษา

1. จะตองเปนผใหคาปรกษาหารอในสงทถกตอง เหมาะสม และเปนธรรม เปนผนาทางปญญา รอบรดาน

ใดดานหนงชดเจน อาศยความรประสบการณทดในอาชพ

2. ตองเปนผจงใจผอนใหปฏบตในสงทถกตอง เปนตวแบบ ตวอยางทด ผนาจงตองปฏบตตนเปนตวอยางท

ด ผนาตองเปนผยอมรบจากผอน

3. ตองเปนนกพฒนา เพอใหเกดการเปลยนแปลง ทาประโยชนสวนรวมมากกวาสวนตน ไมเหนแกตวและ

พวกพองตนเอง เปนนกพฒนา มความคดเชงบวก มองโลกในแงด

4. บทบาทในเชงบรหาร วชาการ แกปญหาได

5. บทบาทในการเปนบคคลทมความรอบร เฉลยวฉลาด อารมณมนคง มความฉลาด มอารมณด และม

คณธรรมและจรยธรรมสง

บทบาทของผนายคใหม

บทบาทของผน า เปนการแสดงออกโดยอสระทมผลดตอผอนหรอสงคม เชน การตดสนใจ การจงใจให

คนทางาน การแสดงออกทางความคด การพด พฤตกรรมทางอารมณ การอยรวมกบบคคลอนในสงคม เปนตน

8

1. เปนผชนาใหคาปรกษาหารอในสงทถกตองเหมาะสมและเปนธรรม ในสงคมแหงความรมความ

ตองการบคคลทมความร ความสามารถชนา หรอใหคาปรกษาในฐานะเปนผชานาญการหรอผเชยวชาญ เปนผนาทาง

ปญญายอมเปนผรอบรในเรองใดเรองหนงทชดเจนเรยกวา ระดบมออาชพ (Professional) เชน ครมออาชพ ผบรหาร

มออาชพ นกธรกจมออาชพ เปนตน คณลกษณะมออาชพประกอบดวยความรและประสบการณ รวมทงเจตคตทด ม

คณธรรม จรยธรรมในวชาชพของตนเอง

2. เปนผจงใจใหผอนปฏบตในสงทถกตองตามตวแบบหรอตวอยางทดได ผนาจงตองปฏบตตนเปนตว

แบบทด ทาใหผอนเชอถอ ศรทธา ยอมรบในบคลกภาพ ความคดเหน และยอมรบในพฤตกรรมดงกลาว เชน คร

อาจารย พระสงฆ โตะคร โตะอหมาม นายกรฐมนตร นายกองคกรปกครองสวนทองถน เปนตน การจงใจไมใช

เพยงแตการพดเพอใหผอนเชอและปฏบตตามเทานน แตผนายงตองแสดงพฤตกรรมททาใหเปนตวอยางทนาเคารพ

ศรทธา ทาใหผอนรบรและปฏบตตาม เกดความเชอ ความชอบ และชนชม

3. เปนผพฒนาใหเกดความเปลยนแปลงในสงทพงประสงคขององคการหรอสงคม ผนาจาเปนตองม

วสยทศน มองไกลในอนาคต และทาประโยชนเพอสวนรวมมากกวาสวนตน ไมเหนแกตวและพวกพองตนเอง ม

สวนรวมในกจกรรมทางสงคมและเปนผพฒนาใหสงคมอยอยางมความสข สรางความสามคค ความเออเฟอเผอแผ

ตอผอน และมความคดเชงบวก มองโลกในทางด ทาตนใหเปนประโยชนแกสงคม

ความแตกตางระหวางภาวะผนากบการบรหาร

ภาวะผนา กบการบรหาร มความแตกตางกนในดานกระบวนการอยภายใตบรบทเดยวกน คอ การทางานให

สาเรจตาม เปาหมาย ดงคากลาวของ โคว ทกลาววา การบรหาร คอ ประสทธภาพทจะไตบนไดของความสาเรจ

ภาวะผนาจะพจาร

ดบรน (DuBrin, ) กลาววา การศกษาเปรยบเทยบความแตกตางระหวาง ภาวะผนา กบ การ

บรหาร ถาพจารณาจากบรรทดฐานของความคดทวา การบรหาร คอ การวางแผน การจดระบบ การชนา และ

การควบคมดแล การทาใหงานบรรลเปาหมายทง ประการนจะเปนหนาทหลกของผบรหาร แตผบรหารทไมใช

ภาวะผนากจะเพยงแตทาหนาทเฉพาะงานบรหารจดการดานธรการเทานน ภาวะผนาทแทจรงจะเกยวของกบงานของ

ผบรหารในดานการสอสารกบบคคลมาก กวา ในความเปนจรงแลวผบรหารจาเปนตองมภาวะผนาดวย และตอง

เปนผนาทมบทบาทในดาน การนาการเปลยนแปลง การจดประกาย การจงใจ และอานาจชกจง ซงสอดคลองกบ

9

ความคดของ คอตเตอร (Kotter, ) ทวาผบรหารตองรวธการนาดวย คอ ตองมทงภาวะผนาเชนเดยวกบตองรงาน

ดานการบรหาร

เฮอรซและบลงชารด (Hersey and Blanchard, ) กลาววา การบรหารจดวาเปนรปแบบหนงของภาวะ

ผนาซงมลกษณะพเศษ คอ เปนการนาทสามารถทาใหเปาหมายขององคการบรรลผลสาเรจได สงทชใหเหนความ

แตกตางอยางชดจนไดแกคาวา องคการ (Organization) การบรหารจะเกดขนภายในองคการเทานน สวนภาวะ

ผนาไมจาเปนตองเกดขนภายในองคการ แต สามารถเกดขนเวลาใดกได หรอกลาวอกอยางหนงไดวา ภาวะผน า

เกดขนขณะทบคคลๆ หนงพยายามจะมอทธพลเหนอผอนหรอเหนอกลมโดยพจารณาจากเหตผลเปนสาคญ และการ

นากลมไปสเปาหมายนนอาจเกดจากเหตผลของตนเองหรอเหตผลของผอน ทสาคญกคอเปาหมายของกลมไม

จาเปนตองสอดคลองกบเปาหมายขององคการ ความแตกตางทสาคญอกประการหนงกคอภาวะผน าเนนท

ปฏสมพนธของมนษย (Human interaction) ซงไดแก การมอทธพลเหนอผอน สวนการบรหารเนนท

กระบวนการและผลทเกดขน (Process and results) ซงไดแก กระบวนการทาสงตางๆ ใหสาเรจลลวงไปดวยด

ภาวะผนาไมมแบบแผนตายตวกาหนดวาตองทาเปนประจา ภาวะผนาเปนพยงเครองมอ หรอสอทจะมา

ชวยกนประสานใหคนทงหลายอยรวมกน ชวยกนทาใหบรรลผลตามเปาหมาย มการเคลอนไหวและการ

เปลยนแปลงอยางตอเนอง มการนาและโนมนาวใหมแรงจงใจ ใหรวมมอรวมใจและมมานะทางาน ทงยงจด

ประกายใหเกดความฮกเหมทจะมงมนฟนฝาอปสรรค เพอใหงานนนใหสาเรจใหจงไดและมความภาคภมใจในผล

ของงาน ภาวะผนาทดและมประสทธภาพประเมนไดจากการเปลยนแปลง ททาใหบคคลมการปรบตว และพรอมท

จะทางานไปรวมกนเพอความเจรญกาวหนาดวยกน สวนการบรหารจะเกยวของไปในทางการดาเนนการใหบรรล

เปาหมายขององคการตามแผน และใชกฏระเบยบจดการใหคงอยในสภาพทสมดล (ประยทธ ปยตโต, )

ความแตกตางระหวาง ผนา ผบรหาร และนกบรหาร

ผนา และ ผบรหาร เปนผทบคคลในกลมยอมรบในความโดดเดนในพฤตกรรมทตางไดรบมอบหมาย คอต

เตอร (Kotter, ) กลาววา ในความหมายของคาวา ผนา และ ผบรหาร นน อาจมความหมายทรวมกนอย เพราะ

บคคลคนเดยวกนอาจเปนทงผนาและผบรหารในขณะเดยวกนได ถาผบรหารสามารถนาพาหรอชกจงใหผรวมงาน

กาวเดนตามไดโดยไมตองพงพาอานาจสงการตามตาแหนงทบคคลนนดารงอย ดงนน บคคลทไดรบการยอมรบวา

เปนผนา กคอ ผททาใหเกดการขบเคลอนในการทางาน กอใหเกดการเปลยนแปลง ซงบางครงกทาใหองคการด

ขน แตบางครงกอาจจะไมไดทาใหองคการดขนกได ผนามกจะใชหลายวธการททาใหการนาบรรลผล และในทสด

10

กทาใหผอนมพฤตกรรมไปในทศทางทตองการ ผนาสามารถทาใหผคนมายนเรยงแถวกนและยอมทจะทาตามผนา

ดวยความสมครใจ ในขณะเดยวกน ผนากคอผใหพลงแกผคนเหลานนใหตอสกบอปสรรคทจะผานเขามาในขณะท

ปฏบตงานอย

อทย หรญโต ( ) กลาววา คาวา นกบรหาร มาจากคาในภาษาองกฤษวา Executive ซงหมายถงบคคลทม

ตาแหนงเปนผบงคบบญชาคนอน ตลอดจนรบผดชอบตอผลงานของผใตบงคบบญชา หรออกนยหนงกคอบคคลท

ทาหนาทเปนหวหนา ควบคมผใตบงคบบญชาใหปฏบตงานตาม กฎ ระเบยบของการบรหารงาน ตามความหมาย

น นกบรหารกคอผบรหาร นนเอง แตในอกความหมายหนง คาวา นกบรหาร คอผทมความรอบรในงานดาน

บรหารจดการ คน งาน เงน และ กฏระเบยบ

ความหมายของนกบรหารการศกษามออาชพ

คาวา นกบรหารการศกษามออาชพ มความหมายทแตกตางไปจากมออาชพในอาชพอน อาจเปนเพราะ

วฒนธรรมความเปนมาของการเขาสงานบรหารการศกษามความแตกตางกน ผบรหารการศกษาเปนผทไดรบการ

คดเลอกมาจากนกการศกษาหรอนกวชาการ ซงเปนผทมความรความสามารถและความชานาญการในการจดการ

เรยนรมากอน แตโดยหลกการบรหารทวไปนน ผบรหารทกอาชพจาเปนตองรศาสตรและมศลปะในการบรหารดาน

การวางแผนงาน งบประมาณ และทรพยากรของสถานศกษา ซงรวมไปถงบคลากรดวย ดงนน การเขาสนกบรหาร

การศกษามออาชพจงตองเรยนรทงหลกการและงานดานบรหาร ตลอดจนทกษะของความเปนผนาทางการศกษาซง

เปนความรใหมทตองเพมเตมจากความชานาญการทมอยเดม ในวงการการศกษา ความหมายของคาวา นกบรหาร

การศกษา ครอบคลมไปทกตาแหนงทอยในระดบทมการแกปญหาและตดสนใจ เชน ตาแหนงผบรหารสถานศกษา

ผบรหารการศกษา หรอศกษานเทศก ซงรวมเรยกวานกบรหารการศกษา แตเนองจากนกบรหารการศกษามตาแหนง

หนาททหลากหลายและมชอตาแหนงทเรยกตางกน อาทเชน ผอานวยการเขตพนทการศกษา ผอานวยการโรงเรยน

ครใหญ อาจารยใหญ ศกษานเทศก เพอใหสอดคลองกนจะขอใชคาวา นกบรหาร แทนคาวา นกบรหารการศกษา

ภาวะผนากบการเปนนกบรหารการศกษามออาชพ

คณหญงทพาวด เมฆสวรรค ( ) กลาววา การเปนผบรหารทดในยคของโลกาภวฒนน ไมใชเปนของ

งาย เนองจากมแรงกดดนและความเปลยนแปลงตางๆ อยางมากมายทแตกตางไปจากการบรหารงานในยคกอนหนา

น การมขอมลขาวสารทมากขน ความตองการและขอเรยกรองจากผเกยวของและผทมสวนไดสวนเสยมมากขนและ

11

อาจจะมเกดความคดแยงกน ประกอบกบความไมแนนอนซงทาใหยากแกการเลงเหนผลลพธยงมสงมากขน การเปน

นกบรหารจงจาเปนตองมทงความรดานเทคนคการบรหาร และมทกษะและประสบการณในดานการสอสารขอมล

และสรางปฏสมพนธกบบคคลในระดบตางๆ ดวย

จนทนา สขมานนท รองประธานบรษทปนซเมนตไทย กลาววา นกบรหารมออาชพ คอนกบรหารทสามารถ

บรหารองคการไดอยางมประสทธภาพดวยภาวะของผนา (แมกไมบรหาร UBC ) ผบรหารทตองการใหองคกรมงส

ความเปนเลศจะตองวางแนวความคดดานการบรหารภายในองคกร รวมทงการมภาวะผนาทด ซงไดแก

. มการสรางความเชอมโยงแบบพนธมตร (Organizational alliance) หมายความวาผบรหารตองยดหลก

ของการสรางความเชอมโยง โดยการถายทอดขาวสารใหบคลากรในระดบตางๆ ไดรวมรบรขอมลทเปนของ

องคกร การจดการกบระบบการรบรขอมลขาวสารนเพอประโยชนในดานการมองภาพขององคกรใหเปนไปใน

ทศทางเดยวกน สามารถตอบคาถามใหแกผอนได นอกจากน การสอสารทดยงมผลทางดานจตวทยา เพราะสามารถ

ปลกระดมใหผรวมงานทกคนมความคดไปในทศทางเดยวกน การใหขอมลขาวสารเปรยบเสมอนกบการทา

การตลาดภายในองคกรนนๆ ทาใหบคลากรไดทาความเขาใจกบแนวการบรหารงานขององคกรนน (Organizational

design)

. มการนาไปสการเปลยนแปลง (Leading organization through transformational change) ผบรหารการ

เปลยนแปลงคอผทเขาใจถงความตองการขององคการเพอตอบคาถามตางๆ เชน ตองการอะไร? จะเรมตน

ตรงไหน? ดวยกระบวนการอยางไร? เพอใหไดความตองการนน ๆ นอกจากน ยงตองใชหลกยทธศาสตรในการ

สนทนา (Strategic conversation) เพอแลกเปลยนความคดเหนในทมงาน ทสาคญตองมวสยทศนรวมกนทชดเจน

. ศกษาสงแวดลอมทเปนทรพยากรและเครองมอในการทางาน (Resources and tools) การบรหารองคกร

ใหเกดประสทธผล ผบรหารตองศกษาทรพยากรทมอย ทเปนเครองมอในการดาเนนการขององคกร ทรพยากรดาน

บคคล และดานเครองมอ เปนปจจยททาใหผบรหารรวาองคกรมศกยภาพในการสรางจดเดนในเรองใด

. ศกษาสมรรถนะขององคกร (Organizational competencies) วา มความสามารถหรอมคณภาพทจะ

นามาใชงานไดดเพยงใด องคกรยงขาดในเรองใด? ควรเสรมสวนใดทเปนจดดอยขององคกร เชน ตองจดหา

12

ทรพยากรเพมเตม หรอตองใหบคลากรเขารบการฝกอบรมทกษะใหม ๆ ตองใหมการประเมนตนเอง เพอนรวมงาน

ประเมน ผบงคบบญชาทสงกวาประเมน หรอผใตบงคบบญชาประเมน

. สรางแรงจงใจ (Employee motivation performance) เปนการสรางความรสกสนกกบการทางาน เพอให

บคลากรไดทางานรวมกนอยางมความสข รกองคกร มความกระตอรอรนในการทางาน ไมใชมาทางานเพอเงน คน

ททางานเพอองคกรอยางแทจรงจะพยายามพฒนาตนเอง ผบรหารในฐานะผนาตองมวสยทศนทชดเจน คอรวา

ตองการอะไร และจะทาอยางไรจงจะสมฤทธผล สอสารใหทกคนร ประเมนสภาพแวดลอม รศกยภาพขององคกร

กระตนใหองคกรขบเคลอนดวยการจงใจ

แนวทางการนาภาวะผนาทางการศกษาไปใชประโยชน

ในทกวงการทงเลกใหญทงภาครฐ เอกชน ประชาชน ตางมความตองการผนาทมวสยทศน มความร

ความสามารถในการบรหารจดการใหองคกรนน บรหารงานใหบรรลตามวตถประสงคทงสน สงททาให

ความสาเรจเกด ขนไดคอ การมภาวะผ นาของผ บ รหารในการบรหารจดการอยางมประสทธภาพและ

ประสทธผล การจดการศกษากเชนเดยวกนตองการผนาทมความร ความสามารถ มเทคนควธการทจะจดการศกษา

ใหสอดคลองกบนโยบายของชาต ของหลกสตร ชมชนและสงคม ดงนนการนาภาวะผนามาใชในการศกษาได

อยางไรนนสรปไดดงน

1. การนาภาวะผนามาใชสาหรบผบรหาร ทงผอานวยการสานกงานเขตพนท ผอานวยการโรงเรยน

หรอรองผอานวยการ อธการบด รองอธการบด หรอผปฏบตหนาทในตาแหนงผบรหารการศกษาทกระดบ ตงแต

ระดบประถมศกษา มธยมศกษา อาชวศกษา หรออดมศกษา ลวนเปนผทมภาระหนาทในการจดการศกษา

ทงสน การจะบรหารการศกษาทกระดบใหสาเรจไดนน ผบรหารตองมภาวะผน า ตามทฤษฎภาวะผนาดาน

คณลกษณะ ดานพฤตกรรม และทฤษฎผสมผสานในรปแบบททนสมยเหมาะสมกบเหตการณ สถานการณ รปแบบ

สงคมและวฒนธรรมในปจจบน ผทเปนผบรหารหรอเตรยมตวเปนผบรหารจะไดเตรยมฝกตนเองตามหลกการ

ทฤษฎของภาวะผน า ซงถาผบรหารรจกบรหารงานโดยใชทฤษฎภาวะผน า ผนวกกบทฤษฎการบรหาร

การศกษา ผสมผสานกบเหตการณ สถานการณไดอยางเหมาะสมจนเกดผลงานทมประสทธภาพ แสดงวาผนาม

ภาวะผนาทางการบรหาร สงผลตอประสทธภาพของงาน ดงนนภาวะผนาทนามาใชกบการบรหารทางการศกษาม

ประโยชนโดยตรงตอตวผ บรหารเองซงจะสงผลตองานอยางแนนอนเพราะผ บรหารมตาแหนงในฐานะ

ผบงคบบญชา มอานาจในการควบคมผใตบงคบบญชาโดยตรงอยแลว

13

2. การนาภาวะผนามาใชกบการบรหารงาน องคกรใดทมการบรหารทดจะนาความสาเรจมาใหถาขาด

การบรหารทดกจะเกดความลมเหลว นอกจากภาวะผนาทมในตวผบรหารเองแลว การบรหารทมกลยทธทดของ

ผ บ รหารจะนาความสา เ รจมาให โดยผ บ รหารใชหลกการบรหารงานทด มความเหมาะสมกบ

บคคล เหตการณ สถานท คอเทคนคการบรหารงานทยดหลกการของภาวะผนานนเอง

3. การนาภาวะผนามาใชกบผตามหรอผใตบงคบบญชา ซงเปนผปฏบตงาน เมอไดรบคาสง ไดรบ

มอบหมายใหปฏบตงานใด ๆ ผใตบงคบบญชากจะมผอยในวงงานทเปนลกนองตามลาดบไปเรอยๆ ดงนน

ผใตบงคบบญชาทกระดบจงตองมภาวะผน าเชนเดยวกนในการปฏบตงานทตนไดรบมอบหมายใหสาเรจ

ลลวง เพราะความเปนผนายอมมอยในตวของทกคน ทสามารถตดสนใจทางาน การจดการศกษาในปจจบนและ

อนาคตมรปแบบทเปลยนไป เพราะสภาพเศรษฐกจ การเมอง สงคมวฒนธรรมเทคโนโลย และสภาพแวดลอมทาง

กายภาพทเปลยนแปลง ดวยสาเหตของการเพมจานวนของประชากร การลดลงของทรพยากรธรรมชาต การ

แขงขนดานการคาของประเทศมหาอานาจ ฯลฯ ความสามารถของผบรหารประเทศเทานนทจะนาประเทศของตน

ใหกาวพนจากความขาดแคลน การตอสกบภยธรรมชาตทเกดขนอยางรวดเรวและรนแรง เปนหนาทของผนา

ประเทศทจะเพมศกยภาพของประชากรใหมความสามารถทจะดารงชวตอยรอดใหได ทามกลางกระแส

การเมอง การเศรษฐกจ สงคมวฒนธรรมและเทคโนโลยทถาโถมเขามาอยางไมอาจสกดกนไวได ผทแขงแรงกวา

ยอมไดเปรยบผทออนแอ ดงนนจงเปนหนาทของผบรหารระดบประเทศและกลมประเทศในเอเชยทตองรวมมอกน

ในการชวยเหลอกนทางดานการคา การศกษา การแลกเปลยนวฒนธรรม เปนตน เรองทผบรหารประเทศตอง

เปลยนแปลงสาคญทสด กคอ “การศกษา”

สรป สงคมโลก สงคมไทยมการเปลยนแปลงทกดาน จาเปนทผนา ผบรหารทกองคการตองปรบเปลยนการ

บรหารจดการองคกร เพอใหองคกรนนอยรอด วาตองรวมมอกนในการบรหารจดการศกษาในรปแบบใหมให

สอดคลองกบสภาพการเปลยนแปลงทเกดขน ผทเปนบคคลสาคญในการจดการคอ ผบรหารการศกษา ทมใชเพยง

อยในตาแหนง หรอไดรบมอบหมาย แตผบรหารยคใหม ตองเปนผบรหารมออาชพ ทมภาวะของความเปนผนาสง

ประกอบดวยการเปนผนาทงจตและวญญาณ จงจะนาพาองคกรฝาฝนกบวกฤตทเกดขนไดในขณะน

บรรณานกรม

สภทท า ป ณฑ ะ แพ ท ย. ภา ว ะผ นา ข อง นกบ รห า รก าร ศ กษ า มอ อา ช พ. 28 กร กฎ า คม 2557.

http://www.supatta.haysamy.com/leader_pro.html

ภาวะผนาทางการบรหารการศกษา.28 กรกฎาคม 2557. http://artdesignqa.blogspot.com/ / /blog-

post.html