4.1  

พนจ AEC และการเปนศนยกลางโลจสตกสของไทย ภายใตการคาไรพรมแดน ตอนท 4 สมพงษ ศรโสภณศลป

4. โอกาสและความทาทายในการกาวเขาส AEC และการเปนศนยกลางโลจสตกสของไทย 4.1 การกาวเขาส AEC ประเทศไทยเปนผคดรเรมในการจดตงสมาคมอาเซยน สมาคมประชาชาตแหงเอเชยตะวนออกเฉยงใต หรอ ASEAN (Association of Southeast Asian Nations) ในป พ.ศ. 2510 ภายใตเหตผลคอ ประเทศในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตสมยนน ขาดความสามคคกน โดยในปแรกของการจดตงมสมาชกเพยง 5 ประเทศ จนถงปจจบนมสมาชกรวม 10 ประเทศ ครอบคลมพนทประมาณ 4,400,000 ตารางกโลเมตร (ประมาณ 9 เทาของพนทประเทศไทย) และมประชากรทกประเทศรวมกนประมาณ 600 ลานคน (ประมาณ 10 เทาของประชากรไทย) ในป พ.ศ. 2546 ผนาอาเซยนไดรวมลงนามในปฏญญาวาดวยความรวมมออาเซยน เหนชอบใหมการจดตง ประชาคมอาเซยน (ASEAN Community) ภายใตสถานการณโลกเปลยนแปลงอยางรวดเรว มการแขงขนรนแรงขน ทาใหอาเซยนตองรวมตวกนเปนชมชนหรอประชาคมเดยวกนและรวมมออยางรอบดาน เพอสรางประชาคมทมความแขงแกรง สามารถสรางโอกาสและรบมอสงทาทายทงดานการเมอง ความมนคง เศรษฐกจ และภยคกคามรปแบบใหม รวมถงการเพมอานาจตอรองและขดความสามารถการแขงขนของอาเซยนในเวทระหวางประเทศทกดาน ปฏญญาวาดวยความรวมมออาเซยน ไดกาหนดใหสรางประชาคมอาเซยนดวย 3 เสาหลก (3 Pillars of ASEAN Community) ซงภาครฐ ภาคเอกชน และประชาชนของประเทศในอาเซยนจะตองเขามามสวนรวม คอ

1. ประชาคมการเมองและความมนคงอาเซยน (ASEAN Security Community- ASC): เพอใหประเทศในภมภาคอยรวมกนอยางสนตสข มระบบการแกไขปญหาและความขดแยงโดยสนตวธ มเสถยรภาพรอบดาน

2. ประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (ASEAN Economic Community- AEC): เพอมงใหภมภาคอาเซยนมความมงคง มนคง และมความสามารถแขงขนกบภมภาคอนได ภายใตกระแสโลกาภวตนและแนวโนมการจดทาขอตกลงการรวมกลมทางเศรษฐกจในภมภาคตางๆ ทเพมขน

3. ประชาคมสงคมและวฒนธรรมอาเซยน (ASEAN Socio-Cultural Community–ASCC): เพอสรางประชาคมอาเซยนใหเปนสงคมทมความเอออาทรและแบงปน มเอกภาพเปนอนหนงอนเดยวกน และรวมกนแกไขผลกระทบตอสงคมอนเนองมาจากการรวมตวทางเศรษฐกจ

แผนการจดตงประชาคมอาเซยนไดตระหนกวา ประชาคมอาเซยนจะเกดขนไดอยางสมบรณนนจาเปนตองอาศยเสาหลกทง 3 เสาดงกลาวขางตน อยางไรกด ในทางปฏบตนน ผนาอาเซยนไดตดสนใจทจะเรงรดการจดตงประชาคมเศรษฐกจอาเซยนกอนเสาหลกอก 2 เสา เพอเปลยนอาเซยนใหเปนภมภาคทมการเคลอนยาย

 

4.2  

สนคา บรการ การลงทน เงนทน และแรงงานมฝมอ อยางเสรมากขน โดยผลประโยชนทตางคาดหวงวาจะไดรบจาก AEC 3 ประการหลก คอ 1) ทาใหอาเซยนเปนตลาดเดยวกน 2) ทาใหอาเซยนเปนแหลงวตถดบและฐานการผลตเดยว ซงทง 2 ประการจะเปดโอกาสใหผประกอบการในภมภาคอาเซยนไดประโยชนสงสดในการจดหาวตถดบ การผลต การสงออก และการบรการ และ 3) ชวยใหประเทศสมาชกมความเปนปกแผนและมอานาจการตอรองในเวทตางๆ มากขน

ตลาดขนาดใหญ

ประชากรขนาดใหญ (580 ลานคน)

ตนทนการผลตลดลง

ดงดดการลงทนและการคา

เพมกาลงการตอรอง

อานาจตอรองเพมขน

มแนวรวมในการเจรจาในเวทโลก

ดงดดในการทา FTA

สงเสรมแหลงวตถดบประโยชนจากทรพยากรในอาเซยน

วตถดบ & ตนทนตาลง ขด

ความสามารถสงขน

สามารถเลอกหาทไดเปรยบทสด

กลมทมวตถดบและแรงงานเวยดนาม กมพชา พมา ลาว

กลมทมความถนดดานเทคโนโลย

สงคโปร มาเลเซย ไทย

กลมทเปนฐานการผลตไทย มาเลเซย อนโดนเซย

เวยดนาม

ผลประโยชนทคาดวาจะไดรบจาก AEC

อาเซยนจงตองมองออกไปนอกภมภาคอาเซยนบรณาการเขากบเศรษฐกจโลก โดยดาเนน 2 มาตรการคอ

(1) การจดทาเขตการคาเสร (FTA) และความเปนหนสวนทางเศรษฐกจอยางใกลชด (CEP)กบประเทศนอกอาเซยน

(2) การมสวนรวมในเครอขายหวงโซอปทานโลก ในการเตรยมความพรอมในการกาวส AEC จาเปนทจะตองทาการประเมนสถานการณและรปแบบทางการคาและการผลตทจะเปลยนไปหากมการเปดเสรการเคลอนยายสนคา บรการ การลงทน เงนทน และแรงงาน ในการประเมนเบองตน จะเหนวาผบรโภคยอมจะไดประโยชนจากการเปดเสรแนนอน อนเปนผลจากการลดกาแพงภาษและการแขงขนทเพมขน สนคาจะมความหลากหลายขน พรอมทงมคณภาพทดขนและราคาถกลง ในแงของสถานการณทางธรกจและการประกอบการนน ปรมาณการคา การขนสง ระหวางประเทศในกลมอาเซยน (Intra-Asean) จะสงขน มการจดตงธรกจโดยตางชาตเพมขนทงในภาคการผลต การคา และบรการ และประเดนสาคญแตยงไมมการพจารณาในรายละเอยดมากนก คอ แนวโนมทจะมการปรบเครอขายฐานการผลต และการเรยงตวใหมของโครงสรางโซอปทานระหวางประเทศ เพอตกตวงประโยชนจากการลดกาแพงภาษ และการอานวยความสะดวกในการเคลอนยายสนคาระหวางประเทศในภมภาคอาเซยน รวมถงนวตกรรมดาน IT ซงชวยเพมขดความสามารถในการจดการและควบคมการปฏบตการทเกดขนในพนททหางไกลออกไป ทงนการปรบโครงสรางของเครอขายการผลตและการปฏบตการ จะเปนไปในทศทางทสนบสนนกระแสการดาเนนธรกจภายใตรปแบบ GVC จากรปแบบเดมทเคยมการผลตสนคาประเภทเดยวกนซาซอนกนในหลายประเทศ เปนการผลตเพอตอบสนองการบรโภคในประเทศ แทนการนาเขาสนคาจากประเทศอนซงจะตองมตนทนเพมขนจากกาแพงภาษ มาเปนรปแบบของการกระจกตว (Concentration) ทนาการผลตสนคาประเภทเดยวกนมารวมอยพนทเดยวกน เพอใหเกดการประหยดตอขนาด (Economy of Scale) ในการผลตและในการปฏบตการ

 

4.3  

สถานการณกอน AEC

ฐานปฏบตการหรอแหลงผลตอยใกลกบตลาด

บทเรยนจากการรวมตวกนเปนสหภาพยโรป (EU) ชใหเหนวา ภายหลงการรวมตวกน ธรกจทมการดาเนนการขามชาต มกจะไดเปรยบในการแขงขนเหนอธรกจทองถน ทไมมความโดดเดนเฉพาะ (Niche) เพราะธรกจขามชาตเหลาน มโอกาสทจะลดตนทนโดยใชประโยชนจากการประหยดตอขนาด โดยอาศยเครอขายธรกจทมฐานตลาดหรอฐานปฏบตการในหลายประเทศ ทงน การเปลยนแปลงโครงสรางและรปแบบการประกอบการยอมสงผลกระทบตอแนวทางการพฒนาขดความสามารถในการแขงขนของธรกจ เพราะวา ความเชยวชาญในการประกอบการทมอยเดม ทเคยสรางความสาเรจใหแกผประกอบการทองถนในการแขงขนเฉพาะในตลาดภายในประเทศนน อาจจะไมเหมาะสมหรอเพยงพอสาหรบการแขงขนภายใตสถานการณทจะเกดขนใหม ผประกอบการทจะสามารถตกตวงประโยชนไดอยางเตมทจาก AEC จะเปนผประกอบการทมเครอขายการคาการขายขามชาต มการตงสวนงานหรอสานกงานในตางประเทศ เพออานวยการในประเทศตางๆทเปนฐานผลตหรอตลาดเปาหมาย ซงความสาเรจในการประกอบธรกจขามชาตแบบน จะตองอาศยความสามารถในการประสาน (Synchronize) การปฏบตการทเกดขนในประเทศตางๆใหสอดคลองและเปนไปในทศทางเดยวกน ซงผประกอบการอาเซยนทวไป โดยเฉพาะกลม SME ไมเคยมประสบการณการบรหารจดการในลกษณะนมากอนเลย ผประกอบการทมประสบการณบรหารจดการธรกจขามชาตสวนใหญ จะเปนผประกอบการทมาจากประเทศมหาอานาจทางเศรษฐกจทงนน เชน ญปน สหรฐอเมรกา และยโรป เปนตน ในประวตศาสตรยโรป จะเหนวาประเทศในยโรปไดมการหลอหลอมทางดานเชอชาตและวฒนธรรมมากนยาวนานพอสมควรแลว กอนทจะจดตงกนเปนสหภาพยโรปอยางเปนทางการ อาจจะกลาวไดวา การรวมตวกนของชาตสมาชกในสหภาพยโรปเปนการรวมตวกนทมความเขมขนสง เพราะไดเกดการรวมตวกนทง 3 ดานไปพรอมกนเปนระยะเวลาหนงแลว คอ การรวมตวกนดานเศรษฐกจ ดานความมนคง และดานวฒนธรรม จนถงเกดสานวนทธรกจในฝงสหรฐอเมรกา เรยกขานสหภาพยโรปภายหลงการรวมตนกวา เปนการสราง “Fortress Europe” โดยผประกอบการสหรฐอเมรกาคอนขางกงวลวา การรวมตวกนของสหภาพยโรปไดทลายกาแพงกนระหวางประเทศในกลมสมาชก แตอานาจตอรองทเกดขนจากการรวมตวกน กลบจะกอใหเกดเปนกาแพงใหมกนสหภาพยโรปกบประเทศนอกภมภาค ซงผประกอบการไทยและผทเกยวของกบธรกจสงออกสนคาไทยไปยงยโรป นาจะยนยนไดวา

สถานการณภายหลง AECผลของ• Global Value Chains• การเปดเสรทางการคา

 

4.4  

ผลของการรวมตวกนเปน EU ทาใหคคาในประเทศยโรปมอานาจตอรองในการเจรจาการคาสงมากขน โดยผประกอบการไทยจะตองปฏบตตามกฎและระเบยบทเขมขนหลายอยาง จงจะมสทธสงสนคาเขาไปจาหนายในประเทศสมาชก EU ได แตถาเราหนกลบมามองทางฝงอาเซยน จะเหนวา สถานการณการรวมตวกนจะมความแตกตางจากทเกดในสหภาพยโรป ประเทศสมาชกในกลมอาเซยนมความหลากหลายกนมากทงทางดานฐานะทางเศรษฐกจ การเมองการปกครอง ภาษา วฒนธรรม และศาสนา ในขณะทการดาเนนการรวมตวกนของอาเซยนในมตของความมนคงและมตวฒนธรรม ยงมความคบหนาในระดบทตามาก ประชากรอาเซยนยงไมมทศนคต จตวญญาณ และความภมใจ วาตนเองเปนสวนหนงของอาเซยน ประชากรในภมภาคขาดความรสกของความเปนเจาของ (No Sense of Ownership) ในแผนงานของอาเซยน การจดทาแผนดาเนนการอาเซยนรวมถงการจดประชมสมมนาระหวางประเทศในอาเซยนทผานมาเกอบทงหมด มกไดรบการสนบสนนทางการเงนจากประเทศนอกอาเซยน อกทงแผนปฏบตการอาเซยนเกอบทงหมดมกจะระบแหลงทนวา ตองอาศยเงนทนจากประเทศนอกอาเซยน ถงแมในกรณทเปนเพยงแผนดาเนนการเกยวกบการสงเสรมวฒนธรรมระหวางประเทศอาเซยนดวยกน ซงไมนาจะใชงบประมาณมากนก กยงตองพงแหลงทนจากนอกอาเซยนเลย เปนผลใหทศทางการดาเนนการของอาเซยนสามารถถกครอบงาไดงายจากประเทศเจาของแหลงเงนทน อกทงหลายประเทศในอาเซยนหวงผลจากการเขารวมในอาเซยน เพยงเพอตองการดงดดเงนชวยเหลอจากตางประเทศเขามาพฒนาประเทศของตนเทานน ประเทศอาเซยนยงขาดความจรงใจทจะชวยกนรกษาผลประโยชนของอาเซยนรวมกน และขาดทศนคตของการพงพาตนเอง (Self of Dependency) เพอใหเกดศกยภาพในการแขงขนกบประเทศในภมภาคนอกอาเซยน ดงตวอยางของขาวจากสานกขาวประเทศเพอนบานแหงหนง ทไดเสนอขาวทยนดกบการเปดเสรและการอานวยความสะดวกทางการคาและการขนสงขามแดนระหวางประเทศลาว กมพชา และเมยนมาร เนอขาวจะแสดงถงความตนเตนกบประโยชนทจะเกดกบธรกจจากญปน สหรฐอเมรกา และยโรป ทจะเขามาขยายฐานผลตและการปฏบตการเพมขนในภมภาคอาเซยน โดยไมไดใหความสาคญถงประโยชนทธรกจทองถนหรอธรกจของคนอาเซยนจะไดรบ ขาวนสะทอนเปนอยางดถง ทศนคตทตองการใชประโยชนจากอาเซยน เพยงเพอใหเกดการจางงานและเงนทนจากประเทศมหาอานาจ โดยธรกจทองถนอาจจะมโอกาสแทรกตวเขาไปเปนเพยงแคเบยลางของเครอขาย GVC โลก ประเทศสมาชกอาเซยนยงขาดการตกผลกทางความคดและวสยทศนทจะใชประโยชนจากการรวมตวกนของอาเซยน เพอผลกดนใหผประกอบการในอาเซยนมขดความสามารถในการแขงขนสงขน และสามารถขยบสถานะของผประกอบการใหมบทบาททสาคญในกระแส GVC โลก ดวยการสรางอานาจตอรองทสงขนในเวทการคาโลกผานการรวมตวกนเปนอาเซยน

 

4.5  

ใครไดประโยชนจากการเชอมโยงใน ASEAN?

Liberalization of cross border transport among 3 countries in Mekong regionCross border transport will be drastically liberalized in Mekong region in 

which Japanese, American and European companies have been expanding their business. Vietnam, Laos and Cambodia concluded an agreement which simplifies custom clearance of trucks and buses.   Logistics will be facilitated among Vietnam …, Thailand …, and Myanmar ….. Supply chain of product parts may become more efficient that will attract Japanese companies’ investment.

Acceleration of business expansion by Japanese companiesTransport on 22 routes and 15 border crossing points among 3 countries are to be liberalized by the CLV MOU. …..………… Although lead time ….., the MOU will shorten the lead time to 2 days.  Japanese companies have started their business.  Yazaki‐groupestablished its wire harness factory in Cambodia…... Minebea Co., Ltd, small motor maker, … factories in Thailand and Cambodia. Panasonic’s factory in Thailand …. its factory in Vietnam. Nippon Express Co. opened its representative office in Yangon of Myanmar last July, and started to study its logistics business. …..  Nisshin, a middle‐scale Japanese logistics company established a joint venture with Lao company last February in Vientiane Capital.

เมอพจารณาประโยชนทง 3 ประการทคาดวาจะไดรบจาก AEC ตามทนาเสนอมาแลว จะเหนวา การเปดเสรของการเคลอนยายสนคา บรการ การลงทน เงนทน และแรงงานมฝมอ ระหวางประเทศในภมภาคอาเซยนภายใตประชาคมเศรษฐกจอาเซยน จะสามารถบรรลผลประโยชนเพยง 2 ประการแรกเทานน กลาวคอ จะทาใหผประกอบการทประกอบธรกจในอาเซยนมทางเลอกในการจดหาวตถดบ ในการเลอกทาเลในการจดตงฐานผลต และมโอกาสทางการตลาดทเขาถงตลาดทใหญขน แตการทเสาหลกของอาเซยนทง 3 เสาไมไดรบการจดตงพรอมกน โดยประเทศสมาชกเลอกทจะเรงรดการจดตงประชาคมเศรษฐกจ ทงๆท ภาครฐ ภาคเอกชน และประชาชนในอาเซยนยงไมมการรวมตวกนอยางจรงจงดานความมนคง และดานวฒนธรรมนน หรออกนยหนง อาเซยนยงไมไดรวมตวกนทางจตวญญาณอยางแทจรง หลายประเทศในอาเซยนยงเลอกทจะเชอถอมหาอานาจนอกอาเซยนมากกวาเพอนสมาชกอาเซยนดวยกนเอง อกทงประเทศสมาชกมความขดแยงและขาดความสามคคกนอยเนองๆในหลายประเดน และในทายทสด การเปดเสรดานเศรษฐกจกอนทจะมการรวมตวกนทางจตวญญาณอยางแทจรง ทาใหอาเซยนขาดอานาจตอรองในการเจรจาในเวทการคาโลก เปรยบเสมอนการยกกาแพงทกนการคาระหวางประเทศสมาชกในอาเซยนออก แตไมมกาแพงทจะปองกนอาเซยนจากศกยภาพในการแขงขนทสงกวาของผประกอบการขามชาตนอกอาเซยน ทาใหผประกอบการจากประเทศมหาอานาจทางเศรษฐกจเขามาแผอทธพลทางการคาและครอบงาเศรษฐกจอาเซยนไดสะดวกขน จงไมแปลกใจทเรามกพบวา ประเทศมหาอานาจตางกแยงชงกนเขามามอทธพลเหนออาเซยนอยในขณะน พรอมกบหนนใหอาเซยนรบเปดประตการคาและเรงพฒนาการเชอมโยงดานโลจสตกส แตในเวลาเดยวกน กไมคอยกระตอรอรนทจะสงเสรมใหชาตอาเซยนรวมมอกนดานความมนคงและดานวฒนธรรมนก และในบางโอกาส ถงกบตอกลมใหเกดความแตกแยกในหมสมาชกอาเซยนดวยซาไป ดงนน ผนาของชาตในอาเซยจงควรรเทาทนสถานการณและบรบทการแขงขนทางธรกจและการคาระหวางผประกอบการอาเซยนกบผประกอบการจากภมภาคอน และควรอยางยงทจะหนกลบมาทบทวนอยางเรงดวนวา ผประกอบการอาเซยนจะเปนผไดรบผลประโยชนสงสดจากการเปดตลาดอาเซยนหรอไม หรอผประกอบการจากภมภาคอนจะไดประโยชนมากกวา โดยมผประกอบการ SME ในอาเซยนรบบทบาทเปนเพยงเบยลางทางการคาใหกบธรกจขามชาตของประเทศมหาอานาจ และทสาคญ ประเทศอาเซยนควรดาเนนการอยางไร ทจะใชประโยชนจากการเปลยนแปลงของโครงสรางการแขงขนธรกจ

 

4.6  

ทจะเกดขนภายหลงการเกด AEC เพอสรางโอกาสและศกยภาพใหกบผประกอบการอาเซยนในการสรางคณคาและความมงคงจากกระแสการคาโลก ทขบเคลอนโดยการประกอบการแบบเครอขาย GVC ทผานมา การดาเนนงานของหนวยงานตางๆของไทยในการเตรยมความพรอมเพอรบมอกบการจดตง AEC ดาเนนไปในทศทางทคอนขางผดพลาด การศกษาและประเมนความพรอมของไทย เชน การวเคราะห SWOT เปนตน เกอบทงหมด จะเปนการเปรยบเทยบศกยภาพในการแขงขนของผประกอบการไทย เทยบกบกลมผประกอบการในประเทศอาเซยนอนๆ หรออกนยหนง เรามองประเทศเพอนบานในอาเซยนเปน “คแขง” ในการแขงขนทางธรกจ มากกวาเปน “มตร” ทางธรกจ ทจะตองรวมมอกนเพอพฒนาศกยภาพในการประกอบธรกจ และในการสรางอานาจตอรองในการแขงขนในเวทการคาโลกกบผประกอบการจากนอกภมภาค กรณของบรษทผผลตเครองบน Airbus เปนตวอยางของความสาเรจทจะเกดขนไมไดหากไมมการรวมมอกนของประเทศสมาชกในสหภาพยโรป ไมมประเทศใดในสหภาพยโรปทจะสามารถสรางอตสาหกรรมการผลตเครองบนทจะแขงขนกบบรษท Boeing ไดโดยลาพง แตผลจากการรวมตวกนและรวมมอกน ทาใหบรษท Airbus สามารถพฒนาเทคโนโลยและขดความสามารถในการแขงขนกบบรษท Boeing ในตลาดโลกได การดาเนนการสวนใหญทผานมา ขาดการพจารณาอยางลกซงถง การเตรยมความพรอมใหกบผประกอบการในการทจะรบมอกบธรกจขามชาตและบรษทขนาดใหญจากประเทศมหาอานาจทางเศรษฐกจ ทสนใจเขามาสรางความมงคงจากการขยายตวของการบรโภคในภมภาคอาเซยน ทคาดกนวาจะเตบโตในระดบทสงกวาภมภาคอน โดยจะฉวยโอกาสในการเปดเสรการคาภายใต AEC เขามา “รก” แผขยายอทธพลการคาในตลาดอาเซยน ซงนอกจากเราจะไมเตรยมความพรอมรบมอกบผประกอบการทนขามชาตเหลานแลว ซารายกวานน ยงกลบจะสงเสรมใหบรษทตางชาตเหลานนเขามาลงทนอยางคอนขางลกลลกลน โดยขาดการวางกรอบการดาเนนงานทชดเจนวา เราควรจะสงเสรมการลงทนในธรกจประเภทใด และควรจะมมาตรการใดทจะบงคบใหธรกจตางชาตทไดรบการลงทนทาการถายทอดเทคโนโลยขนสงใหผประกอบการไทยอยางจรงจง

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ในการเตรยมความพรอมเพอรองรบ AEC ประเทศตางๆในอาเซยนควรดาเนนการภายใตกรอบความคดทวา ประเทศอนในอาเซยนเปน “หนสวน” ทมผลประโยชนรวมกน ใหความสาคญกบการแสวงแนวทางจากการรวมตวกนของสมาชกอาเซยนเพอสรางอานาจตอรองกบประเทศนอกภมภาค เพอเสรมภมตานทานใหกบ

ตลาดขนาดใหญ

ประชากรขนาดใหญ (580 ลานคน)

ตนทนการผลตลดลง

ดงดดการลงทนและการคา

เพมกาลงการตอรอง

อานาจตอรองเพมขน

มแนวรวมในการเจรจาในเวทโลก

ดงดดในการทา FTA

สงเสรมแหลงวตถดบประโยชนจากทรพยากรในอาเซยน

วตถดบ & ตนทนตาลง ขด

ความสามารถสงขน

สามารถเลอกหาทไดเปรยบทสด

กลมทมวตถดบและแรงงานเวยดนาม กมพชา พมา ลาว

กลมทมความถนดดานเทคโนโลย

สงคโปร มาเลเซย ไทย

กลมทเปนฐานการผลตไทย มาเลเซย อนโดนเซย

เวยดนาม

ผลประโยชนทคาดวาจะไดรบจาก AEC

อาเซยนจงตองมองออกไปนอกภมภาคอาเซยนบรณาการเขากบเศรษฐกจโลก โดยดาเนน 2 มาตรการคอ

(1) การจดทาเขตการคาเสร (FTA) และความเปนหนสวนทางเศรษฐกจอยางใกลชด (CEP)กบประเทศนอกอาเซยน

(2) การมสวนรวมในเครอขายหวงโซอปทานโลก

×× ×

 

4.7  

ผประกอบการอาเซยนในการทจะแขงขนกบผประกอบการจากประเทศมหาอานาจ ทจะรกเขามาดวยความพรอมทงทางดานทนและประสบการณในการบรหารธรกจขามชาต ผนาทงภาครฐและภาคธรกจของประเทศอาเซยนควรจะรเทาทนผลประโยชนแฝงเรนทอาจมาพรอมกบขอเสนอใหความชวยเหลอในดานตางๆของประเทศมหาอานาจ และมความจาเปนอยางยงทชาตอาเซยนจะตองกาหนดยทธศาสตรและทาททชาญฉลาด ในการคานอานาจของประเทศมหาอานาจเหลานทพยายามจะมงขยายอทธพลเขามาในภมภาคอาเซยน และในขณะเดยวกน อาเซยนตองเรงหาหนทางทจะ “แสวงจดรวม สงวนจดตาง” ผนกกาลงกนพฒนาเครอขายธรกจทสมาชกอาเซยนมสวนรวมกนเปนเจาของและรวมกนมอานาจในการกากบทศทางของธรกจ เชน การพฒนาโซอปทานของสนคาหรอบรการทเชอมโยงธรกจของผประกอบการอาเซยนดวยกน และการสราง Brand อาเซยนทลงทนและควบคมโดยคนอาเซยนทอาศยศกยภาพของแตละประเทศ เปนตน หากแตละประเทศในอาเซยนยงตางทจะมองประเทศอนในอาเซยนเปนเพยงคแขงหรอศตรทางธรกจแลว แนวความคดการเปดเสรภายใต AEC กจะกลายเปน “มาเมองทรอย” ทประเทศมหาอานาจทงหลายไดออกแบบมา แลวกระตนใหประเทศในอาเซยนเรงเปดเสรการเคลอนยายสนคาและพฒนาการเชอมโยงโลจสตกส เพอสรางความเจรญเตบโตอยางรวดเรวใหกบเครอขายธรกจ GVC ระหวางประเทศทประเทศมหาอานาจเหลานนเปนเจาของนนเอง 4.2 การเปนศนยกลางโลจสตกสของประเทศไทย การดาเนนการเพอเปนศนยกลางโลจสตกสของประเทศไทยทผานมา เปนการดาเนนการภายใตกรอบความคดทใหความสาคญกบความเปนศนยกลางโลจสตกสโดยพจารณาจากทตงเชงภมศาสตรเทานน โดยไมตระหนกวา การเปนศนยกลางโลจสตกสโดยมองจากทตงทางภมศาสตรนน ไมใชเปนความจรงแท แตเปนเพยงความจรงสมพทธ (Relative Truth) เทานน และทกประเทศกสามารถเปนศนยกลางโลจสตกสของภมภาคได ทงนขนอยกบการเลอกกรอบหรอขอบเขตของการพจารณา เชนเดยวกบเวลาทเราถายภาพหรอ Crop ภาพ เราสามารถเลอกจดใดในภาพใหเปนศนยกลางของภาพกได ดวยการปรบหรอเลอนกรอบภาพเทานน ตวอยางเชน ในเอกสารตางๆทผลกดนใหประเทศไทยเปนศนยกลางโลจสตกสของภมภาค เรากมกเหนแผนททมขอบเขตของภาพดงแสดงในรปทางซาย

 

4.8  

แตถาเราลองทาการ Crop ภาพ แลวปรบกรอบของภาพใหมดงแสดงในรปทางขวา จะเหนวา เมอเปลยนกรอบการพจารณาใหม ประเทศลาวกลบมทตงทเปนศนยกลางการเชอมโยงโลจสตกสของภมภาค GMS มากกวาไทย เพราะวาเราสามารถเดนทางขามจากประเทศลาวไปยงประเทศอนในภมภาค GMS ไดโดยผานเพยงพรมแดนเดยวเทานน ในขณะท หากตองการเดนทางจากประเทศไทยไปยงประเทศเวยดนามกบประเทศจนได จะตองผานพรมแดน 2 ครง หรอในกรณทเราขยายกรอบภาพไปครอบคลมทางตะวนตกของประเทศไทยเพมขน ดงน

 

4.9  

จะเหนวา ในกรณน ประเทศเมยนมารจะกลายเปนศนยกลางการเชอมโยงโลจสตกสระหวางเอเชยใต กบ อาเซยน และกบจน และความเปนศนยกลางของเมยนมารในกรอบการพจารณานกลบมนยสาคญกวาการเปนศนยกลางของประเทศไทยมาก เพราะวา ทางตะวนตกของเมยนมารมชายแดนตดกบประเทศอนเดย ซงมประชากรกวา 1,000 ลานคน ทางเหนอเปนประเทศจนทมประชากรกวา 1,000 ลานคนเชนเดยวกน และทางตะวนออกของเมยนมาร คอ อาเซยนทประกอบดวยประชากรกวา 600 ลานคน

การยดตดกบความเปนศนยกลางโลจสตกสในมตของทตงทางภมศาสตรแตเพยงอยางเดยว ทาใหเกดยทธศาสตรประเทศทมงเนนเฉพาะการพฒนาในสวนของโครงสรางพนฐานทางการขนสงเทานน ขาดการเตรยมความพรอมในดานอน ทจะชวยผนประเทศไทยใหเปนศนยกลางในรปแบบทจะยกระดบโครงสรางทางเศรษฐกจและการคาของไทยไปสประเทศในระยะท 3 อยางแทจรง และทสาคญทสด การผลกดนการเปนศนยกลางโลจสตกสของไทยทผานมา มองประโยชนทไทยจะไดรบอยางฉาบฉวย โดยเฉพาะการละเลยไมพจารณาในรายละเอยดถงผลขางเคยงดานลบทจะเกดกบประเทศไทย ทงน การนาเสนอยทธศาสตรการพฒนาโครงสรางพนฐานดานการขนสงเพอใหประเทศไทยเปนศนยกลางโลจสตกสของภมภาค มกจะถกผลกดนภายใตขออางถงประโยชน 4 ประการ คอ

1. ผประกอบการไทยมขดความสามารถในการแขงขนในตลาดโลกสงขน เพราะสามารถสงสนคาออกไปตางประเทศดวยตนทนโลจสตกสทลดลง

2. สนคาจากตางประเทศจะสงออกสนคาผานประเทศไทย 3. ตางประเทศสนใจทจะเขามาลงทนในประเทศไทย เพราะมตนทนโลจสตกสทลดลง 4. มนกทองเทยวตางชาตเขามาเทยวยงประเทศไทยมากขน

อยางไรกด หากพจารณาอยางถถวน จะเหนวาภายใตประโยชนแตละขอนน จะมผลขางเคยงซงเปนความ

เสยงหรอความทาทายทอาจจะสรางปญหากบการพฒนาเศรษฐกจของประเทศในระยะยาวได ดงน

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ ความเสยงและความทาทาย ผประกอบการไทยมขดความสามารถในการแขงขนในตลาดโลกสงขน เพราะสามารถสงสนคาออกไปตางประเทศดวยตนทนโลจสตกสทลดลง

การขนสงยอมม 2 ทศทาง เมอสงออกงาย กจะสามารถนาเขาสนคาไดงายเชนเดยวกน กหมายความวา สนคานาเขาจากตางประเทศกจะมตนทนโลจสตกสทลดลงเชนเดยวกน ทาใหสนคาจากตางประเทศราคาถกลง และทาใหสนคาประเภทเดยวกนทผลตในประเทศเสยศกยภาพในการแขงขนได

สนคาจากตางประเทศจะสงออกสนคาผานประเทศไทย ประเทศไทยจะไดประโยชนอะไรบางจากการทสนคาจากตางประเทศใชประเทศไทยเปนทางผาน นอกจากจะไดคาผานทาง (หากมการจดเกบ) หรอคาใชบรการทาเรอและบรการโลจสตกสตางๆ

 

4.10  

ในขณะเดยวกน สนคาจากตางประเทศยอมจะไดประโยชนจากการใชประเทศไทยเปนทางผาน เพราะจะทาใหสนคาทผลตในตางประเทศเหลานมความสามารถในการแขงขนในตลาดโลกสงขน ดวยตนทนโลจสตกสของสนคาทลดลง ซงอาจสรางผลเสยกบประเทศไทยได หากสนคาตางประเทศทไดประโยชนเหลาน เปนสนคากลมเดยวกนกบทประเทศไทยผลตและสงออกดวย ซงจ ะ ท า ใ ห ส น ค า จ า ก ต า ง ป ร ะ เ ท ศ เ ห ล า น ม ข ดความสามารถทสงขนในการแขงขนกบสนคาจากประเทศไทย

ตางประเทศสนใจทจะเขามาลงทนในประเทศไทย เพราะมตนทนโลจสตกสทลดลง

จากทกลาวมาแลวในตอนท 2 การลงทนจากตางประเทศอาจไมกอใหเกดประโยชนตอการยกฐานะทางเศรษฐกจของประเทศไดเสมอไป เพราะนกลงทนตางประเทศจะถายเทผลประโยชนในรปของกาไร และTransfer Pricing กลบไปยงประเทศแมในตางประเทศ อกทงประโยชนจะตกแกประเทศไทยนอยมาก หากเปนการลงทนทใชเพยงแรงงาน และไมมการถายทอดเทคโนโลยขนสง ใหกบผประกอบการไทย

มนกทองเทยวตางชาตเขามาเทยวยงประเทศไทยมากขน

จะชวยกระตนการเตบโตของอตสาหกรรมทองเทยวของไทย แตตองเฝาระวงผลขางเคยงทอาจเกดขน คอ พ อค า ต า ง ช า ตท จ ะ แฝ ง ต ว เ ข า ม า ในฐ านะ

นกทองเทยว และพานกอาศยอยในประเทศไทยเกนกาหนด เพอเขามาแยงธรกจการคาจากคนไทย

นกทองเทยวไทยกจะสามารถเดนทางทองเทยวในตางประเทศไดสะดวกขนเชนกน

การพฒนาเฉพาะโครงสรางพนฐานดานการขนสงแตเพยงอยางเดยว โดยขาดการบรณาการกบการพฒนาในดานอนควบคกนไปดวย อยางดทสด กจะเปลยนใหไทยเปนศนยกลางโลจสตกสในรปแบบทเปนเพยง “ทางผาน” ของการขนสงสนคาเทานน โดยไทยจะไดรบประโยชนเพยงเลกนอยจากการเรยกเกบคาตอบแทนจากการใชบรการดานโลจสตกส1 แตหากไทยตองการทจะไดประโยชนอยางเตมทจากการเชอมโยงโลจสตกส เราควรบรณาการการพฒนาดานขนสงควบคไปกบการพฒนาอตสาหกรรม ภายใตวสยทศนทจะผลกดนใหไทยมบทบาทเปนศนยกลางในการสรางมลคาเพม (Value-added) ในภมภาค2 ดวยการนาสนคาขนตนทมมลคาตา เขามาทาการแปรรปเพอเพมมลคาใหสงขนกอนทจะสงสนคาออกไปขายในตางประเทศ                                                             1 ดงเชนในกรณของคลองสเอซ ของประเทศอยปต 2 ดงเขนในกรณของประเทศสงคโปร

 

4.11  

นอกจากน เมอพจารณารปแบบการคาของโลกตามทฤษฎของ Smile Curve จะเหนวา ประโยชนสงสดทางการคาไมไดตกกบประเทศทเปนศนยกลางทางกายภาพ (Physical Center) ทมสนคาขนสงผานไปมา แตจะตกอยในมอของประเทศทเปนศนยกลางเสมอนจรง (Virtual Center) ซงเปนศนยกลางทมอานาจบญชาการ กากบ และควบคมการเคลอนยายสนคา และชองทางการคาการจาหนายสนคาระหวางประเทศ ทงน ประเทศเพอนบานเรา กไดมความพยายามทจะกาหนดยทธศาสตรทใหความสาคญกบการพฒนาประเทศใหเปนศนยกลางเสมอนจรงมากกวาเปนศนยกลางทางกายภาพ และไดตระหนกถงความจาเปนเปนทจะตองอาศยการพฒนาขดความสามารถดานอนๆ โดยเฉพาะในดานการออกแบบและการบรหารจดการโซอปทาน นอกเหนอไปจากการพฒนาโครงสรางพนฐานดานโลจสตกส

ตวอยางนโยบายในตางประเทศ

Malaysia’s Logistics StrategyEfforts will be undertaken to enhance value-added

supply chain management and support services, which cater for the needs of a broader regional hinterland. This will enable Malaysia to position itself as a virtual logistics hub, with the knowledge and skills to manage and control information, as well as track processes and manage payment flows across regional supply chains.

68 เพอใหเหนภาพของศนยกลางเสมอนจรงไดชดเจนขน ขอนาภาพเครอขายการผลตแบบ GVC ของกางเกงยนส Levi ตามทไดนาเสนอมาแลวในตอนท 2 มานาเสนออกครง จะเหนไดวา ผประกอบการทเปนศนยกลางกากบดแลการเคลอนยายสนคาจากประเทศหนงไปยงประเทศหนงในกรณน ตงอยในประเทศฮองกง ซงไมไดอยในเสนทางทมสนคาเคลอนยายผานไปมาเลย แตกลบเปนผประกอบการทไดสดสวนกาไรสงสดกวาคนอนๆใน GVC เดยวกน การพฒนาขดความสามารถของประเทศไทยจงควรเรมใหความสาคญกบการผลกดนใหธรกจไทยเขาไปมบทบาทเปนศนยกลางของการคาในลกษณะนมากยงขน

ตวอยางนโยบายในตางประเทศ

Singapore’s Working Group on LogisticsVirtual Hub• Physical excellence necessary but insufficient condition for

countries to become a logistics hub.• Highest value is no longer found in moving the cargo, but in

controlling and optimising the flow of the cargo via information management.

• Provide specialised value-added SCM and supporting services catering to the needs of a broader hinterland beyond Singapore

• Beyond Actual Handling of Goods: Singapore to be the brain controlling the logistics limbs (Planning & Control Functions) that extends beyond Singapore

• Require strong expertise and capabilities in SCM design and application to be the hotbed for SCM innovation.

69

 

4.12  

ในการกระตนการขยายตวทางเศรษฐกจของประเทศ ทกรฐบาลของไทยทผานมาตางกหวงพงอานสงสจากการพฒนาโครงสรางพนฐานดานการขนสง โดยในเดอนกมภาพนธ 2556 ทประชม ครม. ในขณะนน ไดมมตเหนชอบในหลกการรางกรอบแผนยทธศาสตรการพฒนาโครงสรางพนฐานดานคมนาคมขนสง วงเงน 2 ลานลานบาท ภายใตระยะเวลาการดาเนนการประมาน 7 ป เพอลดคาขนสง หรอ โลจสตกส เหลอรอยละ 13.2 ตอ GDP จากทเปนอยกวารอยละ 15.2 ตอ GDP และในชวงปลายป 2557 รฐบาลชดตอมา ไดวางยทธศาสตรการพฒนาโครงสรางพนฐานดานคมนาคมขนสงของไทย คาดวาจะใชระยะเวลา 8 ป ใชเงนลงทนกวา 3 ลานลานบาท แตเมอพจารณารายละเอยดเบองหลงของการจดทายทธศาสตรฉบบลาสด กจะเหนวาเปนเพยง “เหลาเกาในขวดใหม” ทเกดจากการเรงรบนายทธศาสตรฉบบเดมมาปรบเปลยนเพมเตมโครงการบางสวนเพยงเลกนอย โดยขาดการทบทวนวสยทศนหรอกรอบยทธศาสตรชาตทใชในการกาหนดแผนงานโครงการ รฐบาลทมความสามารถ คอ รฐบาลใหมทผลกดนยทธศาสตรทมความกาวหนาและครบเครองกวาเดมดวยการใชงบประมาณทนอยกวา ไมใชรฐบาลทใชเงนเกงกวาภายใตกรอบความคดเดมๆทนกอะไรไมออกกใชวธกระตนเศรษฐกจดวยการสรางโครงการขนสงขนาดใหญ และถาสงคมไทยจะยงคงหลงใหลไปกบมายาคตทวา ยทธศาสตรทดจะตองเปนยทธศาสตรทใชงบประมาณทสงกวา แทนทจะหนมาพจารณาลงในรายละเอยดวา โครงการทประกอบเปนยทธศาสตรนนมคณภาพดพอ ทจะสามารถยกระดบขดความสามารถของประเทศไทยในการแขงขนทางการคากบนานาประเทศไดอยางไรแลว เราคงจะไดเหนการใชงบประมาณทสงขนไปเรอยๆ ในทกครงทมการเปลยนรฐบาล เชน ในตนป 2559 เรากอาจจะเหน รฐบาลใหมทเขามาบรหารประเทศ ประกาศยทธศาสตรการพฒนาโครงสรางพนฐานดานการขนสงใหมอกครง แตคราวนคงจะวางแผนใหใชเวลาในการดาเนนการ 9 ป และงบประมาณ 4 ลานลานบาทเพอสรางภาพใหดเหนอกวายทธศาสตรทมอยเดม3                                                             3 เปนการเทยบบญญตไตรยางคจาก 2 ยทธศาสตรทผานมา

1

23

4

5 6

The Journey of Levi’s Jeans

ดดแปลงจาก http://aienetwork.org/infographic/12/from-fiber-to-fashion-unzipping-the-apparel-global-value-chain

 

4.13  

การฝากความหวงกบการทมลงทนมหาศาลไปกบการพฒนาโครงสรางพนฐานขนาดใหญดานการขนสง เพอใหเกดการกระตนเศรษฐกจผานการขยายตวของอตสาหกรรมกอสรางและอสงหารมทรพย เปนกรอบความคดของการพฒนาในระบบเศรษฐกจแบบดงเดม (Traditional Economy) ถงเวลาหรอยงทการจดทายทธศาสตรของไทยจะหลดจากกรอบความคดทตดอยในระบบเศรษฐกจระยะท 2 มาเปนการคดแบบระบบเศรษฐกจระยะท 3 ทวางรากฐานการพฒนาเศรษฐกจอยบนการพฒนานวตกรรม เทคโนโลย และองคความร สงทอยากจะฝากใหทกคนไดขบคดคอ ในเมอเราจะตองลงทนในโครงสรางพนฐาน เทคโนโลย และอปกรณตางๆทเกยวของกบระบบรถไฟและรถไฟฟาเปนจานวนหลายลานลานบาทในอนาคตอนใกลน ในเมอจะเกดความตองการภายในประเทศ (Domestic Demand) ของระบบรถไฟมากมายขนาดน ทาไมเราไมมการคดถงการยกระดบอตสาหกรรมไทยควบคไปกบการพฒนาโครงสรางพนฐานดานรถไฟฟาและรถไฟ ดวยการทมสรรพกาลงและงบประมาณสวนหนง เพอสรางขดความสามารถในการพฒนาเทคโนโลยและอตสาหกรรมการผลตระบบรถไฟใหเกดขนในประเทศไทยอยางจรงจง โดยในเบองตน จะทาใหเรามขดความสามารถทจะบารงรกษาระบบเองไดดในระดบหนง ไมเชนนน เราจะตองพงพาและเสยงบประมาณจานวนมากในอนาคตไปกบการบารงรกษาและปรบปรงระบบใหกบตางประเทศตลอดไปไมสนสด4 และการเรมพฒนาอตสาหกรรมและเทคโนโลยรถไฟจะเปนคณปการอยางยงกบการพฒนาประเทศ ดวยการเปนจดเรมตนทาง (Springboard) ทสงผลตอเนองไปสความสาเรจในการพฒนาเทคโนโลยและองคความรในอตสาหกรรมการผลตและบรการดานอนๆ อนจะผลกดนใหไทยกาวขามไปสการพฒนาเศรษฐกจในระดบท 3 ไดในทสด

                                                            4 ดงปญหาทเกดขนกบโครงการ Airport Link และดเหมอนเราไมไดเรยนรอะไรจากบทเรยนนเลย