онЦлоХ

Бүх эрх хуулиар хамгаалагдана ©

0 0 7 5 5

ЦАГ АГААРЫН ДЭЛГЭРЭНГYЙ МЭДЭЭЛЛИЙГ 8 ДУГААР НҮҮРЭЭС УНШИНА УУ.

цаГ аГаар

УЛААНБААТАР2017.10.31

ЯЛИМГҮЙ ЦАСТАЙ

1° -5°

УЛС ТӨРЗг дэлхийн банкны "Хөгжлийн бодлогын зээл"-ийг хэрэгжүүлэх хүсэлт тавив.монгол, Хятадын хооронд Чөлөөт худалдааны хэлэлцээр байгуулах судалгааг эхлүүлнэ.о.баасанхүү гишүүн Ерөнхий сайдад хандан асуулга тавьжээ.УиХ дахь ан-ын бүлэг ирэх оны төсвийн асуудлаар Ажлын хэсэг байгууллаа.монгол Үндэсний ардчилсан намын даргаар Б.Цогтгэрэлийг бүртгэв.

ЭДИЙН ЗАСАГмонголбанкны нэг долоо хоногтой үнэт цаасны үлдэгдэл 1.9 их наяд төгрөгт хүрэв."MsE aLL" индекс 1139.54 нэгж болж, 0.36 хувиар буурчээ.анУ-ын эдийн засаг гуравдугаар улиралд жилийн дүнгээрээ гурван хувиар өсчээ. "Xanadu Mines"-ийн нэмэлт өрөмдлөгийн дүн эерэг гарав.монголын хөрөнгийн биржийн хувь нийлүүлсэн хөрөнгийн хэмжээг нэмэгдүүлэв.

НИЙГЭМЗоонозын гаралтай өвчнийг хээрийн нөхцөлд оношлох боломж бүрдлээ.нитХ дахь ман-ын бүлэг тав хоногийн завсарлага авлаа.өчигдрийн байдлаар дүрэм зөрчсөн 60 автомашины дуут дохиог хураав.говь-алтайд 4.6 магнитудын хүчтэй газар хөдөлж, сургууль, цэцэрлэгийн хана цуурчээ.Ебс-ийн сурагчдын нэгдүгээр улирлын амралт энэ баасан гарагаас эхэлнэ.

ДЭЛХИЙбарселонд Каталонийн тусгаар тогтнолыг эсэргүүцэгчдийн жагсаал боллоо. нато, Япон хоёр Умард Солонгост шахалт үзүүлэх талаар хэлэлцэж тохиролцов. сирид гүйцэтгэх үндсэн үүргээ ОХУ биелүүлснийг Төрийн дум мэдэгдлээ. токио хотын захиргаа 10 тэрбум иенийн “ногоон бонд” гаргана. саудын араб эмэгтэйчүүддээ цэнгэлдэх хүрээлэнд нэвтрэх эрх олгоно.

2017.10.31, мЯгмар ~ №208 (755) Yнэ: 1000¥~ со¨ЛТ ХҮний ӨгЛӨӨ сонин УнШиХаас эХэЛдэг ~

ЗГМ

газрын тосны орлого 9.7 тэрбумаар давжээХайгуулын зардлын нөхөн төлбөрийн орлогын биелэлт 163.8 хувьтай. > 7

сүнсний баярыг монголчильё

Энэ баярыг бид яагаад монгол төрхөмдөө оруулж болохгүй гэж. > 3

байгалийн хий, нүүрсний хоорондох шаантаг

Хэрэглээ ихэссэн шатдаг хий

Ubinfo.mn сайт шилдэгт багтлааGogo.mnXopom.comIkon.mnCaak.mnZaluu.com

“Засгийн газрын мэдээ” сонины цахим хуудас Ubinfo.mn нь Монголын мэдээллийн шилдэг сайтуудын зургадугаарт бичигдлээ.

Ubinfo.mnNews.mnMedee.mnZindaa.mnView.mn

Эх сурвалж: Alexa.com©

Òа монгол хүн болæ төрсөн л бол долоон голоо тасартал Ìонголын төлөө зүтгэÁ.Áааст

аМ.доллар юань рУБль

2456.20 369.36 42.50

Зэс 5-чинГис Бонд

100.440.10%

алТMSE ALL 10-чинГис Бонд

1271.300.15%

1136.540.36%

99.3600.00%

68302.23%

ubinfo.mnБҮРЭЛДЭХҮҮНКОМПАНИ

THE OFFICIAL GAZETTE

Ирэх оны төсвийн төсөлд орлогыг 700 орчим тэрбум төгрөгөөр өсгөж тусгажээ. Хэдий ийм боловч хэдхэн төрлийн түүхий эдийн үнэ унахад л төсвийг тэтгэгч олон татварын орлого бүрдэлт тасрах эрсдэлтэй байна. 11

С.Батсайхан / ЗГМ©

Улс ТӨр

Шударга ёсыг бус шахаагаа хамгаалсан сайд

“аливаа өмч, хөрөнгийг эзэн гүй дүүлж,түүнийг ердөө л ний тийн өмч хэмээн үзэж дахин ху ваа рилах талаар хамгаас харгис, бүдүүлэг ёс суртахуунтай нэ гэн л чангаас чанга хашгирч чадна” гэдэг үг Ц.нямдоржийг эр дэнэ тийн талаар ярих болгонд санаг даад байдаг болж. Түүний

Б.даваатогтох@datoZGM

“сүүлчийнхээ цамцыг урагдтал” тэмцэх агуу “эх оронч” тэмцэл нь монголын ард түмэнд олд сон эрдэнэт БоЛомЖ­ийг боди­тойгоор үгүй хийх аюул тайг учир мэдэх хүн болгон сэрэмж­лүүлэх боллоо.

Өнгөрсөн долоо хоногт Таг­нуулын ерөнхий газрын дарга Б.Хурц тун ноцтой мэдэгдэл хийсэн.

Зах Зээл

ногоон бизнесийн эрэлт өндөр

Улс орон бүр өөрийн гэсэн цэцгийн соёлтой байдаг. сүүлийн жилүүдэд манайд цэцгийн соёл өргөн дэлгэрч байгаа нь энэ төрлийн бизнес хүрээгээ тэлж, зах зээл хэр­хэн өргөжиж байгаагаас харж болно. саяхныг хүртэл цэцгийн хэрэглээ төрсөн өдөр, хурим найр, баяр ёслол гэх мэт тэмдэглэлт өдрүүдээр хязгаарлагддаг байсан бол өдгөө өдөр тутмын хэрэглээ болгож, энэ хэрээр бизнес өргөжиж байна. Зөвхөн лангуун дээрээс цэцэг сонгодог цаг ард хоцорч, цэцгийн төрөлжсөн дэлгүүрүүд үүд хаалгаа нээж, хүргэлтийн шинэ төрлийн үйлчилгээ хүр тэл зах зээлд нэвтэрлээ. Тэрчлэн саяхныг хүртэл улаан сарнайгаас өөр төрлийн цэцгийн сонголтгүй байсан бол төрөл бүрийн гоёлын цэцэгс тансаг хэрэглээнд тооцогдох болов.

Тиймээс цэцгийн сонголт, үнэ ханшийг сонирхлоо. Хүмүүсийн гол төлөв очдог Улсын их дэлгүүр, Цэцэг төвд улаан, ягаан, шар өнгийн сарнай нэг ширхэг нь 3500, сараана буюу лили 6000, удвал, ромашка 3000, лиш, башир цэцэгс 2500 төгрөгийн ханштай байна. Цэцгийг голдуу 5­7 ширхэгээр нь багладаг бөгөөд сав баглаа бодлоосоо хамаарч 15­45 мянган төгрөгийн үнийн сонголттой.

Б.Бямбасүрэн@byambaab_zgm

5

Цахилгаан эрчим хүчний хэвийн бус хэлбэлзэл

Хулгай, дээрэмГал түймэр, ахуйн

дэлбэрэлт

Байгалийн гамшигСантехникийн

гэмтэл

Ахуйн эвдрэл гэмтэл

монголын ипотекийн корпораци©

та орон сУУЦаа даатгУУлснаар дарааХ ЭрсдЭлЭЭс сЭргийлж чадна

ЗГМ: инФоГраФиК

2

аваргууд автомашинаа инновацижуулна

чарльз Кловер, Шерри Фэй жюХятадын тэргүүлэх интернет

группүүд болох Baidu, Alibaba, Tencent компани сүүлийн таван жилд программ хангамжаа голлон ухаалаг утсанд зориуллаа. Тэгвэл эдгээр компани connected буюу ямар ч төхөөрөмжтэй холбогддог, “дугуйтай ухаалаг утас” гэгдэж буй тээврийн хэрэг сэл хөгжүүлэх гэж байна. автомашин үйлд вэр­лэлийн салбарт гол өрсөлдөөн болсон үйлд лийн систем бүтээж, хөгжүүлэх нь технологийн

аваргуудын гол зорилт юм.Alibaba, Шанхайн SAIC авто­

машин үйлдвэрлэгчтэй хамт ран байгуулсан Banma ком пани сенсорт дэлгэц, GPS болон гар утсанд түгээмэл бусад апп­ликэйшн бүхий авто машины үйлдлийн систем хөгжүүлэх ажлыг хошуучилж явна. Тус ком­панийн бүтээл AliOS үйлдлийн систем өнгөрсөн сараас YunOS Auto гэсэн шинэ нэртэй болов.

9

орлого өөдрөг ч олз нь бүүдгэр төсөв

2 Засгийн гаЗрын мэдээ сонин 2017.10.31, мЯгмар ~ №208 (754)

Улс төр

тодрУУлга & ЗалрУУлга

Уншигч та манай сонины мэдээ, нийтлэл, сурвалжилгатай холбоотой тодруулж, залруулах шаардлагатай

санал, хүсэлт байвал

› INFO@zasag.cO

Утас: 99903584 хаягаар бидэнтэй холбогдоно уу.

Товчхон » Засгийн гаЗар Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх ОУВС-гийн Монголыг хариуцсан Ажлын хэсгийн ахлагч Жэофф Готтлиб болон ОУВС-гийн Монгол дахь суурин төлөөлөгч Нэйл Сакер нарыг хүлээн авч уулзав. Ажлын хэсгийн ахлагч Жэофф Готтлиб ОУВС-гийн Өргөтгөсөн санхүүжилтийн хөтөлбөр тогтвортой үргэлжлэх болсныг дуулгалаа. Харин Ерөнхий сайд цаашид төсвийн сахилга батыг сайжруулж, төсвийн алдагдлыг бууруулан, Засгийн газрын бонд гаргахаас зайлсхийж байгааг илэрхийллээ.

» УУлЗалтШадар сайд Ө.Энхтүвшин БНХАУ-аас Монгол Улсад суух Элчин сайд Шин Хайминг хүлээн авч уулзан харилцаа, хамтын ажиллагааны талаар санал солилцов. Эрээн, Замын-Үүдийн эдийн засгийн хамтын ажиллагааны бүсийн бүтээн байгуулалтыг эрчимжүүлэх, хоёр орны хооронд Чөлөөт худалдааны хэлэлцээр байгуулах хамтарсан судалгааг нэн даруй эхлүүлэх нь зүйтэй гэдэгт талууд санал нэгдлээ.

» тоо

817.2Сая ам.доллар. Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх Дэлхийн банкны Монгол дахь суурин төлөөлөгч Жеймс Андерсон тэргүүтэй төлөөлөгчдийг хүлээн авч уулзлаа. Монгол Улсын Засгийн газар Дэлхийн банктай хамтран "Хөгжлийн бодлогын зээл"-ийг хэрэгжүүлэх хүсэлтэй байгаагаа илэрхийлэв. Дэлхийн банк өнгөрсөн 25 жилийн хугацаанд 817.2 сая ам.долларын санхүүжилт бүхий 134 хөнгөлөлттэй зээл, буцалтгүй тусламжийн төсөл, хөтөлбөр хэрэгжүүлжээ.

» асУУлга УИХ-ын гишүүн О.Баасанхүү Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүхэд хандан асуулга тавьжээ. Тэрбээр Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд Ц.Нямдоржийн талаар хоёр асуудлын хүрээнд хууль, хяналтын байгууллагуудыг байлцуулан, УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаанд хариулт авахыг хүссэн байна. Өнгөрсөн долоо хоногт ТЕГ-ын дарга Б.Хурц Ц.Нямдорж сайдын талаар мэдээлэл хийсэн. Энэ үеэрээ Ц.Нямдоржийг гадаадын тагнуулын байгууллагатай холбоотой гэх баримтыг шалгаж дууссан, нууцын зэрэглэлээс гаргах боломжтой хэмээн мэдэгдсэн юм. Мөн “Эрдэнэт” үйлдвэрт шахаа хийсэн гэх мэт мэдээллийг өгсөн билээ.

» Хамтын ажиллагаа Чех улсын Парламентын дээд танхимын дарга Милан Штех тэргүүтэй төлөөлөгчдийн тусгай үүргийн онгоц Монгол Улсад түр саатах үеэр Гадаад харилцааны сайд Д.Цогтбаатар хүндэтгэл үзүүлэн бараалхлаа. Сенатын дарга Милан Штех Монгол, Чехийн уламжлалт харилцааг олон салбарт өргөжүүлэн хөгжүүлэх боломж бийг тэмдэглээд цаашид бүхий л талын дэмжлэг үзүүлэхээр болов.

1Өмнө нь хүүгийнхээ нэр

дээрх компаниараа дамжуу­лан “эрдэнэт” үйлдвэрт хоёр ч удаа шахаа хийсэн гэдгээ хүлээн зөвшөөрсөн Ц.нямдорж сайд багшийнхаа хүүгийн компаниар дамжуулан 41 сая ам.долларын шахааг бас хийсэн баримт байгааг тэр мэдэгдэлд дурдсан төдийгүй өөрийгөө монголын хамгийн шударга, хамгийн эх оронч хэмээн “пиарддаг” эрхэм сайд гадаадын тагнуулын байгууллагад хүчин зүтгэж байсныг нь нотлох хэдэн арван хуудас материалыг нийтэд дэлгэхэд бэлэн гэдгийг дуулгасан. Хамгийн хачирхалтай нь энэ мэдэгдэлд Ц.нямдорж хачин барьц алдан сандарч байгааг олон нийт харлаа. гэмт хүн гэлбэлзэнэ гэдэг энэ үү?

“эрдэнэт” үйлдвэрээ 100 хувь эзэмшчихсэн гэсэн монгол­чуудын олон жилийн хүслийг биелүүлж, оХУ­ын эзэмшдэг 49 хувийг монголдоо аваад ир сэн үндэсний компанийн үйл ажил­лагаанд мань сайд юунд ингэтлээ уурсан хонзогнох болов оо.

ард түмний өмч, тэдэнд ашиг хүртээх ёстой гэсэн хэдхэн үгээр байнга бамбай хийж буй эрхэм үнэн хэрэгтээ шахааны бизнес нь зогсож буйд байж ядан бачимдаж байгааг эндээс харж

онцлох сэдэв

Шударга ёсыг бус шахаагаа хамгаалсан сайд“Эрдэнэт” үйлдвэр эзэнтэй, мөнгө нь хяналттай болох нь түүний эрх ашигтай зөрчилдсөн

болохоор байна. Тэр ганцаараа биш түүн шиг ард түмний нэр барьж, ардаа сүх барьсан эдийн засгийн “алуурчид” мань эрийг хөөргөн магнайдаа залж буй нь тодорхой. Ц.нямдоржтой холбоотой энэ жишээ 40 орчим жилийн туршид “эрдэнэт” үйлдвэр улсын төсвийн орло­гыг бүрдүүлэх хүндхэн үүрэг хүлээхийн хажуугаар улстөрч­дийн шахаанд дарагдаж, тэдний бэл бэнчинг нэмэгдүүлж байс ныг илчлэх хангалттай тоо баримт.

гэхдээ шахаа зөв хөн бараа материалаар хэмжиг дэхгүй байгааг илтгэх баримт ч бий. эрх бүхий албан тушаалд аль нэг даргын ах дүү, хамаа­тан садан, шадар туслах гээд ажлаа мэдэхгүй бүлэг хүмүү­сийг уг үйлдвэрт чихсээр бай­гаа. Бараа материалын ша хаа­

тай харьцуулахад тэд илүү хор уршигтай. Учир нь ийм схемээр цөөхөн этгээд урт удаан хугацаанд улсын хөрөн­гийг шимэгчилж байдаг нь үйлд вэ рийн 49 хувийг үндэсний ком пани авсны дараа олонд ил болсон шүү дээ.Угтаа бол дотоо дын аж ахуйн нэгж оросын эзэм шилд байсан 49 хувийг худал дан авснаар “эрдэнэт” үйлд вэр 100 хувь монголынх болсон монгол хүн бүрийн хувьд хамгийн баяртай мэдээ байлаа. энд Ц.нямдорж шиг төрийн халааснаас мөнгө хусан шамшигдуулах гэсэн үйлдэл огт болоогүй. Төрийн эзэмшлийн 51 хувь хэвээрээ буй. оХУ­ын 49 хувийг авч ирсэн талын хий­сэн менежментийн шинэчлэл жил гаруйхны хугацаанд үйлд­вэ рийн эдийн засгийн үр өгөө­

жийг үлэмж нэмэгдүүлж, улс­төрч дийн халаас руу цутгасан хулгайн крантыг хаасан гээд сайн үр дүн ар араасаа хөвөрч буй. ганцхан тоо дурдахад, ме неж ментийн шинэчлэлийн хүрээнд улстөрчдийн шахааны биз несийг тодорхой хувиар хумиж, бараа материал болон сэлбэг хэрэгслийн үнийн зөрүү­нээс 15.1 тэрбум төгрөгийг хэмнэсэн байдаг. Шахааны бизнес эрхлэгчид жил бүр таван эмнэлэг, арван дөрвөн цэцэрлэг барих мөнгийг “эрдэнэт” үйлд­вэрээс хулгайлдаг байсныг тө­сөө лөхөд ч бэрх. ийм луйвар хэчнээн жил үргэлжилсэн билээ. Ц.нямдорж сайд энэхүү хулгайд оролцдог байсан гэдгээ хүлээсэн. гэхдээ лоббидох замаар хэмээн өөрийгөө “хамгаалсан” даа. “Шударга” сайдын шударгаар

хүлээсэн ганц үнэн нь энэ байх. “эрдэнэт” үйлдвэр эзэнтэй, мөнгө нь хяналттай болох нь түүний эрх ашигтай зөрчилдсөн. Шилэн данс хөтлөлт, санхүүгийн ил тод байдал хийгээд төрийн өмчийн компаниудад үгүйлэгдээд байсан бизнесийн зарчим хэрэгжиж эхэлсэн нь түүний тэвчээрийг барж байна. оХУ­д ногддог бай­сан эрдэнэтийн ашиг эх орондоо үлдэх боломж бүрдсэнд тэр ядаж баярладаггүй юм байна.

эл БоЛомЖ одоо үнэнийг худал, худлыг үнэн болгож ярьж чаддаг “хүн хувалз”­нуудын хүслээр алдагдах нь юу л бол. Өөрийгөө жинхэнэ удирдагч, эх орон ард түмнийхээ төлөө чин сэтгэлээр тэмцэгч мэтээр харуулахын тулд үг, үйлдэл бүр нь төр засаг, хэн нэгэн, аль эсвэл хэсэг бүлэг рүү чиглэж, шүүмжлэхийн дон туссан хүн улс орныг улам хямруулан ядуурал, доройтолд чангаахаас биш, өөд татдаггүй. гэхдээ цагийн жамаар популистуудын ярьдаг сэдвүүд цөөрч, хууртагддаг хүмүүс нь багасах байх. Учир нь популизм тооцоо, судалгаан дээр суурилдаггүй. дутуу дулимаг мэдлэг, мэдээлэл, хоосон лоозон, заримдаа эх оронч сэтгэлийн хамгийн энгийн, хялбарчилсан хувилбар болох ард түмэндээ хайртайгаа харуулсан дүр эсгэсэн жүжиглэлт дээр сонголт хийн тоглолт явуулдаг технологи гэдгийг монголчууд ойлгодог болсон билээ.

ийм “эх орончид” бидэнд хэ­рэг гүй. Тиймээс энэ цөөн дүр тэй, ганц үзэгдэлт жүжгээс салах нь монголын улс төр эрүүл байх, улс орон нь хөгжил рүү зөв за маар тэмүүлэх нэг гарц мөн билээ.

Б.ТогтохЗГМ

Засгийн газраас ирэх оны төсвийг УиХ­д өргөн бариад байгаатай холбоотойгоор УиХ дахь ардчилсан намын бүлэг ажлын хэсэг байгууллаа. ажлын хэсэг 2018 төсвийн төслийн орлого, зарлага, алдагдлын хэмжээг бодитойгоор гаргаж, төсвийн реформтой хамтатгаж, бодлогын чиглэлээр үзэхэд ямар байх эсэх дүгнэлтийг гаргах аж. энэ талаар тус бүлгийн дарга д.эрдэнэбат “Өнгөрсөн жилийн төсвийн алдагдал 2.7 их наяд, ирэх жилийн буюу 2018 оны төсөөлөл 2.4 их наяд гэж 300 тэрбумаар бууж байгаа. гэсэн хэдий ч орлогыг зарлагатай нэмж тэнцүүлэн өсгөж байгаа нь анхаарал татаж байгаа юм. Тиймээс энэ асуудалд ажлын хэсэг анхаарч ажиллана” гэлээ.

Үүний дараа Ерөнхийлөгч 2017 аравдугаар 26­ны өдрийн УиХ­ын шийдвэрт хэсэгчилсэн хориг тавьсан асуудлыг бүлэг хуралдаанаараа хэлэлцсэн талаар

бүлгийн дарга танилцууллаа. Тэрбээр “Ерөнхийлөгч Үндсэн хуулийн дагуу хориг тавих онцгой бүрэн эрхтэй. Өнгөрсөн долоо хоногт Ерөнхийлөгчийн хоригийг УиХ­ын байнгын хороо болон Тамгын газар хууль зөрчиж өргөн барьсан. Тиймээс үүнтэй холбоотойгоор УиХ дахь ардчилсан намын бүлэг өөрийн байр суурийг илэрхийлж завсарлага авахыг хүссэн. гэвч бидний хүссэн завсарлагыг хуульд заасан хугацаанд өгөхийг түтгэлзүүлж, шууд хурлаа хийгээд явсан. Хоёрдугаарт, УиХ дахь ардчилсан намын бүлэг шинэ Засгийн газар бай­гуу лагдаж байхад өөрийн байр суурийг маш тодорхой илэр­хийлсэн. гэтэл 100 хувь “дав хар дээл”­тэй Засгийн газар байгуу­лагдлаа. Үүний дотор сангийн сайд Ч.Хүрэлбаатар ч орж бай гаа. Тиймээс бид дэмжээгүй. Өнөөд­рийг хүртэл энэ байр сууриндаа хэвээр байгаа” гэв.

ЗасГийн ГаЗар

цалин нэмэгдүүлэхээр оУвс-тай хэлэлцээ хийнэ

ирэх оны төсвийг хянах ажлын хэсэг байгууллаа

Хөдөлмөр, нийгмийн зөвш­лийн гурван талт 2017­2018 оны улсын нэмэлт хэлэлцээр мҮэХ­ны хүсэлтээр тодорхойгүй хуга цаагаар завсарлаад байсан юм. Харин энэ сарын 28­нд хэлэлцээр үргэлжилж, талууд тохиролцоонд хүрчээ. энэ талаар Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын сайд с.Чинзориг “Хэлэлцээрээр зөвхөн төрийн албан хаагчид бус нийт иргэдийн орлогыг хэрхэн нэмэх талаар хэлэлцэж, гурван тал санал нэгдсэн. Хэлэлцээрийн хүрээнд төсвийн байгууллагын ажиллагсдын бодит орлогыг нэмэгдүүлэх чиглэлээр 2017, 2018 онд 112 тэрбум төг рө­гийг төсөвт тусгуулж, зар­цуу лалтыг нь Засгийн газ раас батлах журамд салбар салба­рын хэлэлцээрээр нарийн

зохицуулахаар тохиролцов. мөн 2018 онд инфляцын түвш­ний өөрчлөлттэй уялдуулан төрийн албан хаагчдын цалин нэмэг дүүлэхээр оУВс­тай хэлэлцсэн. Улмаар ирэх оны хоёрдугаар улиралд тө рийн албан хаагчдын цалин нэмэг­дүүлэхээр талууд нэмэлт хэлэлцээ хийхээр тохирлоо. Түүнчлэн төрийн үйлчилгээний албан хаагчийн мэргэшлийн ур чадвар, ажлын ачаалал, үр дүн, хүлээх хариуцлага, хөдөл мөр эрхлэлтийн нөхцөл­тэй уял дуулан эрүүл мэн­дийн сал барын ажиллагсдын ангилал, зэрэглэлийг 2017 онд, боловсрол, соёл урлаг, шинжлэх ухаан, спор тын салбарын албан тушаалын ангилал, зэрэглэлийг 2018 онд боловсронгуй болгож, шинэчлэх ажлыг хамтран хэрэгжүүлэхээр болсон” гэлээ.

Хэлэлцээрийн үеэр нийгмийн эмзэг, ядуу хэсгийн нийгмийн хамгааллыг дордуулахгүй байх

зорилгоор 2017, 2018 оны улсын төсөвт хүнс тэжээлийн дэмжлэг үзүүлэх үйлчилгээ, хүүхдийн мөнгөн тэтгэмж болон “Цалинтай ээж” хөтөлбөрт 208.5, нийгмийн даатгалын бо­лон халамжийн тэтгэвэрт 136.8 тэрбум төгрөгийг улсын тө сөвт тусгаж, хэрэгжүүлэхээр тохи­ролцсон байна.

орлого багатай иргэдийн татвар, нийгмийн даатгалын шимтгэлийн дарамтыг буу­руулах зорилгоор 2018 онд малчин, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгч, хөдөлмөр эрхлээ­гүй иргэдийн эрүүл мэн­дийн даатгалын шимтгэлийн хэмжээг 50 хувиар бууруулах, хүн амын орлогын албан татварын хөнгөлөлтийн хэмжээг 120 мянган төгрөг болгон нэмэгдүүлэх асуудлыг нэмэлт хэлэлцээрт тусгаж, хэрэг­жүүлэхээр болсныг Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын сайд с.Чинзориг онцоллоо.

БүлэГ

­“эрдэнэт” үйлдвэрийн асуудал яригдаж эхлэх цагаас л удаа дараа мэдэгдэл хийж байр сууриа маш тодорхой илэрхийлсэн. Тус үйлдвэрийн 51 хувийг яагаад

ярихгүй байна. Зөвхөн 49 хувь руу дайрсаар байгаад, булаагаад

авчихаж байгаа юм. 51 хувьд шахаа хийж байгаа нь чамлалттай санагдаж байгаа хэрэг л дээ.

Тиймээс 49 хувийг хүчээр булааж аваад, 100 хувь шахаагаа хийх гэж байгаа хэрэг. эрх баригчдад энэ үйлдвэрийн үйлдвэрлэл, үйл ажиллагаа огт хамаагүй. Угаасаа шахаа хийдэг гэдгийг бид нотлох баримтаар гаргаж тавьсан. Тухайлбал, Ц.нямдоржийн хүү хэдэн зуун сая ам.долларын шахаа хийсэн гэдгийг гаргаж тавьсан. Ер нь шахааны асуудлаар нотлох баримт хангалттай бий.

Байр сУУрь

­Төр “эрдэнэт” үйлдвэрийн 49 хувийг “монгол зэс кор порац” компаниас ийм болхи байдлаар шууд нийгэмчилж байгаа юм шиг авч болохгүй л дээ. Бид

зорилго нь аргаа зөвтгөнө гэдэг коммунист арга барилаар

биш хуулийн засаглал дор ажиллаж амьдардаг эрх зүйт төрийн тогтолцоог 25 жилийн өмнө сонгосон. энэ нь манай улсын язгуур эрх ашиг юм гэдгээ мартаж болохгүй. нөгөөтэйгүүр, компанийг төрд 100 хувь авлаа гээд сайн сайхан болчих итгэл найдвар байхгүй. Харин ч эрх мэдэлтнүүдийн идэж уух савны хэмжээ томорч байдгийг бид харж байна. эрдэнэтийн олон дарга, захирлуудын цалин хангамж, шахааны талаар манай хэвлэл мэдээллийнхэн эрэн сурвалжилж гаргаж тавьж байгаа нь сайн хэрэг. Чонын амнаас гараад барын аманд орлоо гэдэг шиг хууль бусаар авсныг залруулж байна гээд улсын нэрээр хулгайлагчид дураараа тонгочих эрхгүй.

­“эрдэнэт” үйлдвэрийн 49 хувийг монгол Улсын хувийн хэвшил авахдаа холбогдох хууль тогтоомж зөрчсөн эсэхийг шууд дүгнэж, бас

тогтоож болохгүй. “эрдэнэт” үйлдвэрийн 49 хувийг төрд

шилжүүлэн авч, 100 хувь улсын үйлдвэрийн газрын статусаар ажиллуулна гэдэгтэй санал нийлэхгүй байгаа юм. монгол Улсын Үндсэн хуулийн 5.2­р хэсэгт “Төр нь нийтийн болон хувийн өмчийн аливаа хэлбэрийг хүлээн зөвшөөрч, өмчлөгчийн эрхийг хуулиар хамгаална” гэсэн заалт байдаг. мөн энэ хуулийн 16.3­т “Хөдлөх, үл хөдлөх хөрөнгө шударгаар олж авах, эзэмших, өмчлөх эрхтэй” хэмээн зааж, өмчлөх эрхийг хамгаалаад өгчихсөн. ийм заалт Үндсэн хуулинд байсаар байтал төр хувийн хэвшлийн өмчлөх эрхэнд халдаж болохгүй гэдэг өнцгөөс би харсан.

Л.БоЛд: Ийм БоЛхИ БайдЛаар авч БоЛохгүй

Б.дэЛгэрсайхан: Төр хувИйн хэвшЛИйн өмчЛөх эрхэнд

хаЛдах учИргүй

с.эрдэнэ: 100 хувь шахаагаа хИйх гэж Байна

нийтлэлчийн булан

2017.10.31, мЯгмар ~ №208 (754) 3Засгийн гаЗрын мэдээ сонин

үйл ажиллагааг эндээс хар­маар санагддаг. монголчилсон баяр нь тэгээд үндэснийхээ үйлдвэрлэгчдийг дэмждэг том хөшүүрэг байж болно.

мөн манай үндэсний үйлд вэрлэгчид нөхцөл бай­далд мэдрэмжтэй хандаж, баярт зориулсан бараа бү­тээгдэхүүнийхээ нэр төрлийг олшруулах хэрэгтэй. Хүнсний үйлдвэрлэгчид энэ баярт зориулсан бүтээгдэхүүн, амт тан яагаад үйлдвэрлэж болох гүй гэж. Баярын жигнэмэг, өрмөнцөр, хувцас хунар гээд зах зээлд эрэлттэй бүтээгдэхүүн зөндөө баймаар санагдах юм. энэ жилээ байг гэхэд хойтонгоос нэгийг бодолцож эхлэхэд буруудахгүй.

Halloween­ий баяр тэмдэглэж эхэлсэн түүхийг сөхөж харвал манай эриний өмнөх үе рүү ороод явчихна. эртний герман, Францын ургацын баяраас үүсэлтэй юм билээ. Ерөнхийдөө бол Христийн шашны баяр гэж болно. Христийн шашинтай улс орнууд ихэвчлэн тэмдэглэдэг. энэ үеэр нуугдаж тоглох, аймш гийн хувцас өмсөх, айм шиг тай түүх ярих, талий­гаачдын бул шин дээр лаа асаах гээд олон ёс заншил гүйцэтгэдэг. Харин сүүлийн үед арилжааны шинжтэй баяр болон хувирчээ. элдэв баг, өмсгөл, будаг сэлт энэ үеэр хамгийн их зарагддаг. Зөвхөн анУ­д гэхэд Halloween­ий үеэр 1.5 тэрбум ам.долларын хулуу зарагддаг. мөн 36 сая паунд чихэр эзэндээ очдог гэж бодохоор ямар өргөн цар хүрээг хамардаг нь мэдэгдэх байх. Бизнесийн байгууллагууд үүнийг соргогоор анзаарч, улам өргөн дэлгэр тэмдэглэдэг болгохын тулд сурталчилгааг маш ихээр цацах болсон гэдэг.

гэхдээ аливаа юм тун хэм­жээ нь таарсан байх ёстой. аймшгийн баярыг хэт өргөн тэмдэглэх явдал сөрөг үр дагавар араасаа дагуулах болс ныг хүмүүс шүүмжилдэг. Тухайлбал, баярын өдөр 5­14 насны хүүхдүүд автомашины осолд өртөх тохиолдол жирийн өдрүүдтэй харьцуулахад дөрөв дахин нэмэгддэг гэсэн статистик байна. Залуус энэ баяраар архи, дарс, мансууруулах бо­дис хэрэглэдэг болж гэсэн түгшүүртэй мэдээг хууль хя­налтынхан ч онцолж байсан. Харин бид гаднын баярыг учраа олохгүй хавтгайруулан тэмдэглэж, энэ хүрээ жилээс жилд өргөжсөөр байгааг ан­зааралгүй орхиж боломгүй. Баяр наадам гэдэг хэн дуртай нэгний тэмдэглэдэг завхрал биш улс орны төрийн бодлогод хамаарах онцгой үйл явдал. Тиймээс ч монгол Улс баяр наадам тэмдэглэх тусгайлсан хуультай гэдгээ ч санах хэрэгтэй юм даа.

сүнсний баярыг монголчильё

Энэ баярыг бид яагаад монгол төрхөмдөө оруулæ болохгүй гэæ

сүүлийн жилүүдэд монгол­чуудын өргөн тэмдэглэх болсон баяр нь Halloween болжээ. Ямар ач холбогдолтойг нь үл мэдэх хэрнээ сүнсний гэгдсэн энэ баярыг жил ирэх тусам улам эрчтэй тэмдэглэж байгаа нь гайхалтай. Хүүхэд, залуусын хувьд бараг Цагаан сараас илүү өргөн тэмдэглэдэг болсон гэхэд ч хэтрүүлэг болохгүй байх. энэ жилийн тухайд сүнсний баярын давалгаанд өртсөнөө цөөнгүй хүн цахим ертөнцөөр илэрхийлсэн харагдана. Хүүх­дүүд гадаадынхныг дуурайн араг яс хийгээд элдэв гаж дүр бүхий аймшгийн хувцас өмсөж, айл айлаар хэсэн чихэр гуйсан дүр зураг хаа сайгүй. Зарим нэг настай хүмүүс энэ бүхнийг хараад цочиж, даралт нь ихэссэн сурагтай. Өнгөрсөн бямба гарагийн оройноос эхэлж айлуудын хаалга тогшсон ба­га чуудын цуваа өнөөдөр ч үргэлжлэх байх. даяаршлын нэг давалгаа гэж тайлбарлаж болох ч бодолцох юм бас байна аа. энэ баяр бидний уламжлалтай зохицож байна уу. Харь орны баярыг хуулбарлахдаа бодолтой байх ёстой юу гээд эргэцүүлэх асуудал их.

Уг нь баяр, тэмдэглэлт үйл явдал гэдэг нь тухайн улс үндэстний бахархал, түүх соёл, өв уламжлалтай холбоотой, зорилготой, бодлоготой нан­дин үйл гэж би ойлгодог. Тухайн үндэстний бахархал, омог шил, үнэт зүйлийг тэм­дэглэдэг баяр наадмаас нь харж болдог. Яг л наадам, цагаан сараар монголчууд үндэсний дээл хувцсаараа гоёж, түүх, ёс заншлаа эргэн санаж, хойч үедээ өвлүүлэн үлдээдэг шиг. гэтэл энэхүү хачин үйл явдлыг бид яагаад, ямар зорил­гоор, юунд ач холбогдолтой хэмээн тэмдэглэдэг болохыг эргэцүүлээд үзмээр санагдах юм.

дэлхий ертөнц даяаршихын хэрээр гаднын маш олон баярыг бид “коопийдох” бол­жээ. Харин эдгээр баярыг

Сүнсний гэгдсэн энэ баярыг жил ирэх тусам улам эрчтэй тэмдэглэж байгаа нь гайхалтай. Хүүхэд, залуусын хувьд бараг Цагаан сараас илүү өргөн тэмдэглэдэг болсон гэхэд ч хэтрүүлэг болохгүй байх.

Монголчилсон баяр нь үндэсний үйлдвэрлэгчдийг

дэмждэг хөшүүрэг байж болно

малгай… гээд цааш хөврөх байх. гэтэл энэ бүхэн ихэвчлэн урд хөршөөс, бүр тодруулбал, эрээнээс орж ирж байгаа. Уг нь аливаа баяр эдийн засгийг дэмжиж, эргэлтэд оруулдаг сайн талтай. нэг удаагийн цагаан сараар 3­4 их наяд төгрөг зах зээлд эргэлддэг гэсэн багцаа тоо бий. Halloween­ий үеэр энэ зэргийн биш юмаа гэхэд бас ч гэж багагүй мөнгө эргэлддэг байж таарна. гэвч тэрхүү мөнгө урьдын адил урд хөршийг чиглэн урссаар.

Зүй нь бид энэ баярыг монголынхоо хөрсөнд буул­гаж, хүүхэд залуус нь эртний баатруудынхаа хувцас хэрэг­лэлээр гангарч яагаад болохгүй гэж. “монголын нууц товчоо”, “гэсэр”, ”,Жангар” туулийн болон ардын үлгэр, домгоо сануулсан баатруудын дү­рийг бүтээж, илтгэсэн хувцас

өмсгөл өмсөж, түүх уламжлал, зан заншлаараа, соёлоороо бахархсан нэг өдрийг өнгө­рүүлбэл хэчнээн сайхан байх билээ.

Боловсрол, соёлын асуудал эрхэлсэн төрийн яамдын бодлого ч энд чиглэгдэх ёстой биш үү. сургууль, цэцэрлэг хийгээд хүүхэд залуусын боловсрол, хүмүүжил, хөгжлийн төлөө гэсэн тодотголтой элдэв тө­рийн бус байгууллагуудын

Г.Баярсайхан@bayarsaikhanZGM

“нутагшуулахдаа” сайтар бодох ёстой мэт. Үгүй бол хаа холын африкийн аль нэг улс орны зан заншилтай холбоотой, маньд падгүй баярыг хүртэл тэмдэглэх нь холгүй болжээ.

Үүнийг бичиглэхдээ зөвхөн Halloween­ий баярыг ад үзэх гэсэнгүй ээ. Тэмдэглэх дуртай хүмүүс нь тэмдэглэж баярлана л биз. Харин улс оронд бодлого гэж байдаг бол үүнд заавал чиглэх учиртай. Жил ирэх тусам өргөжин тэлсээр байгаа энэ баярыг бид яагаад монгол төрхөмдөө оруулж болохгүй гэж. аливааг монголчилдог шигээ зориод үзээч.

энэ нь улс орны эдийн засагт ч үр нөлөөгөө өгмөөр санагдаад байх юм.

сүнсний баяраар хамгийн их зарагддаг зүйл юу вэ. Төрөл бүрийн аймшгийн баг, нүүрний зориулалтын будаг, нөмрөг,

Со¸лт хүний өглөө Сонин уншихаас эхэлдэг

Засгийн газрын мэдээ сонины нэмэлт захиалга явагдаж байна

2017 оны аравдугаар сарын 31-нийг дуустал

Улиралд: 30,000¥ (64 дугаар) Хагас жилд: 60,000¥ (128 дугаар)

бүтэн жилд: 120,000¥ (256 дугаар)нэмэлт захиалга: 21,000¥ (44 дугаар)

Утас: 7010 3131, 9990 3581

Òà ýíýõ¿¿ QR êîäûã óíøóóëàí ã¿éëãýýíèé óòãà õýñýãò ººðèéí è-ìýéë õàÿã, óòàñíû äóãààðàà á¿ðòã¿¿ëýí äèæèòàë ñîíèíã çàõèàëíà óó?

tdbpay ¿éë÷èëãýýãýýð öàõèì ñîíèí õóäàëäàí àâàõ

Òàíû ýðõ àæëûí 8 öàãèéí äîòîð èäýâõæèõ áîëíî.

• баяр, тэмдэглэлт үйл явдал гэдэг нь тухайн улс үндэстний бахархал, түүх соёл, өв уламжлалтай холбоотой, зорилготой, бодлоготой нандин үйл.

• Уг нь аливаа баяр эдийн засгийг дэмжиж, эргэлтэд оруулдаг сайн талтай.

• бид гаднын баярыг учраа олохгүй хавтгайруулан тэмдэглэж, энэ хүрээ жилээс жилд өргөжсөөр байгааг анзааралгүй орхиж боломгүй.

Тэгэхэд л Цэдэнбалын тархины өвчин самуурал, авгайнх нь мунхаг дарангуйллыг тэгэхэд ёстой голдоо ортлоо мэдэрч, хожим нь зайлуулах сэтгэхүйн бэлтгэлийг монголоос тээгээд буцсан.

ЗХУКн­ын Төв Хороонд ажил лах хүртлэх горбачевын намтар үнэндээ сонин биш. Лени ний намын олон сая охид хөвгүүдийн туулдаг жирийн л нэг зам. Хамтралчны гэр бүлд төрж, дайны үед өнчрөн, хамтралд ажил лаж, дараа нь москвагийн их сургуулийг хуульчийн мэргэж лээр дүүргэсэн. Тэндээ насны ханиа сонгож, буцаж ирээд комсомолын байгууллагын дарга, мужийн намын хорооны хэлтсийн эрхлэгч, нарийн бичгийн дарга, нэгдүгээр нарийн бичгийн дарга хийж байв. энэ бүгд ленинчдийн туулдаг жирийн л зам. Завсарт нь Хаадс­ийг эчнээгээр төгсөж, газар та риа лангийн мэргэжил эзэмшжээ. муждаа нам, аж ахуйн сайн зохион байгуулагч болж, ставрополь хязгаарын ипатовын районы туршлага гээчийг Зөвлөлтийн бүх комбайнчдад түгээх гэж ал даршиж явсан хүн. манайд ч гэсэн энэ туршлагыг амаа цангатал ярьсан. Хөдөө аж ахуй эрхэлсэн яах аргагүй сайн нарийн бичгийн дарга тэр үедээ Төв хороонд орж ирсэн нь Брежневийн гварди дотор хамгийн залуу нь болох горбачев байлаа. Зөвлөлтийн улс төрийн систем ийм залуу хүнийг шууд гаргачихдаггүй байснаас горбачев руу олны нүд бэлчиж эхэлсэн байх.

1982­1985 онд Зөвлөлтийн гурван удирдагч шил дараалан нүд анилаа. Батлан хамгаалахын сайд, маршал Устинов гэж дээд шатны маш том гагнаас бас нас нөгчив. Удирдлагад маш том орон зай үүсчээ. 1985 оны хавар горбачев яах аргагүй Ерөнхий нарийн бичгийн дарга дээр буусан билээ. сониноос, арван хэдэн жилийн тэртээ ставрополийн (Кисловодск) галт тэрэгний зогсоол дээр Л.Брежнев, Ю.андропов, К.Черненко, м.горбачев дөрөв уулзаж байсан тохиолдол байдаг. Шил шилээ харан эрх барьсан дөрвөн “генсек” нэг дор цугласан нь энэ. эдний хэн нь ч дараагийнхаа хувь заяаг таамаглаагүй. горбачев шулуун дардан замаар бүгдийн итгэлийн толь болон гарч ирсэн юм биш. Түүнд дайсан бишгүй байсан бөгөөд Зөвлөлт гүрнийг задран унатал тэр дайсных нь тоо барагдаагүй юм. Тэр бол системийн гажуудлаас үүдсэн үзэгдэл. эхний дайсан нь сталины үед Бүх холбоотын Үйлдвэрчний эвлэлийг толгойлж байгаад хожим москвагийн намын бай гууллагын дарга болсон Улс төрийн товчооны ахмад гишүүн В.гришин байлаа. дараагийнх нь Брежневийн ивээлээр Ле нинг радаас дэвшиж ирсэн Төв Хо роо ны нарийн

бичгийн дарга г.романов. энэ гурвын хооронд генсекийн төлөө ширүүн тулаан явагдаж, эцэст нь Ерөнхий сайд Тохинов, түүний Тэргүүн дэд сайд бөгөөд гЯЯ­ны сайд громыко горбачевын талд орсноор ялалт хангагджээ.

горбачев гарааны эхний жилдээ перестройка (өөрчлөн байгуулалт), ускорение (хурдатга), рост (өсөлт) гэсэн хэдхэн шинэ нэр томъёо дэвшүүлснээс бараг хэтрээгүй. Түүхэнд коммунизм байгуулагчдын их хурал хэмээн мөнхөрсөн намын XXII их хурлаас хойш Брежневийн үед таг чиг болоод 1986 онд дахин тэгж үнэлэгдсэн XXVII их хурлыг хүртэл ссср нь коммунизмын хий, сүүдрийн эрэлд төөрсөн байлаа. горбачев ХХVII их хурлаар бүх юмыг шинээр тавихыг оролдсон ба уриа лоозонгууд нь Хрущев, Брежнев нарынхаас тэгтлээ ялгараагүй. Шинэ их хурал ЗХУКн­ын программын шинэ редакцийн тухай тогтоол ба­талж, намын дүрмийг шинэч лэн, ЗсБнХУ­ын эдийн засаг­нийгмийг 1986­1990 он, улмаар 2000 он хүртэл хөгжүүлэх үндсэн чиглэл баталсан билээ. эдгээрт капитализмаас социа лизм, коммунизмд шил жих шилжилт нь орчин үеийн гол агуулга болох тухай, импе риа­лизмын сөнөл мөхлийн тухай, ер нь л урьд нь амны уншлага болсон бүх томъёолол тэр чигтээ орсон юм. Өөрөөр хэлбэл, эхний нэг жилдээ улайрсан коммунист горбачев урьдах удирдагчдынхаа хийгээгүйг хийхээр тунхаглан зарлаж, утопизм, романтик ком­мунизмд хэлбэрэлтгүй үнэнч явсан “өөр нэгэн” горбачев байлаа.

Харин бидний мэдэх нөгөөх горбачев хэзээ төрсөн бэ? Тэр бол өвгөрсөн большевикуудаас бүрэн салсан, дэлхийг өөртөө нээсэн, XXI зууныг харж чадсан, социал–демократ маягийн горбачев байсан юм. Тэгж төрөл арилжталаа цаг их алдсан даа. Бас бишгүй ухралт буулт хийсэн. адаглаад Улс төрийн товчоон дахь Брежневчүүдээсээ бүрэн зааглах ёстой байлаа. Тэр бол засгийн эрхийн төлөөх тэмцэл нь. алиев, Воротников, громыко, Кунаев, соломенцев, Тихонов, Чебриков, Щербицкий, демичев, долгих, слюньков, соколов, соловьев, Талызин. эдгээр нэрийг цааш жагсааж болно. эд бүгд, тэдний зарим нь бүр сталины үед дарга болсон хүмүүс байв. Тэдэнтэй өөрчлөн байгуулалтын тухай юу ч яриад нэмэргүй. эдний оронд өөрийн баг гэх Лигачев, рыжков, Шевардназе, Ельцин, Бирюкова, Яковлев, медведев нарыг түл хэн гаргах нөр их хөдөлмөр 1988 он хүрч байж дууссан юм. нөгөө талаас гадаад бодлого, бат лан хамгаалах асуудлыг өөр төө авахгүйгээр хууччуулаас салах боломжгүй.

Брежнев нь генерал маршалуудыг элдвээр эрхлүүлж, өөрөө тэр хүрээний эд эс байсан. андропов КгБ­ийн генералуудад илүү түшсэн. Тэгвэл горбачевт армиас дэмжлэг байгаагүй. Хамгийн сайн таньдаг нь хожмын сайд Язов. Тэр хоёр ставропольд танилцсан. 1987 онд руст гэгч герман залуу спортын онгоцоор Улаан талбайд буусан хэрэг дэлхийг дэлдийлгэсэн бөгөөд түүгээр далимдуулан генералитет рүү довтолсон нь зөв байлаа. Зөвлөлтийн гЯЯ­ыг бараг 30 жил тасралтгүй толгойлсон а.громыког дээд зөвлөлийн тэргүүлэгчдийн дарга болгох замаар гадаад харилцаанаас холдуулж оронд нь талын дөргүй э.Шевардназег гүржээс авчирч тавьсан зэрэг гайхмаар сэлгээ хийсэн. дараа нь орон нутгийн бүх намын байгууллагыг толгой дараалан халж сольжээ. Хөгшчүүлийг ер нь хайрлаагүй дээ. Шинэ юм эхлүүлэх гэж байгаа хүнийг зөвтгөхөөс аргагүй. Брежневийн үед тайвширч гүйцээд, эрх ямбаа алдахгүйн тулд эрс өөрчлөлтийг хялаан үзсэн улс хохь нь болжээ. ийнхүү нүргээнтэй халаа солио хийсний дараа л “гласность, новое мышление” гэх үгс түүний амнаас гарч эхэлсэн билээ.

Улс төрийн шинэ сэтгэлгээ гэгч нь Зөвлөлтийн шинэ гадаад бодлогын чиг харааны үндэс, стратеги болов. гэхдээ үүнийг горбачев хэсэг нөхдийн хамт үндэслэсэн гэвэл эндүү ойголт болно. Канадад 10 жил элчин сайдаар суусан Яковлев, анУ­д 24 жил тасралтгүй элчин сайд хийсэн добрынин нар түүнд нөлөөлснийг үгүйсгэхгүй ч олон улсын харилцааг хүч хэрэглэн шийдэхгүй, шийдэх түгээмэл аргыг олох ёстой, хамгийн түгээ­мэл зохистой арга нь эрх ашгийг жигд тэнцүүлэх явдал байв. Хүн төрөлхтөний нийтлэг үнэт зүйлийг ангийнхаас дээгүүр тавих гэдгийг горбачеваас бүр өмнө Кант, ганди, эйнштэйн, рассэл нар номлож, Брандт, Крайски, Пальмэ нар цэгц номлол болгон, социнтерний бодлого болгосон байв. энэ мэт бүтээлчээр хуул бар ­ласан нь горбачевын эхний гавъяа, дараагийнх нь бол дэл хийн бодлого тодорхойлдог цөмийн зэвсэгтэй их гүрний гадаад бодлогын мөрийн хөтөл бөр болгосон явдал юм.

энэ бүх нийг хийхийн тулд юуны өмнө намын хаа XXII, XXVII их хурлаас дэвшүүлсэн коммунизм байгуулахаас татгалзах, ерөөсөө дэлхийн хувьсгалын тухай үзэл баримтлалыг таягдан хаях сэтгэлийн тэнхээ хэрэгтэй. Хүн төрөлхтөн капитализмаас коммунизм руу нийтээрээ шилжихгүй, капиталист бус хөгжлийн зам гэж байхгүй, коммунист­ажилчны хөдөлгөөн байхгүй гэдгийг дэлхийд анх зөвшөөрснөөрөө горбачев түүхэнд үлдэх цорын ганц коммунист мөн.

ийнхүү улс төрийн нээлт хийх дээ тэрбээр үзэл сурталдах, тун хаг лах, эсрэг этгээдээ сур тал нэвтрүүлгээр бөмбөгдөх, шүүмж­лэх донгоо нэг хэсэгтээ орхиогүй. анУ­ыг гүйцэж түрүүлэх тухай, зэвсэглэлийн салбарт анУ­аар буулт хийлгэх, 2000 он гэхэд дэлхийг цөмийн зэвсэггүй болго­но гэхчлэн нэр төрийн төлөөх гадаад бодлогоосоо салаагүй. Өөрөөр хэлбэл, буулт хийж санаачилга авна гэсэн ойголт даан ч байсангүй. Хүчээр түрээ барьдаг Брежневийн бодлоготой нэг хэсэгтээ л зууралджээ. горба­чевын сэтгэлгээнд гарсан хувьс лыг гурван үе болгож болно.

эхний үе. 1985­1986 он. Комму­низмд үнэнч бөгөөд эрлийн замдаа явсан горбачев. анУ бо лон түүний холбоотнуудтай тулж ажиллах бэлтгэл байгаагүй, өмнө нь Брежнев, андропов нарын үйлд сэн нүгэл хир буртгийг хэр­хэн арилгахаа шийдсэн үе. Бас хижээл большевик сталинчдаас салж эхэлсэн юм.

Хоёр дахь үе нь 1987­1989 он. дунд болон ойрын зайн тусгал­тай пуужингийн асуудлаар (Европуужингийн хямрал) анУ­д буулт хийлээ. Зэвсэглэлээр хөөцөлдөөд юу ч хожихгүй нь гэдгээ ухамсарлажээ. Бас генералитет дотор дайсан байхгүй боллоо, арми руу довтоллоо. Зөвлөлт 2600 пуужин, анУ 572 пуужин устгах тэгш бус гэрээ Вашинтонд байгуулжээ. анхнаасаа хүчний тэнцүү байдлыг алдагдуулсан буруугаа хүлээн зөвшөөрлөө. энэ нь түүнд нобелийн энх тайвны шагнал авчирлаа. Зөв­лөлтөөс хоёр дахь (эхнийх нь а. сахаров) нобелийн шагналтан төрөв. афганистаны дайныг зогсоож, Хятадад буулт хийхээр шийдэв. азид байр сууриа эргэж тогтоохын тулд Владивостокийн, Красноярскийн саналууд, нҮБ­ын индэр дээрээс хэлсэн үг зэрэг нь дэлхийд намжмал байдлын цөн түрсний гэрч болов. санаачилга горбачевын гарт нэгэнт иржээ. дотооддоо хийсэн өөрчлөлтийг энд нурших хэрэггүй, хамгийн гол нь сталины яргаллыг уудлан илчлэх их хэргийг эхлүүлж, Хрущевыг аажмаар цагаатгахаар оролдлоо. Хэрэг бишдэж гол буруутан нь

4 Засгийн гаЗрын мэдээ сонин 2017.10.31, мЯгмар ~ №208 (754)

судлаачийн үг

Өмнөх үеэс улиран үлдсэн дам пуу рал, гажуудлыг зас саар

нэг мэдэх нээ эх орноо баллаж хаяв

олон улсын харилцааны түүхч, судлаачийн хувьд уншигчдад 30 жилийн тэртээх нэгэн түүх сөхье. Тэр нь ссср гүрний нуралтын эхлэлийн түүх буюу михиал горбачевыг яагаад өнөөгийн орост буруутгаад байдгийг тайлбарлах түүх юм.

анх Черненког залгамжлан гарч ирэх үед 1989–1991 оны хожмын үйл явдлыг урьдчилан төсөөлж байсан хүн дэлхийд нэгээхэн ч байгаагүй. Улс төр бол адармаатай, хэлж таашгүй үйл явц гэдэг нь тэндээс харагдана. нас залуу хүнийх нь хувьд горбачевыг юмыг яаж мэдхэв гэсэн битүү горьдлого ертөнцөд төрсөн байх. Үнэндээ хоёрхон жилийн дотор гурван Ерөнхий нарийн бичгийн даргын толгой залгисан Зөвлөлтийн тогтолцооноос бүгд балмагдан айдаг болчихсон байлаа. Заавал 70 хэвийсэн өвгөжөөр өвчтэй хү­мүүсээр төр бариулах гэж хөглөж байсныг бодвол 50 гаруйхан нас тай эрч хүчтэй, нүдэнд дулаахан эр гараад ирдэг нь бараг тааварлашгүй үзэгдэл болсон юм.

монголчууд 1981 оноос гор ба­чевыг мэднэ. маХн­ын XVIII их хуралд уригдан ирсэн ЗХУКн­ын төлөөлөгчдийг ахлан, индэр дээр Цэдэнбал, Батмөнх нар тай зэрэгцэн суугаа зураг бий. Тэрбээр най­рамдлын бэлгэ тэмдэг­эрдэнэт хотод зочилсон хийгээд ёслолын арга хэмжээнд бүгдэд нь оролцсон.

Горбачевын перестройка-д ссср бүдэрч унасан

олхонуд БаярхүүСудлаач профессор

В.и.Ленин болж эхлэв. гурав дахь үе нь 1989 оноос

ЗсБнХУ тарах хүртлэх үе юм. 1989 оны эхээр Буш Ерөнхийлөгч болмогц бодлогоо боловсруулан томъёолох гэж найман сарыг үрсэн юм. энэ үед санаачилга хэднийнэ гор бачевт шилжсэн байлаа. Зэв сэг лэлийн салбарт томхон хэлэлцээг эхлүүлж, 2000 онд цөмийн зэвсэггүй дэлхийг бий болгох ажилдаа горбачев тун их адгаж байлаа. горбачев дор нод Европт гарсан тайван хувьс гал, сонгуулиудыг 1953, 1956, 1968, 1980 оны (БнагУ, Унгар, Чехословак, Польшийг хэлэв) нүдээр харахыг хүссэнгүй. БнХаУ­д түүхт айлчлал хийж, мон го лоос цэргээ гаргахаар тов­ложээ.

1989 оны эцэс гэхэд Европт социа лизмын сүүлчийн голомт болсон ру мынд ардчилал ялж, горбачев бүгдийг нь дэмжлээ. Харамсалтай нь, өвгөжөөр сталинч удирдагчдыг нь шинэ залуу коммунистуудаар сольсныг европчууд хүлээн авсангүй. гэвч нөлөөний хүрээ, социалист интернационализмын тухайд оройтжээ. монголд ч мөн ялгаагүй. дэлхийн II дайны дараа олон улсын харилцаанд хоёр туйлт ертөнцийн бүтэц үүссэн бөгөөд түүнийг Ялтад сталин, рузвэльт, Черчилл гурав тохиролцсон бол тэр тогтолцоог 1989 оны 12 дугаар сард мальтад горбачев, Буш нар эцэс болгожээ. Ялтаас­мальта хүртэл гэх томъёоллоор Хүйтэн дайн төгсгөл болов.

горбачев ийнхүү гурван үе шаттайгаар шинэчлэгдсэн боловч дотооддоо шийдэх аргагүй олон асуудалтай тулгарсан юм. сталиныг уудлан илчлэх тусам хэрэг явдал Ленин ба коммунист нам руу эргэж, октябрийн хувьс ­галыг яллах зам руу чиглэв. ста лины үед хэлмэгдсэн өдий төдий жижиг үндэстэн ястан сэхээ авчээ. Кавказ хавьд учир нь үл мэдэгдэх иргэний дайн, мөргөл­дөөн, бас айхтар сүйтгэл тарьсан газар хөдлөлт тохиов. Черно­былийн атомын цахилгаан станц дэлхийг цочроолоо. дун дад азид ч үндэстэн ястнууд зөрчилдөв.

горбачевын тойрон хүрээлэгч­дийн дотроос сөрөг хүчин төрөн гарч, түүнийг Борис Ельцин толгойллоо. намынх нь нэр хүнд айхтар доройтжээ. Үнэндээ сталин, Берия, Брежнев нарыг ЗХУКн л төрүүлснээс бус тэд тэнгэрээс бууж ирээгүй юм. Тэд жолоо цулбуураа алдталаа дургихад харин өмгөөлөгч нь тэдний нам байсан. ийм учраас “генсекүүд тонилцгоо. Төрт ёсыг тогтооё!” гэсэн уриа нийгэмд түгэв. намын толгойд гарсан ганц хүн төр, засгийг жолоодно гэдэг баймгүй гэж үзлээ. Коммунист намд шинэчлэл явахгүй боллоо. Хэрэв л социал­демократ болж өөрчлөгдөхгүй бол арчигдлаа гэдгийг горбачев мэдэрч, орос–Зөвлөлтийн түүхэнд хэзээ ч байгаагүй, уламжлал ч байхгүй Ерөнхийлөгчийн засаглалыг гор бачев сонгожээ. олон ман дат­тай ил сонгууль явуулж, ардын депутатуудын их хурал байгуулж, түүнээс байнгын ажиллагаа бүхий парламент төрүүлэв. энэ бол хо­жуу хан ч гэсэн зөв алхам байсан.

эдгээр алхам ссср гүрний задралыг сааруулж чадсангүй. Тарах нь тодорхой болсон үед горбачев холбооны нэгдсэн улсаа Бүрэн эрхт улсуудын холбоо болгох санаачилга гаргаж, зарим бүгд найрамдах улсуудын дэмжлэг авчээ. Хамгийн ойрын дэмжигч нь Ельцин, назарбаев, Кравчук, Шушкевич байсан ба эдний гурав нь хожим ЗснБХУ­ын хойтохыг уншсан ажгуу.

горбачев бол эх орноо тараая, устгая гэсэн хорон үйлт байгаагүй бөгөөд хийсэн алхмууд нь явсаар тийм эмгэнэлд хүргэсэн билээ. Тэрбээр өмнөх үеэс улиран үлдсэн дампуурал гажуудлыг зассаар нэг мэдэхнээ эх орноо баллаж хаяхад хүрсэн юм. Бахархалтай үйлсийг эхлүүлж, дэлхий дахинд ардчиллыг хөгжүүлэхэд түүхэн хувь нэмрээ оруулсан ч Лениний цус урсган босгосон эзэнт гүрнийг тараахад хүрсэн юм. горбачев бол ирж яваа ирээдүйн бэлгэдэл, хүн төрөлхтөн харилцан хамааралтай, нэгэн дээвэр дор аж төрөхөөс өөр аргагүй, нийгмийн туршилтууд дэлхийг хувааж салгадаг гэдгийг ойлгосон түүхт бие хүн мөн. гэвч яллах ёстой урвагч, ТТг­ын туршуул, хөлсний этгээд гэж эдүгээгийн оросын эх орончдын зэмлэж буйг хүлээн зөвшөөрч чадахгүй.0 0 7 5 4

ТУЗ-ийн даргаэрдэнэбаатарын долГион

Ерөнхий эрхлэгч Баатарын дУлаМхорлоо

ЗөвлөхШатарбалын даваадорж

Орлогч эрхлэгчлхагважавын сУГарМаа

Утас: 99903584

Улс төр, нийгэм, эрэн сурвалжлах мэдээллийн албаэдитор Б.даваатогтох

Утас: 99901637

Эдийн засаг, уул уурхайн мэдээллийн албаэдитор Б.Баяртогтох

Утас: 99901532

Цахим контент, бүтээлч үйлдвэрлэлийн албаэдитор Г.Баярсайхан

Утас: 99903574

э.энхбаатарУтас: 99903578

Улаанбаатар хот, Сүхбаатар дүүрэг, I хороо, Энхтайваны өргөн чөлөө,

“Блю Скай тауэр” 407 тоотУлсын бүртгэлийн дугаар. 1024

Утас: 70103131, Факс: 70106065

ubinfo.mn

дугаарын удирдагчБ.Баяртогтох

“Засгийн газрын мэдээ” сонин нь ардчилсан, шударга ёс, хүний эрхийг дээдэлж, чөлөөт

сэтгүүл зүйн хэм хэмжээг бүрнээ сахин, олон ургальч үзлийг илэрхийлэх мэдээллийн

индэр байж, нийт Монгол үндэстний ойлголцол, эв нэгдлийг бэхжүүлэхийг эрхэм

зорилгоо болгоно.

рЕдаКЦи

Зар сУрталчилгаа

ХаЯг

ЦаХим ХУвилбар

Зах зээл

2017.10.31, мЯгмар ~ №208 (754) 5Засгийн гаЗрын мэдээ сонин

Хятад, Солонгос улсаас дийлэнх цэцгээ нийлүүлдэг

1албан байгууллагууд олноор

нь авах захиалга өгсөн нөхцөлд үнэ нь 500­800 төгрөгөөр хям­дардаг аж.

гэхдээ Цэцэг төвийн үнэ Улсын их дэлгүүрээс 500­1000 төгрөгийн хямд байсныг дурдах хэрэгтэй болов уу. сүүлийн үед цэцгийн баглаа боодол энгийнээс илүү тансаг, гоёмсог болох хандлагатай байна. Тууз, цаасаар чимэглэхээс илүүтэй сагс, хувин эсвэл сонингийн цаасанд боож өгөх нь илүү чамин харагдуулж, бизнес эрхлэгчид хэрэглэгчдийн хүсэлтэд нийцүүлж, дагалдах хэрэгслүүдийг мөн худалдаж байна. Тухайлбал, сагс, хувин жижиг томоосоо хамаарч, 15­30 мянган төгрөгийн үнэтэй байлаа. мэдээж хэрэг илүү чамин баглаа боолттой болох тусам үнэ нь нэмэгдэнэ. Харин цэцгэн дээрээ саа цацдаг мода хэдийнэ хуучирч, өөрийнх

ногоон бизнесийн эрэлт өндөр

Гэр, ажлын газар гээд хүссэн газраа хүргүүлэх боломжтой цэцэг хүргэлтийн үйлчилгээ эрэлт ихтэй.

мянган төгрөгийн үнэтэй байна. эрчүүд хайрт бүсгүйдээ зориулж 999 сарнай цэцэг бэлэглэх дур тай байдаг. Тэгвэл цэцэг хүргэлтийн үйлчилгээний газрууд 999 сарнайг 250­299 мянган төг­рөгийн үнэтэй хүргэж өгдөг юм байна. гэхдээ сүүлийн үед залуус сарнай цэцгээс илүүтэй алтанзулыг сонгодог болсон хэмээн Цэцэг төвийн худалдагч бүсгүй зөвлөв. Цэцэг төвд төрөл бүрийн гоёлын цэцгээс гадна таримал цэцэг ч худалдаж байна. мөн гоёлын цэцгүүд худалдан авснаас хойш 5­7 хоног л “амьдардаг” тул хүмүүс таримал цэцгийг сонирхдог болсон хэмээн нэмж хэллээ. Ялангуяа, эмэгтэй хүний гоо сайхан, нууцлаг, цэвэр ариун байдлыг илэрхийлдэг гоодаль цэцэг эрэлт ихтэй байдаг аж. мөн ээждээ, эгчдээ хайтан цэцэг бэлэглэхэд тохиромжтой гэдгийг зөвлөв.

манай улс өнөөдрийн байд­лаар Хятад, солонгос улсаас дийлэнх цэцгээ нийлүүлдэг аж. Шаардлагатай үед орос, Вьетнам улсаас авдаг. мэдээж хэрэг Европын орнууд бол цэцгийн вант улс. Ялангуяа, голланд, герман, Чех гэх мэт улсууд багтана. гэхдээ тээвэрлэлтийн зардал хэтэрхий өндөр байдаг учраас тэр бүр Европын орнуудаас цэцэг импортлох боломжгүй гэдгийг бизнес эрхлэгчид хэлж байна. мөн эквадор бол жинхэнэ цэцгийн орон юм байна. Тэндээс онцгой тохиолдолд цэцэг, цэцгийн

баглаа импортолдог бол оХУ­аас тасалгааны цэцэг, үр авдаг аж. импортоор цэцэг оруулж ирэхдээ том хайрцагт хийж энгийн бараа шиг авчирдаг гэнэ. онцын хамгаалалтгүй бөгөөд галт тэргээр хоёр хоног тээвэрлэж ирдэг байна. Усалж, чийглэсэн цэцгүүд хүйтэнд хөлдөж, хайрагдах эрсдэлтэй гэдгийг худалдаачид хэлэв. мөн жирийн өдөр хэчнээн хэмжээний ямар цэцэг оруулж ирэх вэ гэдгийг сайтар тооцохгүй бол үрэгдэх эрсдэлтэй байдаг. дэлгүүрт ирсэн цэцэг усанд долоо хоног шинээрээ байдаг бөгөөд худалдан авагчийн гар дээр очоод 5­7 хоног амьдардаг аж. Тиймээс цэцгийн бизнес ашигтай ч үүнийгээ дагаад бас эрсдэлтэй гэдгийг тэд нуусангүй.

сонирхолтой нь, цэцгийн бизнесийг дэлхий дахинаа голчлон эмэгтэйчүүд эрхэлдэг бөгөөд тэдэнд хамгийн тохиромжтой бизнесийн салбар гэдгийг судлаачид хэлдэг

юм байна. Тэрчлэн хамгийн ашигтай бизнесийн жагсаалтад дээгүүрт явдаг аж. манай орны хувьд сүүлийн жилүүдэд хүн бүр амьдрах орчноо эрүүлжүүлэх зорилгоор гэртээ, албан тасалгаандаа цэцэг тарих сонирхол нэмэгдсээр байна. ногоон бизнес, байгальд ээлтэй аж ахуйн нэгж, анги, сургууль зэрэг аян идэвхтэй өрнөж эхэлсэн нь цэцгийн бизнесийн ашгийг нэмэгдүүлсээр байгаа. нөгөөтэйгүүр цэцгийн бизнес ногоон бизнес гэдэг утгаараа байгаль орчинд таатай нөлөөтэй эрүүл бизнес гэж болно. “Цэцэгт мэндчилгээ” компанийн захирал Б.Баттөр “Таван жилийн дараачаас цэцгийн өндөр хэрэглээ үүснэ гэж харж байгаа. гэртээ, ажлын ширээн дээр, зочид буудлууд зааландаа цэцэг тавих гэх мэтээр. Тэгэхээр бидэнд өргөн зах зээл, өсөж дэвжих бүрэн боломж байна гэж харж байна. манайх томоохон 10 гаруй зочид буудалтай цэцэг

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

нийлүүлэх гэрээ байгуулсан. энэ нь цэцгийн хэрэглээ хурдан өснө гэдгийг харуулж байгаа юм. гагцхүү бид хурдацтай ажиллах хэрэгтэй. Үнийн хувьд ховор цэцэгнүүд илүү үнэтэй байдаг. Харин түгээмэл цэцэг нь хямд байх жишээтэй. Бидний сайн мэдэх сарнай гэхэд зах зээл дээр их байдаг учир хямдхан. Харин ховордоод ирвэл мөн л үнэд орж эхэлнэ. иймд эрэлт нийлүүлэлтээр үнэ нь зохицуулагддаг гэж ойлгож болно. мөн тогтмол үнээ алддаггүй цэцэг гэж байгаа” гэв.

Цэцгийг харсан хүнд эерэг энерги бий болоод зогсохгүй тэр энерги нь долоо хоног биед нь хадгалагддаг гэсэн тооцоо судалгаа байдаг аж. Тиймээс цэцэг нь хүнд энерги өгөхөөс гадна хүний бодлыг цэвэршүүлдэг ач холбогдолтой. Хүмүүс бие биедээ цэцэг бэлэглэх нь байгалийн гоо сайхныг ашиглан энерги хайрыг бэлэглэж байгаагаас өөрцгүй билээ.

нь байгалийн үнэр, өнгөөр нь хадгалахыг хэрэглэгчид илүүд үздэг болсныг цэцгийн бизнес эрхлэгчид хэлж байна. орлогын тухайд Улсын их дэлгүүр, Цэцэг төв, цэцгийн төрөлжсөн дэлгүүр болон хүргэлтийн үйлчилгээний газруудынх харилцан адилгүй байдаг аж. олон улсын эмэг­тэйчүү дийн баяр, гэгээн хай рын өдөр, эрдмийн баяр гээд тэм дэглэлт өдрүүдэд хамгийн багадаа таван сая төгрөгийн орлоготой. Харин бусад буюу энгийн өдөр харилцан адилгүй бөгөөд ойролцоогоор 300­500 мянган төгрөгийн орлого олдог гэдгийг худалдагчид хэлж байна.

Улаанбаатар хотод цэцэг худалдахын зэрэгцээ гэрт, ажлын газар гээд хүссэн газраа хүргүүлэх боломжтой цэцэг хүргэлтийн үйлчилгээ эрэлттэй аж. энэ төрлийн үйлчилгээ үзүүлж буй томоохон 12 газар байдаг бөгөөд үйлчилгээгээ утсаар, онлайнаар гээд төрөл бүрийн хэлбэрээр авч байгаа нь ажил ихтэй завгүй хүмүүсийн цагийг хэмнэсэн шинэ төрлийн соёлтой үйлчилгээ болоод байна. ийн цэцгийн соёл түгэн дэлгэрч байгаа нь эрчүүдийн зан байдал, соёлтой ч бас салшгүй холбоотой. Тэд зөвхөн тэмдэглэлт өдөр бус жирийн өдрүүдэд ч ээждээ, хайрт бүсгүйдээ, ханьдаа зориулж цэцэг хүргүүлж, халамж хайраа илэрхийлж байгаа нь хүргэлтийн зах зээл тэлэх шалтгаан болж буй. Үнийн хувьд хот дотор үнэгүй хүргэдэг бөгөөд 15­140

• Цэцэг төвийн үнэ Улсын их дэлгүүрээс 500-1000 төгрөгийн хямд байдаг.

• Хэрэглэгчид тууз, цаасан чимэглэлээс татгалзаж, сагс, хувин эсвэл сонингийн цаасыг түлхүү сонгож байна.

• тэмдэглэлт өдрүүдэд хамгийн багадаа таван сая төгрөгийн орлоготой байдаг.

6 Засгийн гаЗрын мэдээ сонин 2017.10.31, мЯгмар ~ №208 (755)

мөнгөний урсгалÌөнгө хураах гэæ бизнåст ороогүй, харин бусдын амьдралд эåрэг өөрчлөлт хий хийг хүсдэг

Ðè÷àðä Áðýíñîí õ¿íä ñîðèë òîä äóðòàé íýãýí. Òèéì ÷ ó÷ðààñ Vir-gin êîìïàíèéí ¿¿ñãýí áàéãóóëàã÷, ìºðººäºìòãèé ýíòðåïðåíåð Áðýíñîí 2015 îíä 65 íàñíûõàà òºðñºí ºäðººð ChallengeRichard àÿíûã ýõë¿¿ëæ, ýõíèé ýýëæèíä 2016 îíä áàãòààí 65 òºðëèéí ñîðèëò áèåë¿¿ëýõýý çàðëàñàí áèëýý. Ýíýõ¿¿ ñîðèëòóóäûí õàìãèéí ñîíèðõîëòîé íü 10, 25, 50, 65 áîëîí 85 íàñòàé ººðòºº çîðèóëàí çàõèäàë áè÷èõ áàéñàí þì. Ò¿¿íèé çàõèàíóóäààñ òàíèëöóóëæ áàéíà.

10 насТай рИчард Брэнсонд ЗорИуЛсан

ЗахИдаЛБрэнсон “10 настай өөртөө

зориулсан захидал”­даа бяцхан

Хаяг: Энхтайваны өргөн чөлөө 19, Улаанбаатар хот 14210, Монгол улс

Утас: 1900-1977 | Факс: 70161988 | И-мэйл: info@tdbm.mn | Вэб хаяг: www.tdbm.mn

Фэйсбүүк: www.tdbm.mn/facebook | Твиттер: www.tdbm.mn/twitter

“Монголбанкны ерөнхийлөгчийн 2015 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн А-200 тоот тушаалын хавсралт”

Балансын зүйлЭцсийн

үлдэгдэл/мян.төг/

ХӨРӨНГӨМөнгө ба түүнтэй адилтгах хөрөнгө 1,199,116,983 Банк, санхүүгийн байгууллагад байршуулсан хөрөнгө 474,346,378

Хөрөнгө оруулалт 1,698,066,178 Хараат, хамтын хяналттай, охин компанид оруулсан хөрөнгө оруулалт 34,784,248

Зээл (цэвэр дүнгээр) 3,046,141,788 Хэвийн зээл 2,917,025,026 Чанаргүй зээл 193,163,149 Зээлийн хойшлогдсон төлбөр - Зээлд хуримтлуулж тооцсон хүүгийн авлага 126,032,462

Зээлийн эрсдэлийн сан (190,078,850)Дериватив санхүүгийн хөрөнгө 345,023,710 Бусад санхүүгийн хөрөнгө 12,457,766 Бусад санхүүгийн бус хөрөнгө 19,182,793 Үндсэн хөрөнгө 320,384,952 Хөрөнгө оруулалтын зориулалттай үл хөдлөх хөрөнгө 88,923,950

Борлуулах зориулалттай хөрөнгө - Биет бус хөрөнгө 2,941,041 Нийт хөрөнгийн дүн 7,206,585,540 ӨР ТӨЛБӨРХарилцах 1,153,909,861 Хадгаламж 1,965,783,650 Банк, санхүүгийн байгууллагаас татсан эх үүсвэр 1,469,157,548

Бусад эх үүсвэр 1,708,254,473 Бусад өр төлбөр 48,567,652 Нийт өр төлбөрийн дүн 6,345,673,184 ӨӨРИЙН ХӨРӨНГӨХувь нийлүүлсэн хөрөнгө 50,000,011 Нэмж төлөгдсөн капитал 19,272,456 Халаасны хувьцаа - Дахин үнэлгээний нэмэгдэл 125,594,642 Хуримтлагдсан ашиг, алдагдал 569,350,592 Бусад өөрийн хөрөнгө 96,694,656 Өөрийн хөрөнгийн дүн 860,912,356 Өр төлбөр ба өөрийн хөрөнгийн дүн 7,206,585,540

Тэнцлийн гадуурх дансЗээл, зээлтэй адилтгах хөрөнгөд хамаарах үүрэг (цэвэр дүнгээр)*** 816,165,018

Банкны холбогдох этгээд (нэгдмэл сонирхолтой этгээд) Активын хэлбэр Үлдэгдэл дүн /мян.төг/ Өөрийн хөрөнгөд эзлэх хувь

Банкны холбогдох нэг этгээд (нэгдмэл сонирхолтой этгээд)-д олгосон зээл болон зээлтэй адилтган тооцох бусад актив (Өөрийн хөрөнгийн 5 хувиас хэтрэхгүй)Банкны хувьцаа эзэмшигч Зээл 131,930.4 0.02%Банкны эрх бүхий албан тушаалтан Зээл 479,155.3 0.06%Банкны бусад холбогдох этгээд Зээл 30,002,000.0 3.48%Банкны холбогдох нийт этгээд (нэгдмэл сонирхолтой этгээдүүд)-д олгосон зээл болон зээлтэй адилтган тооцох бусад актив (Өөрийн хөрөнгийн 20 хувиас хэтрэхгүй)Банкны хувьцаа эзэмшигчид Зээл 330,981.8 0.04%Банкны эрх бүхий албан тушаалтанууд Зээл 8,088,852.2 0.94%Банкны бусад холбогдох этгээд Зээл 32,565,583.3 3.78%

2017 ОНЫ III УЛИРЛЫН САНХҮҮГИЙН ТАЙЛАН

Банкны холбогдох этгээд (нэгдмэл сонирхолтой этгээд)-д олгосон зээл болон зээлтэй адилтган тооцох бусад актив хөрөнгийн тайлан

2017/09/30 2017/09/30

Зохистой харьцааны шалгуур үзүүлэлт* Байвал зохих 09/30/2017Нэгдүгээр зэрэглэлийн өөрийн хөрөнгө болон эрсдэлээр жигнэсэн активын зохистой харьцаа >9% 12.77%Өөрийн хөрөнгө эрсдэлээр жигнэсэн активын харьцаа >14% 15.47%Төлбөр түргэн гүйцэтгэх чадварын үзүүлэлт >25% 44.59%Гадаад валютын нээлттэй позици болон өөрийн хөрөнгийн харьцаа (нэгж валютаар) <+/-15% -11.47%Гадаад валютын нээлттэй позици болон өөрийн хөрөнгийн харьцаа (нийт) <+/-40% -17.86%

Орлого, зардлын зүйлТайлант

үеийн дүн/мян.төг/

Хүүгийн орлого 441,494,574 Монголбанкинд байршуулсан хөрөнгийн 6,632,439 Банк, санхүүгийн байгууллагад байршуулсан хөрөнгийн 5,855,467

Үнэт цаасны 162,886,817 Зээлийн 266,119,851 Бусад хүүгийн орлого - Хүүгийн зардал 317,887,188 Харилцахад төлсөн хүү 17,330,376 Хадгаламжинд төлсөн хүү 116,880,235 Зээлийн хүүгийн зардал 62,957,023 Үнэт цаасны хүүгийн зардал 115,291,088 Бусад хүүгийн зардал 5,428,466 Хүүгийн цэвэр орлого 123,607,385 Эрсдэлийн сангийн зардал 49,484,999 Эрсдэлийн сангийн дараах цэвэр орлого 74,122,386 Бусад орлого 550,827,186 Хүүгийн бус орлого 548,761,923 Арилжааны орлого 86,527,684 Ханш, үнэлгээний тэгшитгэлийн орлого 413,664,534 Банкны бүтээгдэхүүнтэй холбоотой үйлчилгээний хураамж, шимтгэлийн орлого

34,141,731

Бусад хүүгийн бус орлого 14,427,974 Бусад орлого, олз 2,065,263 Бусад зардал 539,589,958 Хүүгийн бус зардал 537,606,620 Бусад эрсдэлийн сангийн зардал 4,005,021 Арилжааны зардал 54,809,644 Ханш, үнэлгээний тэгшитгэлийн зардал 417,399,007 Хураамж, шимтгэлийн зардал 8,394,526 Үйл ажиллагааны бусад зардал 52,998,422 Бусад зардал, гарз 1,983,337 Татварын өмнөх ашиг, алдагдал 85,359,614 Орлогын татварын зардал 238,842 Татварын дараах ашиг, алдагдал 85,120,772 Бусад орлого 51,075,486 Тайлант хугацааны нийт дэлгэрэнгүй орлогын дүн 136,196,258

ДЭЛХИЙГ ТАНТАЙ ХОЛБОХ САНХҮҮГИЙН ГҮҮР

Тэрбумтны өөртөө бичсэн захидлуудрикид адал явдал эрэлхийлэгч, мөрөөдөмтгий чанараа хэзээ ч бүү гээгээрэй гэж зөвлөжээ. Тэрбээр бяцхан өөртөө хандаж амьдралд бусдын адил саад бэрхшээлтэй нүүр тулах үе ирэх боловч үүнээс болж мөрөөдлөөсөө ухарч болохгүй гэж захисан юм. энэ захидлын хамгийн шилдэг зөвлөгөөнүүд:

“оюун санаагаа агуу болом­жуудад нээлттэй байлга. адал явдлын эрэл сониуч занг чинь тэтгэж, боломжгүй гэдэг бол хоосон үг гэдгийг батлах насан туршийн эрэлд хөтлөнө.”

“мөрөөдөхийн сацуу хийж бүтээхээ хэзээ ч зогсоож

болохгүй.”“мөрөөдөлдөө хүрэх замд

чинь саад болохыг хэнд ч бүү зөвшөөр.”

“Чамд бусдаас хоцорч байгаа мэт, хаана ч нийцэхгүй санагдах хүнд үе олон тохиолдоно. гэхдээ бүү шантар. Уран сэтгэмжээ ашиглаж, энэ мэт хэцүү үеийг тойрон гарах шинэ гарц бодож ол.”

“Хамгийн гол нь үргэлж хөгжилдөж, зугаацахаа мартаж болохгүй.”

“нас явж, ухаан суухын хэрээр хүн өөрийн дуртай зүйлээ хий хээс гадна хийдэг зүйлдээ дурлах нь ямар чухал болохыг чи ойлгоно. сэтгэлийг чинь хөдөлгөдөггүй зүйлст цагаа үрэх хэрэггүй.”

25 насТай рИчард Брэнсонд ЗорИуЛсан

ЗахИдаЛБрэнсон “25 настай өөртөө

зориулсан захидал”­даа шинэхэн компани Virgin­ийг тууштай удирдахыг өөрөөсөө хүслээ. Тэрбээр өмнө нь тулгарах саад тотгоруудын талаар сануулж, хамгийн хэцүү гай тотгорын

үед ч зорилгодоо төвлөрөх ёстойг анхааруулсан юм. мөн алдаанаасаа суралцахын чухлыг, сорилтыг боломж болгон хувир­гах талаар захидалдаа дурджээ. энэ захидлын хамгийн шилдэг зөвлөгөөнүүд:

“Өмнөх зам чинь овгор товгор, ёроолгүй хавцал, салаа замаар дүүрэн байх болно. Бууж өгч, бүгдийг орхимоор санагдах үе ч ирнэ. Битгий. Хүнд хэцүү бэрхшээл бүрийг боломж болгон өөрчилснөөр чи өөрийнхөө хэзээ ч төсөөлж байгаагүй амжилтад хүрнэ.”

“гэхдээ чи үргэлж амжилттай байхгүй. Яг үнэндээ чи үе үе

бүтэлгүйтэх болно. гэхдээ бүтэлгүйтэл зөвхөн энтреп­ренерээр тогтохгүй бүх хүний зайлшгүй туулдаг аялал юм.”

“Унасан газраасаа босож, алхсан замаа эргэн харж, алдаагаа ухаарч, түүнээсээ суралцах хэрэгтэй.”

“аз туршсан алхам хийсээр бай. ирээдүйн бизнесийн “амжилт” чинь эрсдэлийг тоо­цоолж, түүнтэй нүүр тулснаар чинь тодор хойлогдоно.”

“сөрөг бодолтой хүмүүсийн үгийг битгий тоо.”

“Үүрэг, хариуцлагаас бүү сүрд.”

“эрсдэлийг тооцоолох чадвар,

хэзээ ч цуцашгүй өөдрөг зан чинь хувийн амьдрал болоод бизнест гялалзсан амжилт авчирдаг.”

50 насТай рИчард Брэнсонд ЗорИуЛсан

ЗахИдаЛVirgin­ийн ажилтнуудын дунд

доктор За хэмээн танигдсан (зөв санаа, санаачилга бүрт ямагт “за” гэж хэлдэг учраас) Брэнсон “50 настай өөртөө зориулсан захидал”­даа нийгэмд нөлөө үзүүлж, хүмүүсийн амьдралыг эергээр эргүүлж байхыг зөвлөсөн. энэ захидлын хамгийн шилдэг зөвлөгөөнүүд:

“Чи их мөнгө хураах гэж бизнест ороогүй, харин бусдын амьдралд эерэг өөрчлөлт хий­хийг хүсдэг байсан.”

“Засгийн газар, бизнес эрх лэгчид, хувь хүмүүс өөр хоорондоо хамтран ажиллаж чадвал бидний үргэлж амьд­рахыг хүсдэг дэлхий ертөнцийг бүтээнэ.”

“Урам зориг хэрэгтэй үед үр хүүхдүүдийнхээ тухай бод.”

“Урам зоригоор дүүрэн байдаг хүмүүс аз жаргалтай байдаг. Бидний ирээдүйд урам зоригтой, аз жаргалтай, өөртөө итгэлтэй, байр сууриндаа хатуу зогсож, итгэл үнэмшлээ хамгаалдаг

залуу удирдагчид хэрэгтэй байна.”

“гэр бүл, найз нөхөдтэйгөө хамт ажиллах нь илүү зугаатай.”

“...Бусдын бэрхшээл гэж үзсэн зүйлийг боломж болгон харсан цагт ирээдүй чинь тодоор гэрэлтэж, хил хязгаар гэж байхгүй болно.“

“Хаашаа ч явж, юу ч хийсэн үг, үйлдэл бүртээ зорилгоо шингээхээ үргэлж санагтун.”

65 насТай рИчард Брэнсонд ЗорИуЛсан

ЗахИдаЛ“65 настай өөртөө зориулсан

захидал”­даа Брэнсон цагийг өөртөө зориулж, амьд явах хичнээн сайхан тухай бичжээ. Өөрийнх нь нэрлэснээр “Зангиаг үзэн яддаг аялагч, сайн үйлсийн эзэн, асуудал таригч” Брэнсон бизнес салбарыг сайн сайхан өөрчлөлтөд хүргэх хүч чадал гэдэгт бат итгэдгээ илэрхийлэв. Тэрбээр өөрийнхөө хүсдэг дэлхий, ертөнцийн талаар нарийвчлан бичсэн бөгөөд үүний тулд хийх зүйл их байгааг ч онцлов. энэ захидлын хамгийн шилдэг зөвлөгөөнүүд:

“Хүн төрөлхтөн үй олон зовлон зүдгүүртэй нүүр тулж байгаа нь үнэн. гэхдээ бизнесийн салбар цэцэглэж, хүн төрөлхтөн төдийгүй манай гараг өөрөө хүсэн мөрөөддөг тэр ертөнцийг байгуулахаар гар бие оролцож эхэллээ.”

“Зугаацах, аз турших, хүнийг эерэг талаас нь харахаа зогсоож болохгүй.”

“илүү ихийг мөрөөдөж, сэтгэл зүрхнийхээ гүнд буй хүслийг биелүүлж бай.”

“Хорвоо ертөнцийг урам зоригоор дүүрэн, сониуч нүдээр харж бай. мөн хамтдаа зогсож чадвал ямар ч тулгамдсан асуудлаас хүчирхэг гэдгээ ойлгоно.”

“Хөөр баясал, амьдралд шунан дурлах гал мэт хүсэл тэмүүллээ насан туршдаа сэтгэлдээ хадгалж яваарай. мөн стив Жобсын “Ертөнцийг өөрчилж чадна гэсэн галзуу бодолтой хүмүүс л ертөнцийг өөрчилж чаддаг” гэдэг үгийг үргэлж санаж яв.”

“Хамгийн чухал нь амьдралд шунан дурла. энэ нь өөрийгөө хөгжүүлэх, өөд тэмүүлэх хамгийн шилдэг арга.”

“одоо хурдаа сааруулах цаг биш. амьдралын чинь хамгийн сайхан цаг мөчүүд хараахан ирээгүй байна. Тиймээс бие, сэтгэлээ идэвхтэй байлгаж, зүрхээ хайраар дүүргээрэй.”

хамтарч чадвал ямар ч тулгамдсан

асуудлаас хүчирхэг гэдгээ

ойлгоно

хачиртай талхны хатан хаан

Ëèíñè Ñíàéäåð In-N-Out êîìïàíèéã ºðãºæ¿¿ëýõäýý õà÷èðòàé òàëõíû óëàìæëàëò æîðîî õàäãàëàõàà ìàðòñàíã¿é.

Хачиртай талхны сүлжээ рестораны өв залгамжлагч Линси снайдер 35 насныхаа төрсөн өдрийг мартагдахааргүй тэмдэглэжээ. Тавдугаар сарын 5­ны өдөр тэрбээр өв залгамжлах хөрөнгийнхөө үлдсэн хэсгийг хүлээн авч, баруун эргийг хамрах In­N­Out бургерийн вант улсын 97 хувийг эзэмших болсноор тэрбумтны эгнээнд нэгдлээ. Компанийн үүсгэн байгуулагчид болох түүний эмээ, өвөө Харри болон Естер снайдер нар ач охиндоо өнгөрсөн арван жилийн туршид хувь эзэмшлээсээ бага багаар өгсөөр ийнхүү бүрэн итгэл хүлээлгэжээ.

Харри, Естер снайдер нар машинтайгаа үйлчлүүлдэг бургерийн газрынхаа анхны салбараа Калифорни мужид 1948 онд нээж байжээ. In­

N­Out компанийг ээлжлэн удирдаж байсан тэдний хоёр хүү залуугаараа хорвоог орхижээ. ричард онгоцны ослоор 41 насандаа, гай эмийн тун санамсаргүй хэтрүүлэн хэрэглэсний улмаас 48 насандаа өөд болжээ. 1999 онд гай­ийг нас барснаас хойш компанийг Естер удирдаж байсан ч 2010 оноос Линси залгамжлах болов.

Линси удирдаж эхэлснээсээ хойш In­N­Out компанийн өв соёлыг тэлж, салбарын тоог 29 хувиар нэмж 320 гаруй, мөн жилийн орлогоо 57 хувиар өсгөж, 870 сая ам.долларт хүргэжээ. гэхдээ түүний эмээгийн удирдлагаас хойших In­N­Out төдийлэн өөрчлөгдөөгүй юм. Франчайз хийдэггүйгээс гадна халаагуур чийдэн, богино долгионы зуух, хөлдөөгч ашиглахгүй байх тухай эмээ, өвөөгөөсөө өвлөгдөн ирсэн уламжлалыг шинэ тэрбумтан Линси хатуу чанд мөрдсөөр байгаа.

Компанийн өв соёлыг

тэлж, жилийн орлогоо

57 хувиар өсгөж, 870 сая

ам.долларт хүргэжээ.

Уул уурхай

2017.10.31, мЯгмар ~ №208 (754) 7Засгийн гаЗрын мэдээ сонин

Хайгуулын зардлын нөхөн төлбөрийн орлогын биåлэлт 163.8 хувьтай

аж үйлдвэрийн салбарт жин дарагч уул уурхайгаас олох орлого энэ жил харьцангуй сайн байх дүр зураг бууж байна. гэхдээ хөрөнгө оруулалтыг тооцохгүйгээр.

эрдэс баялгийн салбарын үйл ажиллагаанаас улсын төсөвт төвлөрөх орлогын биелэлт энэ оны гуравдугаар улирлын байдлаар 64.5 хувьтай байна. энэ нь өнгөрсөн оны мөн үетэй харьцуулахад 6.1 хувиар бага боловч нийт мөнгөн дүнгээр нь авч үзвэл 60 орчим тэрбумаар давсан үзүүлэлт. 2016 онд ашигт малтмал газрын Тосны газар улсын төсөвт төвлөрүүлэх 160.3 тэрбум төгрөгийн төлөвлөгөөгөө 14.4 хувиар давуулан биелүүлсэн.

Тэгвэл энэ онд монгол Улсын төгрөгийн авдарт 293.3 тэрбумыг төвлөрүүлэхээр ажиллаж буй. эхний хагас жилд 42.1 хувийн биелэлттэй байсан орлого гуравдугаар улиралд 189.3 тэрбум төгрөг боллоо. Задалж харвал тусгай зөвшөөрөл, нөхөн төлбөр, хайгуулын тусгай зөвшөөрлийн сонгон шалгаруулалтаас нийт 54 тэрбумыг төвлөрүүлэхээр болсон бол бусад үйлчилгээнээс 5.8 тэрбум төгрөг олохоор тусгасан нь амжилттай урагшилж байна. эдийн засгийн нөхцөл байдал сэргэж, гадаадын хөрөнгө оруулалт үл ялиг сайжирч уул уурхайн үйл ажиллагаа үндсэндээ тогтворжих дүр зураг бууж буй.

Харин дэлхийн зах зээл дээр үнэ нь харьцангуй тогтвортой байгаа газрын тосны орлого 233.5 тэрбум буюу өнгөрсөн оны гүйцэтгэлээс бараг 100 тэрбум илүү байхаар туссан. гэхдээ үүний биелэлт 61.63 хувьтай байгаа нь төдий л хангалттай

Газрын тосны орлого 9.7 тэрбумаар давжээ

З.ГэрэлЗГМ

26­ний байдлаар дунджаар 58 хоногоор хэмжигдэж байгаа нь ердийн үзүүлэлт юм.

днБ­ий 17 хувийг эзэлдэг уул уурхайн хайгуулд улсын төсвөөс гаргасан зардлын нөхөн төлбөрт энэ онд хоёр тэрбум төгрөг хураахаар төлөвлөсөн нь өдгөө 63.8 хувиар давж, 3.3 тэрбум төгрөгт хүрээд байна. Уг амжилтын буухиа бусад төрлийн үйлчилгээний орлогод ч нөлөөлж байгаа талаар амгТг гурав дугаар улирлын тайландаа он цолжээ.

Харин хүчин төгөлдөр бүхий хэд хэдэн тусгай зөвшөөрлийн хугацаа нь дууссанаас нийт нутаг дэвсгэрийн 11.6 хувийг эзэлж байсан тусгай зөвшөөрөлтэй талбайн хэмжээ 0.2 хувиар хорогджээ. Өдгөө эрдэс баялгийн салбарын хэрэгжүүлэгч агент­лагийн бүртгэлд ашиглалтын 1393, хайгуулын 1809 тусгай зөвшөөрөл хүчин төгөлдөр байгаа аж.

металлын ханш сэргэсэнтэй холбоотойгоор БнХаУ­ын Chalco компанийн цэвэр ашиг оны эхний есөн сард 1.36 тэрбум юань болсон байна. энэ нь жилийн өмнөхтэй харьцуулахад 10 дахин өссөн үзүүлэлт юм. Тус компанийн тайлант хугацааны орлого нь 52.5 хувиар нэмэгдэж, 139.9 тэрбум юань болсон талаар тус компани санхүүгийн тайландаа дурджээ.

БнХаУ­ын Засгийн газар байгаль орчноо хамгаалах чиглэлд авч хэрэгжүүлж байгаа арга хэмжээ нь зах зээлд хөнгөн цагааны нийлүүлэлтийг бууруулж буй. Үүний улмаас энэ онд хөнгөн цагааны фьючерс ханш 20 хувиар өссөн нь Chalco ашигтай ажиллахад голлон нөлөөлсөн байна.

Хонконгийн Хөрөнгийн бирж дэх Chalco­гийн хувьцааны ханш бүтэн жилийн хугацаанд

Chalco-гийн цэвэр ашиг 10 дахин нэмэгдлээ

хӨрӨнГӨ орУУлалТ нӨӨц хайГУУл

Т.элисаШинжээч

100 гаруй хувиар өсөөд байгаа юм. Харин тус компани хөрөнгийн бүтцээ шинэчлэх гэж байгаатай холбоотойгоор Шанхайн Хөрөнгийн бирж дэх хувьцааны арилжаа нь есдүгээр сараас эхлэн түр зогссон. Chalco компани өөрийн салбар таван компанидаа 16 тэрбум юанийн гаднын хөрөнгө оруулалт татахаар төлөвлөж байна.

БнХаУ­ын Ерөнхийлөгч Ши Жиньпин гадаадын хөрөнгө оруулалтыг дэмжиж ажиллана гэж Коммунист намын XIX их хурлын үеэр мэдэгдсэн юм. монгол Улсын хувьд төрийн өмчит “эрдэнэс Тавантолгой” компани Chalco­д зүүн Цанхийн нүүрсийг нийлүүлж байгаа бөгөөд өнгөрсөн гуравдугаар сард өр төлбөрөө бүгдийг нь барагдуулж дууссан. Түүнээс хойш гэрээгээр хүлээсэн үүргийн дагуу зүүн Цанхийн нүүрсийг үргэлжлүүлэн Chalco­д нийлүүлж байгаа ч үнэ, ханшаа шинэчлэн тохирч чадахгүй байгаа юм.

Харин оны эхний есөн сарын байдлаар газрын тосноос олсон орлого 2016 оны жилийн эцсийн гүйцэтгэлээс 9.7 тэрбум төгрөгөөр давж буй юм.

BBM©

австралийн хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй Aspire Mining компани үйл ажиллагааны тайлангаа гаргалаа. Тус компанийн гол төслүүдийн нэг овоотын коксжих нүүрсний уурхай нь 255 сая тонн нүүрсний жорк нөөцтэй. “эрдэнэт­овоот” чиглэлийн төмөр замыг байгуулах замаар овоотын нүүрсийг экспортод гаргах боломжийн талаарх судалгаагаа компани үргэлжлүүлж байна.

“нүүрстэй” коксжих нүүрсний төслийн тухайд уг орд 4.75 сая тоннын таамаг нөөцтэй гэсэн тооцоог 2016 оны эхэнд гаргаад

буй. Өнгөрсөн наймдугаар сард компани “нүүрстэй” төслийн 45 хувийг худалдан авах үйл явцаа эцэслэж, төслийн 90 хувийг эзэмших болсон. Үүнээс гадна Увс аймгийн нутагт байрлах “мянган” нүүрсний хайгуулын төслийг “As­pire Mining” 100 хувь эзэмшиж байна. энэ онд уг төслийн талбайд өнгөн хөрсний судалгаа хийсэн.

Хамгийн сүүлд австралийн хөрөнгийн биржид Aspire Min­ing­ийн хувьцааны ханш 0.019 австрали долларын ханштайгаар арилжааг хаажээ.

австралийн хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй "Xanadu Mines" компани Хармагтай төслийн талбай дахь "Stockwork Hill" хэсэгт амжилттай нэмэлт өрөмдлөг хийлээ. мөн ойролцоох хэсэгт эрдсийн өндөр агууламж бүхий талбай илрүүлсэн байна. Тодруулбал, 466 метрийн гүнд нэг тонн хүдрээс 0.85 грамм алт, 1.01 хувийн зэс илэрчээ. мөн 294 метрийн гүнд 0.47 хувийн зэсийн агууламж илэрсэн талаар "Xanadu Mines" мэдээллээ. Компани цаашид өрөмдлөгөө үргэлжлүүлэх аж. "одоо байгаа нөөцийн талбайгаас

гадна шинэ хэсэгт өндөр эрдэсжилт илрүүлсэндээ баяртай байна" хэмээн "Xanadu Mines"­ийн гүйцэтгэх захирал андрью стьюарт мэдэгдлээ. Үүнтэй зэрэгцэн австрали дахь "Xanadu Mines"­ийнхувьцааны ханш 3.57 хувиар өсөж, 0.29 австрали доллар боллоо. “Хармагтай” орд нь нийслэлээс өмнө зүгт 420 км­т байрладаг ба “оюутолгой”, “Цагаан суварга” зэрэг томоохон ордуудыг баг таадаг алт, зэсийн бүсэд багтдаг. “Занаду майнс”­ын нэгж хувьцаа ны ханш оноос хойш 38.1 хувиар өсөөд байгаа юм.

овоотын орд 255 сая тонн коксжих нүүрсний нөөцтэй

"Xanadu Mines"-ийн нэмэлт өрөмдлөгийн дүн эерэг гарав

үзүүлэлт биш юм. манай улс оны эхний есөн сарын байдлаар 5662.2 мянган баррель хар алт олборлож, 5590 мянгыг нь экспортолжээ.

монгол орны газрын тосны нийт баталгаат нөөц 332.64 сая тонн байгаагийн 10 гаруй хувийг нь ашиглах боломжтой гэж тогтоожээ. 1996 оноос хойших 20 жилийн хугацаанд нийт 43.8 сая баррель буюу 5.9 сая тонн газрын тос олборлосон. Үүний 5.6 сая тонныг нь БнХаУ­д экспортолж, 1.1 их наяд төгрөг олсон байна. газрын тосны олборлолт 2007 оноос хойш эрчимтэй өсөж, 2016 онд нийт олборлолтын 97 хувийг урд хөршид 134.2 тэрбум төгрөгөөр арилжжээ. Харин оны эхний есөн сарын байдлаар газрын тосноос олсон орлого 2016 оны жилийн эцсийн гүйцэтгэлээс 9.7 тэрбум төгрөгөөр давж буй юм.

Үүний зэрэгцээ дотоодын шатахууны нөөц есдүгээр сарын

ЗГМ: инФоГраФиК

Гол нэр ТӨрлийн Түүхий эдийн үйлдвэрлэл(2017 оны эхний есөн сар)

960,04194,5

14771,6

17,0

2674,8

60,6

Зэсийн баяжмал Молибдений баяжмалАлт

Хайлуур жоншны баяжмал

Төмрийн хүдэр, баяжмал

Цайрын баяжмал

мян.тнтн

кг

мян.тн

мян.тн

мян.тн

АМГТГ©

ТЕНДЕРИЙН УРИЛГАОгноо: 30/10/2017

Тендер шалгаруулалтын нэр: Дунд оврын суудлын

автомашинТендер шалгаруулалтын дугаар: ҮЦТХТ ХХК/2017А03/

НТШ-02

Үнэт цаасны төвлөрсөн хадгаламжийн төв нь эрх бүхий тендерт оролцогчдоос дунд оврын шинэ суудлын автомашиныг нийлүүлэх тухай битүүмжилсэн тендер ирүүлэхийг урьж байна.

Тендерийн баримт бичгийг (хүсвэл нэмэлт хувийг) бичгээр хүсэлтээ гаргаж, эргэж төлөгдөхгүй нөхцөлтэйгээр иж бүрдэлээр нь 50,000 төгрөг, эсхүл түүнтэй тэнцэх хэмжээний чөлөөтэй хөрвөх валютаар худалдан авч болно. Тендер нь түүнийг нээсэн өдрөөс эхлэн 45 хоногийн дотор хүчинтэй байна. “Үнэт цаасны төвлөрсөн хадгаламжийн төв” ХХК,

Чингэлтэй дүүрэг, 4-р хороо, Самбуугийн гудамж, 16-1 тоот

Тендерт оролцогч нь Санхүүгийн болон туршлагын дараах шаардлагыг хангасан байна.

Үүнд: Санал болгож бүй автомашны албан ёсны дистрибьютор байх.

Тусгай зөвшөөрөл шаардлагатай бол тусгай зөвшөөрөл ирүүлэх.

Тендерийн бичиг баримтанд заасан бусад шаардлагууд. Тендерийг 2017 оны 11-р сарын 29–ны 11:00 цагаас

өмнө доорх хаягаар ирүүлэх ба нээлтэд оролцох хүсэлтэй тендерт оролцогчдыг байлцуулан тендерийг 2017 оны 11-р сарын 29-ны өдрийн, 11:20-т нээнэ.

Гадаадын этгээд тендер ирүүлэх эрхтэйДотоодны давуу эрх тооцохгүй Сонирхсон этгээд тендерийн баримт бичиг болон бусад

мэдээллийг доорх хаягаар авч болно.

Mr. Баагийгийн ПАЯН....

8 Засгийн гаЗрын мэдээ сонин 2017.10.31, мЯгмар ~ №208 (754)

лавлах

Билгийн тооллын 10Намрын адаг цагаан нохой сарын дөрвөн ногоон мэнгэтэй цагаагчин туулай өдөр.үс засуулбал: Эрхтэн хурц болно.наран ургах, шингэх: 07.41-17.37Барилдлага: АрвидахШүтэн барилдлага: Хурьцахуйсуудал: Огторгуй

(Өмнөх дугаарын хариу)

32

4

9

7

5

4

7

3

1

48

21

6

4

9

4

5

6

1 9

8

54

5

2

9

429351687

832579416

583726941

976148325

761894253

145263798

394685172

657412839

218937564

ЗГМ: сүдоКү

08.00

12.00

14.00

18.00

20.00

22.00

09.00 “Давсалсан үхрийн мах ажиллагаа” уран сайхны кино

11.00 “Монголын мэдээ” мэдээллийн хөтөлбөр /шууд/

14.00 “Цэлмэг” өдрийн хөтөлбөр

18.30 “Америкийг бүтээсэн эрхмүүд” баримтат кино хоёрдугаар анги

20.00 “Цагийн хүрд” мэдээллийн хөтөлбөр

21.05 “Миний жаахан нар” Хятадын уран сайхны киноны төгсгөлийн 31,32-р анги

08.05 “Монголчууд XX зууны эхэнд” нэвтрүүлэг

12.00 “4 өнгө” цаг агаарын хөтөлбөр

14.10 “Хүрээлэн” амьд ертөнц нэвтрүүлэг

19.00 “Хаанаас урвагч Хон Гил дон” ОАК 30 дүгээр анги

20.40 “Хүрээлэн” амьд ертөнц нэвтрүүлэг

21.50 “Хүрээлэн” амьд ертөнц нэвтрүүлэг

06.30 Өнөө өглөө

12.00 Хөтөч мэдээллийн хөтөлбөр

14.30 Наашаа Цаашаа

18.25 “Тог тог тог” /season-5/ 32-р хэсэг

20.00 Оргил цаг мэдээллийн хөтөлбөр

21.00 “Лусын хааны сүйт бүсгүй” СОАК гуравдугаар анги

12.00 Бизнесийн хэмнэл

14.20 “Чарли Роузын ярилцлага” нэвтрүүлэг

18.00 Бизнесийн төв цэг

20.00 “Цахиурын хөндийгөөс цааш” нэвтрүүлэг

22.00 “Эзэнт гүрнийг босгосон нь” нэвтрүүлэг

MNB Bloomberg Боловсрол Монгол Тв08.00 Bloomberg Daybreak Asia

Тв хӨТӨлБӨр

ЗУрхай

үЗвэр

цаГ аГаар

УлаанБааТар

УВС 3o

-8o

ХОВД 7o

-5o

ЗАВХАН 5o

-12o

БАЯНХОНГОР 6o

-7o

ГОВЬ-АЛТАЙ 5o

-8o

ӨВӨРХАНГАЙ 9o

-6o

АРХАНГАЙ 6o -6o

ХӨВСГӨЛ 5o

-9o

БУЛГАН 6o

-11o

ТӨВ 3o

-7o

ДУНДГОВЬ 7o -4o

ӨМНӨГОВЬ 10o

-3o

ГОВЬ-СҮМБЭР 6o

-6o

ДОРНОГОВЬ10o

-4o

СҮХБААТАР 8o

-5o

ХЭНТИЙ 6o

-8o

СЭЛЭНГЭ 4o

-6o

ОРХОН 4o

-7o

ДАРХАН-УУЛ 5o

-6o

ДОРНОД 6o

-5o

БАЯН-ӨЛГИЙ 6o

-6o

онцлох үЗвэр

XI.02 0o

-12o 6 м/с

5 м/с

Үүлшинэ

XI.01 -1o

-9o 8 м/с

7 м/с

Үүлшинэ

X.31 1o

-5o 10 м/с

6 м/с

Ялимгүй цастай

XI.04 8o

-5o 7 м/с

5 м/с

Багавтар үүлтэй

XI.03 6o

-9o 7 м/с

5 м/с

Үүлшинэ

ЗГМ: үГийн сүлжээ

Өмнөх дугаарын хариу / 10.30

италийн профессор Филиппо равизза “олон улсын хуримтлалын өдөр”­ийг анх 1924 онд зарлан тунхагласан. Үүнээс хойш дэлхийн улс оронд жил бүрийн 10 дугаар сарын 31­ний өдрийг хуримтлалын өдөр болгон тэмдэглэж ирсэн. монгол Улс энэ оноос уг өд рийг илүү өргөн хүрээнд жил бүр тэмдэглэхээр болов. энэ өдөр банк, санхүүгийн байгууллагууд иргэдийн санхүүгийн боловс­ролыг дээшлүүлэх зорилгоор хуримтлалын ач тусыг сур­талч лан таниулах арга хэмжээ зохион байгуулдаг. “дэлхийн ху римт лалын өдөр”­т ерөнхий боловсролын сургуулиудаас гадна цэцэрлэгийн хүүхэд, багачууд нэгджээ.

хуримтлалын өдөрт багачууд нэгджээ

Боловсрол

ЗГМ: КоМиКс

нийслэл

налайх шинэ эмнэлэгтэй боллоо

нийслэлийн налайх дүү рэгт 50 ортой хүүхдийн эмнэ лэг ашиг лалтад орлоо. Тус эмнэл­гийг “Хангарьд­Улаан баатар” ТББ, БнХаУ­ын энх тайван най рамдлын сантай хамтран бу­цалт гүй тусламжаар байгуулжээ. Барилгын ажлыг “Бадрах ин­женеринг” компани гүйцэтгэсэн бөгөөд энхтайван найрамдлын сан дахин нэг сая юанийн өртөг бүхий эмнэлгийн тоног төхөөрөмж олгохоор болжээ.

Б.ТулгатЗГМ

ард санхүүгийн нэгдлийн дэргэдэх ард академиас эрхлэн гаргаж буй биткойн, криптовалют, блокчэйний “Цахим алт” номын нээлт маргааш “Шангри­Ла” зочид буудалд болно. энэ үеэр хадгаламжийн дэвтэр үнэгүй нээх бөгөөд хүүхдийн хадгаламж бүр бэлэгтэй ажээ. мөн сугалаатай хувьцаа, бондын арилжааны арга хэмжээг зохион байгуулах юм байна. мөн үнэт цаасны данс нээхэд 40 хувь хямдралтай бөгөөд биткойны арилжааны талаар санхүүгийн зөвлөгөө өгөх аж.

харилцаа, холБоо

Шинэ ноМ

“цахим алт” зах зээлд

Шуудангийн үйлчилгээг нэг дороос

90 нугараач нэг тайзнаа

БосооГоор:2. ОХУ-ын байлдааны нисэх онгоц3. Шатаж буй зүйлээс цацрах жижиг цог4. Алунгоо хатны төрөлх овог

6. Буриадын Улаан-Үүд хотын Орос нэр7. Төрийн тэргүүн дээд “Чингис хаан” одонгоор шагнагдсан анхны хүн9. Сүүг буцалгахад

хӨндлӨнГӨӨр:1. Сүм хийдийн аж ахуй 3. Мэргэн 5. Энэрэнгүй, өршөөнгүй зөөлөн сэтгэл8. Шагайны дөрвөн талын аль нь ч буугаагүй хэлбэр 10. Шоглосон нэр 11. Идэр есийн хүйтэнд

бүгдийг айлгадаг мал12. Гүн салаалсан нарийн урт навчтай ургамал 13. Ямааг туух үг 14. Ивээл16. Нум сумны үзүүр дэх хурц иртэй мэс17. Австралийн уугуул амьтан

THE CORPORATE HOTEL & CONVENTION CENTRE

Монголд анх удаа дахин давтагдашгүй 6-60 насны дэлхийн дээд амжилтын эздийн уран нугаралт, орчин үеийн циркийн үзүүлбэртэй хосолсон тоглолт ирэх сарын 5-нд болно. Тасалбарын үнэ 60 мянган төгрөг.

УдБэТМонгол-Японы дипломат харилцааны 45 жилийн ойд зориулсан олон талт үйл ажиллагааны төгсгөлийг УДБЭТ-ын гоцлол дуучид, симфони найрал хөгжим, Японы нэртэй төгөлдөр хуурч Кайсэ Кёокотой хамтран “Сонгодог урлаг Азид: Монгол ба Япон” концертоор хийнэ. Тоглолт ирэх сарын 9-ний 19.00 цагаас болно.

Францын хөгжмийн зохиолч Ф.Херольдын “La Fille mal gardee” балет та бүхэнд "Дэггүй Лиз" нэрээр хүрч байгаа билээ. Энэхүү хоёр бүлэгт балетыг ирэх сарын 11, 12-нд тоглоно. Тасалбарын үнэ 10-20 мянган төгрөг.

Ж.Пуччинигийн “Тоска” дуурийг ирэх сарын 5-ны 17.00 цагт тайзнаа амилуулна. Удирдаачаар УГЗ Н.Туулайхүү, найруулагчаар УГЗ Л.Эрдэнэбулган нар ажиллажээ.

МиШээл эКсПоӨвлийн хувцасны өргөтгөсөн худалдаа “Black expo” өнөөдөр болно. Уг үзэсгэлэн худалдаа шөнийн 24.00 цаг хүртэл үргэлжлэх юм. Харин амралтын өдрүүдэд буюу ирэх сарын 3-5-нд “Хямдралын шуурга-2017” өргөтгөсөн худалдаа болно.

1 2 3

754

8

11

12

16

14 15

17

13

109

6

ёроолд түлэгдэж наалдсан зүйл10. Төрийн хөгжимч (төрийн ...)14. Эе, түнжин15. Хятадын уламжлалт уртын хэмжээс

“монгол Шуудан” хувьцаат компани шуудангийн үйлчил­гээний жишиг салбараа нээв. дэвшилтэт технологид суурилсан уг төв иргэд, байгууллагыг тав тухтай орчинд үйлчлүүлэх боломжоор хангажээ. Тэрчлэн шуудангийн үйлчилгээг иргэдэд шуурхай хүргэхээс гадна бичиг хэрэг, бэлэг дурсгалын “Пост Шоп” сүлжээ дэлгүүрийг орон даяар байгуулахаар төлөвлөж байна.

Б

У

Р Р С

Г

ХУ А А

И

Э

Я А

А

А

И

Ц

Д А Н З Н Н

Х

Я

А

М А Б Ш Ү

И

Р

Б

С

Н

Д

Х

Ц

Ү

Б

А

К

У

Д

Э

Ж

Р

Э

Н

Т

Г

Ш

Ө

М

Ө

Г

УБ-Хон Конг 06.25 10.55Хон Конг-УБ 12.05 16.45Сөүл-УБ 14.20 16.50 УБ-Сөүл 08.45 12.50 УБ-Ханбумбат 07.20 08.30Ханбумбат-УБ 09.20 10.25УБ-Бээжин 17.55 20.10 Бээжин-УБ 21.10 23.40

нислэГийн цаГийн хУваарь

ГалТ ТэрэГний цаГийн хУваарь

Эрээн-УБ 18.00 11.15Хөх хот-УБ 22.50 11.15УБ-Хөх хот 20.00 20.49Эрхүү-УБ 15.35 06.20УБ-Эрхүү 21.10 02.40Сүхбаатар-УБ 06.30 15.35УБ-Сүхбаатар 10.55 19.52Эрдэнэт-УБ 19.10 05.48УБ-Эрдэнэт 20.30 07.45

аргын тооллын аравдугаар сарын 31, ангараг гараг. Билгийн тооллын 11, Шувуун хушуут одтой, цагаагчин туулай өдөр.

Өдрийн наран 07.41 цагт мандан, 17.37 цагт жаргана. Тухайн өдөр хонь, гахай жилтнээ аливаа үйлийг хийхэд эерэг сайн ба бич, тахиа жилтнээ сөрөг муу нөлөөтэй тул элдэв үйлд хянамгай хандаж, биеэ энхрийлүүштэй. Эл өдөр худалдаа арилжаа хийх, бизнес эхлэх, хүү сангийн эх хатгах, эд агуурс авах, зээл авах, арвижуулах, дэлгэрүүлэх үйлийг эхлэх, лусыг тахих, мал аж ахуйн үйл, удирдлагын суудалд суух, огторгуйн үүдийг боох, их хүмүүнтэй уулзахад сайн. Сэтгэлд сэвтэй газар очих, газар хагалах, ус булгийн эх малтах, балгадын суурь тавих, нохой худалдан авахад муу. Өдрийн сайн цаг нь хулгана, бар, туулай, морь, хонь, тахиа болой. Хол газар яваар одогсод зүүн хойш мөрөө гаргавал зохистой. Үс шинээр үргээлгэх буюу засуулбал эрхтэн хурц болно.

Таны гадаад паспортын зураг

асуудалтай байна...

Би яг ийм юм болно гэж мэдээд хуудас

болгон дээр нь зургаа наачихсан байгаа.

Үүнийг хар. Би дөнгөж төрөөд... Багадаа

хөөрхөн байсан байна

шүү...

Энэ нэгдүгээр ангид орохдоо...

Урлагийн гавьяат зүтгэлтэн, уран нугараач Л.Энхцэцэгийн уран бүтээлийн 45 жилийн ойд зориулсан тоглолтод үе үеийн уран нугараачид цуглах гэж байна. Ирэх сарын 5-нд Corporate Hotel & Convention Centre-д болох уг тоглолтод уран нугаралтаар дэлхийн дээд амжилт эвдсэн уран бүтээлчид үзүүлбэрээ толилуулна.Уг тоглолтод 6-60 насны 90 уран нугараач нэг тайзнаа гарч буйгаараа онцлог юм. Тоглолтыг үндэсний хэв маягийг орчин үеийн циркийн урлагтай хослуулан найруулан тавина. Түүнчлэн, дуучин Д.Жавхаасайхан, Д.Үүрийнтуяа, Н.Нямдаваа болон ятгачин Г.Солонго нар оролцох аж. Уран нугаралт, циркийн үзүүлбэр хосолсон уг тоглолтын тасалбар 60 мянган төгрөгийн үнэтэй.

эд Крүүксдэлхийн хоёр том дайны

хооронд Францын радикал намаас сенатад сонгогдсон рене реногийн “pas d’ennemis а gauche” хэмээх алдартай үг бий. Утга нь “дайсан биш л бол холбоотон мөн”. анУ­ын шатдаг хий, газрын тосны үйлдвэрлэл ерөнхийдөө ийм зарчмаар ажилладаг. аюул тулгарсан нүүрсний салбарыг нефть, шатдаг хий үйлдвэрлэгчид дэмжих, ядаж л өрөвдсөн царай гаргах нь саяхан болтол мөрдлөг байв.

гэтэл нүүрсэн галлагаат болон цөмийн цахилгаан станцуудыг дэмжих зорилгоор шинэ төлбөр дэвшүүлсэн Трампын засаг захиргаа анх удаа анУ­ын шатдаг хий, нүүрсний үйлдвэрлэлийн хооронд шаантаг зоож орхилоо. Төлбөр одоохондоо төлөвлөгөө төдий. гэхдээ л нүүрс, шатдаг хий хоёрын өрсөлдөөн ирээдүйд нээлтэй сөргөлдөөн болж болзошгүй.

обамагийн засаг захиргаанаас дэвшүүлсэн Цэвэр эрчим хүчний төлөвлөгөө нь олборлодог түлшний үйлдвэрлэл ах дүүгийн ган бат холбоотойг харуулж өгсөн. эрчим хүчний үйлдвэрлэлээс ялгардаг нүүрстөрөгчийн давхар ислийг багасгах төлөвлөгөө нүүр­сэн галлагаат цахилгаан станцууд хаагдах явцыг хурдасгана. Хаагд сан нүүрсний цахилгаан стан цын заримыг нүүрстөрөгчийн давхар исэл бага ялгаруулдаг шатдаг хийн галлагаат эрчим хүчинд шилжүүлэх учраас энэ арга хэмжээ байгалийн хий олборлогчдод ашигтай.

анУ­ын шатдаг хийн гол олборлогчдыг төлөөлдөг аме­рикийн нефтийн хүрээлэн (API­American Petroleum Institute) обамагийн төлөвлөгөөг шүүм­жилж байсан. Тус байгууллага 2015 онд обамагийн төлөвлө­гөө “онцын хамааралгүй талд хам гийн өртөгтэй тусаж болзош­гүй”­г анхааруулсан юм. Өмнөх Ерөнхийлөгчийн төлөвлөгөөг хог дээр хаях Трампын санаачилгыг дэмжиж байгаагаа API­гийн

ерөнхийлөгч Жэк Жерар энэ сард илэрхийллээ. Зах зээлийн хүчин зүйлийн нөлөөгөөр нүүрсний хэрэглээ шатдаг хийнд аяндаа шилжих явцыг обамагийн засаг захиргаа бусниулсан хэмээн API буруут гадаг. Өмнөх засаг захиргаа шат даг хийн үйлдвэрлэлийг нүүрс нийхтэй адилтгасан нь алдаа байсныг ноён Жерар тайл барласан.

Трампын захиргааны үед шатдаг хий олборлогч нар да­хиад л шинэ зохицуулалтыг эсэр гүүцлээ. гэхдээ энэ удаад эрх баригчдын бодлого нүүрсний үйлдвэрлэлийг боомилоход бус, дэмжихэд оршиж байна. нүүрсний болон цөмийн цахилгаан стан цуудад нөхөн олговор олгох замаар эрчим хүчний зах зээлд өрсөлдөх чадварыг сайжруулах журмыг анУ­ын эрчим хүчний сайд рик Перри дэвшүүллээ. Уг санаачилга нь хямралт нөх­цөлд байгаа нүүрсний эрчим үйлдвэрлэгчдэд гэгээтэй мэдээ юм. ийм зохицуулалт нь шатдаг хийгээр ажилладаг шинэ үеийн цахилгаан станцуудад цохилт болох аюултайг эрчим хүчний компаниуд анхааруулж байгаа.

энэ удаад нүүрсний үйлд­вэр лэлийн ашиг сонирхлыг сө рөн зогсогч болж хувирсан Aме рикийн нефтийн хүрээлэн сэр гээгдэх эрчим хүч үйлдвэрлэгч нартай хамтран ноён Перригийн санаачилгыг эсэргүүцэж бай гаа­гаа мэдэгдлээ. гэхдээ нүүр сийг

шүүмж лэхдээ болгоомжтой хан даж буй тус байгууллага “түлшний дайн”­д хутгалдах сонирхолгүйгээ тайлбарлав.

ийм дайн дэгдвэл үр дагав­рыг нь таахад бэрх. анУ­д хэмжээгээрээ хоёрдугаарт ордог шатдаг хийн үйлдвэрлэгч Ches­apeake Energy­г үндэслэгч обри макКлендон 2000­аад оны эцсээр хүрээлэн буй орчныг хамгаалах хөдөлгөөнөөр далимдуулан нүүрс ний үйлдвэрлэл рүү довтолсон түүхтэй. Тэрбээр нүүрсний цахил гаан станцуудыг хаах хөдөлгөөн өрнүүлэгч Sierra Club­д 26 сая ам.доллар чимээгүйхэн “атгуулах” замаар өрсөлдөгчөө унагахаар оролдсон юм.

мөнгөний холбоо муухай төгссөн. Sierra Club­ийн удирд­лагад 2010 онд гарч ирсэн шинэ захирал майкл Брун олборлодог түлшний үйлдвэрлэлээс мөнгө авахыг зогсоов. “Байгалийн хий нь эрчим хүчний эелдэг зөөлөн эх сурвалж гэж үздэг явдалд цэг тавих цаг боллоо” хэмээн захирал бичжээ. анУ­д шүүмжлэлийн бай болсоор ирсэн занарын хий олборлоход ашигладаг hydraulic fracturing буюу фракинг аргыг хүрээлэн буй орчинг хамгаалагч нар эсэргүүцдэг нь шатдаг хий үйлдвэрлэгчдэд тулгамдаад буй бэрхшээл.

Европ тивд байдал өөр. энэ оны зургадугаар сард Европын шатдаг хий олборлогч гол компаниуд Vestas, First Solar

зэрэг сэргээгдэх эрчим хүчний группүүдтэй хамтран “эрчим хүчийг цэвэршүүлье” кампани эхлүүлээ. Уг кампани нь хүлэм­жийн хий бага ялгаруулдаг цахилгаан станцуудад тусгай нөхөн олговор олгох бодлогыг Европын бодлого тодорхойлогч нараар гаргуулах зорилготой. Шатдаг хийн цахилгаан станцууд хүлэмжийн хийн ялгаралд тогтоосон шалгуурт нийцдэг тул ийм нөхөн олговор авна. Харин нүүрсний цахилгаан станцуудад олгогдохгүй.

Төлөвлөгөө зөрчилтэй. Хү лэм ­жийн хийн ялгарлыг буу руулах зорилтод энэхүү төлөв лөгөө “шалихгүй” тустай хэмээн Ев ропын эрчим хүч үйлдвэр­лэгч дийн Eurelectric групп үзжээ. гэхдээ дээрх кампани нь сүүлийн хэдэн жилд зах зээлийн хүнд нөхцөлд байгаа Европын шатдаг хийн үйлдвэрлэл ядаж л шинэ нөхцөлд санаачилгыг гартаа авах эрмэлзэлтэйг харуулдаг.

Бодлого хаашаа ч эргэсэн анУ­ын шатдаг хийн үйлдвэрлэл хямд өртөгтэй занарын олборлолтын ачаар ирээдүйгээ өөдрөг төсөөлж байна. анУ­ын шатдаг хийн үйлд­вэрлэлд дарамт ихсэх тохиол долд компаниуд бүтээг дэхүүнээ бусад олборлодог түлшнээс давуутайг тайлбарлаж болох юм. Байдал бүр хүндэрвэл хэдий байр суурь зөрөөтэй ч бусад олборлох түлш үйлдвэрлэгчидтэй хүчээ нэгтгэх хэрэг ч гарч болзошгүй.

саудын араб нийлүүлэлт танахоПЕК-ийн саналыг дэмжинэ

моди харанхуй Энэтхэгийггэрэлтүүлэхээр төлөвлөв

Орос улстай тохиролцон өдрийн гарцыг 1.8 сая баррельд тогтоож чадсан юм. > 10

Ийм огцом өсөлтийг хангаж, эдийн засагт өсөлт авчрах зорилтэргэлзээтэй хэвээр үлдсэн юм. > 10

гангийн хэт нийлүүлэлтийг танах хувилбар дэвшүүллээГангийн хэт үйлдвэрлэлд хэмжээний асуудал тулгарсантул түүнийг танах шаардлагатай боллоо. > 10

байгааг түнш хоёр мэдэгдсэн. автомашины жолоодлогод

үл хамаарах, энтертэйнмент, шоппинг гэх мэт бусад үүрэгтэй программ хангамж ч удахгүй автомашины салшгүй бүрдэл болж хувирахыг Banma­гийн захирал алекс Ши тайлбарлав. “смартфонд утасны дуудлага хийх зориулалтгүй бусад аппликэйшн ч чухал байдагтай адил” хэмээн ноён Ши анхаа­рууллаа.

Banma­гийн өрсөлдөгч Tencent компани Guangzhou Automobile Group­тэй хамтран ажиллахаар болсноо өнгөрсөн сард зарлав.

Тус компани мөн л “өвөрмөц онцлог, өрсөлдөх чадвар бүхий ухаалаг холболттой автомашины брэнд хамтран бүтээх” төлөв­лөгөөтэй.

“Шинэ орон зайд чухам дайн өрнөж байна” хэмээн Хон конг дахь HSBC­ы интернет су дал­гаа эрхэлсэн захирал Чи Цан тайлбарлав. “ихэнх интер нет компанийнхаар бол хүн тө­рөлхт ний дараагийн тооцоо лох плат форм нь автомашин. Тэгэхээр авто машин доторх үйлдлийн сис темийг эзэмшигч л энэхүү плат формын эзэн” хэмээн тэрбээр нэмж өгүүллээ.

аваргууд автомашинаа инновацижуулна

Байгалийн хий, нүүрсний хоорондох шаантаг хэрэглээ ихэссэн шатдаг хий

Хятадын технологийн груп­пүү дийн үйл ажиллагаа нь үйлд лийн систем, автомашины аппликэйшны салбарт хяналтаа алдахаас эмээгч Өрнөдийн том авто үйлдвэрлэгчдийг түгшүүлж байна. аюулгүй байдал, хүрээлэн буй орчны үй олон шаардлага, ханган нийлүүлэх сүлжээний нүсэр бүтэцтэй автомашины үйлдвэрлэл нь ухаалаг утас ны­хаас хавьгүй түвэгтэй. энэхүү бэрх шээлээс шалтгаалан авто­машин үйлдвэрлэгч зарим том компанийн удирдлага “техник хангамж үйлдвэрлэгч төдий” болж хувирах хүсэлгүй байгаа

компани 2015 онд Carplay­тэй төстэй Baidu CarLife программ шинээр гаргасан. Уг программ хиймэл оюун ухааны платформ болж байгааг хөгжүүлэгч нь тайлбарласан юм.

Жолоочгүй автомашин бүтээх салбарт Baidu компани хавьгүй цогц хатуу шаардлагатай. Тус компанийн автомат жо лоод­логотой автомашины Apol lo платформ нь техник болон прог­рамм хангамж, үүлэн өгөгд лийн үйлчилгээг нэгтгэсэн цогц бүтэцтэй.

Windows, Android үйлдлийн систем персонал компьютер, ухаалаг утсанд зориулсан прог рамм хангамжийн үүдийг нээж өгсөнчлөн AliOS ч авто ­машины интернет хол болтын

1Уг үйлдлийн системийг

суулгасан Roewe RX5 SUV загвар 2016 оны долдугаар сард зах зээлд гарснаасаа хойш “дэлхийд масс үйлдвэрлэлийн анхны интернет автомашин” алдар хүртээд байна.

Хятадад RX5 гүйлгээтэй заг­ва рын нэг. Уг загвар 2017 оны дол дугаар сарын байдлаар бор ­луу лал таараа дотоодын зах зээлд ангилал дотроо зурга дугаарт орсныг Хятадын авто машин үйлдвэрлэгчдийн хол бооны статистикаас харж болно. Үйлд­вэрлэгч нь AliOS суул гасан 300 мянган ширхэг машин зарснаа мэдээлж байгаа. Хэрэг лэгчээс авсан судалгааг үзвэл уг машиныг худалдан авагчийн 75 хувь нь ердөө үйлдлийн систем, том

эрико Теразоноази тивд “цэвэр түлш”­ний эрэлт

ихсэж буй шинэ чиг ханд лагад нийцүүлэн Японы худал дааны гол компанийн нэг Mitsui & Co эрчим хүчний салбарт хэрэг жүүлдэг үйл ажиллагаагаа уламж лалт газрын тосны бизнест бус, шингэрүүлсэн байгалийн хийнд шилжүүлэх бодлого баримталж байна.

“манай сонирхлыг газрын тос бус, шатдаг хий илүү татаж байгаа” хэмээн зах зээлийн үнэлгээгээр Япондоо хоёрдугаарт ордог худалдааны компанийн ерөнхий захирал Тацүо Ясүнага Financial Times­т тайлбарлав. Хасах хэмд хөргөсөн түлшний тээвэр дэлхий даяар ихэссэнтэй уялдан эрчим хүчний зах зээл дээр байгалийн хийн эрэлт нүүрс, газрын тосныхоос хурдацтай өсөх төлөвтэй.

LNG буюу шингэрүүлсэн байгалийн хийн эрэлт нийт ази даяар, ялангуяа нүүрсэн галлагаат дулааны цахилгаан станцуудаа хааж, эрчим хүчийг шатдаг хийнээс гаргах төлөвлөгөө дэвшүүлж буй Хятадад онцгой эрчтэй өсөж байна. Бусад улсын засгийн газрын бодлого, цөмийн эрчим хүчний аюулгүй байдлын асуудалтай уялдан шатдаг хийн эрэлт дунд, урт хугацаандаа өснө.

“Ердөө 2020 оноос чинагш эрэлт бүр ч ихсэх учраас асар их болол­цоо биднийг хүлээж байна. Ханган нийлүүлэлтээ л эртхэн базаах хэрэгтэй” хэмээн ноён Ясүнага мэдэгдэв. Японд газрын түүхий тос, нефтийн бүтээг дэхүүний хэрэглээ жилээс жилд буурсаар иржээ. Тус улсын үйлдвэрлэлийн гарц бага саж, автомашины түлшинд этанол холих журам хэрэгжин, шата хууны хэмнэлттэй автомашин олширч, хүн ам хөгширснөөс жолоо барьдаг хүмүүс цөөрсөн нь нефтийн хэрэглээг бууруулсныг анУ­ын эрчим хүчний мэдээл лийн захиргаа (EIA) тооцоолсон юм.

Япон нь дэлхийд шингэрүүлсэн шатдаг хийн хамгийн том худалдан авагч. Фүкүшимагийн цөмийн

цахилгаан станцын ослоос хойш, 2012 онд тус улсын шингэрүүлсэн шатдаг хийн хэрэглээ огцом өссөн. нүүрс, газрын тостой харьцуулахад хү рээлэн буй орчинд учруулах сө рөг нөлөө багатай шатдаг хийг Япо ны Засгийн газар шатахууны гол эх сурвалж болгон сонгоод байна. гэхдээ Mitsui компани байга лийн шингэрүүлсэн хийд шилжиж байгаа нь “үүрэг төдийгүй биз нес”­ийн шалтгаантайг ноён Ясүнага дурдахаа мартсангүй. Бүх төрлийн таваар, бараа бү­тээг дэхүүн худалддаг Японы гол компаниуд төмрийн хүдэр, газ рын тос зэрэг түүхий эдээс хамаа ралтай байдлаа багасгахыг хичээж буйтай уялдан шатдаг хийн орлого өсөх ирээдүйтэй байгаа.

Таваарын үнэ уналттай уял­дан байгалийн нөөц баялгаар хэмжигддэг хөрөнгийн хэмжээ 2016 оны гуравдугаар сараар төгс сөн санхүүгийн жилд багас чээ. Урьд нь Mitsubishi Corp, Mitsui, Marubeni, Itochu, Sumitomo Corporation зэрэг Японы худал дааны гол компаниуд Японы үйлдвэрлэгчдийн экспортыг дэмжих үүднээс түүхий эдийн худалдаанд голчлон анхаардаг байсан юм. гэвч дотоодод шууд бизнес эрхэлдэг экспортлогч, импортлогч олширсон тул дээрх аваргууд хөрөнгө оруулалтад зуучлагчийн үүрэг гүйцэтгэх нь багассан. Таваарын үнэ унахаас өмнө Японы худалдааны ком­па ниуд эрчим хүч, металлын үйлд вэрлэлийг дэмжих засгийн газрын бодлогын дагуу уул уур хай, газрын тос, шатдаг хийн төс лүү дэд ахиу хөрөнгө оруулдаг байв.

ноён Ясүнага эрчим хүч, метал­лын худалдаанаас олдог орлогоо компанийн нийт орлогын 50 хувь болгож тэнцвэр бариулах эрмэлзэлтэй аж. Урьд нь буюу 2017 оны гуравдугаар сард дууссан санхүүгийн жилд тус компаниас татвар төлсний дараах нийт орлогын 60 орчим хувь нь дээрх бизнесээс оржээ.

юм. Харин Хятадад автомашины

борлуулалт цаашдаа ч “холбогдох чадвар”­аас голлох хамаарах хэтийн чиг хандлагатай. Прог­рамм хангамжийн хэрэгцээ шаард лага эргээд техник хан­гамж сайжрах нөхцөл бүрдүүлж буйг консалтингийн McKinsey компанийн судалгаа харуулав.

“Европ, анУ­ынх тай харь­цуулахад БнХаУ­ын хэрэг лэгч холбог дох чадвар хавьгүй илүү. авто машинд холболт бүрдүүлэх нь ердөө л хятад иргэдийн өдөр тутмын амьд ралын нөхцөлийг сайж руулж буй төдий хэрэг” хэмээн McKinsey­гийн шинжээч энди гао ярьж байна.

McKinsey­гээс сарын өмнө авсан судалгаанд хамрагдсан

хятад иргэдийн 64 хувь нь con­nected буюу бусадтай холбогдох чадвартай автомашинд шилжих хүсэлтэйгээ илэрхийлжээ. гэтэл америкчуудын 37, германчуудын 19­хөн хувь ийм автомашин худалдан авах сонирхолтой. Хятад улсад “холболт бол заавал байх ёстой үзүүлэлт” хэмээн мcKinsey­гийн тайланд онцлон дурджээ.

Хятадын компаниуд ухаа лаг утсыг автомашинтай хол бож өгдөг Apple­ийн Carplay, Goo­gle­ийн Android Auto шиг программыг ч хөгжүүлж байна. Google­ийн хятад хувилбар ­ Baidu

Хятад АНУ Герман0

10

20

30

40

50

60

70

connected буюу холбогддог автомашин сонирхож буй хятад хэрэглэгч(Судалгаанд хамрагдсан хүмүүс дотор эзлэх хувиар)

Холбогдох чадвартай авто-машинд шилжихсэн гэж буй

Холбогддог технологитой автомашин амин чухал гэж буй

Машинаа холбогддог техно-логитой болгуулах хүсэлтэй

дэлгэц хоёрт татагджээ. Banma компани ирэх жилээс

AliOS­ыг программ хөгжүүлэгч, автомашин үйлдвэрлэгчдэд нээлттэй болгох төлөвлөгөөтэй. ийм арга хэмжээ нь Google An­droid үйлдлийн систем ухаалаг утсанд нэвтэрсэнтэй төстэй интернет үйлдвэрлэлийн стратеги болж байна.

Тус компани Франц­Хятадын Dongfeng Peugeot­Citroёn хамтар­сан үйлдвэртэй түншийн холбоо тогтоосноо энэ сард зарлав. Cit­roёn компани AliOS­д суурилсан анхны интернет автомашинаа ирэх онд гаргахаар төлөвлөж

түлхүүр болж, шинээр гарах бүх аппликэйшн уг плат формд суурилах талаар ноён Ши тайл­барлав. Пер сонал компьютерт Windows ноёрхдогтой адилаар авто машины үйлдвэрлэлд то­дорхой ганц үйлдлийн систем давуу байр суурьтай болж чадахгүй байгааг тэрбээр анхаа­руулав. “интернет компаниуд авто машин үйлдвэрлэгчдэд ши нэ эрч хүч нэмнэ. гэх дээ авто машин үйлдвэрлэгч авар гууд цааш даа ч салбартаа гол тоглогч хэвээр үлдэх биз” хэмээн тэрбээр өгүүллээ.

ВВМ©

анжли равалТомоохон газрын тос үйлд вэр­

лэгчид дэлхийн нийлүү лэлтийг хязгаарлах хугацааг сунгах зөвшилцлийг дэмжих бодолтой байна. ирэх сард болох сайд нарын хэмжээний уулзалт дээр түүхий нефтийн үнийг баррель нь 60 ам.доллар байхаар тохиролцох байх хэмээн шинжээчид таа­маглажээ. саудын арабын Хунтайж мохаммед бин салман ирэх оны гуравдугаар сард дуусах оПЕК­ийн олборлолтын хязгаарлалтыг сунгахад бэлэн гэдгээ мэдэгдсэн байна. Тэрбээр албан мэдэгдэлдээ “Тус хаант улс үйлдвэрлэлээ хязгаарлах гэрээг сунгахад бэлэн байна. Уг тохиролцоо эрэлт, нийлүүлэлтийн тэнцвэрийг сэргээж чадахаа харуулсан” хэмээн онцлов.

Үүний өмнөхөн орос ба оПЕК­ийн албаныхан гэрээг 2018 оны эцэс хүртэл сунгахыг дэмжсэн юм. энэ нь үнэ өсөнгүүт олборлолт нэмэгдэж, зах зээлийг бялхуулна гэсэн болгоомжлолыг холдуулав. Хунтайж мохаммедын мэдэгдэл Brent маркийн түүхий нефтийн үнэ баасан гарагт баррель нь 60 ам.долларт хүрч, хоёр жилийн дээд амжилтыг эвдсэнтэй давхацлаа. Тэрбээр “Зах зээлийн тэнцвэрийг сэргээх хүчин

чармайлтыг хаант улс тэргүүлж байгаа бөгөөд сорилтыг үл харгалзан амжилтад хүрч байна” хэмээв.

саудын араб дэлхийн хамгийн том нефть экспортлогч хийгээд оПЕК­ийг тэргүүлэгч орны хувьд тус байгууллагын гаднах орос улстай тохиролцон өдрийн гарцыг 1.8 сая баррельд тогтоож чадсан юм. нэгдүгээр сараас эхэлсэн хязгаарлалтын улмаас энэ онд үнэ дээшилж, гурван жил үргэлжилсэн нийлүүлэлтийн илүүдэл багаслаа. саудын арабын мэдээллийн яамны тайланг Хунтайжийн нэрийн өмнөөс нийтлүүлсэн нь ховор үйл явдал бөгөөд цаашдын арга хэмжээг идэвхтэй дэмжиж буйн илрэл юм. ийм мэдээллийг нефтийн зах зээлд оролцогчид нарийн ажигладаг. дээрх гэрээг дэлхийн нийлүүлэлтийн тавны нэгийг хангадаг орос ба хаант улсын дээд удирдлагууд санал нэгтэй дэмжсэн нь маш чухал хүчин зүйл юм.

саудын араб нефтийн үнийн уналтаас саарсан өсөлтөө тэт гэхийн тулд өндөр үнийг дэмжихээс өөр аргагүйд хүрсэн. Өнөөдөр түүхий нефтийн үнэ өсөж буй нь хаант улсын эдийн засгийг төрөлжүүлж, нефтийн

саудын араб нийлүүлэлт танах оПЕК-ийн саналыг дэмжинэ

хамаарлаас гарахад түлхэц болох учиртай. нийлүүлэлтийг танах хугацааг гуравдугаар сараас хойш сунгах асуудлыг Венад болох газрын тосны сайд нарын уулзалтаар шийднэ. Commer­zbank­ны шинжээч Карстен Фритч хэлэхдээ, саудын араб аж үйлдвэржсэн орнуудад арилжааны нефтийн хувьцааны

үнийг таван жилийн дундаж руу дарах бодлого явуулсан. “энэ нь оПЕК­ийн үйлдвэрлэлийг хязгаарлах шаардлага үүсгэж буй” гэжээ.

дэлхийн эдийн засагт нефтийн хэрэглээ жилдээ хамгийн их хурдацтай өсөхийн сацуу түүхий нефтийн үнэ 2014 оны үнийн хагастай тэнцэж байгаа

тул худалдан авалтыг дэмжиж байна. оПЕК­ийн гишүүн бус Ливи, нигери зэрэг улсуудад олборлолт нэмэгдэж, оПЕК­ийн дотор санал зөрөлдөх байх гэсэн таамгийг үл харгалзан үнэ ийнхүү өслөө. оПЕК­ийн Ерөнхий нарийн бичгийн дарга мохаммад Баркиндо хэлэхдээ, оросын Ерөнхийлөгч Владимир

Путин хязгаарлалтыг 2018 оны эцэс хүртэл сунгахыг дэмжсэн үг цухуйлгасныг гишүүн орнууд авч үзсэн гэв. Түүний хэлснээр саудын болон оросын газрын тосны сайд нар үйлдвэрлэгч орнуудтай хэлэлцээ хийж, хязгаарлах саналаа дэмжүүлэхийг эрмэлзэж байгаа аж.

ЮЮЮЮЮЮЮЮ

ЮЮЮЮЮ

ЮЮ

дэлхийн гангийн үйлдвэрлэлийн илүүдэл хүчин чадал(Боловсруулаагүй ган, сая тонн)

2015

800

600

400

200

006 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16

OECD©

Майкл Пулер, эмили Фенгангийн хэт үйлдвэрлэлд

хэмжээний асуудал тулгарсан тул түүнийг танах шаардлагатай боллоо. дэлхий даяар илүүдэл үйлдвэрүүд салбарыг эрүүл байлгахад аюул учруулж байна гэж захирлууд дүгнэжээ. саяхан Хятад илүүдэл хүчин чадлаа багасгаж, импортоо хязгаарлахыг оролдсоны үр дүнд гангийн үнэ багахан дээшилсэн боловч түгшүүр арилсангүй. дэлхийн гангийн холбооны жил бүрийн уулзалт дээр анУ­ын Nucor группийн захирал Жон Ферриола “Өнөөгийн илүүдэл хүчин чадал нь муу нөлөөтэй. энэ нь экспортыг өсгөж, зарим тохиолдолд хууль бус татаас, демпинг үүсгэдэг” хэмээв. ийнхүү илүүдэл хүчин чадал тус салбарыг олон жилийн турш дагаж байна. Үйлдвэр дутуу ажиллаж байгаа үед түүхий эдийн хэрэглээ үр ашиггүй болж, үйлдвэрлэгчид захиалга авахын тулд үнээ буулгахын сацуу үйл ажиллагааны өндөр зардлаа нуухад хүрдэг. дээр нь шударга бус худалдаа гэх шалтгаанаар зарим оронд протекционист бодлого газар авч буй улс төрийн шахалт нэмэгдлээ. Ялангуяа, Хятадын экспорт эрс өссөн нь сүүлийн хоёр жилд гангийн үнийг унагасан. энэ нь US Steel, ArcelorMittal, Өмнөд солонгосын Posco зэрэг компаниудын орлогод хүнд тусаж, ажлын байр хорогдсоны сацуу хөгжингүй зарим улсад салбарын ирээдүйд нь бэрхшээл гарлаа.

анУ ба Европын эрх баригчид татаас буюу демпинг оролцсон хэмээн тооцож, үйлдвэрлэлийн өртөг ба дотоодынхоос доогуур үнээр орж ирж буй бүтээгдэхүүнд тариф тогтоох арга хэмжээ авсан юм. анУ­ын Ерөнхийлөгч дональд Трамп гангийн импорт үндэсний аюулгүй байдалд аюул учруулж байгаа эсэх талаар “Sec­tion 232” гэдэг мөрдөн байцаалт явуулахыг тушаасан байна. Үүний тайлан зун гарч, тарифыг эрс өсгөхөөр төлөвлөсөн боловч хойшлогджээ. Тэр үеэс хойш зах зээл дээрдэж, ашиг өссөн боловч салбарын захирлууд илүүдэл хүчин чадалд санаа зовсон хэвээр байгаа. Eurofer лобби бүлгийн тэргүүн, ArcelorMittal­ын захирал геерт ван Поэлвоорде “демпинг

Гангийн хэт нийлүүлэлтийг танах хувилбар дэвшүүллээ

бол Европын ган үйлдвэрлэлд нэн даруй учирч буй ганц том аюул. дэлхийн зах зээл дэх гангийн илүүдэл хүчин чадал урт хугацааны турш бүгдэд халтай” хэмээн анхааруулав. Хятад улс дэлхийн ган үйлдвэрлэлийн тал хувийг эзэлдэг агаад шүүмжлэлийн гол бай болов. Өрнөдийн Засгийн газрууд болон компаниуд хятадууд алдагдалтай улсын үйлдвэрүүддээ татаас олгож, илүүдэл бүтээгдэхүүнээ хямд үнээр гаргаж байна хэмээн шүүмжилдэг. 2008­2015 онд Хятадын гангийн экспорт бараг хоёр дахин өсөж, 112 сая тоннд хүрсэн нь анУ­ын жилийн хэрэгцээнээс давсан хэдий ч саяхнаас буурах хандлага ажиглагдсан. олон улсын хамтын ажиллагаа, хөгжлийн байгууллагын мэдээгээр энэ онд эрэлт нэмэгдсэнээр илүү нийлүүлэлт 700 сая тонноос доош буух төлөвтэй.

Бээжин жилд 150 сая тонноос дээш ган гаргадаг үйлдвэрүүдээ бүрмөсөн хаах зорилтынхоо гуравны хоёрыг гүйцэтгэжээ. Хятад улс түүнчлэн жижиг, өрсөлдөх чадваргүй үйлдвэрүүдээ зогсоох бодлого явуулж байгаа. Өнгөрсөн онд Baosteel ба Wu­han компаниудыг нэгтгэсэн нь гарцаараа зөвхөн ArcelorMittal­ын дараа орох хүчин чадалтай юм. Хятадын гангийн экспорт буурсаар байгаа ч үүнээс цааш арга хэмжээ авахыг уриалсан дуу хоолой сонсогдох болжээ. Тухайлбал, ноён Поэлвоорде “нийлүүлэлт багассан боловч цаашдыг арга хэмжээ шаардлагатай. нийт илүүдэл хүчин чадлын талаас илүү нь Хятадад байдаг. энэ нь

асуудлыг шийдэх эхний алхам” хэмээн онцлов.

анУ ба Европын ган үйлд вэр­лэгчид Хятадаас гадна илүүдэл байгаа хэмээх шүүмжлэлд импортыг түүхэн дундаж хэм­жээнд хүргэвэл хүчин чадлаа танах шаардлагагүй гэсэн хариулт өгдөг. Түүнчлэн Хятадын нийлүүлэлт багасахтай зэрэгцэн өөр газар үйлдвэрлэл нэмэгдэх болов уу гэсэн болгоомжлол бий. Жишээ нь, иран улс хориг зогссоны дараа ирэх арван жилийн дундуур гарцаа 20­25 сая тоннд хүргэх зорилт тавьжээ. дэлхийн гангийн холбооны захирал эдвин Бассон “2035 оны гангийн эрэлтийг өнөөгийн үйлдвэрлэлтэй харьцуулан тооцвол ирэх 20 жилд гангийн хэрэгцээг хангахуйц хүчин чадал нэгэнт бий болсныг итгэлтэй хэлж болно. иймээс шинэ үйлдвэрүүд барихад онцгой анхаарах хэрэггүй” хэмээсэн юм.

Хятадын орон нутгийн удирдлага ган ба нүүрсний үйлд вэрлэлээ багасгахыг эсэр­гүүцсээр ирсэн агаад ажлын байр болон өсөлтөд сөргөөр нөлөөлнө хэмээн болгоомжилдог. сая болсон Коммунист намын их хурлаар аж үйлдвэрийн гол салбарын удирдагчид хүчин чадлыг бууруулах эрмэлзэлтэй байгаагаа мэдэгдэв. дэлхийд гарцаараа гуравт бичигддэг Hebei Iron and Steel компани байрладаг Тангшан хотын намын дарга Жиао Янлон “Бид үүрэг, хариуцлагаа биелүүлсэн. ажилчид болон илүүдэл хүчин чадлаа танахын зэрэгцээ нийгмийн ба эдийн засгийн тогтвортой байдлаа хадгалж чадлаа” гэжээ.

138,771,838

94,719

179,744,007

539,107

Цахилгаанд холбогдсон

өрх

Сүүлийн сарын дунджаар долоо хоногт цахилгаанд

холбосон өрх

Засгийн газрын төлөвлөгөөний дагуу цахилгаанжуулах нийт өрх

2019 оны дөрөвдүгээр сар хүртэл долоон хоногт цахилгаанд холбох өрх

Энэтхэгийн хөдөөг цахилгаанжуулах төлөвлөгөө

Киран стейсиэдийн засгийн шүүмж­

лэлтэй тулгарсан Ерөнхий сайд нарендра моди энэтхэгийн өмнөх удирдагчдын адил иргэн бүрийг цахилгаанд хамруулах төлөвлөгөөг сэргээлээ. Тэрбээр 2019 оны дөрөвдүгээр сар гэхэд өрх бүрийг цахилгаанд холбоно хэмээн саяхан амласан нь ирэх сонгуультай хугацааны хувьд яг таарч буй. Засгийн газар өсөлт саарсны дараа цахилгаанжуулалт эдийн засгийг сэргээхэд тусална хэмээн найдаж байгаа аж. гэвч албан мэдээнээс үзэхэд 2014 оноос эхэлсэн хөдөөг цахилгаанжуулах үйл явц, өмнөх захиргааны дунд хугацаанаас саатсан байна.

моди зорилтоо хэрэг жүүлэхийн тулд долоо хоногт цахилгаанд холбогдож байгаа өрхийн тоог тав дахин өсгөх шаардлагатай. ийм огцом өсөлтийг хангаж, эдийн засагт өсөлт авчрах зорилт эргэлзээтэй хэвээр үлдсэн юм. Шинэ дели дэх эрчим хүч, нөөцийн хүрээлэнгийн захирал дебажит Палит “Түүний зорилт боломжгүй зүйл биш. гэхдээ маш бэрхшээлтэй бөгөөд цахилгаанжуулалтад том үсрэлт хийх хэрэгтэй” хэмээв. энэтхэг улс хөдөөгөө цахилгаанжуулах төлөвлөгөө гаргаад хэдэн арван жилийг үдсэн. сүүлийн хэдхэн жилд хөрш Хятад улс буйдхан ганц тосгоныг хүртэл цахилгаан шугамд холболоо. гэтэл албан сурвалжаас үзэхэд, энэтхэгийн тосгодын 16 хувь нь харанхуй хэвээр байна.

Тосгоныг цахилгаанжуулсан байлаа ч эмнэлэг, сургуулиас гадна өрхийн дөнгөж арван хувьд

Моди харанхуй энэтхэгийг гэрэлтүүлэхээр төлөвлөв

нь гэрэл очдог аж. ноён модигийн тооцоогоор улс даяар 40 сая өрх цахилгаангүй байна. Тэдгээрийг 2019 он дөрөвдүгээр сар гэхэд шугамд холбохын тулд Засгийн газар долоо хоногт 540 мянган өрхийг цахилгаантай болгох ёстой. гэтэл сүүлийн сарын дундаж нь долоо хоногт 95 мянга хүрэхгүй өрх байв. ноён моди 2014 онд засгийн эрхийг авснаасаа хойш цахилгаанжуулалтад анхаарсан боловч өмнөх захиргааны хурдцаас хоцорсон байна. гэтэл энэтхэг улсын үйлдвэрлэдэг эрчим хүч илүүдэлтэй байгаа.

Үүнээс гадна модигийн Засгийн газарт шийдвэрлэх өөр асуудал бий. Юу гэвэл, үнэгүй холбосон өрхүүдийн олонх нь ядуурлын албан ёсны доод түвшнээс доогуур амьдралтай. Харин үүнээс дээш амьжиргаатай өрхүүдэд үнэгүй холболт хийхгүйгээс гадна тэд цахилгааны төлбөрөө төлөх дургүй байдаг. Ерөнхий сайдын шинэ төлөвлөгөөнд үнэгүй цахилгаан тавих өрхийн хүрээг өргөтгөж, бусад давхаргынханд хэсэгчлэн төлөх хөнгөлөлт үзүүлэхээр

тусгагджээ. гэвч цахил гаан түгээх компаниуд асар их өрийн дарамтад ажилладаг агаад төлөх чадваргүй хөдөө гийнхөнд шугам хүргэх ажилд мөнгө зарахаас түдгэлздэг байна.

эрчим хүчний асуудлаар Prayas хэмээх ТББ­ын судлаач ашвини Читнис “Засгийн газар холболтод татаас өгдөг хэрнээ цахилгаан хэрэглээнд хөнгөлөлт үзүүлдэггүй. энэ нь түгээх компаниудад орших, эс оршихын бэрхшээл үүсгэж, ядуу буюу шинээр холбогдсон өрхүүдэд нийлүүлсэн нэгж эрчим хүчнээс 4­5 рупигийн алдагдал хүлээдэг” хэмээсэн юм. Засгийн газар эдгээр компаниудын тэнцлийг сайжруулах арга хэмжээ авч буй хэдий ч орон нутгийн удирдлага санхүүг үр ашигтай болгох үүднээс цахилгаан хэрэглээний үнийг нэмэхийг эсэргүүцэж байна. ноён Палит хэлэхдээ “Үнийн бодлого ба түгээлтийн үр ашгийг дээшлүүлэх хэрэгтэй. Засгийн газар өрх бүрийг цахилгаанжуулах хүсэлтэй байхад тус салбар үүнд бэлэн байна уу” хэмээн асуулаа.

Саудын болон Оросын

Газрын тосны сайд нар

үйлдвэрлэгч орнуудтай

хэлэлцээ хийж, хязгаарлах

санал дэмжүүлэхийг

эрмэлзэж байгаа аж.

дээрээс нь энэ зах зээлд Хятадаас гадна энэтхэг нөлөөлөхөөр байна. мөн ирэх онд улам хүчирхэгжиж мэдэх ам.долларын нөлөөг мартаж болохгүй.

нүүрс нүүр өгөх үүэнэ онд монголын эдийн засагт

гэгээ татуулсан нүүрс эрчээ ирэх онд хадгалах болов уу. Хилийн хоригт хүлэгдээд буй энэ түүхий эдийн ирээдүй өнөөг хүртэл ээдрээтэй хэвээр. ирэх онд монгол Улс 28 сая тонн нүүрс хилийн чанадад нийлүүлж, түүнээс төсөвт 500 орчим тэрбум төгрөг олохоор төсөөлчихсөн.

Эдийн засаг

2017.10.31, мЯгмар ~ №208 (754) 11Засгийн гаЗрын мэдээ сонин

орлого өөдрөг ч олз нь бүүдгэр төсөв

ЗГМ Товчхон

Ам.доллар 2,456.20

Евро 2,853.61

Япон иен 21.60

ОХУ рубль 42.50

БНХАУ юань 369.35

БНСУ вон 2.18

валюТын ханШ

Улсын төсвийн орлого 700 орчим тэрбум төгрөгөөр тэлнэ

он шувтарч, олз, гарзаа тооцох цаг ирлээ. Хүүдээ хүрэм, гэртээ хөргөгч авна гээд өрх бүр өнгө өнгийн төсвөө багцаалж буй үед компанийн менежерүүд ч ирэх оны бизнес төлөвлөгөөгөө төсөөлөөд эхэлчихэж. гадаа намрын налгар өдрүүд үргэл жилж буй ч хэн, хүнгүй өвлийн бэлтгэлээ базаагаад зав алга. нар цаашилж, жавар наашилдаг энэ үеэр мон гол Улс ирэх оны төсвийн төслөө хэлэлцэж байна. Уг нь төсөв бол зөвхөн УиХ, Засгийн газарт хамаатай биш. Татвар төлөгч иргэн бүрт холбоотой баримт бичиг. Төсөв тойрсон том тооны цаана өдөр бүр авдаг талхнаас эхлээд сар бүр төлдөг татвар хүртэл багтаж байдаг. Тиймээс ч иргэн бүрийн халаас, өрх болгоны хэтэвчийг хөнддөг нь үнэн. ийм нэгэн чухал баримт бичгийг өнгөрсөн баасан гарагт Засгийн газраас УиХ­д өргөн барилаа. Өмнөхийг нь эргүүлэн татаж, дахин өргөн барьсан тул ирэх оны төсвийн төсөл илүүтэй сонирхол татах нь дамжиг гүй. Тэгвэл хүлээлт дагуулсан төс лийн орлогын онцлох үзүү лэлтүүдийг хүргэж байна. Төсвийн орлоготой танил цахын тулд толгой эрүүлдэг ч тойм мэдээлэл өгөх том тоо нуудад анхаарлаа хандуулъя.

ТөсвИйн ТуЛгуур хос Багана

Төсвийн талаар таны хамгийн түрүүнд мэдэх ёстой мэдээлэл бол ирэх онд төсөв дахиад л тэлнэ. Төсвийн төсөлд тусгаснаар 2018 оны төсвийн орлого түүхэн дээд цэгт хүрэхээр байна. Төсөөлж буй орлогын хэмжээ 2009 оныхоос 3­4, 2010 оныхоос хоёр дахин өндөр байхаар тооцжээ. сангийн яамны өргөн барьснаар төсвийн орлого 700 орчим тэрбум төгрөгөөр өсөж, 7.2 их наяд төгрөгтэй тэнцэнэ. Тэгвэл түүхэн дээд түвшинд хүрэ­хээр байгаа энэ орлогыг хаа наас бүрдүүлэх вэ. мэдээж, уул уурхайн салбар улсын сангийн багагүй хэсгийг бүрдүүлэх нь тодорхой.

ТӨсӨв

С.Батсайхан / ЗГМ©

Төсвийн орлогын дөрөв хуваас­ны нэг буюу 24 хувийг эрдэс баялгийн салбараас олохоор байна. мөнгөн дүнгээр 1.7 их наяд төгрөг уул уурхайгаас төсөв рүү урсана. Тэгвэл энэ мөнгөний бараг 90 хувь нь ердөө хоёрхон түүхий эдээс бүрдэхээр байгаа юм. Ялангуяа, зэс улсын төсөвт онцгой үүрэг гүйцэтгэнэ. Улбар шаргал метал лын ногдол ашиг, ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөр зэрэг татвар, хураамж нийлээд нэг их наяд төгрөгийг давж байгаа. Төсвийн орлогын долоо хуваасны нэг нь зөвхөн зэснээс бүрдэхээр байна.

дээрээс нь нүүрс хүч хавсарна. Хүрэн түүхий эдийн экспортоос улсын төсөвт хагас их наяд төг­рөгийн орлого олох төлөвтэй. Зэс, нүүрсний хослолоос хагас болон бүтэн их наяд төгрөгийн орлого олно. Өөрөөр хэлбэл, хоёр түүхий эдийн хослол улсын төсөв дэх уул уурхайн салбарын өнгийг тодорхойлох нь. Харин уул уурхайн орлогын 10 гаруй хувь нь алт, цайрын баяжмал, төмрийн хү дэр болон бусад түүхий эдээс хамаарах аж.

ЗэсИйн ханш ТогТворжИно

Тэгвэл төсвийн тулгуур болсон хос хоёрын ханш хэрхэн тогтох бол. Өнгөрсөн жилүүдэд түүхий эдийн ханшийг хэт өөдрөгөөр төсөөлж, “тэнгэр”­ийн тоонуудыг тусгасан нь төсвийн алдагдал нэмэгдэх нэг шалтгаан болсон. Тиймээс ус даасан төсөв хэмээн шүүмжилсээр ирсэн. Тэгвэл ирэх оны төсвийн төлөвлөлт хэр нүдээ олж, хөрсөндөө буусан бол.

сангийн яам ирэх онд тонн зэсийн үнийг 6430 ам.доллараар тооцжээ. дэлхийн зах зээлд ханш ийм байгаа нөхцөлд зэсийн 1.3 сая тонн баяжмал экспортолж, төсөвтөө нэг их наяд төгрөг олохоор тооцож сууна. Хэдийгээр энэ зах зээлийг Хятад жолооддог гэхэд хилсдэхгүй ч олон улсын шинжээчид ирэх оны зэсийн ханшийн төлөвийг танилцуулаад эхэлсэн. Өнгөрсөн баасан гарагт гэхэд дэлхийн банк түүхий эдийн төлөвөө танилцуулсан ба зэсийн ханш 2018 онд 6118 ам.долларт хэлбэлзэнэ хэмээн таамаглажээ. олон улсын шинжээчид зэсийн ханшийг 6000 ам.доллараар төсөөлж байгаа. Үүнээс үзэхэд, төсөвт суулгасан үнэ өөдрөг төсөөлөлд хөтлөгдсөн байх талтай байна. дашрамд дурдахад, олон улсын зэс судлалын групп 2018 онд дэлхийн зэсийн үйлдвэрлэл 24.2, зэсийн хэрэглээ 24.3 сая тонн байна гэж зурагласан байна. Өөрөөр хэлбэл, зэсийн ханш огцом өсөх, эсвэл унах магадлал бага.

нүүрсний орлого(тэрбум төгрөг)

600.0

500.0

400.0

300.0

200.0

100.0

2011516.8 251.8 319.5 286.5 124.2 174.5 446.7 495.5

Нүүрсний орлого Уул уурхайн салбарын орлогод эзлэх хувь2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

0.0

40%35%30%25%20%15%10%5%0%

35%

24%

27% 25%

11% 20%

30%29%

7000

6000

5000

4000

3000

2000

1000

2018Дэлхийн банкны таамаг Төсөвт суулгасан үнэ

2019 2020 2025 20300

Зэсийн ханшийн төлөв(ам.доллар)

6,2576,1876,118

6,430

6,618 7000

ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөр дэх уналтын нөлөө Хүснэгт

№ Үзүүлэлт болзошгүй бууралт

1 Нүүрсний үнэ таван ам.доллараар буурах (АМНАТ) 4.9 тэрбум төгрөг

2 Нүүрсний экспорт нэг сая тонноор буурах (АМНАТ) 8.9 тэрбум төгрөг

3 Зэсийн үнэ 100 ам.доллараар буурах (АМНАТ) 7.9 тэрбум төгрөг

4 Зэсийн баяжмалын хэмжээ 100,000 тонноор буурах (АМНАТ) 35.9 тэрбум төгрөг

ирэх оны төсөвт эзлэх уул уурхайн салбарын хувьТөсвийн төсөлд тусгаснаар

24%

төсвийн нийт орлого

24% Уул уурхай

0.21% бусад0.32% төмрийн хүдэр0.24% Цайрын баяжмал59% Зэсийн баяжмал

29% нүүрс0.47% алт

Г.Байгал@baigalZGM

ирэх онд зэстэй нүүрс хүч

хавсарч, төсвийн орлогыг тулна

ингэхдээ баяжуулсан коксжих нүүрсний үнийг тонн тутам 100, боловсруулаагүйг нь 60 ам.доллараар тооцжээ. Өнгөрсөн сарын байдлаар баяжуулсан коксжих нүүрсний үнэ тонн тутамд 142.7 ам.долларт хэлбэлзэж байгаа. Бас есдүгээр сарын байдлаар нийт 25 сая тонн нүүрс экспортолчихоод буйгаас үзвэл ирэх онд нүүрс ний экспортын үнэ хийгээд хэмжээ харьцангуй хөрсөндөө буусан гэж тооцож болно. гэхдээ эрсдэл бий. БнХаУ­ын гангийн үйлдвэрлэл 2018 онд тав орчим сая тонноор буурах таамгийг австралийн албаныхан тооцоолжээ. гангийн үйлдвэрлэл буурахаар түүний үндсэн түүхий эдийн нэг нүүрсний эрэлт багасах нь ойлгомжтой. эрэлт буурахаар үнэ буурдаг нь зах зээлийн хууль. Зэс, нүүрсний үнэ хийгээд хэмжээ ялимгүй өөрчлөгдөхөд улсын төсвийн зарим татварт хэрхэн нөлөөлөхийг дээрх хүснэгтээс харна уу.

ТөрИйн БанкИйг хувьчИЛна

УиХ­ын өмнө дэлгээд буй төсвийн төсөлд өөр ямар хачир байна вэ. олон нийтийн анхаарал татдаг өмч хувьчлал ирэх онд үргэлжлэхээр байна. Төсвийн төсөлд төрийн өмчийг хувьчилж, 100.7 тэрбум төгрөг олохоор тусгачихаж. энэ мөнгөний дийлэнхийг Төрийн банкийг хувьчилснаар олох бөгөөд 75 орчим тэрбум төгрөгөөр үнэлжээ. мөн төрийн нэр дээрх зарим хөрөнгийг худалдаж, төсөвт суусан мөнгийг олох аж. Бас газрын төлбөрөөс нийт 57.9 тэрбум төгрөг олохоор тусгасан нь сүүлийн хэдэн жилд гаргаагүй зоримог шийдэл. Түүнч лэн төрийн өмчит аж ахуйн нэгжүүдийн менежментийг сайж руулж, ашигт ажиллагааг нэмэгдүүлж, 95.9 тэрбум төг рөгийн ногдол ашиг хүртэхээр тооцжээ. Өнөөг хүртэл улсын төсөвт олон тэрбумын дарамт дагуулдаг төрийн өмчүүд ашиг олох уу. анхаарлын тэмдэг дагуулсан асуулт. мөн төрийн өмч тойрсон аливаа шийдэл, хөтөлбөр гацсан, улс төржилтийн сэдэв болж царцдаг түүх өнгөрсөн жилүүдэд ажиглагдсан. энэ онд гэхэд өмч хувьчлалыг үргэлжлүүлж, 100 гаруй тэрбум төгрөг олохоор тусгасан. гэвч хувьчлал гацсанаас үүдэн төдий хэмжээний цоорхой төсөвт үүссэн юм. иймд ирэх онд ч төсвийн орлогын багагүй хэсгийг эзлэх эдгээр орлогын эх үүсвэрийг урагшлуулах шаардлага байна.

ТаТвар Тойрсон хэдэн Тоо

Уг нь импорт улсын төсвийн хамгийн сайн “нөхөр” болдог. Төсвийг тэтгэдэг олон эх үүсвэр импортоос урган гардаг билээ. ирэх онд импорт төлөвлөснөөс 100 сая ам.доллараар буурах тутамд төсвийн орлого 33.6 тэрбум төгрөгөөр тасрах эрсдэл хүлээж байна. Учир нь монгол Улсын төсвийн нийт орлогын 25 орчим хувь нь импортоос шууд хамааралтай. Бизнес, цаашлаад гадаадын хөрөнгө оруулалт импортыг өдөөж, төсөвт нөлөө­лөх нь. ирэх онд монголыг чиглэх мөнгөний урсгалыг ажвал муугүй дүр зураг бууж байгаа. Тэгэхээр импортод эрсдэл үүсэх магадлал бага. мөн нэмэгдсэн өртгийн албан татвар гэх төсвийн нэг ундарга бий болжээ. энэ татвараас улсын төсөвт 1.5 их наяд төгрөг төвлөрөхөөр байна. 2003 онд нӨаТ­тай худалдан авалт 1.2 их наяд төгрөг байсан бол 2016 онд 17.5 их наяд төгрөгт хүрч 14 дахин өссөн байна.

эцэст нь ирэх оны төсвийн орлогын онцлох үзүүлэлт ийм байна. 2018 оны төсөвт эдийн засгаа сэргээж, оУВс­гийн амаргүй шаардлагад нийцүүлэх гээд олон олон сорилт байсан нь дамжиггүй. гэхдээ түүхий эдийн үнэ, экспортын хэмжээг аль болох хөрсөндөө буулгах гэж хичээсэн нь энэ оноос эхэлсэн төсвийн бодлогын ололттой тал. мөн төрийн данхар бүтцийг хумьж, төрийн гэх тодотголтой зарим өмч болон газрыг эдийн засгийн эргэлтэд оруулахаар зорьжээ. гэсэн хэдий ч орлогын зарим эх үүсвэр бүүдгэр хэвээр байна. дээрээс нь хэдхэн төрлийн түүхий эдийн үнэ унахад л төсвийг тэтгэгч олон татварын орлого бүрдэлт тасрахыг үгүйс гэхгүй.

• орлогын хэмжээ 2009 оныхоос 3-4, 2010 оныхоос хоёр дахин өндөр байхаар тооцжээ.

• төсвийн орлогын дөрөв хуваасны нэг буюу 24 хувийг эрдэс баялгийн салбараас олохоор байна.

• төрийн өмчийг хувьчилж, 100.7 тэрбум төгрөг олохоор тусгасан. Энэ мөнгөний дийлэнхийг төрийн банкийг хувьчилснаар олох бөгөөд 75 орчим тэрбум төгрөгөөр үнэлжээ.

» Хөрөнгийн ЗаХ ЗЭЭл

100Төгрөг. “Монголын хөрөнгийн бирж”-ийн хувьцаат компанийн хувь нийлүүлсэн хөрөнгийн хэмжээг 20 тэрбум төгрөгөөр нэмж үнэт цаасны бүртгэлд өөрчлөлт орууллаа. Ингэснээр тус компани нэг бүр нь 100 төгрөгийн нэрлэсэн үнэ бүхий 218.4 сая ширхэг энгийн хувьцаатай буюу 21.8 тэрбум төгрөгийн хувь нийлүүлсэн хөрөнгөтэй боллоо.

» нҮҮрс

12.5 Хувь. БНХАУ-ын нүүрсний томоохон компаниудын орлого оны эхний есөн сард 12.5 хувиар өсөж, 90.5 их наяд юань болсон талаар тус улсын Статистикийн товчоо мэдээллээ. Нүүрсний уурхайнууд болон баяжуулах үйлдвэрүүдийн үйл ажиллагааны зардал 20.5 хувиар мөн өсөж, 1.63 их наяд юань болсон байна.

» Хөрөнгийн ЗаХ ЗЭЭл

730.8Тэрбум. Төв банкны нэг долоо хоногтой 730.8 тэрбум төгрөгийн үнэт цаасыг арилжлаа. Ингэснээр тус үнэт цаасны үлдэгдэл 1936.3 тэрбум төгрөг болов.

» индЕКс Европын хөрөнгийн зах зээлийн жишиг Stoxx 600 индекс 0.1 хувиар буурав. Харин Германы DAX индекс 0.1 хувиар өслөө.

» ам.доллар “Bloomberg”-ээс тооцдог ам.долларын спот индекс 0.2 хувиар буурав. Ам.долларын харьцах фунтын ханш 0.2 хувиар өсчээ.

» тҮҮХий Эд West Texas төрлийн газрын тосны ханш 0.1 хувиар буурч, баррель нь 53.82 ам.доллартай тэнцэв.

» УУл УУрХай Алтны ханш 0.2 хувиар суларч, унци нь 1271.05 ам.долларт хүрэв.

» Хөрөнгө орУУлалт

5Тэрбум. Азийн хөгжлийн банк Төв Азийн бүс нутгийн хамтын ажиллагааны хөтөлбөрт таван тэрбум ам.доллар зарцуулна.

» дЭлХийд

2.6 Хувь. АНУ-ын эдийн засаг өнгөрсөн улиралд гурван хувиар өссөн. Энэ нь шинжээчдийн таамагласан 2.6 хувийн өсөлтөөс давсан дүн болжээ.

7.2 тэрбум

МОНГОЛЫН ХӨРӨНГИЙН БИРЖ

Тухайн өдөр арилжаалагдсан хувьцаа

НЭР СИМБОЛ ХАНШ (нэгж) ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНООэнэ ӨдӨр I анГилалдАПУ ХК APU 751.57 0.15% 10/30/2017ГОВЬ ХК GOV 23480 4.73% 10/30/2017МИК ХОЛДИНГ ХК MIK 10990 -0.09% 10/30/2017МАХИМПЕКС ХК MMX 2646 -1.08% 10/30/2017МОНГОЛ ШУУДАН ХК MNP 406.41 -13.56% 10/30/2017СҮҮ ХК SUU 193.69 -5.15% 10/30/2017ТАЛХ ЧИХЭР ХК TCK 26100 -0.15% 10/30/2017ТАВАНТОЛГОЙ ХК TTL 8560 -6.04% 10/30/2017энэ ӨдӨр II анГилалдБАГАНУУР ХК BAN 2796 1.67% 10/30/2017БИ ДИ СЕК ХК BDS 1300 0% 10/30/2017БАЯНГОЛ ЗОЧИД БУУДАЛ ХК BNG 35000 0% 10/30/2017ХАЙ БИ ОЙЛ ХК HBO 66.85 0.98% 10/30/2017ГЕРМЕС ЦЕНТР ХК HRM 144.1 -3.93% 10/30/2017ЖЕНКО ТУР БЮРО ХК JTB 58.82 -5.89% 10/30/2017

▲▲▼▼▼▼▼ ▼ ▲

◄►◄►▲▼▼

МОНГОЛД ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА ЯВУУЛДАГ ГАДААД КОМПАНИУД

тҮҮХий Эд

НЭР СИМБОЛ НЭГЖ ХАНШ ($) ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНОО

АЛТНЫ СПОТ XAU унци 1272.44 -0.07% 10/30/2017

ЦАГААН АЛТ PLA унци 918 +0.37% 10/30/2017

МӨНГӨ SIA унци 16.835 +0.5% 10/30/2017

ЗЭС (COMEX) HGA фунт 309.85 -0.16% 10/30/2017

ТӨМРИЙН ХҮДЭР TIOA тонн 60.53 -0.23% 10/30/2017

WTI ТОС CLA баррель 54.06 +0.3% 10/30/2017

БРЕНТ COA баррель 60.69 +0.41% 10/30/2017

БЕНЗИН XBA 177.56 +0.4% 10/30/2017

БАЙГАЛИЙН ХИЙ NGA Mmbtu 2.95 -0.47% 10/30/2017

НҮҮРС (NYMEX) QZA тонн 336.55 +0.21% 10/30/2017

НҮҮРС (NEW CASTLE) XWA тонн 97.1 +0.73% 10/30/2017

ЭЛСЭН ЧИХЭР SBA фунт 14.63 +3.69% 10/30/2017

БУДАА RRA центнер 11.845 +0.51% 10/30/2017

БУУДАЙ WA бушель 427.25 -1.04% 10/30/2017

КАКАО CCA тонн 2104 -0.71% 10/30/2017

КОФЕ KCA фунт 126.6 +1.65% 10/30/2017

Энэхүү ханшийн мэдээлэл нь хүснэгтэд заасан өдрийн 15 цагийн байдлаарх дүн тул үүнээс хойш өөрчлөгдсөн байх боломжтой.

▼

▲

▲

▼

▼

▲

▲

▲

▼

▲

▲

▲

▲

▼

▼

▲

RIO TINTO RIO ASX AUD

WOLF PETROLEUM WOF ASX AUD

PETRO MATAD MATD LON GBX

ASPIRE MINING AKM ASX AUD

GUILDFORD COAL GUF ASX AUD

PROPHECY DEVELOPMENT PCY TSX CAD

TURQUOISE HILL RESOURCES TRQ TSX CAD

SOUTHGOBI RESOURCES SGQ TSX CAD

XANADU MINES XAM ASX AUD

ENTREE GOLD ETG TSX CAD

НЭР СИМБОЛ ХАНШ (нэгж) ӨӨРЧЛӨЛТ ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНОО

NASDAQ COMPOSITE CCMP 6701.263 +144.49 +2.2% 10/30/2017DAX INDEX DAX 13217.54 +84.26 +0.64% 10/30/2017TORONTO STOCK EXCHANGE SPTSX 15953.51 +61.88 +0.39% 10/30/2017S&P/ASX 200 AS51 5909.102 +5.95 +0.1% 10/30/2017S&P 500 INX 2581.07 +20.67 +0.81% 10/30/2017SHANGHAI COMPOSITE SHCOMP 3416.813 +9.25 +0.27% 10/30/2017DOW JONES INDUSTRIAL AVERAGE INDU 23434.19 +33.33 +0.14% 10/30/2017TOP 20 MSETOP 20612.43 +199.49 +0.98% 10/30/2017FTSE 100 UKX 7505.03 +18.53 +0.25% 10/30/2017HANG SENG HSI 28438.85 +236.47 +0.84% 10/30/2017NIKKEI 225 NKY 22008.45 +268.67 +1.24% 10/30/2017

▲▲▲ ▲▲▲▲▲ ▲▲▲

дЭлХийн голлоХ индЕКсҮҮд

НЭР СИМБОЛ БИРЖ ВАЛЮТ ХАНШ ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНОО

69.91 -0.11% 10/30/2017

0.016 -20% 10/30/2017

7.125 +1.79% 10/30/2017

0.019 +5.56% 10/30/2017

0.013 -7.69% 10/30/2017

4.65 -1.06% 10/30/2017

3.89 -0.77% 10/30/2017

0.175 -31.37% 10/30/2017

0.53 -5.36% 10/30/2017

0.285 +3.64% 10/30/2017

▼

▼

▲

▲

▼

▼

▼

▼

▼

▲

дэлхийн хУриМТлалын ӨдӨрТ

12 Засгийн гаЗрын мэдээ сонин 2017.10.31, мЯгмар ~ №208 (754)

Эдийн засаг

Ìонголчуудын 27 хувь нь ямар нэг хэмæээгээр хадгаламæтай

Энэ онд 775 тэрбум төгрөгийн түүхэн арилæаа хийæээ

Б.Баярмаа@bayarmaaZGM

э.энхЗГМ

монголын хөрөнгийн бир­жийн MSE All индекс даваа гарагт 1139.54 нэгж болж, 0.36 хувиар буурлаа. энэ өдөр 22 компани нийт 354,930 ширхэг хувьцаа арилжив. Үүнээс долоон компанийн хувьцааны ханш өсөж, 12 хувьцаат компанийн ханш буурсан байна. Харин гурван компанийн ханш тогтвортой

байлаа. Үүнээс “говь" компанийн хувьцааны ханш хамгийн өндөр буюу 4.73 хувиар өссөн байна. Харин "монгол Шуудан” ком­панийн ханш хамгийн өндөр буюу 13.56 хувиар уналаа. Засгийн газрын үнэт цаас ны хоёрдогч зах зээлийн арилжаагаар 3,000 ширхэг үнэт цаас 296.5 сая төгрөгөөр арилжжээ.

хөрөнгийн биржийн MSE All индекс 0.36 хувиар буурав

иргэдийн өдөр тутмын хэрэг­лээндээ зарцуулдаг гар доорх мөнгө улам багассаар. Хүн амын гуравны нэг нь ядуу гэсэн ангилалд багтсан сүүлийн хоёр жилд өрхийн төсөвт багагүй өөрчлөлт гарав. гурван жилийн өмнө буюу 2014 онд нэг өрхийн сарын мөнгөн орлого 1,080,145 төгрөг байсан бол энэ тоо аажим буурсаар 2016 оны эцэс гэхэд 944,153 төгрөг болсон. Цалин, өрхийн үйлдвэрлэл, үйлчилгээний орлого зэрэг бусад мөнгөний эх үүсвэр ч уруудсан үзүүлэлттэй байна.

Харин өрхийн санхүүгийн хүч чадлыг хэмждэг нэг үзүү лэл­тэд л бусдаас илүү эерэг төлөв ажиглагдаж буй. энэ бол хад­галамж. манай иргэдийн нийт хадгаламжийн хэмжээ жил ирэх тусам алгуур өгссөөр байгаа. Улсын хэмжээнд нийт иргэдийн хадгаламж 2013 онд ойролцоогоор 4.4 их наяд төгрөгөөр хэмжигдэж байв. энэ хэмжээ өнгөрсөн онд 8.1 их наядад хүрсэн нь 2015 оныхоос 4.3 тэрбум төгрөгөөр буюу хоёр дахин өссөн үзүүлэлт.

манай улсын иргэд дунджаар хэдэн төгрөгийн хадгаламжтай талаарх нарийн тоо, баримт одоо гоор алга. Харин Үндэсний статис тикийн хорооноос тухайн өрх хадгаламжтай эсэхийг асууж, судалгаа гаргадаг. монголчуудын

хэдэн хувь нь орлогоосоо хадгаламжид нэмж чаддагийг сонирхуулъя.

Хамгийн сүүлийн судалгаагаар монголчуудын 27 хувь нь ямар нэг хэмжээгээр хадгаламжтай гэсэн тооцоо гарчээ. суурьшлаар үзвэл, хадгаламжтай иргэдийн тоо хот, хөдөөд бараг ижил жинтэй байна. Улаанбаатар хотын нийт иргэдийн 27.4 хувь нь хадгаламжтай бол аймгийн төвд 25.1, сумын төвд 26.3 хувийг эзэлж байна. Харин бүсээр нь ангилж үзвэл баруун бүсийн хүн амын 25.7, хангай

26.5, төв 23.2, зүүн 32.9 хувь нь хадгаламжтай байна. эдгээр тоо хаана амьдарч буйгаас үл хамааран иргэдийн мөнгө хадгалах сонирхол нэмэгдэж буйг харуулна.

Ер нь хадгаламжтай байна гэдэг санхүүгийн эрсдэл, өрхийн ядуурлаас хол байгааг илэр хийлнэ. Улаанбаатар хот болон аймгийн төвүүдэд хадга ламжтай иргэд ядууралд өртөх нь бусдаас гурав дахин бага байна. Харин хөдөөд хоёр дахин бага байгааг Үндэсний статистикийн хороо онцолсон юм. Харин монголбанкны судал­гаа, статистикийн газраас 2016 онд 4000 гаруй иргэний дунд явуулсан судалгаанд 53 хувь нь мөнгөн хуримтлал байхгүй хэмээн хариулжээ. эсрэгээр нь харвал, 47 хувь нь ямар нэг хэмжээгээр хуримтлал үүсгэсэн гэсэн үг. Хуримтлалтай иргэдийн 25 хувь нь мөнгөө банкинд хадгалдаг гэсэн нь дээр дурдсан судалгаатай ойролцоо дөхөж байна. Харин есөн хувь нь худалдаа, наймаа хийж эргэлдүүлдэг бол бусдад

зээлүүлдэг, үл хөдлөх хөрөнгө авдаг, үйлдвэрлэл эрхэлдэг зэрэг хариулт тус бүр 2­3 хувийг эзэлж байгаа юм.

сүүлийн жилүүдэд эдийн засгийн хямрал өрхийн төсөвт бодитоор нөлөөлж буй тул иргэд эрсдэлээс холуур өнгөрөхийн тулд бага ч гэсэн хадгаламжтай болохыг хүсдэг болжээ. Банкууд хадгаламж барьцаалсан зээлийн төрөл, үйлчилгээг илүү олон, хялбар болгож үүнд нөлөөлж буйг үгүйсгэх аргагүй.

Ер нь эдийн засгийн хямралтай үед иргэдийн орлого саардаг ч хадгаламжийн тоо нэмэгдэх хандлага ажиглагддаг. Хэдэн зуун саяар хэмжигдэх их биш ч гэсэн бага хэмжээний, зорилготой хадгаламжийн тоо өсдөг. дундаж давхаргынханд орон сууц, автомашин, оюутны сургалтын төлбөрийн гээд зорилтот хад га ламжид орлогоосоо ху­рааж, эрсдэлээс өрхийн төсвөө хамгаалах төлөвлөгөө хэрэг­жүүлэх дадал сууж байна.

хадгаламж өрхийг ядуурлаас аварна

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

дундаж давхар-гынханд зорилтот

хадгаламжтай болох дадал сууж

байна

Ìîíãîëûí Õºðºíãèéí áèðæèéí ã¿éöýòãýõ çàõèðàë Õ.Àëòàéãààñ õºðºíãèéí áèðæèéí ¿éë àæèëëàãààíû òàëààð çàðèì ç¿éëèéã òîäðóóëëàà.

-гàíö áèðæòýé áàéñàí õºðºí-ãèéí çàõ çýýëä øèíý õóâèéí õºðºíãèéí áèðæ íýýãäýõýýð áýëòãýëýý õàíãàæ áàéíà. эíý òàëààð ýðõç¿éí çîõèöóóëàëò áèé þó?

­Шинэ биржтэй болно гэдэг манай улсын хөрөнгийн зах зээлийн түүхэнд шинэ үзэгдэл. Үнэт цаасны хуулийн дагуу монголын хөрөнгийн биржээс өөр бирж манай улсад үйл ажиллагаа явуулах эрх нь нээлттэй.

-мîíãîëûí õºðºíãèéí áèð-æèéí èäýâõ ýíý îíä íýìýãäñýí õàðàãäàæ áàéíà. ßìàð ýåðýã ººð÷ëºëò ãàðñàí áý?

­манай хөрөнгийн зах зээлийн арилжааны хэмжээ төдийлөн их биш. гэхдээ 2017 он гарснаас хойш 775 орчим тэрбум төгрөгийн арилжаа хийгээд байна. энэ нь манай хөрөнгийн бирж үүссэнээс хойших хамгийн өндөр дүнтэй арилжаа. мөн Топ 20 индекс энэ онд 64 хувиар нэмэгдсэн. монголын хөрөнгийн биржийн хувьд 2017 он идэвхтэй жил байлаа. ирэх сарын эхээр Itools компани анхдагч хувьцаа гаргана. мөн хэд, хэдэн компани ийм саналаа санхүүгийн зохицуулах хороо болон манайд гаргасан. Хэдийгээр хэмжээний хувьд бага ч анхдагч зах зээлд хувьцаагаа гаргаж байгаа нь компаниуд хөрөнгө оруулалт эрэлхийлж байгаагийн дохио.

алБаны хүний үГ

Өөр бирж үйл ажиллагаа явуулах эрх нь нээлттэй

манайх хурдацтай өсөж байгаа хөрөнгийн зах зээлүүдийн тоонд орж байна. гэхдээ бид үүнд сэтгэл ханаж, тайвширч болохгүй. энэ бол манай хөрөнгийн зах зээлийн өөрийн хүчин чадлын дөнгөж эхлэл нь. монголын Хөрөнгийн бирж гэхээсээ илүү нийт салбарын хувьд хийх ажил олон бий.

-“аÏу” êîìïàíè “хàéíåêåí”-òàé õýëýëöýýð ºðí¿¿ëæ áàéíà. эíý íü òóñ êîìïàíèéí õóâü-öààíû õàíøèä õýð íºëººëºõ âý?

­олон улсын хэмжээний том групп манай үндэсний компанид хувь эзэмшсэнээр олон улсын зах зээлд гарах үүд хаалга нь илүү томоор нээгдэнэ гэсэн үг. энэхүү хэлцэл хийгдсэнээр хөрөнгийн зах зээлд нэг их наядаас дээш хөрөнгөтэй компани бий болох юм. мэдээж, зах зээлийн үнэлгээ нь нэмэгдэнэ. Түүнчлэн, гаднын хөрөнгийн зах зээлд гарах анхны давхар бүртгэлтэй компани болохыг үгүйсгэхгүй. энэ хэлэлцээр хөрөнгө оруулагчдын хувьд чухал үйл явдал болох магадлалтай.

-гàäíûí áèðæèä äàâõàð á¿ðò ãýëòýé áîëîõ àñóóäàë ÿìàð øàòàíäàà ÿâæ áàéíà âý?

­давхар бүртгэлийн журмын төсөл гарсан. санхүүгийн зохи­цуулах хороо 14 хоногийн дараа батлах байх. ингэснээр давхар бүртгэл хийх ажил эрхзүйн хувьд боломжтой болно.

-мîíãîëä áèçíåñèéí îð÷èí ìóó áàéíà ãýñýí ñóäàëãàà ãàð-÷ýý. Тà ÿìàð áîäîëòîé áàéíà âý?

­Бизнесийн орчин амаргүй байгаа гэдэгт санал нийлж байна. монголд хөрөнгийн өртөг өндөр, зээлийн хүү их. Бизнес эрхлэгчдийн хувьд өндөр хүүтэй зээл санхүүгийн ганц эх үүсвэр болоод байна. Тиймээс хөрөнгийн зах зээлээ хөгжүүлснээр өөр хөрөнгийн эх үүсвэр бүрдүүлэх боломжтой. Бид байрандаа зогсоогүй, алгуур ч гэсэн урагшилж байна. энэ зах зээл хөгжсөнөөр мөнгөний өртөг буурч, бизнесийн орчин харьцангуй хөнгөрнө.

ЗҮҮН

Хадгаламжтай иргэд(бүсээр)

32.9%

23.2%

26.5%

25.7%

ХАНГАЙ БАРУУН ТӨВ