πολύγυροςΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟΥ ΟΜΙΛΟΥ ΠΟΛΥΓΥΡΟΥ

Έτος 13ο - Τεύχος 71ο

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2012

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΑ 100 ΧΡΟΝΙΑΑΠ΄ ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ

ΤΗΣ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ (1912-2012)

2

πολύγυρος

Κρίνεται χρήσιμο να γνωρίζουν οι ενδιαφερόμενοι τα εξής:-Καλό θα είναι τα κειμενα να μην υπερβαίνουν τις 3-4 σελίδες του περιοδικού.-Στα κείμενα που αποστέλλονται για δημοσίευση πρέπει απαραιτήτως να αναγράφεται η ιδιότητα του συντά-κτη. Ο τελευταίας, εφόσον υπογρά-φει, έχει την ευθύνη των απόψεών του.-Κείμενα, είτε δημοσιεύονται είτε όχι, δεν επιστρέφονται.-Σε περίπτωση που η εργασία είναι γραμμένη σε υπολογιστή, καλό είναι να συνοδεύεται με το σχετικό cd, ή να αποστέλλεται με mail στο περιο-δικό.-Ο χρόνος δημοσίευσης ενός κειμέ-νου, που έχει εγκριθεί, δεν προσδιο-ρίζεται από την ημερομηνία κατάθε-σής του στο Περιοδικό, αλλά από τη χρησιμότητά του, την επικαιρότητά του, τη δυνατότητα να ενταχθεί σε μια ενότητα κ.λπ.-Τα κείμενα που δε φέρουν υπογρα-φή ή ψευδώνυμο είναι γραμμένα από τον εκδότη του περιοδικού.

ΜΕ ΤΗ ΣΥΝΔΡΟΜΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΠΟΛΥΓΥΡΟΥ

Διμηνιαία έκδοσηΛαογραφικού Ομίλου ΠολυγύρουΔιανέμεται δωρεάνΣυνδρομές προαιρετικέςΕπιστολές - Επιταγές - Εμβάσματα: Λαογραφικός Όμιλος Πολυγύρου «για το περιοδικό ΠΟΛΥΓΥΡΟΣ»Τ.Κ.: 63100 ΠολύγυροςΕξώφυλλο: Υποδοχή του Ελληνικού Στρατού, το Νοέμβριο του 1912 στη Μονή ΒατοπεδίουΟπισθόφυλλο: Σκίτσο της Μαρίας-Ηλέκτρας ΖογλοπίτηΚωδικός: 6084Υπεύθυνος ύλης -Επιμέλεια κειμένων: Γιάννης Δ. ΚανατάςΦιλολογική επιμέλεια: Αθανάσιος Χριστιανός, ΦιλόλογοςΙδιοκτήτης: Λαογραφικός Όμιλος ΠολυγύρουΕκδότης: Γιάννης Δ. ΚανατάςΤηλ.: 6945-822836Φαξ: 23710 21075 & 23713 50783Ε-mail: ikanatas@yahoo.gr

Περιεχόμενα:2 Νοεμβρίου 1912: Η επίσημη απελευθέρωση της Χαλκιδικής, Γιώργος Ζωγραφάκης ...........................................3Ο πανηγυρικός λόγος κατά τήν απελευθέρωση του Πολυγύρου το 1912, Ιωακείμ Αθ. Παπάγγελος ..............................7Ο στρατηγός Γεώργιος Σπυρίδωνος, Αντώνιος Ι. Παλαμήδης ................................................................................12Η απελευθέρωση της Χαλκιδικής. Τα γεγονότα του Αγ. Προδρόμου, Γιάννης Δ. Σαράφης ..................................14Απομνημονεύματα του Αθανασίου Ι. Παλαμήδους, (Αρχείο Αρετής Αθ. Παλαμήδους) ...........................................18Ένοπλα ελληνικά σώματα από την Χαλκιδική το 1912 (Μουσείο Μπενάκη) ........................................................24Η σκιτσογράφος Μαρία-Ηλέκτρα Ζογλοπίτου «…15 χρόνια από τότε….», επιμέλεια Γιάννης Δ. Κανατάς ............26Κάποτε στον Πολύγυρο ..........................................................................................................................................30Μητροπολίτες Κασσανδρείας 1791 - 1907, Γιάννης Δ. Κανατάς ............................................................................32Θεέ μου, τι τρώγαμε! (Σνακ, ορντέβρ και απεριτίφ της παιδικής μας ηλικίας), Γιάννης Τσίκουλας ............................36Ήρθα κι απόψε στα σκαλοπάτια σου..., Στέλιος Καραγιώρας .............................................................................38Ο ταχυδρόμος πέρασε. ...........................................................................................................................................41Στον Πολύγυρο της Τέχνης και του Πολιτισμού ....................................................................................................43Τα νέα του Ομίλου, Ελένη Λουκάκη ......................................................................................................................50Οι χορηγοί του περιοδικού .....................................................................................................................................51

3

πολύγυρος

2 Νοεμβρίου 1912: Η επίσημη απελευθέρωση της Χαλκιδικής

γράφει ο Γιώργος Ζωγραφάκης Η επίσημη απελευθέρωση της Χαλκιδικής και η ένταξή της στο τότε Ελληνικό Βασίλειο ήταν ένα μικρό επεισόδιο από το μεγαλούργη-μα των Βαλκανικών Πολέμων. Πραγματοποιήθηκε στον Πολύγυρο, στις 2 Νοεμβρίου 1912, όταν ο Ταγματάρχης Γεώργιος Κολοκοτρώνης, Δ/τής του 1ου Ανεξάρτητου Τάγματος Κρητών, υπέγραψε και εξέδωσε την παρακάτω Προκήρυξη:

Π ρ ο κ ή ρ υ ξ η Προς άπαντας τους κατοίκους των χωρίων και κωμοπόλεων Χαλκιδικής και Αγίου Όρους. Εν ονόματι του Βασιλέως Γεωργίου του Α΄, καθιστώ υμίν γνω-στόν ότι άπαντα τα καταληφθέντα μέρη υπό του Ελληνικού Στρατού, αδιακρίτως εθνότητος και θρησκεύματος, υπάγονται εφεξής υπό τους Ελληνικούς Νόμους, κατά τους οποίους θέλουσιν απολαμβάνει ισονο-μίας και προστασίας τιμής, ζωής και περιουσίας. Οι Μουχτάρηδες θέλουσιν εκτελεί τα καθήκοντα των Δημάρχων μέ-χρι ενεργείας των εκλογών, αφού προηγουμένως ομόσωσι τον νενομι-σμένον όρκον εις τον συνταγματικόν Βασιλέα των Ελλήνων. Εν Πολυγύρω τη 2α Νοεμβρίου 1912 Ο Στρατιωτικός Διοικητής Χαλκιδικής Γεώργιος Κολοκοτρώνης, Ταγματάρχης Ήταν μια ουσιαστικής σημασίας επίσημη πράξη του επίσημου εκπρο-σώπου του ελληνικού στρατού, η οποία νομιμοποιούσε την κατάληψη εχθρικού μέχρι τότε εδάφους, το οποίο ωστόσο ήταν μέρος των αλύτρωτων εδαφών, που η Ελλάδα θεωρούσε ότι είναι ελληνικά και για τα οποία εί-

Το σώμα του Γεωργίου Γαλανόπουλου. Η λεζάντα της φωτογραφίας (αρχείο Μιχ. Κ. Ζαμπούνη) γραμμένη από τον αείμνηστο Μακεδονομάχο Κων/νο Ζαμπούνη μάλλον είναι λανθασμένη ή ο καπετάν Γιοβάνης είναι κάποιος εκ των ανδρών εκατέρωθεν του Γ. Γαλανόπουλου που διακρίνεται στο μέσον.

4

πολύγυρος

χαν γίνει, επίσημα και ανεπίσημα, σκληροί αγώνες: Εκτός από τις επανα-στάσεις του 1821, του1854 και του 1878, εκτός από τον ατυχή πόλεμο του 1897, είχε προηγηθεί ο σκληρός όσο και ηρωικός Μακεδονικός Αγώνας, όχι τόσο για να εκδιωχθεί ο από αιώνων δυνάστης, η Τουρκία, όσο για να αντιμετωπισθεί ο περισσότερο επικίνδυνος εχθρός, η Βουλγαρία, που με προπαγάνδα αλλά και με όπλα και τρομοκρατία, προσπαθούσε, αρχομέ-νου του 20ού αιώνα, να εμφανίσει τη Μακεδονία και Θράκη ως περιοχές κατοικούμενες από πληθυσμούς βουλγαρικούς, για να τις υφαρπάξει εν καιρώ. Όλα τα γεγονότα, των τελευταίων επαναστάσεων και του Μακεδονικού Αγώνα, γίνονται παράλληλα και αλληλοεπηρεάζονται από τις εξελίξεις του Κρητικού Ζητήματος, των αλλεπάλληλων δηλαδή επαναστάσεων της Κρήτης, που προσπαθούσε, χωρίς καμιά διάθεση υποχώρησης, να διώξει από την ελληνική μεγαλόνησο τον Τούρκο κατακτητή. Όταν όμως, μετά το 1897, αποχώρησε οριστικά ο τουρκικός στρατός από την Κρήτη και προ-έκυψε η Αυτόνομη Κρητική Πολιτεία, η επίσημη Ελλάδα απέκτησε μεγα-λύτερη ελευθερία κινήσεων, ενώ οι περισσότεροι ένοπλοι επαναστάτες της Κρήτης έσπευσαν στη Μακεδονία, όταν οι εθνικές ανάγκες για ενίσχυση του Μακεδονικού Αγώνα το επέβαλλαν. Αυτά όλα είχαν προηγηθεί, όταν στην ελεύθερη Ελλάδα έγινε μια ση-μαντική πολιτική αλλαγή: Τον Αύγουστο του 1909, ένα κίνημα κατώτερων αξιωματικών του ελληνικού στρατού επέβαλε κυβερνητική αλλαγή, ανασύ-νταξη των ενόπλων δυνάμεων, και, το πιο αποφασιστικό, μετακάλεσε από την Κρήτη τον μεγάλο πολιτικό και επαναστάτη Ελευθέριο Βενιζέλο και τον κατέστησε –με εκλογές- κυβερνήτη της Ελλάδας. Και είναι ευτύχημα ότι, στους Βαλκανικούς Πολέμους που με βεβαιότητα αναμένονταν στη Βαλκανική, στο τιμόνι της Ελλάδας βρέθηκε ο κατάλληλος κυβερνήτης, που απαιτούσαν οι περιστάσεις. Όπως είναι και ευτύχημα ότι, στο τιμόνι του ελληνικού στρατού ο Βενιζέλος τοποθέτησε τον τότε Διάδοχο και από τον Μάρτιο του 1913 Βασιλιά Κωνσταντίνο, ο οποίος αποδείχθηκε άξιος ηγέ-της του στρατεύματος. Σημαντικός ήταν επίσης ο ρόλος του Αρχηγού του Στόλου Π. Κουντουριώτη, ο οποίος ορκίστηκε επί του θρυλικού «Αβέρωφ», λίγο πριν αναχωρήσει ο στόλος, τον οποίο οδήγησε σε αλλεπάλληλες νίκες και τον κατέστησε κυρίαρχο του Αιγαίου, συντελώντας έτσι αποφασιστικά στην οριστική ήττα της Τουρκίας. Έτσι, αφού με ενέργειες των υπευθύνων του Στρατιωτικού Συνδέσμου και στη συνέχεια του Βενιζέλου αναδιοργανώθηκαν οι ελληνικές ένοπλες δυνάμεις και παρ’ όλον ότι η Ελλάδα επιθυμούσε την έκρηξη του πολέμου για την άνοιξη του 1913 –για να ολοκληρώσει την ανασύνταξη ιδιαίτερα του Ναυτικού- η Ελλάδα ήταν έτοιμη, το φθινόπωρο του 1912, για να μετάσχει μαζί με τις άλλες βαλκανικές δυνάμεις, Σερβία, Βουλγαρία και Μαυροβούνιο στον κατά της Τουρκίας απελευθερωτικό πόλεμο. Το κρί-σιμο θέμα ήταν η συμμαχία με τη Βουλγαρία, η οποία επιβουλευόταν τη Μακεδονία και Θράκη –είχε μάλιστα υπογράψει κρυφή συμφωνία διανο-μής των εδαφών αυτών με τη Σερβία-, ωστόσο η συμμαχία έγινε, περισ-σότερο κάτω από την αλαζονική υστερόβουλη σκέψη της Βουλγαρίας ότι με τον όντως πανίσχυρο στρατό της, θα επέβαλε, μετά την εκδίωξη των Τούρκων, την υπέρ αυτής διανομή των μακεδονικών εδαφών, ιδιαίτερα δε της Θεσσαλονίκης ή τουλάχιστον της Καβάλας και εκείθεν. Βέβαια, τα γε-γονότα τη διέψευσαν, κι αυτό χάρις στον ηρωισμό των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων και στην ικανότητα των ηγητόρων της χώρας.

Έτσι φτάσαμε στις αρχές Οκτωβρίου του 1912, όταν οι Βαλκανικοί Πόλεμοι εξερράγησαν ως αλυσιδωτή αντίδραση. Ήταν αδύνατο στην Τουρκία, όσο και αν ήταν ακόμη μια αυτοκρατορία, έστω και «ασθενής», να αντιμετωπίσει τους Βαλκάνιους, οι οποίοι πραγματοποιούσαν έναν αποφασιστικό απελευθερωτικό πόλεμο. Από την πλευρά της Ελλάδας ο ελληνικός στρατός, αφού νίκησε τις τουρκικές δυνάμεις στην Ελασσόνα,

Γεώργιος Κολοκοτρώνης.

5

πολύγυρος

κατέλαβε μετά σκληρό αγώνα το «άπαρτο» Σαραντάπορο, νίκησε στα Σέρβια, συνέτριψε την τελευταία αντίσταση των Τούρκων στα Γιαννιτσά και έφτασε και κατέλαβε τη Θεσσαλονίκη, λίγες μόνο ώρες πριν φτάσει εκεί και την καταλάβει ο βουλγαρικός στρατός. Έτσι η Θεσσαλονίκη, σύμβολο του Μακεδονικού Ελληνισμού, υποδεχό-ταν τον ελευθερωτή ελληνικό στρατό και άρχιζε η υλοποίηση των ελληνικών απελευθερωτικών ονείρων. Κατά σύμπτωση μάλιστα, το πρώτο τάγμα που μπήκε στις δυτικές παρυφές της πόλης, το βράδυ της 26ης Οκτωβρίου, ήταν το 1ο Ανεξάρτητο Τάγμα Κρητών, το οποίο, κατά σύμπτωση επίσης, ήταν το τάγμα του ελληνικού στρατού που η VIIη Μεραρχία έστειλε να καταλά-βει τη Χαλκιδική, στην επείγουσα προσπάθεια του στρατού να καταλάβει όσο μεγαλύτερο μέρος της πέραν της Θεσσαλονίκης ενδοχώρας, αφού και οι Βούλγαροι, όπως ήταν φυσικό, έκαναν κάτι ανάλογο. Όμως, το Τάγμα Κρητών –το οποίο διοικούσε ο Γεώργιος Κολοκοτρώνης, γιος του Πάνου Κολοκοτρώνη και εγγονός του στρατηλάτη του ’21 Θεόδωρου- είχε άμεσο και επείγοντα προορισμό να καταλάβει μαζί με τη Χαλκιδική και το Άγιον Όρος, το οποίο ενείχε σπουδαίο συμβολισμό, ως κέντρο της Ορθοδοξίας, και ήταν επίσης από τους πρώτους στόχους της Βουλγαρίας, ιδιαίτερα μετά την απώλεια του μεγάλου στόχου της, αυτού της κατάληψης της Θεσσαλονίκης. Αυτό φαίνεται και από την εντολή του Γενικού Αρχηγείου, προς τον δ/τή της VIIης Μεραρχίας υποστράτηγο Καλάρη: «Η κατάλη-ψις της Χαλκιδικής, ούσα εκ των πρώτων μελημάτων του Τμήματος Στρατιάς, θ’ ανατεθή εις εν τάγμα της VIIης Μεραρχίας. Τούτο, μετα-βαίνον εις Πολύγυρον, θα εγκαταστήση εκεί την έδραν αυτού και έναν Ουλαμόν εις το Άγιον Όρος. Εκ Πολυγύρου το Τάγμα θα σημειώση την ελληνικήν κατοχήν επί της Χαλκιδικής. Την αναχώρησιν των ως άνω τμη-μάτων θα διατάξητε αμέσως από αύριον. Θεσσαλονίκη, 29-10-1912, Κωνσταντίνος». Μετά τη διαταγή αυτή του Γ. Αρχηγείου, ακολουθεί ανάλογη διαταγή του Μεράρχου προς τον δ/τή του Τάγματος Κρητών Γ. Κολοκοτρώνη, με ημερομηνία 30-10-12. Το Τάγμα αναχωρεί λίαν πρωί της 31ης Οκτωβρίου και το βράδυ φτάνει στα Βασιλικά, όπου διανυκτερεύει, ενώ το βράδυ της 1ης Νοεμβρίου διανυκτερεύει στη Γαλάτιστα. Παντού το υποδέχονται οι κάτοικοι με ενθουσιασμό, γίνονται δοξολογίες, ενώ στα Βασιλικά φτά-νοντας, το υποδέχεται και παρουσιάζει …όπλα(!) τμήμα Προσκόπων*, οι οποίοι έχουν από πριν ουσιαστικά διώξει από τη Χαλκιδική τους Τούρκους στρατιώτες και λοιπούς ενόπλους. Στις 2 Νοεμβρίου, από την περιοχή του Αγ. Προδρόμου, το Τάγμα χωρίζεται από έναν Ουλαμό, ο οποίος, υπό τον ανθυπολοχαγό Ι. Αλεξάκη** σπεύδει προς Άγιον Όρος. Το βράδυ ο

Αθανάσιος Μηνόπουλος, Μακεδονομάχος, αρχηγός σώματος Προσκόπων.

Ιωάννης Αλεξάκης και Κων/νος Ζαμπούνηςστον Πολύγυρο το 1969.

6

πολύγυρος

Ουλαμός φτάνει στην Αρναία, όπου του γίνεται παλλαϊκή υποδοχή και την επομένη διανυκτερεύει στην Ιερισσό, όπου το πρωί της 4ης Νοεμβρίου, εν πορεία, πληροφορείται ότι το Όρος ήδη, από τις 2 Νοεμβρίου, έχει καταλη-φθεί από αγήματα του Πολεμικού μας Ναυτικού και έτσι επιστρέφει στον Πολύγυρο. Εν τω μεταξύ, από τις 2 Νοεμβρίου, το υπόλοιπο Τάγμα έχει φτάσει στον Πολύγυρο, όπου ο Γ. Κολοκοτρώνης εκδίδει την απελευθερω-τική Προκήρυξη που αναφέραμε. Το Τάγμα Κρητών παρέμεινε στον Πολύγυρο ως τα μέσα Δεκεμβρίου –αφού διένειμε τμήματά του σε διάφορα σημεία της Χαλκιδικής- και στη συ-νέχεια μετέφερε την έδρα του σε διάφορα σημεία κοντά στη Θεσσαλονίκη, ανάλογα με τις στρατιωτικές ανάγκες και εν όψει του μετά βεβαιότητος αναμενόμενου πολέμου με τη Βουλγαρία. Αργότερα το Τάγμα αυτό παίρ-νει μέρος και μεγαλουργεί στις μάχες του Λαχανά, του Σιδηροκάστρου και τέλος στις προ της Τζουμαγιάς ηρωικές όσο και φονικές αλλά νικηφόρες μάχες, στις οποίες έχασε το μεγαλύτερο μέρος της δύναμής του: Έμεινε με 50! μάχιμους άνδρες, ενώ ο Κολοκοτρώνης σκοτώθηκε στην Τζουμαγιά και οι λοχαγοί του Ζητουνιάτης, Λυμπέρης, και Παπαδόπουλος σκοτώθη-καν επίσης, ενώ ο άλλος λοχαγός Αλεξάνδρου –όπως και ο ανθυπολοχαγός Αλεξάκης- τραυματίστηκαν βαριά, αλλά επέζησαν. Το Τάγμα χαρακτηρί-στηκε ως ένα από τα ηρωικότερα του ελληνικού στρατού.

Έτσι λοιπόν, ζούμε σήμερα τα εκατοντάχρονα από την απελευθέρωση της Χαλκιδικής, επέτειο ιδιαίτερης σημασίας, καθώς στις 2 Νοεμβρίου 1912 μπήκαν τα θεμέλια του ελεύθερου βίου του τόπου μας, πάνω στα οποία χτίστηκε η σύγχρονη Χαλκιδική, αυτό το ξεχωριστό στολίδι στον εθνικό κορμό της Ελλάδας.

*Οι Πρόσκοποι ήταν ένοπλοι αντάρτες, συχνά οδηγούμενοι από μό-νιμους αξ/κούς του ελληνικού στρατού, οι οποίοι, με την έναρξη του κατά της Τουρκίας πολέμου ή και λίγο πριν, εισέδυσαν στην ακόμη τουρκοκρατούμενη Μακεδονία –στη Χαλκιδική, αλλά και σε άλλες πε-ριοχές- και με επιθέσεις εξουδετέρωναν τις τουρκικές φρουρές και ουσιαστικά απελευθέρωναν τις περιοχές, διευκολύνοντας έτσι το έργο του επερχόμενου ελληνικού στρατού. Στη Χαλκιδική, στις ανατολικές ακτές της, αποβιβάστηκε, από τις 5 Οκτωβρίου, σώμα υπό τον Αγιομαμίτη(;) ανθυπολοχαγό Βασ. Παπακώστα, και τον επίσης ανθυπολοχαγό Γεώργ. Γαλανόπουλο, αποτελούμενο από 40 περίπου άνδρες και το οποίο ενισχύθηκε από πολλούς ντόπιους ενόπλους, ειδικά από όσους φυγοδικούσαν, αφού δεν είχαν προσέλθει στην τουρκική επιστράτευση. Έτσι σχηματίστηκαν 4 σώματα ανταρτών, τα οποία διεσπάρησαν προς διάφορες κατευ-θύνσεις, συγκρουόμενα με τουρκικές φρουρές, οι άνδρες των οποίων συγκεντρώθηκαν τελικά στον Πολύγυρο. Η σπουδαιότερη σύγκρουση έγινε στον Άγιο Πρόδρομο, με μεγάλη επιτυχία των Ελλήνων. Και από τον Πολύγυρο τελικά, φοβούμενοι οι Τούρκοι έφοδο των δήθεν χιλιά-δων ενόπλων ανταρτών, με παρότρυνση και βοήθεια του Ειρηναίου, έφυγαν ομαδόν στις 22 Οκτωβρίου και την επομένη οι Πρόσκοποι μπή-καν θριαμβευτικά στον Πολύγυρο, ο οποίος ήδη ελεύθερος υποδέχτηκε τον ελληνικό στρατό στις 2 Νοεμβρίου.

**Είναι ευτύχημα ότι ο τότε νεαρός ανθυπολοχαγός Ι. Σ. Αλεξάκης –μετέπειτα αντιστράτηγος, με πλούσια δράση σε πολλά μέτω-πα- κρατώντας λεπτομερείς σημειώσεις, έγραψε αργότερα ένα δίτο-μο έργο με τίτλο «ΠΟΛΕΜΙΚΑΙ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ – ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΟΙ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ 1912 -13 ΚΑΙ ΤΟ 1Ο ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟ ΤΑΓΜΑ ΚΡΗΤΩΝ (ΤΑΜΑ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗ)», το οποίο είναι πολύτι-μο ντοκουμέντο για τα γεγονότα της εποχής αυτής.

Κων/νος Ζαμπούνης, Μακεδονομάχος.

Τριαντάφ. Παπαστεργίου, Μακεδονομάχος.

7

πολύγυρος

Ὁ πανηγυρικὸς λόγος κατὰ τὴν ἀπελευθέρωση τοῦ Πολυγύρου τὸ 1912

Ἰωακεὶμ Ἀθ. Παπάγγελος

Μὲ τὸν εὐφυῆ ἐλιγμὸ τοῦ Μητροπολίτου Κασσανδρείας Εἰρηναίου ἀπελευθερώθηκε ἀναιμάκτως ὁ Πολύγυρος τὴν 22α Ὀκτωβρίου 1912. Πλὴν ὅμως ἡ ἀπὸ τὴν 23η Ὀκτωβρίου στρατιωτικὴ παρουσία τῶν «Προσκόπων» δὲν κατοχύρωνε τὴν στρατιωτικὴ κατοχὴ τοῦ τόπου ἔναντι τῶν ὑπολοίπων συμμάχων χριστιανικῶν δυνάμεων (Βουλγαρία, Σερβία, Μαυτοβούνιο). Λίγο πρὶν ἀπὸ τὰ μεσάνυκτα τῆς 26ης Ὀκτωβρίου 1912 ὑπογράφη-κε τὸ πρωτόκολλο τῆς παραδόσεως τῆς Θεσσαλονίκης στὸν Ἑλληνικὸ Στρατό, ὁ ὁποῖος εἰσῆλθε δυναμικὰ στὴν πόλη τὴν 27η Ὀκτωβρίου. Τὴν 30ὴ Ὀκτωβρίου ξεκίνησε τό, ὑπὸ τὸν ταγματάρχη Γεώργιο Κολοκοτρώνη, 1ο Τάγμα Κρητῶν ἀπὸ τὴν Θεσσαλονίκη γιὰ τὴν τυ-πικὴ ἀπελευθέρωση τῆς Χαλκιδικῆς. Τὸ ἴδιο βράδυ διανυκτέρευσε στὰ Βασιλικά, τὴν ἑπομένη στὴν Γαλάτιστα καὶ τὸ βράδυ τῆς 2ας Νοεμβρίου ἐγκαταστάθηκε στὸν Πολύγυρο. Τὴν ἑπομένη, 3η Νοεμβρίου, πρέπει νὰ ἔγινε Δοξολογία στὸν Μητροπολιτικὸ ναὸ τοῦ Πολυγύρου, ὅπως εἶχε γίνει στὰ Βασιλικὰ καὶ στὴν Γαλάτιστα. Ἐκεῖ ἐκφωνήθηκε ἀπὸ τὸν Πολυγυρινὸ ἰατρὸ Ἀντώνιο Παλαμήδη τοῦ Ἰωάννου (1876-1914) ὁ δημοσιευόμενος πανηγυρικὸς λό-γος, ὁ ὁποῖος φυλάσσεται, σὲ παλαιὸ ἀντίγραφο, στὸ ἀρχεῖο τοῦ ὁμω-νύμου καὶ ὁμοτέχνου ἐγγονοῦ του, Ἀντωνίου Παλαμήδη τοῦ Γιαννίκου (1944). Τὸ ὅτι ὁ λόγος αὐτὸς γράφηκε πρὸ τῆς 14ης Νοεμβρίου 1912 τεκμαίρεται (πέραν τῶν ἄλλων) ἀπὸ τὴν ἀναφορά του στὸν Πατριάρχη Ἰωακεὶμ Γ’ ὡς ζῶντα. Γνωρίζουμε ὅμως ὅτι ὁ Ἰωακεὶμ ἀπεβίωσε τὴν 14η τοῦ μηνός. Ὁ πανηγυρικὸς τοῦ Παλαμήδη εἶναι ἕνα ἀξιόλογο κείμενο, ἀντιπροσω-πευτικὸ τοῦ τότε κρατοῦντος πατριωτικοῦ πνεύματος στὸν Ἑλληνισμό. Δίδει μεγάλη ἔμφαση στὸν ρόλο τῆς Ἐκκλησίας ὡς Ἐθνικοῦ Κέντρου, θε-ωρεῖ ὅτι ἡ Ἐθνικὴ ὁλοκλήρωση τῆς Χώρας μας δὲν συντελέσθηκε καὶ προ-αναγγέλει τὶς τουριστικὲς προοπτικὲς τῆς Χαλκιδικῆς. Ἀναμφισβητήτως πρόκειται γιὰ ἕνα κείμενο ἱστορικῆς σημασίας, ἄξιο νὰ μελετηθῆ καὶ νὰ ἀναλυθῆ. Δημοσιεύεται χωρὶς παρεμβάσεις ἢ διορθώσεις:

Τρεῖς γιατροὶ φωτογραφίζονται στὸν Πολύγυρο ἀπὸ τὸν Ἀθανάσιο Μηνόπουλο, στὰ τέλη τοῦ 1912 ἢ τὸ 1913. Ἀπὸ ἀριστερά: Γεώργιος Παπανικολάου – Σκώτ, πολυγυρινός, ποιητὴς καὶ πρόεδρος τοῦ Παγχαλκιδικοῦ. Ἀνθυπίατρος Φραγκόπουλος, ὀφθαλμίατρος. Ἀντώνιος Ἰ. Παλαμήδης, πολυγυρινός, συντάκτης τοῦ πανηγυρικοῦ λόγου ποὺ ἐκφωνήθηκε κατὰ τὴν δοξολογία γιὰ τὴν ἀπελευθέρωση τοῦ Πολυγύρου, τὸ 1912.

Ι.Α.Π.(Ἀρχεῖο Ἀντ. Ἰ. Παλαμήδη).

Ἡ πρώτη σελίδα τοῦ πανηγυρικοῦ λόγου.

8

πολύγυρος

Σεβασμιώτατε Μητροπολῖτα,Ἐθνικῆς χαρᾶς ὑψίστης εὐαγγελία.

Ὁ προσφιλὴς Διάδοχος τοῦ Ἑλληνικοῦ Θρόνου Κωνσταντῖνος ὁδηγεῖ σήμερον θριαμβευτικῶς καὶ νικηφόρως τὸν γενναῖον Ἑλληνικὸν Στρατὸν καὶ καταλαμβάνει ἐνδόξως τὴν Μητρόπολιν τοῦ Μακεδονικοῦ Ἑλληνισμοῦ Θεσσαλονίκην ἀφοῦ ἔδωσε παρ᾽ αὐτῇ τὸ τελευταῖον λάκτισμα εἰς τὸν μα-κραίωνα κατακτητήν. Οἱ δὲ χριστιανικοὶ στρατοὶ τῶν συμμάχων μετὰ τοῦ Ἑλληνικοῦ κατέ-χουσιν ὑπὸ τοὺς πόδας αὐτῶν καθ᾽ ἅπασαν τὴν Εὐρωπαϊκὴν Τουρκίαν ἀπὸ τῶν ὀρέων τοῦ Μαυροβουνίου μέχρι τῆς Κων/πόλεως, ἔκπνουν καὶ πτῶμα τὸν διώκτην τοῦ Σταυροῦ πάσης ἐλευθερίας καὶ δικαιοσύνης, τὸν Τοῦρκον.Σήμερον ὑπὸ τὴν στέγην τῆς κραταιωθείσης αἰωνοβίου καὶ παλαιμάχου Ἐκκλησίας, μᾶς σκεπάζουσιν ἀσφαλῶς αἱ πτέρυγες τοῦ εὐγενεστάτου τῶν ἀγαθῶν, τῆς Γλυκείας Ἐλευθερίας. Ἡ μήτηρ Ἑλλὰς ἐναγκαλίζεται περι-παθῶς ἐν τοῖς κόλποις αὐτῆς ἡμᾶς τὰ τέκνα αὐτῆς καὶ ἀγαλλομένη κατα-φιλεῖ τὰ πολυπαθῆ μέτωπα ἡμῶν. Εἰσηκούσθησαν αἱ δεήσεις τῶν ἀναριθμήτων μαρτύρων (ὑπὲρ τῆς Πίστεως ἡμῶν) καὶ ἐδικαιώθη (σ. 2) τὸ ἐπὶ 500 συνεχῆ ἔτη ἀσπλάχνως καὶ θηριωδῶς χυθὲν αἷμα τῶν πατέρων ἡμῶν, τὰ δάκρυα καὶ οἱ στεναγμοὶ αὐτῶν. Ἤρχισαν νὰ θερμαίνωνται αἱ ψυχραὶ καρδίαι ἡμῶν καὶ ἐλευθέρως νὰ ἀναπετᾶ πανταχοῦ ἡ Ἑλληνικὴ διάνοια. Ὡς ὑπέρτερον τοῦ αἰῶνος πολιτικὸν θαῦμα θὰ ἀναγραφῇ ἀναμφιβόλ-λως εἰς τὴν παγκόσμιον ἱστορίαν ἡ ἐντὸς ὀλιγίστων ἡμερῶν ἀπελευθέρω-σις ἑκατομμυρίων χριστιανῶν τῆς Βαλκανικῆς ἀπὸ τοῦ ἀπεχθεστάτου τῶν ζυγῶν ὁ ὁποῖος ὡς στυγερὰ κηλὶς κατεμόλυνε τὸν ὑγιᾶ πολιτισμόν, ἐπίε-ζε τὰς ὑψηλὰς συνειδήσεις καὶ ἐβεβήλωνε ἀτιμότατα πᾶσαν ἀρετήν, πᾶν ἱερὸν καὶ πᾶσαν εὐγενῆ σκέψιν τῶν πατέρων ἡμῶν. Ὑπήρχομεν ἀληθῶς, δι᾽ ὅλων τῶν μακρῶν χρόνων τῆς σκληρᾶς δουλεί-ας, διατηροῦντες ἄσβεστον ἄλλοτε μὲν ὑποτρέμοντα ἄλλοτε δὲ κατὰ τὸ μᾶλλον καὶ ἧττον φωτεινὸν τὸν πυρσὸν τοῦ ἑλληνικοῦ πνεύματος, ἄλλοτε μὲν ἐν τρώγλαις ὡς οἱ ἀρχαῖοι χριστιανοί, ἄλλοτε δ᾽ ἐν σχολείοις καὶ ἐφ᾽ ὅσον ἐπετρέπετο εἰς δεσμευμένας χείρας καὶ πτωχότατους διδασκάλους, (σ. 3) διατρέφοντες τὰ Ἑλληνικὰ Γράμματα. Τὴν μεγαλυτέραν ὅμως δύ-ναμιν διὰ τὴν μὴ ἀπόσβεσιν τοῦ φωτὸς αὐτοῦ καὶ τὴν μὴ ἀποθάρρυνσίν μας ἐκ τῶν ἐλπίδων τῆς ἐθνικῆς ἀποκαταστάσεως ὑπήρχομεν ἀντλοῦντες ἐκ τῆς Ἁγίας ἡμῶν Πίστεως καὶ τῆς μεγάλης τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας, ἥτις ἐν μέσῳ μυρίων προπηλακισμῶν, φρικαλέων μαρτυρίων καὶ τῶν ἀπανθρω-ποτέρων διωγμῶν ἀγρύπνως διεφύλαξε τὸ Παλλάδιον τῆς ἐθνικῆς ἡμῶν αὐθυπαρξίας. Μακάριαι αἱ ψυχαὶ πάντων τῶν Πατριαρχῶν τῶν ἐν τῇ χορείᾳ τοῦ ἀοι-δίμου Γρηγορίου τοῦ Ε’, καὶ πάντων τῶν κατὰ χώρας Μητροπολιτῶν τῶν ἐν τῷ τάγματι τοῦ ἀειμνήστου Αἰμιλιανοῦ ἀναπαυομένων. Δόξα καὶ τιμή, Σεβασμιώτατε καὶ τετιμημένε Ἱεράρχα ἡμῶν, εἰς τοὺς συγχρόνους μιμητὰς καὶ ἐφαμίλλους ἐκείνων Μητροπολίτας καὶ Ἐπισκόπους τῆς Μακεδονίας, τοὺς ἀκαμάτους ὑπερμάχους καὶ ἀγρύπνους φρουροὺς τῆς πίστεως καὶ τῶν Ἐθνικῶν ἡμῶν ἰδεωδῶν. Ὑπὸ τὰς μετ᾽ ἐλευθέρας πνοῆς εὐλογίας τοῦ (σ. 4) πεπνυμένου Πατριάρχου, τῆς γηραιᾶς καὶ σεβασμίας δρυὸς ἡμῶν Ἰωακεὶμ τοῦ Γ’, ἂς ἔδωσε, ἐπευλογοῦντες καὶ ὑπερηφανευόμενοι, τὰ Καλὰ αὐτῶν ἔργα. Μηδόλως δ᾽ ὑπολοιπόμενοι τῇ εὐγνωμοσύνῃ ὡς πρὸς τὴν στοργὴν καὶ τὰς βοηθείας ἃς συνεχῶς ἀπελαύομεν ἐκ τῆς ἐλευθέρας γωνίας τοῦ Βασιλείου ἡμῶν τῆς Μητρὸς Ἑλλάδος, ἂς ἀναφωνήσωμεν πάντες ὑπὲρ τοῦ Βασιλέως ἡμῶν Γεωργίου τοῦ Α’ καὶ τοῦ συγχρόνου πρωθυπουργοῦ αὐτῆς, τοῦ με-γάλου Κρητὸς Ἕληνος Ἐλευθερωτοῦ Βενιζέλου, ἀνακράζοντες εὐλογημέ-νη ἡ μήτηρ ἡ εὐσεβὴς ἡ γεννήσασα καὶ πατροπαραδότως ἐκθρέψασα τὸν πεφωτισμένον υἱὸν αὐτῆς, ὅστις πρῶτος συνέλαβε τὸ δαιμόνιον σχέδιον τὸ ὁποῖον ὡς ἀπὸ μηχανῆς Θεὸς ἐν ῥοπῇ καιροῦ, ὑπὸ τὰς ἐκπλήξεις τοῦ πεπο-

Ὁ ἰατρὸς Ἀντώνιος Παλαμήδης τοῦ Ἰωάννου (1876-1914).

9

πολύγυρος

λιτισμένου κόσμου, κατεσυνέτριψεν ἀνεπανορθώτως τὰ δεσμὰ τῆς μακρᾶς τυραννίας ἀποδώσας ἐν τοῖς κόλποις τῆς μητρὸς αὐτῶν, τὰ ἀπὸ 500 σχεδὸν ἐτῶν στένοντα καὶ διωκόμενα τέκνα αὐτῆς. Ἀπολυτρωμένε λαὲ τῆς Χαλκιδικῆς (σ. 5) τῆς νύμφης τῆς Μακεδονίας ἀφοῦ ἐναγκαλισθῶμεν ἀδελφικῶς καὶ μετὰ δακρύων χαρᾶς τοὺς ἐλευ-θερωτὰς ἡμῶν ἀρχηγοὺς καὶ τοὺς γενναίους αὐτῶν ὀπαδούς, οἵτινες μετ᾽ αὐταπαρνήσεως ἔσπευσαν, προβάλλοντες κατὰ τοῦ τυράννου ὡς λέοντες τὰ στήθη αὐτῶν, νὰ φέρωσι εἰς ἡμᾶς ὅσον τάχιον τὸν ἐλεύθερον ἀέρα τὸν ὁποῖον ἀπὸ τῆς ἐλεύσεως αὐτῶν ἀναπνέομεν, ἂς ἀρχίσωμεν νὰ γευώμεθα τοὺς εὐχύμους καρποὺς τοῦ δένδρου τῆς ἐλευθερίας ὅπερ ἐν μέσῳ πλεί-στων κινδύνων ἐκόμισαν εἰς ἡμᾶς καὶ τὸ ὁποῖον θεαρέστως συμβολίζει ἡ μαγεύουσα τὰς καρδίας ἡμῶν Ἐθνικὴ σημαία. Τὸ πλεῖστον δὲ τῆς χαρᾶς ἐκ τῶν τροπαίων τοῦ Διαδόχου, τῶν θριάμβων τῶν Χριστιανικῶν στρατῶν καὶ τῆς ἀπελευθερώσεως ἡμῶν, ὡς ἡδυτάτην παρηγορίαν ἂς ἀπευθύνωμεν διὰ τῶν κυμάτων τῆς εἰρηνικῆς Μεσογείου καὶ τῶν μυριοπνόων πνοῶν τῶν ὀρέων τῆς Μακεδονίας πρὸς τοὺς δουλεύο-ντας καὶ πεφιλημένους ἀδελφοὺς ἡμῶν Ἴωνας καὶ τοὺς εὐσεβεῖς ἐκγόνους τῶν Μεγάλων πατέρων καὶ Φωστήρων τῆς Ἐκκλησίας (σ. 5β) Ἕλληνας Μικρασιάτας. Συνιστῶμεν αὐτοῖς καρτεροψυχίαν καὶ ἐμμονὴν εἰς τὰ πάτρια καὶ ἐπα-φίεμεν εἰς τοὺς μετ᾽ αὐτῶν εἰρηνικῶς συνδιάγοντας συνετοὺς ὀθωμανοὺς νὰ τοὺς εἴπωσι ὅτι ἡ θεία πρόνοια δικαίως ἐτιμώρησε τοὺς ψευδοϊππό-τας καὶ μωροὺς πολιτευτὰς νεοτούρκους, ἐπιστρέψασα ἐπὶ τῶν κεφαλῶν αὐτῶν τοὺς κολάφους καὶ τοὺς ὀνειδισμοὺς οὓς ἀνάνδρως καὶ ἐπαισχύ-ντως ἐπεχείρουν νὰ ἀπευθύνωσι, διὰ τῆς τετυφωμένης καὶ ἀκαταλογίστου γλώσσης τοῦ ἀγαθοῦ Μαχμοὺτ Σεφτέκ, πρὸς τὴν Κεφαλὴν τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ. Εἰς ἡμᾶς ἕνεκα τῆς ὀξύτητος τοῦ ἀγῶνος καὶ τῆς ταχείας ἐπιτυχίας τῶν ἐλευθέρων ὅπλων δὲν ἔλαχε νὰ ἀγωνισθῶμεν τὸν εὐγενῆ ἀγῶνα τῆς Ἐλευθερίας οὐδὲ νὰ δοκιμάσωμεν τὰ δεινὰ αὐτοῦ καὶ τὸ πολεμικὸν σθένος ἡμῶν ἵνα ἴδωμεν κατὰ πόσον θαρραλέως θὰ συνεχίζωμεν τὰς κατὰ τὸ 21 καὶ τὸ 54, ἐν μέρη σελίδας τῶν ἀγώνων τῶν πατέρων ἡμῶν, καλούμεθα μόνον σήμερον ὑπὸ τῶν κυρίων ἀρχηγῶν ἐνώπιον τοῦ πεφιλημένου (σ. 6) ἡμῶν Μητροπολίτου, ἀκόπως καὶ ἐν πλήρει εἰρήνῃ, ἵνα λάβωμεν ἕκαστος ἐξ ἴσου τὸ ἀνῆκον μερίδιον ἐκ τῆς Ἐθνικῆς κληρονομίας. Ὅσον δήποτε δ᾽ ἂν θεωρήσωμεν τοῦτο ὀφειλομένην ὀφειλὴν ἐκ μέρους τῶν ἐλευθέρων Ἑλλήνων πρὸς τοὺς ἐκγόνους τῶν ἀγωνιστῶν Μακεδόνων

1898: Τα πέντε παιδιά του Ιωάννη και της Τριγώνας Παλαμήδους. Εξ αριστερών οι Αλέξανδρος, Αντώνιος, Μαρία, Αθανάσιος και Τριανταφυλλιά.Ο Αλέξανδρος σε ηλικία 22 ετών, στην προσπάθειά του να αποφύγει τη στράτευσή του στον Τουρκικό στρατό, προσεβλήθη από πνευμονία και πέθανε λίγες ημέρες μετά την απελευθέρωση. Ετάφη με τιμές και με την Ελληνική σημαία να σκεπάζει το φέρετρό του.

Ο Μητροπολίτης Κασσανδρείας Ειρηναίος.

10

πολύγυρος

ἕκαστος ἂς ἀποτίνει εὐγνωμόνως τὰς εὐχαριστίας καὶ τὸν ὀφειλόμενον σεβασμὸν πρὸς τὴν Μητέρα Ἑλλάδα ἡ ὁποία, ἀφοῦ ἐπὶ πλεῖστα ἔτη οὐκ ἐπαύσατο μοχθοῦσα καὶ ἀγρυπνοῦσα ἐπὶ τῆς τύχης ἡμῶν, ηὐτύχησε νὰ ἴδῃ ἐπ᾽ ἐσχάτων περινούστατον κυβερνήτην τοῦ σκάφους αὐτῆς καὶ ἐπὶ κεφαλῆς τοῦ γενναίου στρατοῦ αὐτῆς τὸν γενναιοφρονέστατον Διάδοχον Κωνσταντῖνον, οἵτινες ἐπέστεψαν καὶ ἐπετάχυναν τοσοῦτον θραμβευτικῶς τὰς ἐθνικὰς αὐτῆς προσπαθείας καὶ ὑποχρεώσεις. Ἀλλὰ σὺν τῇ ἀποκτήσει τοῦ εὐγενεστάτου τούτου μεριδίου ἕκαστος ὀφείλει νὰ συναισθανθῇ βαθέως καὶ τὰς μεγάλας ὑποχρεώσεις καὶ τὰς ὑψί-στας θυσίας ἃς συνεπάγεται τοῦτο. Ἀλλοίμονον εἰς ἐκεῖνον ὅστις τὸ καθ᾽ ἑαυτὸν δὲν θὰ ἀγρυπνῇ πάντοτε εἰς τὸ νὰ διατηρῇ (σ. 7) ἡψηλὰ καὶ ὑπε-ρήφανα τὴν λάμψιν τοῦ ἐγκλειομένου ἐν αὐτῷ Ἐθνικοῦ ἰδεώδους καὶ εἰς τὸν ἀγνοοῦντα ὅτι διὰ τῆς ἀναπτύξεως καὶ προαγωγῆς αὐτοῦ πρόκειται νὰ ἐξασφαλισθῇ καὶ ἑδραιωθῇ ἡ θέσις ἡμῶν ἐν τῇ χορείᾳ τῶν πεπολιτισμένων ἐθνῶν. Ἐργασία ἀκάματος φιλοπονία ἐνδελεχὴς τάξις καὶ νομιμοφροσύνη θὰ τεθῇ ὡς βάσις ἐν τῷ ἐφεξῆς βίῳ ἡμῶν. Ἡ ἑλληνικὴ πολιτεία καὶ τὸ Ἑλληνικὸν πνεῦμα, τὸ ὁποῖον ἐγαλούχησε καὶ ἐξημέρωσε ὅλα τὰ ἀλλόφυλα πεπολιτισμένα κράτη, εἶνε ἡ ἐνσάρκω-σις καὶ ἡ προσωποποίησις τῆς ὑπερτάτης τελειοποιήσεως τῆς ἀνθρωπίνης διανοίας. Φέρει ὡς ἔνδυμα τὴν λογικὴν καὶ τὴν φρόνησιν, τὴν δικαιοσύνην καὶ τὴν ἀλήθειαν, ἀναπνέει ὡς ἀέρα τὴν ἀλληλεγγύην καὶ τὴν φιλαλληλί-αν τῶν πολιτῶν, ἀποστρέφεται τὰς μιαρὰς συνειδήσεις καὶ μειδιᾶ ἀδια-λείπτως πρὸς τὰς ἁγνὰς καὶ καθαρὰς τοιαύτας. Αὐξάνει δὲ καὶ τρέφεται ἐξ ἀκραιφνοῦς φιλοπατρίας· κηρύττει ὡς πρώτιστον καθῆκον τῶν λατρευ-όντων (σ. 8) αὐτὸ τὸ ἀμύνεσθαι περὶ πάτρης. (Ἐν ἁπλουστέροις δῆλα δὴ διδάσκειν ὅτι ἂν ἐπιθυμῶμεν νὰ εἶνε πάντοτε ἡ πατρίς μας ἐλευθέρα πρέ-πει νὰ μάθωμεν καὶ νὰ ἀποθνήσκωμεν ὑπὲρ αὐτῆς.) Διὰ νὰ ἀποβλέπωμεν ὅθεν μετὰ πεποιθήσεως εἰς τὴν παγίωσιν τῆς ἐλευ-θερίας ἡμῶν καὶ τὴν ἀνάπτυξιν καὶ εὐημερίαν τοῦ ἔθνους, ἂς ὑποβληθῶμεν ἀπαρεγκλίτως καὶ ἀπὸ τῆς ἀρχῆς τῆς νέας ἡμῶν ζωῆς, εἰς τὰς ἀνωτέρω ὑπαγορεύσεις τῆς πολιτείας ἡμῶν. Ἄλλως ἂς μὴ λησμονῶμεν ὅτι καὶ οἱ Τοῦρκοι, τοὺς ὁποίους εἴδομεν ἐπαισχύντως φεύγοντας εἰς τὸ βάραθρον τῆς ἐκμηδενίσεως αὐτῶν, πρὸ 4 μόλις ἐτῶν, ὑπὸ τὰς ἐπιδοκιμασίας τοῦ κόσμου ἐπανηγύριζον φρενητωδῶς τὴν ἰδιόρρυθμον καὶ ἰδιοτελῆ αὐτῶν φενάκην, τὸ σύνταγμα, τὴν πολιτικὴν αὐτῶν ἀποκατάστασιν ὡς κράτους ἐξησφαλισμένου. Εἴδατε ὅμως ὅτι ἡ ἔλλειψις παντὸς ἰδανικοῦ, παντὸς σεβασμοῦ πρὸς τὰ δίκαια τῶν ἐθνῶν, πάσης ἀγάπης πρὸς τὴν δικαιο (σ. 9) σύνην καὶ τὴν

Ο Αντ. Παλαμήδης αριστερά, φοιτητής στα 1895.

«Ὑποδοχὴ τοῦ Ἑλληνικοῦ Στατοῦ» μπροστὰ στὸ Καθολικὸ καὶ τὴν Φιάλη τῆς Μονῆς Βατοπεδίου. Εἰκονίζονται ἀπὸ δεξιά: ὁ Θεόδωρος Ἀγγελόπουλος, Νομάρχης Χαλκιδικῆς (μὲ πολιτικὴ ἐνδυμασία καὶ πλατύγυρο καπέλο). Ὁ γηραιὸς ἀξιωματικὸς στὸ μέσον, ποὺ στηρίζεται στὸ ξῖφος του, εἶναι ὁ ταγματάρχης Γεώργιος Κολοκοτρώνης, διοικητὴς τοῦ 1ου Τάγματος Κρητῶν, τὸ ὁποῖο ἀπελευθέρωσε καὶ τυπικῶς τὴν Χαλκιδική. Οἱ μοναχοὶ πίσω ἀπὸ τοὺς ἀξιωματικοὺς τοῦ τάγματος εἶναι οἱ Προϊστάμενοι τῆς Μονῆς. Ὁ ἱερωμένος μὲ τὴν πεταστή, στὰ δεξιά τοῦ ὑπολοχαγοῦ μὲ τὸ μαστίγιο, εἶναι ὑποτακτικὸς τοῦ Μητροπολίτου Κασσανδρείας Εἰρηναίου, ὁ ὁποῖος συμμετεῖχε στὸ ταξίδη, ἀλλὰ ὄχι σ᾽ αὐτὴ τὴν φωτογράφηση. Φωτογραφικὴ λήψη τοῦ ἐκ Πολυγύρου ἁγιορείτου φωτογράφου καὶ ζωγράφου ἱεροδιακόνου Προκοπίου, μεταξὺ 19ης καὶ 27ης Νοεμβρίου 1912.

Ι.Α.Π.(Ἀρχεῖο Μονῆς Βατοπεδίου)

11

πολύγυρος

ἀλήθειαν καὶ αἱ καταδολιεύσεις τῶν νόμων ἀφ᾽ ἑνός, ἀφ᾽ ἑτέρου δὲ αἱ ἀλληλοσυγκρούσεις καὶ οἱ διαπληκτισμοὶ ἀναμεταξὺ αὐτῶν, ἐντὸς 4 ἐτῶν ἐπετέλεσαν τὴν καταστροφὴν καὶ τὴν ἀπάλειψίν των ἀπὸ τοῦ προσώπου τῆς Εὐρώπης, τοῦθ᾽ ὅπερ ἐπὶ 500 ἔτη ἀπέφυγον νὰ πάθωσι, ἕνεκα τῆς ὁμο-φωνίας καὶ τῆς μιᾶς γνώμης ἣν εἶχον ἐν ἑαυτοῖς. Οἱ καιροὶ οὐ μενετοί· ἐντείνατε τὰς δυνάμεις ἡμῶν ἕκαστος ἐν ᾧ τέτα-κται. Οἱ Εὐρωπαϊκοὶ λαοὶ οἱ σφετερισθέντες ἰδιοτελέστατα καὶ ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον ἀγνωμόνως πρὸς τὴν πατρίδα αὐτοῦ, τὴν δόξαν τοῦ Ἑλληνικοῦ πνεύματος προήχθησαν ἀπὸ πολλῶν ἐτῶν εἰς πάσαν ἐπιστήμην καὶ βιομη-χανίαν ἐπὶ τοσοῦτον ὥστε πολὺ μακράν, ἐκ τῆς δουλείας, ὑπελείφθημεν ἡμεῖς. Ἀπαιτεῖται μεγάλη σπουδή, ἐργασία ἀκαταπόνητος καὶ σεβασμὸς ἰδίᾳ ἀπόλυτος πρὸς τοὺς νόμους ἵνα ταχέως ἀρξώμεθα, ἡμέρᾳ τῇ ἡμέρᾳ, νὰ σμικρύνωμεν τὴν ἀπόστασιν, ἥτις μᾶς χωρίζει ἀπὸ τοῦ βαθμοῦ τῆς προ-όδου καὶ τῆς εὐημερίας αὐτῶν. (σ. 10) Μετὰ πάσης χαρᾶς προαναγγέλω ἡμῖν ὅτι ἐντὸς ὀλίγου θὰ ἀναγεννηθῇ ἐν ἡμῖν ἡ ἀφανισθεῖσα σχεδὸν παρησία τοῦ λόγου καὶ τῆς συνειδήσεως πρὸς πᾶν ἔργον ἀγαθὸν καὶ δίκαιον. Θὰ γνωρίσωμεν ταχέως ὁποῖοι εἶναι οἱ Ἑλληνικοὶ νόμοι, πόσον εὐεργετικοί, πόσον ἐξανθρωπιστικοὶ εἶνε καὶ θὰ εἴδωμεν μεθ᾽ ὁπόσης μητρικῆς περιθάλψεως θὰ μᾶς περιβάλλωσι. Δὲν θὰ βραδύνομεν ποσῶς ἀπὸ τοῦ νὰ ἀρχίσωμεν ἀπολαύοντες δι᾽ αὐτῶν πάσης ὑλικῆς καὶ ἠθικῆς εὐμερίας, ἀφοῦ ἐξ ἄλλου θὰ γνωρίσωμεν πόσον ἀνεκμετάλλευτος καὶ πλουσία εἶνε ἡ χώρα ἡμῶν, οἱ γραφικοὶ αὐτῆς δρυμῶνες καὶ ἡ ἥμερος καὶ πολύκολπος θάλασσα τῆς Χαλκιδικῆς.Ἀρκεῖ παρεμπιπτόντως νὰ σᾶς εἴπω ὅτι ἡ εἰς ἀφάνειαν περιελθοῦσα ἐκ τῆς μήνυος τοῦ Φιλίππου ἀρχαία Ἑληνικὴ πόλις Ὄλυνθος, τὸ 3ωρον ἐντεῦθεν ἀπέχον τὴν σήμερον τσιφλήκιον Ἅγιος Μάμας, κατωκεῖτο ὑπὸ ὀγδοήκοντα ὅλων χιλιάδων κατοίκων οἱ ὁποῖοι τοσοῦτον (σ. 11) ἤκμαζον ὑλικῶς καὶ ἠθικῶς ὥστε ἀντέσχον εἰς πολυετῆ πόλεμον καὶ ἀπηνῆ πολιορ-κίαν κατὰ τοῦ Φιλίππου. Ἂς ἐπιληφθῶμεν ὅθεν μετὰ προθυμίας καὶ ζήλου τοῦ ἔργου τῆς πα-λιγγενεσίας ἡμῶν καθαίροντες μετὰ φιλοτιμίας καὶ ἀμίλλης τὴν ὁδὸν τῆς ἐθνικῆς ἡμῶν ἁρματοδρομίας καὶ ἃς μὴ ἀμφιβάλλωμεν ποσῶς ὅτι ὑπὸ τὸ κράτος τοιούτων σκέψεων τὸ ἔθνος ἡμῶν μεγενθυνθὲν ἤδη καὶ κραταιωθέν, ἀναλαβὸν τελείως πως ἐν τῇ Μακεδονίᾳ τὴν Ἐθνικὴν αὐτοῦ κληρονομί-αν καὶ καλούμενον ἐνώπιον τοῦ πεπολιτισμένου κόσμου νὰ ἀποδείξῃ τὴν δύναμιν τὴν ὁποίαν ἐγκλείει, θὰ ἐπιτελέσῃ τὸν εὐγενῆ καὶ ὑψηλὸν αὐτοῦ προορισμόν, ὅπερ εἶνε ἡ μόνη ἡμῶν εὐχὴ καὶ ὁ μόνος πόθος. Χαίρετε.

Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος και ο Ελευθέριος Βενιζέλος,το 1913, στη Θεσσαλονίκη.

Ο ιατρός Αντώνιος Παλαμήδης γεννήθηκε στον Πολύγυρο το 1876. Ο πατέρας του Ιωάννης ήταν δάσκαλος και διεύθυνε τα Ελληνικά Σχολεία Πολυγέρου. Μετά την αποφοίτησή του από το Ελληνικό Γυμνάσιο της Θεσσαλονίκης, σπούδασε Ιατρική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, απ’ όπου αποφοίτησε το 1899. Στη συνέχεια, προς επικύρωση του πτυχίου του, μετέβη στην Κωνσταντινούπολη, όπου συνεδέθη με στενή φιλία μετά του Πατριάρχου Ιωακείμ του Γ΄. Κατόπιν έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Παρίσι. Τέλος επέστρεψε στον Πολύγυρο, όπου άσκησε το επάγγελμα της Ιατρικής στην ευρύτερη περιοχή αυτού.Υπήρξε στενός συνεργάτης και αρωγός στην εθνική και κοινοφελή δράση του Μητροπολίτη Ειρηναίου. Ως ένθερμο μέλος της Επιτροπής Μακεδονικού Αγώνα Πολυγύρου προσέφερε τις ιατρικές του υπηρεσί-ες, νοσηλεύοντας τραυματίες Μακεδονομάχους από τη Χαλκιδική και τη Θεσσαλονίκη. Λόγω της Ιατρικής ιδιότητάς του και έχοντας πρόσβαση στα χαρέμια των Τούρκων, συνετέλεσε μετά του αοιδίμου Μητροπολίτου στην αναίμακτο απελευθέρωση της πόλεώς μας με την αποχώρηση των Τούρκων στις 22 Οκτωβρίου 1912. Ενυμφεύθη τη Μορφούλα του γένους Γιαννάκη Μαυρουδή. Πέθανε το 1914 σε ηλικία μόλις 38 ετών προσβληθείς από βαριά πνευμονική ίωση και άφησε ένα τέκνον σε βρεφική ηλικία, τον Ιωάννη.

12

πολύγυρος

Ο στρατηγός Γεώργιος ΣπυρίδωνοςΑντώνιος Ιωάν. Παλαμήδης ιατρός

Όταν τμήμα του τακτικού Ελληνικού Στρατού, το Ανεξάρτητο Τάγμα Κρητών υπό τη διοίκηση του ταγματάρχου Γεωργίου Κολοκοτρώνη, εγγονού του ήρωα της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, εισήρχετο στον Πολύγυρο, μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, το απόγευμα της 2ας Νοεμβρίου 1912, ένας από τους επιτε-λείς του τάγματος ήτο και ο τότε ανθυπολοχαγός Γεώργιος Σπυρίδωνος, ο οποίος κατήγετο από το Κιάτο Κορινθίας. Στους πολέμους του 1912&1913 επολέμησε ως διοικητής πυροβολαρχί-ας, κατόπιν ως διοικητής του 12ου Λόχου και ακολούθως ως διοικητής του 3ου Τάγματος του 20ου Πεζικού Συντάγματος. Κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο υπηρέτησε ως επιτελάρχης της ΙΙ Μεραρχίας κατά την συγκρότησή της και ακολούθως ως διευθυντής του ΙV Επιτελικού Γραφείου της Ελληνικής Στρατιάς Μακεδονίας. Κατά την Μικρασιατική Εκστρατεία διετέλεσε διευθυντής του ΙV Επιτελικού Γραφείου της Στρατιάς. Μετείχε όλων των επιχειρήσεων αυτής, εκτός των τελευταίων του Αυγούστου του 1922, ότε και προσβληθείς υπό εξανθημα-τικού τύφου βαρείας μορφής διεκομίσθη από την Σμύρνη στον Πειραιά την παραμονήν την καταλήψεως αυτής υπό των Κεμαλικών. Στη Στρατιά του Έβρου υπήρξε επιτελάρχης του Γ΄ Σώματος Στρατού. Μετά την αποστρατεία του μετέσχε στην Κυβέρνηση Μεταξά ως υπουργός των Σιδηροδρόμων και Αυτοκινήτων. Επί σειρά ετών υπήρξε σύμβουλος της Εμπορικής Τραπέζης και οργανισμών του Ελληνικού Δημοσίου.

Πολύγυρος 1938. Ο Γεώργιος Σπυρίδωνος (υπουργός σιδηροδρόμων και αυτοκινήτων) φωτογραφίζεται έμπροσθεν της Μητροπόλεως με τον Μητροπολίτη Ειρηναίο, τον Παγκράτιο (μετέπειτα ηγούμενο της Μονής Βλατάδων), τον Πρωτοδίκη Σταματιάδη και τους Πολυγυρινούς προκρίτους Ιωάννη Παλαμήδη, Γεωρ. Σάλτη και Αθ. Σαμαρά.

13

πολύγυρος

Το 1957 συνέγραψε το βιβλίο «Πόλεμος και Ελευθερίαι», το οποίο αναφέρεται στην «…Μικρασιατική Εκστρατεία όπως την είδα…», στηρι-χθείς στην προσωπικήν του στρατιωτικήν αντίληψιν και σε στοιχεία τα οποία περισυνέλεξε κατά την μετάβασίν του στην Άγκυρα και Κωνσταντινούπολη το 1955. σκοπός της συγγραφής αυτού του βιβλίου ήταν να κατανοηθεί από πολιτικούς και στρατιωτικούς ότι οι πόλεμοι δεν κερδίζονται μόνο από την γενναιότητα των στρατιωτών, της καταρτίσεως ικανών στελεχών των πολεμικών δυνάμεων και της τελειότητος των τεχνι-κών μέσων, αλλά κερδίζονται και με την ψυχοσύνθεση των αρχηγών των πολεμούντων στρατών και από τις συνθήκες από τις οποίες αναλαμβάνουν αυτοί την εκπλήρωση της εντολής της Κυβερνήσεώς των. Τον Αύγουστο του 1965 γράφει προς τον καθηγητήν της Ιατρικής Σχολής του Α.Π.Θ. Γ. Δεληγιάννη, τον οποίο είχε στρατιώτη κατά την Μικρασιατική Εκστρατεία, τα εξής: «…Στον πόλεμο του 1912 ως αξιω-ματικός πολυβόλων με πλήρη δράσιν εγνώρισα εις Πολύγυρον τον εκλε-κτόν Έλληνα Μακεδόνα και Ιατρόν Αντώνιον Παλαμήδην. Συνεδέθην πολύ μετ’ αυτού διότι μου ήρεσε και ως Έλλην και ως Ιατρός και ως άνθρωπος. Δυστυχώς εντός ολίγου χρόνου απέθανε και αφήκε την σύζυ-γόν του έγκυον και διαθήκην, όπου διαλαμβάνει ως όρον “το τέκνον που θα γεννηθεί και η σύζυγός μου εις πάσαν δύσκολον κατάστασιν να προ-σφεύγουν εις τον υπολοχαγόν Γεώργιον Σπυρίδωνος”». Από το γεγονός αυτό της γνωριμίας με τον παππού μου και υπό το ηθικό βάρος του όρου της διαθήκης του, ο Γ. Σπυρίδωνος παρέμεινε έκτο-τε πολύτιμος και στοργικός φίλος της οικογενείας μας, καθ’ όλον τον βίον του. Εκφράζων πάντοτε και το ενδιαφέρον του για τον Πολύγυρο, δεν παρέλειπε να τον επισκέπτεται συχνά και κυρίως σε επετείους ιστορικών γεγονότων. Το 1938, ως υπουργός επισκέπτεται τον Πολύγυρο και τον Μητροπολίτη Ειρηναίο. Τον Ιούνιο του 1954 τιμά με την παρουσία του τις εορταστικές εκδη-λώσεις της εκατονταετηρίδος της επαναστάσεως του Τσάμη Καρατάσσου.Ως επίσημος προσκεκλημένος της Επιτροπής Εορταστικών εκδηλώσεων για τα 50 χρόνια από την Απελευθέρωση της πόλεώς μας από τον Τουρκικό ζυγό, λαμπρύνει με την παρουσία του τις εκδηλώσεις της 26ης Οκτωβρίου του 1962. Ο Γεώργιος Σπυρίδωνος κατοικών μονίμως στην Αθήνα, απεβίωσε εις βαθύτατον γήρας σε ηλικία 95 ετών στις 22 Δεκεμβρίου 1973. Η κηδεία του εγένετο εκ του Ιερού Ναού Αγίου Γεωργίου Καρύτση.

Γεώργιος Κολοκοτρώνης, εγγονός του αρχιστρατήγου της επανάστασης του 1821, Θεόδωρου Κολοκοτρώνη.

Πολύγυρος, Οκτώβριος 1962.Διακρίνονται Ιωάννης Αντ. Παλαμήδης, Αθ. Καραγκάνης, Γεώργιος Σπυρίδωνος, Αθ. Φιλιππίδης, Δημ. (Τάκης) Παλαμήδης.

14

πολύγυρος

Η απελευθέρωση της ΧαλκιδικήςΤα γεγονότα του Αγ. Προδρόμου

Γιάννης Δ. Σαράφης

1912. Μία χρονιά ορόσημο για την ιστορία τόσο της Μακεδονίας, όσο και ολόκληρης της Ελλάδας. Ο ελληνικός στρατός εισέρχεται νικηφόρος στην Θεσσαλονίκη, την Μακεδονία και την Ήπειρο, πραγματοποιώντας ένα όνειρο 500 ετών. Η Χαλκιδική απελευθερώνεται, δικαιώνοντας τους πολύ-παθους αγώνες που έλαβαν χώρα στα άγια χώματά της. Για τα γεγονότα της απελευθέρωσης της Χαλκιδικής υπάρχει μία πληθώ-ρα πηγών, οι οποίες έχουν μελετηθεί διεξοδικά στο παρελθόν. Ενδιαφέρον πάντως έχει η εξιστόρηση των γεγονότων σε τοπική κλίμακα, μέσα από τα μάτια ανθρώπων που τα έζησαν και τα κατέγραψαν. Ο Άγιος Πρόδρομος, λοιπόν, έχει τον δικό του «συγγραφέα» αυτής της περιόδου. Πρόκειται για τον μπαρμπα-Χρήστο τον Αβραμίδη, ο οποίος, με την οξυδέρκεια και την ευαισθησία που τον διέκρινε, κατέγραψε αρκετά γεγονότα που συνέβησαν στο χωριό και την Ελλάδα, τόσο επί τουρκοκρατίας, όσο και αργότερα στους βαλκανικούς πολέμους και την μικρασιατική εκστρατεία, στην οποία και έλαβε μέρος. Παρακάτω παρατίθεται ένα απόσπασμα από τις σημειώσεις του1, που αναφέρεται στα συμβάντα που έλαβαν χώρα στο χωριό πριν την απελευ-θέρωση.

«…Όταν έγινε το Σύνταγμα2, βγήκαν και τα δικά μας κομιτάτα στα κέντρα και γλεντούσαν με τους Τούρκους χωροφύλακες (τσιαντερμάδες) και ζητωκραύγαζαν:

- Ζήτω το Σύνταγμα, ζήτω το χωριγέτι.

Εδώ στη Χαλκιδική είχαμε απόλυτη ελευθερία. Όταν τότε ο κάθε νέος έφθανε σε ηλικία 16-17 ετών, ο μεγάλος του πόθος ήταν να αγοράση ένα δίκοπο μαχαίρι και ένα περίστροφο, να τα φορέση στο ζουνάρι του. Καθώς και οι μεγαλύτεροί μας, οι πατεράδες, όσοι αγαπούσαν τα όπλα, καμάρι τους ήταν να βρουν να αγοράσουν ένα γκρα τουφέκι πολεμικό, να το κρε-

Ο καπετάν Γιάννης Ράμνιαλης με νεότουρκο αξιωματικό (1908-09).

15

πολύγυρος

Ηρακλής Πατίκας (καπετάν Ηρακλής) από τα Βασιλικά.

μάσουν στον τοίχο στην κάμαρα που κοιμούνταν. Καμιά παρατήρηση εκ μέρους των Τούρκων, μόνον να μην οπλοφορούν έξω άνευ αδείας. Εδώ στο χωριό μας δεν είχαμε Τούρκους κατοίκους. Είχαμε μόνον 5 με 6 χωροφύλακες (τσιανταρμάδες), οι οποίοι ήταν τρομοκρατημένοι από τα δικά μας καπετανάτα. Είχαν σταματήση και την περιοδείαν των στα γύρω χωριά. Κατά το έτος 1912 την ημέρα κυκλοφορούσαν λίγο έξω και πριν ο ήλιος δύσει, αμπαρώνονταν γερά μέσα στο σταθμό. Εκείνο το διάστημα ο πατέρας μου ήταν πρόεδρος του χωριού, τουρ-κικά κοστιάμπασης. Εδώ στο χωριό μας δεν είχαμε αρτοποιεία τότε και έρχονταν και έπαιρναν ψωμί από του προέδρου το σπίτι, το δικό μας, που ήταν σαν υποχρεωμένος ο πρόεδρος. Το πλήρωναν βέβαια. Σ’ αυτήν την αστυνομία (τουρκικά καρακόλι) ήταν κι ένας τσιαντερ-μάς όνομα Σουλεμάν, ο οποίος τα ήξερε πολύ καλά τα Ελληνικά. Και του μιλούσε πάντα τον πατέρα μου στην ελληνική και τα ακούγαμε και ημείς σχεδόν όλη η οικογένεια, φανερά, όχι μυστικά. Πάντα με πολύ φόβο και τρόμο, θυμάμαι που τον έλεγε:

- Αμάν τσιρπατσή Δημητράκη, πολύ σε παρακαλώ αν θα δγεις ή ακούσεις ότι έχει κομίτες εδώ κοντά να μας ειδοποιήσεις να φύγουμε.

Ο πατέρας μου τους έδινε πάντοτε κουράγιο και τους έλεγε: «Μη φο-βάστε δεν έχει τίποτε,» και άλλα πολλά ενθαρρυντικά. Πολλάκις τύχαινε να έχουμε και δικοί μας ελευθερωταί καπεταναίοι και παιδιά, καθώς ο πατέρας μου ήταν πρόεδρος, είχε καθήκον να τους τακτοποιεί σε κατα-λύμματα σε σπίτια και άλλοτε καθόταν δύο μέρες, άλλοτε τρεις, ανάλογα. Τους δίναμε ρούχα δικά μας, τα φορούσαν, πολλές φορές βγαίνανε και έξω και κυρίως όταν τύχαινε κανένας γάμος ή κανένα γλέντι. Κατά τας αρχάς του μηνός Σεπτεμβρίου όπως υπολογίζω, του ιδίου έτους το 1912, πώς και από που πληροφορήθηκαν αυτοί οι δικοί μας τσια-ντερμάδες ότι γέμισαν όλα τα βουνά κομίτες, κάθε κλαρί και κομίτης. Και αμέσως ξεσηκώνονται και φεύγουν στη Θεσσαλονίκη. Μετά παρέ-λευσιν τριών ή τεσσάρων ημερών, μας έρχονται από τη Θεσσαλονίκη ένας λόχος Στρατό τακτικό περί τους 250 με 300 και περικυκλώνουν το χωριό. Έφεραν μαζί τους και τρία κανόνια ορειβατικά, τα οποία τα στήσαν απέ-ναντι του χωριού μας περί τα 200 μέτρα. Οι τρεις αξιωματικοί που ήταν επι κεφαλής του Στρατού πλησίασαν το χωριό μας περί τα 100 μέτρα και σταματούν σε ένα μικρό ύψωμα με τους 5 τσιαντερμάδες που έμειναν πριν λίγες μέρες εδώ. Όταν είδαν αυτή τη κατάσταση ο πρόεδρος, που ήταν ο πατέρας μου, και σαν υπεύθυνος που ήτο για το χωριό, ξεκινούν στα γρήγορα με τους αζάδες, τότε κοινοτικοί σύμβουλοι, με τους δυο παπάδες που είχαμε τότε και άλλοι καλύτεροι του χωριού μας που ήξεραν καλά τα τουρκικά, και πήγαν προς συνάντησιν των Τούρκων αξιωματικών και άρχισε ο διάλογος, καθώς ήταν παρόντες και οι 5 τσιαντερμάδες που υπηρετούσαν τότε στο χωριό μας και από το φόβο τους έφυγαν έκτακτα. Εδώ οι τσιαντερμάδες με τας ανακρίσεις που τους έκαναν οι αξιωματι-κοί των, παρουσιά στους δικούς μας αντιπροσώπους του χωριού, τα μπέρ-δεψαν, δεν μπόρεσαν να δικαιολογήσουν τη φεύγα τους και επί παραβάσει καθήκοντος οι Τούρκοι αξιωματικοί τους είπαν πολλά να τους περάσουν σε στρατοδικείο και άλλα πολλά. Οι δικοί μας τότε, βλέποντας την επιτυχίαν της αποστολής των, κατά πρώτης που γλίτωναν το χωριό με τους κατοίκους μαζί, που είχαν διαταγή οι Τούρκοι αξιωματικοί να κάψουν τα πάντα, τώρα με περισσότερο θάρρος και με πολλές εγγυήσεις στους Τούρκους αξιωματικούς ότι δεν έχουμε και ούτε είδαμε κανένα κομίτη, εδώ επικρατεί άκρα ησυχία και άλλα πολλά, με τα πολλά που τους είπαν πείσθηκαν οι αξιωματικοί και τελευταία τους έκαναν το ορίστε στο χωριό μας, και να κάνετε και έρευνα κάθε σπίτι να πεισθείτε καλύτερα.

Ο Β. Παπακώστας παρασημοφορημένοςσε μεγάλη ηλικία.

16

πολύγυρος

Καθώς κατέβηκαν στο χωριό με τους δικούς μας τότε σωτήρες και τους 5 τσιαντερμάδες, γύρισαν τους δρόμους στο χωριό όλοι μαζί καθώς ήταν, και έτσι ανεβλήθη η διαταγή που είχαν και εκ θαύματος γλιτώσαμε τη φωτιά. Κατόπιν έδωσαν διαταγή οι αξιωματικοί στους σαλπιγκτάς να σαλπίσουν την συγκέντρωσιν του στρατού μέσα στο χωριό. Τότε ο πρόεδρος ειδοποίησε αμέσως όλους τους κατοίκους με τελιάλη να κουβαλήσουν στο μεσοχώρι ψωμιά και τυριά που είχαμε τότε και πολύ κτηνοτροφία. Πρόθυμοι τώρα, έβλεπες όλους τους κατοίκους, μικροί-μεγάλοι να κου-βαλούν ψωμιά στα τσιουβάλια, οι μικροί στα χέρια τυριά, σε κάσες, σε καλάθια. Έπαιρναν οι Τούρκοι στρατιώτες όλοι από ένα ψωμί που ζύγιζε 2 ½ οκάδες, καθώς και τυρί όσο ήθελε ο καθένας. Θυμάμαι, κόβαν το ψωμί, τρώγανε, γελοκοπούσαν όλοι, καθώς και οι κάτοικοι όλοι γελαστοί, πρόθυ-μοι και χαρούμενοι που γλιτώσαμε ως εκ θαύματος τη φωτιά, καθώς και τους αξιωματικούς με τους τσιαντερμάδες τους περιποιήθηκαν ιδιαίτερα. Στη περίοδο αυτή δεν είχε ακόμα κηρυχθεί ο πόλεμος Ελλάδος Τουρκίας. Μετά από λίγο διάστημα ενισχύθη η τουρκική αστυνομία και με άλλους 45 Τούρκους στρατιώτες που τους είχαν επιστρατεύση από τα γύρω τουρκικά χωριά, υπερήλικες άνω των 60 και 65 χρονών με επικεφαλής τον Ατσέμ μπέη από τη Σουρωτή, και οχυρώθηκαν στου παπα-Δημήτρη τα σπίτια που είχε, περίπου 15 δωμάτια κοντά και αντίκρυ της τουρκικής αστυνομίας και σε ένα άλλο οίκημα της εκκλησίας, που ήταν και αυτό πολύ κοντά με το άλλο του παπα-Δημήτρη Οικονόμου (Βακούφικο χάνι). Ο πόλεμος τώρα είχε κυρηχθή, μα τα ελληνικά στρατεύματα ήταν πολύ μακριά από την Θεσσαλονίκη καθώς μάθαμε αργότερα. Κατά την 18ην Οκτωβρίου του ιδίου έτους, το 1912 καθώς εγώ υπολογίζω, μας ήλθε λίγο αργά το απόγευμα έξω από το χωριό ο καπετάν Γιάννης ο Ράμναλης με τα παλικάρια του και ειδοποίησε τον πρόεδρο, που ήταν ο πατέρας μου, να ανταμώσουν προς συνεννόησιν. Αμέσως τότε ο πατέρας μου σαν πρόεδρος και υπεύθυνος για όλα κάλεσε το κοινοτικό συμβούλιο (τουρκικά αζάρες), τους δύο παπάδες που είχαμε τότε και μερικούς από τους καλύτερους του χωριού και πήγαν προς συνάντησιν και συνεννόησιν με τον οπλαρχηγό καπετάν Γιάννη τον Ράμναλη. Του εξήγησαν τα όσα μας συνέβησαν προ ολίγων μόνο ημερών, αλλά εις το πρόγραμμα του καπετάνιου δεν εισχω-ρούσαν ούτε δεήσεις, ούτε παρακλήσεις. Τους είπε ρητά κοφτά «αύριο πρωί θα βάλω φωτιά στους Τούρκους». Επομένως γύρισαν πάλι στο σπίτι του προέδρου, στο σπίτι μας καθώς τα θυμάμαι καλά, πολύ στεναχωρημένοι. Συζήτησαν για τα γυναικόπαιδα, πως και πότε ήταν καλύτερα να φύγουν και άλλα πολλά δια το τι μέλλει γενέσθαι για το χωριό μας. Καληνύχτισαν και έφυγαν για τα σπίτια τους ο καθένας με το «ο Θεός βοηθός» και με αποφασιστικόν θάρρος τώρα. Το πρωί εκείνης της βραδιάς, την 19η Οκτωβρίου κατά τα βαθειά χαράγ-ματα, ακούμε τρεις λίγο αρείς πυροβολισμοί με πιστόλι. Φαίνεται ήταν το σύνθημα του καπετάνιου και συνέχεια η τακτική μάχη. Όλοι οι νέοι καθώς και από τα γύρω χωριά έφθαναν άλλοι με πολεμικά όπλα, όσοι είχαν, άλλοι με κυνηγητικά, καθώς και άλλοι καπετανέοι από τα χωριά Σανά, Λιβάδι, Βασιλικά και από παντού να κτυπούν τους Τούρκους και κάπου-κάπου τους φώναζαν οι δικοί μας να παραδοθούν, τουρκικά τεσλήμ. Αυτοί όμως δεν παραδίδοντο, έως ότου ηναγκάσθηκαν οι δικοί μας να τους βά-λουν φωτιά, αν και ο παπα-Δημήτρης παρακαλούσε τους καπετανέους να μη βάλουν φωτιά και του κάψουν τα σπίτια του που ήτο βέβαια ιδιοκτήτης, αλλά αλλιώς δεν γίνονταν. Από το βόρειον μέρος των σπιτιών του παπα-Δημήτρη είχε ένα παρά-θυρο μεγάλο και σε μέρος πολύ επικίνδυνο. Κατόρθωσαν οι δικοί μας να πετάξουν μέσα ταις σουσούρες που ταις είχαν δέματα και βρεγμένες με πετρέλαιο και μερικά φρύγανα και κατόπιν τα δώσαν φωτιά, και προχω-ρώντας η φωτιά ηνάγκασε τους Τούρκους να πετάζονται έξω, τώρα βέβαια δίχως όπλα, να τρέχουν με κατεύθυνσιν προς δυσμάς να γλιτώσουν. Οι

Ο Μητροπολίτης Ειρηναίος σε νεαρή ηλικία περί τα 1912.

Πιθανότατα Σχοινάς από Πολύγυρο και Τσιμπλοκώστας από Βραστά, σύμφωνα με προφορική μαρτυρία.

17

πολύγυρος

δικοί μας όμως είχαν λάβει θέσεις και τους περίμεναν όπως ο κυνηγός το κυνήγι του. Τους σκότωσαν όλους πλην ενός που είχε περάσει πέρα από το λάκκο, τη σημερινή Γέφυρα. Τον άφησαν ζωντανό εθελουσίως να ζήση να διηγείται. Όταν τελείωσε η μάχη, κατεβήκαμε όλοι μικροί-μεγάλοι να δγιούμε τα γεγονότα της μάχης. Βλέπουμε τα σπίτια του παπα-Δημήτρη καθώς και το χάνι που μάχονταν οι Τούρκοι τελείως καμένα, και τους Τούρκους από την κάτω τελευταία πόρτα που ήταν προς Νότον και μέχρι το λάκκο, την σημερινή γέφυρα, όλους τους Τούρκους σκοτωμένους καταγής. Οι 5 τσαντερμάδες του σταθμού Χωροφυλακής, όπου ένας εξ’ αυτών είχε τραυματισθή ονόματι Ζαΐμης, παραδόθηκαν λίγο νωρίτερα κατά την ώραν που έβαλαν φωτιά οι δικοί μας στα άλλα 2 οικήματα. Μετά την μά-χην έφυγε όλο το γυναικόπαιδο του χωριού μας στα γύρω χωριά. Την επομένην 19ης Οκτωβρ. θυμάμαι ήλθε ο καπετάν Γιάννης με έναν άλλον καπετάνιο συνοδευόμενος από τον παπαδημήτρη. Και ζήτησαν από τον πατέρα μου να τους δώση το άλογό του να στείλουν έναν αγγελιο-φόρον στον Πολύγυρο προς συννενόησιν με τα εκεί σωματεία καθότι τα τηλέφωνα τα είχαν κόψει την παραμονήν της μάχης οι δικοί μας. Εγώ άμα άκουσα το αίτημα των καπετανέων πρόθυμα είπα θα πάω εγώ. Κατεβαίνω στα πεταχτά κάτω στο σταύλο, σελώνω το άλογο που ήτο πουλί. Αυτό το όνομα το χρειάζονταν και όχι άλογο. Ιππεύω με προθυμία και χαρά που θα προσφέρω και εγώ υπηρεσίαν για την λευτεργιά, μας δίνη ο καπετάν Γιάννης το γράμμα και μου λέγει:

- Θα πας όσο μπορείς πιο γρήγορα, θα ανταμώσεις τον καπετάν Νικηφόρο, θα δώσεις το γράμμα καθώς θα πάρεις γραπτήν απάντησιν και θα την φέρεις γρήγορα, είναι επείγουσα ανάγκη.

Εγώ καθώς ήμουν εις εφηβικήν ηλικίαν 16 - 17 ετών τότε πλημμυρι-σμένος από χαράν, αφήνω λίγο ελεύθερα τα χαλινά του αλόγου να εκ-πληρώσω την διαταγήν που έλαβα, έστω και ένα δευτερόλεπτο νωρίτερα. Μόλις φθάνω στον Πολύγυρο ξεπεζεύω, δένω καλά το άλογό μου σε μια συκομουριά και τρέχω προς συνάντησιν του καπετάν Νικηφόρου. Κατά καλήν τύχην βρίσκω μπροστά μου έναν οπλοφόρο ελευθερωτήν ο οποίος με παρατηρούσε, φαίνεται θα ήτο σκοπός εκεί. Τον είπα για την αποστολήν μου για τον καπετάν Νικηφόρο και μου δείχνει πρόθυμα και μου λέγει: «να αυτού, σ’ αυτό το οίκημα μένει». Τρέχω επάνω, τον βρήκα, τον χαιρε-τώ. Είχε εκείνη την ώρα ένα πρόχειρο τραπέζι και κάτι έγραφε. Τον δίνω το γράμμα, το διάβασε και στα γρήγορα έγραψε κάτι λίγα, το κλείνει το

Δημοσίευμα της εφημερίδας «Εμπρός».

Σώμα προσκόπων (ανιχνευτών) αποτελούμενο από τους Μακεδονομάχους Κ. Μαζαράκη, Β. Σταυρόπουλο, Βασ. Παπακώστα (καθήμενος), Μ. Αναγνωστάκο.

18

πολύγυρος

Καπετάν Γιάννης Ράμνιαλης.

γράμμα, μου το δίνει, προφορικά δεν μου είπε τίποτε. Φεύγω στα γρήγο-ρα, ιππεύω στα πεταχτά και παίρνω την επιστροφήν, πάντα με τον ίδιο ρυθμό τροχάδην. Μόλις έφτασα στο χωριό στο σπίτι μου, παρέδωσα το άλογο στον πα-τέρα μου και τρέχω να συναντήσω τον καπετάν Γιάννη να του δώσω το γράμμα που μετεκόμισα. Τον βρήκα λίγο πιο κάτω από το σπίτι μου και του δίνω το γράμμα. Με συνεχάρη δια την ταχείαν εξυπηρέτησιν. Γυρίζοντας στο σπίτι μου βρήκα πέντε-εξ παιδιά έτρωγαν έξω στα μπαλκόνια. Μου ‘κάναν το ορίστε, «έλα να φάμε». Εγώ με όλο το μεράκι μου δεν καταλάβαινα να πίνω, αλλά ο πατέρας μου, μου ‘βαλε ένα πιάτο και έφαγα και ‘γω με τους ελευθερωτάς. Είχαν προσφέρει πρόθυμα οι κτη-νοτρόφοι μας δύο στείρες κατσίκες και έκαναν συσσίτιο για τους μαχητάς. Μετά το φαγητό κατέβηκα και εγώ κάτω που έγινε η μάχη και βλέπω τους δικούς μας χωριανούς με σκαπάνες και φτυάρια να ανακατεύουν τα ερείπια των σπιτιών, που είχαν καταρρεύσει την προηγούμενη από τη φωτιά, να βγάλουν τα εναπομείναντα λάφυρα, όπλα και πολεμοφόδια, τα οποία τα μετέφεραν στο δικό μας σπίτι, στου προέδρου. Όλα τα λάφυρα ήταν 5 κιβώτια φυσίγγια δι’ όπλα Μαρτίνι, 4 με 5 Νγράδες και περί τα 15 με 20 όπλα Μαρτίνι. Μόλις νύχτωσε εκείνη την ημέρα, την 19 Οκτωβρ. έφυγε από το χωριό μας και ο καπετάν Γιάννης με τα παλικάρια του, τον ακολούθησαν και πολλοί χωριανοί μας, και μείναμε μόνοι κάτι λίγοι χωριανοί. Θυμάμαι μου έδωσε και μένα ο πατέρας μου ένα όπλο Γκρά και σφαίρες και μου είπε:

- Άμα θα ‘ρθουν οι Τούρκοι θα τους πολεμήσουμε, δεν θα τους επι-τρέψουμε να ‘ρθουν κοντά μας.

Νομίζαμε ημείς ότι είμεθα τώρα ασφαλιζόμενοι, δεν ξέραμε οι δυστυ-χείς τι θα πει στρατός και ποια η δύναμίς του. Με τον νου μας κάναμε μπαϊράκι. Από την Θεσσαλονίκη δεν μπορούσαμε να μάθουμε τίποτε. Και εκείνες ταις μέρες και νύχτες ταις περάσαμε με μεγάλη αγωνία. Και όταν μάθαμε που ο Ελληνικός Στρατός μπήκε στην Θεσσαλονίκη ησυχάσαμε. Τότε ήρθε και το γυναικόπαιδο και γιορτάσαμε και ημείς την λευτεργιά, καθώς και όλη η Χαλκιδική που είχε τουρκικές αστυνομίες. Και δοξάσαμε το Θεό που γλιτώσαμε από την φωτιά των Τούρκων. Δεν του εδόθη ευκαι-ρία στον Ταχσίν πασιά να στείλη στρατό να εκδικηθή τη Χαλκιδική…»

Σημειώσεις 1. Ευχαριστώ θερμά τα παιδιά του Χρήστου Αβραμίδη, Αστέριο και Δημή-τριο, για την διάθεση των σημειώσεων του πατέρα τους. 2. Το Κίνημα των Νεότουρκων ή «Χουριέτ», το 1908.

Το Σώμα του καπετάν Ηρακλή Πατίκα από τα Βασιλικά.

19

πολύγυρος

Απομνημονεύματα του Αθανασίου Ι. Παλαμήδους

(Αρχείο Αρετής Αθ. Παλαμήδους)

(Εκτενή αποσπάσματα από χειρόγραφο του Αθανασίου Παλαμήδη, συνταχθέν τον Ιανουάριο του 1943, στο οποίο περιγράφονται τα ιστο-ρικά γεγονότα που έλαβαν χώρα στις περιφέρειες Χαλκιδικής και Α. Μακεδονίας, αμέσως μετά την απελευθέρωση του 1912, συνοδευόμενα με ενδιαφέρουσες πολιτικές απόψεις και σχόλια που δίνουν γλαφυρά το γενικότερο κλίμα της εποχής). «Μετά τον Ελληνοτουρκικόν ή Βαλκανικόν κληθέντα πόλεμον του 1912, οι τότε εξακολουθούντες να λέγωνται σύμμαχοί μας Βούλγαροι κατείχον γραμμήν από Αξιού εις Κιλκίς, Λαγκαδά, Νιγρίταν, Στρυμώνα και τα προς Βαν και Αας τούτων εδάφη. Την Νιγρίταν και τα από Βρασνά, Ασπροβάλτα και πέραν, ως και τα χωρία περιφερείας Παγγαίου, διετήρουν με μικράς μόνον φρουράς και φυλάκια και σχεδόν τα εκράτουν ανεπιτηρήτως. Ίσως με σκοπόν δόλιον δια να επιχειρήσωμεν προς τα εκεί επέκτασιν και δια-θέσωμεν μεγάλας στρατιωτικάς δυνάμεις, εξασθενούντες ούτω το μέτω-πον φρουρήσεως Θεσσαλονίκης, Χαλκιδικής και δοθή εις αυτούς αφορμή και ευκαιρία καθόδου και εισχωρήσεως εις τα παρ’ ημών κατεχόμενα και φρουρούμενα ταύτα εδάφη. Εν τη περιφερεία Νιγρίτης παρέμενε, μετά των ανδρών του, ο εξ Ιερισσού Χαλκιδικής καταγόμενος οπλαρχηγός Γεώργιος Γιαγλής, εις δε την περιφέρειαν Παγγαίου ο εκ Σερρών οπλαρχηγός Δούκας Δούκα μετά των ανδρών του. Αμφότεροι διοργάνωνον τους κατοίκους των υπό Ελλήνων μόνον κατοικουμένων περιφερειών τούτων, καταρτίζοντες πολι-τοφυλακάς και εκγυμνάζοντες αυτούς, εφ’ όσον προυβλέπετο ως επικειμέ-νη η ρήξις και ο πόλεμος μετά των απίστων και απλήστων συμμάχων μας Βουλγάρων. Και εν τω μεταξύ ανέφερον προς τον τότε Γενικόν Αρχηγόν των προσκόπων πολέμου και ήδη αντιστράτηγον ε.α. κ. Κώσταν Μαζαράκην Αινειάνα, ότι οι κάτοικοι των περιφερειών τούτων παρακαλούσι να αποσταλώσιν Ελληνική Διοίκησις και Στρατός προς παγίωσιν της καταστάσεως και απε-λευθέρωσίν των παρά των Βουλγάρων, οίτινες χαλαράς διετήρουν τα μέρη εκείνα. Ο κ. Μαζαράκης ανέφερε το ζήτημα αμέσως εις τον διευθύνοντα τότε το εν Θεσσαλονίκη Αρχηγείον πρίγκιπα Νικόλαον, όστις πάλιν συνεν-νοήθη σχετικώς μετά του Αρχιστρατήγου Διαδόχου Κωνσταντίνου απησχο-λουμένου με την πολιορκίαν Ιωαννίνων, και έλαβε την έγκρισιν και εντολήν να αποστείλει και μέρος στρατιωτικής δυνάμεως και Διοικητάς πολιτικούς εις τε την Νιγρίταν και Παγγαίον.

Ο καπετάν Γιώργης Γιαγλής με το νομάρχη Σερρών Πέτρο Τζικάκη (μετέπειτα νομάρχη Χαλκιδικής 1938-40) σε εορταστική εκδήλωση περί τα 1937.

Αθανάσιος Ι. Παλαμήδης.

Η πρώτη σελίδα του χειρογράφου.

-->

20

πολύγυρος

Κατόπιν τούτου απεστάλησαν δια θαλάσσης δύο λόχοι στρατού εις Παγγαίον, ών είς υπό τον λοχαγόν Αθανάσιον Μάρκου (τελευταίως αντι-στράτηγον ) εγκατεστάθη εις Ελευθεράς και ο έτερος υπό τον λοχαγόν Κώσταν Ροντήρην εις Ροδολείβος. Έτερος λόχος απεστάλη εις Νιγρίταν καθώς και ο εκ Γαλατίστης Μιλτιάδης Ζαφειρόπουλος ως Διοικητικός Επίτροπος. Ούτος εγκατασταθείς εις Νιγρίταν τη συνεργασία του οπλαρ-χηγού Γεωργίου Γιαγλή, παρά τας αντιστάσεις των Βουλγάρων και τας μετ’ αυτών συγκρούσεις και προστριβάς, κατόρθωσε να επεκτείνη τα όρια της Διοικήσεώς του από της λίμνης Ταχινού μέχρι των εκβολών του Στριμώνος. Ταύτα συνέβαινον κατά τας αρχάς Φεβρουαρίου 1913. Κατά την 15ην Φεβρουαρίου εκλήθην τηλεγραφικώς και μετέβην εις Θεσ/νίκην. Εκεί κατό-πιν προηγουμένης συστάσεως παρά των φίλων Αιμιλίου Κοπάνου, Κώστα Ζάννα, των τέως προξενικών και των εκ του Μακεδονικού Αγώνος φίλων και γνωστών, μοι εδηλώθη ότι εκρίθην ο μόνος κατάλληλος δια να μεταβώ (ως και ο Μιλτιάδης Ζαφειρόπουλος εις Νιγρίταν) εις Παγγαίον και εγκα-τασταθώ ως Διοικητικός Επίτροπος, καταλαμβάνων διοικητικής την περι-φέρειαν τη συνδρομή και του προαποσταλέντος στρατού και του σώματος προσκόπων Δούκα. Μετέβημεν μετά των φίλων εις το Αρχηγείον του Πρίγκηπος Νικολάου (εν τω Διοικητηρίω παρά τη Γεν. Διοικήσει ευρισκομένου) και εύρομεν τον υπασπιστήν του λοχαγόν τότε Αλέξανδρον Μαζαράκην-Αινειάντα, όστις μας ανέπτυξε τα καθέκαστα και ειδοποίησε τον πρίγκιπα περί της αφίξε-ώς μου. Ο Πρίγκηψ διέταξε να μοι παρουσιάση εις τον τότε Γεν. Διοικητήν υπουργόν Δικαιοσύνης κ. Ρακτιβάν, δια να μοι εφοδιάση με τον σχετικόν διορισμόν και λοιπά αναγκαιούντα και μοι παρακαλέση όπως το ταχύτε-ρον αναχωρήσω μεταβαίνων εις Παγγαίον. Ο κ. Ρακτιβάν μοι εδέχθη φιλοφρόνως και μοι παρεκάλεσε να αναμεί-νω εις τα γραφεία επί τι, δια να μοι δώση τον διορισμόν κλπ. Κατόπιν μοι εκάλεσε πάλιν εις το γραφείον του και μοι εδήλωσεν ότι, «δυστυχώς ο κ. πρωθυπουργός Βενιζέλος δεν εγκρίνει την αποστολήν Διοικητικών Αρχών εις Παγγαίον και αδυνατώ να σας δώσω διορισμόν». Του απάντησα «ευ-χαριστώ κ. Υπουργέ, άλλωστε δεν ήλθον ως θεσιθήρας, αλλά παρακλη-θείς να προσφέρω εθνική υπηρεσίαν, ώστε το δυστυχώς που μοι είπατε δεν πρέπει να αφορά εμέ». Όταν εξήλθον εις τα άλλα γραφεία, οι διάφοροι φίλοι προξενικοί και λοιποί ηγέρθησαν να με συγχαρώσι δια τον διορισμόν και τους εσταμάτη-σα, ειπών προς αυτούς ότι περιττεύουν τα συγχαρητήρια καθώς μη εγκρί-ναντος του Βενιζέλου την αποστολήν, εματαιώθη ο διορισμός μου. Την στιγμήν εκείνην κατέφθασεν και ο κ. Αλέκος Μαζαράκης δια να με συγχαρή, εις το άκουσμα όμως των συμβάντων με κ. Ρακτιβάν μοι λέ-γει, «κάθισε και μη φύγης πριν ή λάβει γνώσιν αυτών και ο Πρίγκηψ». Παρέμεινα εκεί επί ημίσειαν ώραν περίπου, οπότε έρχεται και με καλεί ο κ. Μαζαράκης και μεταβαίνομεν ομού εις το γραφείον του τότε Νομάρχου Θες/νίκης κ. Περικλέους Αργυροπούλου και κεκλεισμένων των θυρών του λέγει ότι, επειδή ο κ. Βενιζέλος διέταξε τον κ. Ρακτιβάν να μη μοι δώση τον διορισμόν κλπ. ο Πρίγκιψ ανέφερε τηλεγραφικώς το ζήτημα προς τον εν Ηπείρω αρχιστράτηγον, όστις απήντησεν, «να δώσης συ τον διορισμόν ως Νομάρχης και άνευ αναβολής να μεταβή ο κ. Παλαμήδης εις Παγγαίον». Ο κ. Αργυρόπουλος (τότε άγαν βασιλόφρων και συνεργάτης κατά τον Μακεδονικόν Αγώνα, κατόπιν δε βενιζελικός υπουργός) αμέσως μοι έδω-κε τον διορισμόν, διόρισε κατ’ απαίτησίν μου και γραμματέαν μου τον υπουργικόν υπάλληλον διδάκτορα των νομικών Βασίλειον Σβολόπουλον, και μας έδωκε και τα αναγκαιούντα χρήματα δια την προμήθειαν των αναγκαιούντων (ύλης γραφικής, βιβλίων, σφραγίδων κλπ.). Την επαύριον αναχωρήσαντες εφθάσαμεν εις Πολύγυρον (20 Φεβρ.). Εκεί υπέβαλον εις τον Διοικητικόν Επίτροπον Χαλκιδικής Θεόδωρον Αγγελόπουλον (κα-θηγητήν Διοικ. Δικαίου) την παραίτησίν μου από Δημάρχου Χαλκιδικής,

Κων/νος Μαζαράκης-Αινειάν.

Ο πρώτος Διοικητικός Επίτροπος (Υποδιοικητής) Χαλκιδικής Θεόδωρος Αγγελόπουλος.

21

πολύγυρος

Ο οπλαρχηγός εκ Σερρών Δούκας Δούκα.

την εσπέραν παρέστημεν εις τους γάμους του μακαρίτου αδελφού μου Αντωνίου ιατρού και το πρωί υπό χιόνος, κωδωνοκρουσίας και πυροβο-λισμούς των κατοίκων και στρατιωτών επί τη εξαγγελθείση πτώση των Ιωαννίνων, ανεχωρήσαμεν, μετά διήμερον δε ταξείδιον κατεφθάσαμεν εις Ροδολείβος. Αμέσως επελήφθην της διοργανώσεως των κοινοτικών αρχών, της αγρο-φυλακής, των αγροτικών ταχυδρόμων, της επιδιορθώσεως των τηλεφωνι-κών γραμμών και γενικώς των δια την διοίκησιν των αναγκαιούντων. Μετά τινάς ημέρας περιοδεύσας και εις την επαρχίαν τη συνεργασία και των στρατιωτικών αρχών και προσκόπων διοργανώσαμεν και αρκετήν δύνα-μιν πολιτοφυλακής, εξησφαλίσαμεν δε την μεθόριον (ανατολικώς ποταμού Αγγίτου, νοτίως έλους Φιλίππων, μέχρι ορίων Πραβίου και δια της ορο-σειράς Ν.Α. μέχρις Ελευθερών, Δυτικώς λίμνην Ταχινού και Στρυμώνα), εγκαταστήσαντες φυλάκια και εις επίκαιρα μέρη φρουράς, και αναγκά-σαντες τους Βουλγάρους να αποσύρωσι πανταχόθεν τα εν τη περιφερεία μας φυλάκια και φρουράς των. Εννοείται ότι οι Βούλγαροι δεν έβλεπον με καλόν όμμα την τοιαύτην προς Αας είσοδόν μας ως και την κατάληψιν των περιφερειών τούτων, άς εθεώρουν ως παρ’ αυτών προκαταλειφθή-σας. Ημείς όμως ισχυριζόμεθα, ως και είχεν αληθώς, ότι αι περιφέρειαι Νιγρίτης και Παγγαίου προκατελήφθησαν παρ’ ημών δια των στρατιω-τικών προσκόπων (ανταρτών και οπλαρχηγών) οίτινες απετέλουν σώμα ανεγνωρισμένον παρά της Ελλην. Κυβερνήσεως με γενικόν αρχηγόν τον κ. Κώσταν Μαζαράκην αξιωματικόν εν ενεργεία του Στρατεύματος, όπερ σώμα έδρα συμφώνως των διαταγών του Γενικού Επιτελείου, ως έδρων και ήσαν ανεγνωρισμένα και παρόμοια βουλγαρικά σώματα παρά της κυ-βερνήσεώς των. Ήρχισαν εν τω μεταξύ αι μεθοριακαί προστριβαί αι οποίαι κατέληξαν εις αλλεπαλλήλους συμπλοκάς και μάχας, καθ’ ας οι Βούλγαροι ως επιτιθέμενοι καίτοι ήσαν πολυπληθέστεροι ενικώντο πάντοτε και αι οποίαι έπαυον προσωρινώς κατόπιν επιτοπίων εξετάσεων παρ’ ανωτέρων αξιωματικών εξ αμφοτέρων των συμμάχων… Κατά την επιτυχήν ταύτην, καθ’ ήν εδρεώθη εν ταις ως άνω περιφε-ρείαις η ελληνική κατοχή και η διεκδίκησις των εδαφών τούτων αφ’ ενός και αφ’ ετέρου ανεπτερώθη το αίσθημα των κατοίκων και πανελληνίως εγεννήθη ευχαρίστησις και χαρά δια τα ευτυχή γεγονότα της Νιγρίτης και Παγγαίου, ο κ. Βενιζέλος εν τη Βουλή αγορεύων εδήλωνε τα εξής: «μερικοί άγαν φιλοπάτριδες μοι εδημιούργησαν προστριβάς μετά των συμμάχων επιχειρούντες προεκτάσεις προς Παγγαίον και Ανατολικήν Μακεδονίαν και επιχειρούντες να δημιουργήσωσιν σκελετόν άνευ σπονδυλικής στή-λης. Η Ελλάς δεν αντέχει τοιαύτας προεκτάσεις προς Αην Μακεδονίαν και Θράκην». Ταύτα ηγόρευεν εκ πείσματος και διότι δεν εγένοντο ευδοκία αυτού, αλλά επετεύχθησαν αποφάσει του Αρχιστρατήγου Διαδόχου Κωνσταντίνου,

1910: Γεώργιος Μαρέτης και Αθανάσιος Παλαμήδης.

22

πολύγυρος

όστις διέγνωσεν αμέσως εν τη διορατηκότητί του το χρήσιμον και επείγον της ως άνω προς Αας επεκτάσεως, πρώτον μεν δια στρατιωτικούς λόγους και δεύτερον δια πολιτικούς και διπλωματικούς…. …Η εν Παγγαίω και Νιγρίτη ως άνω κατάστασις εξηκολούθησε μέχρι της 8ης Μαΐου 1913. Εν τω μεταξύ προς μεν το δυτικόν μέρος του Παγγαίου απεστάλη το 19ον Σύνταγμα της VIIης Μεραρχίας υπό τον Συνταγματάρχην κ. Βούρλην. Άλλη στρατιωτική δύναμις είχεν αποσταλεί εις το Αον Παγγαίον εδρεύουσα εις τα χωρία Μεσορόπι και Μουσθένη και άλλη επίσης δύναμις είχεν αποσταλεί εις Νιγρίταν. Αι κυριώτεραι όμως δυνάμεις της πρώτης μεραρχίας υπό τον Μέραρχον κ. Μανουσογιαννάκην και της 7ης υπό τον Μέραρχον κ. Σωτήλην εξηκολούθουν ευρισκόμεναι προς Νον του Παγγαίου με αρχηγείον και στρατηγείον εις χωρίον τουρκικόν Δεδέμπαλη και κρα-τούσαι την συνοχήν της παρατάξεώς των μέχρι Σταυρού, στενών Βρασίδα και λίμνης Βόλβης. Κατά την ως προείπον 8ην Μαΐου, οι Βούλγαροι βλέποντες ότι η μεν εν τω Παγγαίω κατοχή μας εξηκολούθει εξασφαλισμένη, αι δε δύο μεραρχίαι μας δεν εγκατέλειψαν την αρχικήν των παράταξιν, ούτε επεχείρουν δι όλων των των δυνάμεων, άνοδον και δράσιν εν Παγγαίω και περεταίρω, δια να εύρωσι την ως εν αρχή είπομεν ευκαιρίαν και δικαιολογίαν επιθέσεως και προελάσεως προς Χαλκιδικήν και Αως της Θεσσαλονίκης, συνεκέντρωσαν πέραν του Αγγίτου ποταμού περί τας 20.000 χιλιάδας στρατού μετά αρ-κετού πυροβολικού και ιππικού, και επειδή κατά την προηγουμένην ημέ-ραν είχον μας καταλάβει παρά την Αγγίσταν μίαν θέσιν πρότινος φυλακί-ου μας, και δεν απεσύροντο, όρθρον βαθέως ήρξατο σφοδρά μάχη, καθ’ ην αι ομοβροντίαι…εσυνεχίζοντο ακαταπαύστως εξ αμφοτέρων των μαχομέ-νων… …Η μάχη εσυνεχίσθη μέχρι των μ.μεσημβρινών ωρών, οπότε ο ελληνικός Στρατός, απέναντι πολυαρίθμου εχθρού έχοντος και πυροβολικόν άφθο-νον, ηναγκάσθη να οπισθοχωρήση προς Νον μαχόμενος επί τέσσαρας ώρας άνευ πυροβολικού καθότι τα πυροβόλα μας ελλείψει οβίδων εσίγησαν προ ωρών. Εγώ έσπευσα να ειδοποιήσω τα πέριξ χωρία εξέλθωσιν οι κάτοικοι αυ-τών και κατευθύνονται προς την παραλίαν. Ούτω συν γυναιξί και τέκνοις πολλοί δε και με τα ποίμνια και κατοικίδια ζώα των εξεκίνησαν εκ των χω-ρίων και εβάδιζον απέναντι του μαχομένου και οπισθοχωρούντος στρατού μας και προς τα χωρία Σέμαλτον Προβίστα, Αμφίπολιν. Όταν εφθάσαμεν εις Προβίσταν συνηντήσαμεν δύναμιν αρκετήν των δύο Μεραρχιών, ήτις έσπευδε προς ενίσχυσιν των οπισθοχωρούντων τμημάτων και ήτις δι ευστόχου πυρός του αμέσως παραταχθέντος πυροβολικού, έβα-λε κατά των ακατασχέτως επιτιθεμένων Βουλγάρων και ανέκοψεν αμέσως την προέλασίν των. Εκρατήθη επί τινας ημέρας η παράταξις περί την Προβίσταν με συνο-χήν των λοιπών εν Αω Παγγαίω ανενοχλήτων εισέτι παραμεινάντων στρα-τευμάτων μας. Κατόπιν πάλιν ολίγων ημερών, ήρχισαν οι Βούλγαροι να προετοιμά-ζονται δια να αποκόψωσι τα εν των Αω Παγγαίω προκεχωρημένα τμήμα-τά μας, τα οποία διετάχθησαν και συνεπτύχθησαν προς Νον κατόπιν αψι-μαχιών τινών με τους προσεγγίζοντας Βουλγάρους. Επίσης και αι δύο Μεραρχίαι μετέφερον το Στρατηγείον εις την παραλίαν παρά την αποβά-θραν Τσιάγεζι, όπου και συνεκεντρώθησαν στρατεύματα και πρόσφυγες Παγγαίου κατά χιλιάδας με τα ποίμνια και λοιπά ζώα των αναμεμιγμένα με τα μεταγωγικά του Στρατού…. Διαμένοντες εν Τσιάγεζι, πλην των άλλων κακουχιών υπέστημεν και προσβολήν από της χολέρας. Εξ αυτής έπασχον οι Βούλγαροι από καιρού, και έρριπτον τα πτώματα των νεκρών των εις τον Στρυμόνα, εκ του οποί-ου εμολύνθησαν και άπαντα τα ύδατα και τα πέριξ του στρατοπέδου μας. Ουκ ολίγοι δε πρόσφυγες και στρατιώται απέθνησκον εκεί παρ’ όλα τα λη-φθέντα και επιβαλλόμενα μέτρα.

Ο Αθανάσιος Παλαμήδης το 1898, μαθητής στο ΙΝΤΑΝΤΙΕ Θεσ/νικης.

23

πολύγυρος

Η κατάστασις αύτη διήρκεσε επί 40 ημέρας από της φυγής μας εκ Παγγαίου και κατά την 17ην Ιουνίου τηλεγραφικώς παρηγγέλθην να επι-βιβάσω επί των αποσταλέντων ατμοπλοίων τους πρόσφυγας και μεταφέ-ρω αυτούς εις Χαλκιδικήν. Την δε επαύριον 18ην Ιουνίου αρξαμένης γενι-κής επιθέσεως από Κιλκίς κλπ. και συμπτυχθέντων των εν Νω Παγγαίω στρατευμάτων μας απάντων δυτικώς του Στρυμώνος, με κεντρικήν πα-ράταξιν από στενά Βρασίδα και μέχρι λίμνης Αγίου Βασιλείου, εν συνοχή μετά των εις περιφέρειαν Νιγρίτης ευρισκομένων δυνάμεων, εκηρύχθη πλέ-ον επισήμως ο πόλεμος ο εντός δεκαημέρου καταλήξας νικηφόρως δια τον Στρατόν μας, όστις τη ηγεσία του Αειμνήστου αρχιστρατήγου Βασιλέως Κωνσταντίνου, εδοξάσθη και εδόξασε την Πατρίδα μας κα την απηλευ-θέρωσε από δεύτερον και καταχθόνιον εχθρόν, μετά τους Τούρκους, τους βδελυρούς Βουλγάρους… …Δι αυτής της προεκτάσεώς μας προς Νιγρίταν και Παγγαίον, ήτις εγέ-νετο τη εγκρίσει του διορατικοτάτου Βασιλέως Κωνσταντίνου, και ήτις εγένετο εν τέλει αφορμή να καθηλωθώσιν εν Παγγαίω περί τας 20.000 βουλγαρικού στρατού, επετεύχθη να στερηθώσιν οι Βούλγαροι εφεδρικών δυνάμεων κατά την μετά Κιλκίς προς Λαχανά οπισθοχώρησίν των και να τραπώσιν εις άτακτον φυγήν… Αυτό υπήρξε αποτέλεσμα της μεγαλοφυΐας και στρατηγικής προνοί-ας και δεξιότητος του Αειμνήστου βασιλέως Κωνσταντίνου, το να απασχο-λήση έξω του κινδυνεύοντος κυρίως μετώπου Λαγκαδά-Κιλκίς μεγάλας εχθρικάς δυνάμεις, όπερ και επετεύχθη, παρά τας ανοήτους σκέψεις του εξυμνουμένου κ. Βενιζέλου, όστις μετά τα αποτελέσματα τα ευτυχή ταύτα και μόνον διέταξε να αναγνωρισθή η διοίκησίς μου και να μισθοδοτώμαι.Παρηκολούθη σύμπας ο Ελληνισμός και ανέμενε μετά ταύτα τα αποτε-λέσματα της συνδιασκέψεως εν Βουκορεστίω δια την Ελληνο-Σερβο-Βουλγαρικήν συνθήκην, εις ην συμμετέσχον οι προθυπουργοί των τριών τούτων κρατών και αντιπρόσωποι των μεγάλων δυνάμεων…. (μεσολαβεί δισέλιδη παρουσίαση και κριτική της συνδιάσκεψης του Βουκουρεστίου) ...Δεν παρήλθον πολλαί ημέρα έκτοτε και ο κ. Βενιζέλος επανακάμψας εις Αθήνας, διεκήρυττε και πάλιν ότι τη ακαμάτω προσπαθεία του και ικα-νότητί του επεξετάθησαν τα όρια της Ελλάδος και εις Αην Μακεδονίαν και Θράκην και εδέχετο ασυστόλως συγχαρητήρια… (ακολουθεί εκτεταμένη αναφορά κατά της πολιτικής του πρωθυπουρ-γού Ελευθερίου Βενιζέλου την εποχή του Βαλκανικού Πολέμου και στη συνέχεια) …Εν κατακλείδι, έχω να εκφράσω την λύπην μου δια τους συγγράψα-ντας ιστορίαν του Ελληνο-Βουλγαρικού πολέμου, καθότι ενώ η εν Παγγαίω δράσις υπήρξε μία των κυριωτέρων αιτιών και των επιτυχιών του πολέμου τούτου, και οι σχόντες την γνώμην, πρωτοβουλίαν και ενεργήσαντες εργα-σθέντες και αγωνισθέντες κατά την περιφέρειαν Παγγαίου και Νιγρίτης, από του Αρχιστρατήγου βασιλέως Κωνσταντίνου, Πρίγκηπος Νικολάου, Κωνσταντίνου Μαζαράκη-Αινειάνος, του μακαρίτου Μιλτιάδου Ζαφειροπούλου, εμού του συγγράφοντος την παρούσαν, των οπλαρχη-γών Γεωργίου Γιαγλή και Δούκα και πολλών άλλων αξιωματικών και πολιτών, ενώ λέγω έδει να τύχωσι μνείας εν τη ιστορία δι’ ό,τι και εις ό,τι εθνικώς ειργάσθησαν, ηγωνίσθησαν και συνετέλεσαν, ουδαμού των δημοσι-ευθεισών ιστοριών αναφέρονται, ούτε τα ονόματά των ούτε η δράσις των η εθνική, αν όχι προς ηθικήν των αμοιβήν, προς επιβαλλομένην χάριν της ιστορίας μερικώς και σχετικώς με τον ως άνω πόλεμον συμπληρωματικήν συγγραφήν τουλάχιστον. Ιανουάριος 1943 υπογραφή Αθανάσιος Παλαμήδης

(Ακολουθούν δύο συμπληρωματικές σελίδες που φέρουν τίτλο «Προσθήκη εις τον χαρακτηρισμόν κ. Βενιζέλου»).

Αθανάσιος Παλαμήδης 1897.

Η τελευταία σελίδα του χειρογράφου.

24

πολύγυρος

Ένοπλα ελληνικά σώματα από την Χαλκιδική το 1912 (Μουσείο Μπενάκη) Πληροφορίες για την περίοδο της απελευθέρωσης παίρνουμε από διά-φορες πηγές: ημερολόγια οπλαρχηγών, ιστορικά ενθυμήματα, επιστολές κτλ. Στο Μουσείο Μπενάκη, διασώζονται ορισμένα πολύτιμα χειρόγραφα που αναφέρονται στη Χαλκιδική κατά την κρίσιμη περίοδο της απελευθέ-ρωσης (Οκτ.-Νοέμβ. 1912). Πρόκειται για χειρόγραφες καταστάσεις, στις οποίες περιλαμβάνονται ονόματα οπλαρχηγών, ανταρτών, προσκόπων που έδρασαν την περίοδο αυτή, ονόματα των προμηθευτών τους, οι περισσό-τεροι των οποίων ήταν από τον Πολύγυρο, διάφορα «ψουνίσματα των ανταρτών», ήτοι πολεμοφόδια, είδη ένδυσης & υπόδησης, αναλώσιμα υλικά που προμηθεύονταν οι αντάρτες κι όλα αυτά υπογεγραμμένα από τους πρωταγωνιστές του Μακεδονικού Αγώνα και της Απελευθέρωσης, όπως ήταν οι καπεταναίοι οπλαρχηγοί Βασίλειος Παπακώστας («αρχηγός Χαλκιδικής»), Γεώργιος Γαλανόπουλος (αρχηγός), Ιωάννης Ράμνιαλης (οπλαρχηγός), Αθανάσιος Μηνόπουλος (αρχηγός σώματος προσκόπων) και άλλοι, καθώς και πολλοί Πολυγυρινοί επαγγελματίες, προμηθευτές των ανταρτικών σωμάτων. Παρακάτω παρουσιάζουμε ορισμένα από τα χειρό-γραφα αυτά, όπως τα… υποκλέψαμε κι εμείς από το blog: agios-prodromos.blogspot.com, του καλού μας συνεργάτη Γιάννης Δ. Σαράφη.

Αθανάσιος Μηνόπουλος.

πολύγυρος

25

Γεώργιος Γαλανόπουλος.

Η σκιτσογράφος Μαρία-Ηλέκτρα Ζογλοπίτου«…15 χρόνια από τότε….»

επιμέλεια Γιάννη Δ. Κανατά

Βιογραφικό σημείωμα: Η Μαρία-Ηλέκτρα Ζογλοπίτου, κόρη του δικηγόρου Γιάννη Ζογλοπίτη από τον Πολύγυρο και της Θάλειας Θυμιογάννη, γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1970. Ήταν απόφοιτος του Πειραματικού Σχολείου Θεσσαλονίκης και στη συνέχεια πτυ-χιούχος του Ιστορικού-Αρχαιολογικού Τμήματος της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Με υποτροφία του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών (Ι.Κ.Υ) πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στην Αγγλία (1996-97) με ειδίκευση την Ιστορία της

νεότερης ελληνικής τέχνης. Γνώριζε 4 ξένες γλώσσες. Από πολύ μικρή ηλικία ξεχώρισε το μοναδικό ταλέντο της στο χώρο των εικαστικών τεχνών, τη ζωγραφική, το σχέδιο και υπήρξε μια από τις ελάχιστες Ελληνίδες που ασχολήθηκαν με την τέχνη των κόμικς. Την … «ανακάλυψε», θα λέγαμε, ο Τάσος Αποστολίδης. Έλαβε μέρος σε εκθέ-σεις κόμικς στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Το 1997 άρχισε να δημοσιεύ-ει εικονογραφήσεις της στο περιοδικό ΕΨΙΛΟΝ της ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑΣ, αλλά και με διάφορα underground fanzine, ενώ παράλληλα ασχολήθηκε με θεατρικά σκηνικά, αφίσες, εικονογραφήσεις βιβλίων και εξώφυλλα δίσκων. Τον Ιούλιο του 1997, χρονιά που εκπροσώπησε την Ελλάδα στην 9η Μπιενάλε Νέων Καλλιτεχνών της Μεσογείου στο Τορίνο, η Μαρία-Ηλέκτρα έφυγε ξαφνικά για πάντα από κοντά μας σε ηλικία 27 μόλις χρόνων, βυθίζοντας σε βαρύ πένθος όλους όσους τη γνώρισαν και αφήνο-ντας ένα κενό στην Τέχνη, που όσο απομακρυνόμαστε από κείνη τη μέρα αντιλαμβανόμαστε πόσο μεγάλο είναι.

πολύγυρος

26

πολύγυρος

27

Τα παρακάτω αποσπάσματα από κείμενο του Λουκή Χασιώτη (Τμ. Ιστορίας Αρχαιολογίας ΑΠΘ) στο «Products of Love & Chaos», φανερώ-νουν το γενικότερο περιβάλλον και το κλίμα μέσα στο οποίο έζησε και δημιούργησε η Μαρία-Ηλέκτρα: «Για αρκετούς της γενιάς μας, της γενιάς δηλ. της Μαρίας, η περί-οδος που αρχίζει από τα μέσα περίπου της δεκαετίας του ’80 και φτά-νει μέχρι τα μέσα της επόμενης δεν συμπίπτει μονάχα… με τη δεύτερη δεκαετία της ζωής μας αλλά και με τη μοναδική εμπειρία που έζησε πολύς κόσμος… αυτής της πόλης: την άνοιξη των αυτοδιαχειριζόμενων ελευθεριακών πρωτοβουλιών. Οι πρωτοβουλίες αυτές περιλάμβαναν ένα ευρύ φάσμα πολιτικών, κοινωνικών και πολιτιστικών δραστηριοτήτων… και συνδέθηκαν με ευρύ-τερες εξελίξεις, απ’ τη μια πλευρά στο χώρο της πολιτικής αυτονομίας και από την άλλη στη «ροκ κουλτούρα»: η αποσύνθεση των παλιότε-ρων αριστερίστικων σχημάτων και η κριτική σε παλιότερες πρακτικές των αναρχικών ώθησε πολλούς νέους και νέες… να ξεκινήσουν νέα εγχειρήματα, που ξεπερνούσαν παλιές μορφές αντίστασης και έκφρα-σης…. Η Μαρία δεν έζησε μονάχα μέσα σ’ αυτές τις συνθήκες. Ήταν απ’ αυτούς που τις δημιούργησαν. Γι αυτό η «εικονογράφηση» αυτού του χώρου και αυτού του κλίματος δεν είναι εξωτερική, ούτε έχει την αίσθη-ση του παρατηρητή. Αντιθέτως είναι γεμάτη από αναφορές στις προσω-πικές εμπειρίες της Μαρίας και στα αισθήματά της για πρόσωπα και πράγματα. Έζησε την καθημερινότητά του, τις προσωπικές σχέσεις, τις διχόνοιες και τις συμφιλιώσεις, τις γιορτές, τις νίκες και τις ήττες του. Έζησε την αντιπαράθεσή του με τις αρχές και την αποτύπωσε με φαντασία και χιούμορ. Το προϊόν αυτής της σχέσης είναι ιδιαίτερα πλούσιο και περιλαμβάνει δεκάδες αφίσες, σχέδια και σκίτσα σε περι-οδικά και φυλλάδια, σε εξώφυλλα δίσκων, σε κουπόνια οικονομικής ενίσχυσης. Και σίγουρα… ο χαρακτήρας αυτού του εικαστικού έργου της Μαρίας αντιπροσωπεύει και μεγάλο μέρος της αισθητικής αυτού του χώρου: αφίσες της κατάληψης της «Πανδώρας», των ραδιοφωνικών σταθμών της «Κιβωτού» και της «Ουτοπίας», του στεκιού της Παλιάς Φιλοσοφικής… και πολλών άλλων φέρουν την προσωπική σφραγίδα της

πολύγυρος

28

Μαρίας… Είχαμε δηλ. πλάι μας μία ταλαντούχα και πραγματικά καλ-λιεργημένη δημιουργό που κατάφερε να ζωγραφίσει εύστοχα τα όνειρά μας, τις ανησυχίες μας, την οργή μας. Αλλά κυρίως μια αγαπημένη φίλη». ΕΓΡΑΨΑΝ ΓΙΑ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΗΣ: Στα προσωπικά της άλμπουμ ανή-κουν «Χαμένο φάσμα – μια σύγχρονη ερωτική ιστορία», (σενάριο: Τάσος Αποστολίδης) Α΄ έκδοση από τις εκδόσεις ΚΩΜΟΣ, Θεσσαλονίκη 1996, Β΄ έκδοση, Μεταίχμιο, Απρίλιος 2007, και το «Products of Love & Chaos», ink i!lusions, Θεσσαλονίκη 2002. Το τελευταίο αυτό έργο της περιλαμβάνει το σύνολο σχεδόν της αδημοσίευτης δουλειάς της Μαρίας-Ηλέκτρας και εκδόθηκε χάρη στην αγάπη της οικογένειάς της και των φίλων της. Τα έσοδα από της πωλήσεις της έκδοσης αυτής διατέθηκαν στην οργάνωση «Γιατροί χωρίς σύνορα». Για το «Χαμένο φάσμα – μια σύγχρονη ερωτική ιστορία», ο δημο-σιογράφος και συγγραφέας Λευτέρης Ταρλαντέζος, FANZEIN, Ιανουάριος 1997 είχε γράψει: «Ο αριστουργηματικός καρπός δύο μεγάλων δημιουρ-γών: του Τάσου Αποστολίδη και της Μαρίας Ζογλοπίτου. Ένα νέο υποδειγματικό ύφος αφήγησης, ένας νέος χωροχρόνος, μια καινούργια χροιά προσέγγισης της ειμαρμένης, μια κατάδυση στα δυσδιάκριτα πηγάδια της ψυχής, των μύχιων ορμών, του ασίγαστου πάθους, της ρήξης με το είναι, το χθες, της απόλαυσης της κάθε στιγμής, την ανα-κάλυψη ενός καινούριου κόσμου γεμάτου ευτυχία και αγάπη – έστω κι αν αυτός είναι προσωπικός…. Ακόμη η «τεχνική γραφής» συνδυάζει την απόλυτη πολυπλοκότητα, την πολυδιάστατη δομή αφήγησης, το σφιχτό δέσιμο εικόνας και λόγου, τους απαλούς, ήρεμους τόνους που από μέσα τους ξεπηδούν οι κραυγές, οι οδυρμοί, ο πόνος, η απουσία κακού, οι παιδικές μνήμες, οι αισθήσεις … Το ΧΑΜΕΝΟ ΦΑΣΜΑ είναι ένα

κόμικς-άλμπουμ σταθμός, ένα από τα ελάχιστα ορόσημα των κόμικς, ένας νέος κόσμος που αφήνει στον αναγνώστη – στη σκέψη του – την εύρεση του πολυπόθητου κλειδιού της λύσης…» Το 2000 ο Σύνδεσμος Εκδοτών Βόρειας Ελλάδας, από 17 έως 28 Μαΐου στα πλαίσια των εκδηλώσεων του Ι΄ Πνευματικού Μαΐου, υπό την αιγίδα των Υπουργείων Πολιτισμού & Μακ.-Θράκης, μεταξύ άλλων διοργάνωσε εκδήλωση στη μνήμη της Μαρίας-Ηλέκτρας, υπό την επωνυμία «Τρία χρόνια από τότε…», στην οποία συγγενείς, φίλοι και συνεργάτες μίλησαν γι αυτήν και το έργο της. Επίσης στα πλαίσια των ίδιων εκδηλώσεων στις 26 Μαΐου παρουσιάστηκε στη μνήμη της μουσικολογοτεχνική εκδήλωση και αναδρομική έκθεση πρωτοτύπων έργων της στον Πύργο του ΜΥΛΟΥ. Η Λίλιαν Κουίδου, δημοσιογράφος (ιδιοκτήτρια της ΣΠΗΛΙΑΣ ΤΩΝ ΚΟΜΙΚΣ) αποχαιρέτισε την αγαπημένη της φίλη μέσα από τα φύλλα του «Products of Love & Chaos», ως εξής: «…Όσοι από σας ετοιμάζεστε να χαθείτε στις σελίδες αυτού του άλμπουμ… προσπαθήστε να βρείτε την ίδια κάπου βαθειά μέσα σας και αφήστε την να σας οδηγήσει στα απάτητα μονοπάτια της φαντασίας της. Όταν σας πλησιάσει για να αρχίσει την ξενάγησή της δεν θα δυσκο-λευτείτε καθόλου να την αναγνωρίσετε… Πολύχρωμα είναι τα ρούχα της Κόκκινο το πάθος της για δημιουργία Μαύρο το χρώμα της δουλειάς της Κίτρινη η αποστροφή της στο κατεστημένο Ροζ η αγάπη της για την οικογένεια και τους φίλους της Πράσινη η απέχθειά της στα καθιερωμένα Μπλε η επανάστασή της Μωβ τα όνειρά της Γαλάζιος ο πόθος της για την κατάκτηση του άπιαστου Λευκή η έξοδός της απ’ αυτόν τον κόσμο Τεράστια τα φτερά της

Κι ο ήχος τους αντηχεί ακόμη στα αυτιά μας…»

29

πολύγυρος

30

πολύγυρος

ΚΑΠΟΤΕ στον ΠΟΛΥΓΥΡΟ Επιλογή ειδήσεων, τοπικών νέων, σχολίων, λογοτεχνικών κειμένων, στίχων, ευτράπελων και άλλων τινών, από τις σελίδες της εβδομαδιαίας εφημερίδας του Πολυγύρου «Φωνή της Χαλκιδικής» (1930-1977), αλλά και άλλων εφημερίδων τοπικής ή πανελλήνιας κυκλοφορίας.Την επιμέλεια της στήλης εξακολουθούν να έχουν οι: Γιάννης Δ. Κανατάς, υπεύθυνος του περιοδικού και ο Χρίστος Ν. Γεροχρίστος, ιδιοκτήτης του αρχείου της εφημερίδας «Φωνή της Χαλκιδικής». Σημαντική χαρακτηρίζεται τελευταία και η συνδρομή των Γιάννη Δ. Σαράφη από τον Άγ. Πρόδρομο και Βασίλη Πλάτανου από την Ελασσόνα με τη διάθεση των αρχείων τους στο περιοδικό μας. Επομένως αυτοδίκαια θεωρούνται τακτικοί συνεργάτες και συνυπεύθυνοι της στή-λης αυτής. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 29 Οκτωβρίου 1913: ΩΡΑΙΟΝ ΤΗΛΕΓΡΑΦΗΜΑ ΕΚ ΠΟΛΥΓΥΡΟΥ Ο λαός της Χαλκιδικής πάλλων εκ συγκινήσεως και μετέχων της αγαλ-λιάσεως της ιστορικής Μακεδονικής πρωτευούσης ετέλεσε σήμερον δοξο-λογίαν πανηγυρίσας την επέτειον του πανυφροσύνου γεγονότος της εισό-δου του ελληνικού στρατού εις την στενάζουσαν εκ της δουλείας γη, η Χαλκιδική αποδίδουσα φόρον ευγνωμοσύνης εις τον δαφνηφόρον εστεμμέ-νον στρατηγόν και εις την απελευθερωτικήν Κυβέρνησιν εορτάζει την επέτειον της νέας ζωής σταθερώς προοιωνιζούσης και δια την επαρχίαν αυτήν την παραμεληθείσαν επί τουρκοκρατίας ωραιοτάτην την ελληνικήν άνθησιν και δημιουργικότητα, μέλλουσαν να σκορπίσει και εδώ το φως του νεοελληνικού πολιτισμού και την θεόπνευσιν αναβιωτικήν δύναμιν της τελευταίας εκλάμπρου εθνικής αποκαταστάσεως, ήν εν εγκαρτερήσει ύφα-νον αι αρεταί της μεγάλης φυλής μας. Διοικ. Επίτρ. Χαλκιδικής ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ 28 Οκτωβρίου 1962: ΕΟΡΤΑΣΜΟΣ 50ΕΤΗΡΙΔΟΣ ΕΙΣ ΠΟΛΥΓΥΡΟΝ Μετ’ εξαιρετικής επισημότητος… εώρτασεν η πόλις μας την πεντηκο-νταετηρίδαν της απελευθερώσεώς της από τον Τουρκικόν ζυγόν. Από της

Ιωάννης Λαμπρόπουλος με τη σύζυγό του Στέλλα Δέλλιου και το μικρό Ηρακλή. Διακρίνονται επίσης ο Κίτσος Δέλλιος, Ιωάννης Κότσιανος ιατρός, Μαρνέλος γυμναστής κλπ.

31

πολύγυρος

9ης π.μ. ήρξαντο συγκεντρούμενες εις το Γυμνάσιον οι αντιπρ. ομάδες των Δήμων και κοινοτήτων του νομού μετά των μαθητών δε προηγουμένου τμήματος Στρατού μετέβησαν εις Μητροπολιτικόν Ναόν…εν τω οποίω ετελέσθη επίσημος δοξολογία χοροστατούντος του …μητροπολίτου Συνεσίου. Μετά το πέρας της δοξολογίας ο εκ Πολυγύρου καθηγητής της Φιλολογίας εν Θες/νίκη κ. Κύρκος Κοσμάς ορισθείς υπό της ΙΛΕΧ εξεφώ-νισε υπέροχον πανηγυρικόν λόγον… Η ΕΟΡΤΗ ΤΗΣ ΣΗΜΑΙΑΣ Χθες εις το Γυμνάσιον Πολυγύρου έλαβεν χώραν η εορτή της σημαίας καθ’ ήν παρευρέθησαν γονείς και κηδεμόνες της πόλεώς μας. Κατά την σεμνήν τελετήν ωμίλησεν ο καθηγητής κ. Ρήγας. Επηκολούθησαν ποιήματα και πατριωτικά άσματα και εγένετο η απονομή επαίνων εις τους αριστεύσαντας μαθητάς… Τάξις Α΄: Άννα Γκοτζαμάνη, Μαρία Καλατζή, Χριστίνα Πέγιου και Αρετή Μπάτζιου. Β΄: Ευθαλία Τσαπαρδώνη και Γεώργιος Μπαντές. Γ΄: Χρήστος Κανάρης, Μαρία Συμβουλίδου, Γεωργία Μπάτζιου και Άννα Χαλάτη. Δ΄: Αναστασία Βορδού, Στυλιανή Πετρίτση και Μαρούδα Κρικέλα. Ε΄: Γεωργία Νίτσα, Αθανάσιος Χριστιανός και Γερακίνα Συριάννη. ΣΤ΄: Μιχαήλ Σοφωνίου, Μαρία Πιπέρκου και Θεοδώρα Ζήση. 27 Οκτωβρίου 1963: ΜΑΡΙΑ Γ. ΚΑΡΑΓΚΑΝΗ Την παρελθούσαν Παρασκευήν το εσπέρας απεβίωσεν ενταύθα και εκηδεύθη χθες η μήτηρ του Δημάρχου Πολυγύρου κ. Αθαν. Καραγκάνη. Η «Φωνή» εκφράζει τα θερμά συλλυπητήρια προς τους οικείους της μετα-στάντος. 24 Σεπτεμβρίου 1972: ΙΩΑΝΝΗΣ ΛΑΜΠΡΟΠΟΥΛΟΣ Απεβίωσε και εκηδεύθη με πάνδημο συμμετοχή των Πολυγυρινών και των Αρχών της Χαλκιδικής ο Ιωάννης Λαμπρόπουλος.Ούτος υπήρξε σπουδαία φυσιογνωμία δια τον τόπον μας, δια τον οποίον ηνάλωσεν όλην του τη ζωή…Και στο ελληνικό κοινοβούλιο, όταν επί μακρά σειρά ετών εξεπροσώπει την Χαλκιδικήν… Η Χαλκιδική και ιδιαίτερα ο Πολύγυρος, στα χώματα του οποίου ενα-πετέθη το σκήνωμά του, εδοκίμασαν βαθεία θλίψιν από την απώλεια του ανδρός…

Αχιλλέας Καλέβρας, υποδιοικητής Χαλκιδικής, τον Οκτώβριο του 1913.

1920, οικογένεια Γεωργίου και Μαρίας Καραγκάνη, μετά των τέκνων Αθανασίου, Τριανταφυλλιάς, Ελένης και Δήμου.

32

πολύγυρος

Μητροπολίτες Κασσανδρείας 1791 - 1907Γιάννης Δ. Κανατάς

(συνέχεια από το προηγούμενο τεύχος) Στο προηγούμενο τεύχος παρουσιάσαμε τους μητροπολίτες Κασσανδρείας που ποίμαναν την ομώνυμη επαρχία από το 1791 (Ιγνάτιος) μέχρι το 1867 (Χρύσανθος). Σ’ αυτό το τεύχος παρουσιάζουμε τους μητροπολίτες που ακολούθησαν μέχρι το 1907, έτος κατά το οποίο στον μητροπολιτικό θρόνο ανήλθε ο Ειρηναίος Παντολέοντος. (1907-1945).

Γρηγόριος Μισλιάνος (1867 – 1873) Με την παύση του μητροπολίτη Χρύσανθου το Δεκέμβριο του 1867, στην έδρα της μητρόπολης Κασσανδρείας ανήλθε ο μέχρι τότε Μέγας Αρχιμανδρίτης Γρηγόριος, αφού υπερίσχυσε της σχετικής ψηφοφορίας των αγίου Λαοδικείας και Αρχιμανδρίτη Ιγνατίου. Η χειροτονία του ως μητρο-πολίτη τελέστηκε στον Πατριαρχικό ναό προεξάρχοντος του μητροπολίτη Κυζίκου. Ήταν Ηπειρώτης στην καταγωγή και το επίθετό του προερχόταν από τη βουλγαρική Μονή Μίσλας. Στην Κασσάνδρα (Βάλτα) ο Γρηγόριος έφτασε το Φεβρουάριο του 1868 και έγινε δεκτός με ενθουσιασμό από το ποίμνιό του. Το Νοέμβριο του 1870, με ενέργειές του μετέφερε τη μητροπολιτική έδρα από την Κασσάνδρα στον Πολύγυρο, «… μεγάλως δυσανασχετού-ντων των της Παλλήνης κατοίκων Κασσανδρέων…», όπως σημειώνει ο Νικ. Χρυσανθίδης στο από τα 1870 βιβλίο του «Αυτοσχέδιος περιγραφή της Χαλκιδικής Χερσονήσου», καθώς από το προηγούμενο έτος μεταφέρθηκε επίσης από την Κασσάνδρα στον Πολύγυρο η έδρα του Διοικητηρίου και του Επαρχιακού Συμβουλίου. Γλαφυρότατα περιγράφει τη διένεξη αυτή και ο τότε διδάσκαλος Ιωάννης Δρακιώτης εκ Σκοπέλου στο απολαυστικό έμμετρο ομοικατάληκτο πόνημά του «Ο Κώνωψ Ολύμπου και Μακεδονίας», του 1870. Τον Φεβρουάριο του 1873 ο Γρηγόριος, εκκλησιαστική αδεία και για λόγους υγείας μετέβη στην Κωνσταντινούπολη. Μαζί του έφερε «σπου-δαίαν συλλογήν αρχαίων νομισμάτων, αργυρών τε και χαλκών, συνει-λεγμένων εκ της Χαλκιδικής Χερσοννήσου», την οποία «προσήνεγκεν εις τον Ελληνικόν Φιλιλογικόν Σύλλογον». Έκτοτε ο Γρηγόριος δεν επανήλθε στον Πολύγυρο, καθώς τον Απρίλιο κατέλαβε την έδρα της μητροπόλεως Γάνου και Χώρας και λίγους μήνες αργότερα, τον Ιούλιο του 1873, πέθανε, «… υπό της προ καιρού κατα-τρυχούσης αυτόν φθίσεως». Ετάφη στη μονή Αγ. Γεωργίου του Ξενίτα.

Κωνσταντίνος Γαζής (1873 – 1892) Ύστερα από την εκλογή του μητροπολίτη Κασσανδρείας Γρηγορίου (Μισλιάνου) στη μητρόπολη Γάνου και Χώρας, νέος μητροπολίτης Κασσανδρείας εξελέγη τον Απρίλιο του 1873 ο τέως Μέγας Αρχιδιάκονος Κ. Κωνσταντίνος Ζαχαριάδης ή Γαζής, (αναφέρεται και ως Κωνστάντιος) υπερισχύσας των συνυποψηφίων του μητροπολιτών Κλαυδιουπόλεως και Χαριουπόλεως. Η χειροτονία του Κωνσταντίνου ως Αρχιερέα πραγματο-ποιήθηκε στον Πατριαρχικό ναό από τον Οικουμενικό Πατριάρχη. Ο νέος μητροπολίτης γεννήθηκε το 1831 στη Σινώπη του Πόντου, ήταν απόφοιτος της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης από το 1856 και υπηρέτη-σε την εκκλησία κοντά σε διαφόρους Αρχιερείς και στα Πατριαρχεία. Τύχη αγαθή ο Κωνσταντίνος, ως άγ. Δευτερεύων στον Πατριαρχικό ναό, απήγ-γειλε τον επικήδειο λόγο στην κηδεία του πρώην Κασσανδρείας Ιγνατίου (1851-1860) τον Ιανουάριο του 1867. Λίγα χρόνια αργότερα έμελε να καθίσει και ο ίδιος στον ίδιο μητροπολιτικό θρόνο. Ο Κωνσταντίνος, κωλυσιεργών τη μετάβασή του στον Πολύγυρο, διετά-χθη επανειλημμένα από τα Πατριαρχεία όπως επισπεύσει την αναχώρησή του, πράγμα που έγινε μετά παρέλευση εξαμήνου. Έτσι, αναχώρησε τελι-

«Ενταύθα αναπαύεται ο Κασσανδρείας Προκόπιος...». Αριστερά της εισόδου του Μητρ. Ναού Αγ. Νικολάου Πολυγύρου.

33

πολύγυρος

κά περί τα μέσα Οκτωβρίου για την επαρχία του, όπου έγινε δεκτός με ενθουσιασμό από το χριστεπώνυμο πλήθος. Το Σεπτέμβριο του 1873 υπογράφτηκε από αντιπροσώπους 12 χωριών της Κασσάνδρας επίσημη πράξη του Κωνστάντιου σχετικά με τα σχολεία. Σύμφωνα με δημοσίευμα του από 21/8/1879 φύλλου της εφημερίδας «Ερμής», ο Κωνσταντίνος υπήρξε ο μοναδικός μέχρι τότε από τον ανώτε-ρο κλήρο της εκκλησίας ο οποίος ανέβηκε μέχρι την κορυφή του Άθωνα… «μέχρι μεν της θέσεως Παναγίας δι’ ημιόνου, εκείθεν δε πεζοπορών και έρπων…». Πάντως και ο Κωνσταντίνος ήρθε σε προστριβές με μερίδα του ποιμνί-ου (βλ. «Ανατολικός Αστήρ» 10/10/1880) του με αποτέλεσμα να αποστα-λούν παραπονετικές επιστολές στο Πατριαρχείο, το οποίο ως όφειλε κάλε-σε τον μητροπολίτη σε απολογία. Το 1888, λόγω εμφάνισης Προτεσταντών στην περιοχή, ο Κωνσταντίνος ζήτησε από το Άγ. Όρος την αποστολή Ιερομανάχου για την στήριξη των Ορθοδόξων χριστιανών. Η Ιερά Κοινότητα έστειλε για το σκοπό αυτό από τη μονή Διονυσίου τον ιερομόναχο Ιάκωβο, ο οποίος επιτέλεσε σπουδαίο έργο. Τον Απρίλιο του 1892, ο Κωνσταντίνος εξελέγη μητροπολίτης Συλιβρίας και το Σεπτέμβριο του 1900 Μαρωνείας. Το 1902 τέθηκε σε προσωρινή διαθεσιμότητα και αντικαταστάθηκε. Πέθανε στην Κων/πολη τον Ιανουάριο του 1908 και ετάφη στο νεκροταφείο Επταπυργίου. Σύμφωνα με τα περι-ουσιακά του στοιχεία, διατηρούσε κτηματική περιουσία στην Κασσάνδρα, την οποία όμως εκποίησε πολύ προ του θανάτου του.

Προκόπιος (1892 – 1901) Ύστερα από την εκλογή του Κασσανδρείας Κωνστάντιου στη μητρόπο-λη Σηλυβρίας, μητροπολίτης Κασσανδρείας την 14ην Απριλίου 1892 εξελέ-γη ο εκ των συνοδικών Μητροπολίτης Βεροίας Προκόπιος, μεταξύ των ετέ-ρων δύο προταθέντων μητροπολιτών Σωζουαγαθουπόλεως, Παρθενίου και Κώου, Αθανασίου. Ο νέος μητροπολίτης Κασσανδρείας Προκόπιος γεννήθηκε το 1814 στη Μηχανιώνα της επαρχίας Κυζίκου. Χειροτονήθηκε σε νεαρή ηλικία διάκο-νος και ως τέτοιος διακόνησε στον Πατριαρχικό ναό το 1845, έπειτα στο ναό των Εισοδίων στο Πέρα και σ’ αυτόν των Παμεγίστων Ταξιαρχών του Βοσπόρου, όπου επί οκτώ χρόνια διετέλεσε ιερατικός προϊστάμενος και τιμήθηκε από τον αείμνηστο Πατριάρχη Γερμανό δια του οφφικίου του αρχιμανδρίτη. Το 1855 προήχθη στο αρχιερατικό αξίωμα του Κλαυδιουπόλεως και το 1865 εξελέγη μητροπολίτης Μογλενών. Επί πατριαρχίας του Ιωακείμ Β΄, το 1874 προήχθη στο μητροπολιτικό θρόνο

1903: Καθαγιασμός Αγίου Μύρου Πατριαρχούντος κ. Ιωακείμ Γ΄. Μεταξύ των αρχιερέων και ο Κασσανδρείας Λέοντιος.

34

πολύγυρος

Βεροίας, απ’ όπου στη συνέχεια μετακόμισε στη μητρόπολη Κασσανδρείας με έδρα τον Πολύγυρο. Ο Προκόπιος, όταν έφθασε στον Πολύγυρο, ήταν ήδη κοντά 80 χρόνων και ως εκ τούτου δεν ήταν σε θέση να ανταποκρίνεται επαρκώς στις ανά-γκες της επαρχίας του, ιδιαίτερα αυτές που αφορούσαν τη λειτουργία των σχολείων, αρμοδιότητα ως γνωστόν τα χρόνια εκείνα του εκάστοτε μητρο-πολίτη. Έτσι δεν άργησαν να υποβληθούν παράπονα ιδιαίτερα από τα χωριά της Κασσάνδρας (βλ. «Ταχυδρόμος» Κων/πόλεως 11/11/1898) για την απουσία του μητροπολίτη και την αδυναμία λειτουργίας των σχολεί-ων της περιοχής. Τον Οκτώβριο του 1900, από λάθος εκτίμηση, διαδόθηκε ότι ο μητρο-πολίτης πέθανε. Μάλιστα η «Εκκλησιαστική Αλήθεια» βιάστηκε να αναγ-γείλει στο αριθμ. 40/6-10-1900 φύλλο της το θάνατο του γηραιού μητρο-πολίτη, δημοσιεύοντας, ως είθισται, και κάποια βιογραφικά του στοιχεία του θανόντος. «Πρόωρον ήτο το άγγελμα του θανάτου του μητροπολί-του αγ. Κασσανδρείας, το διαβιβασθέν εις τα Πατριαρχεία δια τηλεγρα-φήματος του υποδιοικητού Κασσανδρείας…», γράφει ο «Ταχυδρόμος» της 7ης/10/1900, καθώς «…νεώτερον τηλεγράφημα… φέρει την ευάρεστον είδησιν ότι η Α.Π. ζη, εξελήφθη δ’ ως αποδούς την υστάτην αυτού πνοήν εκ λιποθυμίας διαρκεσάσης επί δίωρον…»!!! Τελικά ο Προκόπιος εξεμέτρησε το ζην περί τα τέλη Ιανουαρίου του επομένου έτους, 1901, σε ηλικία 87 ετών.

Λεόντιος Ελευθεριάδης (1901 – 1903) Υπήρξε από τις σπάνιες περιπτώσεις μητροπολίτη, ο οποίος κατείχε την έδρα της Μητρόπολης Κασσανδρείας χωρίς ποτέ να έρθει στον Πολύγυρο. Στην έρευνά μας τον συναντούμε συνεχώς στην Πόλη να συμμετέχει σε πάμπολλες εκδηλώσεις του Πατριαρχείου και να δημοσιεύει ενδιαφέρου-σες μελέτες του σε εφημερίδες της εποχής. Διεκδίκησε τη χηρεύουσα έδρα της Μητρόπολης Κασσανδρείας, μετά το θάνατο του Προκοπίου, και την κατέκτησε τον Φεβρουάριο του 1901 πλει-οψηφών έναντι των ετέρων προταθέντων πρώην Ιερισσού & Αγ. Όρους Ιωακείμ και αρχιμανδρίτη Καλλίνικου Δεληκάνη. Ο νέος Μητροπολίτης, με καταγωγή από τα Ιωάννινα, τα γυμνασιακά του χρόνια φοίτησε στη Ζωσιμαία Σχολή, στη συνέχεια στη Ριζάριο Σχολή Αθηνών και τις ιερατικές του σπουδές συμπλήρωσε στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 1883 διορίστηκε μέγας αρχιμανδρίτης του πατριαρχικού ναού, ενώ χρημάτισε επί σειρά ετών καθηγητής των ιερών στο Ζάππειο Παρθεναγωγείο Κων/πόλεως. Το 1885 εξελέγη στην επισκο-πή Κίτρους και στη συνέχεια κατά σειρά στις μητροπόλεις Παραμυθίας (1893-96), Φιλαδελφείας (1896-99) και Μελενίκου (1899-1901), οπότε εξε-λέγη Κασσανδρείας. Η μη προσέλευση του Λεόντιου στην έδρα της μητροπόλεώς του είχε ως αποτέλεσμα πολλοί κάτοικοι της επαρχίας να ζητούν με αναφορά τους (βλ. εφημερίδα «Ταχυδρόμος» Κων/πόλεως 20/2/1902) προς τα Πατριαρχεία την άμεση παρουσία του μητροπολίτη στην έδρα του. Στην Κων/πολη ο Λεόντιος παρέμεινε καθ’ όλη τη διάρκεια της θητείας του ως μητροπολίτη, Κασσανδρείας. Υπήρξε πολύ μορφωμένος, γαλλομα-θής και έχαιρε της εκτίμησης των Τουρκικών αρχών και του Πατριάρχη, τον οποίο εκπροσωπούσε σε πολλές εκδηλώσεις της εκκλησίας. Στον «Ταχυδρόμο» της 12/3/1903 διαβάζουμε: «Η Α.Π. ο μητροπολίτης Κασσανδρείας Λεόντιος, εν συνοδεία του Εξοχ. Άρχοντος Καπού Κεχαγιά Αντωνίου Εφέντη Οικιάδου επεσκέφθη σήμερον την Α.Υ. τον Μ. Βεζύρην Φερήτ Πασάν είτα δε μεταβάς εις το υπουργείον της Δικαιοσύνης έσχε συνέντευξιν… αφορώσαν εις ζητήματα της επαρχίας του». Από τον Μάιο του 1903 ονομάστηκε – άγνωστο πως και γιατί – επίτι-μο μέλος της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Χριστιανικής Εταιρείας.

35

πολύγυρος

Τον Αύγουστο του 1903, ενώ αρχικά επρόκειτο να «αναχωρήσει εις Πολύγυρον αναλαμβάνων την διοίκησιν της επαρχίας», η Ιερά Σύνοδος με απόφασή της έθεσε ξαφνικά το Λεόντιο σε προσωρινή διαθεσιμότητα… «ένεκα εκκλησιαστικής ανάγκης…». Το ίδιο χρονικό διάστημα ο Λεόντιος εξελέγη μητροπολίτης Αίνου. Και εκεί όμως ήρθε σε αντιπαράθεση με τους κατοίκους και τελικά εξεδιώχθη από την έδρα της μητροπόλεως, το Δεδέ Αγάτς (Αλεξανδρούπολη) τον Ιανουάριο του 1907.

Ιωάννης Χατζηαποστόλου (1903 – 1907) Για τον Κασσανδρείας Ιωάννη ο «Π» ασχολήθηκε ενδελεχώς και παρουσίασε τη ζωή και το έργο του στα τεύχη 38 & 39/2007. Ως γνωστόν ο Ιωάννης, πρώην Λέρου και Καλύμνου, έφθασε στον Πολύγυρο περί τα τέλη Σεπτεμβρίου 1903 και έγινε δεκτός με εγκάρδια υποδοχή από το ευσεβές ποίμνιο. Το ίδιο ποίμνιο όμως τρία περίπου χρόνια αργότερα, αρχές Ιανουαρίου 1907, μετατράπηκε σε αγέλη που εξεδίωξε τον Ιωάννη με τον πιο ατιμωτικό για επίσκοπο τρόπο, μέσα από το μητροπολιτικό ναό του Αγ. Νικολάου. Κάποια σκοτεινά σημεία σχετικά με τον τρόπο που εκδιώχθηκε από τον Πολύγυρο ο Ιωάννης θα προσπαθήσουμε να φωτίσουμε με κάποια δημοσιεύματα που ανακαλύψαμε στην εφημερίδα των Αθηνών, «Το Άστυ». Σύμφωνα με το πρώτο από αυτά (17/1/1097), η δημογεροντία Κασσανδρείας υπέβαλε προς τον Πατριάρχη Ιωακείμ Γ΄ τηλεγραφική δια-μαρτυρία με την οποία κατήγγειλε τον Μητροπολίτη «..επί πράξεσι αναρ-μόστοις δια το Μητροπολιτικόν αξίωμα..», δήλωνε δε (η δημογεροντία) ότι αδυνατεί πλέον να τον αναγνωρίσει ως Μητροπολίτη. Στο ίδιο τηλεγράφημα αναφέρεται επίσης ότι ο Ιωάννης σε κάποια τελευταία γιορτή ζήτησε να μεταβεί στην εκκλησία για να ιερουργήσει, ο κόσμος όμως τον έδιωξε. Για να εκδικηθεί την ενέργεια αυτή των κατοί-κων, σύμφωνα πάντα με τη διαμαρτυρία της δημογεροντίας, ο Μητροπολίτης κάλεσε αμέσως όλους τους ιερείς στη Μητρόπολη και δεν άφησε με αυτόν τον τρόπο να γίνει λειτουργία σε καμία εκκλησία. Σύμφωνα με το παραπάνω δημοσίευμα η καταγγελία είναι υπογεγραμ-μένη από το σύνολο της Δημογεροντίας Κασσανδρείας. Εκτενείς αναφορές για τα γεγονότα του Πολυγύρου γίνονται και σε επόμενα φύλλα της ίδιας εφημερίδας (17/2, 1/3, 2/3/1907) εκ των οποίων σταχυολογούμε την ύπαρξη έξι αναφορών υπογεγραμμένων από μερίδα κατοίκων του Πολυγύρου, Βάβδου, Συκιάς, Λόκοβης, Βραστών και Βασιλικών, οι οποίες αποκρούουν όλες τις κατηγορίες κατά του Μητροπολίτη και ζητούν «..ίνα η Α.Πανιερότης ο Μητροπολίτης αυτών αποδοθεί εις τα καθήκοντά του..». (Για τον μητροπολίτη Κασσανδρείας Ειρηναίο Παντολέοντος (1907 – 1945), που διαδέχθηκε τον Ιωάννη, ο «Π» έκανε ειδικό αφιέρωμα στο 23ο /Ιούλ.-Αύγ. 2004 τεύχος του και αναφέρθηκε στη ζωή και το έργο του σε αρκετές ακόμη περιπτώσεις).

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Εφημερίδες: Κων/πόλεως: Ανατολικός Αστήρ, Εκκλησιαστική Αλήθεια, Κωνσταντινούπολις, Νεολόγος, Ταχυδρόμος, Τηλέγραφος του Βοσπόρου & Βυζαντίς, Σμύρνης: Αμάλθεια, Αθηνών: Αιών, Εμπρός, Ημερησία, Καιροί, Νέον Άστυ, Παλιγγενεσία, Σκριπ, Το Άστυ, Θεσσαλονίκης: Αλήθεια, Ερμής. Απόστολου Γλαβίνα, «Αρχιερείς Κασσανδρείας», Μακεδονικά ΚΒ΄, Εταιρία Μακεδονικών Σπουδών, Θες/νίκη 1982. Νικολάου Χρυσανθίδου, «Αυτοσχέδιος περιγραφή της Χαλκιδικής χερσο-νήσου», εν Κων/πόλει 1870. Τιμολέοντος Μαρκογιάννη, «Τα παραλειπόμενα κατά τη μεταφορά της έδρας της Ι. Μητροπόλεως Κασσανδρείας από τη Βάλτα στον Πολύγυρο το έτος 1870», περ. «Παγχαλκιδικός Λόγος», τ. 7ο /2011. Ιωάννου Δρακιώτη, «Ο Κώνωψ Ολύμπου και Μακεδονίας», εν Αθήναις 1870.

Ο Μητροπολίτης Κασσανδρείας Ειρηναίος Παντολέοντος μετά της μητρός αυτού, Φλώρας.

36

πολύγυρος

Θεέ μου, τι τρώγαμε!(Σνακ, ορντέβρ και απεριτίφ της παιδικής μας ηλικίας)

Γιάννης ΤσίκουλαςΟμότ. Καθηγητής Παιδιατρικής Α.Π.Θ.

(συνέχεια από το προηγούμενο τεύχος)

ΖΩΙΚΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ 1. Αυγά πουλιών. Κάποια παιδιά έλεγαν ότι έβρισκαν μέσα σε φωλιές πουλιών αυγά που τα τηγάνιζαν και τα έτρωγαν. Εγώ δεν είχα τέτοια εμπειρία. 2. Μελισσουργοί. Αυτό που έζησα δε θα το ξεχάσω ποτέ. Μια μέρα ήρθε στην αυλή μας ένα γειτονάκι φίλος μου να παίξουμε κρατώντας στα χέρια του ένα κονσερβοκούτι. Μου είπε ότι είχε μέσα μελισσουργούς. Άκουγα πρώτη φορά αυτή τη λέξη. Πήγα κοντά και είδα το κουτί γεμάτο από τεράστιες μαυροκίτρινες μέλισσες προφανώς σκοτωμένες, που μου φάνηκε όμως ότι κουνούσαν ακόμα πόδια, κεραίες, φτερά. Ένα θέαμα ανατριχιαστικό. Πριν προλάβω να συνέλθω από το σοκ του θεάματος μου λέει το γειτονάκι μου πως αν θέλω να φάω κι εγώ μελισσουργούς να πάω πίσω από τον Αηγιώρ’ σ’ ένα μέρος που φυτρώνουν γαδουράγκαθα και είναι γεμάτο μελισσουργούς. Και πριν προλάβω να ξανασυνέλθω από το σοκ αυτού που άκουσα τον βλέπω να πιάνει έναν μελισσουργό, να τον κόβει στη μέση, ξεχύνοντας από την περιοχή του τραύματος κάτι σαν έντε-ρα, σαν φούσκες, κι αυτός να τα ρουφάει με φανερή απόλαυση και να ξερογλείφεται λέγοντας ότι είναι σα να τρως μέλι, μέχρι που άδειασε όλο το κουτί. Απ’ ότι θυμάμαι δεν προσφέρθηκε να μου δώσει ούτε έναν μελισσουργό. Αυτό που θυμάμαι είναι ότι ένιωσα τέτοια αηδία που επί χρόνια ό,τι είχε σχέση με μέλι μου προκαλούσε ανυπόφορη ναυτία. Αυτή ήταν η μοναδική φορά που ήλθα σε επαφή με το ιδιότυπο αυτό έδε-σμα.

ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ … ΒΑΣΙΛΕΙΟ Μην πάει, προς Θεού ο νους σας στον κανιβαλισμό!Τα εδέσματα που ακολουθούν, ανθρώπινης προέλευσης, δεν είναι από τα πιο αποδεκτά και παραδεκτά εγώ όμως τα έχω βιώσει και είμαι υποχρε-ωμένος να τα παραθέσω. 1. Νύχια – μαλλιά. Κάποια παιδιά έτρωγαν τα νύχια τους και τις πετσούλες γύρω από αυτά και κάποια ξερίζωναν και έτρωγαν τρίχες από

Λεμονιά Λυρτζή εκ Λουκόβης ξεσπιρίζει τα περίφημα λουκουβίτικα φασόλια. Μια ακόμα εικαστική δημιουργία του αείμνηστου Αργύρη Βογιατζή.

37

πολύγυρος

τα μαλλιά τους. Αργότερα έμαθα ότι αυτά δεν ήταν «για χόρταση», αλλά εκδήλωση ψυχικού προβλήματος και ονομάζεται αλλοτριοφαγία στην ιατρική ορολογία. 2. Αίμα. Αν τύχαινε και τραυματιζόμασταν και έτρεχε αίμα σε κάποιο σημείο του σώματός μας που ήταν προσεγγίσιμο από το στόμα μας (πρα-κτικώς αυτό συνέβαινε μόνο σε τραύμα των χεριών μας), τότε σπεύδαμε να ρουφήξουμε το αίμα όχι κι αυτό για χόρταση ή ευχαρίστηση, αλλά γιατί είχαμε διδαχθεί ότι «το αίμα του ανθρώπου είναι το κρασί του Θεού» και δεν πρέπει να χυθεί όπου να ‘ναι. Είχαμε χρέος να το πιούμε. 3. Περιεχόμενο μύτης (στερεό και ρευστό). Ορκίζομαι ότι δεν το δοκί-μασα ο ίδιος ποτέ. Ήταν όμως συνηθισμένο θέαμα παιδιά να σκαλίζουν τη μύτη τους, να μαλάσουν με τα δάχτυλά τους το εξαχθέν προϊόν, να το κάνουν σαν μπαλάκι και να το μασούν με έκδηλη ευχαρίστηση. Και ήταν πολύ πιο συνηθισμένο να γλείφουν με ηδονή την παχύρρευστη μύξα τους, που έτρεχε από τα ρουθούνια τους προς το στόμα. Σημειωτέον ότι εκείνα τα χρόνια «τα μυξιάρικα παιδιά» ήταν πάρα πολλά. Τώρα αν ρωτούσα «μήπως αναγουλιάσατε» θα εισέπραττα το αποδο-κιμαστικό ή τουλάχιστον το ειρωνικό σας βλέμμα. Ζητώ την κατανόησή σας. Το κάνω όπως είπα, για να είναι πλήρης ο κατάλογος των «εδεσμά-των».

ΑΝΟΡΓΑΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ Το μόνο που μας ήταν διαθέσιμο από την κατηγορία αυτή ήταν το νερό. Αλλά το νερό κάναμε συνήθως αγώνα για να το βρούμε όταν ήμα-σταν εκτός σπιτιού. Βέβαια όταν ήμασταν στην εξοχή υπήρχαν τα ρυάκια, οι βεράγγες και οι πηγές αλλά δεν ήταν πάντα κοντά στο μέρος που βρισκόμασταν, όταν αρχίζαμε να νιώθουμε δίψα. Έτσι πολλές φορές διανύαμε τεράστιες απο-στάσεις για να βρούμε νερό. Και δεν έφτανε αυτό αλλά υπήρχε και το θέμα του «χωνευτικού» νερού. Κάποιες πηγές είχαν τη φήμη ότι το νερό τους ήταν χωνευτικό. Έτσι μπορεί και να προσπερνούσαμε, παρά τη δίψα μας, κάποιες άλλες πηγές για να βρούμε τις χωνευτικές. Τάχα τι να χωνέ-ψουμε εκείνα τα στερημένα και δύσκολα χρόνια! Γύρω κυρίως από τον Πολύγυρο αλλά και μέσα, υπήρχαν και αρκετά πηγάδια. Αυτά ήταν η αδυναμία μας. Πηγαίναμε λοιπόν, σκύβαμε πάνω από το στόμιο του πηγαδιού, καθρεφτιζόμασταν στο νερό που υπήρχε στο βάθος, φωνάζαμε για να ακούσουμε την ηχώ της φωνής μας και μετά ρίχναμε τον κουβά για να τον ανασύρουμε γεμάτο από εκείνο το ευλογη-μένο κρύο νεράκι σπρώχνοντας ο ένας τον άλλον. Απορώ ακόμα πως κανέ-νας από μας δεν είχε την τύχη της «τελευταία βαπτιστικής» του Παπαδιαμάντη. Αυτό κι αν ήταν θαύμα του φύλακα άγγελού μας. Μέσα στον Πολύγυρο υπήρχαν βέβαια και οι διάσημες βρύσες με συνεχή ροή (έξι βρύσες, του Δέλλιου, στου Κουρού, το πλατάνι, στα κότσαλα κλπ.). Οι βρύσες όμως της ύδρευσης ήταν λίγες, το νερό ερχό-ταν ορισμένες ώρες και καμιά φορά για μέρες δεν υπήρχε νερό. Ήταν κάτι συνηθισμένο να ρουφάμε τις στεγνές βρύσες με την ελπίδα να έρθουν στο στόμα μας λίγες γουλιές από το στεκούμενο νερό των σωλήνων. Φρίκη! Τέλος σπουδαίο ρόφημα ήταν το χιόνι, το οποίο ρουφούσαμε γεμίζο-ντας τις χούφτες μας. Ιδιαίτερα τιμούσαμε τις κρυσταλλίθρες, τα παγω-μένα νερά που έτρεχαν από στέγες και παράθυρα το χειμώνα. Το μακρου-λό τους σχήμα ήταν ιδανικό γλειφιτζούρι.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ Τα χρόνια πέρασαν, τα κάθε είδους εδέσματα για τα παιδιά είναι άφθονα, ποικίλα, δελεαστικά και κυρίως άμεσα προσβάσιμα. Εκείνη όμως η γοητεία του «σελφ-σέρβις» κατευθείαν από τη φύση, καθώς και η έξαψη της ανακάλυψης του απρόσμενου, του τυχαίου και του απαγορευμένου, κελαηδούν για πάντα στη μνήμη και τη ψυχή μας.

38

πολύγυρος

Ήρθα κι απόψε στα σκαλοπάτια σου... του Στέλιου Καραγιώρα

Θυμάμαι πως κάθε φορά που βρισκόμασταν με τον Θανάση για μια ρετσίνα και μετά το εβίβα το πρώτο, που συνήθως ήταν το τρίτο, έπιανε σιγανά ένα τραγούδι, προσδοκώντας να τον σιγοντάρω.Άλλο που δεν ήθελα! Κι εκεί, ανάμεσα στη γενικότερη κουβέντα και στα τραγούδια, έμπαινε και το ζήτημα ότι ο κόσμος πια δεν τραγουδάει. Και να οι αναλύσεις για τα αίτια και το «κακό που μας βρήκε» και να πάλι «εβίβα το πρώτο», που ίσως να ήταν το έκτο ! Ήταν χειμώνας του 2001, όταν βρεθήκαμε ξανά σε ταβερνάκι με φί-λους και με παρέα μια «κουτσή κιθάρα» που είχα ριγμένη στο αυτοκίνητο κι αρχίσαμε να τραγουδάμε. Τα πιο πολλά «κανταδόρικα». Αυτά που το μέτρο και η μελωδία προσφέρονται για primo-secondo και είναι απόλαυση ν’ ακούς τον διπλανό σου να σου κάνει «δεύτερη». Εκεί λοιπόν, σε πείσμα, όσων δεν τραγουδούν, έπεσε η ιδέα για μια καντάδα στα παλιά σοκάκια του Πολυγύρου και μάλιστα με φεγγαράδα! Άρεσε, κι έτσι ορίστηκε η πρώτη μας «εμφάνιση» την Τετάρτη 6 Ιουνίου 2001 που είχε πανσέληνο. Από την επομένη κιόλας άρχισε η αναζήτηση φωνών και οργάνων, για την σύσταση της μεγάλης παρέας. Αναζητήσαμε ακόμη και χώρο για τις πρώτες μας συναντήσεις-πρόβες και μας παραχωρήθηκαν φιλόξενα τα Γραφεία του Πολιτιστικού Συλλόγου, στο υπόγειο Εμ. Παππά & Ρ. Φεραίου και αργότερα στο παλιό «Μοντάζ». Εκεί βρισκόμασταν τακτικά, για να επιλέξουμε και να προβάρουμε τα τραγούδια, που θα λέγαμε, υπό τη μουσική επιμέλεια του Νίκου με το μαντολίνο, το Θόδωρο στο ακορντε-όν, το Σάκη στο μπουζούκι και βεβαίως τον Λευτέρη στην φυσαρμόνικα. Επικουρικά με τις κιθάρες μας ο Γιώργος, ο Μηνάς κι εγώ συμπληρώναμε την... κομπανία. Και ήρθαν πολλές και καλές φωνές: η Νίκη, η Ελευθερία, οι Μαρίες, η Φωτεινή, η Αργυρώ κι η Αργυρούλα, η Ασημίνα, η Καίτη και η Νατάσα (που μας «άφησε» τόσο νωρίς, αλλά πάντα την θυμόμαστε), ο Δημήτρης, ο Μάκης, ο Αγαπητός, ο Κώστας και περιστασιακά πολλοί προσκολλημένοι, γιατί έτσι τους άρεσε! Το ρεπερτόριο μικρό στην αρχή, εμπλουτίστηκε με τον καιρό, ψάχνο-ντας τραγούδια στο ύφος της παρέας, από επτανησιακές καντάδες όπως «Απόψε την κιθάρα μου», «Λαλούν τ αηδόνια» έως τις λαϊκές καντάδες «Χαράματα η ώρα τρείς», «Ότι κι αν πω δεν σε ξεχνώ κλπ. Συνήθως αναζητούσαμε τραγούδια που δεν ακούγονται πια, αλλά ξαφνιάζουν ευχά-ριστα στο ξανάκουσμά τους και ξυπνούν μνήμες όπως, «Ο Κάπελας» του Πρέζα, «Ποιός δρόμος είναι ανοιχτός» του Μαρκόπουλου και άλλα των μεγάλων συνθετών μας, Χατζιδάκι, Θεοδωράκη, Κουγιουμτζή, Ξαρχάκου, Λαϊκά και Ρεμπέτικα. Προς τα τέλη Μαΐου του 2001, ήταν ευτυχής συγκυρία για μας, η επί-σκεψη στον Πολύγυρο του καλού μας φίλου Μάριου Σπηλιόπουλου, τον οποίον παρακαλέσαμε να ζωγραφίσει κάτι για να προβάλουμε την πρώτη καντάδα μας. Ανταποκρίθηκε με μια υπέροχη σύνθεση του Πολυγύρου, που έγινε η αφίσα μας και την κολλήσαμε σε σημεία της διαδρομής που θα περνούσαμε. Η αφίσα έγραφε: «Στις γειτονιές του φεγγαριού από-ψε τραγουδάμε. Τετάρτη 6-6-2001», αφήνοντας αφηρημένα να φαίνεται πως κάτι θα συμβεί. Αργότερα το έργο αυτό έγινε με την άδειά του, εξώ-φυλλο στο 2ο CD του Πολιτιστικού Συλλόγου και του 7ου τεύχους (Νοεμβ.-Δεκ. 2001) του περιοδικού «ΠΟΛΥΓΥΡΟΣ». Και ήρθε η πανσέληνος. Με το σούρουπο βρεθήκαμε «εν χορδαίς και οργάνοις» στην αφετηρία μας στις «Έξι βρύσες», για ένα τσίπουρο που θα ζέσταινε τις φωνές, μέχρι να σκάσει μύτη πίσω από τον «Τσουκαλά» το ολόγιομο φεγγάρι. Και τότε πήραμε τα ανηφορικά στενά προς τ’ Ανήλια τραγουδώντας. Γέμισε μουσικές και διφωνίες το πάρκο στις «Πουρνάρες»

Το έργο που ζωγράφισε ο Μάριος Σπηλιόπουλος για τους «Κανταδόρους», έγινε πλέον σήμα κατατεθέν του Πολυγύρου.

39

πολύγυρος

και τα τραγούδια έφταναν από ψηλά μέχρι τον κάτω Πολύγυρο. Παραθυρόφυλλα άνοιγαν από περιέργεια και κάποιοι έβγαιναν στον δρό-μο ακολουθώντας μας. Νοικοκυρές έσπευδαν με τον δίσκο γεμάτο ποτήρια να μας κεράσουν. Ανταποδίδαμε με ένα τραγούδι «σταματ’κά»! Πώς να ξεχάσουμε την Μαρία και την Αγγελική που μας είχαν κυριολεκτικά στρωμένο τραπέζι στο δρόμο ! ‘Ήταν προετοιμασμένες μάλλον, γιατί προφανώς είχαν «εσω-τερική πληροφόρηση». Κατεβήκαμε τραγουδώντας από τ’ «Ανήλια» και πιάσαμε τον πάνω Πολύγυρο. Τα φώτα στις πολυκατοικίες άναβαν και τα μπαλκόνια γέμι-ζαν αγουροξυπνημένους. Άλλοι χειροκροτούσαν, άλλοι φώναζαν «μπρά-βο!» και έδιναν απ’ τα μπαλκόνια «παραγγελίες» και κάποιοι μας πετού-σαν καραμέλες και σοκολατάκια. Ένας απ’ τους αρχικούς μας στόχους ήταν να κάνουμε καντάδα – τι-μής ένεκεν – στον παλαιότερο κανταδόρο του Πολυγύρου, τον μπάρμπα Χριστόφορο Βερροιώτη. Και έτσι έγινε. Τον αιφνιδιάσαμε ευχάριστα και μες την εμφανή χαρά του, έκοβε συγκινημένος τριαντάφυλλα από τον κήπο του και μας τα μοίραζε! Φύγαμε κι εμείς ικανοποιημένοι και «ανεβασμένοι», όπως ήμασταν, κατηφορίσαμε τραγουδώντας για το κέντρο του Πολυγύρου. Μέσα από τα «Παλιά ψαράδικα» καταλήξαμε στην κεντρική πλατεία, στο πλατάνι του Κουρού, για ένα απολογισμό της βόλτας μας και για να πούμε ότι άλλο δεν είπαμε μαζί με τους θαμώνες. Το διαλύσαμε τις πρώτες πρωινές ώρες με την υπόσχεση να το επαναλάβουμε. Και το επαναλάβαμε τα επόμενα χρόνια, πάντα με πανσέληνο το καλο-καίρι, αλλά και σε κάθε ευκαιρία που έπεφταν τα τηλέφωνα για «Αναγγελία θυέλλης» ως σήμα του κατεπείγοντος για μάζεμα. Περνούσαμε απ’ όλες τις ταβέρνες του Πολυγύρου και μετά, γύρα σ’ όλες τις γειτονιές. Συνήθως καταλήγαμε στα πίσω σκαλοπάτια του Δημαρχείου, όπου με τα πρώτα τραγούδια – άγρια χαράματα – εμφανιζόταν ο Τάκης αργά-αργά, με ένα μπουκάλι στο χέρι ως αντίδωρο. Αποκτήσαμε έτσι κι ένα μικρό, αλλά σταθερό στις εξόδους μας μέχρι σήμερα fun club, αλλά και φίλους, που μας καλούσαν στα χωριά τους, όπως ο Αντώνης στα Βραστά και ο Μιχάλης στα Ριζά και την Παλιόχωρα. Τραγουδήσαμε τις Αποκριές στους δρόμους, ντυμένοι καρναβάλια, όπως και στην εκδήλωση για τους μουσικούς της πόλης. Περάσαμε απρόσκλητοι στο Δημοτικό Ραδιόφωνο Πολυγύρου, με τον Γιώργο να διακόπτει απρό-σμενα ευχάριστα τη ροή του προγράμματος για να μας βγάλει ζωντανά στον «αέρα» για δυο τραγούδια. Υποστηρίξαμε τραγουδώντας, το «Θεατρικό Εργαστήρι Πολυγύρου»

Η αφίσα των «Κανταδόρων» του 2001.

Οι Κανταδόροι Πολυγύρου «στου Μάνθου» το 2006.

40

πολύγυρος

συμμετέχοντας στην παράστασή του «Φεγγαράκι μου λαμπρό» στη σκά-λα της Γερακινής. Ουσιαστική ήταν η παρουσία μας στην εκδήλωση του Πολιτιστικού Συλλόγου «Μια φορά θυμάμαι» με αναφορές στις μπουάτ και στα τραγούδια του «Νέου Κύματος». Ξεχωριστές επίσης παραμένουν οι φορές, που παραμονή των Χριστουγέννων, μεσάνυχτα, γεμίζαμε με χρι-στουγεννιάτικες μελωδίες τα στενά του Πολυγύρου, με τις νοικοκυρές να μας κερνούν μελομακάρονα και κουρεμπιέδες. Στην διαδρομή μας πάντα, περνούσαμε από το Νοσοκομείο για μια κατανυκτικά τραγουδισμένη, Άγια Νύχτα, αφιερωμένη στους αρρώστους. Την 5η χρονιά της παρουσίας μας, στο ουζερί του Μάνθου, ο Μηνάς σκάρωσε τους παρακάτω στίχους για την παρέα, που συνωμοτικά (πάνω στη μελωδία του «Πριν το χάραμα») τραγουδήσαμε δυο-τρείς, σε έκπληξη των άλλων.

Αυτή είναι η παρέα των κανταδόρων. Χωρίς καταστατικό, άλλοτε μικρό-τερη, άλλοτε μεγαλύτερη, αλλά πάντα ανοιχτή σε όλους όσους αγαπούν το τραγούδι. Κι επειδή η παρέα είναι η αντίστασή μας στις δυσκολίες των καιρών, παρά το τελευταίο μεγάλο διάλειμμα, παραμένουμε και συνεχί-ζουμε. Γιατί ,όπως λέει και το τραγούδι του Κώστα Λειβαδά «...χωρίς την πίστη της παρέας, καθένας ένας, είναι κι ορφανός». Γι αυτό μην ξαφνια-στείτε, αν μέσα στον ύπνο σας ακούσετε να σας τραγουδούν! Ο Θανάσης, θα προχώρησε σε «Αναγγελία θυέλλης» και αμοληθήκαμε !

Και στο μάζεμα μια τούρταμε τα πέντε τα κεριάνα θυμίζει πως περάσαν πέντε χρόνια συναπτάμε τραγούδια αγαπημένα και μαζέματα ζεστά.

Με τον Σάκη στο μπουζούκιτον Τεό στ’ ακορντεόντον Στελάκη στην κιθάρακαι την Νίκη στα DEPONπου γνωρίζει λόγια στίχουςξεχασμένων τραγουδιών.

Στις φωνές η Ελευθερία, η Μαρία, η Αργυρώ,μπαγλαμά ο Κατραντσιώτης,όταν βρίσκει τον καιρό,όπως και οι δυο γιατροί μας, που σπανίως τους θωρώ.

Φυσαρμόνικα ο Λευτέρης,ο Μηνάς ακουστική,ο Θανάσης να διευθύνει και κοντά κι η Φωτεινή.Είμαστε οι κανταδόροιοι πιο άνετοι στη γη.

Οι «Κανταδόροι» το 2008, στις «Έξι Βρύσες».

41

πολύγυρος

Ο ταχυδρόμος πέρασε…

Η τακτική συνεργάτης του «Π», Μαρία Μπουλάκη-Λυπιρίδη, μας έστειλε το παρακάτω έγγραφο, υπό τον τίτλο «Μια κοινωνική προσφο-ρά του Συλλόγου Πολυγυρινών Θεσ/νίκης, «Ο Τσουκαλάς»: «Το Δ. Σ. του «Τσουκαλά», θέλοντας να δώσει «έξοδο» διαφυγής από την καθημερινότητα στους συμπατριώτες, στα μέλη του και στους επισκέπτες της πόλης μας, συμμετείχε στο 4ο Φεστιβάλ του Δήμου Πολυγύρου. Το βράδυ της 17ης Ιουλίου, στο προαύλιο του Σχολείου μας (όπως έμεινε στη μνήμη τη δική μας), στο μεγαλοπρεπέστατα φωτισμένο Δημαρχείο μας, έλαβε χώρα μια μουσική βραδιά, αφιερωμένη στον ποι-ητή Νίκο Γκάτσο. Στην εποχή της κρίσης, είναι πολύ σημαντικό για τους ανθρώπους να μπορούν να παρακολουθήσουν εντελώς δωρεάν μια μουσική συναυ-λία, τη στιγμή που έβλεπαν ότι οι κοστολογημένες εκδηλώσεις του φεστιβάλ με 20 και 15 € ήταν απρόσιτες για πολλούς. Την ευκαιρία της προσφοράς αυτής μας την έδωσε το μέλος του συλ-λόγου μας Κώστας Τσολοδήμος, με τη μουσική του παρέα, από αγάπη προς τον Πολύγυρο, καθώς εδώ πέρασε τα παιδικά του χρόνια. Επέλεξαν ν’ ακούσουμε τραγούδια από ποιήματα του τιμώμενου ποιητή Ν. Γκάτσου, που μελοποίησαν κορυφαίοι συνθέτες, θέλοντας να δώσουν ένα μήνυμα αγάπης και ελπίδας στον κόσμο, με τραγούδια που έχουν σημαδέψει την πολιτιστική κληρονομιά της χώρας μας. Γνωρίζοντας τη σεμνότητα του κ. Γιώργου Διαμαντουλάκη θα περιο-ριστώ μόνο στις ευχαριστίες για τη συμβολή του στην επιτυχία της εκδήλωσης, χωρίς αναφορές στις πολυποίκιλες επιδόσεις του στις εκδη-λώσεις πολιτισμού. Περάσαμε μια απολαυστική βραδιά. Πολύς κόσμος, πολλά χειροκρο-τήματα. Αποφύγαμε για λίγες ώρες την καθημερινή μας τριβή με τον κόσμο της ύλης. Ευχαριστούμε όσους συνετέλεσαν στην επιτυχία και το Δήμο Πολυγύρου για την ωραία δεξίωση».

Για το Δ. Σ.Η πρόεδρος Μαρία Μπουλάκη & ο Γ. Γραμματέας Πάνος Βερροιώτης

Η κ. Νόρα Πυλόρωφ-Προκοπίου, συγγραφέας του βιβλίου «Η ανάσα στο σβέρκο», που παρουσιάσαμε στο προηγούμενο τεύχος, μας έγραψε υπό τον τίτλο «H δική μου Χαλκιδική»: «Χόρτασα Χαλκιδική φέτος. Και επειδή από τότε που άρχισε η κρίση βιώνω με διαφορετικό τρόπο τα

Από τη μουσική βραδιά της 17ης Ιουλίου με τη μουσική συντροφιά του Κώστα Τσολοδήμου στον προαύλιο χώρο του Δημαρχείου.

42

πολύγυρος

πράγματα - πού ήταν όλη αυτή η φιλοπατρία κρυμμένη; - χάρηκα με πολύ πιο έντονο τρόπο τοπία και ανθρώπους και στιγμές σ’ αυτό το ευλογημένο μέρος. Η χαλκιδικιώτικη χρονιά μου ξεκίνησε από το τέλος της άνοιξης με τις δύο παρουσιάσεις του βιβλίου μου «Η ανάσα στο σβέρκο» στον Πολύγυρο και στα Μουδανιά, εκδηλώσεις οργανωμένες από τον Γιάννη τον Αικατερινάρη, σκηνοθετημένες θα ‘ταν η σωστότερη λέξη, με ειση-γητές, αναγνώστες και μουσικούς, και κόσμο που ξόδεψε από τον πολύτιμο χρόνο του, ήρθε και αγκάλιασε και μένα και το βιβλίο μου. Συνέχισε με συχνές μεταβάσεις στον Πολύγυρο, μια για κάλεσμα σε φιλικό σπίτι, μια για γάμους και πανηγύρια, και μετά ήρθαν οι καλο-καιρινές διακοπές και χάρηκα κάθε στιγμή την ομορφιά του τοπίου που ευχαριστεί κάθε μια αίσθηση ξεχωριστά, τα πεύκα στην Καλόγρια και το ουζάκι στο παλιό χωριό της Νικήτης, τα κρυστάλλινα νερά της ακτής Ελιά, την πλατεία στον Ταξιάρχη και τον ήλιο που δύει μέσα από τα έλατα και μοιάζει να ’χει πάρει φωτιά ο Χολομώντας. Τι να πω και τι ν’ αφήσω! Να μιλήσω για τη νοικοκυρεμένη Αρναία, που κατάφερε εις πείσμα των καιρών να κρατήσει το ιδιαίτερο χρώμα της ή για την φιλο-ξενία των ανθρώπων της, για τις εκκλησιές, μικρές και μεγάλες και τις Παναγιές που αγναντεύουν τα κύματα και ευλογούν τους ταξιδιώτες! Για το θυμάρι, τη ματζουράνα, την εκκωφαντική συμφωνία των τζιτζι-κιών τα μεσημέρια, τον Παρθενώνα και το Μαρμαρά! Τη γραφικότητα της Αφύτου με τη θέα στον Τορωναίο και τον περίπλου του Αγίου Όρους και τις παραμυθένιες εικόνες των μοναστηριών! Τι ωραίες που ήταν φέτος οι εκδηλώσεις του Δήμου στο Ανοιχτό Θέατρο με τη φροντίδα του Πολιτιστικού Τμήματος και του κ. Διαμαντουλάκη με πρώτο και καλύτερο το αφιέρωμα για το Θεοδωράκη! Είχε φεγγάρι εκείνο το βράδυ και δροσιά, ρωμαλέες οι φωνές και αγγε-λικές, κελαηδούσε το μπουζούκι, υπέροχος ο Γιάννης ο Αικατερινάρης στο ρόλο του παρουσιαστή, εύστοχα τα σχόλιά του και τόσο ενδιαφέ-ρουσες οι βιωματικές του μαρτυρίες, λεπτομέρειες από τη ζωή του μεγάλου συνθέτη που δεν τις διαβάζεις σε κανένα βιογραφικό. Άρτια η παράσταση με τον Σπύρο Παπαδόπουλο. Επίκαιρος όπως πάντοτε ο Ντάριο Φο, γάργαρο το κείμενο, πανέξυπνοι οι διάλογοι, οι ηθοποιοί δώσαν τον καλύτερο εαυτό τους. Είναι συναρπαστικά τα καλοκαίρια στη Χαλκιδική κι εμείς τυχεροί οι Σαλονικιοί που ο Θεός μας ευλόγησε με μια τέτοια ωραία γειτόνισσα! Ακόμα και ο γυρισμός τις Κυριακές το σούρουπο μέσα από την κοιλά-δα του Ανθεμούντα μας ανταμείβει μέχρι την τελευταία στιγμή σα να θέλει να μας γλυκάνει τη στιγμή που θα ξαναμπούμε στην εβδομαδιαία ρουτίνα μας».

Οι συντελεστές της εκδήλωσης για την παρουσίαση του βιβλίου της Νόρας Πυλόρωφ - Προκοπίου.

43

πολύγυρος

Στον Πολύγυρο της Τέχνης και του Πολιτισμού 4ο ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΠΟΛΥΓΥΡΟΥ: (συνέχεια από το προηγούμενο) Με μεγάλη επιτυχία συνεχίστηκαν και τον Αύγουστο οι παραστάσεις στα πλαίσια του Φεστιβάλ Πολυγύρου στο Ανοιχτό Θέατρο Πολυγύρου, υπό την επωνυμία «Καλοκαίρι Τέχνης & Πολιτισμού 2012». Η ΚΩΜΩΔΙΑ ΤΟΥ ΤΥΧΑΙΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ ΕΝΟΣ ΑΝΑΡΧΙΚΟΥ: Το Σάββατο 4 Αυγούστου παρουσιάστηκε το γνωστό έργο του Ντάριο Φο, από το θίασο του Σπύρου Παπαδόπουλου στον οποίο συμμετείχαν οι γνωστοί ηθοποιοί Χρήστος Μπίρος, Τάσος Γιαννόπουλος, Αλέξ. Καλπακίδης, Στέλιος Πέτσος και Νικολέτα Κοτσαηλίδου. Η παράσταση ήταν εξαιρετική και, παρ’ όλο που την ίδια μέρα υπήρχαν αξιόλογες εκδη-λώσεις στα πέριξ, ο κόσμος ανταποκρίθηκε ικανοποιητικά. Οι «ΠΕΡΣΕΣ» του Αισχύλου παρουσιάσθηκαν την Παρασκευή 24 Αυγούστου από θίασο στον οποίο συμμετείχαν οι γνωστοί ηθοποιοί Φωτεινή Φιλοσόφου (Ατόσσα), Γιάννης Νικολαΐδης (Αγγελιοφόρος), Ζαχαρίας Ρόχας (Δαρείος-Ξέρξης), Κώστας Λάσκος, Γιώργος Γεωργίου, Χρήστος Κανέλλης, Μανώλης Σκιαδάς, Βασίλης Ασημακόπουλος και Γιώργος Χουσάκος (κορυφαίοι). Παρά την κατά γενική ομολογία εξαιρετική παράσταση, ελάχιστος κόσμος την τίμησε με την παρουσία του. Μάλλον οι οργανωτές του Φεστιβάλ θα πρέπει να επαναπροσδιορίσουν τη χρονική περίοδο των καλοκαιρινών παραστάσεων.

ΕΚΘΕΣΗ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ ΑΝΝΑΣ ΤΟΠΑΛΗ: Το Σάββατο 4 Αυγούστου πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια της έκθεσης της Άννας Τοπάλη με θέμα «Αχ! Ελλάδα σ’ αγαπώ» στην αίθουσα του Σ.Κ.Ε.Τ. Πολυγύρου. Ήταν η 5η ατομική έκθεση της κ. Τοπάλη, η οποία εντυπωσί-ασε με τις εμπνεύσεις της όσους την επισκέφθηκαν. Η έκθεση διάρκεσε μέχρι τις 29 Αυγούστου και έτσι είχαν την ευκαιρία να την επισκεφτούν πολλοί φιλότεχνοι της πόλης μας και αρκετοί καλοκαιρινοί επισκέπτες. ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΝΙΚΟ ΚΑΒΒΑΔΙΑ: Την Τετάρτη 8 Αυγούστου ο Σ.Κ.Ε.Τ. Πολυγύρου παρουσίασε στον προαύλιο χώρο των γραφείων του μια ωραία συναυλία με μελοποιημένα ποιήματα του ποιητή Ν. Καββαδία. Συμμετείχαν οι μουσικοί Δημήτρης & Ανδρέας Τσικούρης, Άγγελος Χίνος (ντραμς), Έφη Ψωμαδέλη (πιάνο) και στο τραγούδι ο Γιώργος Γέργος. Αξίζει κάθε έπαινος στο Δ.Σ. και στα μέλη του νεοσύστατου συλ-λόγου, καθώς δεν περιορίζει τις δραστηριότητές του μόνο στα εικαστικά δρώμενα.

Έργο της Άννας Τοπάλη από την έκθεση «Αχ! Ελλάδα σ΄ αγαπώ».

Από την παρουσίαση του βιβλίου της Κ. Σπυροπούλου «La France de Clement Lepidis». Στο πάνελ οι Γ. Στεφανίδης, Κατερίνα Σπυροπούλου, Γ. Διαμαντουλάκης και Χ. Χατζηπαντελή.

44

πολύγυρος

ΕΚΘΕΣΗ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ ΧΡΥΣΟΥΛΑΣ ΜΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ: Την Πέμπτη 13 Σεπτεμβρίου στην αίθουσα του Σ.Κ.Ε.Τ. Πολυγύρου πραγμα-τοποιήθηκαν τα εγκαίνια έκθεσης έργων ζωγραφικής της Χρυσούλας Μαυροπούλου. Η έκθεση διάρκεσε μέχρι τις 16 Σεπτεμβρίου και είχε φιλανθρωπικό χαρακτήρα, καθώς το μεγαλύτερο μέρος από τις πωλήσεις διατέθηκε για τις ανάγκες του Ειδικού Σχολείου (ΕΕΕΕΚ) Πολυγύρου. Στην έκθεση συμμετείχε και η Άννα Μυλωνά-Αρσένη με πανέμορφα χει-ροποίητα κοσμήματα. ΕΚΘΕΣΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΓΕΛΟΙΟΓΡΑΦΙΑΣ: Ο Δημήτρης Καλατζής, κατά κόσμον… Kalio, στον πανέμορφο χώρο του Marelia μας σέρβιρε χιού-μορ αλλά και προβληματισμό με την έκθεση έργων πολιτικής γελοιογρα-φίας που μας παρουσίασε, «…επειδή το γέλιο και το χιούμορ αποτελούν το καλύτερο αντίδοτο στην κρίση!». Η έκθεση αν και ήταν προγραμματισμένη από 14 μέχρι 30 Σεπτεμβρίου με την παρότρυνση πολλών φιλότεχνων παρατάθηκε μέχρι τις 7 Οκτωβρίου. ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΩΡΓΟΥ ΝΙΚΟΛΑΚΟΠΟΥΛΟΥ: Το βράδυ του Σαββάτου 22 Σεπτεμβρίου στην αίθουσα του Σ.Κ.Ε.Τ. Πολυγύρου πραγματοποιή-θηκαν τα εγκαίνια έκθεσης ζωγραφικής, σκίτσου και γραφιστικής του πολιτικού μηχανικού Γιώργου Νικολακόπουλου. Ήταν η πρώτη ατομική έκθεση του καλλιτέχνη και προκάλεσε αίσθηση στους φιλότεχνους, καθώς ελάχιστοι γνώριζαν το πολύπλευρο εικαστικό έργο του. Για το λόγο αυτό, επιφυλασόμεθα, για μια πιο εμπεριστατωμένη παρουσίαση, προσεχώς. Ο Γ. Νικολακόπουλος είναι αυτοδίδακτος, ασχολήθηκε επαγγελματικά με τη μακέτα και τη γραφιστική και αργότερα με τη διακόσμηση και το σκίτσο. Παράλληλα ζωγράφιζε σε χαρτόνι, κυρίως με μολύβι, κάρβουνο, πενάκι και τέμπερα. Το 1985 φιλοτέχνησε (διασκευή & εικονογράφηση) το «Κομμουνιστικό Μανιφέστο» των εκδόσεων «Πασχάλη», καθώς και περί τα 14 εξώφυλλα των εκδόσεων «Πατάκη». Η έκθεση αν και ήταν προ-γραμματισμένη μέχρι στις 27 Σεπτεμβρίου παρατάθηκε μέχρι το τέλος του μήνα και την επισκέφτηκαν πολλοί φιλότεχνοι της περιοχής.

ΤΟ ΛΑΒΑΛ ΣΤΟΝ ΠΟΛΥΓΥΡΟ Το βράδυ του Σαββάτου 25 Αυγούστου στο Κλειστό Γυμναστήριο Πολυγύρου οι ομάδες χορού ENFAZ (hip hop και modern jazz) από την πόλη Λαβάλ της Γαλλίας παρουσίασαν ένα εξαιρετικό μουσικοχορευτικό πρόγραμμα σε συνεργασία με την ομάδα χορού του Γυμνασίου Πολυγύρου. Στην εκδήλωση συμμετείχε και η ομάδα Break Dance του γυμναστηρίου Fitness New Life. Η εκδήλωση έγινε στα πλαίσια του πρωτοκόλλου συνεργασίας της Περιφερειακής Ενότητας Χαλκιδικής και του Δήμου Λαβάλ της Γαλλίας με τη στήριξη του Δήμου Πολυγύρου και του Συλλόγου Λαβάλ-Ελλάς.

Έργο του Γ. Νικολακόπουλου.

45

πολύγυρος

ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΜΝΗΜΗΣ: Την Κυριακή 16 Σεπτεμβρίου στον Άγιο Πρόδρομο, στα πλαίσια του εορτασμού των 100 χρόνων από την Απελευθέρωση της Μακεδονίας, πραγματοποιήθηκαν εκδηλώσεις μνήμης προς τιμήν του μακαριστού αρχιμανδρίτη Αστερίου Γραμμένου (1868-1937), ο οποίος υπήρξε Αρχιερατικός Επίτροπος Επισκοπής Αρδαμερίου. Το πρωί στον Ι. Ν. Κοιμήσεως της Θεοτόκου πραγματοποιήθηκε Θεία Λειτουργία χοροστατούντος του μητροπολίτη Μιλήτου Αποστόλου, κατά την οποία ο ιατρός Αστέριος Γραμμένος εκφώνησε τον πανηγυρικό για τα 100 χρόνια από την Απελευθέρωση και για την προσφορά του μακαρι-στού την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα και της Απελευθέρωσης. Στη συνέχεια τελέσθηκε μνημόσυνο και έγιναν τα αποκαλυπτήρια τιμητικής επιγραφής στην οικία του αρχιμανδρίτη. Τέλος, ο διοργανωτής της εκδή-λωσης, Αστέριος Γραμμένος, δεξιώθηκε τους καλεσμένους στο κτήμα του, όπου εκτός των άλλων τραγουδήθηκαν πατριωτικά άσματα από τη χορω-δία του ΚΑΠΗ Πολυγύρου και εκτέθηκαν έργα ζωγραφικής του Σ.Κ.Ε.Τ. Πολυγύρου. Την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους ο αντιπεριφεριάρχης Γιάννης Γιώργου, οι δήμαρχοι Πολυγύρου και Σιθωνίας Αστέριος Ζωγράφος και Γιάννης Τζίτζιος αντίστοιχα, ο πρόεδρος του «Παγχαλκιδικού» Μιχάλης Καρτσιώτης, άλλοι επίσημοι, τοπικοί παράγο-ντες και πολύς κόσμος.

ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ Το Σάββατο 25 Αυγούστου στην αίθουσα συνεδριάσεων του Δημαρχείου Πολυγύρου έγινε η παρουσίαση του βιβλίου της Πολυγυρινής Κατερίνας Β. Σπυροπούλου “La France de Clement Lepidis. Retour sur la uie et l’ auvre d’ un ecrivain francopbone, (Η Γαλλλία του Κλεμάν Λεπίδη. Επιστροφή στη ζωή και το έργο ενός γαλλόφωνου συγγραφέα), που κυκλοφόρησε τον Δεκέμβριο του 2011 στη Γαλλία. Την παρουσίαση έκα-ναν οι Γιώργος Στεφανίδης, πρόεδρος ΕλληνοΓαλλικής Αντιπαράθεσης και Χριστίνα Χατζηπαντελή, καθηγήτρια Γαλλικών στο Γυμνάσιο Πολυγύρου. Το βιβλίο περιγράφει τη ζωή και το έργο του Ελληνογάλλου συγγραφέα Κλεμάν Λεπίδη, γιου μετανάστη, ανυπότακτου του Οθωμανικού στρατού, που έφυγε λίγα χρόνια πριν τη Μικρασιατική καταστροφή. Ο Λεπίδης, με καταγωγή από το Εσκί Σεχίρ γεννήθηκε στο Παρίσι. Αν και δεν έκανε ακαδημαϊκές σπουδές και δεν μιλούσε ελληνικά, όλο του το έργο, αναφέ-ρεται στην ελληνική πραγματικότητα και τα μυθιστορήματά του εκτυλίσ-σονται στο Αιγαίο, τη Μακεδονία, την Κύπρο, τη Μ. Ασία. Ο ίδιος καυχιέ-ται ότι σκεφτόταν σαν Έλληνας και αν και δεν είχε παιδικές αναμνήσεις από την Ελλάδα, αντλεί το μυθιστορηματικό του υλικό από τις ιστορίες

Από τα αποκαλυπτήρια της τιμητικής επιγραφής στην οικία του μακαριστού αρχιμανδρίτη Αστερίου Γραμμένου στον Αγ. Πρόδρομο.

46

πολύγυρος

που είχε ακούσει από τον πατέρα του και από τα ταξίδια του στην Ελλάδα. Η συγγραφέας του βιβλίου, Αικατερίνη Σπυροπούλου, είναι καθηγή-τρια Γαλλικών στην Ελληνογαλλική σχολή «Καλαμαρί» της Θεσσαλονίκης, διδάσκουσα στο Κέντρο Γλωσσών Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και εξωτερι-κή συνεργάτης στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ Το τελευταίο διάστημα έφθασαν στα χέρια μας τα παρακάτω βιβλία, έργα Χαλκιδικιωτών συγγραφέων, ή έχοντα άμεση σχέση με τον τόπο μας: Γεωργίου Δ. Κουκλιάτη, «Το αρχείο οικογενείας Κώττα», Συμβολή στην ιστορία του χωριού Πετροκέρασα (Ραβνά) Χαλκιδικής κατά τον 19ο αιώνα, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, Θεσσαλονίκη 2000. Γεωργίου Δ. Κουκλιάτη, «Ο Ιερός Ναός του Προφήτη Ηλία Πετροκεράσων Θεσσαλονίκης (1810-2010) και τα εξωκκλήσια του χωριού», έκδοση Ιερού Ναού Προφήτου Ηλιού Πετροκεράσων, Θεσσαλονίκη 2010. Όλγας Γ. Κουκλιάτη, «Το Δημοτικό Σχολείο Πετροκεράσων Θεσσαλονίκης» (πρώην Ραβνών Χαλκιδικής) 1855-1985, Θεσσαλονίκη 2012. Δημητρίου Θεοχ. Κύρου, «Χριστός Ετέχθη», Αρναία, Χριστούγεννα 2010.

Ο ΜΑΡΙΟΣ ΣΠΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ στην “Changing Perspectives – 15 years of the ECB’s art collection” της Ε.Κ.Τ. στην Φραγκφούρτη.Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) από το 1997 έχει δημιουργήσει μία συλλογή έργων σύγχρονης τέχνης, η οποία σήμερα περιλαμβάνει 300 περίπου έργα από 19 χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η επετειακή έκθεση, με τον προαναφερόμενο τίτλο, παρουσιάζει επι-λεγμένα έργα των τελευταίων 15 χρόνων, θέλοντας να επαναδιατυπώσει την ιστορική της πολιτιστική δέσμευση, που λειτουργεί σύμφωνα με κατευθυντήρια αρχή “Ενότητα στην πολυμορφία”, όπως σημειώνει η επι-μελήτρια της έκθεσης Heike Sutter. Η έκθεση που θα διαρκέσει ως τις 30 Νοεμβρίου του 2012, εγκαινιά-στηκε από τον πρόεδρο της ΕΚΤ, Μάριο Ντράγκι, στις 13 Σεπτεμβρίου, στο κτήριο της ΕΚΤ, στην Φραγκφούρτη. Στη ειδική αυτή έκθεση, παρου-σιάζονται 45 έργα τέχνης της συλλογής, ανάμεσα στα οποία και το έργο του Μάριου Σπηλιόπουλου “The Mystery of the Bees” που αποκτήθηκε από την ΕΚΤ το 2000. Η έκθεση περιλαμβάνει μεταξύ άλλων έργα, των Jan Fabre, Antoni

47

πολύγυρος

Tapies, Paolo Icaro, Anton Corbijn,Dragos Lumpan, Gerard Carouste, Georges Rousse, Petra Varl, Ulay, Jose Maria Sicilia κ.ά.

55 χρόνια μετά… Μαθητές Γυμνασίου Πολυγύρου, Νικήτη 1957: 1η Σειρά: Δήμητρα Ζέλιου, Πολυτίμη Μαδημένου, Νίκος Κούρτης, Ελένη Αποστολίδου, Ζήνα Καλαμάρη, Γιάννης Αικαταρινάρης. 2η Σειρά: Χρυσάνθη Καψιμάλη, Δημήτρης Γκαρσιούδης, Αναστασία Καστρέτσιου, Νίκη Πούλιου, Γιώργος Πατσούρης, Λουκία Μπετσιά. 3η Σειρά: Κατίνα Λαμπρινούδη, Νίκη Λαγού, Νίκος Αστεριάδης, Λάκης Σμαραγδής, Δημήτρης Ξάκης…. ….και 55 χρόνια μετά, Πολύγυρος 22 Σεπτεμβρίου 2012: Στο μέσον η τότε φιλόλογος του Γυμνασίου Πολυγύρου Βέτα Σταμπουλίδου και πίσω οι …μαθητές της: Μαίρη Δαραβίγκα, Γιάννης Αικατερινάρης, Ειρήνη Πανέλη, Λάκης Σμαραγδής, Αγλαία Λιάλιου, Χρήστος Παπαβλαχόπουλος, Ελένη Αποστολίδου, Δημήτρης & Άννα Γκαρσιούδη, Σουλτάνα Γεωργακούδη, Κατίνα Λαμπρινούδη, Νίκη Λαγού και Βασίλης Αρεπαντής.

4ο Φεστιβάλ Πολυγύρου Ακόμη ένα Φεστιβάλ Πολυγύρου, «Καλοκαίρι τέχνης και πολιτισμού» όπως είναι ο υπότιτλός του, ολοκληρώθηκε φέτος το καλοκαίρι, στον Πολύγυρο και σε τοπικά διαμερίσματα του Δήμου. Ένας θεσμός, με τέσ-σερα χρόνια ζωής για την πρωτεύουσα του νομού, που ξεκίνησε ουσιαστι-κά μετά την ολοκλήρωση του αμφιθεάτρου Πολυγύρου. Φέτος, στο κεντρικό πρόγραμμα, παρουσιάστηκαν τέσσερις θεατρικές και τρεις μουσικές παραστάσεις. Η αυλαία άνοιξε με μία επιθεώρηση. Ναι τα σχόλια, που ακούστηκαν δεν ήταν τόσο κολακευτικά τόσο για τους συγγραφείς όσο και για τους πρωταγωνιστές, οι οποίοι απογοήτευσαν τον περισσότερο κόσμο, που γέμισε το θέατρο για να τους δει από κοντά. Κατά τα άλλα, ο στόχος επιτεύχθηκε: ο κόσμος του Πολυγύρου και της Χαλκιδικής έμαθε ότι το φεστιβάλ ξεκίνησε δυναμικά και «θα είναι και φέτος εδώ». Η Δήμητρα Παπαδοπούλου, με μια σύγχρονη κωμωδία, απέδειξε ότι ξέρει να γράφει και να σκηνοθετεί. Ο κόσμος γέλασε με την καρδιά του ενώ ο Κώστας Βουτσάς παρά τη μικρής διάρκειας εμφάνισή του και τη μεγάλη του ηλικία δεν απογοήτευσε κανένα. Ο Ντάριο Φο δε χρειάζεται συστάσεις και ο Σπύρος Παπαδόπουλος ήταν αντάξιος του ρόλου του τρελλού, που ανέλαβε να ερμηνεύσει. Το κλείσιμο της θεατρικής αυλαίας, ήρθε στις 24 Αυγούστου με μία καταπληκτική παράσταση αρχαίας τραγωδίας, τους «Πέρσες» του Αισχύλου, σε μετάφραση Κ. Πολιτόπουλου και σκηνοθεσία Γ. Νικολαΐδη.

Οι μαθητές του γυμνασίου Πολυγύρου (1957) ...55 χρόνια μετά.

48

πολύγυρος

Το είδος του θεάτρου; η κρίση; το ότι «στον Πολύγυρο χειμωνιάζει μετά τον δεκαπενταύγουστο»; και άλλες τέτοιες δικαιολογίες άκουγε κανείς μετά το τέλος της παράστασης από τους ολιγάριθμους θεατές και ιδιαίτε-ρα από τους Πολυγυρινούς, κάποιοι από τους οποίους μάλιστα δήλωσαν ότι αισθάνθηκαν ντροπή για την εικόνα, που παρουσίαζε το άδειο θέατρο. Ο Γιάννης Σπανός και το αφιέρωμα στα τραγούδια του, με τις φωνές των Μανώλη Μητσιά, Πένης Ξενάκη και Κώστα Τζιαγκούλα άφησε πολύ καλές εντυπώσεις με μόνο σίγουρο ένα «χορταστικό» πρόγραμμα, που έφτασε σχεδόν τις τρεις ώρες και με τον τελευταίο να αποτελεί την ευχά-ριστη αποκάλυψη της βραδιάς. Στις μουσικές παραστάσεις οι δύο τοπικές παραγωγές ξεχώρισαν τόσο για το υψηλό επίπεδο παρουσίασης όσο και για την μεγάλη συμμετοχή του κόσμου. Η Λιλιπούπολη και το αφιέρωμα στον Μίκη Θεοδωράκη, παρόλα τα λίγα ή περισσότερα αρνητικά σχόλια, που συγκέντρωσαν, σε γενικές γραμμές μπορούμε να πούμε ότι άφησαν θετικές εντυπώσεις και κατά την ταπεινή μου γνώμη δείχνουν το δρόμο για τα φεστιβάλ των επόμενων χρόνων. Αυτό σημαίνει πως το φεστιβάλ θα πρέπει να στηριχτεί περισσό-τερο στους τοπικούς φορείς οι οποίοι έχουν αποδείξει εδώ και χρόνια ότι μπορούν να παρουσιάσουν παραστάσεις ποιότητας, υψηλού επιπέδου. Το ερώτημα που γεννάται όμως είναι κατά πόσο οι εθελοντές είναι διατεθει-μένοι να δαπανούν τόσο ελεύθερο χρόνο και ιδιαίτερα σε περίοδο διακο-πών για την προετοιμασία των παραστάσεων. Τόσο στον μουσικό τομέα όσο και στον θεατρικό απαιτούνται μήνες εβδομαδιαίων προβών και στην τελική ευθεία για την παράσταση καθημερινές πρόβες. Η ιστορία έχει δείξει ότι, παρόλο που υπήρξαν αξιόλογες προσπάθειες στο παρελθόν για τη δημιουργία θεσμών, δεν μπόρεσαν να αντέξουν στο πέρασμα του χρό-νου. Οι λόγοι πολλοί. Φυσικά αίτια: θάνατοι, προχωρημένο ηλικίας, κοινω-νικά: γάμος, στήσιμο οικογένειας, αλλαγή κατοικίας, οικονομικά: έλλειψη χρηματοδότησης από δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, κούραση: «συνέχεια οι ίδιοι και οι ίδιοι…»… Κατά συνέπεια, η επόμενη ερώτηση που προκύπτει είναι εάν ένας θεσμός, που προσπαθεί να εδραιωθεί και να αποτελέσει σημείο αναφοράς στα πολιτιστικά δρώμενα, μπορεί να βασιστεί μόνο σε εθελοντικές προ-σπάθειες. Από την άλλη, αξιοσέβαστη είναι και η μερίδα του κόσμου, που επιθυμεί να δει μεγάλες παραστάσεις με επώνυμους, οι οποίοι, λίγο πολύ, πάντα επισκέπτονται το αμφιθέατρο Πολυγύρου για τις καλοκαιρινές τους περιοδείες εξαιτίας της υποδομής, που τους παρέχεται. Πιθανώς η απά-ντηση να είναι κάπου στη μέση… Από αυτές τις σύντομες απολογιστικές σκέψεις δε θα πρέπει να ξεχά-σουμε τη βραδιά, που μας προσέφερε ο Σύλλογος Πολυγυρινών Θεσσαλονίκης και η Πρόεδρός του κα Μ. Μπουλάκη και η ορχήστρα του

Από τις εκδηλώσεις του 4ου Φεστιβάλ Πολυγύρου.

49

πολύγυρος

Κώστα Τσολοδήμου, σε ένα καταπληκτικό βράδυ, στο προαύλιο του νεο-φώτιστου Δημαρχείου αλλά και οι δύο ορχήστρες νέων από τον Καναδά, οι οποίες μας παρουσίασαν κάτι διαφορετικό από τα συνηθισμένα. Τέλος, για μια εβδομάδα, μαθητές του γυμνασίου Πολυγύρου, ήρθαν σε επαφή με νέους από τη Γαλλία, κάνοντας χορευτικές πρόβες καθημερινά για να παρουσιάσουν ακόμη μία ξεχωριστή παράσταση, στο κλειστό γυμναστήριο της πόλης. Πέρα από την παράσταση όμως, η τριβή, η καθη-μερινή παρέα, η ανταλλαγή απόψεων και τρόπου σκέψης ήταν αυτό που άξιζε περισσότερο στη εκδήλωση «Το Λαβάλ στον Πολύγυρο». Ο απολογισμός συνεχίζεται... Οι σκέψεις και οι προτάσεις όλων είναι πάντα καλοδεχούμενες και ο στόχος κοινός. Ως επίλογος μερικά ακόμη σχόλια για την παράσταση, που στις 28 Ιουλίου οι κάτοικοι και οι επισκέ-πτες του Πολυγύρου είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν, τη συναυ-λία αφιέρωμα στον Γιάννη Σπανό, με τον ίδιο και την ορχήστρα του αλλά και τη συμμετοχή του Μανώλη Μητσιά, της Πένυς Ξενάκη και τον Κώστα Τζιαγκούλα. Ο Γιάννης Σπανός, απλός, πάντα γελαστός, φιλικός και προσιτός, μετριόφρων «πέραν του δέοντος» έμεινε στον Πολύγυρο για δύο μέρες έχοντας την ευκαιρία να ξεναγηθεί από τους υπεύθυνους της οργάνωσης τόσο στον Πολύγυρο όσο και στη νυχτερινή ζωή της πόλης. Αστειευόμενος σε κάθε του κουβέντα σχεδόν, αποτελούσε το κέντρο της παρέας και η ενέργεια που εξέπεμπε θύμιζε περισσότερο έφηβο παρά άνθρωπο μεγάλης ηλικίας. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι ενώ είχε τη δυνατότητα να ταξιδέψει από την Αθήνα αεροπορικώς προτίμησε να μην αφήσει την ομάδα και την «περιπέτεια» του ταξιδιού με λεωφορείο. Μεταξύ των άλλων λοιπόν μας είπε: Για τον Πολύγυρο: «Όταν ερχόμουν εδώ, δεν ήξερα που πήγαινα. Μέχρι που πλησιάζαμε στην περιοχή δεν είδα τίποτα. Με το που φτάναμε όμως στον Πολύγυρο, «άλλο πράγμα» είπα: «ήρθα στον παράδεισο». Το κλίμα φανταστικό, ωραία σπίτια, πήγαμε σε μια ταβέρνα καταπληκτική, είχε και live, τρα-γουδούσε μια κοπελιά και πολύ ωραία κοπέλα, είναι πολύ καλή… πέρασα πολύ ωραία. Όλο αυτό που να το βρεις;». Για τους νέους: «Όλοι οι νέοι σήμερα είναι συνεχώς στο διαδίκτυο. Πολύ λίγοι όμως από αυτούς είναι δικτυωμένοι». Για τη νέα του δουλειά: «Κάνουμε με τον Μανώλη (Μητσιά) τώρα ένα δίσκο σε ποίηση Καβάφη… Εγώ πάντως μελοποιούσα πάντα στίχους και όχι ποιητές».

Γιώργος Διαμαντουλάκης

Ο Γιάννης Σπανός χαμογελά στο φακό μετά τη συναυλία του στον Πολύγυρο.

50

πολύγυρος

Τα νέα του Ομίλουγράφει η Ελένη Λουκάκη

Η 7η ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ των συνεργατών του «Π» θα πραγματοποιηθεί και φέτο στις «Έξι Βρύσες» την Παρασκευή 21 Δεκεμβρίου περί τις 9.00΄ το βράδυ. Η παρουσία όλων των συνεργατών μας θεωρείται απα-ραίτητη. ΑΥΓΟΥΣΤΙΑΤΙΚΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ: Την Τετάρτη 29 Αυγούστου, η Ομάδα Νέων του Ομίλου μας βρέθηκε στον γειτονικό μας Άγ. Πρόδρομο και στο ομώνυμο γραφικό εξωκλήσι, όπου μετά το πέρας της Θείας Λειτουργίας, χόρεψε παραδοσιακούς προς μεγάλη ευχαρίστηση των πολλών προσκυνητών. Την Πέμπτη 30 & Παρασκευή 31 Αυγούστου η Ομάδα Νέων του Ομίλου μας ταξίδεψε στις Σέρρες όπου συμμετείχε στις εκδηλώσεις με την επωνυμία «Ελευθέρια» που διοργάνωσε ο Δήμος Σερρών, προσκεκλημένοι του Πολιτιστικού Συλλόγου του Ελαιώνα. Τα μέλη του συγκεκριμένου συλλόγου, μας συγκίνησαν με το επίπεδο της φιλοξενίας που μας παρείχαν και ελπίζουμε να την ανταποδώσουμε στο άμεσο μέλλον. Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή σε κεντρική πλατεία των Σερρών, όπου συμμετείχαν 10 χορευτικές ομάδες από τη Μακεδονία και την Ήπειρο. Η ομάδα μας, υπό τις οδηγίες του χοροδιδασκάλου Δημήτρη Αραμπατζάκη, παρουσίασε με κέφι και ζωντάνια παραδοσιακούς χορούς από τη Μακεδονία, θεωρήθηκε δε μακράν η καλύτερη χορευτική ομάδα από το φιλοθεάμον κοινό. Το Σάββατο είχαμε την ευκαιρία να επισκεφθούμε το χωριό Ελαιώνας όπου οι φίλοι μας από τον τοπικό πολιτιστικό σύλλογο μας ξενάγησαν στο παραδοσιακό ελαιοτριβείο που είχαν μετατρέψει σε μουσείο. Κατά ευτυχή συγκυρία στο χωριό αυτό υπάρχουν οι «Έξι Βρύσες» και ιστορικός ναός του Αγίου Νικολάου (400 ετών περίπου) με πανέμορφα ψηφιδωτά, όπως ακριβώς κι εδώ στον Πολύγυρο. ΚΛΗΡΩΣΗ ΛΑΧΕΙΩΝ: Πριν λίγες μέρες πραγματοποιήθηκε η κλήρωση λαχείων του Ομίλου μας με έπαθλο: α) Δωρεάν μαθήματα γερμανικής γλώσσας στο φροντιστή-ριο της Κωνσταντίας Λαμνίδου και β) 3ήμερη διαμονή στο ξενοδοχείο «Μαϊστράλι Beach» ιδιοκτησίας Κ. Λαμνίδου. Το πρώτο δώρο κέρδισε ο Αλέξανδρος Μιχαηλίδης και το δεύτερο ο Γεώργιος Μπούτσιος. Εμείς δεν έχουμε παρά να ευχαριστήσουμε για ακόμη μια φορά την κ. Λαμνίδου για τη συνεχή προσφορά της προς τον Όμιλό μας. Τα τελευταία χρόνια ο «Πολύγυρος» κυκλοφορεί αποκλειστικά χάρη στην αγάπη και την οικονομική στήριξη των αναγνωστών του. Η αγάπη αυτή ήταν που μας έκανε από την αρχή να νιώσουμε, πως μπορούμε να

Μέλη του Λαογραφικού Ομίλου και του Πολιτιστικού Συλλόγου Ελαιώνα.

Από τις καλοκαιρινές εμφανίσεις του Λαογραφικού.

51

πολύγυρος

τα βγάλουμε πέρα μόνοι μας χωρίς δεσμεύσεις και υποχρεώσεις. Γι αυτό δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι ο «Πολύγυρος» αποτελεί έκδοση των συνδρομητών του. Εμείς σε ανταπόδοση αυτής της αγάπης εργαζόμαστε νυχθημερόν, για να παρουσιάζουμε κάθε φορά ένα αξιοπρεπές τουλάχιστον τεύχος με επί-καιρα θέματα, ιστορικά, λαογραφικά, εικαστικά και άλλα που αναφέρο-νται στη μικρή μας πατρίδα, τον Πολύγυρο. Σας ευχαριστούμε όλους – ιδιαίτερα τους Πολυγυρινούς της διασποράς – για τη συγκινητική ανταπόκριση και σας καλούμε όλους να συμμετέχετε στην προσπάθειά μας αυτή.

Οι χορηγοί του περιοδικού μας για το νέο έτος 2012 είναι:

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ – ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ: Χρίστος Ν. Γεροχρήστος 200, Αρετή Παλαμήδους 150, Γιάννης Καραμάνος 100, Γιάννης Τσίκουλας 100, Θωμάς Ανδρωνάς (Αυστραλία) 50, Φώτης Ζογλοπίτης 50, Χρυσάνθη Τσίκουλα 30, Αναστασία Βασιλάκη-Γουνιώτη 50, Μαρία Μπάκη-Αμπελά 50, Δημήτριος Μάντης 50, Άννα Καρνή 50, Γιώργος Εμμανουήλ 50, Αικατερίνη Μπαλάση 50, Εριφύλη Δαμιανού-Μαρίνη 50, Παγώνα Μυλωνά 50, Πόπη Μπαντέ 50, Τιτίκα Παλιόμπεη 50, Θωμαΐς Μπουλάκη 100, Σουλτάνα Μπουλάκη 100, Μαρία Κυρκούδη 50, Τασούλα Κελιαφάνου 30, Τασούλα Μπανάβα 10, Σύλλογος Γυναικών Πολυγύρου 20, Αβραάμ Παπαδόπουλος 20, Δημήτριος Αντ. Μπανάβας 50, Νικόλαος Μπουλάκης 30, Δημήτρης Σισμάνης 50, Άννα Τσίκουλα 20, Γεώργιος Χαλάτης 30, Δάφνη Βορδού-Γκαρά 50, Χρήστος Ν. Μπανάβας 50, Αναστάσιος Ασσανιώτης 40, Αθανάσιος Φ. Δέλλιος 50, Ιωακείμ Ψαθάς 50, Ευριπίδης Χατζηχρίστος 50, Θεόδωρος Αυγερινός 20, π. Αθανάσιος Δαλιανάς 25, Μαρία Γιαννακάρη-Παπαγιαννοπούλου 100, μοναχός Νείλος Καυσοκαλυβίτης 10, Θεοδόσιος Μορένος Αυστραλία 50, Μαρία Μάντη 50, Πέτρος Αναγνωστάρας 50, Ελβίρα Μελά 50, Καίτη Σταμνά-Ψυλλινάκη 40, Βάσω Λαμπροπούλου 50. ΜΑΡΤΙΟΣ – ΑΠΡΙΛΙΟΣ: Γεώργιος Δημούδης 250, Κοσμάς Χλιάπας 110, Στέλιος Δέας 100, Απόστολος Κελιαφάνος 100, Αικατερίνη Ψαθά-Γερογιάννη 100, Άννα Ρίζου 50,Ι. Μ. Σίμωνος Πέτρας 30, Ι. Μ. Αγίου Αρσενίου 40, Κατερίνα Ν. Μπανάβα 50, Δημήτρης Γ. Σχοινάς 20, Α. Ανώνυμος 100, Λάζαρος Μπουλάκης 80, Κώστας Μεριβάνης 50, Νικολέτα Διαμαντουλάκη 50, Νίκη Κοκκάλου-Λασκαρίδου 50, Κώστας Τσουλοδήμος 30, Χρήστος Πιπέρκος 30, Άννα Τζηρίτη 50, Βέρα Μπόμπα 50, Απόστολος Αποστολίδης 100, Κυριακή Μαρέτη-Ψαθά 50, Πόπη Κόκκουρα 50, Μάρω Κατσίκα 30. ΜΑΙΟΣ – ΙΟΥΝΙΟΣ: Αθανάσιος Παπανικολάου 100, Μαρία Τσουγκράνη 100, Μάριος Σπηλιόπουλος 50, Δημήτριος Λιαμάδης 50, Ναυσικά Λαΐου 50, Νικόλαος Γ. Κυρκούδης (Αυστραλία) 50, Πέτρος Καπλάνης 50, Ευαγγελία Μανωλούτσιου-Τουμανίδου 50, Βασίλειος Τζαφέρος 50, Νίκος Κούρτης 50, Δήμητρα Φαρδογιάννη 50, Γαλάτεια Αξαρλή 25, Αναστασία Μανασσή-Βαλασάκη 25, Αναστασία Κεφαλά 10, Ασημίνα Καζάνη 50, Αργύρης Γ. Βορδός 50, Αναστασία Παραθυρά-Μαζαράκη 50, Δήμητρα Γαβρίλη 50, Δήμητρα Στεφάνου 100, Νίκος Αντ. Βασιλάκης 50, Ντίνος Χριστιανόπουλος 100, Γεώργιος Δαραβίγκας 200 $, Νούλα Φυργάδη 50. ΙΟΥΛΙΟΣ – ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ: Πέπη Ζαμπούνη 200, Σύλλογος Πολυγυρινών Θεσσαλονίκης «Ο Τσουκαλάς» 200, Γιώργος Δαμαλάς (Γαλλία) 150, Γεώργιος Λυπηρίδης 100, Ευαγγελία Δαμαλά-Γαβριλάκη 50, Μάρκος Καραμέρης 80, Γεώργιος Μορένος 70, Αννέτα Δελήμπαση 30, Ελένη Τάσιου 50, Στέλλα Κουντούρη 20, Ιωάννης Λογοθέτης 50, Κατερίνα Κούτλου 50, Άννα Μπασλή-Ζαχαράκη 50, Μαρία Μπαλή 40, Φίλιππος Ν. Στράτος 70, Χάιδω Ν. Ταμπάλη 30. ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ – ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ: Νίκη Κουγιώνη-Κονταρίνη (Καναδάς) 60 €, Δέσποινα Δημηνά-Λίτου 100, Νίκος Κούρτης 50, Ευθαλία Εμμανουήλ 50, Άννα Τζηρίτη 50, Ελένη Παπαγιάννη 50, Παναγιώτης Σερέτης 10, Φωτούλα Κουτσούπη 50, Μάρω Κατσίκα 50, Πόπη Κόκουρα 50, Πέτρος Κυρκούδης 50, Κλέων Βασιλάκης 50, Στέργιος Αγγελίδης 50, Κων/νος Κύρκ. Ιατρού 70, Γιώργος Ζωγραφάκης 50, Φώτης Ξ. Ζογλοπίτης 100, Μαρία Τοσσίδου 50, Ι. Μ. Δοχειαρίου 30, Θωμάς Ανδρονάς (Αυστραλία) 100 $, Τριαντάφυλλος Χουχούτας (Αυστραλία) 100 $, Ζήσης Κλαπανάρης (Λουξεμβούργο) 100 €, Αστέριος Γραμμένος 50, Ευμορφία Μορένου Νικολάου 50, Σταμάτα Αθανασίου 200, Δήμητρα Στεφάνου Ραβανού 100, Γιάννης Ζογλοπίτης 100.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑΣ

ΧΟΡΕΥΤΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟΥ ΟΜΙΛΟΥ

Το καλοκαίρι, πέρασε γρήγορα και ο Σεπτέμβριος βρίσκει το Όμιλό μας σε πλήρη εγρήγορ-ση. Ενημερώνουμε λοιπόν τα μέλη μας για το πρόγραμμα των χορευτικών ομάδων που διαμορφώθηκε ως εξής:

Δευτέρα:Α΄ Νηπίων: 4.45-5.45 μ.μ.Β΄ Νηπίων: 5.45-6.45 μ.μ.

Τρίτη:Α΄ Δημοτικού : 4-5 μ. μ.Β΄ Δημοτικού : 5-6 μ.μ.Γ΄ Δημοτικού: 6-7 μ.μ.Δ΄ Δημοτικού: 7-8 μ.μ.

Παρασκευή: Γ΄ Δημοτικού: 4.30-5.30 μ.μ.Δ΄ Δημοτικού: 5.30-6.30 μ.μ.Ε-Στ΄ Δημ.: 6.30-7.30 μ.μ.Γυμνασίου: 7.30-8.30 μ.μ.Νέων: 8.30-9.30 μ.μ.

Σάββατο: Α΄ Δημ.: 11.30π.μ.-12.30 μ.μ.

Κυριακή:Αρχ. Ενηλίκων: 5.30-6.30 μ.μ.Ενηλίκων: 6.30-7.30 μ.μ.Παραστάσεων: 7.30-9.30 μ.μ.