อาการไมพงประสงคจากการใชยา (ADVERSE DRUG REACTION: ADR) & แนวทางการจดการ

โดย ภญ.สพตรา แขงกลาง งานเภสชสนเทศ กลมงานเภสชกรรม รพ.หนองคาย

อาการไมพงประสงคจากการใชยา (ADVERSE DRUG REACTION: ADR) ปฏกรยาทเกดขนโดยไมไดตงใจ เปนอนตรายตอรางกายของมนษย ใชยาในขนาดปกต เพอปองกน วนจฉย บำาบดรกษาโรค ไมรวมปฏกรยาทเกดจากการใชยาในทางทผด อบตเหต หรอจงใจใชยา

เกนขนาด และผดวธ

ADR type B ADR type A

Drug allergyแพยา

Side effectอาการขางเคยงจาก

ยา

อาการไมพงประสงคจากการใชยาADVERSE DRUG REACTION (ADR)

อาการขางเคยงจากยา (SIDE EFFECT) (ADR TYPE A)ผลทเกดขนเนองจากฤทธทางเภสชวทยาของยา เปนสงทสามารถคาดการณไดเกดขนไดกบทกคนทใชยาชนดนนๆสามารถแจงใหทราบลวงหนาวาจะเกดอาการขางเคยงอยางไร

และหาทางปองกนหรอหลกเลยงได สามารถรกษาไดโดยการลดขนาดยา หรอหยดใชยาหากผปวย

ทนตออาการขางเคยงไมได

ADR TYPE A (อาการขางเคยงจากยา)Zidovudine Severe anemiaAmlodipine บวมEnalapril ไอมากHCTZ HyponatremiaMetformin Severe diarrhea Metoprolol bradycardiaPioglitazone บวมSimvastatin ปวดเมอยกลามเนอTramadol คลนไสอาเจยน วงเวยน บานหมนAmoxicillin/clavulanic acid Severe diarrhea Pyrazinamide Hepatitis

ADR type B ADR type A

Drug allergyแพยา

Side effectอาการขางเคยงจาก

ยา

อาการไมพงประสงคจากการใชยาADVERSE DRUG REACTION (ADR)

แพยา (DRUG ALLERGY) (ADR TYPE B) ปฏกรยาทเกดจากภมคมกนของรางกายตอตานยาทไดรบเขาไป ไมสามารถคาดการณได ไมสามารถบอกไดวาจะเกดขนกบใครบาง ในบางรายทเคยใชยาชนดเดมมาแลวและไมเคยแพยา กอาจเกดการแพยาชนด

เดมนนไดในการใชยาครงตอไป ไมสมพนธกบฤทธทางเภสชวทยาของยา ไมสามารถทำานายอาการทเกดขนได ความรนแรงของอาการไมสมพนธกบขนาดยา ยาเพยงเลกนอยกอาจเกดอนตรายถงชวตได อาการแพหากไดรบยาเดมซำาอก จะยงรนแรงมากขนจนอาจเสยชวต มอบตการณการเกดตำา แตทำาใหเสยชวตไดสง การรกษาทำาโดยการหยดใชยา

การแพยาแบงออกไดเปน 2 แบบ1. การแพยาทเกดขนแบบทนททนใด

- อาการแสดง ผนลมพษ หนาบวม ตาบวม รมฝปากบวม - แตถาแพยารนแรงมากขนอาจทำาใหใจสน แนนหนาอก หายใจลำาบาก คลนไส อาเจยน เปนลม ความดนโลหตตำา ชพจรเตนเบาและเรว หยดหายใจ และเสยชวตได

2. การแพแบบทงชวง

- รางกายจะแสดงอาการ หลงจากไดรบยาไปแลว 1-2 วน หรอ อาจนานเปนอาทตยเปนเดอน

- ผนผวหนง ผวลอก มความผดปกตของอวยวะภายในรวมดวย

การแพยาทเกดขนแบบทนททนใด

จะรไดอยางไรวาอาการสงสย/ทพบเปนอาการไมพงประสงคจากยา(ADR)

ADR TYPE A ?

ADR TYPE B ?

RISK vs

BENEFIT

“คดถงใจเขาใจเรา”

NARANJO’S ALGORITHM : ประเมนความสมพนธระหวาง อาการไมพงประสงค (ADR)กบยาทสงสย

NARANJO’S ALGORITHM : ประเมนความสมพนธระหวาง อาการไมพงประสงคกบยาทสงสย

เมอพบวาผปวย

มอาการไมพงประสงคจากยา

จะจดการและปองกนการแพยาซำาอยางไร

การจดการอาการไมพงประสงคจากยาและปองกนการแพยาซำา

ออกบตรแพยาแกผปวย ลงขอมลในฐานขอมลคอมพวเตอร ตด sticker แพยาทสมดประจำาตวผปวย (OPD card) ใหคำาแนะนำาการใชบตรแพยาแกผปวย การซกประวตผปวยจายยาทกครง

รปแบบบตรเฝาระวงการใชยา

รปแบบบตรแพยา

รปแบบบตรเฝาระวงการใชยา

รปแบบบตรแพยา

ตวอยางการลงขอมลในแบบฟอรมบตรเฝาระวงการใชยา

ตวอยางการลงขอมลในแบบฟอรมบตรแพยา

สตกเกอรแพยา

สงทตองระบ-ชอยาทแพ (ชอสามญ/ชอการคา/คำาอานภาษาไทย)-อาการไมพงประสงคจากการแพ-ลงชอผประเมน-วนทรายงาน

การจดการเมอผปวยเกดอาการไมพงประสงค (ADR) ทรานยา

ประเมนผปวย และดำาเนนการตามวธขางตน (เภสชกร)

สงตอผปวยไปทรพ.

หลกการทวไปในการสงตอการสงตอดวยเอกสารควรระบรายละเอยดตางๆ ของผปวยใหมากทสด เพอ

ใหผเกยวของไดรายละเอยดมากทสดหากผปวยจำาชอยาไมได หรอไมรชอยา ใหนำายาทไดกลบไปทคลนก/รานยา ให

ระบชอยาทไดผปวยไดรบทงหมดแนะนำาใหผปวยนำายาทใชมาดวยหากยงมยาทใชเหลออย เนนใหผปวยตระหนกถงขอด ขอเสย การแพยา และแนะนำาใหผปวยไปพบ

เภสชกรเพอประเมนการแพยาโดยเรว

รายงาน ADR แตในละปรพ.หนองคาย

0200400600800

100012001400

736

1291

1103

9141019

2554

2555

2556

2557

2558

ประเภทของการใหขอมลADR

รายงาน ADR ทงหมด Spontaneous report ผปวยแจงประวตแพยา0

200

400

600

800

1000

1200 1103

344

759914

373

541

1019

308

651 2556

2557

2558

Spontaneous ADR 2554 2555 2556 2557 2558

Type A 14 179 133 185 75

Type B 145 165 211 188 233

กลมยาทมรายงาน ADR บอยยาตานจลชพ (ยาปฏชวนะ)

- Penicillin- Cephalosporin- Sulfa

ยาแกปวด (NSAIDs)- ibuprofen, diclofenac

ยาโรคเรอรงอนๆ (Paracetamol, ferrous)

อาการไมพงประสงคทพบ ผนลมพษ (Urticaria) หนาบวม ตาบวม ปากบวม (Angioedema) ผนแบบ Maculo papula rash Fixed drug eruption Exfoliative dermatitis SJS TEN

THANK YOU

แนวทางการเฝาระวงอาการไมพงประสงคจากการใชยา (ADR)วตถประสงค1 . เพอลดความรนแรงและอบตการณของการเกดอาการไมพง

ประสงคจากการใชยา 2 . เพอปองกนการแพยาซำา3 . เพอแกไขปญหาอาการไมพงประสงคจากการใชยาทพบ4 . เพอสรางระบบการเฝาระวง ตดตาม รายงานและปองกนการเกด

อาการไมพงประสงคจากการใชยา(Adverse Drug Reaction, ADR)

แนวทางการเฝาระวง ADR และปองกนการแพยาซำา รพ.หนองคาย

แนวทางการเฝาระวง ADR และปองกนการแพยาซำา รพ.หนองคาย

แพยา ไมแพยา

อาการบงบอกวาอาจเปนอาการแพยา อาการบงบอกวาทานอาจแพยา - ผนขน - หนาบวม ตาบวม ปากบวม โดยอาการแพยามกพบหลงจากใชยาทนท หรอหลายวนแตระวง!!! อาการบงบอกวาทานอาจแพยา รนแรง“ ” มไขสง ปวดเมอย เจบคอ คลายอาการไขหวด (ทไมใชอาการทมอยเดม)

รวมกบ- มผน ตมพอง หรอจดแดงบรเวณผวหนง- มตมน าหรอแผลในปาก/ห/จมก/กน/อวยวะเพศ- เจบตา หนงตาบวม แดง เยอบตาอกเสบ

ลกษณะเดนของการแพยา

1. การแพยาไมขนกบขนาดยาทไดรบ เชน ยาในปรมาณทนอยมาก อาจกระตนใหเกดอาการแพยาทรนแรงได

2. การแพยาสามารถเกดขนไดจากการใชยาในทกรปแบบ เชน ยากน ยาฉด ยาหยอดตา และยาทา

3. เมอหยดยาทแพ อาการทแพนนจะหายไป แตเมอใดทไดรบยาทแพนนอก จะปรากฏอาการทแพซำา

ขอบเขตเนอหา

• นยาม อาการไมพงประสงคจากการใชยา (Adverse Drug Reaction: ADR)

• ประเภทของADR• ลกษณะอาการของ ADR• แนวทางเฝาระวงอาการไมพงประสงคจากยา (ADR) และการปองกนการแพ

ยาซำา รพ.หนองคาย• ผลการเฝาระวง ADR รพ.หนองคาย