สารานุกรมเยาวชนไทย ตอนดนตรีไทย
4
สารานุกรมเยาวชนไทย ตอนดนตรีไทย เราได้ยินเสียงต่างๆ ตลอดเวลา เสียงนกร้องจิ๊บ จิ๊บ เสียงฝนตกจั้ก จั้ก เสียงแตรรถยนต์ดัง ปี๊น ปี๊น เสียงคนพูด หัวเราะ และบางทีก็ตะโ กนโหวกเหวก บางเสียง เราชอบฟัง บางเสียงเราไม่ชอบฟัง เสียงเหล่านี้ ไม่นับว่าเป็นเสียงดนตรี เสียงดนตรี เป็นเสียงที่คนเราทาให้เกิดขึ้น ด้วยความตั้งใจจะให้เป็นเสียงไพเราะน่าฟัง เป็นเสียงที่แตกต่างจากเสียงนก เสียงฝน เสียงแ ตรรถยนต์ และเสียงคนพูดเราได้ยินเสียงดนตรีบ่อยๆ เหมือนกัน มักมีการเล่นดนตรีในเวลาที่มีงานวัด งานกาชาด งานศพ วิทยุกระจา ยเสียง และโทรทัศน์ก็มีรายการดนตรีเสมอถ้าเรามีโอกาสได้ดูคนเล่นดนตรี จะเห็นได้ว่า ผู้เล่นใช้เครื่องมือหลายอย่าง บางอย่างเรารู้จักดี เช่น กลอง ขลุ่ย แคน เป็นต้น เครื่องมือเหล่านี้ทาให้เกิดเสียงต่างๆ ตามค วามต้องการ เรียกว่า เครื่องดนตรี เครื่องดนตรีมีหลายอย่าง และมีหลายวิธีที่จะทาให้เกิดเสียง ต่างๆ กัน เช่น กลอง ผู้เล่นต้องใช้มือ หรือไม้ตีกลอง ปี่ หรือ ขลุ่ย ใช้วิธีเป่า ซอใช้วิธีสีด้วยเส้นหางม้า จะเข้ ใช้วิธีดีดที่สายจะเข้ เป็นต้น ดนตรีต้องมีผู้แต่ง การแต่ง คือ นาเอาเสียงต่างๆ อันเกิดจากการบรรเลงเครื่องดนตรี มาเรียบเรียงกันเข้าเป็นทานองเพลง เสียงดนตรีทาให้สบายใจ บางทีเรารู้สึกสนุก อยากหัวเราะ อยากกระโดดโลดเต้น หรืออยากทาท่าร่ายราไปตามเสียงนั้น นอกจากจะมีดนตรีในงานทาบุญต่างๆ แล้ว เราก็ใช้ดนตรี สาหรับการละเล่นบางอย่างเช่นเดียวกับชนชาติอื่น การแสดงละคร ฟ้อนรา โขน หุ่นกระบอก หนัง (แบบโบราณ) ของเรา ล้วนแต่ ต้องใช้ดนตรีทั้งสิ้น มีเพลงต่างๆ มากมายที่มีผู้แต่งไว้สาหรับใช้ใน การแสดงดังกล่าวมาแล้ว น่าเสียดายที่เราไม่ค่อยจะทราบนามผู้แต่ง เพลง เพราะคนไทยแต่โบราณไม่นิยมออกนามของตนเอง ด้วยมี ความคิดว่า สิ่งที่ตนแต่งขึ้นนั้น สาคัญกว่าตนเอง อย่างไรก็ดี มี เพลงบางเพลงที่เราทราบได้แน่ว่าใครเป็นผู้แต่ง เช่น เพลงราตรีประดับดาว ซึ่งเป็นพระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่ หัว เพลงเขมรไทรโยค พระนิพนธ์สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอเจ้าฟ้า กรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ เป็นต้น คนเรารู้จักแต่งเพลง และชอบฟังเพลงมานานแล้ว แม้แต่คนป่าเถื่อน ก็ยังรู้จักทาเสียงต่างๆ ที่ตนคิดว่าไพเราะ บางทีก็ใช้แต่เสียงของตนเองทาเพลง ร้อง บางทีก็นาเอาสิ่งที่มีอยู่รอบตัวมาทาให้เกิดเสียงสูงต่าเป็นจังหวะหรือเป็น ทานอง เช่น เอาไม้สองอันมาเคาะกัน เอาใบไม้มาพับริม แล้วเป่า เป็นต้น เมื่อคนเจริญมากขึ้นมีความสังเกตและเรียนรู้เรื่องเสียงต่างๆ มากขึ้น ก็รู้จัก ประดิษฐ์เครื่องมือที่ทาให้เกิดเสียงต่างๆ และรู้จักนาเสียงมาเรียบเรียงเป็นทา นองโดยพิสดารยิ่งขึ้น
-
Upload
sangkeetwittaya-stourajini -
Category
Education
-
view
2 -
download
0
Transcript of สารานุกรมเยาวชนไทย ตอนดนตรีไทย
สารานกรมเยาวชนไทย ตอนดนตรไทย
เราไดยนเสยงตางๆ ตลอดเวลา เสยงนกรองจบ จบ เสยงฝนตกจก จก เสยงแตรรถยนตดง ปน ปน เสยงคนพด หวเราะ และบางทกตะโกนโหวกเหวก บางเสยง เราชอบฟง บางเสยงเราไมชอบฟง เสยงเหลาน ไมนบวาเปนเสยงดนตร เสยงดนตร เปนเสยงทคนเราท าใหเกดขน ดวยความตงใจจะใหเปนเสยงไพเราะนาฟง เปนเสยงทแตกตางจากเสยงนก เสยงฝน เสยงแตรรถยนต และเสยงคนพดเราไดยนเสยงดนตรบอยๆ เหมอนกน มกมการเลนดนตรในเวลาทมงานวด งานกาชาด งานศพ วทยกระจายเสยง และโทรทศนกมรายการดนตรเสมอถาเรามโอกาสไดดคนเลนดนตร จะเหนไดวา ผเลนใชเครองมอหลายอยาง บางอยางเรารจกด เชน กลอง ขลย แคน เปนตน เครองมอเหลานท าใหเกดเสยงตางๆ ตามความตองการ เรยกวา เครองดนตร เครองดนตรมหลายอยาง และมหลายวธทจะท าใหเกดเสยง ตางๆ กน เชน กลอง ผเลนตองใชมอ หรอไมตกลอง ป หรอ ขลย ใชวธเปา ซอใชวธสดวยเสนหางมา จะเข ใชวธดดทสายจะเข เปนตน
ดนตรตองมผแตง การแตง คอ น าเอาเสยงตางๆ อนเกดจากการบรรเลงเครองดนตร มาเรยบเรยงกนเขาเปนท านองเพลง เสยงดนตรท าใหสบายใจ บางทเรารสกสนก อยากหวเราะ อยากกระโดดโลดเตน หรออยากท าทารายร าไปตามเสยงนน
นอกจากจะมดนตรในงานท าบญตางๆ แลว เรากใชดนตร ส าหรบการละเลนบางอยางเชนเดยวกบชนชาตอน การแสดงละคร ฟอนร า โขน หนกระบอก หนง (แบบโบราณ) ของเรา ลวนแต ตองใชดนตรทงสน มเพลงตางๆ มากมายทมผแตงไวส าหรบใชใน การแสดงดงกลาวมาแลว นาเสยดายทเราไมคอยจะทราบนามผแตง เพลง เพราะคนไทยแตโบราณไมนยมออกนามของตนเอง ดวยม ความคดวา สงทตนแตงขนนน ส าคญกวาตนเอง อยางไรกด ม เพลงบางเพลงทเราทราบไดแนวาใครเปนผแตง เชน เพลงราตรประดบดาว ซงเปนพระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอย หว เพลงเขมรไทรโยค พระนพนธสมเดจพระเจาบรมวงศเธอเจาฟา กรมพระยานรศรานวดตวงศ เปนตน
คนเรารจกแตงเพลง และชอบฟงเพลงมานานแลว แมแตคนปาเถอน กยงรจกท าเสยงตางๆ ทตนคดวาไพเราะ บางทกใชแตเสยงของตนเองท าเพลง รอง บางทกน าเอาสงทมอยรอบตวมาท าใหเกดเสยงสงต าเปนจงหวะหรอเปน ท านอง เชน เอาไมสองอนมาเคาะกน เอาใบไมมาพบรม แลวเปา เปนตน เมอคนเจรญมากขนมความสงเกตและเรยนรเรองเสยงตางๆ มากขน กรจก ประดษฐเครองมอทท าใหเกดเสยงตางๆ และรจกน าเสยงมาเรยบเรยงเปนท า นองโดยพสดารยงขน
คนแตละชาต แตละเผา มความนยมทางดนตรแตกตางกนไป เครอง ดนตรแตกตางกน แมวาลกษณะบางอยางจะคลายคลงกน เชน หลายชาตจะม เครองต เชน กลอง แตกลองกมหลายอยาง กลองไทย กลองแขก กลองฝรง แตกตางกนอยบาง ในเครองดนตรประเภทกลอง กยงมกลองชนดตางๆ อก เชน กลองทด ตะโพน เปนตน นอกจากเครองดนตรของแตละชาตจะแตกตาง กนแลว ท านองเพลง จงหวะ และระดบเสยงสงต า กมลกษณะแตกตางกนไป ประเพณนยมในการเลน และการฟงดนตรกแตกตางกน ไทยเรามดนตรมาแตโบราณ ดนตรเปนสวนหนงในชวตของเรา เวลา ท าบญทมพระสงฆสวดมนตเยน กอนจะเรมงานกมปพาทยโหมโรง และตกลอง ดงตมๆ ตอมๆ บอกใหรวางานเรมขนแลว การบรรเลงดนตรจะมตลอดงานนน เวลามการเทศนมหาชาตทวด กมการบรรเลงเพลงประจ ากณฑเทศนแตละกณฑ ในงานศพ มการบรรเลงเพลงเปนระยะ เรามเพลงซงจดไวส าหรบงานแตละ อยางแตละเวลา เชน กอนพระสงฆสวดมนตเยน ในเวลาท าบญใชเพลงโหมโรง เยน เมอพระสงฆมาครบแลว ปพาทยกบรรเลงเพลงชา ครนพระสงฆสวดมนต จบ ปพาทยกบรรเลงเพลงกราวใน และเพลงเชด เชนนเปนตน
เครองดนตรของไทยเรา มเครองส าหรบ ดด ส ต เปา ครบครน เครองดด ไดแก กระจบป จะเข ซงท าใหเกดเสยงโดยใชไมดด ดดกบสายเสยงของเครอง เครองส ซงมสายและตองใชเสนหางมาหลายๆ เสน สไปบนสาย เครองส ไดแก ซอชนดตางๆ คอ ซอสามสาย ซออ ซอดวง เครองต ไดแก ระนาด กลอง ฆอง โทน ร ามะนา และตะโพน เครองตนน ใชไมตหรอตดวยมอ เครองตบางอยาง เชน กรบ และฉาบ ซงประกอบดวยสองสวนทเหมอนกน กใชสองสวนนต กนเอง นอกจากนกม เครองเปา ซงตองใชลมปากเปาใหเกดเสยง ไดแก ป และ ขลย เครองดนตรสประเภทน อาจแยกออกกวางๆ ตามหนาทของมนได ๒ ประเภท คอ เครองเดนท านอง ท าใหเกดเปนเพลง พวกหนง กบเครองท า จงหวะ ประเภทหนง เครองทงสองประเภทน ตองบรรเลงใหกลมกลนกน จงจะ ไพเราะ เครองดนตรไทย
คอ สงทสรางขนส าหรบท าเสยงใหเปนท านอง หรอจงหวะ วธทท าใหมเสยงดงขนนนม อย ๔ วธ คอ
ใชมอหรอสงใดสงหนงดดทสาย แลวเกดเสยงดงขน สงทมสายส าหรบดด เรยกวา "เครองดด"
ใชเสนหางมาหลายๆ เสนรวมกนสไปมาทสาย แลวเกดเสยงดงขน สงทมสายแลวใชเสนหางมาสใหเกด เสยงเรยกวา "เครองส"
ใชมอหรอไมตทสงนน แลวเกดเสยงดงขน สงทใชไมหรอมอต เรยกวา "เครองต"
ใชปากเปาลมเขาไปในสงนน แลวเกดเสยงดงขน สงทเปาลมเขาไปแลวเกดเสยงเรยกวา "เครองปา"
เครองทกอยางทกลาวแลวรวมเรยกวา เครองดด ส ต เปา
เครองดด
เครองดดทกอยางจะตองมสวนทเปนกระพงเสยง บางทกเรยกวา กะโหลก ส าหรบท าให เสยงทดดนนกองวานดงขนอก เครองดดของไทยทใชในวงดนตรแตโบราณเรยกวา "พณ" ซงมาจากภาษาของชาวอนเดยทวา "วณา" ในสมยหลงๆ ตอมาจงบญญตชอเปนอยางอน ตามรปรางบาง ตามภาษาของชาตใกลเคยงบาง เชน"กระจบป" ซงมกระพงเสยงรปแบน ดานหนาและดานหลง กลมร คลายรปไข มคนตอยาวเรยวขนไป ตอนปลายบานและงอนโคงไปขางหลงเรยกวา ทวน ม สายท าดวยเอนหรอไหม ๔ สาย ขงผานหนากะโหลกตามคนขนไปจนถงลกบด ๔ อน ผกปลาย สายอนละสาย มนมตดตามคนทวนส าหรบกดสายลงไปตดสนนม ใหเกดเสยงสงต าตามประสงค ผดดตองนงพบเพยบทางขวา วางตวกระจบป (กะโหลก) ลงตรงหนาขาขวา กดนวตามสายดวยมอ ซาย ดดดวยมอขวา รปกระจบป (หรอพณ) ของไทยมลกษณะดงในภาพ
เครองดดของไทยทใชกนอยอยางแพรหลายในปจจบนกคอ "จะเข" จะเขเปนเครองดดทวางนอนตามพนราบ ท าดวยไมทอนขดเปนโพรงภายใน ไมแกนขนนเปนดทสด ดานลางมกระดานแปะเปนพนทอง เจาะรระบายอากาศพอสมควร มเทาตอนหว ๔ เทา ตอนทาย ๑ เทา รวม เปน ๕ เทา มสาย ๓ สาย สายเอก (เสยงสง) กบสายกลางท าดวยเอนหรอไหม สายต าสด ท าดวย ลวดทองเหลองเรยกวา สายลวด ขงจากหลกตอนหวผานโตะและนม ไปลอดหยอง แลวพนกบ ลกบดสายละลก มนมตงเรยงล าดบบนหลง ๑๑ นม ส าหรบกดสายใหแตะเปนเสยงสงต าตามตองการ การดดตองใชไมดดท าดวยงาชางหรอกระดกสตว เหลากลม เรยวแหลม ผกพนตดกบนวช มอขวา ดดปดสายไปมา สวนมอซายใชนวกดสายตรงสนนมตางๆ ตามตองการ
เครองส
เครองดนตรทตองใชเสนหางมาหลายๆ เสนรวมกน สไปบนสายซงท าดวยไหมหรอเอนน โดยมากเรยกวา "ซอ" ทงนน ซอของไทยทมมาแตโบราณกคอ "ซอสามสาย" ใชบรรเลงประกอบ ในพระราชพธสมโภชตางๆ ซอสามสายน กะโหลกส าหรบอมเสยง
ท าดวยกะลามะพราวตดขวางใหเหลอพทงสามอยดานหลง ขงหนาดวยหนงแพะหรอหนงลกวว มคน (ทวน) ตงตอจากกะโหลก ขนไปยาวประมาณ ๑.๒๐ เมตร ท าดวยงาชางหรอไมแกน กลงตอนปลายใหสวยงาม มลกบดสอด ขวางคนทวน ๓ อน ส าหรบพนปลายสาย เรงใหตง หรอหยอนตามตองการ มทวนลางตอลงไป จากกะโหลก กลงใหเรยวเลกลงไปจนแหลม เลยมโลหะตอนปลาย เพอใหแขงแรงส าหรบปกลงกบ พน สายทงสามนนท าดวยไหมหรอเอน ขงจากทวนลางผานหนาซอซงมหยองรองรบขนไปตามทวน และรอยเขาในร ไปพนลกบดสายละอน สวนคนชกหรอคนสนน ท าคลายคนกระสน ขงดวยเสน หางมาหลายๆ เสน สไปมาบนสายทงสามตามตองการ สงส าคญของซอสามสายอยางหนง คอ "ถวงหนา" ถวงหนาน ท าดวยโลหะประดษฐใหสวยงาม บางทถงแกฝงเพชรพลอยกม แตจะตองมน าหนกไดสวนสมพนธกบหนาซอ ส าหรบตดตรงหนาซอตอนบนดานซาย ถาไมมถวงหนาแลว เสยงจะดงออไมไพเราะ
ซอดวง เปนเครองสทม ๒ สายเรยกวา สายเอก และสายทม ตวกระพงอมเสยงเรยกวา กระบอก เพราะมรปอยางกระบอกไมไผ ท าดวยไมเนอแขงหรองาชาง ขงหนาดวยหนงงเหลอม ถาไมมกใชหนงแพะหรอหนงลกวว มทวน (คน) เสยบกระบอกยาวขนไป ตอนปลายเปนสเหลยม โอนไปทางหลง มลกบดส าหรบพนปลายสาย ๒ อน เนองจากซอดวงเปนซอเสยงเลกแหลม จง ใชสายทท าดวยไหมหรอเอนเปนเสนเลกๆ สวนคนชกนน รอยเสนหางมาใหเขาอยในระหวางสาย ทงสอง ซออ เปนเครองสทมสาย ๒ สาย ท าดวยไหมหรอเอน เรยกวา สายเอกและสายทมเชน เดยวกบซอดวง แตกะโหลกซงเปนเครองอมเสยงท าดวยกะลามะพราว ตดตามยาวใหพอยขางบน ขงหนาดวยหนงแพะหรอหนงลกวว มทวน (คน) เสยบยาวขนไปกลงกลมตลอดปลาย มลกบด ส าหรบพนสาย ๒ อน คนชกนนรอยเสนหางมาใหอยภายในระหวางสายทงสอง
