รสนยมดท อ ง เ ท ย ว C B T ท อ ง เ ท ย ว ว ถ ช ม ช น

ผาหมอนวนน ทผานมา และททาสอนาคต | เมษายน 2559

ทผานมา และททาสอนาคตผาหมอนวนน

เลาใหฟง...หลงกจกรรมทดลองโปรแกรมทองเทยวของกลมเยาวชนบานผาหมอน ดอยอนทนนท เชยงใหม

เรอง : อนวตร อนทนาภาพ : Pakaed Inhhouse

บรรณาธการ : สมภพ ยจอหอ (รสนยมด)

“ ”01

รสนยมด 02

สำ�หรบผทหลงใหลในก�รทองเทยวแบบสมผสวถชวตและวฒนธรรมชมชน “บ�นผาหมอน” คงเปนหนงในชมชนทองเทยวทหลายคนนาจะนกถงเปนอนดบตนๆ ดวยชมชนมวถก�รดำ�เนนชวตทเรยบง�ยแตแฝงไวดวยเสนหของวฒนธรรม และภมปญญาทองถนของกลมชาตพนธปกาเกอะญอ ประกอบกบชมชนตงอยในพนทบนดอย อนทนนทซงเปนแหลงทรพยากรธรรมชาตทอดมสมบรณ ชมชนรายลอมไปดวยทศนยภาพทสวยงามและมสภาพภมอากาศทเยนสบายตลอดทงป ทำาใหชมชนผาหมอนเปนหนงในจดหมายปลายทางทนกทองเทยวอยากเขาไปสมผสและเยยมเยยนอยเสมอ

นอกจากความอดมสมบรณของทรพยากรในดานตางๆ ทเปนตนทนสำาหรบการทองเทยวของชมชนแลว จดเดนของการทองเทยวโดยชมชนบานผาหมอนอกประการหนงคอระบบการบรหารจดการ และองคกรในการดำาเนนการจดการทองเทยวทเขมแขง คนในชมชนสามารถดำาเนนงานบรหารจดการการทองเทยวไดอยางมประสทธภาพ กระทงชมชนผาหมอนเปนชมชนตนแบบสำาหรบการเรยนรระบบการบรหารจดการการทองเทยวของหนวยงาน รวมถงชมชนทองเทยวในพนทตางๆ ทงในและตาง

03

เสนหผาหมอน

ประเทศอยางตอเนอง -- แตกอนทบานผาหมอนจะสามารถดำาเนนการจดการทองเทยวทเหมาะสมดงเชนทเหนในปจจบน คนในชมชนไดผานประสบการณการทองเทยวมาแลวหลากหลายรปแบบ ตงแตการเปนชมชนทางผานสำาหรบนกทองเทยวทเขามาเทยวในพนทดอยอนทนนท ซงเปนการดำาเนนการของไกดจากภายนอกชมชนโดยทคนในชมชนไมมสวนในการบรหารจดการแมแตนอย

ตอมาเมอชมชนเหนวาการเปนชมชนทถกทองเทยวไดสงผลกระทบในดานลบตอชมชน คนในชมชนจงตดสนใจลกขนมาจดการทองเทยวดวยตวเอง แตดวยในชวงเวลานนชมชนยงคงขาดประสบการณในดานของการบรหารจดการการทองเทยว การดำาเนนในชวงแรกจงเปนไปในลกษณะของการ “ลองผดลองถก” ทำาใหชมชนยงไมพบรปแบบของการทองเทยวทเหมาะสม และตองลมเลกกจกรรมทองเทยวในชวงนนลงไป อยางไรกตาม ประสบการณตางๆ ทชมชนไดรบไดเปลยนเปนบทเรยนททำาใหชมชนไดรบรถงจดเดนและจดดอย รวมถงทำาใหคนในชมชนสามารถวเคราะหสถานการณของการทองเทยวไดอยางเปนระบบมากขน จนกระทงเมอสมาชกในชมชนไดมโอกาสเขามาทำางานวจยเพอพฒนาการทองเทยวของชมชน จงคนพบรปแบบการทองเทยวทเหมาะสม รวมถงสามารถพฒนาองคกรชมชนเพอการบรหารจดการการทองเทยวไดดวยตนเองสบตอมาจนถงทกวนน

รสนยมด 04

05

เปนเวลากวา 12 ป ตงแตชวงเรมตนการดำาเนนงานวจยเพอทองถนจนกระทงปจจบน ชมชนผาหมอนไดดำาเนนการจดการทองเทยวโดยมพนฐานองคความรจากงานวจยดงกล�ว ทำ�ใหชมชนส�ม�รถดำ�เนนก�รจดการทองเทยวไดอยางเหมาะสม อยางไรกตาม การจดการทองเทยวโดยชมชนเปนกจกรรมทเกยวของกบปจจยตางๆ ทงปจจยภายนอกชมชน และปจจยภายในชมชนเอง ซงหากชมชนทขาดกระบวนการพฒนาการจดการทองเทยวใหเหมาะสมกบสถานการณทเปลยนแปลงไปแลว การจดการการทองเทยวทชมชนเปนผดำาเนนการอาจสงผลกระทบดานลบตอชมชนโดยทชมชนไมรตว

เชนเดยวกนกบชมชนบานผาหมอน ทเมอกลมทองเทยวมโอก�สทบทวนก�รดำ�เนนงาน และประเมนสถานการณการจดการทองเทยวของตนเองแลว ทำาใหพบวากลมทองเทยวกำาลงประสบกบปญหาการขาดผสบทอดการบรหารจดการการทองเทยวของชมชน ดวยเหตนกลมทองเทยวชมชน และกลมเยาวชนบานผาหมอนจงไดเลอกใชกระบวนการวจยในการแกไขสถานการณ

ดงกลาว โดยไดพฒนาโครงการวจย “การจดการความรเพอเรยนรระบบบรหารจดการการทองเทยวของกลมเยาวชนบานผาหมอน ดอยอนทนนท เพอการมสวนรวมในการพฒนาการจดการการทองเทยวทยงยน” เพอใหทมวจยไดเรยนรระบบการบรหารจดการการทองเทยวทงระบบ รวมถงศกษาสถานการณการทองเทยวของชมชนตงแตอดตมาจนถงปจจบน เพอนำาองคความรทไดรบมาใชในการพฒนาระบบบรหารจดการการทองเทยวแบบมสวนรวมโดยคนสองรน รวมถงยงเปนการสรางแนวทางในการถายทอดองคความรดานการบรหารจดการการทองเทยวโดยชมชนใหแกเย�วชนบ�นผ�หมอนในอนาคต โดยมนกวจยเปนกลมเยาวชนบานผาหมอนซงไดรบความคาดหวงจากคณะกรรมการกลมทองเทยวใหเปนผสบทอดการบรหารจดการการทองเทยวของชมชนเปนทมวจยหลก

รสนยมด 06

บนเสนทางทองเทยว CBT

หลงจากดำาเนนงานวจยมาแลวระยะหนง เมอวนท 4-5 มนาคม 2559 ทผานมา ทมวจยชมชนผาหมอนไดจดกจกรรม “ทดลองทองเทยว” ซงเปนสวนหนงของกจกรรมในโครงการวจยฯ โดยมวตถประสงคเพอใหกลมเยาวชนไดทดลองรบนกทองเทยวจรงโดยใชโปรแกรมทองเทยวททมวจยรวมกนออกแบบบนพนฐานของการวเคราะหขอมลทไดรบจากการศกษาวจย โดยกจกรรมนไดรบเกยรตจากนกทองเทยวซงมาจากหลากหลายสาขาอาชพ ทงนกวชาการ สอมวลชน นกศกษาสาขาวชาการทองเทยว รวมถงเจาหนาทจากหนวยงานตางๆ ซงเปนหนวยงานทดำาเนนงานพฒนารวมกบชมชนผาหมอนมาอยางยาวนาน

07

ทดลองงาน ทดลองเทยว

ทงเจาหนาทจากอทยานแหงชาตดอยอน-ทนนท สถาบนวจยและพฒนาพนทสง และเทศบาลตำาบลบานหลวง เขารวมกจกรรมการทดลองทองเทยวในครงนอยางคบคง

กจกรรมทดลองทองเทยวครงนทมวจยไดออกแบบโปรแกรมทองเทยวโดยมเปาหมายเพอใหนกทองเทยวไดเรยนรวฒนธรรม ภมปญญา และวถชวตของชาตพนธปกา-เกอะญอชมชนผาหมอน โดยเรมจากเมอเดนทางมาถงอำาเภอจอมทอง นกทองเทยวไดสกการะพระบรมธาตศรจอมทอง พระธาตศกดสทธคบานคเมองจอมทอง จากนนนกทองเทยวไดเดนทางจากตวอำาเภอ

จอมทองขนสบรเวณกโลเมตรท 26 ดอยอนทนนท จดเรมตนของเสนทางเดนปาศกษาธรรมชาตเขาสชมชนผาหมอน สวนกจกรรมทองเทยวในชมชนเรมตนจากการรบฟงบรรยายประวตความเปนมาและขอมลทวไปของบานผาหมอน กอนทนกทองเทยวจะเดนเทยวชมแหลงเรยนรการจกสานและการทอผา แหลงเรยนรทางวฒนธรรมและภมปญญาทองถนทสมพนธกบวถชวตของคนในชมชนมาตงแตอดต สวนกจกรรมในภาคคำาหลงจากรบประทานอาหารเยนนกทองเทยวไดรบชมการแสดงรำาดาบและดนตรเตหนา เปนการสงทายกจกรรมทองเทยวในวนแรก สวนกจกรรมทองเทยวในวนตอมาเปนการเทยวชมแหลงเรยนรดานวถเกษตรของชมชน ซงนอกจากการเพาะปลกขาวเพอการบรโภคในครวเรอนแลว วถการผลตแบบการเกษตรในชมชนสวนใหญไดรบการสงเสรมใหปลกพชเศรษฐกจจากโครงการหลวง ทงพชผกเมองหนาว และไมดอกไมประดบทมการหมนเวยนพนธพชทเพาะปลกไปตามฤดกาล

รสนยมด 08

กจกรรมทดลองทองเทยวครงนทมวจยไดออกแบบโปรแกรมทองเทยวโดยมเปาหมายเพอใหนกทองเทยวไดเรยนรวฒนธรรม ภมปญญา และวถชวตของชาต-พนธปกาเกอะญอชมชนผาหมอน

“”

จากกจกรรมทองเทยวขางตนทำาใหนกทองเทยวไดรบความร ความเขาใจเกยวกบบานผาหมอนอยางครอบคลมในทกมตซงตรงกบเจตนารมณของชมชน ทตองการนำาเสนอเรองราวชมชนเพอสรางความเขาใจใหแกคนภายนอกไดรจกตวตนของคนปกาเกอะญอ บานผาหมอนจากองคความรทมอยในชมชนเอง โดยนอกจากองคความรของบานผา-หมอนในแงมมตางๆ ทนกทองเทยวไดเรยนรจากกจกรรมทองเทยวแลว ดงทกลาวมาแลววากจกรรมการทองเทยวในครงนเปนการทดลองทองเทยว ในชวงทายของกจกรรมทมวจยจงจดใหมชวงของการแลกเปลยนความคดเหนและการรบฟงขอเสนอแนะจากนกทองเทยวทเขารวมกจกรรมในครงน เพอเรยนรตนเองผ�นก�รสะทอนมมมอง และแงคดของนกทองเทยวซงจะไดนำามาใชในการปรบปรง และพฒนาการทำางานดานการทองเทยวของชมชนตอไป

แมวาในภาพรวมนกทองเทยวสวนใหญจะมความประทบใจตอกจกรรมการทดลองทองเทยวในครงน โดยเฉพาะความกระตอรอรน และความตงใจในการทำางานของทมวจย รวมถงมตรไมตรของคนในชมชนทมตอแขกผมาเยอน อยางไรกตาม ความคดเหนของนกทองเทยวบางสวนยงเปนขอเสนอแนะททำาใหทมวจยทราบถงขอบกพรอง จดออน

09

เสยงสะทอนจากนกทองเทยว

จากการดำาเนนงาน รวมถงยงไดเสนอขอคดสำาหรบการพฒนาการดำาเนนงานดานการทองเทยวของทมวจยในอนาคต ซงสามารถประมวลไดเปนประเดนตางๆ ไดแก ความคดเหนเกยวกบโปรแกรมการทองเทยว เชน ควรบอกขอมลกจกรรมแกนกทองเทยวกอนเรมตนทำากจกรรม การควบคมเวลาการดำาเนนกจกรรมตลอดทงโปรแกรมใหเปนไปตามกำาหนดการ ควรจดการเวลาในขณะทนกทองเทยวเทยวชมแหลงเรยนรจดตางๆ ใหเหมาะสม รวมไปถงในอนาคตกลมทองเทยวนาจะสรางกจกรรม

เสรมเพอประกอบกบกจกรรมทองเทยวหลก และออกแบบโปรแกรมทหลากหลายเพอเปนตวเลอกใหแกนกทองเทยวไดเลอกกจกรรมทองเทยวทหลากหลาย ฯลฯ ในดานทกษะคนทำางาน เชน ควรฝกทกษะการพด การนำาเสนอขอมลเพอสอความหมายรวมถงควรเรยนรขอมล องคความรเกยวกบกจกรรมทองเทยวจากนกสอความหมายทมประสบการณ เพอใหเกดความมนใจในการสอความหมายแกนกทองเทยว เปนตน

รสนยมด 10

11

...ซงหากชมชนมระบบการบรหารจดการ การทองเทยวทเขมแขง ยอมทำาใหชมชนไดรบประโยชนทตามมาจากการทองเทยวในอกหลายๆ ดาน แตในทางกลบกนหากชมชนมระบบการบรหารจดการการทองเทยวทไมเหมาะสม หรอไมสามารถดำาเนนงานบรหารจดการการทองเทยวไดอยางมประสทธภาพ การทองเทยวยอมสงผลกระทบตอชมชนอยางทไมอาจหลกเลยงไดเชนกน...

“”

นอกจากความคดเหน และขอเสนอแนะตอโปรแกรมการทองเทยว และทกษะคนทำางานแลว ขอเสนอแนะสำาคญอกประการหนงคอเรองระบบการบรหารจดการการทองเทยว และการบรหารกลมทองเทยว โดยระบบการบรหารจดการการทองเทยวถอเปนหวใจสำาคญของการทองเทยวโดยชมชน เนองจากเปนกลไกสำาคญในการควบคมการดำาเนนงาน ทงงานเบองหนาและเบองหลงของการทองเทยว รวมถงยงสมพนธกบโครงสรางขององคกรชมชนอยางไมอาจแยกออกจากกนได ซงหากชมชนมระบบการบรหารจดการการทองเทยวทเขมแขงยอมทำาใหชมชนไดรบประโยชนทตามมาจากการทองเทยวในอกหลายๆ ดาน แตในทางกลบกนหากชมชนมระบบการบรหารจดการทองเทยวทไมเหมาะสม หรอไมสามารถดำาเนนงานบรหารจดการการทองเทยวไดอยางมประสทธภาพ การทองเทยวยอมสงผลกระทบตอชมชนอยางทไมอาจหลกเลยงไดเชนกน ดงท ผศ.ดวงพร ออนหวาน นกวชาการท

ทำางานคลกคลกบชมชนตางๆ มาอยางยาวนานไดเสนอขอคดแกทมวจยวาการพฒนากลมทองเทยวทมกลมเยาวชนเปนผบรหารจดการควรคำานงถงบทบาทของคนทำางาน บทบาทของกลม รวมถงการกำาหนดนกทองเทยวกลมเปาหมายใหชดเจน เพอปองกนความสบสนของการดำาเนนงานระหวางกลมบรหารจดการการทองเทยวเดม และกลมทองเทยวของเยาวชนทอาจซำาซอนกน ซงอาจสงผลใหเกดความขดแยงในการทำางานรวมกนในอนาคตได นอกจากนนองคกรการบรหารจดการการทองเทยวทพฒนาขนโดยกลมเยาวชนอาจไมจำาเปนทจะตองยดตดกบสมาชกกลมเยาวชนเทานน ควรเปดโอกาสใหคนในชมชนทสนใจไดเขารวมเรยนรและเปนผดำาเนนงานรวมกน เพอสรางการมสวนรวมใหคนในชมชนทกระดบเปนผสานตอการบรหารจดการกลมทองเทยว ซงจะเปนการสรางบคลากรชมชนเพอการมสวนรวมในการจดการทองเทยวของชมชนไดอยางยงยน

รสนยมด 12

โดยชมชน และโดยเยาวชน

13

รสนยมด 14

15

รสนยมด 16

17

การจดกจกรรมทดลองทองเทยวของทมวจยบานผาหมอนในครงน ไมเพยงแตจะเปนกจกรรมทสรางการเรยนรการบรหารจดการการทองเทยวของกลมเยาวชนบานผาหมอนเทานน กจกรรมนยงทำาใหเกดพนทในการแลกเปลยนความคดเหนระหวางนกทองเทยวกบคนในชมชน เพอใหชมชนเกดความเขาใจตนเอง สามารถวเคราะหสถานการณการทองเทยวของชมชนอยางมเหตผล นำาไปสการแกไข ปรบปรง และพฒนาการจดการทองเทยวอยางเหมาะสม ซงไมเฉพาะแตกลมทองเทยว หรอชมชนทองเทยวนองใหมเทานน แตการทบทวน และประเมนการดำาเนนงานของตนเองถอเปนสงจำาเปนสำาหรบชมชนทองเทยวทกแหง เพอใหชมชนสามารถจดการการทองเทยวทเหมาะสมกบสถานการณ และกระแสการทองเทยวทถาโถมเขาสชมชน พรอมกบเปนการสรางกลไกปองกนผลกระทบทอาจเกดขนกบชมชนจากกระแสการทองเทยวทผนผวนอยางรวดเรวในปจจบน.

รสนยมด 18

ทองเทยว...ไดทบทวน

เตรยมพบกบ

วารสารออนไลน

“รสนยมด”

รายสะดวก เรวๆ น ท

FB/cbt.tasteful

รสนยมดท อ ง เ ท ย ว C B T ท อ ง เ ท ย ว ว ถ ช ม ช น

[ รสนยมด PUBLICRAZY ]