บทสรปการทางานเขตท ๒ ชมชนบานปาเกยะนอกและชมชนบานสนามกฬา ต.บอแกว อ.สะเมง และชมชน

บานแมแดดนอย อ.กลยาณวฒนา จ.เชยงใหม

๔ คน ๓ หมบาน ๒ อาเภอ เครอขายชมชนปกาเกอะญอ (คน) บญ

แมพอวาและกลมทอผา: เมอปากทองสาคญกวาวฒนธรรม

“ปกาเกอะญอ แปลวาคน ในภาษากะเหรยง จะเรยกผมวากะเหรยงแบบในภาษาไทย ผมกเฉยๆ แต

เรยกวา “ยาง” มนเปนคาดถกสาหรบผม ไมตางจากเรยกคนจนวา พวกเจก เรยกมงวา แมว แตเดยวนพอผมลงไป

ซอของในเมองเขาไมไดสนใจวาผมหรอใครเปนกะเหรยง เขาสนแตวาผมมเงนและพดกบเขารเรองกพอ”

สละ เลศละอองดาว พอหลวงบานแมแดดนอย บานปกาเกอะญอเผาสะกอเลกๆ บนภเขาสงสะทอน

ความเปลยนแปลงทางสงคมผานวฒนธรรมการใชภาษา ในแงความหมายกอาจมองไดวากลมพนองชาตพนธ

วรรณนามศกดศรเทาเทยมคนพนราบในยคสมยน ในขณะเดยวกนกทาใหคดตอตอไดวาศกดศรแหงความเปน

มนษยทงคนบนทสงและคนพนราบกตกเปนทาสของสงเดยวกนคอ เงนตรา

คนเมอง คนดอย คนรวย คนจน คนครสต คนพทธ คนมสลมกมปญหาไมแตกตางกนเพราะตางกทกข

เหมอนกน โดยเฉพาะปญหาพนฐานอยางเรองปากทอง วนนจะเอาอะไรกน มทดนแตไมมกน ปญหาชกหนาไม

ถงหลง มรายไดนอยกวารายจายจงพวงหนสนกองโตซงลวนเกยวกบเงน เชนเดยวกบแมพอวา มณไพรสณฑ

ประธานกลมแมบานทอชมชนบานปาเกยะนอก อดตเจาของไรสตรอเบอรรแตทาแลวเจงขาดทนแลวขาดทนเลา

จนทาใหตองเลก ปจจบนจงยดอาชพรบจางทกชนดเพอจนเจอครอบครวทงสชวต

“โอย...เขาจางแควนละ ๑๓๐ บาท งานหนกมากในสวน ทงปลกสตรอเบอรรรอยหาสบตนไดสบบาท

ถอนหญา ตดไหล เกบผลสตรอ บางทพนยา ใสปยเคมเมอวาน เชามาใหเกบผลมอทงแสบทงคน กลนกฉนเหมน

กตองทน จะชายจะหญงกจางไมเกน ๒๐๐ บาทตอวน”

แมพอวาบนอยางจาใจเพราะมทางเลอกไมมากสาหรบคนปากกดตนถบหาเงนเลยงตวเองรายวน และ

แทบจะเปนไปไดสาหรบคาแรง ๓๐๐ บาทตอวนบนดอยสง หรอแมแตแรงงานนอกระบบอยางคนพนราบกดจะ

ม ๓๐๐ บาทอยในมอตอวน แตกแทบชกหนาไมถงหลงในเมอขาวจานเดยวกราคาแพงถง ๔๐ บาท เปนวกฤต

ปากทองทพนองผใชแรงงานและเกษตรกรไทยเผชญมาทกยคทกสมย เพราะเมอนาเงนตงตน ชวตกตองเหนอย

วงหาเงน และปดฉากชวตลงทเอาเงนไปดวยไมได นนกเพราะวาเรายอมใหเงนครอบงาจตใจ

“สวง (แกนนาฝงตวขบเคลอนขบวนบญ) มาชวนแมมาขายนายาลางจาน แชมพ สบของวด จนเกด

กองทนกลางขนมา แลวกพากลมทอผาปลกฝาย แลวทอผาสงใหกบวด ทาไมแมมาสนใจทา พดตรงๆคอ แม

อยากจะมรายไดใชจายในครอบครว และกคดวาชวยอนรกษการปลกฝาย ปนฝายอยางทสมยของยายยงทาอย

เดยวนมเดกสาวไมกคนททอผาเปน ไปทางานเรยนในเมองหมด บางคนแตงงานแลวกยงทอไมเปน คนทอเปนก

ทอเกบไวใสเองเยอะ ไมเคยเอาผาไปขายเพราะ ไมมใครมาซอ จงตองไปรบจางหาเงนมาใชจาย ใชหน ใหลกตน

มาตองใชเงนทกวน”

โชคดทฟายงเขาขางลกชายวย ๑๓ ปไดทนการศกษาจนจบม.๖ จากทางโบสถครสตจกร และลกสาวคน

เลก ๑๐ ปของแมพอวาเรยนฟรในโรงเรยนของรฐใกลบาน

ถาเชนนนแลวแมหาเงนไปทาไม

“๕ ปกอนแมทาไรสตรอเบอรรทใชยาฆาแมลงพนเคมลงตนและผล ไมรวาสารเคมคอยๆ ซมซบลงดน

ชาๆ ดนเสยหมด พอแมกลบมาปลกขาวไรอยางเดมแตกไดขาวไมพอกน กนสคนไมพอ ตองออกไปรบจางหา

เงนซอขาว ของใชบางและใชหนทกมาใชจายในครอบครว เปนเหตใหแมตองถบตวออกจากบานมารบจางทก

อยาง”

ชมชนปกาเกอะญอตาบลบอแกวจงมชวตอยอยางลาบากกวาแตกอน...

ครงหนงเมอของชมชนปาเกยะนอกซงเคยอดมสมบรณดวยปาไม ตนนาลาธาร มนา มอาหารจากปา

และดารงชวตดวยการปลกขาวไร ปลกผก เลยงสตว หาเหด หนอไม ดอกไม ใบผกเขยวขนตามปา แชมพไดจาก

มะคาดควายในปา ลางจานคราบมนดวยใบไมปา เปนไขตวรอนปวดเมอยตมรากไมเปลอกไมดม ชวตจงลวน

พงพาจากปาและอยไดดวยตนเอง

โลกหมนไปทกวน โลกเปลยน เราปรบตว...

เมอรายไดเปนตวเงนเปนสงจาเปนสาหรบชวต ทงยงถกบบจากนายทนกวานซอทดน บางถกกลาวหาวา

บกรกปา ซารายยงทาลายผนดนของตนเองจะดวยรหรอไมร การรดสารเคมเรงพชโตใหทนขายกลบทาใหดน

เสอมสภาพรวดเรว เพราะพชกถกสารเคมเรงใหดดแรธาตจากดนขนจนหมด พชงามแตดนเสอม วถชวตคนบน

ดอยจงตองเรงรบหาเงนตามกระแสสงคมทบบรด ประเพณวฒนธรรมจงจาเปนตองปรบเปลยนตาม

“คอเสอตววตามแบบเสอปกาเกอะญอทวไปเหมอนกนทงหนาและหลง บรรพบรษบอกเราวา ปกา

เกอะญอจงทาตนใหเหมอนกนทงตอหนาและลบหลง และใหสงสอนลกหลานเชนน” แมพอวาอธบายดวย

ภาษาไทยตดๆขดๆ ปนภาษามอกทาใหเขาใจไดไมยาก

“เสอสดา (เชซ) ทแมใสเปรยบเหมอนตนไมใหญทออกผลและเปนรมเงาใหลกหลานอยางตนไมตน

เลกๆ ทเตบโตอยรอบเงาไมใหอยเยนเปนสข เสอสแดง (เชกอ) ทผชายใสหมายถงหวหนาครอบครว ออกไปไร

ไปนาไปปาหาอาหารมาใหครอบครวตองใชความกลาหาญและความเปนผนา สวนเสอสขาวยาวกรอมเขา (เช

กวา) หมายถงความบรสทธดงผาขาว เปนชดสาหรบเดกหญง” แมหน นาของสวงบอกเลาเปนภาษาปกาเกอะญอ

พลางโชวเสอทอมอสดาทสวมใสอย ลายปกลกเดอยสขาวเมดกลมเรยงเปนรปดอกไมสลบกบลายดอกไมสแดง

เลกๆ ทงหมดเดนเสนดวยการปกมอเนยนสวยกวาเครองจกรเปนไหนๆ แมหนยงเสรมอกวา ดวยความเปนแมท

ตองคอยเลยงดลกๆ ทางานบานไปไรนาเสอยอมธรรมชาตสดาจงเหมาะกบการใชงานทกสถานการณแบบไม

กลวเปอน

สเสอ ลกษณะเสอ เปนเพยงเศษเสยวของภมปญญาการสงสอนลกหลานแบบมขปาฐะ (เลาจากปากตอ

ปาก) จากบรรพบรษปกาเกอะญอทนอยคนจะเขาถงคณคาความหมายแฝงเหลานน ในเมอวฒนธรรมกบ

เศรษฐกจเรองปากทองไปกนไมได สงเหลานจงเรมเลอนหาย

“ไมมใครถามหรอกวาวฒนธรรมเรามอะไร ทาไมเสอตองสดา สแดง ทาไมตองหมนเวยนไร บางทเรา

ทาทกวนจนลมไป เวลาลกหลานถามกตอบไมได ชวตเรากออกรบจางแตเชา ตกเยนกไปซอขาวกน ไมไดมานง

คดเรองพวกน” แมพอวาพดเสยงเศราแบบไมโทษใครแตในเมอทองยงไมอม วฒนธรรมทกนไมไดจะสาคญกวา

คงเปนไปไดยาก มคาบอกกวาวาชวตคอ วฒนธรรม เมอวถชวตเปลยนนนคอ วฒนธรรมทเปลยนไปเชนกน

จะดไหมหากเรองปากทอง วฒนธรรม ภมปญญาไปดวยกนได...

วทย ปกาเกอะญอนอกกรอบ : พงตนเองทางกาย พงเครอขายทางใจ

“เอางายๆ ผมมแปลงผก เลยงหม เลยงไก ปลก

กาแฟในปา ปลกตนไมใหญในปาเสรม มบอปลาเลกๆ

ชวตนผมกพอใจแลว”

“ผมพงตนเองได กคอยๆ พากลมแมบานเพยงสบ

คนทอผา หาตลาดขายเปนรายไดเสรม สวนจะอนรกษผา

ไดกด ไมไดกไมเปนไรเพราะทกอยางตองมการ

ปรบเปลยนตามยคสมย เหมอนผมททาโครงการอนรกษพนธกรรมพช โดยไปปลกตนกลาในปาใหญปลกไป

มากมายกไมรจะอนรกษไดไหม รแตวาตอนนกทาไปกอน ผมคดวาดตอตนนาทใชในนาขาวของผม มนตองด

ขนแนถาทกๆททยงมปา”

วทยหรอ สวง จะหละ หนมปกาเกอะญอนอกกรอบแหงบานปาเกยะนอกวย ๒๗ ตอบอยางมนใจ

หลงจากเขารวมเปนเครอขายโครงการของวดพระบรมธาตดอยผาสมรวมสามป โดยเนนใหเครอขายชมชนทอง

อม ใจอม (เอม) ดวยมอตโต “เศรษฐกจ จตใจ แกไขพรอมกน” ททมงานยดเปนหวใจหลกในการทางาน ซงทาน

พระพทธพจนวราภรณ (หลวงป จนทร กสโล) อดตเจาอาวาสวดเจดยหลวงมอบใหเปนแนวทางการพฒนาชมชน

อยางยงยน

หลงจากทโลดโผนจากการทางานสารพดอยางในเมองทงขบรถ เปนไกดทวร เปนลามเกอบสปทชวต

ของวทยของเกยวกบในเมองทาใหเขาคนพบวาไมมทไหนอยสบายเทาทบานเขา หากแตความจาเปนทจะชวยพอ

แมปลดหนกอนโตจากการทาเกษตรเงนก และเพอเปนทนรอนใน

การทาสวนเกษตรในฝนและมเวลาชวยเหลอสงคมสวนรวม ชมชน

ทเขารก

“ผมมาทางานเพอสวนรวมรวมกบทางวด จรงๆ มาจาก

เพราะผมศรทธา ศรทธาอะไร ศรทธาในตวหลวงพอซงไมใชคนใน

พนทแตกลบทาประโยชนใหสวนรวมมากมาย กเลยคดวาแลวเรา

คนในชมชนแทๆ จะทาอะไรใหกบบานของเราไดบาง”

นบเปนจดเรมตนของชวตเดกหนมทเตมไปดวยความฝน ความศรทธาโดยการเลอกทจะอยในชนบททา

เกษตรพอเพยงและทมเททาเพอประโยชนสวนรวมในบานเกดทเขารก เหลานอาจเปนความฝนของใครหลายๆ

คน แตในความเปนจรงการทาเพอสวนรวมมกมคาถามเสมอวาจดสมดลระหวางงานสวนตนและงานสวนรวม

อยตรงไหน เปนคาถามทวทยกาลงคนหาคาตอบทไมสาเรจรป และตองแลกมาจากประสบการณลงพนทจรง

ทางานรวมกบชมชนอยางทมเท และเจยดเวลาใหกบสวนเกษตรสวนตวทรอคอยใหสามารถเกบผลผลตจนเลยง

ปากทอง จนเจอครอบครวได ไมงายสาหรบคนรนใหมทมไฟและมใจรกบานเกด อยากพฒนา อยากเหนคนใน

ชมชนมองเหนประโยชนสวนรวมบาง แตในโลกแหงความเปน

จรงกไมไดเปนอยางในฝนเสมอไป

“ชาวบานมากระซบเรองผลประโยชน จากปนซเมนต

มาทาฝายตนนาวาผมไดฝายหนงเทาไร จากโกงราคาขหมท

นามาทาปยอนทรยใหกบวด คอเขาอาจไมตองการผลประโยชน

แตพดเพราะอะไรกไมรนะ แตลกๆ แลวผมทอนะ ตองเปนคนใน

ชมชน มาอยในชมชนจะรเอง เจบเอง”

“ถามวารกบานเกดไหม รกนะและอยากเหนการพฒนา แต

ถาคนทาเพอสวนรวมโดนแบบนมากๆ เปนผมเองผมกเรมคดนะ ผม

วาผมอาจจะไมพรอมทาเพอสวนรวมเตมรอย หนสนพอแม สวนของ

ผมกยงไมไดทารายไดใหครอบครว แตมองในแงดการทางานใน

ชมชนสอนผมหลายอยาง เปนบทเรยนสาคญของชวต ทาใหเหนเราวาเราเปนคนคดผด ทาผด ใจรอน และพอ

โครงการมาลงชมชนการพดกบการปฏบตไมเหมอนกนนะ พดยงไงกพดได แตพอมาทาจรงๆ มนทาไมได จาก

อะไรหลายๆ อยาง”

ถงแมวาวทยจะประสบความสาเรจในแงของการเปนผ

ประสานงานโครงการขบวนบญซงทาใหเกด “กองทนบญ” ขนจรงใน

กลมทอผาของแมพอวาและจะนาไปใชซออปกรณทอผาในอนาคต แต

ชวตสวนตวของเขาทกาลงตอสกบภายในจตใจระหวางทางแยกของชวตน

กาลงใจจงเปนสงสาคญ วทยจงตดสนใจไปหาทปรกษาอยางหลวงพอและเพอนศษยวดทใหกาลงใจทจะสตอไป

เพราะจากประสบการณของผรวมเครอขายวดกวายสบหมบานในเขตอาเภอสะเมงเคยมหวงความคดนอยในหว

ทงนน

เรากรอยแลววาการวายนาทวนกระแสตองเหนอยแคไหน โขดหนกโขด ทอนซงกทอน สตวนอยใหญท

ไหลตามนามาอกกตวทจะเขามาทารายเราไดเสมอ แตถาเมอใดถกถาก ถกถาง ถกฟนแหลมคมฉกเนอบางก

ขอใหนกไววายงมพวกเราอกกวายสบนาหนาไปกอนแลว และกเคยเจอเหตการณไมตางจากเรา แตพวกเขา

ขางหนากไมเคยคดจะวายนาถอยหลงเมอยงไมถงฝง...

สมน : อดมการณ ความฝน ความจรง

ผาขาวมาพนคอ หมวกแกป และเสอแจคเกตทหารแขนยาวสเขยวเปน

เอกลกษณตดตวสมน ปกาเกอะญอหนมวย ๒๕ นไปเสยแลว กนแดด

กนฝน กนหนาว เปนเหตผลหลกทเขาเลอก สารพดประโยชนเชนนไมตางจาก

อดมการณในความฝนทเปนจรงในวนนทเกดประโยชน “มหาศาล” เขาวา

ไมใชแคตวเขา ครอบครว แตชมชนและโลกกไดรบประโยชนจากความฝน

เลกๆ ทเมอเรมลงมอกยงใหญแลว

ปลกปาในใจคน คอ ความฝนทเรมเปนจรง

บอนาใหญนอยจานวนหลายรอยบอทถกขดขนมา

เพอนาดนไปรอนหาแรเปนทมาของตาบลบอแกว กอนปอน

ใหกบเหมองแรซไรททอยบนหมบานถดไปไมเกนหนงกโล

กวาหาสบปทรายจานวนมหาศาลทไหลมาพรอมกบนา

หลงจากสนสดขนตอนรอนหาแรทวมททากนและทอยอาศย

รนปยาแมพอของสมนอพยพบานมาหลายครง เขาเองกหวง

วาจะสนสดการเดนทางทรนของเขา

“โทษใครไมได เรามา เขามา แผนดนนไมใชของใคร

คนใดคนหนง” สมนหรอธชชย เปอะเลอะ เลาเสยงเรยบดวย

ภาษาเหนออนคลองแคลวของเขาอยางเขาใจปญหา โดยไม

ปลอยใจใหทกขไปดวย

“อดมการณทเราไดไปราเรยนจนจบมหาลยกนาจะมา

ชวยชาวบานซงกคอ ญาตพนองเรา เพอนเรา เรามความรดาน

วชาการมา ชาวบานเกงปฏบตนาจะชวยแกปญหาทพนทรอบๆ

ทกลายเปนไรเชงเดยว บางทคนกขยายพนทเขาไปในปา ยงไม

รวมไปถงปญหาหนสน” ความรกอสระและตดดนเปนอก

คณสมบตทยงไมมบรษทหางานใดชงตวเขาออกจากหมบานได

เขาจงมงกลบบานทาเกษตรพอเพยงการนตดวยดกรปรญญาตร

สงเสรมการเกษตร ม.แมโจ จงไมตองกงวลวาราคาพชผกจะเปน

อยางไร ปลกหลายอยางเพอกระจายความเสยงเรองผลผลตลน

ตลาดและราคาตกตา

“ใชเวลาและความอดทน” เปนสงทสมนเนนถงหวใจ

ของการทาเกษตรผสมผสาน บรรดา พลบ ทอ มะมวง ไมเตม

ไมพญาเสอโครง จงถกปลกขนในไรของเขาซงครงหนงเปนปา

ไผรางไฟปาไหมทกป ปนเขาดแลไรอยางด ตดหญาจนโลงและ

ชกชวนเพอนบานแทบทกบานมารวมปลกไมผล ปลกไมยนตน

ทดแทนปาทเสยไป นอกจากนนยงพากนพฒนาบอนาขนาด

ใหญโดยปลกแฝกเปนแถวยาวรอบบอกนการกดเซาะ และนา

เงนจากโครงการมาซอพนธปลามาปลอยลงบอ เพอหวงวาสก

วนขางหนาลกหลานเขาจะไดมปลาไวกน มปาไวใชสาหรบ

ชมชน เมอไมผลออกผลกมรายไดไวเกบสบตอไป

“เวลาจะทาอะไรจะไมมการบงคบ แลวแตสมครใจ

แตผมจะประชมกนกอน คยกนวาจะทากนยงไง ทากนด

ไหม ปลกพชพนธอะไร ตองคยจดประสงคใหตรงกน

กอน” แววผนาและฝมอผประสานชาวบานฉายตงแตการ

วางแผนกอนลงมอทา ซงกรบการตอบรบอยางดจากเพอน

บาน

“ผมกไมรหรอกวาทปลกไปจะมผลใหเกบกน เกบขายไดเงนมาหรอไมกไมร ไมแนนอน แตเปน

ประโยชนกบชมชนรอยเปอรเซนตคอ ปาอดมสมบรณขน มปาใชสอยเปนของชมชน ดนกลบมาอดมสมบรณ

ปลกอะไรกขน กงาม ไมตองใชสารเคม แมลงกนอย ลดปญหาโลกรอน แตขอดจรงๆ ของโครงการของวด

หลกๆคอ ชวยความสามคคในชมชน พอไมมอะไร ตางคนกตางไป ไมมการพฒนาในชมชน แตกจกรรมปลก

ตนไม ทาปย อบรมตางๆจะทาใหคนรกสามคคเปนผลพลอยไดทไมไดตงใจ แตสาคญทสดคอ ไดใจคน”

ปยหมก ฮอรโมนพช EM BALL ทกคนพงพาตนเองได

หลงจากทเวทสญจรแหลงเรยนรเคลอนทในการอบรมทาปยอนทรย

ชวภาพ ฮอรโมนพชและสาธตการทาจลนทรยดนระเบด (EM Ball) เมอเดอน

กรกฎาทผานมา สมนไดแสดงใหเหนแลววาชาวชมชนบานสนามกฬามความ

ตนตวมากในการแสวงหาแนวทางการพงตนเอง หลงจากหลายครอบครวอก

หกขาดทนหนกจากการปลกสตรอเบอรรแหลงสาคญของประเทศ แตยงตอง

ทาตอไปเพราะหนสนพะรงพะรงพวงทาย

กลมพอบานทาป ยหมกคอนโดจากขหมทไดรบจากบานแม

แดดนอยซงเปนเคลอนขายขบวนบญ นาฟางเศษหญาสดมาออม

รวมกน ไมกอดใจแรงงานชายกวาสบคนกเนรมตกองปยหมกราวสอง

พนกโลจนแลวเสรจ รอยอยสลายไมกเดอนกเปดใชได ประหยด เรยบ

งาย คอแกนของการพงพาตวเอง

อกฝงใกลๆ กลมแมบานและลกเดกเลกแดงแบงงานกนทา

อยางสามคค ฟากหนงสบขนนทงเปลอก อกฟากสอยหนอกลวยทแต

ละคนหวมาออมรวมกนแตเชามด บรรดาเยาวชนศษยวดพากนเตรยม

ถง ไมพายตวงนาตาล รองนาสะอาดรอบรรดาแมบานพรอม

“ใครปวดฉบาง เอาขวดไปรองมาดวย เราจะมาออมฉกน”

สนเสยงวทยากรทาเอาวงแตกตน เพราะสตรปยนาปสสาวะ

ปยไรราคาแตไมไรคณคา และหาไดทกทนาปสสาวะททางทมงาน

เตรยมมาปรมาณไมพอ จง

ตองขอชาวบาน งาน

“บรจาคฉ” จงเรมขนเพอ

เตรยมไวหมกกบขนนใหไดสวนผสมทพอเหมาะ

ถงดาบรรจขนนสกสบละเอยดผสมกากนาตาลแลว เท

ปสสาวะหลายแกลลอนรวมกน ไมตองเขาใกลกลนโชยกแตะจมกไม

ตองบอกกรฉคนชวรๆ ราวกบมเวทมนตเมอพระอาจารยสรยทธ

ชยปญโญคอยๆ ขยาจลนทรยดนระเบดใหละเอยดลงไปในถง ไมนาน

กลนกดบไปราวกบไมมอะไรเกดขน เดกๆ พากนพสจนกลนหา

หลกฐานจงพบวาเจาจลนทรยในลกบอลกาลงกนนาตาลในขนนจนกลนหาย

กลวยสกเคยวไฟจนเปนสแดงรสหวาน ราละเอยด ดน

จอมปลวก นาสะอาด ผสมคลกเคลากนกถงเวลาของเดกๆ เลน

สนก ปนเปนกอนกลมๆ อนๆ เทาลกเปตอง บบจนนาชมไมแตก

งาย แลวจงตากแดดไวหนงวน จลนทรยดนระเบดกถอกาเนดขน

ลกบอลเหลานเองทชวยดบกลนนาเนาเมอครานาทวมกรงเมอ

ปลายปทแลว จานวนแสนกอนไมเคยพอ เราจงชกชวนชาวบาน

ปน “ลกบอลกลวยแดง” เกบเอาไว ไดขายหรอไมไดขายกเกบไว

หมกปยนาปสสาวะใชเองไดไมตองซอ

ทรปประวตศาสตรครงแรกของหมบานครงนตองยก

ความเสยสละใหสมนในการรวมคน บวกกบความกระตอรอรน

ผานสายตาทมงมนของชาวบานสนามกฬาชายหญงทมารวมกวา

หาสบชวต บงบอกถงความหวงทจะพงตนเองใหได ขบวนบญท

มองเหนได สมผสไดเรมขนแลว ณ บานสนามกฬา

แมบวพอ : แมคา (นา) ยาจาเปน

“กวาจะไดเงนไปซอปนทาฝายสกสบลก มหวง

แมตองขายนายาเปนป ผานไปสองเดอนไดกองทนยงไม

ถงแปดสบบาท” แมบวพอ ดารงยศยง ประชดความ

ยากลาบากในการตงกองทนบญกลางของหมบานแมแดด

นอย บานปกาเกอะญอเลกๆ บนภเขาสงในอาเภอกลยาณ

วฒนา จงหวดเชยงใหม ทนไมมไฟฟา ไมมคลนโทรศพท

และไมมถนนลาดยาง แตยงคงความอดมสมบรณของปา

ดบชนและผนปาสนทใหญทสดของประเทศไทย

“นายาอเนกประสงคขายขวดละสบบาท เขากให

ตนทนสบบาท แมจะตงเปนสบสองใหเขากองทนสอง

บาทเลย แมไมเอาคาแรง ดสจะซอกนไหม ราคากถกกวา

ปรมาณกมากกวาของในตลาด แตเขาไมรอยางเดยววาแม

เอามาขายทบาน” ดวยความจาเปนทแกนนาฝงตวไมรจะ

เรมเปดตลาดสนคาชวยลดรายจาย จงอาศยบานแมบวพอ ปกาเกอะญอใจบญเปนทขายของ และแมกทาหนาท

เปนแมคาจาเปน ขายนายาเอนกประสงค แชมพ สบเหลวสมนไพรไปโดยปรยาย

“เขารบซอ รบไป ไมไดมานงฟงวาจะเอาเงนไปชวยสรางฝาย รกษาปา แคถกและเยอะ กซอแลว” ลกคา

สวนใหญของแมจงมกเปนบรรดาญาตๆ เพอนตางหมบานทอยถดไปทนานๆ จะออกมาซอของทหนงแตคนใน

หมบานเดยวกนมาซอบางแตไมมาก ดวยวถของปกาเกอะญอทมกใชนายาทาความสะอาดนอย เพราะอาหาร

สวนใหญไมเนนมน และใชผงซกฟอกแทนไดทงซกผา ลางรถ ขดหองนา บางบานไมมนใจในคณภาพ แตอก

หลายบานกผลตใชเองเปนแลว

สงสาคญทแกนนาขบเคลอนตโจทยไมแตกคอ การเขาไมถงแกนของโครงการขบวนบญทไมตองการ

ขายสนคา แตตองการใหหมบานลดการพงพาสงของภายนอก อะไรทาไดกทาใชเอง เปนผผลตเอง ผซอของท

คนในหมบานผลต และเมอแกนนาไมใชคนในหมบานจงเปนเรองไมงายทจะทาความเขาใจและดาเนนการ

กวาสปแลวทวดพระบรมธาตดอยผาสมพยายามหาแกนนาหว

ไวใจสในบานแมแดดนอย เพอเปลยนใจมาทาเศรษฐกจพอเพยง ไมตอง

เปลยนทงหมดแคอดรรวของรายจายบางอยางทเราพงตนเองได แชมพ

สบ นายาทาความสะอาด ปยอนทรยขหม ขววจงเปนอะไรทเหนภาพชด

เพราะใชทาความสะอาดทกวน ใชปยใสนาใสไร วตถดบกมาจาก

สมนไพรในปาหรอสวน มลสตวทเลยงไว เหลานคอของจากธรรมชาตท

มกถกมองขาม ทกวนนกยงไมมคนในชมชนลกขนมาทาจรงจงใหเปน

ตวอยางเพราะ จะดวยบรบทของหมบานทเมอเขาปากมกน ปลกขาวก

เหลอกนตลอดป เหลอตมใหกนหมอก หรอคานยมของทงพอแมและ

วยรนยคใหมทไมอยากใหลกลาบาก ลกกไมอยากออกแดดไปทาไรขาว

เขาสวนปลกผก เหนอย รอน ลาบาก ไมมเงน

“บานบนดอยบมแสงส บมทว บมนาประปา... ไมมโคลา

แฟนตา เปปซ บมเนอสนผดนามนหอย...บมนาหอมนาปรงอยางด แต

หมเฮาน..มนาใจ” แมบวพอรองเพลงตามเสยงทลอยมาตามหอกระจาย

เสยงของหมบานยามเชา แลวเนนคาวา “มนาใจ” เนอเพลงบานบนดอย

ของจรล มโนเพชร ศลปนอมตะชาวเหนอ คงเปนจรงในยคสมยหนง แต

เมอเวลาผาน ทงบาน ทงคนกเปลยน ทกอยางมบนดอย เมอเงนถกใหคา

ของความสข เมอลกชาวไรชาวนาไมอยากทานากอาจไมใชเรองผดอะไร

แตโอกาสทจะอยรอดสบายในเมองกอาจไมใชคาตอบ เพราะมนไมไดสบาย

เหมอนอยบนดอย

ไมมเงน แตมนาใจ...

พระพา (ธรรม) ทาบญ

“โนน! ครบพระอาจารย ลกโตๆ ทงนน” เจากศษยขาประจาอาศรมพระธรรมจารกบานแมแดด

นอยกาลงตนเตนชลกมะขามปอมกลมโตเขยวใสสกเตมตน และกสงชะลดราวตกสามชน

“จะเอาลงมายงไงดครบ”

“เอามดใหพะต (แปลวาลงในภาษาปกาเกอะญอ) ตดกงลงมา” พะตกาลงตอนววทาทางงๆ ผานมาพอด

ไมเหลอใครทจะกลาขนตนมะขามปอมยกษขนาดสามคนโอบได พะตความดปนตนอยางคลองแคลว

“เอย! ก ไปเอาผายางมาปรองรบไว เบนซจบปลายผาไว พระโอตจบอกมมดวยครบ” พระอาจารยศกด

กรนทร ประจาอาศรมแมแดดนอยสงพวกอยขางลางคอยรบลกมะขามปอมมหาศาลท

จะตกลงมา สนเสยงฟนกงของพะต ลกมะขามปอมอวบเขยวสดกตกลงมาราวหาฝน

เอากระสอบมาเตมปกอพยงใสไมพอ พวกเรารบเรงกนเกบมะขามปอมเพอไปสงวด

พระบรมธาตดอยผาสมอก ๒ ลารถในวนรงขน เมอวดผาสมฯ นามะขามปอมไปหมก

ยาอายวฒนะ ชาวแมแดดกถอโอกาสวนศลออมมะขามปอมคนละสบยสบกโล เพอ

นาไปแลกกบบลอคทากาแพงวด เปนกจกรรมบญททาตอเนองยาวนานกวาสามเดอน

ทกวนศลในฤดหนาว เปนชวงเดยวกบลกมะขามปอมสดของบานแมแดดออกผลดก

จนเกบแทบไมทน

สอนทานายาลางจานมะเฟอง มะรอท มะขาม หมกปยขหม หมกนา

มะขามปอม ปลกผกในวด พาเยาวชนทาโคมลอยยเปง พาชาวบานออมบญขาวใหม

พาออมมะขามปอม พาสรางหองนาวด และสดทายพาสรางกาแพงวด เปนกจกรรม

“บญ” ทพระศกดกรนทร พระเพยงรปเดยวในวดแมแดดนอยและผนาธรรมชาตของ

ชมชนพาทา

ขบวนบญบานแมแดดนอยจงยงอยในชวงเพาะเมลด เนองจากบรบทชมชนท

หางไกลความเจรญ ประกอบกบวถชวตทยงสามารถพงพงธรรมชาตไดโดยไมตองใชเงน

มากมาย ทา

ใหชาว

ชมชนยงไมตนตวมากกบการรเรมทาสวนเกษตรพอเพยงใกลบาน แตเลอกทจะปลกผกในทนารอบๆ หมบานซง

มนาไหลตลอดเวลา ตอจากนจงเปนความทาทายอยางยงของชาวชมชนวา จะสามารถปรบตวไดมากแคไหนกบ

กระแสทนทถาโถมเขามา แตในเมอมธรรมะรดใจ ผานกจกรรมบญอนหลากหลาย และเหนทางเลอกของการทา

เกษตรพงตนเอง เมลดออนของบานแมแดดกคงรอคอยวนผลใบในไมชา

บทวเคราะหการขบเคลอนโครงการในชมชน “โซนกะเหรยงบอแกว-แมแดด”

บานปาเกยะนอก ต.บอแกว อ.สะเมง จ.เชยงใหม

บานปาเกยะนอกเปนบานทประสบความสาเรจในแงการเกดกองทนบญกลางของกลมแมบานทอผา ซง

มแนวโนมจะเตบโตใหญขนในวนขางหนา แตอยางไรกตามนอกจากสนคาขบวนบญอยางแชมพ สบเหลว นายา

อเนกประสงคทนามาหารายไดเขากองทนแลว กลมแมบานมความเหนวาควรจะนาผาทอเขาเปนสนคาขบวน

บญซงเปนแผนงานในอนาคตในปหนาทจะเพมสนคาบญชนดใหมทชมชนนนๆ มความสนใจ มความถนด และ

มกาลงจะผลตได

สาหรบแกนนาหรอผประสานงานโครงการของวดพระบรมธาตดอยผาสมทมอดมการณทาเพอ

สวนรวมสง ทามกลางชมชนทเกดเสยงดาวา เกดความเขาใจผดหรอสงสยในผลประโยชนแอบแฝง สงผลใหผ

ประสานงานเกดความรสกทอ ผดหวง เสยความรสก ซงตองอาศยเครอขายทมอดมการณเดยวกนชวยเสรม

กาลงใจ หรอมวงคยแลกเปลยนระหวางเพอนในเครอขายเพอแบงปนปญหา ชวยหาทางออก ผลดเปลยน

หมนเวยนดงาน เครอขายไมไดเปนแคคนมาทางานรวมกนแตอาจเปนมากกวาพนองรวมสายเลอด เปน

ครอบครวเดยวกน เพราะสามารถคยไดทกเรองอยางสบายใจและเปนคนทพรอมจะรบฟงเสมอ และนคอ

บทเรยนสาคญซงนอกจากจะสามารถพงตนเองทางกายคอมอาหาร อากาศ ทอยอาศยแลว ตองพงตนเองทางใจ

ใหไดซงนอกจากกาลงจากเพอนแลว ตองเรยนรทจะสรางกาลงใจใหเกดกบตนเองใหได

บานสนามกฬา ต.บอแกว อ.สะเมง จ.เชยงใหม

บานสนามกฬาเปนบานทเพงเรมสงเสรมใหชาวบานพงพาตนเองในขนพนฐานกอน โดยเฉพาะองค

ความรเรองป ยหมก ฮอรโมนพชและการปรบปรงดนซงเปนสงทชาวชมชนจานวนหนงทราบอยแลวบาง และ

อกจานวนเกดแรงบนดาลใจนากลบไปทาทนทได กลมพอบานสนใจในการปรบปรงดนทรายใหกลบมาอดม

สมบรณ กลมแมบานมความสนใจมากในการทานายาอเนกประสงค ซงสงเหลานแสดงใหเหนวาชาวบานม

ความตนตวในการเรยนรสง จงเปนโอกาสในการดาเนนโครงการในระยะตอไปหลงจากชาวบานอดรอยรว

คาใชจายในครวเรอนได จนถงขนผลตสนคาไดจนเหลอเฟอทงของกนและของใชจงเรมทจะนามาแปรรป ขาย

ใหกบเพอนในเครอขายกอน

บานแมแดดนอย ต.แมแดด อ.กลยาณวฒนา จ.เชยงใหม

เมอบานแมแดดนอยยงอยระหวางการเรยนรสโลกกวาง เดกและเยาวชนเปนหนกยมเรยน การไปคา

แรงงานในเมองหลวง ชาวบานเรยกรองจะมไฟฟาเขาหมบาน (ปจจบนยงไมมไฟฟา) และถนนลาดยางเพอ

เดนทางไปโรงพยาบาล ขนสงสนคาการเกษตรสตลาดในเมองไดสะดวก บาดแผลในเมองใหญกาลงรอพวกเขา

อย แตจะใหกลบหมบานกไมมงานสรางรายได ลกหลานเมอเรยนจบกไมอยากลาบากทานาทาไรเขาปา เมอไมม

ผนาทกลาพงพาตนเองทาสวนเกษตรผสมผสานหรอดาเนนตามรอยพระราชดารแลว ชวตทบานแมแดดจงตอง

ลองผดลองถกตอไป หากมภมคมกน “ความโลภ” กดไป แตหากไมม ในไมชาบานแมแดดอาจเสยทงทรพยและ

เหอดแหงทงนาใจ

ผนาการเปลยนแปลงทเปน “คนใน” หมบานเปนสงสาคญและจาเปนสาหรบบานแมแดดนอย ซงคง

ตองใชเวลาในการบมเพาะคนทมอดมการณในพนทนนๆ ทมงานจงทาไดเพยงเสนอทางออก แนะนาทางเลอก

ในการทาการเกษตรพงพาตนเอง บวกกบสถานการณของชมชนหากเจอวกฤตหนก เชน หนทวมตว นาแลง ดน

แหง ปลกอะไรไมได ปาไมหมดไป คนเกดโรคจากสารเคมยาฆาแมลง อาจมองเหนทางรอดซงรอคอยพวกเขา

อยแลว

สรปภาพรวมทงโซน “กะเหรยงบอแกว - แมแดด”

ภาพรวมของโซนนหลายชมชนทมบทเรยนกบการทาเกษตรเชงเดยวทเปนหนสนจานวนมาก การทา

เกษตรเชงเดยว คอการทาเกษตรแบบทนนยม เพอหวงไดผลผลตมาก ขายไดกาไรมากๆ ดวยตนทนการผลตตา

จงสงผลกระทบตอสงแวดลอม สภาพดน นาทปนเปอนสารเคม การบกรกพนทปา ตอสงคม การใชเวลาและการ

ใหความสาคญเรองความสมพนธระหวางคนครอบครวลดลง เมอไดเงนมากนาไปใชจายใหกบสนคาภายนอก

เงนจงไหลออกจากชมชน เมอชกหนาไมถงหลงจงตองกเงน แลวกเขาสวฏจกรหาเงนใหมไมมจบสน

จงเกดปญญาชนในพนททพอแมสงลกหลานไปเรยนในเมองซง เขาใจกบสภาพความเปนอยในเมอง

และมอดมการณนาความรมาเปลยนใจเพอนบาน ญาตพนองเลอกเดนทางเสนใหมทไมตองทนทกข แตตอง

อาศยความกลาพวกเขาจงเลอกทจะตอสทวนกระแสสงคม ลงมอทาสวนเกษตรพอเพยงใหเปนตวอยาง “ทาให

เหน” มนแนนอนกวา “พดใหเชอ” และทามกลางความกดดนสงพวกเขาจงกาลงอยระหวางการเสรมสราง

เครอขายใหเขมแขงจนไมรสกโดดเดยวเกนไป ความอดทนและเวลาจะเปนเครองพสจนนคอ โซนของการ

เรมตนเพอรอวนลาตนแขงแรงในวนขางหนา

ชาวชมชนจานวนหนงทเรมเหนดวยวาการเกษตรแบบนคอ ทางออกของปญหาจงอยระหวางการกอราง

สรางตวของตนและครอบครวพงพาตนเองจาก ๔ พอใหไดกอน (พอกน พอใช พออย พอรมเยน) แลวจง

แบงปนใหเพอนบาน แปรรป เกบ ขาย สรางเครอขาย จนกระทงเดนตอไปสเศรษฐกจพอเพยงขนกาวหนาอยาง

มนคง

ปจจยเกอหนนการขบเคลอนขบวนบญ

๑. ผนา ไมจาเปนตองเปนพอหลวง นายกอบต. ผอานวยการโรงเรยน แตเปนคนในชมชนทกลาทวน

กระแส ทชาวชมชนใหความศรทธา เพราะมประสบการณเจบปวดจากการทาเกษตรเชงเดยวและพงพง

ขาวของเครองใชจากภายนอกชมชนอยางเดยว ซงผนามกลงมอทาใหเหนมากกวาเสยเวลาพด ชวนให

เชอเพราะ โดยทวไปจะทาใจยากทจะพอใจกบการไมมเงนในชวงแรก คนทมความอดทนและปญญา

เทานนทจะฝาฟนความรสกทอ กดดน ผดหวงไปได

๒. เครอขาย กาลงใจจากเพอนหวใจเดยวกนเปนสงทสาคญมาก และสามารถแลกเปลยนองคความรตาง

พนทในปญหาเดยวกนได ความรสกโดดเดยวเชนนจะไมเปนปญหาหากสามารถสรางกาลงใจไดดวย

ตนเอง ความเพยรพยายามจงเปนคณธรรมสาคญ เพราะถาเปาหมายชด ถาไมไปถงจดนนกหนหลงกลบ

ไมได คอไมลมเลกจนกวาจะบรรลเปาหมาย

๓. บรบทชมชน หรอสภาพสงคมเปนเพยงปจจยยอยทอาจทาใหบนทอนความเชอในการเรมเดนกาวแรก

พนททมบทเรยนและประสบการณเจบปวดกบการดารงชวตตามกระแสทนนยม ตามกระแสกเลส

สามารถเปนพเลยงใหกบพนททยงขาดประสบการณ ไมปลอยใหเกดภาวะ “ไมเหนโลงศพไมหลง

นาตา” เกดขนซารอยเดม