Ελεύθερα ύδατα του Γιάννη Τσίρου

σκηνοθεσία Σοφία Βγενοπούλου

ΠΑΚΕΤΟ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΓΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ

GRASSHOPPER / Τμήμα Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων

ΣΤΕΓΗ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΕΧΝΩΝ 2012/2013

2

Το εκπαιδευτικό αυτό πακέτο έχει σχεδιαστεί για να βοηθήσει τον εκπαιδευτικό του Γυμνασίου και του Λυκείου που συνοδεύει την τάξη του στην παράσταση του έργου του Γιάννη Τσίρου Ελεύθερα ύδατα στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών. Προσφέρει ιδέες για δραστηριότητες στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής διαδικασίας, τόσο πριν από την επίσκεψη στο θέατρο όσο και μετά. Οι προτεινόμενες δραστηριότητες εμπνέονται από την παράσταση, τα θέματα που θίγει και τους προβληματισμούς που θέτει, αλλά δεν την ακολουθούν στενά· αντίθετα, φιλοδοξούν να ανοίξουν επιπλέον πεδία και να διευρύνουν το βλέμμα. Οι προτεινόμενες δραστηριότητες είναι ενδεικτικές και σε καμία περίπτωση δεσμευτικές. Ο εκπαιδευτικός έχει την ευχέρεια να διαλέξει ποιες από αυτές θέλει να δοκιμάσει στην τάξη και ποιες να παραλείψει, ανάλογα με τα ενδιαφέροντα και τις ανάγκες τις δικές του και των μαθητών του, ενώ μπορεί να αποφασίσει ο ίδιος τη σειρά θα ακολουθήσει στην εφαρμογή τους. Με αυτό το πνεύμα, προτείνονται ορισμένες φορές και παραλλαγές των δραστηριοτήτων. Ακολουθώντας τη λογική της πολυφωνίας, το πακέτο είναι ηθελημένα πολυσυλλεκτικό και η έμφαση δίνεται στη βιωματική μάθηση και τον αναστοχασμό. Με δεδομένες τις υπάρχουσες συνθήκες στην ελληνική εκπαίδευση (ανυπαρξία αυτόνομης διδασκαλίας του Θεάτρου, αλλά ζωηρό ενδιαφέρον μεμονωμένων ατόμων για τη θεατρική παιδεία), οι δραστηριότητες περιγράφονται αρκετά αναλυτικά, ώστε να μπορούν να εφαρμοστούν ακόμα και από εκπαιδευτικούς δίχως σχετική κατάρτιση. Σε κάθε περίπτωση, είμαστε ανοιχτοί σε υποδείξεις και σχόλια. Καταθέτουμε αυτό το εκπαιδευτικό πακέτο με την ελπίδα ότι όχι μόνο θα βοηθήσει την κατανόηση της παράστασης, αλλά και θα προωθήσει τη συνεργασία και τη δημιουργικότητα στη σχολική τάξη και πάνω απ’ όλα θα προαγάγει τον ύψιστο σκοπό του θεάτρου, την επικοινωνία. Κατερίνα Κωνσταντινάκου Παναγιώτα Κωνσταντινάκου

3

1. Ο «γαλάζιος χρυσός»

Οι δραστηριότητες της ενότητας αυτής έχουν σχεδιαστεί με στόχο να προετοιμάσουν τους μαθητές για την επίσκεψή τους στην παράσταση. Εάν όμως ο εκπαιδευτικός το κρίνει σκόπιμο, θα μπορούσαν να αποτελέσουν τις πρώτες δραστηριότητες αμέσως μετά την επίσκεψη.

Σημείωση

Εναλλακτικά, είναι δυνατόν να συνδεθούν με την Παγκόσμια Ημέρα Νερού που καθιερώθηκε από τον ΟΗΕ το 1993 και γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 22 Μαρτίου:

http://en.wikipedia.org/wiki/World_Water_Day, http://waterday.org/

Στα Ελεύθερα ύδατα τρεις μαθητές λυκείου, μαχόμενοι για τα ιδανικά τους και κινούμενοι από τους οικολογικούς προβληματισμούς τους σχετικά με τη νομή και τη διαχείριση του νερού στον πλανήτη, εμπλέκονται ενεργά σε μια υπόθεση απαγωγής που θα τους φέρει αντιμέτωπους με απρόβλεπτες συνέπειες. Ιδιωτικοποίηση ή ελεύθερη διακίνηση του νερού; Το νερό, που υπήρξε ανέκαθεν ένα ανεκτίμητο φυσικό αγαθό, τα τελευταία χρόνια έχει αναχθεί σε «γαλάζιο χρυσό», έναν ακόμη φυσικό πόρο εν ανεπαρκεία. «Το νερό πρέπει να προστατευτεί» διακηρύσσουν Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (ΜΚΟ), αλλά και πολυεθνικές εταιρείες, που σπεύδουν να εφαρμόσουν σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του πλανήτη μια σειρά από προγράμματα ‘προστασίας’, ώστε η διάθεση του πόρου αυτού που εξαντλείται να είναι ελεγχόμενη και έτσι να τιμολογείται πολύ ακριβά. Ο αντίλογος πως το νερό δεν πρέπει να διατίθεται με όρους ελεύθερης αγοράς κερδίζει οπαδούς ανάμεσα στους τοπικούς πληθυσμούς. Μάλιστα, σε μια εξαιρετική περίπτωση, στις αρχές του 2000 στην Κοτσαμπάμπα της Βολιβίας, όταν η πολυεθνική εταιρεία που ανέλαβε να διαχειρίζεται το δίκτυο ύδρευσης υπερδιπλασίασε τις τιμές και κοστολόγησε ακόμα και το νερό της βροχής, ο τοπικός πληθυσμός ξεσηκώθηκε και πέτυχε να ανατρέψει τη δυσβάσταχτη συμφωνία.

Μαζί με τους μαθητές σας ενημερωθείτε για το θέμα της διάθεσης του νερού, εξερευνώντας τις ποικίλες διαστάσεις του σε χώρο (σε όλον τον πλανήτη) και σε χρόνο (στη ροή της ιστορίας). Πληροφορίες μπορείτε να αντλήσετε από σχετικό ενημερωτικό υλικό, από το Διαδίκτυο, ακόμα και από ταινίες (ενδεικτικά βλ. «Συνδέσεις», σ. 5-8). Στη συνέχεια, ζητήστε τους να καταγράψουν τα πιο χαρακτηριστικά επιχειρήματα και τα πιο εύγλωττα στοιχεία που στηρίζουν την κάθε άποψη.

Αντιπαράθεση απόψεων (Debate)

Οργανώστε μια συζήτηση με τη μορφή debate. Χωρίστε την τάξη σε τρεις ομάδες: η πρώτη ομάδα αποτελείται από αυτούς που θα είναι υπέρ της ιδιωτικοποίησης των υδάτων, η δεύτερη από αυτούς που θα είναι κατά και η τρίτη θα είναι παρατηρητές. (Διευκρινίστε ότι οι μαθητές δεν καλούνται απαραιτήτως να υποστηρίξουν τις προσωπικές τους απόψεις.) Δύο ή τρεις από

4

κάθε ομάδα αναλαμβάνουν να εκπροσωπήσουν το ‘στρατόπεδό’ τους. Για τη διευκόλυνσή τους μπορούν να επιλέξουν συγκεκριμένους ρόλους, π.χ. διευθύνων σύμβουλος/ στέλεχος πολυεθνικής, περιβαλλοντολόγος, εκπρόσωπος κίνησης πολιτών, υπάλληλος/ σύμβουλος του υπουργείου Περιβάλλοντος, στέλεχος της Εταιρείας Ύδρευσης. Ένας άλλος –ίσως ο εκπαιδευτικός– επωμίζεται το ρόλο του συντονιστή της συζήτησης: πρέπει να θέτει με σαφήνεια τις ερωτήσεις και να φροντίζει ώστε να τηρείται ο προκαθορισμένος χρόνος, ίσος για κάθε ομιλητή. Οι συμμετέχοντες δεν επιτρέπεται να διακόπτουν ο ένας τον άλλο ή να απαντούν χωρίς να τους δίνεται ο λόγος. Τα υπόλοιπα μέλη των ομάδων έχουν το δικαίωμα να πάρουν μέρος στο debate, αρκεί να σηκωθούν και να ακουμπήσουν ελαφρά έναν συζητητή της ομάδας τους στον ώμο.

Προς το τέλος της συζήτησης, επιτρέψετε στους ομιλητές να αλληλεπιδρούν και παρατηρήστε τις διαφορές στον τόνο της συζήτησης, στο ύφος του λόγου και στο είδος των επιχειρημάτων.

παραλλαγή

Αφού ολοκληρωθεί το debate, ζητήστε από την τρίτη ομάδα (τους «παρατηρητές») να ψηφίσουν ποιες παρεμβάσεις υπήρξαν πιο πειστικές και εντοπίστε για ποιους λόγους συμβαίνει αυτό. Είναι μόνο η ορθότητα των επιχειρημάτων ή και ο τρόπος εκφοράς τους; Ποιο ρόλο παίζουν οι προκαταλήψεις ή ιδεολογία των ακροατών;

5

Συνδέσεις εκπαιδευτικό υλικό Εκπαιδευτικό πακέτο για μαθητές Β΄βάθμιας εκπαίδευσης «Εξοικονόμηση Νερού» από το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS,

http://www.watersave.gr/site/content/view/39/46/

δημοσιεύματα «Ταραχές για το νερό στη Βολιβία», Τα Νέα,13.4.2000,

http://www.tanea.gr/kosmos/article/?aid=4123219

Χρύσα Παπαστεργίου-Αντωνοπούλου & Αθηνούλα Λ. Πέτρου, «Το νερό: Δικαίωμα και ασφάλεια ζωής», Ριζοσπάστης, 13.4.2008,

http://www1.rizospastis.gr/wwwengine/story.do?id=4506017&publDate=13/4/2008

Ιωάννα Σωτήρχου, «Το μαρτύριο της σταγόνας», Ελευθεροτυπία, 18.3.2009,

http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=26984

Κώστας Αθανασίου, «Μια εκδρομή στην ξαστεριά…», Αυγή, 8.5.2011,

http://www.avgi.gr/ArticleActionshow.action?articleID=614992

Μιχάλης Τρίκκας, «Υγρό Χρυσάφι: Το νερό στα χρόνια των ιδιωτικοποιήσεων», Αυγή, 24.7.2011, http://www.avgi.gr/ArticleActionshow.action?articleID=629857 Ιφιγένεια Διαμαντή, «Το βρόχινο νερό ξεδιψά τα νησιά», H Καθημερινή, 28.1.2012, http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_ell_2_28/01/2012_470396 «Η γαλλική Suez ενδιαφέρεται να αποκτήσει την ΕΥΑΘ», H Καθημερινή, 6.6.2012,

http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_economyepix_2_06/06/2012_484426

Μάρκος Σκληβανιώτης, «Η πολιτική ιστορία ενός πολύτιμου αγαθού», http://www.edeya.gr/dbData/Res/water_History.pdf Γιολάντα Ζιάκα, «Η ιδιωτικοποίηση του νερού και το “δικαίωμα στο νερό”»,

http://old.eyploia.gr/modules.php?name=News&file=print&sid=69

Δήμητρα Κουμπάρου, «Τα ιδιοκτησιακά καθεστώτα της φύσης», http://dspace.lib.uom.gr/bitstream/2159/1956/1/koymparoy_31_41_2005.pdf Μωντ Μπάρλοου & Τόνυ Κλαρκ, «Ποιος ελέγχει το νερό», μτφρ. Γιώργος Καλπαδάκης, Monthly Review, νο 10, Οκτώβριος 2005, http://www.monthlyreview.gr/antilogos/greek/periodiko/arxeio/article_fullstory_html?obj_path=docrep/docs/arthra/MR10_Barlow_FS/gr/html/index&page=1&step=1

6

Μάικ Σκλάντανυ, Μπεν Μπέλτον & Ρεμπέκα Κλάουζε, «Αθέατος και αδιανόητος: Ο νέος ιμπεριαλισμός των ωκεανών», μτφρ. Γιώργος Καλπαδάκης, Monthly Review, νο 10, Οκτώβριος 2005,

http://www.monthlyreview.gr/antilogos/greek/periodiko/arxeio/article_fullstory_html?obj_path=docrep/docs/arthra/MR10_skladany/gr/html/index

οπτικό υλικό α) ντοκιμαντέρ & ρεπορτάζ «Οι υπόγειες διαδρομές του νερού» (2ο επεισόδιο του A΄ κύκλου της σειράς ντοκιμαντέρ Οικόσφαιρα), http://www.ert-archives.gr/V3/public/main/page-assetview.aspx?tid=55890&tsz=0&act=mMainView [30:26] «Blue Gold: World Water Wars», http://www.youtube.com/watch?v=lKcf-RBHirw(ντοκιμαντέρ της Purple Turtle Films βασισμένο στο βιβλίο Blue gold: the fight to stop the corporate theft of the world’s water των Maude Barlow και Tony Clarke,

[01:29:42]

http://www.bluegold-worldwaterwars.com/

)

«The flow» (τρέιλερ του ντοκιμαντέρ της Irena Salina), http://www.flowthefilm.com/trailer

[02:21]

«The World Water Crisis», http://www.youtube.com/watch?v=_9OGvcVA3Gw&feature=related

[13:39]

«Water Wars – The Coming Global Water Crisis», http://www.youtube.com/watch?v=eiv0PJzTiMc

[06:22]

«Πωλείται ζωή» (επεισόδιο της σειράς ντοκιμαντέρ Εξάντας σχετικά με την αγορά νερού που έχει στηθεί στη Χιλή), http://www.exandasdocumentaries.com/gr/documentaries/chronologically/2009-2010/97-life-for-sale

[01:00:27]

«Ιδιωτικοποίηση νερού στη Βολιβία», http://www.youtube.com/watch?v=2UxKiXA2VnY

[20:26]

«Α world without water» (ντοκιμαντέρ του Channel 4 για τη Βολιβία), http://www.youtube.com/watch?v=egtKx24dat8

[01:16:15]

«Bolivia Water Wars», http://www.youtube.com/watch?v=aTKn17uZRAE&feature=related

[03:37]

«Cochabamba Water Conflict», http://www.youtube.com/watch?v=r4EQ4YMb6-A

[03:26]

«Ιδιωτικοποίηση νερού στην Ελλάδα», http://www.dailymotion.com/video/xs9qoy_iyyyyyyyyyyyyy-yyyyy-yyyy-yyyyyy_news

[33:28]

«The Story of Bottled Water (2010)», http://www.storyofstuff.org/movies-all/story-of-bottled-water/

[08:04]

«Γενικός Διευθυντής της Nestle. Όσοι πιστεύουν ότι το νερό αποτελεί δημόσιο αγαθό είναι ακραίοι!», http://www.ramnousia.com/2012/07/nestle.html#.UBFeDmEe47q [01:13] β) μυθοπλασία

7

«Ακόμα και τη βροχή» [«También la lluvia»] της Icíar Bollaín, σχετικά με τα γεγονότα στη Βολιβία http://www.imdb.com/title/tt1422032/ [συντελεστές και σύνοψη] http://www.imdb.com/video/imdb/vi3674642969/ [τρέιλερ] γ) φωτογραφίες φωτογραφίες από την εξέγερση στην Κοτσαμπάμπα της Βολιβίας http://arenaria.home.xs4all.nl/water/Cochabamba%20pictures.html φωτογραφίες από τη δραστηριότητα της ΜΚΟ Living Water International http://www.flickr.com/photos/lwi/sets/72157611500345157/ δ) παρουσιάσεις «κλίμα και νερό», Power Point από τον ιστότοπο της ΕΔΕΥΑ Ευρωπαϊκή και ελληνική νομοθεσία «Οδηγία 2000/60/EΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23ης Οκτωβρίου 2000 για τη θέσπιση πλαισίου κοινοτικής δράσης στον τομέα της πολιτικής των υδάτων»,

http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2000:327:0001:0072:EL:PDF

«Προστασία και Διαχείριση των Υδάτων – Εναρμόνιση με την Οδηγία 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23ης Οκτωβρίου 2000», Νόμος 3199/2003 (ΦΕΚ Α 280/9-12-2003) «Καθορισμός μέτρων και διαδικασιών για την ολοκληρωμένη προστασία και διαχείριση των υδάτων σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της Οδηγίας 2000/60/EΚ “για τη θέσπιση πλαισίου κοινοτικής δράσης στον τομέα της πολιτικής των υδάτων” του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23ης Οκτωβρίου 2000», Προεδρικό Διάταγμα 51/2007 (ΦΕΚ A 54/7-3-2007) Οργανισμοί & ΜΚΟ στην Ελλάδα και το εξωτερικό Ειδική Γραμματεία Υδάτων,

http://www.ypeka.gr/Default.aspx?tabid=246

Ένωση Δημοτικών Επιχειρήσεων Ύδρευσης-Αποχέτευσης (ΕΔΕΥΑ):

http://www.edeya.gr/index.php

The Water and Sanitation Program (WSP),

http://www.wsp.org/wsp/

World Water Council,

http://www.worldwatercouncil.org/

The Blue Planet Project, http://www.blueplanetproject.net/

8

charity: water,

http://www.charitywater.org/

Living Water International,

http://www.water.cc/

Millennium Water Alliance (MWA),

http://mwawater.org/

Water.org,

http://water.org/

WaterAid,

http://www.wateraid.org/

Water For People!,

http://www.waterforpeople.org/

9

2. Η ιστορία της αδικίας Ο 17άχρονος Μάρκος, ακτιβιστής και επίδοξος συγγραφέας, παίρνοντας αφορμή από την εμπλοκή του, τόσο σε ατομικό επίπεδο όσο και συλλογικότητας, στην επιχείρηση «Ελεύθερα ύδατα», συνθέτει το χρονικό της απαγωγής του Άντρα, το οποίο τιτλοφορεί «Η ιστορία της αδικίας». Από τη μεριά του, ο Άντρας, βιώνοντας την κατάσταση από μια αντιδιαμετρική οπτική γωνία, ισχυρίζεται πως έχει και αυτός να συμπληρώσει ένα κεφάλαιο. Ι.

Θέατρο της Εικόνας του Αουγκούστο Μπόαλ

Πρόκειται για μια τεχνική που εισήγαγε και εξέλιξε ο πολύ σημαντικός Βραζιλιάνος θεατράνθρωπος Αουγκούστο Μπόαλ για να εξερευνήσει στο πλαίσιο μιας ομάδας συνειδητές πεποιθήσεις και υποσυνείδητες στάσεις των μελών με σκοπό να ξεπεραστούν εμπόδια ή να λυθούν προβλήματα στις σχέσεις τους. Εδώ η τεχνική αυτή προτείνεται ως εργαλείο έρευνας γύρω από το θέμα της αδικίας που θίγεται στο έργο και στην παράσταση. Είναι δε κατάλληλη για εισαγωγική δραστηριότητα, καθώς δεν απαιτεί ιδιαίτερη εξοικείωση της ομάδας με το θέατρο, ενώ είναι πολύτιμη για το δάσκαλο ως μέσο που θα του επιτρέψει να ανιχνεύσει, παράλληλα με απόψεις της ομάδας, τη δυναμική και την αλληλενέργεια των μελών της. Α. Το πολύ γνωστό και δημοφιλές παιχνίδι «Στρατιωτάκια ακίνητα» μπορεί, κατάλληλα προσαρμοσμένο, να χρησιμοποιηθεί ως μια πρώτης τάξεως εισαγωγή στο Θέατρο της Εικόνας. Παίζοντας αυτό το παιχνίδι με την κατάλληλη καθοδήγηση, η τάξη οδηγείται στο να συνειδητοποιήσει την εκφραστική δύναμη του σώματος που «παγώνει» στη μέση μιας κίνησης: είναι ακίνητο, αλλά δεν είναι στατικό, εμπεριέχει μια δυναμική. Προς αυτό το σκοπό, μετά τις αρχικές δοκιμές, είναι χρήσιμο να μην επιμείνετε στην ακινησία αυτή καθεαυτή, παρά να προτρέπετε κάθε μαθητή να παρατηρεί τους υπόλοιπους τους, ώστε να φανταστεί ποια δράση έμεινε ημιτελής και πώς πιθανά συνεχίζει, ενώ με το κατάλληλο σύνθημα τα αγάλματα «ζωντανεύουν» με κίνηση ή/και φωνή. Σε μια επόμενη φάση, μπορείτε να ζητήσετε από τους μαθητές, μόλις σταματάει η μουσική, να μην «παγώνουν» σε μια τυχαία στάση, παρά να εκφράζουν με το σώμα, χωρίς πολλή σκέψη, αφηρημένες έννοιες. Είναι σημαντικό σε αυτήν τη φάση να τονιστεί ότι πρέπει οι συμμετέχοντες να αποφύγουν την αντικειμενική/ περιγραφική/ παντομιμική απεικόνιση, αλλά να σωματοποιήσουν ό,τι σημαίνουν αυτές οι έννοιες για τον καθένα (τι μνήμες, συναισθήματα, συνειρμούς προκαλούν).

Φτιάξτε με τα σώματα ορισμένων εθελοντών μια ακίνητη εικόνα που εμπεριέχει κίνηση, π.χ. δύο άνθρωποι που δίνουν χειραψία, ένας που απειλεί έναν άλλον με πιστόλι, και ζητά από τους υπόλοιπους να πουν τι βλέπουν. Τι συμβαίνει; Ποιοι είναι αυτοί; Τι σχέση έχουν; Γιατί βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση; Στη συνέχεια, ο ένας από τους δύο αποσύρεται από την εικόνα και τη θέση του παίρνει ένας άλλος σε ελαφρά παραλλαγμένη στάση. Πώς αλλάζει τώρα η ιστορία;

παραλλαγή

10

Β. Ζητήστε από την τάξη να επικεντρωθούν στο θέμα της αδικίας, που αποτελεί το κατεξοχήν θέμα που πραγματεύεται η παράσταση. 1. ατομικά Πέντε μαθητές αναλαμβάνουν να παρουσιάσουν ένας-ένας ξεχωριστά υπόλοιπους την ατομική τους οπτική για το θέμα της αδικίας με υλικό το δικό τους σώμα. Για να μην επηρεαστούν ο ένας από τον άλλο, στέκονται με γυρισμένη πλάτη και παρουσιάζουν ο καθένας με τη σειρά. Στη συνέχεια, μπορεί να παρουσιάσει και όποιος θέλει από τους υπόλοιπους που δεν είχαν αρχικά σηκωθεί. Στη συνέχεια, ζητήστε τους να παρουσιάσουν ταυτόχρονα, λαμβάνοντας αυτήν τη φορά υπόψη τους άλλους, δηλαδή, αφού τους παρατηρήσουν, να συσχετιστούν με αυτούς και να αλληλεπιδράσουν. (Αυτό σημαίνει μερικές φορές και να αλλάξουν στάση ή θέση, να πάρουν π.χ. το ρόλο του θύτη, που αλλιώς σχεδόν κανείς δεν τον αναλαμβάνει οικειοθελώς.) Έτσι, από την ατομική/ υποκειμενική/ ψυχολογική οπτική επί του συγκεκριμένου θέματος περνάμε στην πολλαπλή/ αντικειμενική/ ομαδική και από εκεί στη συλλογική/ κοινωνική. 2. ομαδικά Ένας μαθητής αναλαμβάνει να φτιάξει μια παγωμένη εικόνα χρησιμοποιώντας ως υλικό τα σώματα ορισμένων εθελοντών. Όσοι είναι απέξω συμμετέχουν στη διαδικασία διορθώνοντας την εικόνα, υποδεικνύοντας τι λείπει, τι περισσεύει, τι δεν λειτουργεί, ώστε να προκύψει μια σύνθεση λίγο-πολύ αποδεκτή από το σύνολο της τάξης (αυτό βέβαια δεν είναι πάντα εφικτό, κι αν συμβεί είναι ενδεικτικό της ικανότητας συνεργασίας και της συμφωνίας απόψεων. Σε αντίθετη περίπτωση, κρίνεται σκόπιμο να δημιουργηθούν περισσότερες εικόνες). Στη συνέχεια, α) προτείνονται συγκεκριμένοι τίτλοι της εικόνας από τα μέλη της κάθε παγωμένης εικόνας β) καθένας που συμμετέχει στην εικόνα εντοπίζει για τον εαυτό του μια ρυθμική επαναλαμβανόμενη κίνηση (με τη βοήθεια του εμψυχωτή αν χρειαστεί)· ενίοτε όλη η εικόνα υιοθετεί μια παρόμοια κίνηση. Ορίζεται σειρά και με το σύνθημα του εμψυχωτή η εικόνα ζωντανεύει σταδιακά. Ποιος είναι ο συλλογικός ρυθμός; Ποιος τον σπάει; Τι σημαίνει; γ) ο καθένας αναλαμβάνει να εκφέρει και μια φράση που συνοδεύει την κίνηση δ) αν είναι εξασκημένα τα μέλη της εικόνας, προστίθεται και επόμενη κίνηση ε) μετά το ζωντάνεμα, ελέγχονται εκ νέου οι προτεινόμενοι τίτλοι και γίνεται η τελική επιλογή.

11

ΙΙ.

Το βιβλίο της αδικίας

Α. Ζητήστε από την τάξη να συνθέσει το δικό της βιβλίο της αδικίας αξιοποιώντας το υλικό που προέκυψε από την προηγούμενη δραστηριότητα. Κάθε κεφάλαιο θα μπορούσε να είναι ατομική εργασία, αλλά το σύνολο πρέπει απαραίτητα να προκύπτει από τη συρραφή όλων των επιμέρους ιστοριών, ώστε να είναι πολυπρισματικό και πολυφωνικό. Τα κεφάλαια του βιβλίου δεν είναι απαραίτητο να είναι μόνο σε πεζό λόγο· εξίσου επιθυμητή είναι και η συγγραφή ποιημάτων, όπως τα ποιήματα που ενσωματώνονται στο έργο. Επιπλέον, κατ’ αναλογία με τη σκηνή του έργου με τίτλο «Ο πόλεμος των τσιτάτων», θα μπορούσαν να ενσωματωθούν στο υπό δημιουργία βιβλίο αποφθέγματα διάσημων ανθρώπων σχετικά με το θέμα της αδικίας. Αφού ολοκληρωθεί η διαδικασία μπορείτε να διαλέξτε έναν τίτλο για κάθε κεφάλαιο ή ενότητα. Β. Ζητήστε από την τάξη να εικονογραφήσει το βιβλίο της. Η επιλογή είναι δυνατόν να γίνει είτε από έτοιμες εικόνες (ζωγραφικούς πίνακες, φωτογραφίες, κόμικ, πρωτοσέλιδα εφημερίδων κλπ) είτε από εικαστικά έργα των ίδιων των μαθητών. Η εικονογράφηση μπορεί να είτε αντιστοιχεί σε κάθε κεφάλαιο ή ενότητα ξεχωριστά είτε να στέκεται αυθύπαρκτα στο σώμα του βιβλίου. Εναλλακτικά, μπορεί να αποτελεί αυτή το ερέθισμα για τη συγγραφή των κειμένων. Μία μόνο εικόνα να επιλεγεί ως εξώφυλλο του πρωτότυπου αυτού βιβλίου.

12

3. Ενεργοί πολίτες του σήμερα Μια σειρά από καυτά προβλήματα απασχολούν τους νέους σήμερα, την εποχή της παγκόσμιας κρίσης που πλήττει σφόδρα και τη χώρα μας. Ανάμεσα σε αυτά, η ανεργία, ο ρατσισμός, η μετανάστευση, η εξαθλίωση του Τρίτου Κόσμου, αλλά και η οικολογική καταστροφή του πλανήτη. Σε μια εποχή όπως η σημερινή που επαναπροσδιορίζονται οι αξίες και κλονίζονται οι βεβαιότητες, το ερώτημα τι σημαίνει να είναι κανείς ενεργός πολίτης αναδεικνύεται σήμερα πιο επίκαιρο παρά ποτέ. Α) Οργανώστε στην τάξη μια συζήτηση με τη μορφή ιδεοθύελλας (brainstorming) για να συγκεντρώσετε υλικό για αυτή τη δραστηριότητα. Καταγράψτε τα προβλήματα που εντοπίστηκαν στον πίνακα και στη συνέχεια ομαδοποιήστε τα σε μεγάλες κατηγορίες, τις οποίες και αναγράψτε σε μεγάλα χαρτόνια.

Ιδεοθύελλα

Στη δραστηριότητα αυτή μπορείτε να αξιοποιήσετε και την ενότητα “Ενεργοί πολίτες για την υπεράσπιση οικουμενικών αξιών” του βιβλίου Νεοελληνικής γλώσσας για τη Γ΄ γυμνασίου (βλ. βιβλίο μαθητή, σ. 105-120,

σημείωση

http://www.pi-schools.gr/books/gymnasio/glossa_c/BM/105-120.PDF)

Β) Χωρίστε την τάξη σε ομάδες και αναθέστε στην καθεμιά ένα χαρτόνι/πρόβλημα. Ζητήστε από τα μέλη να φτιάξουν μια σχετική ομαδική εικόνα με την τεχνική του Μπόαλ που αναλύσαμε παραπάνω (σ. 9-10) και να την παρουσιάσουν στην τάξη. Κατά την παρουσίαση, ενθαρρύνετε τα μέλη των λοιπών ομάδων να σηκώνονται διαδοχικά και να προτείνουν με το σώμα τους αλλαγές-λύσεις στη σχηματισμένη εικόνα. Ποιες κρίνονται οι πλέον επιτυχημένες και γιατί;

Θέατρο της εικόνας

Γ) Ζητήστε από κάθε ομάδα να ορίσει ένα ή δύο μέλη που θα την εκπροσωπήσουν στο Παγκόσμιο Φόρουμ Νέων για τα Προβλήματα του Πλανήτη. Εξηγήστε τους όμως ότι πρέπει να γράψουν ομαδικά το κείμενο της διάλεξης που πρόκειται να εκφωνηθεί ή, εναλλακτικά, να συνθέσουν μια “βάση” για τους ομιλητές σε μορφή σημειώσεων. (Στην παρουσίαση μπορεί να αξιοποιηθεί και το Power Point).

Παγκόσμιο Φόρουμ Νέων για τα Προβλήματα του Πλανήτη

Οργανώστε τη συνεδρίαση με τρόπο θεατρικό: ορίστε έναν συντονιστή που θα παρουσιάζει τις ομάδες, θα αναγγέλλει το περιεχόμενο των διαλέξεων τους, θα ορίζει το χρόνο που θα έχει η καθεμία στη διάθεσή της, θα θέτει ερωτήσεις κτλ. Επιπλέον, οι εκπρόσωποι των ομάδων μπορούν να αναλάβουν κάποιο ρόλο (π.χ. άνεργος, μετανάστης, θύμα οικολογικής καταστροφής) και να έχουν την ανάλογη εμφάνιση και συμπεριφορά.

13

Στο τέλος συγκεντρώστε τα κείμενα των εισηγήσεων και συγκροτήσετε τον τόμο των πρακτικών του Παγκόσμιου Φόρουμ Νέων για τα Προβλήματα του Πλανήτη.

Αντί για βιβλίο, συγκροτήστε ένα e-book με τα Power Point των εισηγήσεων ή ένα video gallery με τα βίντεο των ομιλιών.

παραλλαγή

14

Βιβλιογραφία Γιάννης Τσίρος, Ελεύθερα ύδατα, Αθήνα, Πατάκης, 2012 Άβρα Αυδή & Μελίνα Χατζηγεωργίου, Η τέχνη του δράματος στην εκπαίδευση: 48 προτάσεις για εργαστήρια θεατρικής αγωγής, Αθήνα, Μεταίχμιο, 2007 Νίκος Γκόβας (επιμ.), Για ένα δημιουργικό νεανικό θέατρο: Ασκήσεις, παιχνίδια, τεχνικές, Αθήνα, Μεταίχμιο, 2002 Augusto Boal, Games for actors and non-actors, μτφρ. Adrian Jackson, Λονδίνο & Νέα Υόρκη, Routledge, 20022

15

Τμήμα Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων Υπεύθυνη: Μυρτώ Λάβδα Τ: 213-017-8034 E: education@sgt.gr Στέγη Γραμμάτων & Τεχνών Λεωφόρος Συγγρού 107-109 Αθήνα 11745 (Απέναντι από το Πάντειο Πανεπιστήμιο)