ကဆနလျပည ဗဒၶေန ဆတာ

ဒႏစ သာသနာေတာ ၂၅၅၅ ကနဆးလ႔ ၂၅၅၆ အကး ကဆနလျပညေန႔ဟာ ဘရားရင သဗၺညတဉာဏေတာ ရခတ ႏစေပါငး ၂၆၀၀ ျပညႏစ ျဖစပါတယ။ ဗဒၶဘာသာဝငတငး ကဆနလျပည ဗဒၶေန႔ အေၾကာငးက သေစရနအတြက ဒေဆာငးပါးက ေရးၿပး ဘရားရငက ပေဇာသကာရ ျပလကရပါတယ။

ကဆနလျပညေန႔ဟာ ဗဒၶဘာသာတ႔ရ႕ ေန႔ထးေန႔ျမတႀကးတစေန႔ျဖစတယ။ ဘာေၾကာငလဆေတာ

(၁) ဘရားအေလာငးေတာ ရေသသေမဓာဟာ ဒဘဒၵကမၻာမ ေလးဆေျမာက ေဂါတမဘရားစငစစ ျဖစလမမယလ႔ ဒပကၤရာျမတစြာဘရားထ နယတဗာဒတခယတေန႔ဟာ ကဆနလျပညေန႔ျဖစတယ။

(၂) ေဂါတမဘရားအေလာငးေတာ သဒၶတမငးသားေလး ေမြးဖြားလာခတေန႔လ မဟာသကရာဇ ၆၈ ခ၊ ကဆနလျပညေန႔ျဖစတယ။

(၃) ေဂါတမဘရားအေလာငး ေဗာဓပငေအာကမာ ဘရားျဖစတေန႔လ မဟာသကရာဇ (၁၀၃) ခ ကဆနလျပညေန႔ျဖစတယ။

(၄) ေဂါတမဘရား ပရနဗၺာနစတ ေန႔ဟာလ မဟာသကရာဇ ၁၄၈ ခ ကဆနလျပညေန႔ျဖစျပနတယ။

ဒါေၾကာင ကဆနလျပညေန႔ဟာ ဗဒၶဘာသာဝငေတြအတြက အငမတန ထးျမတတေန႔တစေန႔ပါ။

ကဆနလဟာ ျမနမာလ ၁၂ ရာသမာ ဒတယလျဖစၿပး ၿဗရာသႏငတသည။ ပဂေခတေကာကစာမာ ကဆနလက “ကဆန” လ႔အေရးမားတယ။ ေနာကပငးမာ “က” မ “က”သ႔ ေျပာငးလလာတယလ႔ ဆတယ။ (ကက)ရ႕ အဓပၸါယကေတာ “ေရ” ျဖစကာ “ဆန” ေတာ သြနးေလာငးတယလ႔ အဓပၸါယရလ႔ ကဆနလက “ေရသြနးလ” (သ႔မဟတ) “ေရေလာငးလ” လ႔ ဆႏငပါတယ။

ပါဠစာေပမာ ကဆနလက “ေဝသာခ” Vesaka လ႔ေခၚၿပး အဒ ေဝသာခ ကေန ပါဌပကကာ “ေဝသခ” Vesak ျဖစလာတယ။ သဟအသထြကကေတာ ေဝဆတခ လ႔ ထြကၿပး အေနာကႏငငသားမားကလညး သဟသက အမျပကာ ကဆနလျပညေန႔က ေဝဆတခေဒး Vesak Day လ႔ ေခၚၾကတယ။ ထငးဗဒၶဘာသာေတြကေတာ ကဆနလျပညေန႔က “ဝဆာခပခား” (ဝသာခပဇာ) လ႔ေခၚသတ။

ျပညေထာငစ ျမနမာႏငငေတာန႔ ကဆနလျပည ဗဒၶေန႔

ကဆနလျပညေန႔ဟာ ဗဒၶဘာသာဝငတ႔ရ႕ အထြတအျမတေန႔ျဖစလ႔ ျပညေထာငစ ျမနမာႏငငမာ အစးရရးပတရကအျဖစ သတမတထားပါတယ။ ကဆနေညာငေရသြနးပြေတာအျဖစ ထငရားတ ဘာသာေရးပြက ဆငႏႊတယ။ ကဆနလရာသဟာ ေနအရန အျပငးအထနဆးျဖစလ႔ ေရေတြ ခနးေခာကေလရတယ။ ဘရားပြငေတာမတ ေဗာဓပငက ရညမတကာ ေဗာဓပငအပြားေတာမားက တေပာတပါး ေရစငသြနးေလာငးၾကလ႔ “ကဆနလ ေညာငေရသြနးပြ” လ႔ ေခၚလာၾကတယ။ ဗဒၶဘာသာဝငမားအတြက ေဗာဓပငဟာ ဘရားရငအား ကယစားျပတ ပရေဘာဂေစတေတာျဖစလ႔ ေဗာဓပငက ေရေလာငးေပးျခငးဟာ ေဗာဓပင ပမရငသနေစဖ႔ ဘရားသာသနာေတာ ဆကလက အဓြန႔ရညေစဖ႔ ေဖၚညႊနးပါတယ။

ဗဒၶဘာသာဝင ျမနမာလမးတ႔ဟာ ကဆနလျပညေန႔မာ သဃာေတာမားအား အရဏဆြမး၊ ေန႔ဆြမးေလာငးလျခငး၊ သလခယျခငး၊ ပရတတရားေတာ တရားေတာမား နာၾကားျခငး၊ ဘာဝနာတရား ပြားမားျခငး စတာေတြ ျပလပၾကပါတယ။ ဇဝတဒါန ငါးလႊတပြ၊ ငကလႊတပြ၊ တရစၦာနေဘးမလႊတပြေတြကလညး တေပာတပါး ကငးပၾကတယ။

ထငးႏငင ကဆနလျပည ဗဒၶေန႔

ထငးႏငငဟာ ဗဒၶဘာသာႏငငေတာျဖစလ႔ ကဆနလျပညေန႔က ရးပတရကအျဖစ သတမတထားတယ။ ဘရငအပခပတ ႏငငျဖစလ႔ ဘရငန႔တကြ ဘရငေဆြေတာမးေတာ အပါအဝင အရာရအရာခမားအားလး ကဆနလျပညေန႔ အခမးအနားျဖစတ “ဝဆာခပးခား” က တျပညလး ပါဝငဆငႏႊၾကတယ။ ကဆနလျပညေန႔မာ သာသနာအလေတာမားသည ထငးႏငင တစဝမးလးမာ တလလလႊငထၾကတယ။ (ထငးႏငငသာသနာအလဟာ ျမနမာန႔ သရလကၤာႏငငလ ေရာငျခညေတာ ေျခာကသြယ မဟတဘ အရဟတဓဇ သကၤနးေရာငေပၚ တြင ဓမၼစၾကာ စကဝငးပ တပထားျခငးျဖစတယ။)။ကဆနလျပညေန႔မာ ထငးဗဒၶဘာသာဝငးမားဟာ နနကပငးမာ သဃာေတာမားအား ဆြမးေလာငးလၾကတယ။ ဘရားေကာငးကနမားက သန႔ရငးေရးမား ျပလပကာ ကသလယၾကၿပး ေန႔လညပငးအခန ဘနးႀကးေကာငး ဓမၼသာလာဇရပမာ တရားနာယၾကတယ။ တခ႕ကေတာ ဘာဝနာတရားမား ပြားမားအားထတၾကတယ။

ညဥးပငးမာ စေပါငးၿပး လတစဥးလင ဖေယာငးတင တစတင၊ အေမႊးတငသးတင ထြနးညကာ ပနးတစပြငန႔အတ ေစတေတာအား လကာရစ သးပတပတကာ ပေဇာၾကတယ။ ေစတေတာက လညပတစဥ ဘရားဂဏေတာ တရားဂဏေတာန႔ သဃာဂဏေတာမားက ရြတဖတသရဇၩာယၾကတယ။ သဃာေတာမားထ တရားနာယၾကတယ။ ထငးႏငငရ႕ ထငရားတ ကဆနလျပညဗဒၶေန႔ ကငးပတ ေနရာကေတာ နခြနးပထမရ ဗဒၶမြနးထးဘရားပ ျဖစတယ။ အဒေနရာမာ ထငးဘရငမငးျမတ (သ႔မဟတ) ေဆြေတာမးေတာမားက ဗဒၶဘာသာဝင လထက ဥးေဆာငၿပး “ဝဆာခပးခား” (ဝသာခပဇာ) ပြက ႏစစဥကငးပတယ။ ထငရားတ ထငးႏငငတကသလေတြမာလ ဝဆာသပခား အခမးအနားမား ကငးပၾကတယ။ အျပညျပည ဆငရာ ဗဒၶဘာသာ အစညးအေဝးမားကလညး ကငးပခၾကတယ။

သရလကၤာႏငင ႏင ကဆနလျပည ဗဒၶေန႔

သရလကၤာႏငငသားမားကေတာ ကဆနလျပည ဗဒၶေန႔က “ေဝဆတ = Vesak” လ႔ေခၚကာ ရးပတရကအျဖစ သတမတထားတယ။ ကဆနလျပညေန႔ဟာ အထးျခားဆး ေန႔အျဖစ သတမတကာ ပြေတာက (၇) ရကခန႔ ကငးပတယ။ အစညကားဆးေန႔ကေတာ ကဆနလဆနး (၁၄) ရက၊ လျပညေန႔န႔လျပညေကာ တစရကေန႔ပါ။ ဗဒၶဘာသာဝငအမတငး သာသနာ အလေတာက လႊငထထားၾကတယ။ ထငရားတ ေစတေတာ၊ ေကာငးေတာန႔ လမးဆ လမးခြေတြမာ မးစငျမငႀကး ေဆာကလပကာ ဘရားရငရ႕ ေဆးေရးပနးခပေတာ ပတပတလညန႔ ဇာတကေဆးပနခပေတာေတြက လပစစမးမား အလဆငကာ မးလငးေပါက ထြနးညပေဇာၾကတယ။ အဆအကပြမား မရေပမယ အလြနစညကားတယ။ ေရာငစမးပး အလျပငပြမား ကငးပတ ေနရာမာဆရင ပြလာပရသတမား ႀကတႀကတတး စညကားလတယ။အနယနယအရပရပမ ဗဒၶဘာသာဝငမား (အထးသျဖင ရြာသရြာသားမား)ဟာ ကလဘၿမ႕ (သ႔မဟတ) ၿမ႕ႀကးမားမ မးထြနးပြက လာေရာကၾကညရႈၾကတယ။ ေမာေတာကား၊ ဆငကယ၊ စကဘးစးၿပး လညပတၾကတသေတြ၊ လမးေလာကလညပတၾကတ သေတြ တစညလး စညကားတာ ေတြ႕ရတယ။ ရြာကေန လာၾကတ လမးေလာကတသေတြဟာ မားေသာအားျဖင ဖနပမစးၾကေပ။ အခ႕ေသာ ေစတနာရငမားက မမအမေရ႕မာ ေရေအး၊ အခေရမားန႔လညးေကာငး၊ အခ႕ကေတာ မ႑ာပေဆာကၿပး ထမငး၊ ဟငးမား စတဒသာအလမား ျပလပၿပး ကသလယၾကတယ။ အခ႕အမမာ စပကာ အႀကးႀကးန႔ ဗဒၶဝငသခငးေတြ ဖြင၊ တခ႕ကေတာ သဟရးရာဗတးကာ ကခန

ေပာျမးေနၾကတာကေတြ႕ရတယ။ ပြေတာကာလအတြငး ယာဥေၾကာပတဆ႔မႈေတြ မားစြာ ျဖစေပၚတယ။ ထငရားတ လမးဆ လမးခြန႔ သမငးဝင ကလာဏယ ေကာငးေတာႀကး၊ ကာရတရေစတေတာႀကး၊ ကႏၿမ႕ စြယေတာေကာငးတ႔ကေတာ အလြနစညကားတာ ေတြ႕ရတယ။

သရလကၤာဗဒၶဘာသာဝငမားဟာ ေဗာဓေညာငပငက ပရေဘာဂေစတအျဖစ လြနစြာ ၾကညညၾကတယ။ ေန႔စဥ ေန႔တငး ေဗာဓပငက ေရေလာငးပေဇာၾကတယ။ ဘနးႀကးေကာငးတငးမာ ေဗာဓပငရရတယ။ ကဆနလျပည ဗဒၶေန႔ မနကပငးမာ သရလကၤာ ဗဒၶဘာသာဝင ကေလးလႀကးမားဟာ ဝတစငျဖဝတၿပး ဘနးႀကးေကာငးက သြားၾကတယ။ တျမကစညးလညးျခငး၊ ေဗာဓပငအား ပေဇာျခငး၊ သလခယျခငး၊ ပရတရြတျခငး၊ ဘာဝနာပြားျခငးမား ျပလပၾကတယ။ (သရလကၤာဗဒၶဘာသာဝင ကေလးလငယေတြ ပရတႀကး ၁၁ သတက ရၾကတယ။)

ကဆနလျပညေန႔က အျပညျပညဆငရာ ရးပတရက အျဖစ သတမတျခငး

ကဆနလျပညေန႔ဟာ ဗဒၶဘာသာဝငတ႔ရ႕ အထြတအျမတေန႔ျဖစတယ။ ဒါေၾကာင ၁၉၉၈ ခ၊ ႏဝငဘာလ ၅ ရကမ ၁၄ ရကအထ သရလကၤာႏငင၊ ကလဘၿမ႕ေတာမာ ကငးပခတ အျပညျပညဆငရာ ဗဒၶဘာသာကြနဖရငမာ ကဆနလျပညေန႔က ကမၻာရးပတရက အျဖစ သတမတႏငရနအတြက ညႏႈငးေဆြးေႏြးခၾကတယ။ အဒအစညးအေဝးကေန ၁၉၉၉ ခ စကတငဘာလမ သရလကၤာႏငင ႏငငျခားေရးဝနႀကး လကရမနးကတဂမ ဟာ အဒအဆက ကလသမဂၢသ႔ တငသြငးခတယ။

၅၄ ႀကမေျမာက ကသလသမဂၢ အေထြေထြညလာခမာ အဒအဆက ျမနမာႏငင အပါအဝင အာရတကရ ဗဒၶဘာသာႏငငမား ေတာငအာရအဖြ႕ဝငႏငငမား၊ ရရားနငင၊ အေမရကနျပညေထာငစန႔ အျခားႏငငမား စစေပါငး ၃၄ ႏငငက ေထာကခၾကတယ။ ဒါေၾကာင ၁၉၉၉ ဒဇငဘာ ၁၃ ရက အစညးအေဝးဆးျဖတခက အမတ ၁၇၄ န႔ ကမၻာကလသမဂၢမ “ကဆနလျပည ဗဒၶေန႔” က အျပညျပညဆငရာ ရးပတရက Vesak Universal Holiday အျဖစ သတမတေပးခတယ။

ကမၻာကလသမဂၢဆးျဖတခကကေတာ

“ေဂါတမဗဒၶဘရားရငရ႕ သာသနာေတာသည ကမၻာေပၚမာ သကတမးရညၾကာတ ဘာသာတစချဖစတအျပင ဘရားရငရ႕ အဆးအမေတာဟာ ႏစေပါငး ၂၅၀၀ ေကာကာလတငေအာင လသားတ႔အေပၚ ကာယသခ၊ စတသခန႔ ၿငမးခမးေရးက ေဆာငရြကေပးခၿပး ေနာငအနာဂတမာလညး ကမၻာလသားတ႔အေပၚ ေကာငးကးမား ဆကလက သကေရာကေနမညျဖစေၾကာငး၊ သ႔ျဖစ၍ ကသလမဂၢဗဟဌာနခပန႔ ကမၻာေပၚရ ကလသမဂၢဌာနအသးသးတ႔မ ကဆနလျပည ဗဒၶေန႔ (ေဝဆတေဒး)က အျပညျပညဆငရာ ရးပတရကအျဖစ သတမတရမည။ ဤဆးျဖတခကအရ ေဝဆတေဒး ကငးပရာတြင ကလသမဂၢရပေငြက သးစြခြငမရ။ ႏစစဥႏစတငး ကဆနလျပညေန႔သည မညသညလ (အဂၤလပလ)တြင ကေရာကမညက ကလသမဂၢဌာနခပႏင အျခားေသာ ကလသမဂၢဌာနတ႔က တငပငညႏႈငးကာ ဆးျဖတသြားရမည” လ႔ ဆးျဖတခပါတယ။

ထးျခားလတ ဗဒၶဘာသာဝငတ႔ရ႕ ကဆနလျပညေန႔က ကမၻာကလသမဂၢက အျပညျပညဆငရာ ရးပတရကအျဖစ သတမတေပးခေလၿပ။

ကဆနလျပညေန႔ဟာ ဘရားရင အဆဆ ပြငေတာမတေန႔လညးျဖစတယ။ ေလာကမာ ဘရားရင ပြငထြနးေပၚေပါကလာျခငးဟာ ေလာကေကာငးကးအတြကပျဖစတယ။

ဘရားရငရ႕အဆးအမေတာဟာ ေလာကသားတငးအတြက ျဖစတယ။ ေလာကသားတ႔ဟာ ဘရားရငရ႕ အဆးအမအတငး လကနာကငသးပါက ကာယသခ စတသခန႔ ျပညစၾကၿပး ၿငမးခမးေရးအစစ ျဖစတ သႏသခ နဗၺာနက မလႊဧကန ေရာကရေပမည။

ဘရားရင အဆးအမျဖစတ

“မေကာငးမႈေရာင၊ ေကာငးမႈေဆာင၊ စတကျဖေအာငထား”

“ဗဒၶတငးသာ၊ မန႔ခတာ၊ သးျဖာဤစကား” အတငး လကနာကငသးႏငၾကၿပး ၿငမးခမးေရး အစစျဖစတ သႏသခက ရရႏငၾကပါေစ။

မရငးေရးသားသ ဗညားေထာေလး