โรงเรยนศรสมเดจพมพพฒนาวทยา อ าเภอศรสมเดจ จงหวดรอยเอด

รายงานฉบบนเปนสวนประกอบของโครงงานวทยาศาสตรประเภททดลอง ระดบมธยมศกษาตอนปลาย

โครงงานวทยาศาสตรประเภททดลอง ระดบมธยมศกษาตอนปลาย เรอง : เชอเหดราเอคโตไมคอรไรซากบการเจรญเตบโตของกลาไมวงศยางนา

โดย

1. นางสาวระพพรรณ โทนะหงษา 2. นางสาวธนยพร บวสงห 3. นางสาววภาดา มงรายกลาง

ครทปรกษา

1. นายศรวฒ บวสมาน

2. นางกรนนท วรรณทว

โรงเรยนศรสมเดจพมพพฒนาวทยา อ าเภอศรสมเดจ จงหวดรอยเอด

รายงานฉบบนเปนสวนประกอบของโครงงานวทยาศาสตรประเภททดลอง ระดบมธยมศกษาตอนปลาย

ชอโครงงาน เชอเหดราเอคโตไมคอรไรซากบการเจรญเตบโตของกลาไมวงศยางนา ผท าโครงงาน นางสาวระพพรรณ โทนะหงษา นางสาวธนยพร บวสงห และนางสาววภาดา มงรายกลาง ครทปรกษา นายศรวฒ บวสมาน, นางกรนนท วรรณทว สาขา วทยาศาสตรชวภาพ ประเภทโครงงาน ทดลอง ระดบ มธยมศกษาตอนปลาย โรงเรยน ศรสมเดจพมพพฒนาวทยา ปการศกษา 2558

บทคดยอ

โครงงานวทยาศาสตร เรอง “เชอเหดราเอคโตไมคอรไรซากบการเจรญเตบโตของกลาไมวงศยางนา” มวตถประสงคเพอศกษาการเจรญเตบโตของกลาไมยางนาทไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดอกเหดและสปอรของเหด 15 ชนด คอ เหดไคล เหดกอแดง เหดดน เหดหนามวง เหดเผาะฝาย เหดถาน เหดผงแย เหดหนาวว เหดกนครก เหดมนป เหดขาวจ เหดระโงกเหลอง เหดไสเดอน เหดขาวแปง และเหดระโงกขาว ม 16 ทรตเมนต แตละทรตเมนตม 5 ซา และศกษาการเจรญเตบโตของกลาไมวงศยางนา 5 ชนด คอ ยางนา รง ยางเหยง พะยอม และตะเคยนทอง ทไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดนเชอเหดระโงกเหลอง เปรยบเทยบกบกลาไมทไมไดรบการปลกเชอราในสภาพเรอนเพาะชา ใชแผนการทดลองแบบสมสมบรณ ม 10 ทรตเมนต แตละทรตเมนตม 3 ซา ทาการวดความสง ความยาวรอบวงของลาตนทระดบคอราก จานวนกง จานวนใบ ความกวางและความยาวของใบ และสงเกตเสนใยสขาวบรเวณรากของกลาไมทกๆ 3 เดอน จนครบ 1 ป (กรกฎาคม 2557- กรกฎาคม 2558) จากการทดลอง พบวา

กลาไมยางนาทไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดอกเหดและสปอรของเหดหนามวง เหดกอแดง และเหดเผาะฝาย มความสงของตนกลามากทสดตามลาดบ กลาไมยางนาทใสเชอเหดกอแดง เหด หนามวง และเหดไคล มความยาวรอบวงของตนกลาบรเวณคอรากมากทสดตามลาดบ กลาไมยางนาทใสเชอเหดหนามวง เหดกอแดง และเหดไคล มจานวนกงและจานวนใบของตนกลามากทสดตามลาดบ กลาไมยางนาทใสเชอเหดดน เหดกนครก และเหดหนามวง มความกวางของใบของตนกลามากทสดตามลาดบ กลาไมยางนาทใสเชอเหดดน เหดหนามวง และเหดกนครก มความยาวของใบของตนกลามากทสดตามลาดบ รากเอคโตไมคอรไรซามสนาตาลปนดา รปแบบการแตกแขนงเปนแบบ monopodial pinnate ทกตนกลา ยกเวนกลาไมทไมไดรบการปลกเชอรา ดงนน เหดทเหมาะสาหรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาสาหรบกลายางนามากทสด คอ เหดหนามวง เหดกอแดง และเหดไคล ตามลาดบ สวนการเจรญเตบโตของกลาไมวงศยางนา 5 ชนด คอ ยางนา รง ยางเหยง พะยอม และตะเคยนทอง ทไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดนเชอเหดระโงกเหลอง พบวา กลาไมวงศยางนาทง 5 ชนด มความสง ความยาวรอบวงของลาตนทระดบคอราก จานวนกง จานวนใบ ความกวางและความยาวของใบ มากกวากลาไมทไมไดรบการปลกเชอราเอคโต ไมคอรไรซา

ค าส าคญ : เอคโตไมคอรไรซา, สณฐานวทยา, ไมวงศยางนา

ก

กตตกรรมประกาศ โครงงานเรอง “เชอเหดราเอคโตไมคอรไรซากบการเจรญเตบโตของกลาไมวงศยางนา”สาเรจลลวงได

ดวยความกรณา อยางยงจากคณคร ศรวฒ บวสมาน และคณครกรนนท วรรณทว ครทปรกษาโครงงาน ซงไดใหคาปรกษาอนเปนแนวทางในการทาโครงงานและการแกไขขอบกพรองตางๆ ปลกฝงใหคณะผจดทามความเพยรพยายามและรกการทางาน สนบสนน สงเสรม ใหโอกาส ใหกาลงใจ และเปนแบบอยางทดแกคณะผจดทามาโดยตลอดและขอขอบพระคณเปนอยางสงไว ณ โอกาสน

ขอขอบพระคณทานพชรนทร หยาดไธสง ผอานวยการโรงเรยนศรสมเดจพมพพฒนาวทยา ทใหกาลงใจและสนบสนนงบประมาณในการทาโครงงาน และขอขอบพระคณ คณครกลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร โรงเรยนศรสมเดจพมพพฒนาวทยา ทกทาน ทใหกาลงใจและคาแนะนาทดเสมอมา

ขอขอบพระคณ คณชวลต สงแสงโชต ผอานวยการศนยวจย Spider Planet ทอนเคราะหกลองจลทรรศน 3 มต ในโครงการมอบกลองใหนองสองอนาคต จานวน 4 ตว ใหกบโรงเรยนศรสมเดจพมพพฒนาวทยา ขอขอบพระคณ ผศ.ดร. อทยวรรณ แสงวณช อาจารยมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ทใหคาแนะนาในการทดลอง และขอขอบคณทกทานทเกยวของมาทไมไดเอยนามมา ณ โอกาสน หวงเปนอยางยงวารายงานฉบบน คงมประโยชนหรอเปนแนวทางในการศกษาดานเหดเอคโตไมคอรไรซากบกลาไมวงศยางนาในทองถนตอไป และหวงวาคงมผพฒนาใหดยงขน

คณะผจดท า

ข

สารบญ

หนา บทคดยอ ก กตตกรรมประกาศ ข สารบญ ค บทท 1 บทน า 1 1.1 ความเปนมาและความสาคญของโครงงาน 1 1.2 วตถประสงคของการศกษา 1 1.3 สมมตฐานของการศกษา 1 1.4 ขอบเขตของการศกษา 2 1.5 ประโยชนทไดรบ 2 บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ 3

2.1 เอคโตไมคอรไรซา 3 2.2 ขอมลเหดเอคโตไมคอรไรซา 15 ชนด 5 2.3 วธการเพาะเชอใหกบตนกลาไม 11 2.4 ลกษณะของพรรณไมวงศยาง 12 2.5 ขอมลไมวงศยางนา 5 ชนด 13 2.6 งานวจยทเกยวของ 16

บทท 3 อปกรณและวธการทดลอง 18 3.1 อปกรณและเครองมอ 18 3.2 วธการทดลอง 18 บทท 4 ผลการทดลอง 21 ตอนท 1 21 ตอนท 2 36 บทท 5 สรปและอภปรายผลการทดลอง 44 5.1 สรปผลการทดลอง 44 5.2 อภปรายผลการทดลอง 45 5.3 ขอเสนอแนะ 46 บรรณานกรม 47 ภาคผนวก 48

- ภาพประกอบโครงงาน 49-55

ค

บทท 1 บทน า

1.1 ทมาและความส าคญของโครงงาน ไมวงศยาง (Dipterocarpaceae) เปนไมยนตนทพบในประเทศไทย ประมาณ 8 สกล79 พบในทกภาคของประเทศ ทงปาผลดใบและปาไมผลดใบ โดยในปาผลดใบพบในปาเตงรง และปาเบญจพรรณ โดยไมในวงศยางเปนพรรณไมหลกของปาเตงรง ซงพบมากในภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย คอ มมากถงรอยละ80 ของพนทปาในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ สวนในปาไมผลดใบ พบมากในปาดบแลง ปาพร และปาดบชน เปนหลก ไมในวงศยางมความผกพนกบชาวไทยมาชานาน ซงปรากฏรองรอยจากหลกฐานทางประวตศาสตรและภมปญญาทองถนทยงพบเหนไดในปจจบน ชาวไทยไดนาพรรณไมวงศยางมาใชประโยชนทงทางตรง และทางออม โดยประโยชนทางตรง เชน เปนวตถดบในการตอเรอ สรางฝาบาน ไมอด ไมบาง ไมประกบ ดามคราด ไถ เสยม พลว สาก ครก รอด คาน ชนยาเรอ นามนยางสวนในทางออม เชน เอออานวยตอการรกษาสภาพแวดลอม สรางรมเงาใหแกไมพนลาง เปนตน พระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ ทรงสนพระราชหฤทยในไมยางมานานแลว โดยมพระราชปรารภใหวจยไมยางนาและรวมปลกกลายางนา ภายในพระตาหนกจตรลดารโหฐาน เมอวนท 28 กรกฎาคม 2504 เพอรณรงคใหชาวไทยไดตระหนกถงคณคาของไมยาง และชวยกนบารงสงเสรมใหมการอนรกษและปลกไมยางนาใหมากขน

ในปจจบนมการสงเสรมการปลกสรางสวนปาของไมวงศยางอยางกวางขวาง ดงนนการปรบปรงกลาไมใหมคณภาพและแขงแรงเปนปจจยหนงททา ใหการปลกสรางสวนปาประสบผลสาเรจ และในวถชวตของชาวบานมความผกพนกบเหดปานานาชนด ซงมเหดจานวนมากทเปนเหดราพวกเอคโตไมคอรไรซา

หากมการศกษาวจยเกยวกบไมในวงศยางอยางตอเนองเพอใหไดองคความรเกยวกบวงศไมยางเพอประโยชนในการอนรกษและฟนฟพรรณไมในวงศยางในธรรมชาตใหคงอย และเออประโยชนตอมนษยชาต ดงนน คณะผศกษาจงมแนวคดจะศกษาการเจรญเตบโตของกลาไมวงศยางนาดวยการปลกเชอดวยเหดเอคโตไมคอรไรซาดวยวธตางๆ 1.2 วตถประสงคของการศกษา 1.2.1 เพอศกษาการเจรญเตบโตของกลาไมยางนาทไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดอกเหดและสปอรของเหดเปรยบเทยบกบกลาไมยางนาทไมไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซา 1.2.2 เพอศกษาการเจรญเตบโตของกลาไมวงศยางนาทไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดนเชอเหดระโงกเหลองเปรยบเทยบกบทไมไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซา 1.2.3 เพอศกษาลกษณะรากของกลาไมวงศยางนาทไดรบการปลกเชอเหดเอคโตไมคอรไรซา 1.3 สมมตฐานของการศกษา กลาไมวงศยางนาทไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดอกเหดและสปอรของเหดและวธการใชดนเชอเหดระโงกเหลองมการเจรญเตบโตมากกวากลาไมวงศยางนาทไมไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซา

1.4 ขอบเขตของการศกษา ตวแปรทศกษา - ตวแปรอสระ/ตวแปรตน คอ การปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดอกเหดและสปอรของเหดและวธการใชดนเชอเหดระโงกเหลอง - ตวแปรตาม คอ การเจรญเตบโตของกลาไมวงศยางนา - ตวแปรควบคม คอ ดนปลก ปรมาณนา ความชน อณหภม ระยะเวลา ขนาดถงเพาะ ระยะหางของถงเพาะกลาไม 1.5 ประโยชนทไดรบ 1.5.1 ไดเรยนรวธการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดอกเหดและสปอรของเหดและวธการใชดนเชอเหดระโงกเหลอง 1.5.2 ไดทราบถงประโยชนและความสมพนธของเหดปาไมคอรไรซาในทองถนกบไมวงศยางนา 1.5.3 ไดเทคนคและวธการศกษาลกษณะรากเอคโตไมคอรไรซาของไมวงศยางนาดวยกลองจลทรรศนแบบ 3 มต

2

บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ

ผจดทาโครงงานไดศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของโดยนาเสนอในสวนทเกยวของกบโครงงาน ดงน 2.1 เอคโตไมคอรไรซา เอคโตไมคอรไรซา (Ectomycorrhiza) คอ เหดราไมคอรไรซาทอาศยอยบรเวณเซลลผวของรากภายนอกของพชหรอตนไม เสนใยของเชอราจะประสานจบตวกนแนน ภายนอกผวรากคลายรากฝอยมสตางๆ กน เชน สขาว สทอง สเหลอง สนาตาล สแดง สดา รากทมเชอราไมคอรไรซาเกาะอยจะมลกษณะแตกเปนงาม เปนกระจก บวมโต รากจะมรปรางแตกตางจากรากปกตทไมมไมคอรไรซาชวยหานาและธาตอาหารใหแกรากบรเวณผวดนลกประมาณ 10 – 20 เซนตเมตร สของรากจะแปรเปลยนสเขมขนตามอายขยของเชอราไมคอรไรซาและแลวแตชนดของเชอรา แตกกงกานเปนงาม หลายงามหรอรากเดยวๆ สวนใหญเชอราเอคโตไมคอรไรซาเปนราชนสง จดจาแนกอยใน Phylum Basidiomycota Ascomycota และ Zygomycota สวนใหญเปนราทสรางดอกเหดขนาดใหญเหนอผวดนใตรม ไมทมนอาศยอยซ งอย ในพวก Basidiomycota และ Ascomycota สวน Zygomycota จะมดอกเหดขนาดเลกมากมองดวยตาเปลาไมเหน ตองสองดดวยกลองจลทรรศน พวกเหดราทอยในกลม Basidiomycota จะสรางดอกเหด (Mushrooms) ขนาดใหญ มทงทกนได (Edible) ชนดทกนไมได (Non-edible) ชนดทมพษ (Poisonous) และเหดสมนไพร (Medicinal) เหดราเอคโตไมคอรไรซามมากกวา 5,000 ชนด พชหรอตนไมทสมพนธกบรากลมนมไมนอยกวา 2,000 ชนด หรอประมาณ 10–20% ของพชชนสง ทสาคญไดแกไมในวงศสนเขา (Pinaceae) วงศไมยาง (Dipterocarpaceae) วงศไมยคาลปตส (Myrtaceae) วงศไมมะคาโมง (Caesalpinaceae) วงศไมกอ (Fagaceae) วงศไมกาลงเสอโครง (Betulaceae) วงศไมสนทะเล (Casuarinaceae) และวงศไมถว (Leguminosae) การมชวตอยรวมกนระหวางเชอรากบระบบรากของตนไมมความสาคญยงตอกระบวนการทางสรรวทยา และการเจรญเตบโตของตนไม ทาใหระบบนเวศปาไมมความสมบรณยงขน ในปาธรรมชาต (Natural forests) และในสวนปา (Plantations) จะมเหดราไมคอรไรซากลมนกระจายพนธอยทวไป เชน ปาไมสน (Pine forests) ปาดบชน (Tropical rain forests) ปาเตงรง (Mixed decideous drydipterocarp) ปายาง (Dipterocarp forests) ปาดบเขา (Semievergreen forests) ปาเบญจพรรณ (Mixed decideous forests) สวนปาไมสนเขา (Pine plantations) สวนปาไมยคาลปตส (Eucalyptus plantations) และสวนปาไมวงศไมยาง (Dipterocarp plantations) เปนตน ความสมพนธระหวางเอคโตไมคอรไรซากบตนไม เอคโตไมคอรไรซา เปนเชอราทอาศยอยกบรากของตนไมและไมกอใหเกดโรค สวนใหญราเอกโตไมคอรไรซาเปนราชนสงซงสามารถสรางดอกเหดไดด มทงทดอกเหดรบประทานไดและเปนเหดพษ โดยจะสราง ดอกเหดเหนอพนดนใตรมไมบรเวณรากผวดนเลกนอยการอาศยอยรวมกนนเปนแบบพงพาอาศยซงกนและกน โดยราเอคโตไมคอรไรซาจะมเสนใยปกคลมรอบๆ รากพช และทาหนาทหาแรธาต อาหาร และนาแทน ทาให

รากพชไมตองทางานหนกมาก ในขณะทพชจะสรางสารอาหาร เชน คารโบไฮเดรต ฯลฯ สงกลบไปเลยงเชอราใหเจรญเตบโต นอกจากนราเอคโตไมคอรไรซายงชวยปองกนรากพชจากเชอ ทกอใหเกดโรค และชวยใหพชสามารถทนตอสภาพแวดลอมทดนไมอดมสมบรณได โดยราชนดนสามารถสรางกรดอนทรยบางชนด ไปยอยสลายแรธาตอาหารทอยในรปทพชไมสามารถใชประโยชนไดใหละลายไปเปนรปทพชใชประโยชนได พชจงมอตราการเจรญ เตบโตทสง และมอตราการตายของกลาไมตาเมอยายปลก ราเอคโตไมคอรไรซามความจาเพาะกบพชคอนขางมาก จงไมคอยพบ ขนทวไป ในไทยจะพบมากในปาเตงรง การมชวตอยรวมกนของเชอรานกบตนไมมบทบาทอยางสาคญยงตอกระบวนการทางสรรวทยาและระบบนเวศของพชปาไม ตามรากของตนไมในปาธรรมชาตจะมเชอราไมคอรไรซากระจายอยทวไป เชน ปาสนเขา ปาเตงรง ปายาง และสวนยคาลปตส เปนตน การกระจายของราพวกนมความสมพนธกบสภาพทางภมศาสตร ความชน และปจจยทางระบบนเวศนของปาเปนสาคญในทวทกภาคของประเทศ

ภาพท 2.1 ลกษณะรากพชทมเอคโตไมคอรไรซาอาศยอย (ทมา : http://mycorrhizas.info/ecm.html)

ประโยชนของเอคโตไมคอรไรซา 1. ชวยเพมพนทผวและปรมาณของรากพชและตนไม 2. ชวยเพมความแขงแรงและความทนทานใหแกระบบรากของตนไม 3. ชวยเพมความสามารถในการดดซบนาและแรธาตอาหารใหแกตนไม เชน ฟอสฟอรส (P) ไนโตรเจน (N) โพแทสเซยม (K) แคลเซยม (Ca) และธาตอนๆ ซงธาตเหลานเชอราจะดดซบไวและสะสมในรากและซมซบขนสวนตางๆของตนไม ชวยในการสงเคราะหแสง (Photosynthesis) ของพช 4. ชวยยอยสลายและดดซบธาตอาหารจากหนแรในดนทสลายตวยาก และพวกอนทรยสารตางๆ ทยงสลายตวไมหมด ใหพชสามารถนาเอาไปใชประโยชนได 5. ชวยเพมอายใหแกระบบรากของพชและตนไม 6.ชวยปองกนโรคทจะเกดกบระบบรากของพชและตนไม 7. ชวยใหตนไมมความแขงแรง ทนทานตอสภาพพนททแหงแลง ทนทานตอความเปนพษของดน และทนทานตอความเปนกรด-ดางของดน ชวยปรบความเปนกรด-ดางของดนใหเหมาะสมตอการเจรญเตบโตของตนไม

4

8. ชวยเพมพนความเจรญเตบโตของตนไม 1-7 เทาจากอตราปกต 9. ดอกเหดไมคอรไรซาสามารถใชเปนอาหารรบประทานได แมวาบางชนดจะมพษอยบางแตเปนสวนนอย บางชนดใชเปนเหดสมนไพร 10. ชวยใหมการยอยสลายของซากพชและแรธาตทไมเปนประโยชนใหกลบกลายเปนธาตอาหารทมประโยชนตอตนไม 11. ชวยเสรมสรางระบบนเวศปาไมใหมความอดมสมบรณมากขน ทาใหปามความอดมสมบรณขน

2.2 ขอมลเหดเอคโตไมคอรไรซา 15 ชนด 1.เหดไคล, เหดตะไคลหนาเขยว, เหดไคดนเพยง (Russula virescens Fr.) วงศ Russulaceae

ดอกเหดมขนาด 3-12 เซนตเมตร ดอกออนโคงเปนรปทรงกลม มสเขยวออกเหลอง สนาตาลเขยว หรอสเขยวหมน ผวเรยบแลวปรแตกเปนเกลดเหนเนอภายในเปนสขาว เมอดอกบานรมขอบจะโคงงอลงแลวยกขนเมอบานเตมท รมขอบจะแตกเปนรอง ตรงกลางเวาตน ครบถ สขาวหรอสขาวนวล ยดตดกาน กานกวาง 2-3 เซนตเมตร ยาว 3-5 เซนตเมตร กานสขาว รปทรงกระบอก ผวคอนขางเรยบ โคนกานจะเรยวเลกกวาเลกนอย ดอกออนกานจะตน พบบนดนในปากอ ปาทวไป และปาสน ขนดอกเดยวหรอกระจาย 2-3 ดอก กนได มกลนหอม รสด เหดสกลนเปนเหดทอาศยรวมอยกบรากของตนไม เปนเหดทเปราะและหกงาย บทบาทในระบบนเวศ พงพาอาศยซงกนและกนกบรากไม (Ectomycorrhiza)

ภาพท 2.2 เหดตะไคลหนาเขยว, เหดไคดนเพยง (Russula virescens Fr.)

2. เหดกอแดง (Russula emetic (Schaeff. ex Fr.) S.F. Gray) วงศ Russulaceae หมวก 3-10 ซม. นน กลางหมวกเปนแองเลกนอย เรยบ หนดมด ขอบงอลง แดงไปจนถงแดงชมพ

ครบ ตดกาน กวาง เรยงถ ขาวหรอเหลองออน กาน 5-10 x 1-2 ซม. ทรงกระบอก มกมรอยยนยาว ขาว เนอ แนน ขาว สปอร 7.5-12 x 6-9 μm ทรงรยาว มปมนนใหญและเสนละเอยดเชอมเปนตาขายรหาง ทอยอาศย บนพนดนในปาผลดใบ เอคโตไมคอรไรซา กนได กนได เมอตมสก รสเผด บทบาทในระบบนเวศ พงพาอาศยซงกนและกนกบรากไม (Ectomycorrhiza)

ภาพท 2.3 เหดกอแดง (Russula emetic (Schaeff. ex Fr.) S.F. Gray)

5

3. เหดดน, เหดขาวดน (Russula sp.) วงศ Russulaceae ขนบนพนดน ดอกเดยว ดอกสขาวขอบหมวกมรว มกฉกแยกเมอแกขนาดเลก พงพาอาศยซงกน

และกนกบรากไม (Ectomycorrhiza) กนไดชาวบานใชเปนอาหาร

ภาพท 2.4 เหดดน, เหดขาวดน (Russula sp.)

4. เหดหนามวง, เหดหนาแหล Russula cyanoxantha (Schaeff.) Fr. วงศ Russulaceae หมวกเหดรปทรงกระทะควา มหลายสในดอกเดยวกน เชน สเขยวออนอมเหลองและมวง สมวงปน

ชมพ สมวงออนปนขาวนวล สมวงปนนาเงนออนและชมพ เสนผานศนยกลาง ๕-๑o ซม. เมอเปนดอกออนขอบมวนงอเขาจนเกอบเปนรปกลม กลางหมวกเวาตน ครบสขาวแลวเปลยนเปนสขาวนวล เรยว เรยงกนถ และบางแหงเชอมตดกนเปนรปสอมกานสขาว ยาว ๒-๑o ซม. เสนผานศนยกลาง ๑-๓ ซม. ผวเรยน เนอในเหดสขาวนวล มกเปนรพรน สปอรรปร สขาว ขนาด ๖-๗ x ๗-๙ μm ผวขรขระ เหดหนามวงมเขตการกระจายพนธในประเทศไทยทางภาคเหนอขนในปาเบญจพรรณ กนได พบในเขตอบอนทวโลก

ภาพท 2.5 เหดหนามวง, เหดหนาแหล (Russula cyanoxantha (Schaeff.) Fr.)

5. เหดเผาะฝาย,เหดเหยง (Astraeus hygrometricus (Pers.) Morg.) วงศSchlerodermataceae ดอกเหดเกดเดยว กระจดกระจายหรอเกดเปนกลมในดนทราย ดอกขาดกวาง 4-9 เซนตเมตร สง

1-2.5 เซนตเมตร เมอโตเตมท รปรางของดอกประกอบดวยถงลมใสสปอรและผนงชนนอกทแตกออกเปนแฉก 6-12 แฉก ถงใสสปอรมลกษณะเปนถงกลม สเขยวขมาหรอเทาออน ยดหยนยบตวไดเมอมแรงมากระทบภายในบรรจผงสปอรสนาตาล สปอรขนาด 8.75-15.2 μm รปรางกลม ผวมหนามรอบสปอร พบเปนไมคอไรซากบพช เชน พะยอม เหยง พลวง พบไดทวไป กนได

6

ภาพท 2.6 เหดเผาะฝาย,เหดเหยง (Astraeus hygrometricus (Pers.) Morg.)

6. เหดถานใหญ (Russula nigricans (Bull.) Fr.) วงศ Russulaceae หมวก 5-20 ซม. นน กลางหมวกเปนแองเลกนอย แหงขาวหมน เปลยนเปนนาตาลแลวดา ครบตด

กาน หนา เรยงหาง มครบสนๆสลบครมแลวเปลยนเปนดาเมอแก กาน 3-8 x 1-3 ซม. ทรงกระบอก ขาว เมอชาเปลยนเปนนาตาลแลวดา เนอ ขาว เปลยนเปนแดงแลวดาเมอชา ทงดอกเปลยนเปนดาเมอแก สปอร 7-8 x 6-7 μm เกอบกลม มปมเลกๆ และเสนละเอยดสานเปนตาขายบางสวน ขาวบนกระดาษพมพ ทอยอาศย บนพนดนในปาผลดใบและปาสน เอคโตไมคอรไรซา กนได

ภาพท 2.7 เหดถานใหญ (Russula nigricans (Bull.) Fr.)

7. เหดผงแย, เหดผงหวาน (Boletus queletii Schulzer) วงศ Boletaceae หมวกดอกขนาด 1.8-8.2 เซนตเมตร ผวหมวกแหง เรยบ สนาตาลอมเหลอง นาตาลอมแดงหรอ

สมอมแดง เปลยนเปนสนาเงนถงนาเงนอมดาอยางรวดเรวเมอชา เนอในสเหลองสวาง เปลยนเปนสนาเงนเขม รสเหลองออน กลม ชดกาน ผวกานมกลมจดเลกสแดง โคนกานพบกลมขนสเหลอง หรอสแดงเขมเนอในกานตน สเหลองสวาง สปอรรปเรยวยาวคลายเมลดขาวสาร ผวเรยบ ขนาด 4-6 x 8-14.5 μm

ภาพท 2.8 เหดผงแย, เหดผงหวาน (Boletus queletii Schulzer)

8. เหดหนาวว, เหดหนางว (Russula foetens (Pers.) Fr.) วงศ Russulaceae ดอกมขนาด 5-12 เซนตเมตร ดอกรปทรงกระทะควา ตรงกลางเวาตน ผวเปนเมอกเมอเปยกนา

มแผนสะเกดขนาดใหญ มสเหลอง สนาตาลเหลอง ครบสขาวหรอสเหลองออน ครบหาง ชดกาน กานรป

7

ทรงกระบอก สขาว สขาวครม หรอสเหลองออน เนอดานในเปนโพรง ไมนยมรบประทาน มกลนเหมน สปอรสขาวครม คอนขางกลม ผวขรขระ เปนหนาม ขนาด 5-9 x 8-10 μm พบบนดนในปาสน และปาเบญจพรรณ กนได

ภาพท 2.9 เหดหนาวว, เหดหนางว (Russula foetens (Pers.) Fr.)

9. เหดกนครก, เหดหลมญปน (Russula japonica Hongo) วงศ Russulaceae หมวก 6-10 ซม. นนแลวเปนรปกรวยกวาง เรยบ เปนคลนเลกนอยเมอดอกแก ขาว ปน เปอนเหลองหมนหรอนาตาลออน ครบ เรยวตดกานเลกนอย แคบ เรยงถ เหลองออนถงเหลองอมนาตาลออน กาน 3-6 x 1.5-2 ซม. ทรงกระบอก เรยบ ขาว ปนเปอนนาตาลออน เนอ แนน ขาวเหลอง สปอร 6-7 x 5-6 μm เกอบกลม มปมเลกๆ กบเสนละเอยดเชอมกนเปนรางแหบางสวน ทอยอาศย บนพนดนในปาผลดใบ เอคโตไมคอรไรซา กนได

ภาพท 2.10 เหดกนครก, เหดหลมญปน (Russula japonica Hongo)

10. เหดมนป, เหดขมนนอย (Cantharellus minor Peck) วงศ Cantharellaceae หมวกเหดรปกรวยลก สเหลองเขม เสนผานศนยกลาง 2-7 ซม. สง 2-6 ซม. ขอบหหมวกบานออกเปนรปปากแตรและหยกหยอนเปนคลน เนอบาง ยดหยนเลกนอย ผวเรยบหรอมเสนนยเลกๆ ดานลางสเหลองนวลและเปนสนเตยๆ ตามยาว กานสเดยวกบหมวก ยาว 1-2 ซม. เสนผานศนยกลาง 0.5-1 ซม. กานและหมวกแยกสดสวนกนไมชดเจน สปอรรปร สเหลองอมสม ขนาด 4.5 x 8.9 μm ผวเรยบ ผนงบาง เหดขมนชนดนมเขตกระจายพนธในประเทศไทยทางภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ขนเปนกลมโคนตดกนบนพนดนในปา มกลนหอมๆ คลายกลนดอกขจร กนได ในตางประเทศพบทอเมรกา

ภาพท 2.11 เหดมนป, เหดขมนนอย (Cantharellus minor Peck)

8

11. เหดขาวจ, เหดไขเยยวมา (Amanita vaginata (Bull. ex Fr.) Vitt.) วงศ Amanitaceae ขนบนพนดน ดอกเดยวหรอกลม หมวกรปไขนนแลวแบน สเทาปนนาตาล หนดเมอเปยกชน พงพาอาศยซงกนและกนกบรากไม (Ectomycorrhiza) กนได ใชเปนอาหาร

ภาพท 2.12 เหดขาวจ, เหดไขเยยวมา (Amanita vaginata (Bull. ex Fr.) Vitt.)

12. เหดระโงกเหลอง, เหดไขเหลอง (Amanita hemibapha subsp. javanica Cor. & Bas.) วงศ Amanitaceae ขนดอกเดยวขนาด 5-12 เซนตเมตร ดอกออนคลายไข ดอกมเหลองจางหรอเหลอง ครบสขาวหรอขาวครม ครบถ ครบหางกาน กานทรงกระบอกสเหลองออนผวมขนสสมเปนรวเรยงเปนวงรอบกาน และมเยอหมสขาวรปถวยทโคนกาน กานกลวง มวงแหวนเปนแผนบางสเหลองนวลอยดานบนของกาน สปอรกลมร สขาวผวเรยบ ขนาด 5-7 x 7-9 μm พบบนพนดนในปาเตงรง กนได

ภาพท 2.13 เหดระโงกเหลอง, เหดไขเหลอง (Amanita hemibapha subsp. javanica Cor. & Bas.)

13. เหดไสเดอน (Amanita vaginata var. punctata (Cleland ex Cheel) Bilb.) วงศ Amanitaceae ดอกเดยวขนาดกวาง 5-6 เซนตเมตร สนาตาลเขมทกลางหมวกแลวคอยจางลงมาทางขอบหมวก เหนรอยตามรองครบเลกๆทรมขอบ ครบสขาวครม ครบถ ครบหางกาน กานทรงกระบอกโคนใหญปลายเรยว สขาวครม มรว ถวยทโคนกานสขาวขนาดเลก กานกลวง มวงแหวนเปนแผนบางสขาว หลดงาย อยดานบนของกาน สปอรกลมร สขาวผวเรยบ ขนาด 9-10 x 9-11 μm กนได

ภาพท 2.14 เหดไสเดอน (Amanita vaginata var. punctata (Cleland ex Cheel) Bilb.) 14. เหดขาวแปง, เหดดอกสาน (Amanita mira Cor. & Bas.) วงศ Amanitaceae

9

หมวก 4-6 ซม. รปนนแลวแบน กลางหมวกเปนแองเลกนอย ผวสเหลองสดไปจนสเหลองหมน สจางไปยงขอบ มปมเลกๆสเหลองออนรปสามเหลยม มกหลดหายไปเมอถกฝน มรวจากขอบไปถงกงกลางหมวก ครบ ไมตดกาน กวางเลกนอย เรยงถ บาง ขาว กาน 4-8 x 0.3-0.6 ซม. โคนใหญ ขาว บรเวณโคนมปมเลกๆเรยงเปนวงกลม 2-4 ชน เนอ ขาว เหลองออนบรเวณโคน สปอร 6.5-8 x 6-7.5 μm เกอบกลม เรยบ ผนงบาง ภายในมหยดนามนหนงหรอหลายหยด ขาวบนกระดาษพมพ ทอยอาศย เกดเปนดอกเดยวหรอเปนกลมบนพนดนในปาผลดใบ เอคโตไมคอรไรซา ไมมขอมลวากนได

ภาพท 2.15 เหดขาวแปง, เหดดอกสาน (Amanita mira Cor. & Bas.)

15. เหดระโงกขาว, เหดไข (Amanita princes Coner et Bas) วงศ Amanitaceae ดอกเหดออนมเยอหมหนารปไข สขาวนวล ขนาด 2×2 เซนตเมตร เมอเจรญขนผวดานบนปรแตกออกเปนรปไข สเหลองออนหรอขาวนวล เมอบานกางออกเปนรปกระทะควาแลวแบนราบ เสนผาศนยกลาง 6-20 เซนตเมตร ผวเรยบเปนมน เมอจบจะหนดมอ ขอบเปนรวยาว 0.5-1 เซนตเมตร โดยรอบเหนชดเจนตงแตเรมโผลออกจากเยอหมดอกเหด บางดอกมเยอหมเปนแผนใหญตดอยบนหมวก หลดงาย ครบสขาวแลวเปลยนเปนสขาวนวล กานรปทรงกระบอก สขาวหรอสเหลองออน ยาว 10-20 เซนตเมตร เสนผาศนยกลาง 1-2 เซนตเมตร ภายในสขาว เนอเปนเสนใยหยาบๆ เปราะและหกงาย แอนนลส เปนแผนบางสขาวหอยตดอยบนกานเมอดอกบานคอนขางกลม ขนาด7-10 × 8-10 ไมโครเมตร

ภาพท 2.16 เหดระโงกขาว, เหดไข (Amanita princes Coner et Bas)

10

2.3 วธการการเพาะเชอใหกบตนกลาไม มหลายวธ ดงน 1. การใชดนเชอ (Soil inoculum) ในอดตการใชดนหวเชอไมคอรไรซาซงเกบจากบรเวณแหลงกาเนนของตนไมทมเชอไมคอรไรซาอย

ในธรรมชาต เปนวธปฏบตอยางไดผลดมานาน และในปจจบนกยงเปนทนยมใชกนอย วธการ คอ นาดนเชอไมคอรไรซาทปรมาณหางจากลาตนไมเกน 50 ซม. โดยรอบและขดลกประมาณ 10 – 20 ซม. ใหมรากเดมตดมาดวย แลวนาไปใชทนทหรอเกบไวในทรมประมาณไมเกน 7 วน เชอไมคอรไรซาทตดอยกบดนจะนาไปคลกกบดนเพาะอตรา 1:6 ถง 1:10 สวน แลวเพาะเมลดและตนกลา วธนขอดคอประหยดเสยคาใชจายนอย ไมตองใชวธยงยากซบซอนงายตอการปฏบต ขอเสยคอ ดนมนาหนกมา ขนยายระยะทางไกล ๆ ไมสะดวก เราไมสามารถทราบชนดเชอเหดราไมคอรไรซาทเหมาะสมกบตนกลาได และดนอาจมเชอโรคตดมาระบาดตนกลาไดงาย วธการแกไข ตองเลอกดนรากตนแมทสมบรณปราศจากโรค และควรปดกวาดซากพชหนาดนออกใหสะอาดกอนขดนนาเอไปใชเพาะตนกลา

2. การใชสปอร (Spore inoculum) สปอรของเหดราบางชนดสามารถเกบไดในบรมาณมาก เชน เหดหวเขา (Pisolithus tinctorius)

เหดเผาะ (Astraeus hygrometricus) เหดลกฝน (Rhizopogon spp.) และเหดทรงกลม (Scleroderma spp.) เราสามารถนาสปอรไปละลายนาหรอใชสปอรโดยตรงคลกกบเมลดพนธกอนเพาะกลา หรอนาสปอรละลายนาในอตราสวน 1:1000 แลวฉดพนกบตนกลาหรอเมลดพนธในแปลกเพาะ ขอดวธการนคอ นาไปปฏบตไดงาย ไดพนธเหดททราบชอชนดพนธได แตมขอเสยคอ เราไมสามารถเกบสปอรในปรมาณมาก ๆ ได ไมสามารถคดเลอกสายพนธทดมประสทธภาพสง และสปอรมระยะพกตว มการงอกทไมสมาเสมอ สปอรบางชนดมอตราการงอกตา ตองใชวธกระตนเปนพเศษจงจะสามารถงอกได สปอร สามารถทาเปนเมดไมคอรไรซา (Mycorrhizal tablelts) ได

3. การใชดอกเหด (Sporocarp inoculum) การใชดอกเหดหรอชนสวนของดอกเหดนาไปบดใหมขนาดเลกแลวนาไปผสมนาทสะอาดอตราสวน

1:1000 ฉดพนบนเมลดพนธหรอตนกลาในแปลงเพาะเปนวธการใชไดผลด แตมขอเสยตรงทการเกบดอกเหดตองรอชวงฤดฝน จงจะสามารถเกบดอกเหดไปปรมาณมาก ๆ ได และวธการนตองรบนาดอกเหดมาใชทนทมฉะนนดอกเหดจะเนาสลายเสยกอน

4. การใชเสนใย (Mycelial inoculum) การเลยงขยายเชอจากดอกเหดเปนวธการทนยมกนมากในปจจบน เพราะเราสามารถคดเลอกสาย

พนธเหดราไมคอรไรซาพนธด นาไปขยายกบ Vermiculite ผสม Peat moss และสารเคมเสรมการเจรญเตบโต การเลยงเชอในอาหารเทยม เชน Potato-Dextrose Agar (PDA) หรอ Modified Melin-Norkran Medium (MMN) ซงมสตรดงน CaCl2 0.5 g. NaCl 0.025 g. KH2Po4 0.5 g. MgSO4 • 7 H2O 0.15 g. 1% FeCl3 1.2 ml Thiamine HCl 100 mg. Malt extract 3 g. glucose 10 g. Difco Agar 15–20 g. Distilled water 1,000 ml. pH 5.5-7.5 เชอราจะเจรญเตบโตไดด ราไมคอรไรซาบางชนดไมสามารถเลยงเชอในอาหารเทยมได

11

2.4 ลกษณะของพรรณไมวงศยาง (Dipterocarpaceae) พรรณไมวงศยางเปนไมยนตนตงแตขนาดเลกถงขนาดใหญ บางชนดสงถง 60 เมตรผลดใบ หรอไม

ผลดใบ เนอไมมยางใสเหนยวหรอชน (Resin) ทมกลนหอมฉนเฉพาะตว ลาตน สวนมากเปลาตรง โคนมหรอไมมพพอน อาจพบรากคายน เปลอก เรยบ เรยบและมรอยวงแหวน แตกแบบสะเกดตามยาว หลดลอนเปนแผนขนาดเลกหรอใหญ หรอแตกเปนรองลกตามยาวเปลอกชนในมสและลวดลายเฉพาะตว หรอผนแปรเลกนอย มชนสขาว สเหลอง สเหลองอาพนใสสเหลองปนสนาตาล หรอสนาตาลปนสมวงเขม ใสหรอขน ไหลออกจากแผลหรอรอยปรแตกของเปลอก เรอนยอด เปนพมทรงกลม รปรม รปกรวยแหลม หรอรปทรงกระบอก ตาและปลายยอดออน มกมหใบขนาดใหญคลม เมอหใบรวงจะเหนรอยแผลหใบชดเจน ใบ เปนใบเดยว ออกเวยนสลบ รปไข รปไขกวาง รปร รปรกวาง รปหอก รปขอบขนาน รปขอบขนานแกมรปหอก รปหอกกลบ หรอรปไขกลบ ปลายใบแหลม เรยวแหลม หยกเปนตงสนถงคลายหางยาว มน หรอกลม โคนใบรปลม แหลม มน กลมถงรปหวใจ หรอเบยว ขอบใบ สวนมากเรยบ บางครงหยกเวาเปนคลน หยกมน หรอมวนลง แผนใบสวนมากเหนยวคลายแผนหนง หนามากหรอบาง แผนใบมกเรยบ และเกลยงเปนมนเงา ยกเวนในบางสกล เชน สกลยาง (Dipterocarpus) และสกลไขเขยว (Parashorea) ซงแผนใบมกจบเปนสนระหวางเสนแขนงใบ และมขอบใบเปนคลน ลกษณะของเสนแขนงใบและเสนใบ มทงหมด 6 แบบหลกๆ (ภาพท 3.2) คอ 1) เสนใบแบบโคงจรดกนใกลขอบใบ (anastomosing) พบในสกลเคยม (Cotylelobium) และบางชนดของสกลกระบาก (Anisoptera) 2) เสนใบแบบขนบนได (scalariform) พบสวนใหญในสกลยาง สยา และพบบางชนดในสกลตะเคยน 3) แบบขนบนไดหาง พบในสกลสยา กลมกาลอ (Section Richetioides) และตะเคยนชนตาแมว (Neobalanocarpus heimii) 4) เสนใบแบบรางแห (reticulate) พบสวนมากในสกลพนจา (Vatica) หรอบางชนดในสกลกระบาก (Anisoptera) 5) เสนใบแบบเสนใบแซม (ระหวางเสนแขนงใบ) (dryobalanoid) หรอ 6) แบบเสนใบแซมกงขนบนได (subdryobalanoid) พบในสกลตะเคยน กลมตะเคยนราก (Section Dryobalanoides)บางครงพบเสนใบแบบผสม ไดแก แบบขนบนไดกงโคงจรดกนใกลขอบใบทพบบางชนดในสกลยาง หรอแบบรางแหกงขนบนได พบในบางชนดของสกลพนจา และบางชนดในสกลกระบาก ตมใบ (domatia) บางชนดในสกลตะเคยน (Hopea) และสกลสยา (Shorea) อาจพบตมใบทงามเสนแขนงใบ ซงตมใบมทงหมด 3 แบบ (ภาพท 3.2) ไดแก แบบกระจกขนสนหนาแนน (pubescent) แบบหลมตนหรอลก (pore like) ภายในเกลยงหรอมขนสนภายใน และแบบแผนเนอเยอปกคลมภายในเปนโพรง (cavity) ดานในมขนสนเลกนอยหรอไมมกานใบ สวนมากคดงอมากหรอนอย และมกจะปดโปนชวงปลาย ดอก ของไมวงศยางเปนแบบสมบรณเพศ (bisexual) สมมาตรตามรศม (actinomorphic) ดอกออกเปนชอ ชอดอก แบบชอแยกแขนง (panicle) หรอชอกระจะ (racemose) แตละดอกมกลบเลยงและกลบดอกอยางละ 5 กลบ กลบเลยง มทงแบบซอนกน (imbricate) และขอบกลบเรยงจรดกน (valvate) กลบดอก เรยงซอนกนปลายกลบบดเวยนคลายกงหนลม รวงหลนงาย มกลนหอม เกสรเพศผ มตงแต 5 อนขนไป ปลายอบเรณมรยางค เกสรเพศเมย ม 1 อน รงไขตดอยเหนอวงกลบ (superior ovary) หรอกงใตวงกลบ (semi-inferior ovary) กานเกสรเพศเมยมกบวมพองตรงโคนเรยกวา stylopodium รงไขม 3 ชอง แตละชองมไข 2 เมลด หรอ 4 เมลด ตดอยรอบแกนรวม (axile placenta) ผล ของไมวงศยางแบบเปลอกแขง (nut) สวนมากมเมลดเดยว เมอแหงไมแตก และมกมปกจานวน 2, 3 หรอ 5 ปก เกดจากกลบเลยงทเจรญขยายตวในระยะทเปนผล โคนปกแขงหนาหอหมผลมดหรอไมมด ลกษณะปกแตกตางในแตละสกลดงน สกลยาง สกลกระบาก สกล

12

พนจา บางชนด และสกลตะเคยนเกอบทงหมด มปกยาว 2 ปกๆ สน 3 ปก สกลไขเขยวมปกยาวใกลเคยงกนทง 5 ปก สกลตะเคยนชนตาแมว ไมมปก เปนกลบเลยงแขงขอบเรยงซอนกนหมทโคนมขนาดเกอบเทากน และสกลพนจา บางชนดไมมปกหรอมปกสนแขงพฒนาเพยงเลกนอย ขอบกลบเลยงเรยงจรดกน สกลสยาเกอบทงหมดมปกยาว 3 ปกๆ สน 2 ปก

การจาแนกชนดพรรณไมวงศยางในประเทศไทย ทวโลกพบไมวงศยาง 17 สกล ประมาณ 680 ชนด จานวนชนดกวา 2 ใน 3 พบไดบน เกาะบอรเนยว และคาบสมทรมาเลเซย ซงถอวาเปนภมภาคทมพรรณไมวงศยางหลากชนดทสดในประเทศไทยมความหลากชนดของพรรณไมวงศน 8 สกล 79 ชนด และ 1 ชนดยอย ในจานวนนประมาณ 70 ชนดพบไดในภาคใตของประเทศ ซงมพนทตดตอกบคาบสมทรมาเลเซย 2.5 ขอมลไมวงศยางนา 5 ชนด

1. ยางนา (Dipterocarpus alatus Roxb. ex G. Don) วงศ DIPTEROCARPACEAE ชออนๆ ยางขาว, ยางแมนา, ยางหยวก (ภาคเหนอ); ยางควาย(หนองคาย); ยางกง (เลย); ยางเนน, ยางใต (ภาคตะวนออก) ลกษณะวสย ไมเนอแขงปานกลาง โตคอนขางเรว ผลดใบชวงสน ๆ ขนาดใหญ สงไดประมาณ 40 ม. ลาตนตรง มพพอนเปลอกแตกเปนแผน ใหนามนยางและชน ลกษณะทางพฤกษศาสตรทส าคญ หใบขนาดใหญ แผนใบดานลางมขนรปดาวสน ๆ เสนแขนงใบเรยงขนานกน ดอกมรวสชมพ 5 กลบ บดเวยน ยาวประมาณ 3 ซม. เกสรเพศผมประมาณ 30 อน กานชอบเรณสน ปลายอบเรณมรยางครปเสนดาย รงไขมขน ผลมหลอดกลบเลยงหมจนมด ยาว 2–2.5 ซม. มครบตามยาว 5 ครบ ปกยาว 2 ปก ยาว 8–14 ซม. ปกสน 3 ปก ยาวประมาณ 1 ซม. เมลดมขนสนนม ปลายมตงแหลม เขตการกระจายพนธ ศรลงกา อนเดย บงคลาเทศ พมาลาว กมพชา เวยดนามตอนใต ไทย คาบสมทรมลาย ฟลปปนส การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย ขนในปาดบแลง เกอบทวประเทศ ยกเวนภาคใตตอนลาง ระดบความสงจนถงประมาณ 500 ม. ออกดอกประมาณปลายเดอนธนวาคมตดผลเดอนมนาคม–พฤษภาคม ตดผลแทบทกป การสบพนธตามธรรมชาตคอนขางตา เมลดถกแมลงเจาะทาลายไดงาย ประโยชน เปนไมเศรษฐกจทสาคญของประเทศในแถบเอเชยตะวนออกเฉยงใต เนอไมใชในงานกอสราง ชน และนามนยางซงมปรมาณมากใชในอตสาหกรรมผลตส และแลกเกอร เนอไมมความแขงปานกลาง แตไมทนทานนก มแมลงและเชอราเปนศตรจานวนมาก ควรไดรบการอาบนายา หรอใชงานในรม และนยมทาเปนไมอด การขยายพนธ เพาะเมลด แตมปญหาเรองคณภาพของเมลดทถกแมลงเจาะทาลายไดงาย อายสน เมลดทเกบบนตนมอตราการงอกสง เมลดงอกใชเวลา 7–30 วน กอนเพาะควรเดดปกทง หามผงแดด ใหเพาะในกระบะทราย การขยายพนธโดยวธสบรากมอตราการรอดตายสงกวารอยละ 50

ภาพท 2.17 ยางนา (Dipterocarpus alatus Roxb. ex G. Don)

(ทมา : สานกงานหอพรรณไม (2555))

13

2. รง (Shorea siamensis Miq.) วงศ DIPTEROCARPACEAE ชออน ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอเรยก ฮง สวนในภาษาเขมรเรยกวา เรยงหรอพนมเรยง

ลกษณะวสย ไมตนขนาดเลกถงขนาดกลาง สงไดประมาณ 25 ม. เปนไมโตชา บางพนทลาตนมกเปลาตรง ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ กงออนและใบออนมขนรปดาว ใบรปไข ปลายใบกลม ปลายมกเปนตงแหลม โคนใบรปหวใจ ใบออนสนาตาลแดง ใบแกเปลยนเปนสแดงกอนหลดรวง เสนแขนงใบขางละ 9–16 เสน ชอดอกออกตามซอกใบ ดอกสเหลอง กลบดอกเรยงชดบดเวยนและพบงอกลบ รปรกวาง ยาว 1.5–2 ซม. เกสรเพศผมประมาณ 15 อน เรยง 2 วง วงนอกม 10 อน ปลายอบเรณมรยางค ยาวประมาณครงหนงของอบเรณ ผลรปไข ยาว 1.5–2 ซม. เกลยง มปกรปใบพาย ปกยาว 3 ปก ยาว 5–8 ซม. ปกสน 2 ปก เรยวแคบ ยาว 1–5 ซม.เขตการกระจายพนธ พมา ไทย ภมภาคอนโดจน คาบสมทรมลายตอนบนการกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย พบทกภาค ขนเปนกลมหนาแนนหรอกระจดกระจายในปาเตงรงปะปนกบ เตง เหยง กราด หรอพลวง นอกจากนยงพบปะปนในปาเตงรงผสมสนเขาโดยเฉพาะสนสามใบ จนถงระดบความสงประมาณ 1,300 เมตร และยงพบทวไปตามเขาหนปนทางภาคใต ตดผลเดอนกมภาพนธ–เมษายน ประโยชน เนอไมแขงแรงและทนทาน ใชทาประโยชนเชนเดยวกบไมเตง ใบใชหอขนมแทนใบตองไดการขยายพนธ เพาะเมลด แตเมลดสญเสยการงอกเรว เมลดจะงอกทนทหลงจากรวงหลนโดยเฉพาะถามนาฝน เกบเมลดทรวงและกาลงงอกเพาะลงใสถงไดทนท สามารถทาเปนเหงาปลกได หรออาจใชวธเกบเมลดแกบนตน กองรวมกนคลมดวยกระสอบปาน รดนาเชาเยนจนรากงอกแลวเดดปกกอนยายลงถง ตามภมปญญาของชาวบานในจงหวดยโสธรทปฏบตตอเมลดพรรณไมในวงศยาง

ภาพท 2.18 รง (Shorea siamensis Miq.) (ทมา : สานกงานหอพรรณไม (2555))

3. ยางเหยง (Dipterocarpus obtusifolius Teijsm. ex Miq.) วงศ DIPTEROCARPACEAE ชออน ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอมกเรยกวา ตะแบงหรอสะแบง คลายกบยางกราด ลกษณะวสย ไมตนขนาดกลางถงขนาดใหญ อาจสงไดถง 30 ม. ลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ สวนตาง ๆ มขนรปดาวหรอเกอบเกลยง ใบรปร ยาว 10–30 ซม. เสนแขนงใบ 10–20 เสน ในแตละขาง ชอดอกมกาบหม ดอกบดเวยน ม 5 กลบ กลบรปใบหอก ยาว 4–6 ซม. เกสรเพศผมประมาณ 30 อน อบเรณ ปลายมรยางค ผลมปกยาว 2 ปก รปใบพาย ยาว 8–15 ซม. ปกสนรปร ยาว 1.5–2 ซม. หลอดกลบเลยงเรยบ เสนผานศนยกลาง 2.5–3 ซม. ปกออนสแดงสด เขตการกระจายพนธ อนเดย พมา ไทย ภมภาคอนโดจน ทางตอนบนของคาบสมทรมลาย การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย ขนหนาแนนเปนกลมใหญโดยเฉพาะในปาเตงรงในระดบตาๆ แถบชายฝงทะเลจนถงระดบความสงกวา 1,300 เมตร ในปาเตงรงผสมสนเขาทางภาคเหนอ และยงพบ

14

หนาแนนบรเวณทราบสงทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอทง 3 ลมนา โดยเฉพาะขนปะปนกบยางกราด เตง และพลวง การสบตอพนธตามธรรมชาตและแตกหนอตามธรรมชาตด ผลแกตงแตเดอนมกราคม–พฤษภาคม การ ขยายพนธ โดยการเพาะเมลด ใหเดดปกกอนนาไปเพาะ เกบเมลดทรวงและกาลงงอกเพาะลงใสถงไดทนท หรออาจใชวธเกบเมลดใหม ๆ กองรวมกนคลมดวยกระสอบปาน รดนาเชาเยนจนรากงอกแลวเดดปกกอนยายลงถง ตามภมปญญาของชาวบานในจงหวดยโสธรทปฏบตตอเมลดพรรณไมในวงศยาง ประโยชน เนอไมคอนขางแขง แตไมทนทานสาหรบการใชงานกลางแจง ทนปลวก เหมาะสาหรบการกอสรางภายในทาเฟอรนเจอร หรอไมอด ชนใชทาขไตแตคณภาพไมดเทาเหยงกราด

ภาพท 2.19 ยางเหยง (Dipterocarpus obtusifolius Teijsm. ex Miq.) (ทมา : สานกงานหอพรรณไม (2555))

4. พะยอม (Shorea roxburghii G. Don) วงศ DIPTEROCARPACEAE ชออน กะยอม, ขะยอมดง (ภาคเหนอ); ยางหยวก (นาน); แคน (ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ); สกรม (ภาค

กลาง); พะยอมทอง(ปราจนบร) ลกษณะวสย ไมเนอแขงปานกลาง โตคอนขางชา ผลดใบชวงสน ๆ หรอชวงนานขนในปาผลดใบ ขนาดกลางถงขนาดใหญสงไดประมาณ 35 ม. มพพอน เปลอกหนาแตกเปนรองตามยาวเปลอกใน เรยงเปนชนสเหลอง คลายกระบาก ชนสเหลองออน ลกษณะทางพฤกษศาสตรทส าคญ หใบรปใบหอกขนาดเลก ใบรปรหรอรปขอบขนาน ยาว 5–15 ซม. แผนใบเกลยงหรอมเกลดดานลาง ตนกลาแผนใบดานลางมกมขนสนนม เสนใบยอยแบบขนบนได ชอดอกออกตามซอกใบ ยาว 3–8 ซม. ดอกสครม ม 5 กลบ รวงตดกน เกสรเพศผ 15 อน กานชอบเรณสน ปลายอบเรณมรยางค ยาวประมาณ 1.5 เทา ของความยาวอบ เรณ รงไข เกลยงชวงโคน ยอดเกสรเพศเมยแยก 3 แฉก หลอดกลบเลยงหมเมลดเกอบมด ปกยาว 3 ปก ยาว 5–10 ซม. ปก สน 2 ปก ยาว 3–6 ซม. โคนปกหนา เมลดเกลยง ปลายมตงแหลม เขตการกระจายพนธ อนเดย พมา ลาว กมพชา เวยดนามตอนใต ไทย คาบสมทรมลาย การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย ขนในปาเตงรง ปาเบญพรรณ ปาดบแลง และปาดบชน ทวทกภาคของประเทศ บางครงพบตามปาชายหาด ระดบความสงจนถงประมาณ 1,500 ม. ผลแกชวงเดอนเมษายน–พฤษภาคมหรอเลยไปจนถงเดอนพฤศจกายน

ภาพท 2.20 พะยอม (Shorea roxburghii G. Don) (ทมา : สานกงานหอพรรณไม (2555))

15

5. ตะเคยนทอง (Hopea odorata Roxb.) วงศ DIPTEROCARPACEAE ชออน เคยน, ตะเคยน, ตะเคยนใหญ (ทวไป); จะเคยน(ภาคเหนอ); แคน (ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ)

ลกษณะวสย ไมเนอแขง โตคอนขางเรว ไมผลดใบ ขนาดกลางถงขนาดใหญ สงไดประมาณ 45 ม. ลาตนเปลาตรง มพพอนทโคน เปลอกหนาสนาตาลดา แตกเปนรองตามยาว หรอลอกเปนสะเกด เปลอกในหนา สเหลองขน มรวสชมพ ใหชนสขาว ลกษณะทางพฤกษศาสตรทส าคญ หใบขนาดเลก ใบโคงคลายรปเคยว ยาว 5–14 ซม. ดานลางมกมตอมทซอกระหวางเสนกลางใบกบเสนแขนงใบ เสนใบยอยแบบขนบนได ชอดอกยาว 3–10 ซม. แตกแขนงดานเดยว ดอกขนาดเลกมกลนหอม กลบบดเวยน ขอบเปนชายครย เกสรเพศผ 15 อนปลายอบเรณเปนรยางค รงไขมฐานกานยอดเกสรเพศเมยผลมปก ยาว 2 ปก ยาว 3–6 ซม. ปก สน 3 ปก ยาว 0.5–0.7 ซม. เมลดมเกลดเปนขย ปลายเปนตงแหลม เขตการกระจายพนธ อนเดย บงคลาเทศ พมา ลาว กมพชา เวยดนาม ไทย คาบสมทรมลาย การกระจายพนธและนเวศวทยาในประเทศไทย ขนกระจายในปาดบแลง ปาดบชน และปาบง-ปาทาม ตามรมลาธารปาผลดใบผสม และในทราบลมใกลแมนาทวประเทศ ระดบความสงไมเกน 600 ม. ไมพบขนเปนกลมหนาแนนเปนบรเวณกวาง ออกดอกเดอนกมภาพนธ–มนาคมหรอตนเดอนเมษายน ผลแกเดอนพฤษภาคม–กรกฎาคม หรอเลยไปจนถงเดอนพฤศจกายน สวนมากจะออกดอกตดผลในรอบประมาณ 2–3 ปประโยชน เนอไมแขง ทนทาน สเขมเมอโดนอากาศ นยมใชทาเรอขด ทาไมหมอนรถไฟ เครองเรอน และการกอสรางทตองการความแขงแรง ชน นาไปผสมนามนใชยาแนวเรอหรอเคลอบเงา มสรรพคณทางสมนไพรรกษาแผลสดเปลอกใชเคยวกบหมาก แกปวดฟน นยมปลกเปนพชสวนปา ใหรมเงาแกพชเกษตรอนๆ การขยายพนธ เพาะเมลด ปกชา เมลดทรวงใหม ๆ หรอเมลดแกบนตน มอตราการงอกสง เมลดเกบไวทอณหภมประมาณ 15 องศาเซลเซยส ไดไมเกน 2 สปดาห เดดปกทงกอนนาไปเพาะ แชนาไว 8–12 ชวโมง เมลดงอกใชเวลา 1–4สปดาห การปลกโดยเปลอยรากมอตราการรอดตายสง แตตองตดแตงรากกอน

ภาพท 2.21 พะยอม (Shorea roxburghii G. Don) (ทมา : สานกงานหอพรรณไม (2555))

2.6 งานวจยทเกยวของ สมบรณ บญยน (2532) ทาการศกษาผลกระทบของการเพาะเชอเอคโตไมคอรไรซา Pisolithus

tinctorius (Pers.) Coker & Couch ตอ การเจรญเตบโตและการดดซบธาตอาหารของกลาไมยคาลปตส คามาลดเลนซส และสนคารเบยทปลกบนมลดนเหมองแร พบวา เมอกลาไมมอาย 6 เดอน กลาไมทปลกราเอคโตไมคอรไรซา มการเจรญเตบโตดานความสง เสนผาศนยกลางทระดบคอราก มวลชวภาพ นาหนกแหง ปรมาณธาตฟอสฟอรส และแมกนเซยม สงกวากลาไม ทไมไดปลก ราเอคโตไมคอรไรซาอยางมนยสาคญ

ธระวฒน บญทวคณ (2533) ไดรายงานผลการทดลองการปลกราเอคโตไมคอรไรซา P. tinctorius ใหกบกลาไมสนสามใบ และสนคารเบย พบวา การเจรญเตบโตทางเสนผานศนยกลางทระดบคอรากมวลชวภาพนาหนกแหง ปรมาณการดดซบ ธาตฟอสฟอรสในสวน ของใบ ลาตน และราก มความแตกตางกนอยางมนยสาคญระหวางทรทเมนต โดยททรทเมนต ทใสดนเชอใหผลดทสด รองลงมาไดแก ทรตเมนตทใสสปอร ทรตเมนตทใสเสนใย และทรตเมนตทไมไดปลกราเอคโตไมคอรไรซา ตามลาดบ

16

ทนวงศ แสงเทยน และอทยวรรณ แสงวณช (2537) ศกษาการเจรญเตบโตของกลาไมยางนาทไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซา 3 ชนด คอ เหดตะไคล เหดนาแปง และเหดนาหมาก พบวา กลายางนาทปลกเชอราดวยชนสวนดอกเหดตะไคลมการเจรญเตบโตสงทสด

อทย อนพมพ และคณะ (2554) ไดทาการทดลองเอานาปนสปอรของเหดระโงก เหดเผาะ เหดนาหมาก ไปรดตนยางนาในพนทแปลงของเกษตรกรจงหวดอบลราชธาน พบวา ตนยางนามการเจรญเตบโตไดดกวาตนทไมรดเชอเหด

17

บทท 3 อปกรณและวธการทดลอง

3.1 อปกรณและเครองมอ 3.1.1 ถงเพาะกลาไมขนาด 2 x 6 นว และ 5 x 10 นว 3.1.2 หมอนง 3.1.3 ทราย 3.1.4 ดนรวนปนทราย 3.1.5 แกลบเผา 3.1.6 ขยมะพราว 3.1.7 ตะกราขนาด 9 x 13 x 8 นว 3.1.8 สอมปลก 3.8.9 นาฝนหรอนาทไมมคลอรน 3.1.10 สายยางรดนา 3.1.11 เครองปน 3.1.12 เครองชง 3.1.13 กรรไกร 3.1.14 กระสอบปยหรอกระสอบปาน 3.1.15 ผาขาวบาง 3.1.16 สายวด 3.2 วธการทดลอง 3.2.1 เตรยมกลาไมวงศยางนา (ยางนา รง ยางเหยง พะยอม ตะเคยนทอง)

นาเมลดพนธไมวงศยางนาทง 5 ชนด มาตดปกทงสองขางออก ใสถงปยหรอกระสอบปานแลวแชนาไว 1 คน นาออกมาแลววางไวในทรมประมาณ 7 วน เปดถงปยออกนาเมลดทมรากงอกออกมาเพาะใสถงเพาะขนาด 2 x 6 นว ทบรรจดวยแกลบเผาผสมดนทราย อตราสวน 1:1 นงฆาเชอดวยไอนาเดอด เปนเวลา 30 นาท เมอกลาไมมอายครบ 1 เดอน หรอมใบแทเกดขน 2 ค ทาการเลอกและถอนกลาไมทมความสมบรณแขงแรงและมขนาดเทากนในแตละชนด โดยระวงมใหรากขาดโดยการแชถงเพาะในนาแลวคอยๆ ดงออกจากถงลางรากใหสะอาดเพอนาไปปลกในดนและใสเชอราเอคโตไมคอรไรซาตอไป

3.2.2 การเตรยมดนส าหรบปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาใหกบกลาไมวงศยางนา นาดนรวนปนทราย : แกลบเผา : ปยคอก(มลวว) : ขยมะพราว ผสมเขาดวยกนในอตราสวน

3 : 2 : 1 :1 นงฆาเชอดวยไอนาเดอด เปนเวลา 60 นาท แลวปลอยไวใหเยนเพอใชสาหรบปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาใหกบกลาไมวงศยางนาตอไป สวนดนทมเชอเหดระโงกเกด นามาจากปาทมตนยางนาเและเปนดนบรเวณทมเหดระโงกเหลองกาลงเกดซงนามาจากปาเฉลมพระเกยรตฯ บานหนองแสง ตาบลโพธสย อาเภอศรสมเดจ จงหวดรอยเอด

3.2.3 การปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาใหกบกลาไม

ตอนท 1 การศกษาเจรญเตบโตของกลาไมยางนาทไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดอกเหดและสปอรของเหด

นาดอกเหดทไดจากปาดบแลงและปาเตงรงจากปาดอนปตาสาธารณประโยชน ตาบลสวนจก อาเภอศรสมเดจ จงหวดรอยเอด 15 ชนด คอ เหดไคล (Russula virescens Fr.) เหดกอแดง (Russula emetic (Schaeff. ex Fr.) S.F. Gray) เหดดน (Russula sp.) เหดหนามวง (Russula cyanoxantha (Schaeff.) Fr.) เหดเผาะฝาย (Astraeus hygrometricus (Pers.) Morg.) เหดถาน (Russula nigricans (Bull.) Fr.) เหดผงแย (Boletus queletii Schulzer) เหดหนาวว (Russula foetens (Pers.) Fr.) เหดกนครก (Russula japonica Hongo) เหดมนป (Cantharellus minor Peck) เหดขาวจ (Amanita vaginata (Bull. ex Fr.) Vitt.) เหดระโงกเหลอง (Amanita hemibapha subsp. javanica Cor. & Bas.) เหดไสเดอน (Amanita vaginata var. punctata (Cleland ex Cheel) Bilb.) เหดขาวแปง (Amanita mira Cor. & Bas.) และเหดระโงกขาว (Amanita princes Coner et Bas) ชนดละ 100 กรม เตมนาฝนหรอนาทไมมคลอรนลงในเครองปนใหทวมเหด ปนผสมใหเปนเนอเดยวกนแลวเกบใสภาชนะทมฝาปด เชน ขวดนาพลาสตกทลางดวยนาฝนหรอนาทไมมคลอรน กอนจะปนดอกเหดชนดตอไปลางดวยนาฝน 3 ครง จากนนนาไปใสในกลายางนาทเตรยมไวสาหรบปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดอกเหดและสปอรของเหดโดยใชหลอดฉดยาปรมาตร 5 ลกบาศกเซนตเมตร ชนดละ 5 ตน ใสเชอสปดาหเวนสปดาห รวมใสเชอ 3 สปดาหและกลาทไมไดรบการปลกเชอ (control) 5 ตน แยกเปนชดการทดลองโดยใสในตะกราใหหางกนในสภาพเรอนเพาะชา รดนาฝนหรอนาทไมมคลอรน เมอกลามอาย 6 เดอนใหเปลยนถายใสถงเพาะขนาด 5 x 10 นว ดวยดนปลกในอตราสวนเทาเดม

ตอนท 2 การศกษาการเจรญเตบโตของกลาไมวงศยางนาทไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดนเชอเหดระโงกเหลอง

นากลาไมวงศยางนา (Dipterocarpaceae) 5 ชนด คอ ยางนา (Dipterocarpus alatus Roxb. ex G. Don) รง (Shorea siamensis Miq.) ยางเหยง (Dipterocarpus obtusifolius Teijsm. ex Miq.) พะยอม (Shorea roxburghii G. Don) และตะเคยนทอง (Hopea odorata Roxb.) มาทาการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดนเชอเหดระโงกเหลอง ซงนามาจากปาเฉลมพระเกยรตฯ บานหนองแสง ตาบลโพธสย อาเภอศรสมเดจ จงหวดรอยเอด .ใสถงเพาะขนาด 2 x 6 นวชนดละ 3 ตน และกลาทไมไดรบการปลกเชอดวยดนเชอเหดระโงกเหลอง (control) 3 ตน แยกเปนชดการทดลองโดยใสในตะกราใหหางกนกบ control ในสภาพเรอนเพาะชา รดนาฝนหรอนาทไมมคลอรน

3.2.4 การวดผลการทดลอง วดการเจรญเตบโตของกลาไมทางดานความสง ความยาวรอบวงของลาตนทระดบคอราก จานวนกง จานวนใบ ความกวางและความยาวของใบ และสงเกตเสนใยสขาวบรเวณรากของกลาไมทกๆ 3 เดอน จนครบ 1 ป (ไมมการชงนาหนกแหง เพราะ จะนากลาไมไปทดลองปลกในแปลงทดลองตอไปวาจะมเหดเอคโตไมคอรไรซาเกดขนหรอไมตอไป) ตรวจสอบผลการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซา โดยตดสวนของรากทพนออกมาจากดานลางของถงเพาะแลวสองดรากเอคโตไมคอรไรซาของกลาไมดวยกลองจลทรรศนแบบ 3 มต แลวถายภาพเพอเปรยบเทยบ กบกลาทไมไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซา

19

3.2.5 การวเคราะหขอมล นาขอมลความสง ความยาวรอบวงของลาตนทระดบคอราก จานวนกง จานวนใบ ความกวางและความยาวของใบ และสงเกตเสนใยสขาวบรเวณรากของกลาไมมาเขยนกราฟหาความสมพนธระหวางกลาไมทไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาแตละวธเปรยบเทยบกบกลาทไมไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซา

20

บทท 4 ผลการทดลอง

ตอนท 1 การศกษาเจรญเตบโตของกลาไมยางนาทไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดอกเหดและสปอรของเหดเปรยบเทยบกบกลาไมยางนาทไมไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซา

จากการศกษาการเจรญเตบโตของกลาไมยางนา (Dipterocarpus alatus Roxb. ex G. Don) ทไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดอกเหดและสปอรของเหด 15 ชนด คอ เหดไคล (Russula virescens Fr.) เหดกอแดง (Russula emetic (Schaeff. ex Fr.) S.F. Gray) เหดดน (Russula sp.) เหดหนามวง (Russula cyanoxantha (Schaeff.) Fr.) เหดเผาะฝาย (Astraeus hygrometricus (Pers.) Morg.) เหดถาน (Russula nigricans (Bull.) Fr.) เหดผงแย (Boletus queletii Schulzer) เหดหนาวว (Russula foetens (Pers.) Fr.) เหดกนครก (Russula japonica Hongo) เหดมนป (Cantharellus minor Peck) เหดขาวจ (Amanita vaginata (Bull. ex Fr.) Vitt.) เหดระโงกเหลอง (Amanita hemibapha subsp. javanica Cor. & Bas.) เหดไสเดอน (Amanita vaginata var. punctata (Cleland ex Cheel) Bilb.) เหดขาวแปง (Amanita mira Cor. & Bas.) และเหดระโงกขาว (Amanita princes Coner et Bas) ม 16 ทรตเมนต แตละทรตเมนตม 5 ซา เปรยบเทยบกบกลาไมยางนาทไมไดรบการปลกเชอราในสภาพเรอนเพาะชา ทาการวดความสง ความยาวรอบวงของลาตนทระดบคอราก จานวนกง จานวนใบ ความกวางและความยาวของใบ และสงเกตเสนใยสขาวบรเวณรากของกลาไมทกๆ 3 เดอน จนครบ 1 ป (กรกฎาคม 2557- กรกฎาคม 2558) จากการทดลอง พบวา

กลาไมยางนาทไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดอกเหดและสปอรของเหดหนามวง เหดกอแดง และเหดเผาะฝาย มความสงของตนกลามากทสดตามลาดบ ดงตารางท 4.1 และภาพท 4.1

ตารางท 4.1 ความสงของกลาไมยางนาทไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดอกเหดและสปอรของเหดแตละชนด

ชดท

เชอเหดทใส ความสงของล าตน (cm)

ตนท 1 2 3 4 5 เฉลย

0 ไมใสเชอเหด 51.5 64.1 53.0 43.6 54.5 53.3

1 เหดไคล 58.0 44.0 62.0 62.3 60.0 57.3

2 เหดกอแดง 70.0 65.8 63.5 52.2 63.5 63.0

3 เหดดน 71.0 52.8 68.2 59.0 60.0 62.2

4 เหดหนามวง 76.0 57.1 57.3 65.2 70.1 65.1

5 เหดเผาะฝาย 73.0 58.5 60.5 50.4 71.0 62.7

6 เหดถาน 54.0 53.5 50.3 69.6 51.5 55.8

7 เหดผงแย 57.5 41.0 50.0 34.8 35.5 43.8

8 เหดหนาวว 45.3 55.2 32.8 41.3 37.4 42.4

9 เหดกนครก 62.1 73.0 61.1 50.2 60.0 61.3

10 เหดมนป 67.4 63.0 58.0 70.9 49.0 61.7

11 เหดขาวจ 36.0 60.9 71.5 52.5 72.5 58.7

12 เหดระโงกเหลอง 52.5 53.8 77.5 49.0 46.0 55.8

13 เหดไสเดอน 55.8 39.0 63.1 52.2 47.4 51.5

14 เหดขาวแปง 39.3 39.2 62.0 67.2 55.5 52.6

15 เหดระโงกขาว 29.8 55.6 67.2 63.6 55.5 54.3

เฉลย 56.3

22

ภาพท 4.1 กราฟแสดงความสมพนธระหวางความสงของกลาไมยางนาทไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดอกเหดและสปอรของเหดแตละชนด

กลาไมยางนาทไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดอกเหดและสปอรของเหดกอแดง เหดหนามวง และเหดไคล มความยาวรอบวงของตนกลาบรเวณคอรากมากทสดตามลาดบ ดงตารางท 4.2 และภาพท 4.2

53.3

57.3

63.0 62.2

65.1 62.7

55.8

43.8 42.4

61.3 61.7

58.7

55.8

51.5 52.6

54.3

0.0

10.0

20.0

30.0

40.0

50.0

60.0

70.0คว

ามสง

(cm

)

เชอเหด

23

ตารางท 4.2 ความยาวรอบวงของลาตนกลาไมยางนาทไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดอกเหดและสปอรของเหดแตละชนด

ท เชอเหดทใส ความยาวรอบวงของล าตน (cm)

ตนท 1 2 3 4 5 เฉลย

0 ไมใสเชอเหด 2.1 2 2.6 1.6 2.3 2.1

1 เหดไคล 3.1 2 2.9 3.5 3.3 3.0

2 เหดกอแดง 4.5 4 3.4 2.6 3.1 3.5

3 เหดดน 3.8 2 3.5 2.9 2.4 2.9

4 เหดหนามวง 4.5 2.9 2.8 2.6 3 3.2

5 เหดเผาะฝาย 3.2 2.5 3 2.3 3.3 2.9

6 เหดถาน 3.6 3 2 3.8 2 2.9

7 เหดผงแย 1.2 1.2 3.8 3.5 2 2.3

8 เหดหนาวว 2.1 3 1.5 2 2.5 2.2

9 เหดกนครก 2.4 3.3 2.5 1.8 3 2.6

10 เหดมนป 2.8 2.3 2.4 2.3 1.5 2.3

11 เหดขาวจ 1.3 2.8 2.8 1.5 3.5 2.4

12 เหดระโงกเหลอง 2.5 2.1 3.5 3 2.7 2.8

13 เหดไสเดอน 2.6 1.6 3.5 1.6 2.4 2.3

14 เหดขาวแปง 1.6 1.4 2.1 2.5 2.9 2.1

15 เหดระโงกขาว 1.2 3.2 2.5 2.5 2.5 2.4

เฉลย 2.6

24

2.1

3.0

3.5

2.9

3.2

2.9 2.9

2.3 2.2

2.6

2.3 2.4

2.8

2.3

2.1

2.4

0.0

0.5

1.0

1.5

2.0

2.5

3.0

3.5

4.0

ภาพท 4.2 กราฟแสดงความสมพนธระหวางความยาวรอบวงของลาตนกลาไมยางนาทไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดอกเหดและสปอรของเหดแตละชนด

กลาไมยางนาทไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดอกเหดและสปอรของเหดหนามวง เหดกอแดง และเหดไคล มจานวนกงของตนกลามากทสดตามลาดบ ดงตารางท 4.3 และภาพท 4.3

ความ

ยาวร

อบวง

ล าตน

(cm

)

เชอเหด

25

ตารางท 4.3 จานวนกงของกลาไมยางนาทไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดอกเหดและสปอรของเหดแตละชนด

ท เชอเหดทใส จ านวนกง (กง)

ตนท 1 2 3 4 5 เฉลย

0 ไมใสเชอเหด 4 1 1 0 1 1.4

1 เหดไคล 2 0 2 4 2 2.0

2 เหดกอแดง 1 2 4 3 2 2.4

3 เหดดน 2 1 2 3 1 1.8

4 เหดหนามวง 3 2 0 3 6 2.8

5 เหดเผาะฝาย 1 0 0 0 2 0.6

6 เหดถาน 4 3 1 2 1 2.2

7 เหดผงแย 2 0 1 1 0 0.8

8 เหดหนาวว 1 3 0 0 0 0.8

9 เหดกนครก 1 1 3 2 0 1.4

10 เหดมนป 2 3 2 1 1 1.8

11 เหดขาวจ 1 1 2 0 2 1.2

12 เหดระโงกเหลอง 2 3 2 2 0 1.8

13 เหดไสเดอน 2 0 2 0 1 1.0

14 เหดขาวแปง 2 0 3 2 3 2.0

15 เหดระโงกขาว 0 1 1 1 0 0.6

เฉลย 1.54

26

ภาพท 4.3 กราฟแสดงความสมพนธระหวางจานวนกงของกลาไมยางนาทไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดอกเหดและสปอรของเหดแตละชนด

กลาไมยางนาทไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดอกเหดและสปอรของเหดหนามวง เหดกอแดง และเหดไคล มจานวนใบของตนกลามากทสดตามลาดบ ดงตารางท 4.4 และภาพท 4.4

1.4

2.0

2.4

1.8

2.8

0.6

2.2

0.8 0.8

1.4

1.8

1.2

1.8

1.0

2.0

0.6

0.0

0.5

1.0

1.5

2.0

2.5

3.0

จ านว

นกง (

กง)

เชอเหด

27

ตารางท 4.4 จานวนใบของกลาไมยางนาทไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดอกเหดและสปอรของเหดแตละชนด

ท เชอเหดทใส จ านวนใบ (ใบ)

ตนท 1 2 3 4 5 เฉลย

0 ไมใสเชอเหด 15 9 18 12 14 13.6

1 เหดไคล 20 11 16 20 16 16.6

2 เหดกอแดง 13 25 19 14 18 17.8

3 เหดดน 12 8 16 19 10 13.0

4 เหดหนามวง 25 17 11 33 29 23.0

5 เหดเผาะฝาย 13 9 15 15 24 15.2

6 เหดถาน 23 20 12 19 7 16.2

7 เหดผงแย 15 7 10 15 7 10.8

8 เหดหนาวว 11 23 5 8 12 11.8

9 เหดกนครก 9 15 20 14 7 13.0

10 เหดมนป 19 20 19 10 13 16.2

11 เหดขาวจ 13 18 9 7 27 14.8

12 เหดระโงกเหลอง 19 12 20 17 10 15.6

13 เหดไสเดอน 11 10 14 10 9 10.8

14 เหดขาวแปง 15 6 11 16 17 13.0

15 เหดระโงกขาว 9 17 9 19 12 13.2

เฉลย 14.7

28

13.6

16.6 17.8

13.0

23.0

15.2 16.2

10.8 11.8

13.0

16.2

14.8 15.6

10.8

13.0 13.2

0.0

5.0

10.0

15.0

20.0

25.0

ภาพท 4.4 กราฟแสดงความสมพนธระหวางจานวนใบของกลาไมยางนาทไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดอกเหดและสปอรของเหดแตละชนด

กลาไมยางนาทไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดอกเหดและสปอรของเหดดน เหดกนครก และเหดหนามวง มความกวางของใบของตนกลามากทสดตามลาดบดงตารางท 4.5 และภาพท 4.5

จ านว

นใบ

(ใบ)

เชอเหด

29

ตารางท 4.5 ความกวางของใบกลาไมยางนาทไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดอกเหดและสปอรของเหดแตละชนด

ท เชอเหดทใส ความกวางของใบ (cm)

ตนท 1 2 3 4 5 เฉลย

0 ไมใสเชอเหด 5.7 6 6.9 4.1 5.5 5.6

1 เหดไคล 8.3 5.1 5.6 6.7 7.5 6.6

2 เหดกอแดง 8.3 7.2 6 7 6.4 7.0

3 เหดดน 9.1 9.3 6.8 7.8 7.7 8.1

4 เหดหนามวง 8.3 6 8.1 6.4 7 7.2

5 เหดเผาะฝาย 6.7 6 7.1 6.8 4.5 6.2

6 เหดถาน 6 7.5 8.7 5.3 6.3 6.8

7 เหดผงแย 7 5.4 7.6 6.8 5.2 6.4

8 เหดหนาวว 7.4 5.2 4.2 7.5 5.6 6.0

9 เหดกนครก 6.8 9.2 7.3 7.8 8.6 7.9

10 เหดมนป 6.2 4.8 5.1 8.3 6.9 6.3

11 เหดขาวจ 4.1 7.2 7.7 6.5 7.5 6.6

12 เหดระโงกเหลอง 5.9 5 9.5 7.6 7.1 7.0

13 เหดไสเดอน 8.9 6.1 7 5.1 5 6.4

14 เหดขาวแปง 5 4.9 6.1 6 3.7 5.1

15 เหดระโงกขาว 1 8.4 1 6.6 8.1 5.0

เฉลย 6.52

30

ภาพท 4.5 กราฟแสดงความสมพนธระหวางความกวางของใบกลาไมยางนาทไดรบการปลกเชอรา เอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดอกเหดและสปอรของเหดแตละชนด

กลาไมยางนาทไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดอกเหดและสปอรของเหดดน เหดหนามวง และเหดกนครก มความยาวของใบของตนกลามากทสดตามลาดบ ดงตารางท 4.6 และภาพท 4.6

5.6

6.6 7.0

8.1

7.2

6.2

6.8 6.4

6.0

7.9

6.3 6.6

7.0

6.4

5.1 5.0

0.0

1.0

2.0

3.0

4.0

5.0

6.0

7.0

8.0

9.0

ความ

กวาง

ของใ

บ (c

m)

เชอเหด

31

ตารางท 4.6 ความยาวของใบกลาไมยางนาทไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดอกเหดและสปอรของเหดแตละชนด

ท เชอเหดทใส ความยาวของใบ (cm)

ตนท 1 2 3 4 5 เฉลย

0 ไมใสเชอเหด 21.4 17 16.3 14.7 14.6 16.8

1 เหดไคล 19.5 16.2 16.1 17.7 20 17.9

2 เหดกอแดง 21 18.3 17.6 18.6 18.6 18.8

3 เหดดน 22.5 22.4 23.5 19.1 19.9 21.5

4 เหดหนามวง 19.5 16.4 21.7 16.4 21.2 19.0

5 เหดเผาะฝาย 15.6 20 20.5 18.4 12.1 17.3

6 เหดถาน 15.5 18.8 20.6 15.7 20.6 18.2

7 เหดผงแย 19 13.8 19.4 17.5 13.9 16.7

8 เหดหนาวว 19.7 13.4 12.6 21.4 15.2 16.5

9 เหดกนครก 20 24 15.9 18.5 19.5 19.6

10 เหดมนป 15.8 15.3 16 19.3 18 16.9

11 เหดขาวจ 14 17.1 18.3 17.5 21.8 17.7

12 เหดระโงกเหลอง 15.1 16.3 24.9 19 18.1 18.7

13 เหดไสเดอน 18.4 18.7 16.6 17.8 16.2 17.5

14 เหดขาวแปง 13.7 10.5 18 15.3 13.1 14.1

15 เหดระโงกขาว 6.8 16.6 20.5 15.1 21.1 16.0

เฉลย 17.7

32

ภาพท 4.6 กราฟแสดงความสมพนธระหวางความยาวของใบกลาไมยางนาทไดรบการปลกเชอรา เอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดอกเหดและสปอรของเหดแตละชนด

ภาพท 4.7 กราฟแสดงความสมพนธระหวางเสนใยสขาวบรเวณรากของกลาไมยางนาทไดรบการปลกเชอ ราเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดอกเหดและสปอรของเหดแตละชนด

16.8 17.9

18.8

21.5

19.0

17.3 18.2

16.7 16.5

19.6

16.9 17.7

18.7 17.5

14.1

16.0

0.0

5.0

10.0

15.0

20.0

25.0

0.0

0.6

1.0

0.6

0.8

0.2

1.0 1.0

0.4 0.4 0.4

0.6

0.2 0.2 0.2 0.2

0.0

0.2

0.4

0.6

0.8

1.0

1.2

เชอเหด

ความ

ยาวข

องใบ

(cm

)

เชอเหด

เสนใ

ยสขา

วบรเว

ณรา

ก (ม

/ไมม)

33

ภาพท 4.8 เปรยบเทยบการเจรญเตบโตของกลาไมยางนาทไมไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดอกเหดและสปอรของเหด (0) เปรยบเทยบกบกลาไมยางนาทไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซา (a-o)

(0) ไมไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซา (a) เหดไคล (Russula virescens Fr.) (b) เหดกอแดง (Russula emetic (Schaeff. ex Fr.) S.F. Gray) (c) เหดดน (Russula sp.)

(d) เหดหนามวง (Russula cyanoxantha (Schaeff.) Fr.) (e) เหดเผาะฝาย (Astraeus hygrometricus (Pers.) Morg.) (f) เหดถาน (Russula nigricans (Bull.) Fr.)

(g) เหดผงแย (Boletus queletii Schulzer) (h) เหดหนาวว (Russula foetens (Pers.) Fr.) (i) เหดกนครก (Russula japonica Hongo) (j) เหดมนป (Cantharellus minor Peck) (k) เหดขาวจ (Amanita vaginata (Bull. ex Fr.) Vitt.) (l) เหดระโงกเหลอง (Amanita hemibapha subsp. javanica Cor. & Bas.) (m) เหดไสเดอน (Amanita vaginata var. punctata (Cleland ex Cheel) Bilb.) (n) เหดขาวแปง (Amanita mira Cor. & Bas.) (o) เหดระโงกขาว (Amanita princes Coner et Bas)

(0) (a) (b) (c) (d) (e) (f) (g) (h) (i) (j) (k) (l) (m) (n) (o)

1 m

34

ลกษณะรากเอคโตไมคอรไรซาของกลายางนามสนาตาลปนดา รปแบบการแตกแขนงเปนแบบ monopodial pinnate ทกตนกลา ยกเวนกลาไมทไมไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซา ดงภาพท 4.9

(0) (1) (2)

(3) (4) (5)

(6) (7) (8)

(9) (10) (11)

(12) (13) (14)

(15)

ภาพท 4.9 เปรยบเทยบการเจรญเตบโตของรากเอคโตไมคอรณไรซาของกลาไมยางนาทไมไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดอกเหดและสปอรของเหด (0) เปรยบเทยบกบกลาไมยางนาทไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซา (1-15)

35

ดงนน เหดทเหมาะสาหรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาสาหรบกลายางนามากทสด คอ เหดหนามวง (Russula cyanoxantha (Schaeff.) Fr.) เหดกอแดง (Russula emetic (Schaeff. ex Fr.) S.F. Gray) และเหดไคล (Russula virescens Fr.) ตามลาดบ เหดไมทเหมาะสาหรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาสาหรบกลายางนามากทสด คอ เหดขาวแปง (Amanita mira Cor. & Bas.) เหดหนาวว (Russula foetens (Pers.) Fr.) และเหดผงแย (Boletus queletii Schulzer) ตามลาดบ

ตอนท 2 การศกษาการเจรญเตบโตของกลาไมวงศยางนาทไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดนเชอเหดระโงกเหลองเปรยบเทยบกบทไมไดรบการปลกเชอรา

จากการศกษาการเจรญเตบโตของกลาไมวงศยางนา (Dipterocarpaceae) 5 ชนด คอ ยางนา (Dipterocarpus alatus Roxb. ex G. Don) รง (Shorea siamensis Miq.) ยางเหยง (Dipterocarpus obtusifolius Teijsm. ex Miq.) พะยอม (Shorea roxburghii G. Don) และตะเคยนทอง (Hopea odorata Roxb.) ทไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดนเชอเหดระโงกเหลองเปรยบเทยบกบกลาไมทไมไดรบการปลกเชอราในสภาพเรอนเพาะชา ใชแผนการทดลองแบบสมสมบรณ ม 10 ทรตเมนต แตละทรตเมนตม 3 ซา ทาการวดความสง ความยาวรอบวงของลาตนทระดบคอราก จานวนกง จานวนใบ ความกวางและความยาวของใบ และสงเกตเสนใยสขาวบรเวณรากของกลาไมทกๆ 3 เดอน จนครบ 1 ป (กรกฎาคม 2557- กรกฎาคม 2558) จากการทดลอง พบวา

กลาไมวงศยางนาทง 5 ชนด มความสง ความยาวรอบวงของลาตนทระดบคอราก จานวนกง จานวนใบ ความกวางและความยาวของใบ มากกวากลาไมทไมไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซา ดงภาพท 4.10-4.20

36

ภาพท 4.10 กราฟแสดงความสมพนธระหวางความสงของลาตนกลาไมวงศยางนาแตละชนดทไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดนเชอเหดระโงกเหลองเปรยบเทยบกบไมไดใชดนเชอเหดระโงกเหลอง

ภาพท 4.11 กราฟแสดงความสมพนธระหวางความยาวรอบวงของลาตนกลาไมวงศยางนาแตละชนดทไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดนเชอเหดระโงกเหลองเปรยบเทยบกบไมไดใชดนเชอเหดระโงกเหลอง

0.0

20.0

40.0

60.0

80.0

100.0

120.0

ยางนา รง ยางเหยง พะยอม ตะเคยนทอง

45.9

32.7

19.0 23.2

62.7 67.8

48.4

31.0

48.4

101.2

Series1

Series2

0.0

0.5

1.0

1.5

2.0

2.5

3.0

ยางนา รง ยางเหยง พะยอม ตะเคยนทอง

2.1

1.2 1.0 0.9

2.5

2.2

2.0

1.0

1.8

2.9

Series1

Series2

ความ

สง (c

m)

ชนดกลาไม

ไมใสดนเชอ ใสดนเชอ

ไมใสดนเชอ ใสดนเชอ

ชนดกลาไม

ความ

ยาวร

อบวง

ล าตน

(cm

) 37

ภาพท 4.12 กราฟแสดงความสมพนธระหวางจานวนกงของกลาไมวงศยางนาแตละชนดทไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดนเชอเหดระโงกเหลองเปรยบเทยบกบไมไดใชดนเชอเหดระโงกเหลอง

ภาพท 4.13 กราฟแสดงความสมพนธระหวางจานวนใบของกลาไมวงศยางนาแตละชนดทไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดนเชอเหดระโงกเหลองเปรยบเทยบกบไมไดใชดนเชอเหดระโงกเหลอง

0.0

2.0

4.0

6.0

8.0

10.0

12.0

14.0

ยางนา รง ยางเหยง พะยอม ตะเคยนทอง

1.5

0.0 0.0 0.0

4.3

3.0

1.0 1.0 1.3

12.3

Series1

Series2

0.0

10.0

20.0

30.0

40.0

50.0

60.0

70.0

80.0

ยางนา รง ยางเหยง พะยอม ตะเคยนทอง

10.0

5.7 7.7 8.0

27.0

21.0

9.0 9.3

15.7

76.0

Series1

Series2

ชนดกลาไม

ไมใสดนเชอ ใสดนเชอ

จ านว

นกง (

กง)

ชนดกลาไม

จ านว

นใบ

(ใบ)

ไมใสดนเชอ ใสดนเชอ

38

ภาพท 4.14 กราฟแสดงความสมพนธระหวางความกวางของใบกลาไมวงศยางนาแตละชนดทไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดนเชอเหดระโงกเหลองเปรยบเทยบกบไมไดใชดนเชอเหดระโงกเหลอง

ภาพท 4.15 กราฟแสดงความสมพนธระหวางความยาวของใบกลาไมวงศยางนาแตละชนดทไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดนเชอเหดระโงกเหลองเปรยบเทยบกบไมไดใชดนเชอเหดระโงกเหลอง

0.0

1.0

2.0

3.0

4.0

5.0

6.0

7.0

8.0

9.0

10.0

ยางนา รง ยางเหยง พะยอม ตะเคยนทอง

4.9

8.5

4.0

4.6

3.1

6.7

9.7

5.1

7.3

3.5

Series1

Series2

0.0

2.0

4.0

6.0

8.0

10.0

12.0

14.0

16.0

18.0

20.0

ยางนา รง ยางเหยง พะยอม ตะเคยนทอง

15.1

10.9

7.6

9.9

8.8

18.9

13.2

11.2

15.7

9.2 Series1

Series2

ความ

กวาง

ของใ

บ (c

m)

(ใบ)

ชนดกลาไม

ไมใสดนเชอ ใสดนเชอ

ชนดกลาไม

ไมใสดนเชอ ใสดนเชอ

ความ

ยาวข

องใบ

(cm

) (ใบ

) 39

ภาพท 4.16 เปรยบเทยบการเจรญเตบโตของกลายางนา (Dipterocarpus alatus Roxb. ex G. Don)

ทไมไดรบการปลกเชอเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดนเชอเหดระโงกเหลอง (a-c) กบใชดนเชอเหดระโงกเหลอง (d-f)

ภาพท 4.17 เปรยบเทยบการเจรญเตบโตของกลารง (Shorea siamensis Miq.) ทไมไดรบการปลกเชอเอค

โตไมคอรไรซาดวยวธการใชดนเชอเหดระโงกเหลอง (a-c) กบใชดนเชอเหดระโงกเหลอง (d-f)

a b c d e f

1 m

a b c d e f

1 m

40

ภาพท 4.18 เปรยบเทยบการเจรญเตบโตของกลาพะยอม (Shorea roxburghii G. Don) ทไมไดรบการปลก

เชอเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดนเชอเหดระโงกเหลอง (a-b) กบใชดนเชอเหดระโงกเหลอง (d-f)

ภาพท 4.19 เปรยบเทยบการเจรญเตบโตของกลายางเหยง(Dipterocarpus obtusifolius Teijsm. ex Miq.)

ทไมไดรบการปลกเชอเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดนเชอเหดระโงกเหลอง (a-c) กบใชดนเชอเหดระโงกเหลอง (d-f)

a b c d e f

1 m

a b c d e f

1 m

41

ภาพท 4.20 เปรยบเทยบการเจรญเตบโตของกลาตะเคยนทอง (Hopea odorata Roxb.) ทไมไดรบการปลก

เชอเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดนเชอเหดระโงกเหลอง (a-c) กบใชดนเชอเหดระโงกเหลอง (d-f) ลกษณะรากเอคโตไมคอรไรซาของกลาไมวงศยางนา 5 ชนด ทไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซา

ดวยวธการใชดนเชอเหดระโงกเหลองมสนาตาลปนดา รปแบบการแตกแขนงเปนแบบ monopodial pinnate ทกตนกลา ยกเวนกลาไมทไมไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซา ดงภาพท 4.21ก - 4.21จ

(a) (b)

ภาพท 4.21ก ลกษณะรากของกลายางนา (Dipterocarpus alatus Roxb. ex G. Don) (a) ไมไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซา (b) ไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซา

(c) (d)

ภาพท 4.21ข ลกษณะรากเอคโตไมคอรไรซาของกลารง (Shorea siamensis Miq.) (c) ไมไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซา (d) ไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซา

1 m

a b c d e f

42

(e) (f)

ภาพท 4.21ค ลกษณะรากของกลายางเหยง (Dipterocarpus obtusifolius Teijsm. ex Miq.) (e) ไมไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซา (f) ไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซา

(g) (h)

ภาพท 4.21ง ลกษณะรากเอคโตไมคอรไรซาของกลาพะยอม (Shorea roxburghii G. Don) (g) ไมไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซา (h) ไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซา

(i) (j)

ภาพท 4.21จ ลกษณะรากของกลาตะเคยนทอง (Hopea odorata Roxb.) (i) ไมไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซา (j) ไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซา

จากภาพท 4.10-4.21 จะเหนไดวา การเจรญเตบโตของกลาไมวงศยางนา 5 ชนด คอ ยางนา รง ยางเหยง พะยอม และตะเคยนทอง ทไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดนเชอเหดระโงกเหลอง มความสง ความยาวรอบวงของลาตนทระดบคอราก จานวนกง จานวนใบ ความกวางและความยาวของใบ และรากมเชอราเอคโตไมคอรไรซาหอหมมากกวากลาไมทไมไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซา

43

บทท 5 สรปและอภปรายผลการทดลอง

5.1 สรปผลการทดลอง

ตอนท 1 การศกษาเจรญเตบโตของกลาไมยางนาทไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดอกเหดและสปอรของเหดเปรยบเทยบกบกลาไมยางนาทไมไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซา

จากการศกษาการเจรญเตบโตของกลาไมยางนา (Dipterocarpus alatus Roxb. ex G. Don) ทไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดอกเหดและสปอรของเหด 15 ชนด คอ เหดไคล (Russula virescens Fr.) เหดกอแดง (Russula emetic (Schaeff. ex Fr.) S.F. Gray) เหดดน (Russula sp.) เหดหนามวง (Russula cyanoxantha (Schaeff.) Fr.) เหดเผาะฝาย (Astraeus hygrometricus (Pers.) Morg.) เหดถาน (Russula nigricans (Bull.) Fr.) เหดผงแย (Boletus queletii Schulzer) เหดหนาวว (Russula foetens (Pers.) Fr.) เหดกนครก (Russula japonica Hongo) เหดมนป (Cantharellus minor Peck) เหดขาวจ (Amanita vaginata (Bull. ex Fr.) Vitt.) เหดระโงกเหลอง (Amanita hemibapha subsp. javanica Cor. & Bas.) เหดไสเดอน (Amanita vaginata var. punctata (Cleland ex Cheel) Bilb.) เหดขาวแปง (Amanita mira Cor. & Bas.) และเหดระโงกขาว (Amanita princes Coner et Bas) ม 16 ทรตเมนต แตละทรตเมนตม 5 ซา เปรยบเทยบกบกลาไมยางนาทไมไดรบการปลกเชอราในสภาพเรอนเพาะชา ทาการวดความสง ความยาวรอบวงของลาตนทระดบคอราก จานวนกง จานวนใบ ความกวางและความยาวของใบ และสงเกตเสนใยสขาวบรเวณรากของกลาไมทกๆ 3 เดอน จนครบ 1 ป (กรกฎาคม 2557- กรกฎาคม 2558) จากการทดลอง พบวา

กลาไมยางนาทไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดอกเหดและสปอรของเหดหนามวง เหดกอแดง และเหดเผาะฝาย มความสงของตนกลามากทสดตามลาดบ

กลาไมยางนาทใสเชอเหดกอแดง เหดหนามวง และเหดไคล มความยาวรอบวงของตนกลาบรเวณคอรากมากทสดตามลาดบ

กลาไมยางนาทใสเชอเหดหนามวง เหดกอแดง และเหดไคล มจานวนกงและจานวนใบของตนกลามากทสดตามลาดบ

กลาไมยางนาทใสเชอเหดดน เหดกนครก และเหดหนามวง มความกวางของใบของตนกลามากทสดตามลาดบ

กลาไมยางนาทใสเชอเหดดน เหดหนามวง และเหดกนครก มความยาวของใบของตนกลามากทสดตามลาดบ

รากเอคโตไมคอรไรซามสนาตาลปนดา รปแบบการแตกแขนงเปนแบบ monopodial pinnate ทกตนกลา ยกเวนกลาไมทไมไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซา

เหดทเหมาะสาหรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาสาหรบกลาตนยางนามากทสด คอ เหดหนามวง (Russula cyanoxantha (Schaeff.) Fr.) เหดกอแดง (Russula emetic (Schaeff. ex Fr.) S.F. Gray) และเหดไคล (Russula virescens Fr.) ตามลาดบ เหดไมทเหมาะสาหรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาสาหรบกลายางนามากทสด คอ เหดขาวแปง (Amanita mira Cor. & Bas.) เหดหนาวว (Russula foetens (Pers.) Fr.) และเหดผงแย (Boletus queletii Schulzer) ตามลาดบ

ดงนนจากการทดลองสรปไดวา กลาไมยางนาทไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดอกเหดและสปอรของเหดมการเจรญเตบโตมากกวากลาไมยางนาทไมไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซา

ตอนท 2 การศกษาการเจรญเตบโตของกลาไมวงศยางนาทไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดนเชอเหดระโงกเหลองเปรยบเทยบกบทไมไดรบการปลกเชอรา

จากการศกษาการเจรญเตบโตของกลาไมวงศยางนา (Dipterocarpaceae) 5 ชนด คอ ยางนา (Dipterocarpus alatus Roxb. ex G. Don) รง (Shorea siamensis Miq.) ยางเหยง (Dipterocarpus obtusifolius Teijsm. ex Miq.) พะยอม (Shorea roxburghii G. Don) และตะเคยนทอง (Hopea odorata Roxb.) ทไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดนเชอเหดระโงกเหลองเปรยบเทยบกบกลาไมทไมไดรบการปลกเชอราในสภาพเรอนเพาะชา ใชแผนการทดลองแบบสมสมบรณ ม 10 ทรตเมนต แตละทรตเมนตม 3 ซา ทาการวดความสง ความยาวรอบวงของลาตนทระดบคอราก จานวนกง จานวนใบ ความกวางและความยาวของใบ และสงเกตเสนใยสขาวบรเวณรากของกลาไมทกๆ 3 เดอน จนครบ 1 ป (กรกฎาคม 2557- กรกฎาคม 2558) จากการทดลองสรปไดวา

กลาไมวงศยางนาทง 5 ชนด มความสง ความยาวรอบวงของลาตนทระดบคอราก จานวนกง จานวนใบ ความกวางและความยาวของใบ มการเจรญเตบโตและรากมเชอราเอคโตไมคอรไรซาหอหมมากกวากลาไมทไมไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซา

ดงนนจากการทดลองสรปไดวา กลาไมวงศยางนาทไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดนเชอเหดระโงกเหลองมการเจรญเตบโตมากกวากลาไมยางนาทไมไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซา

5.2 อภปรายผลการทดลอง

จากผลการทดลองจะเหดไดวา กลาไมยางนาทไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดอกเหดและสปอรของเหดมการเจรญเตบโตมากกวากลาไมยางนาทไมไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาและกลาไมวงศยางนาทง 5 ชนด ทไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาดวยวธการใชดนเชอเหดระโงกเหลองมการเจรญเตบโตมากกวากลาไมยางนาทไมไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซา ซงสอดคลองกบผลการทดลองของ ทนวงศ แสงเทยน และอทยวรรณ แสงวณช (2537) ทศกษาการเจรญเตบโตของกลาไมยางนาทไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซา 3 ชนด คอ เหดตะไคล เหดนาแปง และเหดนาหมาก ซงพบวา กลายางนาทปลกเชอราดวยชนสวนดอกเหดตะไคลมการเจรญเตบโตสงทสด และสอดคลองกบผลการศกษา

45

ของ อทย อนพมพ และคณะ (2554) ไดทาการทดลองเอานาปนสปอรของเหดระโงก เหดเผาะ เหดนาหมาก ไปรดตนยางนาในพนทแปลงของเกษตรกรจงหวดอบลราชธาน พบวา ตนยางนามการเจรญเตบโตไดดกวาตนทไมรดเชอเหด การทกลาไมยางนาและกลาไมวงศยางนาทง 5 ชนดทไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซามการเจรญเตบโตมากกวาทไมไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซา ทงนอาจเปนเพราะ ราเอคโตไมคอรไรซาเปนเชอราทอาศยอยกบรากของตนไมแบบพงพาอาศยซงกนและกน โดยราเอคโตไมคอรไรซาจะมเสนใยปกคลมรอบๆ รากพช และทาหนาทหาแรธาต อาหาร และนาแทน ทาใหรากพชไมตองทางานหนกมาก ในขณะทพชจะสรางสารอาหาร เชน คารโบไฮเดรต ฯลฯ สงกลบไปเลยงเชอราใหเจรญเตบโต นอกจากนราเอคโตไมคอรไรซายงชวยปองกนรากพชจากเชอทกอใหเกดโรค และชวยใหพชสามารถทนตอสภาพแวดลอมทดนไมอดมสมบรณได โดยราชนดนสามารถสรางกรดอนทรยบางชนด ไปยอยสลายแรธาตอาหารทอยในรปทพชไมสามารถใชประโยชนไดใหละลายไปเปนรปทพชใชประโยชนได พชจงมอตราการเจรญเตบโตทสงและมอตราการตายของกลาไมตาเมอยายปลก

5.3 ขอเสนอแนะ

5.3.1 ควรมการศกษาการเจรญเตบโตของกลาไมวงศยางนาทไดรบการปลกเชอราเอคโตไมคอรไรซาดวยวธอนๆ เพมเตม เชน การใชกลาไมทมเชอราเอคโตไมคอรไรซาอยแลว การใชเชอบรสทธ เปนตน 5.3.2 ควรมการศกษากลาไมวงศอนๆ ทมความสมพนธกบเชอราเอคโตไมคอรไรซา 5.3.3 ควรนาผลการศกษาน ไปแนะนาใหมการผลตกลาไมยางนาและกลาไมวงศยางนาทมเชอราเอคโตไมคอรไรซา เพอใชสาหรบปลกสรางสวนปาทกลาไมมการเจรญเตบโตดและยงมโอกาสไดเหดทรบประทานได

46

บรรณานกรม

จนตนา บพบรรพต และคณะ. 2556. การอนรกษและใชประโยชนไมวงศยาง. กรงเทพฯ : สานกวจยการอนรกษ ปาไมและพนธพช กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช, 234 หนา

ทนวงศ แสงเทยน และอทยวรรณ แสงวณช. 2537. การเจรญเตบโตของกลาไมยางนาทไดรบการปลกเชอรา เอคโตไมคอรไรซา. วารสารวนศาสตร, 13, 22-28. ธรวฒน บญทวคณ. 2533. เทคนคการเพาะเชอราเอคโตไมคอรไรซากบกลาไมสนเขาเขตรอนในเรอนเพาะช า. วทยานพนธปรญญาโท. บณฑตวทยาลย. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. กรงเทพฯ. นวฒ เสนาะเมอง. 2553. เหดปาเมองไทย: ความหลากหลายและการใชประโยชน. กรงเทพฯ: ยนเวอรแซล

กราฟฟค แอนด เทรดดง, 424 หนา. ราชบณฑตยสถาน. 2550 . เหดในประเทศไทย. พมพครงท 2 . กรงเทพฯ : ราชบณฑตยสถาน, 272 หนา. วนย กลนหอม และอษา กลนหอม. 2548. 57 เหดเปนยาแหงปาอสาน. กรงเทพฯ: มลนธสขภาพไทย,

156 หนา. สมบรณ บญยน. 2532. ผลของเชอเอคโตไมคอรไรซา ไพโซลาทส ทงธอเรยส ตอการเจรญเตบโตและการดดซบ

ธาตอาหารของกลาไมยคาลปตส คามาลดเลนซส และสนคารเบยทปลกบนมลดนเหมองแร. วทยานพนธปรญญาโท. บณฑตวทยาลย. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. กรงเทพฯ.

สานกงานหอพรรณไม. 2555. คมอเลอกชนดพรรณไมเพอปลกปาปองกนอทกภย. กรงเทพฯ : กรมอทยาน แหงชาต สตวปา และพนธพช กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, 120 หนา.

________________. 2556. คมอเลอกชนดพรรณไมเพอปลกปาปองกนอทกภย ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ. กรงเทพฯ : กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, 152 หนา.

อนงค จนทรศรกล. 2541. เหดเมองไทย. พมพครงท 6 . กรงเทพฯ : สานกพมพไทยวฒนาพานช จากด, 161 หนา

อนงค จนทรศรกล และคณะ. 2551. ความหลากหลายของเหดและราขนาดใหญในประเทศไทย. กรงเทพฯ : สานกพมพมหาวทยาลยเกษตรศาสตร, 514 หนา.

อษา กลนหอม และวนย กลนหอม. 2550. ความหลากหลายของกลมเหดผงในภาคอสาน. มหาสารคาม : อภชาตการพมพ, 144 หนา.

อทย อนพมพ. 2554. การปลกปาปลกเหดเจดชวโคตร. คณะบรหารศาสตร มหาวทยาลยอบลราชธาน. อบลราชธาน. 100 หนา.

อทย อนพมพ, รชน แสงศร, และชรดา ปกหต. 2555. การจดการความรเหดพนบานสการสรางฐาน อาหารและทรพยากรปาไมทยงยน. วารสารเหดไทย 2555.

อทยวรรณ แสงวณช. 2534. เอคโตไมคอรไรซาของพชปาไม. เอกสารประกอบการบรรยายในโครงการ ฝกอบรมหลกสตรการกาจดศตรพชปาไม (โรคและแมลงศตรปาไม) 4-8 มนาคม 2534 ณ อาคารศนยวจยและฝกอบรมการปาไม. กรมปาไม, กรงเทพฯ 12 หนา.

_____________. การศกษาเหดในธรรมชาต. 2550. กรงเทพฯ : บรษท เทกซ แอนด เจอรนล พบลเคชน จากด, 37 หนา.

47

ภาคผนวก

- ภาพประกอบโครงงาน

ภาพท 6.1 เกบดนเชอทมเหดระโงกเหลองกาลงเกดใตตนยางนา

ภาพท 6.2 ตวอยางดนเชอทมเหดระโงกเหลองกาลงเกดใตตนยางนา

49

ภาพท 6.3 ปลกกลาไมวงศยางนาโดยใชดนเชอทมเหดระโงกเหลอง

ภาพท 6.4 วดความสงของกลาไมทปลกเชอเหดเอคโตไมคอรไรซา (อาย 1 ป)

50

ภาพท 6.5 วดความยาวรอบวงของกลาไมทปลกเชอเหดเอคโตไมคอรไรซา (อาย 1 ป)

ภาพท 6.6 วดความกวางของใบกลาไมทปลกเชอเหดเอคโตไมคอรไรซา (อาย 1 ป)

51

ภาพท 6.7 วดความยาวของใบกลาไมทปลกเชอเหดเอคโตไมคอรไรซา (อาย 1 ป)

ภาพท 6.8 รากกลาไมทไดรบการปลกเชอเหดเอคโตไมคอรไรซา (อาย 1 ป)

52

ภาพท 6.9 ลกษณะเสนใยสขาวของรากกลาไมทไดรบการปลกเชอเหดเอคโตไมคอรไรซา (อาย 1 ป)

ภาพท 6.10 ตารางบนทกขอมลการเจรญเตบโตของกลาไม

53

ภาพท 6.11 ตดรากกลาไมเพอศกษาลกษณะรากเอคโตไมคอรไรซา

ภาพท 6.12 สองดลกษณะรากเอคโตไมคอรไรซาของกลาไมดวยกลองจลทรรศนแบบ 3 มต

54

ภาพท 6.13 นกเรยนผทาการศกษา

55