Тархины харвалтын эргэн тойронд

Р.АмарбаясгаланМонголын харвалт судлалын нийгэмлэгийн тэргүүн

УНТЭ-ийн мэдрэлийн зөвлөх эмч

Харвалтын тархалт• Америкт жилдээ 750000 шинэ харвалт

бүртгэгдэж, 45 секунд тутамд нэг харвалт ногдож,

• Оросд жилдээ 450000 харвалтын тохиолдол бүртгэгдэж, 40 минут тутамд 30 аас илүү тохиолдол байгаа бөгөөд 7- оос багагүй нь нас барж байна.

• Үхэлд хүргэх байдлаараа харвалт нь Америкт 3-р байр, ддэлхийд 2-р байранд орж байна.

Тархины харвалтын түвшин

• Монгол улсын хувьд тархины харвалт жил тутам дунджаар 100 000 хүн амд 290 тохиолдож, үүнээс нас баралт 100 000-д 49.0 хүрч байгаа нь тус улс харвалтын давтамжаар дэлхийд өндөр өвчлөлтэй орны тоонд хамаарч байна.

• Мөн Монгол хүний насжилт уртаснаар, өндөр настны тоо нэмэгдэж, 2025 онд хүн амын 6.3%-ийг эзлэх төлөвтэй байгаа нь архаг өвчний өвчлөл нэмэгдэж, эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээ болон нийгмийн тогтолцоонд нэмэлт шаардлагыг үүсгэн ачааллыг ихэсгэх хандлагатай байна

Тархины харвалтын тархалтыг (100000 хүн амд ) дэлхийн орнуудаар үзүүлбэл

WHO, mortality due to stroke/100.000, 2004

Харвалтаас үхэлд хүргэх байдлыг 100000 хүнд ноогдох байдлаар

       

5.5-5.99

5.0-5.49

3.0-4.99

Цусан дахь холестрин , өөх тосны байдлаар

Цусны даралт140 дээш

130-139120-129

120 дооштэмдэглэгдээгүй

ВОЗ, 2003ВОЗ, 2003

Дэлхийд 1,7 млрд хүн(4 хүний 1 нь)

Илүүдэл жин эсвэл хэт таргалалттай

США/Канада60%

Латинская Америка

24%

Европа 44%

Россия ~50%

Африка19%

Азия27%

Австралия39%

Харвалт•Харвалтыг хурдан таних

•103: анхны арга хэмжээг авах,хурдан зохих эмнэлэг хурдан зөөвөрлөх

•Зохих бэлтгэлтэй харвалт хүлээн авах цэгүүд байх.

Оношлогоо:

Иргэд мэдлэгтэй байх

Өрхийн ба дүүргийн эмнэлэг

•CT, MRI, допплер, дуплексийн шинжилгээг сайн уншдаг байхХарвалтыг эрт үед нь оношлож чадах

Эмчилгээ :

•Харвалтын эхэн үед хийгдэх арга хэмжээ, эмчилгээ

•Харвалтын сэргээн засах эмчилгээ эрт хийгдэх

•Харвалтын хурц үеийн дараах эмийн болон эмгүй сэргээн засах эмчилгээ

Бүртгэл, судалгаа

Урьдчилан сэргийллэлт

Мэдлэг мэргэжлийг дээшлүүлэх

Нийгмийн идэвхийг өрнүүлэх

Гинжин хэлхээ

Харвалтыг эмчлэх гол тулгуур

9 DISTRICT HOSPITALS

360 SUBREGIONAL HOSPITAL

21 REDIONAL HOSPITALS

HOSPITAL 1 and 2

MEDICAL NETWORK IN MONGOLIA

Харвалтын үеийн тусламж-үйлчилгээг хөтлөх цаг хугацааны гинжин хэлхээ

1. Харвалт гарсан тохиолдолд өвчтөн, түүний гэр бүл, ажлын газрын нөхөд харвалтын эхлэх шинжийг таньж, түргэн тусламжийн үйлчилгээнд шуурхай мэдээлэх;

2. Түргэн тусламжийн багийг эхний ээлжинд илгээх;3. Түргэн тусламжийн баг өвчтөний биеийн байдалд үнэлгээ өгч,

шаардагдах тусламжийг үзүүлэн, хүлээн авах эмнэлэгт урьдчилан мэдээлж, яаралтай тээвэрлэн хүргэх;

4. Эмнэлгийн эрчимт эмчилгээний тасаг юмуу харвалтын тасагт өвчтөний биеийн байдлыг үнэлэн, шинжилгээний сонголт хийх;

5. Эмнэлзүйн үзлэг үнэлгээ, тархины дүрст оношлогоог яаралтай хийж, оношийг батлах,

6. Эмчилгээний зохистой шийдвэр гаргах;7. Ерөнхий ба өвөрмөц эмчилгээг шуурхай эхлүүлэх

1.Өвчтөн амаар хэлж өгөх2.Кино , реклам хийх3.Ном товхимол хийх4.Брошур хийх5.Өдөрлөг , үзүүлэх

тоглолт хийх

5 ХА ШИНЖ

Хэрхэн хурдан оношлох вэ?Шинэ тэмдгийг хурдан таньж, түргэн тусламж дуудах 103

Эрэмбээр түрүүлж эмнэлэгрүү хүргэх үед харвалтын тасагт эхний мэдээлэл өгөх

Шуурхай болон оновчтой оношилгоо харвалтын тасагт цаг алдалгүй зохих эмчилгээ эхлэх

5 ХА сорил

Харвалтын нэгжийн үндсэн агуулга

Харвалтын нэгж (SU) нь гинжин хэлхээний гол цөм юм

• тархины харвалттай өвчтөнд хамгийн зохистой, яаралтай тусламж үзүүлэх эмнэлгийн нэгэн хэсэг, нэгж 

• харвалтаар мэргэшсэн эмч, сувилагч нарийн мэргэжлийн тусламж үйлчилгээ үзүүлэх 

• Мэргэшсэн, мэдлэг, чадвартай олон мэргэжилтнээс бүрдсэн баг ажиллах

“Харвалт ба зүрхний шигдээс” төсөл УГТЭ-ийн харвалтын тасаг

• МСС-ийн санхүүжилт, ДЭМБ-ийн дэмжлэгтэйгээр Харвалтын тасгийн үйл ажиллагаанд шаардлагатай тоног төхөөрөмжүүдээр бүрэн хангагдаж, суурилагдан, үйл ажиллагаа эхлэхэд бэлэн болж байна.

Зорилго• цусны бүлэн хайлуулах эмчилгээ хийх

• инвазив эмчилгээний аргуудыг зааж сонгох

• харвалтын хурц үеийн няхуур мониторинг хяналт хийх

• оновчтой суурь эмчилгээ хийх

• хүндрэлийг таньж, зохистой эмчлэх

• харвалтын шалтгааныг түргэн оношлох

• эрт үед хоёрдогч урьдчилан сэргийлэх ба сэргээн засах эмчилгээг эхлэх

• Цочмог үеийн ба дараах шатанд шаардагдах асаргаа сувилгаа хийх

• сэргээн засах эмчилгээний хэрэгцээг эрт үед үнэлж,

• цаашдын эмчилгээ, нийгмийн халамжийн арга хэмжээнүүдийг төлөвлөх, зохион байгуулах (үргэлжлүүлэн эмнэлэгт эмчлэх, эсвэл сэргээн засах тасаг/эмнэлэгрүү шилжүүлэх, гэрт гаргах г.м)

• Олон талт мэргэшсэн баг, зүрхний, радиологийн болон мэдрэлийн мэс заслын эмч нарын нягт үялдааг хангах

Харвалтын тасгийн үйл ажиллагаа

Тархины харвалтын тасгийн хэлбэрүүд

Амь тэнссэн үеийн тусламж үйлчилгээБайнгын хяналт, ММЗ ын арга хэмжээ

Нарийн мэргэжлийн тусламжНарийн мэрэгжлийн оношлогоо

Дээд шатлалын оношлогооҮйлчилгээ, хяналт, ерөнхий удирдлага

ХарвалтынХарвалтынБагБаг Физик эмчилгээ

ба сэргээн засахPT / OT/ speech &

swallowing

ЯТТ/Хүлээн авах

ICU / NCCU

ХШММЭ/Мэд. мэс засалч

Neuro radНийгмийнАжилтан

ХарвалтынСувилагч

Кардиологич

Хоолсудлаач

Невро-Радиологич

Неврологи/Судасны

Мэс Засал

ХарвалтынНеврологич

эмч

Хяналтын тогтолцоо

• Харвалтын нэгжид• 48-72 цагийн турш байнгын мониторинг хийнэ:

1. ЗЦБ2. Хүчилтөрөгчийн хангамж3. Биеийн хэм4. Артерийн даралт5. ЭМҮИХҮНас баралт 25,9%-иас 3,7%-иар буурсан

• Харвалтын хавсарсан тасагт

• Өдөрт 4 удаа хянана:1. Биеийн хэм2. Артерийн даралт3. Зүрхний цохилтын тоо4. Шаардлагатай үед 

хүчилтөрөгчийн хангамж, ЭМҮИХҮ шалгана

Тахир дутуужилт 48,1%-иас 25,9%-иар буурсан

0 20 40 60 80 100%

45

12

13

7

18

68

21

25

21

28

3 сарын доторхи хүндрэл

Уушигний хатгаа

Шингэний зохицуулга

Гэнэнт муудах

Stroke дахих

Stroke UnitЖирийн тасаг

Evans et al. Lancet 2001; 358 (9293):1586–1592.

Харвалтын хурц үеийн хүндрэлүүд

Харвалтын нэгжийн давуу тал

• Харвалтаас шалтгаалсан нас баралт, тахир дутуужилтыг бууруулна

• Ердийн тасагтай харьцуулбал (Cochrane Review) Бууралт

Нас баралт 18%

Тахир дутуужилт 29%

Нийгмийн халамж шаардлагатай болон нас баралт хавсарсан

25%

Инсультын үеийн 3 “эмчилгээний цонх”

1-еокно

Харвалтын хурц үеийн эмчилгээ Тромболиз

Эрт үеиийн сэргээн засах эмчилгээЭрт үе ба хожуу хүндрэлээс сэргийлэх эмчилгээ

Өрхийн эмнэлэг, гэрт хийгдэхЭмийн ба эмийн бус сэргээн засалт

2-е «окно»

3-е «окно»

Харвалтын хурц үеийн дараа:• Өвчтний толгойд зөв ойлголтыг өгөх

• Өвчтөнг эмч хянахаас гадна гэрийнхэн хянах, өрийгөө хянах мэдлэгийг олгох

• Давтан гарах хүндрэлээс сэргийлэх

• Давтан эмчилгээнд төлөвлөгөөтэйгөөр илгээх

• Өвчтнийг биеэ даах чадварыг сэргээх

Хурц үеийн эмчилгээний дараа

Харвасан өвчтөн

Хяналт

Ойлголт мэдлэг суулгах

Эмийн эмчилгээ

Сэргээн засах эмчилгээ

Урьдчилан сэргийлэлт

Нийтэд суртачилгаа

Эрт үеийн сэргээн засал:►Эмчилгээний үр дүнг сайжруулна►Эмнэлэгт хэвтэх хугацаа богиносоно. ►Биеэ даах чадвар хурдан сайжрана ►Хүндрэлийн тоо багасна.►Үхэлд хүрэх нь багасч, амьдрах чадвар

нэмэгдэнэ► «Үл ашиглах хам шинж»-ээс сэргийлнэ.

World Stroke Organization

• 1990 оноос европын харвалт судлах байгуулгууд байгуулагдан ажиллаж байгаад дэлхийн харвалт судлалын байгууллага болтлоо өргөжин олон орнууд гишүүдээр элсэн үйл ажиллагаагаа нэгдсэн удирдлагаар явуулж ирсэн. 

• 2002 оноос харвалттай тэмцэх дэлхийн өдөр “WORLD STROKE DAY”-г тэмдэглэх болсон байна.

•  Одоо 120 орныг эгнээндээ нэгтгэн, харвалт судлалын академ дэргэд нь  байгуулагдаж, сургалт судалгаа мэт..

• Дэлхийн Харвалт Судлалын Байгууллага Женевт.• 3 жилд 1 удаа дэлхийн мэдрэлийн эмч нарын конгрессийг зохион байгуулдаг бөгөөд 2012 онд Бразил улсын Брасила хотод  олон улсын 8-р конгресс болсон.

•  www.worldstroke.org

Монголын Харвалт Судлалын Нийгэмлэг

• 2009 онд байгуулагдсан.

• 2009-2014 онд 6 удаа Дэлхйн харвалтын өдрийг тэмдэглэж байна.

• 3 удаа олон улсын шагнал авч, 3 удаа олон улсын хуралд оролцсон.

• Олон тооны ном товхимол , брошур хийж, 2 богино хэмжээний кино хийлээ.

• www.msa.edu.mn

• amara0809@yahoo.com

Энэ жилийн дэлхийн харвалтын байгуулгаас гаргасан уриа:

Би эмэгтэй хүн. Бид харвалтанд илүү өртөж байна.

www.worldstroke.org

www.msa.edu.mn

Thank you for your attention