Биений юмны үйл ажиллагааны Биений юмны үйл ажиллагааны алдагдалалдагдал

Г.Золзаяа 424 АУС

ОршилОршил

Биений юмны хэвийн үйл ажиллагаа- мэдрэл дотоод шүүрлийн эрхтэнүүдийн дор явагдана.

Их тархины гадар Гипоталамус Өнчин тархи Өндгөвч Даавар хамааралт эрхтэн

Биений юмны мөчлөгБиений юмны мөчлөг

Эмнэлзүйн илрэл

Биений юмгүйдэлЦус алдалттай биений юмны мөчлөгийн хямралБиений юм өвдөлттэй ирэх

Биений юмны үйл ажиллагааны алдагдал ангилал

1. Сэтгэхүйн хүчтэй хямрал2. Хоол тэжээлийн хямрал3. Мэргэжлийн хортой нөлөө4. Халдвар үжилт өвчин5. Эрхтэн тогтолцооны өвчнүүд6. Эмэгтэйчүүдийн мэс засал7. Шээс бэлгийн замын гэмтэл8. Бэлгийн бойжлийн үе дэх харааны товгор-өнчин

тархины хэсэгт гарах насны өөрчлөлтүүд9. Цэвэршилтийн үед харааны товгорт гарах хөгжлийн

өөрчлөлт

Шалтгаан

Биений юмгүйдэл

ICD 10 N 91

Amenorrhea

Аменоррея

6 сар түүнээс дээш хугацаагаар биений юм ирэгүй байхыг хэлнэ.

Биений юмгүйдэлБиений юмгүйдэл

Хуурамч биений юмгүйдэлХуурамч биений юмгүйдэл

Биений юм цус гадагшаа гарахгүй, Охин хальс, умайн хүзүүний суваг,

үтрээний наалдац

Жинхэнэ биений юмгүйдэл Жинхэнэ биений юмгүйдэл

Анхдагч биений юмгүйдэл- 14 настайд бэлгийн хоёрдогч шинжгүй, 16 настайд юм ирэхгүй байх

Хоёрдогч биений юмгүйдэл-жирэмсэнтэй

холбоогүйгээр хүүхэд төрүүлэх насны эмэгтэйд биений юм 6 сараас дээш хугацаагаар ирэхгүй болох

ОношилгооОношилгоо Анамнез

Анхдагч Хүүхэд, өсвөр насны хөгжил Архаг өвчин Биеийн жингийн бууралт Биеийн хүнд хүчир дасгал Хоолны дуршил алдагдсан

Хоёрдогч Биений юм анх ирсэн нас Биений юм, нөхөн үржихүйн үйл ажиллагаа, ерөндөгийн шинж чанар Мэс засал, эмэн эмчилгээ Цэвэршилтийн шинжүүдтэй эсэх Гэр бүлийн гишүүдээс хугацаанаасаа урьтаж цэвэршиж байсан эсэх Эрших, сүүжих шинж Сэтгэцийн хямрал

ОношилгооОношилгооБодит үзлэг Чац-нас чац зохицохгүй/тернерийн хам шинж-намхан чац,

тестикулярны эршилтийн хам шинж-өндөр/ Бэлгийн хоёрдогч, эршилтийн шинж Харааны талбайн нарийсалт/өнчин тархины гэмтэл/ Бага аарцгийн эрхтэн

Лабораторийн шинжилгээ Жирэмсэнг үгүйсгэх- ЦД-ын бета субьедицийн түвшин Пролактины агууламж-хоёрдогч биений юмгүйдэл Бамбай булчирхайн үйл ажиллагааг шинжлэх Гонадотропин, андроген түвшинг тодорхойлох

ЭмчилгээЭмчилгээ

Цус алдалттай биений мөчлөгийн хямрал

ICD10 N93

Dysfunctional uterine bleeding

Умайн цус алдалтУмайн цус алдалт

Үйл ажиллагааны цус алдалтҮйл ажиллагааны цус алдалт

Мөчлөгийн фоликулын шат богиносох, шар биеийн шат уртсахтай холбоотойгоор эм бэлгийн эс гадагшлаж цус алдах

Эм бэлгийн эм гадагшлахгүйгээр цус алдах

-Богинохон хугацаанд үечилсэн хэлбрээр фоликул үүсэх

-Үүссэн фоликул удаан хугацаанд хагарахгүй байх

-Хэд хэдэн фолликул эргэж шимэгдэн арилах

Умайн ажиллагааны алдагдал Хоёр шаттай нэг шаттай

Хоёр шаттай умайн цус алдалтХоёр шаттай умайн цус алдалт

Эм бэлгийн эс гадагшлах боловч, өндгөвчний даавруудын ялгарах жигд хэмт байдал өөрчлөгдөх

1. Фолликулины шатны мөчлөг богиносох

2. Лютейны шат богиносох

3. Лютейны шатны мөчлөг уртсах

Умайн цус алдалтУмайн цус алдалт

Фолликулины шатны мөчлөг богиносохФолликулины шатны мөчлөг богиносох

Шалтгаан- өнчин тархины өөрчлөлт, өндгөвчний сэдээлт буруу байгаатай холбоотой

Нэгдүгээр шатанд умайн салст зохих түвшин хүртлээ зузаарч чадаагүйгээс үүснэ.

Эмнэлзүй Фолликул 7-8 өдөр хөгжих нийт мөчлөг 14-21 өдөр хүртэл

богиносох Хошногоны халуун 7-9 дэх өдөр эрт өндөрших Биений юм олон хоногоор элбэг ирнэ.

Онош Хошногны халуун БЮМ-н 10-12 дахь өдрөөс өмнө өндөрсөх Умайн хөндийгөөс авсан хусамны шинжилгээнд шүүрлийн

бүрэн шатны үед илрэх өөрчлөлт / Биений юм ирэх хугацаанаас 2-3 өдрийн өмнө/

Лютейны шатны мөчлөг богиносохЛютейны шатны мөчлөг богиносох

Шалтгаан- шар биеийн хатингаршил

Өнчин тархины ЛД, ЛТД ялгарал багсах

Шар биеэс ялгарах прогестерон багасснаас шүүрлийн шат бүрэн явагдахгүй, цус алдалт удаан үргэлжлэх

Эмнэлзүй Биений юмны мөчлөг богиносох Гарах цусны хэмжээ ихсэх 4-5 өдрийн турш хошного халуун ихсэх 0,4 хэмд хүрэхгүй

Онош Хошногны халуун хэмжих Умайн салстаас хусам авч шинжлэх / шүүрлийн шат бүрэн

явагдахгүй/

Лютейны шатны мөчлөг уртсахЛютейны шатны мөчлөг уртсах

Шалтгаан-

Өнчин тархины ЛД, ЛТД удаан хугацаанд ялгарч

Шар биеийн даавар умайн салстад удаан үйлчлэх

Эмнэлзүй Биений юм ирэх хугацаанд умай хангалтгүй агших

/ прогестерон сулруулах/o биений юм хожуу, их хэмжээтэй ирэхo Хошногоны халуун 12-14 өдөр халуун байх

Онош Хошногны халуун хэмжих Умайн салстаас хусам авч шинжлэх

ЭмчилгээЭмчилгээ

1. Фолликулины шатны мөчлөг богиносолттой-биений юм ирээд дууссны дараа эхний хэдэн өдөр эстроген даавар бага тунгаар тарих

2. Лютейны шат богиносох- биений юм ирэхээс 6-8 өдрийн өмнө прогестерон, нйилэгжүүлсэн гестагенаар эмчлэх

3. Лютейны шатны мөчлөг уртсах- эстроген, гестагены бэлдмэл / 5-25 дахь өдөр нь 1 шахмалаар өдөрт 1 удаа уулгана/ курс эмчилгээг 1-3 сар хийнэ.

ОношилгооОношилгоо Анамнез Цус алдалтын шинж чанар Биений юмны өвдөлттэй ирэх Хэвлийн дүүрэлт Хөх хөндүүрлэлт Сэтгэл санаа хямрал Бэлгийн харьцааны дараа, биений юм ирэх хооронд цусархаг ялгадас

гардаг эсэх

Бодит үзлэг Өндөр, жин Дотоод шүүрлийн өвчний шинж тэмдэг байгаа эсэх / хэвийн бишш

үсжилт, язрал, арьс өнгө өөрчлөлт, бэлгийн хоёрдогч шинж/ Бүлэгнэлтийн алдагдал/цусан толбо, бэржрүүт толбо/ Хэвлийг тэмтрэх /элэг томрол, тунгалгийн зангилаа / Толины тусламжтай харах, наац авах Хоёр гарын хавсарсан үзлэг, хошногон үзлэг

ОношилгооОношилгооЛабораторийн шинжилгээ Цусны ерөнхий шинжилгээ Бүлэгнэлтийн шинжилгээ /бүлэгнэлтийн алдагдал/ ЦД-н бета субъденицийн түвшин /умайн гаднах жирэмсэнг

сэжиглэсэн/ Бамбай булчирхайн үйл ажиллагааны сорил Прогестерон, андроген, пролактин тодорхойлох

Дүрс оношилгооны арга Үтрээний хэт авиан шинжилгээ CT Умайн салтсын биопси Дурангийн хяналтанд биопси авах Соролт аспирация

ЭмчилгээЭмчилгээ

Биений юм өвдөлттэй ирэх хам шинж

ICD10 N94.6

Dysmenorhhea

Дисменорея

Ихэнх эмэгтэйд биений юм ирэхээс 1-2 өдрийн өмнө бие ялимгүй эвгүйрхэх цочромтгой болох мээм томорч хатуураххэвлийн доод талаар хүндрэх/бага аарцгийн эрхтэнд цус хурах, дааврын өөрчлөлтэй

холбоотой вегататив урвалын дүнд үүснэ /

Зарим эмэгтэйд биений юм ирж байгаа хугацаандхэвлийн доод талаар хөндүүрлэхтүр зуурын шинжтэй,

Биений юм өвдөлттэй ирэх хам шинжБиений юм өвдөлттэй ирэх хам шинж

Биений юм өвдөлттэй ирэхБиений юм өвдөлттэй ирэх

Шалтгаан эмгэг жамШалтгаан эмгэг жам

Анхдагч өвдөлт

өвдөлт хүчтэй хурц,базлаж байгаа маягтай, байнгын шинж чанартай, /үр хөндөлт, төрөх үеийн базлалт шиг /

Бие сулрах, нойрмог, ой тогтоолт буурахНойр хулжих, толгой эргэх, өвдөхСудасны лугшилт олшрох, цөөрөхОгиулж бөөлжих, Шүлс гоожихГэдэсний ажиллагаа хямрах, биеэр загатнах, үеэр

өвдөхАжлын чадвар буурах

Эмнэлзүйн шинжЭмнэлзүйн шинж

Биений юм өвдөлттэй ирэх Биений юм өвдөлттэй ирэх хам шинжхам шинж

АнамнезБодит үзлэг Сэтгэл санаанд хүчтэй нөлөөлсөн хүчин зүйлс Эрхтэн тогтолцооны өвчин Бэлэг эрхтний үрэвсэлДааврын шинжилгээЛапароскопияЭхоГистеросальпингография /умайн хөндийн наалдац/

ОношилгооОношилгоо

Бэлгийн дааварт эмзэгшилгүй болох эмчилгээ

Дааварт мэдрэг байдал урьдчилан тодорхойлох

/мөчлөгийн 2р шатны эхэнд 16-18 дахь өдөрт гарын шууны дотор талын арьсан дээр

3см хэмжээд 0,02 мл тосон уусмал тарина. /

8мм-с том цэврүү үүсч, 20мм-с их диаметрт улаан- эерэг

Уудаг дааврын ерөндөг

Биеийн эсэргүүцэл сайжруулах

Витамин

Сэтгэл засал эмчилгээ

Индометацин 0,025г өдөрт 2-3 удаа /простагландины ялгарал багасгах зорилгоор/

Өвдөлтийн үед-тайван хэвтүүлэх, бүлээн жин тавих, агчил арилгах эм өгнө.

Эмчилгээ Эмчилгээ //анхдагчанхдагч//

Бэлгийн дааварт эмзэгшилгүй болох эмчилгээҮндсэн өвчний эсрэг эмчилгээУмайн байрлал буруу- физик эмчилгээЭндометриоз-нийлэгжүүлсэн прогестин, мэс засал

ЭмчилгээЭмчилгээ / /хоёрдогчхоёрдогч//

Киари фроммелийн хам шинж

Chiari frommel syndrome

• Биений юмгүйдэх, сүүжих, бэлэг эрхтэн хатингарших гэсэн шинжүүдээр илэрдэг.

• Ховор тохиолддог

Киари фроммелийн хам шинжКиари фроммелийн хам шинж

Өнчин тархины өмнөт хэсгийн пролактин ялгаруулдаг ацидофил эсүүдийн алдагдалтай

ФСД ялгардаг базофил эсүүдийн ажиллагаа дарангуйлагдасан

Пролактин ялгарлын саатуулан саармагжуулдаг хүчин зүйлс ялгаруулдаг харааны товгорын ажилаагны хямрал

Эмгэг жамЭмгэг жам

• Жирэмсэн болох• Төрсний дараа удаан хугацаанд хөхүүлснээс• Жирэмсэнтэй холбоогүйгээр хэт цочрол, дааврын

бэлдмэл, аминазин, резерпин зэрэг эм удаан хэрэглэх• Хэрлэг өвчин• Өндгөвчний аденом хавдар

ШалтгаанШалтгаан

• 17-35 насанд тохиолдоно. Жирэмсэн хөхүүл үетэй холбоогүйгээр • Сүүжих• Биений юмгүйдэхТолгой өвдөхБиеийн жин өөрчлөгдөхНүдний хараа муудахБэлэг эрхтэн хатингарших /удаан хугацаанд өвчин

үргэлжлэх /

Эмнэлзүйн шинжЭмнэлзүйн шинж

• galactorrhea

amenorrhea

Эмнэлзүйн шинжЭмнэлзүйн шинж

1) Анамнез /жирэмсэн, төрөлттэй холбоотой/2) Эмнэлзүйн өвөрмөц шинж3) Рентген шинжилгээ4) Тархины цахилгаан бичлэг5) Нүдний өнгөний талбайн шинжилгээ6) Цусанд ФСД, пролактин, эстроген, прогестерон

тодорхойлох

ОношилгооОношилгоо

ШинжилгээШинжилгээ

Төрсний дараах Киари Фроммелийн хам шинжтэй /гипоталамус, гипофиз тогтолцооны ажиллагаа хямарсан/

1) Сэдээх эмчилгээ /гипоталамус, гипофиз орчмыг шууд биш цахилгаанаар сэдээх/

2) Эстроген

3) Кломифен, L-ДОФА /пролактин ялгарлыг дарангуйлагч хүчин зүйл үүснэ. /

4) Парлодел /пролактин дарангуйлах/

5) Физик эмчилгээ/хамраар В1 витамин электрофорез/

ЭмчилгээЭмчилгээ

Хавдар

1. Гэрлээр, цацраг идэвхитэй кобальт, телегамма туяагаар шарах

2. Цацраг идэвхит алт хийх3. Гипоталамус, гипофиз хэсэгт 5000-6000 рад туяа

эмчилгээ / 1 курс эмчилгээ/4. 1-2 курс эмчилгээний дараа үр дүнгүй – мэс засалХалдвар

1. Анбиотик эмчилгээ

ЭмчилгээЭмчилгээ

Адреногенитальны хам шинжICD10 E25.9

Adrenogenital disorderАдреногенитальный синдром

Бөөрний дээд булчирхайн эмгэгээс нөхцөлдөж эрших шинжээр адреногенитальны хам шинж илэрнэ.

Төрөлхийн Өсвөр үеийн өмнөх Өсвөр үеийн дараах

Адреногенитальны хам шинжАдреногенитальны хам шинж

Төрөлхийн адреногениталь хам шинж Удамшлын өвчин

Ферментийн тогтолцооны дутагдал /21- гидроксилаз/

Глюкортикойд дутагдал АКТД их ялгарах андроген их ялгарах

Эмгэг жам Эмгэг жам

Өсвөр үеийн өмнөх, өсвөр үеийн дараах адреногенитал хам шинж

Бөөрний булчирхайн гадаргийн хэт хөвсийлт Хавдар Удамшлын шнж чанар / 21 гидроксилаза фермент их

биш дутагдалтай байснаа халдвар, жирэслэлт төрөлтөөс болж даамжрах /

Эмгэг жамЭмгэг жам

Төрөлхийн адреногениталь хам шинж Хуурамч манин Охидын гадна бэлэг эрхтэн гадаад байдлаара

эрэгтэйнх шиг Хэлүү томорч эрхтэн шиг төстэй Заримдаа эхийн хэвлийд байхдаа эрших шинж тод

илрэх, төрөх үед эрэгтэй хүүхэд гэж андуурагдах Бэлгийн хромосом тодорхойлж хүйс тогтоох

Эмнэлзүйн шинжЭмнэлзүйн шинж

Хуурамч манин -Хэлүү томорч эрэгтэй эрхтэн шиг болох

Төрөлхийн адреногениталь хам шинжТөрөлхийн адреногениталь хам шинж

Өсвөр насны өмнөх адреногениталь хам шинж Бэлгийн бойжилт эрт эхлэх Хоолой баргил болох, хэлүү томрох Нүүр цээж нуруугаар ягаавтар батга гарна Ясны хөгжил түргэн явагдснаас- биений юм анх

ирэхээс өмнө үе тэнгийн охидоосоо өндөр Цаашдаа ясны өсөлт хэмт мөгөөрсны өсөлт

хаагдснаас- өсөлт зогсож намхан, богино мөчтэй

Эмнэлзүйн шинжЭмнэлзүйн шинж

Өсвөр насны өмнөх адреногениталь хам шинж

Өсвөр насны дараах адреногениталь хам шинж Эрших хам шинж Эмэгтэй шинжүүд арилах /мээм жижигрэх,биений юм

хомсдох, биений юмгүйдэл / Сахалжилт Дууны өнгө баргил, бүдүүн болох Хэлүү томрох

Эмнэлзүйн шинжЭмнэлзүйн шинж

Өсвөр насны дараах адреногениталь Өсвөр насны дараах адреногениталь хам шинжхам шинж

ОношилгооОношилгоо

1. Анамнез2. Эмнэлзүйн шинж3. Дааврын шинжилгээ /хоногийн шээсэнд 17КС, 17 оксикетостеройд ихсэх/4. Үйл ажиллагааны оношийн сорил- эстроген багасах КПИ бага, хүүхэн харааны шинж сул илэрнэ.

Ялган оношилгооЯлган оношилгоо

1. Иценко-Кушингийн өвчин2. Бөөрний дээд булчирхайн хавдар3. Штейн-Леванталийн хам шинж

Нэмэлт шинжилгээ Пневмопельвиграф Ретропневмоперитониум Преднизолон, прогестерон, АКТД ажиллагааны сорил

Төрөлхийн адреногениталь хам шинж Эмчилгээг эрт эхлэх Удаан хугацаанд 1-15 жил үргэлжлүүлэх Преднизолон 5-6мг , дексаметазоноор 0,5 мг /хүн

бүрт тохирсон тунг сонгох/ Гадна бэлэг эрхтэнг мэс заслаар засах эмчилгээ

/томорсон хэлүүг авах/

ЭмчилгээЭмчилгээ

Өсвөр наснаас өмнөх, дараах адреногениталь хам шинж

Хоногийн шээсэнд 17 КС тодорхойлж глюкокортикойд орлуулах эмчилгээ

Их тунгаар 7 өдрийн турш /15-20 мг преднизолон, 2мг дексаметазон/ хийгээд, аажмаар багасгаж, барих тунд хүргэх

17 Кс хэвийн болох, биений юмны мөчлөг хэвийн болох- БЮМ нэгдэгүүр шатанд преднизолоноор эмчлэх

ЭмчилгээЭмчилгээ

Өсвөр наснаас өмнөх, дараах адреногениталь хам шинж

Хоногийн шээсэнд 17 КС тодорхойлж глюкокортикойд орлуулах эмчилгээ

Их тунгаар 7 өдрийн турш /15-20 мг преднизолон, 2мг дексаметазон/ хийгээд, аажмаар багасгаж, барих тунд хүргэх

17 Кс хэвийн болох, биений юмны мөчлөг хэвийн болох- БЮМ нэгдэгүүр шатанд преднизолоноор эмчлэх

ЭмчилгээЭмчилгээ

Анхаарал тавьсанд баярлалаа