Βασικές αρχές για ένα καλό ξεκίνημα στον θηλασμό

Στέλιος Παπαβέντσης MBBS MRCPCH DCH IBCLCwww.pediatros-thes.gr Ρέθυμνο 08/2014

Πλάνο ομιλίας

Τι να κάνετε για να εγκαταστήσετε αποκλειστικό θηλασμό Πριν τη γέννηση Στη γέννηση και το μαιευτήριο Στο σπίτι κατά τις πρώτες εβδομάδες

Τι να ΜΗΝ κάνετε για να εγκαταστήσετε αποκλειστικό θηλασμό

Βίντεο, ιστορίες - παραδείγματα

Τι να κάνετε/ πριν τη γέννηση

Έγκυρη και έγκαιρη ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ, από το δεύτερο τρίμηνο

Να ενημερωθούν ταυτόχρονα σύζυγος και άλλα κοντινά πρόσωπα

Είσοδος σε υποστηρικτικό δίκτυο (La Leche League, τοπική ομάδα θηλασμού, σελίδες facebook)

Έγκυρα σεμινάρια για hands on προετοιμασία, βίντεο/ τεχνική θηλασμού

Προσεκτική επιλογή επαγγελματιών, μαιευτηρίου και πλάνο τοκετού

Εμπόδια στη μητέρα που προσπαθεί να θηλάσει Συστηματικά, πολλαπλά, καθημερινά Εμπόδια από το μαιευτήριο Εμπόδια από επαγγελματίες

υγείας Εμπόδια από την οικογένεια

και τον άμεσο περίγυρο Εμπόδια από την εργασία Εμπόδια από την κυρίαρχη κουλτούρα του

μπιμπερό και τα ΜΜΕ

Σ Παπαβέντσης. Επιστροφή στον μητρικό θηλασμό. Εκδόσεις Πατάκη 2011

Αξιόπιστες πηγές ενημέρωσης

Προγεννητικά σεμινάρια Συναντήσεις του Συνδέσμου Θηλασμού

Ελλάδας Ομάδες υποστήριξης θηλασμού Συγκεκριμένα βιβλία www.lllgreece.org www.pediatros-thes.gr www.mitrikosthilasmos.com

Αξιόπιστη υποστήριξη

Διεθνώς Πιστοποιημένοι Σύμβουλοι Γαλουχίας ΙBCLC

Μαίες, παιδίατροι και γυναικολόγοι με πιστοποίηση, γνώσεις και εμπειρία στο μητρικό θηλασμό

Βοηθοί μητρότητας Εθελόντριες Σύμβουλοι θηλασμού LLLI Έμπειρες στον θηλασμό μητέρες

Ο ενημερωμένος στον θηλασμό παιδίατρος

Έχει στο ιατρείο του εικόνες, πόστερ, διαφημιστικά φυλλάδια για ΕΓΑΒ ή εικόνες, ομάδες υποστήριξης και ενημερωτικά φυλλάδια για το θηλασμό;

Σας προσφέρει δείγματα ΕΓΑΒ για να έχετε στο σπίτι σας ‘σε περίπτωση που χρειαστούν’;

Σας λέει πως δεν έχει μεγάλη διαφορά να δώσεις μπουκάλι από το να θηλάσεις; Προτείνει ωράριο στο θηλασμό;

Σας προτείνει συστηματικά μια συγκεκριμένη μάρκα ΕΓΑΒ; Έχει εμφανή, πιστοποιημένη εκπαίδευση, γνώσεις και

δεξιότητες πάνω στο θηλασμό; Έχει διαμορφώσει στο ιατρείο του άνετο και ιδιωτικό χώρο για

θηλασμό; Σας προτρέπει κάθε φορά που σας βλέπει να συνεχίσετε τη

γαλουχία και αναφέρει τα αυξανόμενα οφέλη από την συνέχισή της;

Γέννα χωρίς αναίτια ιατρικοποίηση

Τελειόμηνος τοκετός: >39 εβδομάδων Φυσική έναρξη τοκετού Αποφυγή συχνά μη δικαιολογούμενων

παρεμβάσεων – ωκυτοκίνη, ακινητοποίηση, πρόκληση τοκετού, καισαρική τομή, γενική αναισθησία

ΚΤ πιθανές αρνητικές επιδράσεις στον θηλασμό

Απομάκρυνση από τη μητέρα (προβλήματα υγείας μητέρας ή βρέφους/ νοσηλεία, φάρμακα)

Μη θηλασμός στις πρώτες 2 ώρες Δυσκολίες τοποθέτησης/ σύλληψης Καθυστέρηση γαλακτοποίησης Πόνος/ σπάργωμα/ απώλεια βάρους/

ναρκωτικά αναλγητικά Μείωση

Αποκλειστικότητας θηλασμού Συνολικής διάρκειας θηλασμού

Καισαρικές τομές και υπέρμετρη ιατρικοποίηση του τοκετού

Αυξημένη επιλόχειος κατάθλιψη Αποδυνάμωση και μετατροπή της μητέρας σε «ασθενή»

και «θεατή» Προκλήσεις τοκετού και καισαρικές στις 37 και 38

εβδομάδες κύησης Γενική αναισθησία Πρωτότοκες Μη Φιλικό προς τα Βρέφη περιβάλλον «Οι μισές γυναίκες στην Ελλάδα σε μειονεκτικότερη θέση

για τον στόχο επίτευξης θηλασμού»

Τι να κάνετε στη γέννα και το μαιευτήριο

Διαρκής παρουσία κοντινού ανθρώπου Δέρμα με δέρμα με τη γέννηση Συνδιαμονή μητέρας βρέφους Θηλασμός με τα σημάδια πείνας του μωρού,

τουλάχιστον > 8 φορές/ 24ωρο ΤΕΧΝΙΚΗ για αποτελεσματικό θηλασμό

Cross-craddle hold Μαλάξεις κατά τον θηλασμό Αλλαγές στήθους σύμφωνα με τα σημάδια του

μωρού ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟ θηλασμό, εκτός αν υπάρχει

πραγματική ιατρική ένδειξη Έγκαιρη και έγκυρη υποστήριξη από κατάλληλους

επαγγελματίες υγείας

Στη μητέρα αμέσως με τη γέννηση Φυσιολογική θερμοκρασία του μωρού Προστασία του βρέφους με τη φυσιολογική χλωρίδα της

μητέρας Μεταβολική σταθερότητα και πρόληψη υπογλυκαιμίας Μεγαλύτερη σταθερότητα στο αναπνευστικό και

κυκλοφορικό του σύστημα Λιγότερη έκλυση ορμονών του στρες, όπως η κορτιζόλη

και οι κατεχολαμίνες Επιταχύνουμε την έξοδο μηκώνιου – προλαμβάνουμε

ίκτερο Περιορίζουμε την κολπική αιμορραγία μετά τον τοκετό

1η ώρα

Νεογέννητο ενεργοποιημένο από τη φύση 20% μείωση νεογνικών θανάτων παγκοσμίως Αυξάνουμε η διάρκεια και αποκλειστικότητα

θηλασμού Ενισχύουμε το δέσιμο μητέρας-βρέφους Μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και διάβασμα των

σημαδιών πείνας και κορεσμού του μωρού

Πρώτες μέρες στο μαιευτήριο: χρειάζεται ο αποκλειστικός θηλασμός;

Ευαίσθητη, κρίσιμη περίοδος Τουλάχιστον 8 αποτελεσματικοί θηλασμοί/

24ωρο Αυξημένο πρωτόγαλα Αποφυγή σύγχυσης θηλών Αποφυγή κινδύνων ξένου γάλακτος (τροφική

αλλεργία, ΓΟΠ, δυσκοιλιότητα, διαβήτης, λοιμώξεις)

Μείωση νεογνικής θνησιμότητας (ΗΠΑ..)

Το γάλα έρχεται αυτόματα;;

«Το πολύ γάλα έρχεται από τις ορμόνες έτσι και αλλιώς αυτόματα»: ΛΑΘΟΣ!!!!

ΦΤ, σωστές πρακτικές: στην 2η-3η μέρα ΚΤ, ενάντιες πρακτικές: στην 5η μέρα ή καθόλου Πρωτόγαλα στο 1ο 24ωρο κατά μ.ο. (M Odent,

1990): 80ml μετά από τοκετό στο σπίτι (σπάργωμα

σχεδόν ποτέ) 40ml στο νοσοκομείο

Ωκυτοκίνη, υποδοχείς προλακτίνης

Φτάνει το πρωτόγαλα;

Σωστή τοποθέτηση και σύλληψη Ένα χέρι στο στήθος, ένα στο μωρό Στάση σώματος μητέρας/ τοποθέτηση/ σύλληψη Συγχρονισμένα η μητέρα φέρνει με το χέρι της

το μωρό στο στήθος όταν αυτό ανοίγει το στόμα Πόδια μωρού σε επαφή, σαγόνι βαθιά στο

στήθος, μύτη ελεύθερη Θέση χιαστί ή μασχάλης, ΌΧΙ Παναγίας

Τι πειράζει ένα μπιμπερό;

Συνδιαμονή: συμφέρει;

Μείωση κόστους νοσηλείας Απαιτεί ελάχιστο εξοπλισμό Δεν απαιτεί πρόσθετο προσωπικό Μειώνει τις λοιμώξεις Βοηθάει στην εγκατάσταση και διατήρηση του

θηλασμού Διευκολύνει την διαδικασία δεσίματος μητέρας –

βρέφους ΕΙΤΕ ΘΗΛΑΖΟΥΝ ΕΙΤΕ ΟΧΙ

Μη συν-διαμονή μητέρας - νεογέννητου

Το μωρό όχι μόνο δίπλα στη μαμά του, αλλά πάνω στη μαμά – ή μπαμπά – από τη γέννηση!

Σχολείο, εξοικείωση στα «σημάδια» του μωρού Φροντίδα και τάισμα κατά απαίτηση του παιδιού 49% των νεογέννητων βρίσκονται μακριά από τη

λεχώνα στο μαιευτήριο (2009) Θάλαμος νεογέννητων: αναχρονιστική φυλακή

Breastfeeding optimization from birth

Αύξηση ορμονών γαλουχίας σε μητέρα και νεογέννητο (ωκυτοκίνη, προλακτίνη)

Μείωση αντιθέτως δρώντων ορμονών στρες (αδρεναλίνη, κορτιζόλη) με μακροχρόνιες συνέπειες

Αύξηση των υποδοχέων προλακτίνης στο μαστό

Μείωση ανασταλτικού παράγοντα γαλουχίας στο μαστό

Proportion of babies exclusively breastfed for the first five months of life -- Switzerland

34%

42%

0%5%

10%15%20%25%30%35%40%45%50%

Babies born in Baby friendlyhospitals

Babies born elsewhere

Perc

enta

ge

.Adapted from: Merten S et al. Do Baby-Friendly Hospitals Influence Breastfeeding Duration on a National Level? Pediatrics, 2005, 116: e702 – e708.

Median duration of exclusive breastfeeding for babies born in Baby-friendly hospitals -- Switzerland

6 weeks

12 weeks

0

2

4

6

8

10

12

14

If hospital showed goodcompliance with 10 Steps

If hospital showed poorcompliance with 10 Steps

.Adapted from: Merten S et al. Do Baby-Friendly Hospitals Influence Breastfeeding Duration on a National Level? Pediatrics, 2005, 116: e702 – e708.

Βήμα 10o

Βοηθήστε στην ανάπτυξη ομάδων υποστήριξης μητρικού θηλασμού και παραπέμψτε τις μητέρες σε αυτές κατά το εξιτήριο από το μαιευτήριο ή την κλινική

Baby Friendly Hospital Initiative, Revised, Updated and Expanded for Integrated Care. WHO, 2009

Αντίθετα: ΑΝΤΙΠΑΛΟΤΗΤΑ δίχως τέλος

Από κοντά υποστήριξη

Πλήρης εκτίμηση θηλασμού μέσα σε 48 – 72 ώρες από το εξιτήριο (ΑΑΠ, 2012)

Επίσκεψη στο σπίτι Παρακολούθηση ανάλογα με τις ανάγκες Παρακολούθηση πάντα ενός θηλασμού

από την αρχή μέχρι το τέλος Ιατρείο θηλασμού (drop in clinic) Εξωτερικό ιατρείο θηλασμού στο

νοσοκομείο

Εκτίμηση θηλασμού από επαγγελματία υγείας

Πλήρες ιστορικό (μητέρας, κυήσεων, άλλων παιδιών, παρούσας εγκυμοσύνης, περιγεννητικό, οικογενειακό, αλλεργικό, διατροφής – θηλασμού, ανάπτυξη σωματική, ψυχοκινητική, κοινωνικό, εργασία, συμπτώματα κλπ)

Κλινική εξέταση (του μαστού και του βρέφους) Εκτίμηση ενός θηλασμού από την αρχή μέχρι το τέλος του και

της απομάκρυνσης γάλακτος Σωματομετρική εκτίμηση βρέφους

Συμπεράσματα/ Διάγνωση Πλάνο δράσης/ Παρακολούθηση

Οποιαδήποτε έξτρα υποστήριξη αυξάνει τον θηλασμό Δεδομένα από 57 έρευνες από 21 χώρες Κάθε μορφή έξτρα υποστήριξης αυξάνει σημαντικά την διάρκεια:

Αποκλειστικού μητρικού θηλασμού Κάθε θηλασμού (any breastfeeding)

Στρατηγικές που βασίζονται στην υποστήριξη πρόσωπο με πρόσωπο είναι πιο πιθανό να πετύχουν

Στρατηγικές που περιμένουν από την μητέρα να ξεκινήσει την επαφή δεν είναι πιθανό να είναι αποτελεσματικές

Απαιτούνται συχνές επαφές κατά τις πρώτες 40 μέρες Οι παρεμβάσεις έχουν μεγαλύτερη επιτυχία όταν η συχνότητα θηλασμού

από το μαιευτήριο είναι υψηλή Ο συνδυασμός επαγγελματικής υποστήριξης και εθελοντικής

υποστήριξης πιο αποτελεσματικός από μόνο επαγγελματική υποστήριξη Μεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχίας εάν υπάρχει προσαρμογή στα

τοπικά δεδομένα

Renfrew M et al. Support for healthy breasfeeding mothers with healthy term babies. Cochrane review, 2012

La Leche League

To διαχρονικό πρότυπο υποστήριξης των οικογενειών θηλασμού στην κοινότητα

Αξιόπιστη, τεκμηριωμένη ατομική και ομαδική συμβουλευτική εθελοντικά

Λεπτομερής, έγκυρη εκπαίδευση των εθελοντριών Κάθε επαγγελματίας υγείας σε επαφή με μικρά παιδιά ΟΦΕΙΛΕΙ

να γνωρίζει την ύπαρξη και το έργο της LLL και να παροτρύνει επαφή της μητέρας τηλεφωνικά ή σε συναντήσεις

Χρειάζεται ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ Όχι άγνοια Όχι σνομπισμός Όχι ανταγωνιστικότητα και αντιπαλότητα

Διαδικτυακή ενημέρωση/ υποστήριξη

www.mitrikosthilasmos.com www.pediatros-thes.gr www.thilasmos.com www.thilasmos.net www.parents.gr www.thilasmos-online.info www.lllgreece.org www.ibfan.gr

Τι να ΜΗΝ κάνετε: Πριν τη γέννηση

ΜΗΝ θεωρήσετε ότι ο θηλασμός είναι κάτι που έρχεται φυσικά και αυτόματα

ΜΗΝ ενημερωθείτε από αναξιόπιστες πηγές (εταιριών, διαδίκτυο - portal, γενικά βιβλία, σεμινάρια καταστημάτων)

ΜΗΝ θεωρήσετε ότι για να θηλάσετε πρέπει να έχετε μπιμπερό, αποστειρωτές, θήλαστρα

ΜΗΝ ασχολείστε κυρίως με το δωμάτιο του μωρού

ΜΗΝ κάνετε μόνο ενημέρωση – ΚΑΙ πρακτικά

Τι να ΜΗΝ κάνετε: στο μαιευτήριο MHN διαλέξετε μαιευτήριο με κριτήρια

ξενοδοχείου Μην αφεθείτε στην αναίτια ιατρικοποίηση, στην

αναίτια χορήγηση μπιμπερό και υποκατάστατου, μην μένετε μόνη

ΜΗΝ αφήσετε την φροντίδα του μωρού σε άλλους/ ΜΗΝ ενδίδετε σε αναίτια απομάκρυνση

ΜΗΝ ξεκινάτε θηλασμό με την θέση της Παναγίας

Τι να ΜΗΝ κάνετε: στο σπίτι

ΜΗΝ νομίζετε ότι πρέπει να έχετε υποκατάστατο στο ντουλάπι

ΜΗΝ ζητήσετε βοήθεια τελευταία στιγμή, αφού παρουσιαστούν τα προβλήματα

Κλείστε τα αυτιά σας στην σύγχυση – παραπληροφόρηση, από περίγυρο και επαγγελματίες

«Και τι πειράζει ένα μπιμπερό; Δεν έγινε και τίποτα..»

Στο μαιευτήριο Προώθηση μπιμπερό Αναίτια διακοπή άμεσου θηλασμού

Αναίτιοι περιορισμοί στη θηλάζουσα/ άλλα

Απουσία προγεννητικής ενημέρωσης

Από γιατρούς, μαιευτήρια και σύστημα υγείας

Σε λοίμωξη μητέρας ή βρέφους Ωράρια και χρονικοί περιορισμοί θηλασμού

Καισαρική τομή και υπέρμετρη ιατρικοποίηση

Άμεση επαφή εταιριών ΕΓΑΒ με γονείς

Σε μαστίτιδα ή άλλα προβλήματα στήθους

Περιορισμός αγκαλιάς/ πρόωρη «ανεξαρτητοποίηση»

Μη ύπαρξη συνοδού στον τοκετό

Παραπλάνηση στις ετικέτες ΕΓΑΒ Ακατάλληλη χρήση θηλάστρου/ ψευδοθηλής

Απουσία παρακολούθησης μετά το εξιτήριο

Όχι θηλασμός το πρώτο 2ωρο Κουλτούρα μπιμπερό σε ΜΜΕ, περιοδικά κλπ

Λανθασμένες εκτιμήσεις βάρους Έλλειψη ασφαλιστικής κάλυψης για γαλουχία

Μη συν-διαμονή Προηγούμενες γενιές που δεν θήλασαν

Χρόνια ασθένεια μητέρας ή βρέφους

Περιορισμοί στην διατροφή

Συμπλήρωμα χωρίς ιατρική ένδειξη

Παλιομοδίτικος φεμινισμός Κάπνισμα Ύπνος μακριά από τη μητέρα

Παρεμβάσεις για ίκτερο, υπογλυκαιμία, πλύσιμο κλπ

Παράδοξη ορολογία στις επιστημονικές έρευνες

Λήψη φαρμάκου από τη μητέρα Μη αντιμετώπιση επιλόχειας κατάθλιψης

Αποδυνάμωση γονιών/ μετατροπή σε ασθενή

Χαμηλό μορφωτικό επίπεδο Σε νοσηλεία στο νοσοκομείο Περιορισμός του θηλασμού σε «φαγητό» μόνο

Ανεπαρκής εκπαίδευση επαγγελματιών υγείας

Επιθετική προώθηση «ειδικών» γαλάτων

Μη προετοιμασία για επιστροφή στη δουλειά

Περιορισμοί στον θηλασμό εκτός σπιτιού

Χρήση πιπίλας Μη επαρκές νομοθετικό πλαίσιο και εφαρμογή του

Διακοπή θηλασμού > 6 μηνών ως «περιττού»

Ξεκίνημα στερεών πολύ πριν τους 6 μήνες

Παραδείγματα: ιστορία 1η

Προγεννητικά: σεμινάριο κλινικής «το στήθος στο μωρό» (!) 38/40 πρόκληση/ ΚΤ Στη μητέρα κοιμισμένο μετά από 3 ώρες 5 φορές τη μέρα έρχεται στη μητέρα με ωράριο Μπιμπερό και ξένο γάλα Πληγωμένες θηλές Απώλεια βάρους 9% στην έξοδο, οδηγία για 30ml ξένο μετά το

θηλασμό, καμία οδηγία να το ξυπνάνε Πρώτο 48ωρο στο σπίτι κρύσταλλοι, όχι κόπρανα, κοιμάται 5 ώρες

«Δύσκολος ο θηλασμός», «δεν είχα γάλα»

Παραδείγματα: Ιστορία 2η

36/40 ΦΤ διάρκειας 13 ωρών (2ος, tandem)

ΒΓ 2300γρ, στη μητέρα τις πρώτες 2 ώρες της ζωής

Συνδιαμονή, θέση χιαστί με τα σημάδια του μωρού

Ήπιο γέμισμα του στήθους από τη 2η μέρα

5200γρ 2 μηνών με ΑΜΘ

Οι μητέρες που τα καταφέρνουν: θέληση ή τύχη;

Σ. Παπαβέντσης. Επιστροφή στον μητρικό θηλασμό: οδηγός επιβίωσης για γονείς και για επαγγελματίες υγείας. Εκδόσεις Πατάκη 2011

«Δεν υπάρχει γυναίκα που να μην έχει γάλα»

Λάθος μήνυμα! Υπάρχουν, και είναι οι περισσότερες μητέρες γύρω μας,

που διέκοψαν πρόωρα τον θηλασμό Μόνο που η ανεπαρκής τους παραγωγή δεν ήταν

πρωτοπαθής, αλλά επήλθε ως συνέπεια κυρίως: Λανθασμένων αντιλήψεων Λανθασμένων εκτιμήσεων και συμβουλών από

επαγγελματίες υγείας Επιβαλλόμενων εμποδίων και κακών πρακτικών που

καταστρέφουν τον μητρικό θηλασμό Της κυριαρχίας της κουλτούρας του μπιμπερό στη βρεφική

διατροφή

Τι φταίει όταν πάει στραβά;

ΔΕΝ φταίτε η μητέραΔΕΝ φταίει ο «δύσκολος»

θηλασμόςΦΤΑΙΝΕ πολιτεία και

σύστημα υγείας που δεν προστατεύουν το δικαίωμα στον θηλασμό από την επιθετική, κυρίαρχη κουλτούρα του μπιμπερό

Όταν ο άμεσος θηλασμός πραγματικά δεν επαρκεί.. Συμπλήρωμα στο στήθος Σύριγγα Κυπελλάκι Κουταλάκι ή με το δάχτυλο (μικρές ποσότητες) Ρινογαστρικός καθετήρας (νοσηλεία) Ενδοφλέβια δεξτρόζη (υπογλυκαιμία) Μπιμπερό (οποιοδήποτε!!) Στερεές τροφές (< 6μηνών σε αναπτυξιακή

ετοιμότητα!)

Γάλα στο βρέφος κατά προτεραιότητα

Μητρικό με άμεσο θηλασμό Μητρικό με άντληση Ελεγμένο ανθρώπινο γάλα δότριας Επεξεργασμένο γάλα αγελάδας για

βρέφη

Κύρια σημεία: τι να κρατήσετε

ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗ πριν γεννήσετε Δημιουργήστε υποστηρικτικό περιβάλλον Κατάλληλες επιλογές επαγγελματιών/

μαιευτηρίου Τοποθέτηση/ τεχνική: το Α και Ω! (χιαστί) Μαλάξτε το στήθος σας, έχει γάλα, βγάλτε το

προς το μωρό! 1η ώρα: Διεκδικήστε την! ΕΛΑΧΙΣΤΟ: >8 θηλασμοί/ 24ωρο ΟΠΩΣΔΗΠΟΤΕ πλήρης εκτίμηση σε 48-72

ώρες από το μαιευτήριο

Θηλασμός: πολυπαραγοντικό ζήτημα

H κουλτούρα του μπιμπερό

Θηλασμός

ΞΕΝΟ ΓΑΛΑ ΓΙΑ ΒΡΕΦΗ

.. Και η αντιστροφή της ροής του ποταμού

ΘΗΛΑΣΜΟΣ

Ξένο γάλα για βρέφη

ACADEMY OF BREASTFEEDING MEDICINE STATEMENTS AND PROTOCOLS

www.pediatros-thes.gr