‘၂ဝဝ၈ ခႏစ ျမနမာဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒ သးသပAကျဖတခက’

Yash Ghai (Aျငမးစားပါေမာကၡ) ေဟာငေကာင တကသလ

ယခ ကလသမဂၢဖြ႔ၿဖးမႈAစAစU ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒ Aႀကျပ AေထာကAကျပAဖြ႔ေခါငးေဆာင နေပါလ ႏင ကလသမဂၢAေထြေထြAတြငးေရးမးခပ၏ လ႔AခြငAေရးဆငရာAထးကယစားလယ

ကေမၻာဒးယားႏငင

“ မာတကာ ”

၁။ ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒမား၏ ရညရြယခကမားႏင ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒ ၁

ဖနတးမႈလပငနးစUမား ၂။ ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒဆငရာျပျပငေျပာငးလမႈAေေျခAေန ၄ ၃။ လပငနးစU ၆

ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒAတြကျပငဆငမႈလပငနးစU ၇ ၄။ ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒ ၁၁ ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒ၏UးတညခကမားနငAေျခခUပေဒသမား ၁၁ ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒ ဖြ႔စညးတညေဆာကမႈ ၁၂ ေရြးေကာကပြစနစ ၁၆ UပေဒျပAဖြ႔မား ၂၀ ျပညနယနငေဒသဆငရာUပေဒျပAဖြ႔မား ၂၂ ျပညေထာငစပငနကနယနမတUပေဒျပAဖြ႔ ၂၂ ကယပငAပခပေရးဇန(သ႔)တငးUပေဒျပAဖြ႔ ၂၃ AလပAမႈေဆာငမားနငသမတရး ၂၃ ျပညေထာငစAစးရ ဖြ႔စညးတညေဆာကမႈ ၂၄

သမတ၏AခြငAာဏာမားႏငတာဝနဝတရားမား ၂၅ သမတ၏တာဝနယမႈ ၂၆

တပမေတာႏငစစUးစးခပ ၂၆ တရားစရငေရး ၂၈ ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒတရားရး ၂၉ ျပညေထာငစ၊ျပညနယမားႏငေဒသမား၊ ကယပငAပခပေရးေဒသမားAႀကား

ဆကသြယမႈ ၃၁ တရားUပေဒမား၏ေျပျပစညညြတမႈ ၃၂ ဘ႑ာေရးႏငရငးျမစမားျပညေထာငစျပညနယမားႏငေဒသမား၊

ကယပငAပခပေရးေဒသမားAၾကားဆကသြယမႈ ၃၃ စမAပခပမႈ ျပညေထာငစ၊ ျပညနယ ႏင ေဒသမား ၊ ကယပငAပခပေရး

ေဒသမား Aၾကားဆကသြယမႈ ၃၃ AေရးေပၚAေျခAေနAခြငAာဏာမား ၃၄

ျပငဆငမႈလပထးလပနညး ၃၆ Aသြငကးေျပာငးမႈဆငရာျပဌာနးသတမတမႈမား ၃၆ သးသပAကျဖတခက ၃၇

1

(၁) ဖြ႔စညးAပခပပAေျခခUပေဒမား၏ ရညရြယခကမားနင ဖြ႔စညးAပခပပAေျခခUပေဒ ဖနတးမႈ လပငနးစUမား ၂ဝဝ၈ခႏစ၊ ဇလငလ ျမနမာနငငကျပညသလထေတြဟာ ဆယစႏစေတြထမာ Aဆးဆး

ဆငကလးမနတငးႀကးရ႕ ေျခာကျခားစရာပကစးဆးရးမႈေတြ ေတြ႔ႀကခစားရျပး လေထာငေပါငးမားစြာ ေသဆး၊ ေထာငေပါငးမားစြာ ေပာကဆးသြားခရပါတယ။ တငးျပညရ႕ေနရာေဒသမားစြာမာ ဆကသြယေရး ေတြ ျပတေတာကသြားခရၿပး ဆငကလးမနတငးႀကးAတြငး Aသကရငကနရစသေတြက ကယဆယ ေစာငေရာကေရးက တႏငငလးက ဂရတစကလပေဆာငခရပါတယ။ AဒAခနမာ စစAစးရက သတ႔စစU ေရးဆြထားတ ဖြ႔စညးAပခပပAေျခခUပေဒAသစက Aတညျပျပဌာနးဖ႔ ျပညလးကၽြတဆႏၵခယပြႀကး ကငးပခပါတယ။ သတ႔Aေနန႔ လAေတာမားမားဟာ မလာထညဖ႔ မျဖစႏငတAတြက ဆႏၵခယပြကငးပ သငတAခန မဟတဘးဆတာက သခပါတယ။ ဒါေပမယ စစAစးရဟာ မနကနတရားမတတ ျပညလးကၽြတဆႏၵခယ ပြကငးပလ႔ရေAာင ျပညတြငးန႔ ႏငငတကာက ဆႏၵခယပြက ေရႊ႕ဆငးေပးဖ႔ ေတာငးဆေမတာရပခတာေတြAားလးက လစလရႈခပါတယ။ ႀကတငေျပာလ႔ရေနတ ရလဒေတြAျဖစ ၉ဝ% Aထကရတ ျပညသလထAမားစႀကးက ဖြ႔စညးAပခပပAေျခခUပေဒက ေထာကခAတညျပ ခတယလ႔ စစAစးရက ေၾကျငာခပါတယ။ ေျမာကမားလတ Aစရငခတငျပမႈေတြကေတာ မဆႏၵေပး သေတြရ ႔ဆႏၵကဂရမစကဘ Aစးရတာဝနရပဂၢလေတြက မျပားေတြက ေထာကခမတသားထားခတယလ႔ ဆပါတယ။ မေပးသေတြကလညး သတ႔Aေနန႔ ဖြ႔စညးAပခပပAေျခခUပေဒမၾကမးက ကန႔ကြကမ ေပးခမယဆရင Aျပစေပးခရမယဆတာက သေနခႀကပါတယ။ ဘယလပျဖစျဖစ ျပညသလထAမားစ ႀကးကေတာ ဖြ႔စညးAပခပပAေျခခUပေဒမၾကမးက ဖတဖ႔ AခြငAေရးမရခၾကပါဘး။ ေလလာေဆြးေႏြးဖ႔ ဆတာေတာ ပလ႔ေတာငမျဖစႏငခၾကပါဘး။ စစAစးရက ဆႏၵခယပြကငးပၿပးရလဒက Aာဏာသး ထနးခပလကတာက Aေကာငးမျမငႏငၾကသလ ဖြ႔စညးAပခပပမႀကမးက စစUေရးဆြတနးက AတငးAကပ၊ ဖAားေပးခတာကလညး Aေကာငးမျမငခၾကပါဘး။

ဒစာတမးမာ ကေနာက စစAစးရဟာ ဘာျဖစလ႔ ဖြ႔စညးAပခပပAေျခခUပေဒသစ မၾကမး ေရးဆြတ႔Aလပန႔ စစUေရးဆြေရးလပငနးစUက တာဝနယခ႔တယဆတာက ေဖာျပမာပါ။ ဖြ႔စညးပAေျခခ Uပေဒေရးဆြရာမာ AေျခခရမယAခကေတြလ႔ စစAစးရက ေတာငးဆခတ႔ AေျခခစညးမUးေတြက ကေနာ စစေဆးၾကညၿပး (AဓကAားျဖင ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒရ႕ နဒါနးပငးေတြမာ ေဖာျပထားပါတယ) ခေပးထားတာေတြရ႕ Aမားေတြက ျပသပါမယ။ ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒAတြက AေျခခAေၾကာငး Aရငးေတြလ႔ ကေနာ စUးစားမတာေတြက ကေနာျပရရင -

Aဓကတစခက စစတပစးမးခယလယမႈက Aဓြန႔ရညေAာငလပထားတာပါပ။ စာတမးက ကေနာက ျမနမာဖြ႔စညးAပခပပ AေျခခUပေဒသစက စတျဖာသးသပမႈ တစခရရေAာင ဖြ႔စညးပ AေျခခUပေဒေတြရ႕ ရညရြယခကေတြန႔ ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒဖနတးေရးလပငနးစUေတြရ႕ ျဖစနငတ Aခနးက႑ေတြက AေသAခာ စစေဆးေလလာၿပး စတငခ႔တာပါ။

ဖြ႔စညးAပခပပAေျခခUပေဒတစရပ ေရးဆြရတရညရြယခကေတြန႔ ဆကစပဖြငဆမႈေတြက ေလလာAကျဖတရပါမယ။ Aဒလပ ဖြ႔စညးAပခပပAေျခခUပေဒ ဖနတးမႈလပငနးစUကလညး ေလလာ Aကျဖတရပါမယ။ မၾကာမတငက ဖြ႔စညးAပခပပAေျခခUပေဒAေတာမားမားဟာ လမႈဘ၀န႔ AမားAားျဖင လကနကကငပဋပကၡေတြန႔ ဆကစပၿပး ေရးဆြAတညျပခႀကတာပါ။ ဖြ႔စညးပAေျခခ Uပေဒသစတစခ ခမတAေျခတညဖ႔က ေရ႕ရႈေစတ လပငနးစUေတြဟာ AမားAားျဖင ပဋပကၡမတငခင ဒါမမဟတ တကခကမႈေတြ နဂးခပသြားၿပးမ စတငခၾကတာပါ။ လမႈဘဝပဋပကၡAေတာမားမားဟာ ႏငငေတာတညေဆာကပ၊ Aာဏာခြေဝမႈ၊ Aမးသားသယဇာတသးစြပငခြင ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒထမာ ပါေလပါထရတာေတြန႔ ဆကစပတUပေဒေတြန႔ ပတသကတတၾကပါတယ။ Aျငငးပြားပဋပကၡျဖစမႈ ေနာကAဓပၸါယတစခAေနန႔ကေတာ ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒAေႀကာငးပါပ။ ေနာကဆးမာေတာ ဖြ႔စညးပ AေျခခUပေဒသစတစခက ပဋပကၡရ႕ ေAာငျမငတ နဂးခပမႈတစခAျဖစ နားလညသေဘာေပါက ၾကပါတယ။

2

ဖြ႔စညးAပခပပAေျခခUပေဒ ဖနတးမႈလပငနးစUကလညး ထြကေပၚလာမယAရာလပ Aေရး ႀကးတာပါဘ။ တကယေတာ လပငနးစUကပ ထြကေပၚလာမယUပေဒက ျပဌာနးပါတယ။ ဒါေပမယ ျပနလညသငျမတေရးန႔ ယၾကညမႈတညေဆာကေရးAပါAဝင တျခားရညရြယခကေတြAတြကလညး သက ေဆာငရြကေပးပါတယ။ ေနာကထပAထးသျဖင ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒဆငရာ ျပျပငေျပာငးလေရး ရ႕နညးနာန႔ တးျမငမႈေတြန႔ ပတသကၿပး မဟာဗဟာကတ စUးစားေတြးျမငမႈေတြလညး ရေနပါတယ။ ေဝဖနဆနးစစမႈAရေတာ ပဋပကၡတြငးန႔ပဋပကၡလြနကာလေတြမာ ႀကဆျပဌာနးသတမတတ ဖြ႔စညးပ AေျခခUပေဒေတြမာ AေျခAေနေတြဟာ ေဆြးေႏြးညႏႈငးမႈေတြြရ႕ရလဒ ဒါမမဟတ ေAာငျမငမႈရဖ႔ Aတြကသာ ျဖစသငပါတယ။ Aဒါေၾကာင ျမနမာAစးရ(SPDC)က ျပညသလထကချပလကတ ဖြ႔စညးAပခပပAေျခခ Uပေဒက Aစးရက AဒAတြက တနဘးထားသတမတေပးလကတ ရညရြယခကေတြန႔ ဖြငဆေဖာျပမႈ ေတြန႔ AဆးA ျဖတေပးရပါလမမယ။

ဖြငဆေဖၚျပမႈ(မတကြျပားတ ေမာျမငမႈေတြ ရနငၾကပါတယ)ေတြဟာ ရညရြယခကေတြ(ဖြ႔စညးပ ေျခခUပေဒထမာ ရငးရငးလငးလငးေဖာျပထားၿပးေနာကပငး ဒစာတမးမာ AကUးေဖာျပထားပါတယ) ဖြငဆေဖာျပမႈေတြန႔ ပတသကၿပး ေဆြးေႏြးစရာ ျပနာေတြ Aမးမးထြကေပၚလာပါတယ။ ျမနမာႏငင ဟာ စစAစးရက ဆယစႏစေပါငးမားစြာ Aပခပခလာခရၿပး AခAခနမာ လကနကကငတပမေတာရ႕ လးဝလႊမးမးမႈန႔ ပါတစဒမကေရစစနစက ေရ႕ရႈလပေဆာငေနၿပလ႔ ေၾကျငာထားတာက ကေနာသပါတယ။ တကယလ႔ ဒမကေရစဟာ Uးတညခကတစချဖစတယဆရင AေျခခUပေဒဆငရာ ျပငဆငေျပာငးလမႈ ေတြ(AသြငကးေျပာငးေရးကာလAတြက)န႔ ဒမကေရစပၿပး ခငမာAားေကာငးလာေရးက ေရ႕ရႈတ လပငနးစUရ႕Aစျဖစတ ဖြ႔စညးAပခပပAေျခခUပေဒျဖစပါသလား ဒါမမဟတ Aဒါဟာ ဒမကေရစ AေျခခUပေဒရ႕ AေျခခAတျမစရ႕ ေနာကဆးပစျဖစေနပါသလား။ AသြငကးေျပာငးေရးကာလAတြက ေရးဆြလကတUပေဒတစခဟာ ေနာကဆး ပစတစခန႔ မတျခားနားတ Uးတညခကေတြ၊ နညးနာေတြန႔ လမးေၾကာငးေတြ သ႔မာရၿပး Aဒလမး AဆးAျဖတ Aေပးခသငပါတယ။ တကယလ႔သာ Aဒါဟာ Aသြငကးေျပာငးေရးျဖစတယဆရင လတစေယာကAေနန႔ ပၿပး ကယျပန႔တ မဟာဗဟာတစခရ႕AစတAပငးတစခAျဖစ ဖြ႔စညးAပခပပAေျခခUပေဒက စစေဆးၾကညရႈရပါမယ။ Aဒါဟာ လးဝျပညဝတဒမကေရစက ေရ႕ရႈေစတ လေလာကတAေျပာငး Aလေတြက ေဆာငယေပးႏငမလား၊ စစတပန႔Aျပသေဘာခတဆကေဆာငရြကႏငမယ ျပညတြငးျပညပ ဒမကေရစAငAားစေတြ ျဖစလာႏငမလား၊ AနာဂတAတြက ပါဝငေဆာငရြကျခငးန႔ ဖြ႔စညးပAေျခခ Uပေဒဆငရာန႔ ႏငငေရးဆငရာေရြးခယမႈAတြက ပၿပးႀကးမားတ သျမငနားလညမႈေတြြန႔ ညႏႈငးေဆြးေႏြးမႈ၊ ေတြ႔ဆေဆြးေႏြးမႈေတြက လမးဖြငေပး၊ လမႈAဖြ႔Aစညးေတြက Aားျဖညႏငမလား၊ ဒါမမဟတ ဆန႔ကငဖကAားျဖင ဒမကေရစ Aေျခခေျပာငးလမႈေတြ ပါဝငပးေပါငးေဆာငရြကမႈေတြြက လကခဖ႔၊ လနညးစေတြရ႕ ယUေကးမႈလAငဆႏၵေတြက ေလးစားဖ႔၊ စတလလကရမရတ႔ လကရAပစးသေတြကပ AတAေယာငတရားဝငျဖစျခငးက ေပးမာလား။ တစနညးAားျဖင ေရးဖြ႔လကတ ဖြ႔စညး ပAေျခခ Uပေဒသစရ႕ ျပယဂေAာကကေန Aာဏာရငစနစက ဆကၿပး ရငသနဖြ႔ၿဖးေစမာလား ဆတာမးေပါေလ။ ျမနမာAစးရကေတာ ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒက AေျပာငးAလလပလ႔မရနငတ Uပေဒလ႔ သ ေဘာထားမာကေတာ AေသAခာပျဖစပါတယ။ Aဒလ AဆးAျဖတျပ ၿပး ဒစာတမးက နဂးခပရသလ စစAစးရက AဒAေျခခUပေဒက တနဘးျဖတသတမတေပးလကတ ရညရြယခကေတြ ကငးမေနနင ပါတယ။ ဒါေပမ တျခားသေတြကေတာ ဒမကေရစနညးလမးမကတ AာဏာရငစစAစးရရ႕ တခ႕လႈပရားမႈေတြက ကယစားျပေနတ AသြငကးေျပာငးေရးကာလAတြက ေရးဆြထားတ UပေဒAျဖစ ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒန႔ ယUတြထားတ ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈေတြြက ေထာကခဖ႔ သတ႔ရ႕စတက ဆးျဖတ ေကာငး ဆးျဖတႏငပါတယ။

ဖြငဆေဖာျပမႈန႔ ေနာကထပAေရးပါတAရာတစခကေတာ လမႈႏငငေရးAေျခAေနပါပ။ မၾကာမတငက ဖြ႔စညးAပခပပ AေျခခUပေဒAေတာမားမားဟာ AစUAလာဒမကေရစပစမး

3

(လကတငAေမရကန႔ Aေရ႕Uေရာပမာလ)က ရယဖ႔ Aဓကထားခၾကပါတယ။ တျခားသေတြကေတာ သတ႔ရ႕Aတြငးပငးဆငရာ၊ လမးစဆငရာန႔ ပဋပကၡေတြရ႕ AဆးAျဖတေတြေပၚမာ Aဓက Aေျခခ Uးတညခႀကပါတယ။(လ႔Aဖြ႔စညးတြငး ဆကဆေရးရ႕ လတတေလာAေျခAေနေတြAတြက လကေတြ႔ ေဆာငရြကမႈေတြန႔ AစUAလာဒမကေရစAယAဆေတြက ထနးညၿပး)။ လပငနးစUန႔ ဆကစပေနသေလာက ျမနမာႏငငရငဆငေနရတ႔ Aဓကျပသနာေတြကေတာ ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒန႔ လမားစ ျမနမာလ႔Aဖြ႔Aစညးန႔ တငးရငးသားလနညးစမားျပနလညသငျမတေရး၊ ဒမကေရစေထာကခAားေပးသေတြန႔ စစAာဏာရငစနစေထာကခAားေပးသေတြၾကား ျပနလည သငျမတေရးက AဆးAျဖတေပးတ႔ေနရာမာ ျပညသလထက တကတကကြကြ ပါဝငေဆာငရြကေရး ေတြပျဖစႀကပါတယ။ AႏစသာရAားျဖငေတာ ျပနာေတြက ျမနမာႏငငက လမးစေတြန႔ ဘာသာ စကား မားျပားမႈေတြက AသAမတျပမႈန႔ ဒမကေရစေဖာေဆာငေရးပ ျဖစပါတယ။ ဒကယျပန႔တ နဒါနးပငးမာပ ဒစာတမးက ဖြ႔စညးAပခပပAေျခခUပေဒမၾကမး စစUေရးဆြမႈန႔ Aတညျပ ျပဌာနးမႈေတြြပါဝငတ လပငနးစUက ပထမဆး စစေဆးၾကညရႈခပါတယ။ ေနာကAစးရရ႕ စမAပခပပစနစက ဆးျဖတျပဌာနးဖ႔ သတ႔ရ႕ AခြငAေရးန႔ ျပညသလထရ႕ AခပAျခာAာဏာ ပငစးမႈက AသAမတျပဖ႔ သင႔ေလာေကာငးမြနတ လပငနးစUတစခလ႔ Aခသေဘာထားခရတ Uပေဒန႔ ႏႈငးယU ၾကညရပါတယ။ ဒစာတမးဟာ ဖြ႔စညးAပခပပAေျခခUပေဒရ႕ ေရေရရာရာရတ ပါဝငAေႀကာငး Aရာေတြကလညး စစေဆးႀကညရႈသြားမာျဖစျပး စစAစးရကေၾကျငာထားခတ Uးတညခကေတြန႔ တငးျပညက ရငဆငေနရတ AခကAခေတြက တြကခက Aကျဖတသြားမာပါ ။ (၂) ဖြ႔စညးပဆငရာ ျပျပငေျပာငးလမAေျခAေန

ျမနမာနငငက ဖြ႔စညးAပခပပဆငရာ ျပျပငေျပာငးလမAေေျခAေနက AေျခခAေၾကာငး Aခကေပါငးမားစြာန႔ လကၡဏာသတမတပါတယ။ Aခဆရင တငးျပညက Aာဏာရငစနစန႔ ဖႏပA ပ စးေနတ Aစးရတစရပက Aပခပေနတာ ဆယစႏစAေတာၾကာခပါၿပ။ လကရAစးရဟာ ဒမကေရစျပ ျပငေျပာငးလမေတြက ဆန႔ကငတကဖကျပး ၁၉၉ဝခနစ ေရြးေကာကပြရလဒAရ ရငးရငးလငးလငး ေဖာျပထားၿပးျဖစတAတငး ျပညသလထေတြက သတ႔ရ႕ေခါငးေဆာငAျဖစ ေရြးခယတငေျမာကခတ ေခါငးေဆာငေတြကလညး လကမခပ ျငငးဆနထားခပါတယ။ ဒါေၾကာင ျမနမာႏငငမာ လႀကကမား Aထငရားဆးျဖစတ ေခါငးေဆာငဟာ ႏစေပါငးမားစြာ ေနAမAကယခပ ခထားခေနရပါတယ။ တရားUပေဒစးမးမႈ လးဝမရေတာပါဘး။ ျပညသလထေပါငးေျမာကမားစြာဟာ ဒမကေရစAတြက တကပြ ဝငေနၾကပါတယ။ AခြငAလမးတစခရတာန႔ တျပငနက ျပညသလထဟာ တာဝနယမႈရတ ဒမကေရစAစးရတစရပက လလားႏစသကေၾကာငး သတ႔ရ႕ဆႏၵက တညတညြတတညး ျပသခ ႀကပါတယ။ ပဂၢလတစUးခငးဆငရာ AခြငAေရးေတြန႔ လ႔Aဖြ႔Aစညးဆငရာ AခြငAေရးေတြက ဖစးႏပကြပမႈ၊ ဒမကေရစက ျငငးပယမႈန႕ Aားျဖညခပါတယ။ ျပညသလထရ႕AေျခခAကဆး AခြငAေရး ေတြန႔ လြတလပမႈေတြြက AႀကးAကယခးေဖာကမေတြ ရေနပါတယ။ လြတလပစြာေျပာဆခြငလညး မရပါဘး။ Aစးရန႔ ဘယလသေဘာထား ဆန႔ကငကြလြမႈမးကမ သညးညးမခပါဘး။ ေျမာကမားစြာ AေရAတြကရတ ျမနမာေတြဟာ ႏငငျပငပကမလႊမေရာငသာ ထြကေျပးတမးေရာငေနထငၾကရပါတယ။ စစAစးရက ျပညသလထရ႕လပAားက ေခါငးပျဖတခပါတယ။ ကေလးသငယေတြန႔ တျခားသေတြက AတငးAကပ လပAားေစခငးၾကပါတယ။ တငးျပညက ခမးသာေပမယ ျပညသလထႀကးရ႕Aမားစဘဝ AေျခခလAပခကေတြက ျငငးပယထားတAတြက ဆငးရျခငးAဆငAေျခAေနဟာ ေၾကာကစရာ ေကာငးေလာကေAာင ဆးဝါးလပါတယ။ ျမနမာႏငငရ႕ရငးျမစေတြန႔ သယဇာတေတြက မတရား ထတယၿပး စစတပန႔ AဆကAသြယရတ AတနးAစားေလးတစခကပ Aလြသးစား ျပေနၾကပါတယ။

4

ျမနမာႏငငကျပညသေတြဟာ AေတာမားမားေသာAစတAပငးAရ ဒမကေရစ ေဟာေျပာပ႔ခခကေတြန႔ ကငသးမႈမရတာေတြေၾကာင AမးသားAမတလကၡဏာ ဆးရႈးမႈေတြ ခစားေန ၾကရပါတယ။ ျမနမာႏငငရ႕ ေရေပၚဆAထကလႊာေတြၾကားမာ ရနလမနးတးမႈန႕ AျပနAလန သသယ စတေတြ ရေနၾကပါတယ။ ျမနမာႏငငရ႕ ကလနစစညးသမးသြငးမႈေၾကာင ကလနေခတလြန ႏငငေရး ေခတမာ ျပညသေတြၾကားမာ နကနကရငးရငး ေသြးကြမေတြ ရေနပါတယ။ ျပညသAမားစ(သးပႏစပ ေလာက)က ဘာသာစကားယUေကးမႈန႔ ဘာသာေရးမတကြျပားမေတြ ရေနေပမယ Aမးသားႏငငတစခ Aျဖစ ရႈျမငၾကပါတယ။ AမားစAတြကကေတာ Uးစားေပးျပျပငေျပာငးလေရးဟာ ဒမကေရစ ေဖာေဆာင ေရးပ ျဖစပါတယ။ ကနတသေတြမာေတာ Aမားစဟာ ေဒသခတငးရငးသားလမးစ လ႔Aဖြ႔Aစညး ေတြျဖစၾကၿပး AဓကAားျဖင Aပစ ခႏစခ ကြျပားေနပါတယ။ သတ႔ဟာ သမငးေၾကာငး ဒါမမဟတ လAငဆႏၵ မတညၾကပါဘး။ တစမးစက မတကြျပားတ Aမးသားလကၡဏာ သျမငနားလညမႈန႔ သတ႔ လ႔Aဖြ႔Aစညးက ေခါငးေဆာငေတြကပ သတ႔က ကယစားျပေစခငၾကပါတယ။ တခ႕တငးရငးသား လမးစေခါငးေဆာငေတြဟာ ေလးနကတ ခရစယာနေတြျဖစေနတAတြက လမားစႀကးန႔ သးျခား ကြထြကေနႀကပါတယ။ Aေတာမားမားက လြတလပေရးAတြက ဘAလဆႏၵရၾက ဒါမမဟတ ေလာကေလာကလားလားရတ ကယပငAပခပေရး ရလစတရၾကၿပး သတ႔ရ႕ ရးရာAစUလာ မခငေဒသေဒသတြငးမာရတ သဘာဝသယဇာတပစၥညးေတြရ႕ Aကးစးပြားက ခစားခြငရလစတမာ တည ႀကပါတယ။

စာေရးဆရာတစေယာကက ဗမာမဟတတ တငးရငးသားလမးစAပစေတြျဖစတ Aဓက ခႏစAပစက ႏငငေရးAရ ရခင၊ ခငး၊ ကခင၊ ရမး၊ ကရငန၊ ကရငန႔ မြနျပညနယေတြAျဖစ တရားဝင ႏငငေရးAရ AသAမတျပေရးAတြက သတ႔ၾကားမာ ကယကယျပန႔ျပန႔ သေဘာတညမႈရယေရး Aတြက Aႀကျပ တငျပခပါတယ။ Aဒျပညနယေတြဟာ AဓကAားျဖင ဗမာေတြလႊမးမးတ ေျမနမဗဟေဒသကဝငးရထားတ AဓကAားျဖင ေတာငကနးေဒသေတြ ျဖစပါတယ။ (ၿဗတသ လကေAာက‘ဗမာစစ’)။ ရနကနဟာ ျမစဝကၽြနးေပၚေဒသန႔ တနသၤာရတငးတညရမႈAရ ေရာေထြးေန ေပမယ သတ႔ဟာ ဗမာမဟတတ ျပညသေတြ Aမားစေနထငရာျဖစပါတယ။

ဒတယကမၻာစစAၿပး ျမနမာႏငငရ႕ လြတလပေရးက ညႏႈငးေဆြးေႏြးခၾကတ Aခနမာ တငးရငးသားလနညးစလမးစေတြက သတ႔ရ႕ကယပငလြတလပေရးက Aလရခၾကပါတယ။ သတ႔ရ႕ ေနရာေဒသေတြက ၿဗတသေတြက Aပခပခၾကၿပး ျမနမာႏငငရ႔ AစတAပငးAျပညထက နညးပါတယ။ စတလလကရမဟတပ တငးျပညရ႕ ကနတAစတAပငးန႔ေပါငးစညးဖ႔ သေဘာတညခၾကပါတယ။ ဒါေပမယ သတ႔က ဖကဒရယျပညေထာငစပသ႑ာနန႔ AထးကယပငAပခပခြငက ေပးရမယဆတ႔ ကန႔သတမႈန႔ပါ။ ဒါေပမယ ၁၉၄၇ ခႏစ ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒဟာ ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒ ျပငဆငမႈ ေတြေၾကာင ပၿပးAားနညးသြားခရတ Aားေပာတ ဖကဒရယျပညေထာငစပစကသာ ခမတခတာ ျဖစပါတယ။

သတ႔ေတြရ႕ သစမးျပငျပငစတဓာတဟာ သပနထမႈေတြြန႔ သတ႔ရ႕ AခပAျခာAာဏာ ပငဆင ခြင ဒါမမဟတ ကယပငAပခပခြင ေတာငးဆမႈေတြြ ျဖစေပၚလာခပါတယ။

ၾသဇာလႊမးမးေနတ ဗမာလမးေတြန႔ တငးရငးသားလနညးစေတြ ဒါမမဟတ တငးရငးသား လမးစေတြၾကားမာရတ ပဋပကၡဟာ လြတလပေရးရၿပးကတညးက တငးျပညက ဒကၡေပးေနတ သမငးရ႕ Aဓကဗဟခကျဖစပါတယ။ တဘကကေျပာမယဆရင ဗဟစစညးေပါငးဖြ႕မႈျဖစျပး တျခားတဘကကေျပာ မယဆရင တငးရငးသားလမးစေတြရ႕ ကယပငျပဌာနးခြင AခြငAေရးက AသAမတျပဖ႔ ေတာငးဆမႈ ျဖစပါတယ။

ဗမာႏငငေရး ေရေပၚဆAထကလႊာဟာ ဗမာမဟတတ တငးရငးသားလမးစေတြရ႕နာကညး မေတြြန႔ Aလဆႏၵေတြရ႕ တရားဝငျဖစမႈျပနာေပၚမာ သေဘာထားကြလြခၾကပါတယ။ ဗမာၾသဇာလႊမးမး တ စစတပကေတာ ျမနမာႏငငကေန တငးရငးသားလမးစေတြခြထြကၾကမာက ရငဆငႏငဖ႔ တငးရငး သားလနညးစေတြက ဗမာAျဖစ ေျပာငးလပစႏငဖ႔ သတ႔ရ႕Aမးသားေရးဝါဒက သြတသြငးဖ႔က

5

AတငးAကပ ေတာငးဆေနပါတယ။ စစတပက AတကAခလပေနၾကတ ဗမာႏငငေရးေခါငးေဆာင ေတြကေတာ ဗမာမဟတတသေတြရ႕ နာကညးမႈေတြက AသAမတျပဖ႔န႔ ဗမာမဟတသေတြရ႕ Aလဆႏၵေတြက ေကနပေAာင လပေပးနငတ နညးလမးေတြက ရာလ႔ရႏငရမယလ႔ AသAမတျပဖ႔ ပၿပး လလလားလားရၾကပါတယ။ ဒတငးရငးသားလမးစလ႔Aဖြ႔Aစညးေတြ ဒါမမဟတ လနညးစေတြဟာ ျမနမာႏငငရ႕ ႏငငေရး ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈေတြန႔ ႏငငေရးစနစေတြေၾကာင ျပငးျပငးထနထန ခစားခၾကရပါတယ။ သတ႔ပငဆငတယလ႔ စUးစားေတြးထငခတ သဘာဝသယဇာတပစၥညးေတြဟာလညး တျခားလေတြရ႕ လယေခါငးပျဖတတာက ခခရပါတယ။ သတ႔ေမြးဖြားႀကးျပငးေနထငရာ ေနရာေဒသေတြဟာလညး လစလရႈထားခခရၿပး ဖြၿဖးတးတကမႈ မရခပါဘး။ သတ႔ကေတာ AစးရAဖြ႔Aစညးေတြ၊ ဌာနေတြက သတ႔က ဆးဆးဝါးဝါး ကယစားျပ ေဆာငရြကခ႔တယလ႔ပ ခစားေနၾကရပါတယ။ သတ႔ရ႕Aသက ၾကားရခပါတယ။ သတ႔ေတြရ႕နယေျမေတြန႔ သယဇာတပစၥညးေတြက ေခါငးပျဖတခရငး တးလ႔သာ ၿခမးေျခာကခေနၾကရတAတြက သတ႔ကကာကြယေစာငေရာကတာမး မခခရသေလာက သတ႔ရ႕ ယUေကးမႈေတြက ျမငတငေပးတာမး မရသေလာက ျဖစခပါတယ။ ျမနမာႏငငရငဆငေနရတ ဖAားAျပငးထနဆးန႔ AေရးAႀကးဆးျပနာေတြကေတာ Aမးသား ျပနလညသငျမတေရး၊ ႏငငတညေဆာကေရး၊ လကၡဏာေဖာေဆာငမႈ၊ လAခြငAေရး ကာကြယေစာငေရာကေရး၊ ဒမကေရစေရးန႔ ပါဝငေဆာငရြကေရးေတြပ ျဖစပါတယ။ ဖြ႔စညးပAေျခခ Uပေဒဟာ တငးရငးသားလမးစပဋပကၡ နဂးခပသြားႏငၿပး မတကြျပားတ လ႔Aဖြ႔Aစညးေတြမာ ညၫြတ Aဆငေျပေျပေနထငႏငလ႔၊ သတ႔ေတြရ႕ ယUေကးမေတြက ေလးစားခရႏငဖ႔ေတြပါဝငတ လပငနးေဘာင တစခက ခေပးႏငရပါမယ။ တငးျပညရ႕၊ ျပနာAမားစရ႕၊ ဗဟခကမျဖစေနတ႔ စစတပAသြင သ႑နတညေဆာကမႈ ဖကသမးေရးလညး ပါဝငရပါမယ။ (၃) လပငနးစU ဒလပငနးစUရ႕ ထငရားAေရးပါတ လပငနးေဆာငတာကေတာ ဖြ႔စညးAပခပပAေျခခUပေဒ တစခက ဖနတးေဖာေဆာငတာပါပ။ မၾကာေသးခငႏစေတြAတြငးက ျပလပခတ မတကြျပားတ လပငနးစUေတြက ေလလာမႈတခ႕က လပငနးစUတစခရ႕ ပါဝငဖြ႔စညးမႈေတြြန႔ ေကာငးမြနၿပးAလပျဖစတ ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒတစခက ထထေရာကေရာကရယႏငဖ႔ ခမတပေဖာလ႔ရႏငတ နညးလမးေတြက တသးတျခားစ ခြထတဖ႔ႀကးစားခၾကပါတယ။ Aဒါက ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒက မၾကမးေရးဆြျပဌာနးဖ႔၊ ဆးျဖတခကယဖ႔ မေပးမႈစနစ၊ AေထြေထြေတြးျမငယဆမႈတညေဆာကေရးAတြက ဆြေဆာငမႈ၊ ျမငသာ ထငရားပြငလငးမႈAတငးAဆ၊ ကၽြမးကငပညာရငမား Aသးျပမႈ၊ AႏႈငးျပAေတြ႔Aႀကေတြန႔ Aေရးႀကး ဆးAေနန႔ ႏငငေရးပါတေတြ၊ Aရပဖကဆငရာ Aဖြ႔Aစညးေတြ၊ Aျပညျပညဆငရာ လ႔Aဖြ႔Aစညးေတြန႔ သာမနျပညသလထေတြရ႕ ပါဝငေဆာငရြကႏငမႈAတြက AခြငAလမးန႔ ျဖစႏငေျခဖနတးမႈစတာေတြ လပကငေဆာငရြကဖ႔ Aသးျပတ႔ Aဖြ႔Aစညးေတြန႔ သကဆငပါတယ။ ဒါေပမ လပငနးစUက တျခားAေရးႀကးတ Uးတညခကေတြကလညး ရရလာေစႏငပါတယ။ Aဒထက AမားစAားျဖငေတာ ပါဝငေဆာငရြကမႈလပငနးစUဟာ မရမျဖစAေရးႀကးတယဆတာက AခAခနမာ ကယကယျပန႔ျပန႔ ယၾကညခၾကပါၿပ။ ပါဝငေဆာငရြကမႈလပငနးစUတစခမာ ေပၚထြကလာ မယAရာေပၚမာ AေလးAနက စUးစားေတြးေခၚမႈန႕ ၾသဇာသကေရာကမႈရေရးမာ ႀကးမားတ ျပညသလထရ႕ ပါဝငေဆာငရြကမႈ ရပါတယ။ ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒက စစU ေရးဆြAတညျပၾကတ႔ Aဖြ႔Aစညး ဒါမမဟတ Aဖြ႔Aစညးေတြဟာ ျပညသလထန႔မတ ကြျပားမႈေတြAတြက ကယကယျပန႔ျပန႔ ကယစားျပမႈ ရရပါမယ။ ျပညသလထမာ လပငနးစUန႔ ပတသကတာေတြ ၊ ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒက မလႊမေရာငသာ ကငတြယရမယAရာေတြရ႕ Aေရးပါတ ျပနာေတြက ေလလာသရႏငဖ႔ AခြငAလမး

6

ေတြ ရပါတယ။ သတ႔က AဆးAျဖတေပးမယAဖြ႔က သတ႔ရ႕Aျမငေတြ တငျပႏငဖ႔ Aတညျပ ျပဌာနးမႈမလပေသးခငမာ ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒမႀကမးေပၚမာ ေဝဖနသးသပဖ႔ Aခနေပးရပါမယ။ Aျပညျပညဆငရာ လ႔AခြငAေရးေၾကျငာစာတမးက Aစးရရ႕Aေျခခဟာ ျပညသလထရ႕ စတဆႏၵျဖစတယလ႔ ေဖာျပထားပါတယ။ ကလသမဂၢက ကယပငျပဌာနးခြင AခြငAေရးက တျခားAခြင AေရးAားလးရ႕ AေျခခAတျမစAျဖစ ေၾကျငာခပါတယ။ AခAခနမာေတာ ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒ ဖနတးျပစေရးလပငနးစUမာ ျပညသလထရ႕ ပါဝငေဆာငရြကမႈAခြငAလမးေတြက ေပးAပျပဆထားတ သတ႔ရ႕ ဖြ႔စညး AပခပပAေျခခUပေဒက ဆးျဖတျပဌာနးဖ႔ AခြငAေရးက ဒAေျခခစညးမUးUပေဒသက ေပးAပထားတယဆတာက ကယကယျပန႔ျပန႔ လကခထားခၾကပါၿပ။ ျပညသႏင ႏငငေရးAခြငAေရး ဆငရာ Aျပညျပညဆငရာ ပဋဉာUစာတမး(ICCPR) Aခနး ၂၅ မာ ႏငငသားတငးရ႕ ျပညသ႔ေရးရာမား လပကငေဆာငရြကရာမာ တကရက ဒါမမဟတ ကယစားလယေတြကတဆင ပါဝငေဆာငရြကႏငခြငက AာမချခငးAားျဖင ကယပငျပဌာနးခြငAေျခခစညးမUးUပေဒသက Aားျဖညေပးခပါတယ။လ႔AခြငAေရး ေကာမတက Aပဒ ၂၅ ဟာ ျပညသေတြရ႕ သေဘာတညမႈကAေျခခတ႔ ဒမကေရစAစးရတစရပရ႕ ဗဟခကမျဖစၿပး ပဋညU စာတမးရ႕ AေျခခစညးမUးUပေဒသေတြန႔လညး ညညြတမႈရေၾကာငး ဖြ႔စညး ပAေျခခUပေဒ ဖနတးတညေဆာကေရးလပငနးစUမာ လ႔Aဖြ႔AစညးAားလးရ႕ AျပညAဝပါဝင ေဆာငရြကမႈ ျဖစေပၚလာေစတယလ႔ ရငးလငးေဖာျပခပါတယ။ ျပညသလထရ႕ AခပAျခာAာဏာပငခြငAျပင ပါဝငေဆာငရြကမလပငနးစUမာ AကးစးပြားAေတာမားမား ရေနပါတယ။ တငးျပညAေတာမားမားမာ ႏငငဖြ႔စညးတညေဆာကပန႔ ပတသကတ ျပညသလထပဋပကၡရ႕ေနာကကြယမာ Aမးသားေရးဝါဒန႔ လကၡဏာေဖာေဆာငမႈ ပတသက ျပး ပမနကရငးတ သေဘာထားကြလြမႈေတြြ တညရေနပါတယ။ တငးျပညရ႕ ယUေကးမႈAေျခခ AတျမစေတြAေပၚမာ သေဘာတညမႈ မရသလ ႏငငေတာAမတAသားေတြန႔ Aဖြ႔AစညးေတြAေပၚမာ သစၥာရမႈပတသကတ႔ ဘခစားမႈလညး မရခပါဘး။ ႏငငေတာျပနလညဖြ႔စညးတညေထာငေရး လပငနးစU ဟာလညး မတကြျပားေနၾကတ႔ ျပညသလထAတြက ႏငငေတာဆတာေပၚမာ ကယစတငးမာ သေဘာထားမတညႏငၾကတAတြက မၾကာခဏ မေAာငမျမင ျဖစေနပါတယ။ ႏငငေတာတညေဆာက ေရးဟာ ႏငငေတာAစးရ ျပနလညတညေဆာကေရးမတငခင ျဖစရပါမယ ။ ဖြ႔စညးAပခပပAေျခခUပေဒ ဖနတးတညေဆာကေရးရ႕ ပါဝငေဆာငရြကေရးလပငနးစUက ႏငငေတာAစးရရ႕ သဘာဝေပၚမာ ေဆြးေႏြးသေဘာတညမ ရဖ႔န႔၊ သးျခားကတAကးစးပြားေတြန႔ လကၡဏာေဖာေဆာငမႈန႔ ေယဘယ Aကးစးပြားေတြန႔ လကၡဏာေဖာေဆာငAမႈေတြက မေျချဖစလာရေAာင ေဆြးေႏြးပြေတြန႔ AခြငAလမး ေတြ ျဖစေပၚလာေစပါတယ။ AဒနညးAားျဖင Aမးသားေရးဝါဒရ႕ လကခႏငတAေျခခတစခန႔ တငးျပညAနာဂတAတြက ထးထြငးAျမငေတြက ေပၚေပါကလာေစႏငပါတယ။ ပါဝငေဆာငရြကမႈက သတ႔ေတြက ေသြးကြေစတ႔ မတျခားနားမႈေတြြက ရငးရငးလငးလငး ေဖာျပျခငးန႔ ေျဖရငးျခငးAားျဖင Aရငက ပဋပကၡရ႕ဆန႔ကငဘကမာ ရခၾကတAပစေတြန႔ လ႔Aဖြ႔ Aစညးေတြ ျပနလညသငျမတေရးAတြကလညး AေထာကAကျဖစေနပါတယ။ ဒါဟာ သတ႔ေတြရ႕ ၾကားမာ ယႀကညမႈတညေဆာကေရးနညးလမးတစခပ ျဖစပါတယ။ ပါဝငေဆာငရြကမႈလပငနးစUတစခ ဟာ ဒမကေရစရ႕ လပငနးနညးလမးေတြန႔ တနဘးေတြ၊ ၿငမးခမးစြာ ယU တြေနထငေရး၊ ႏငငေရးန႔ ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒဆငရာ လပငနးစUေတြန႔ ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒ AေကာငAထညေဖာေဆာငေရး မာ ျပညသလထရ႕ ကညပ႔ပးမႈ လြယကေခာေမြ႔ေစေရးတ႔Aတြက ပညာေပးေရးလပငနးစU တစခလညး ျဖစပါတယ။ နကနကရႈငးရႈငးတညရေနတ ပဋပကၡေတြဟာ ျပညသလထက သတ႔န႔လကတြမေခၚေဆာင တတၾကတ ေရေပၚဆAထကလႊာေတြၾကားမာ သေဘာတညမႈ ရရန႔ေတာ ေျဖရငးလ႔ ရခပါတယ။ Aၾကမးဖကမ၊ ေနရာေရႊ႕ေျပာငးမႈ၊ AးAမUစၥာပစၥညး AလပAကငန႔ ပညာေရးAခြငAလနး ဆးရႈးမႈန႔ မသားစဘဝေတြက Aမားဆးခစားၾကရသေတြဟာ ျပညသေတြသာျဖစၿပး Aေျခကတညၿငမေရး ေAာငျမငမႈရရဖ႔ Aေရးႀကးတ႔AေျခAေနတစရပဟာ AစAစUသစေတြေပၚမာ သတ႔ရ႕ သေဘာတ ညမပ ျဖစပါ တယ။

7

ဖြ႔စညးAပခပပAေျခခUပေဒမၾကမးစစUေဆာငရြကမႈလပငနးစU ဒလပငနးစU မလAစဟာ ၁၉၉ဝ ခႏစက AမးသားလႊတေတာAတြက Aေထြေထြ

ေရြးေကာကပြရ႕ ရလဒက စစAစးရက ေလးစားလကနာဖ႔ ျငငးဆနခတAေပၚမာ Aေျခတညပါတယ။ စစAပစဟာ ၁၉၈၈ ခႏစမာ Aာဏာသမးယခၿပး ပါတစဒမကေရစ Aေထြေထြေရြးေကာကပြ ကငးပေပးမယလ႔ ကတေပးခပါတယ။ ေနာက ၂ ႏစAၾကာမာ Aခနကကပ ေရြးေကာကပြကငးပေပးခၿပး ေဒၚေAာငဆနးစႀကညU းေဆာငတ AမးသားဒမကေရစAဖြ႔ခပ(NLD)က လႊတေတာကယစားလယ Uးေရရ႕ ၈ဝ ရာခငႏႈနးေကာ Aႏငရရခၿပး တျခားဒမကေရစAငAားစေတြက ကနတဆယရာခငႏႈနး ေကာက Aႏငရရခပါတယ။ ဒါဟာ စစAစးရက ေမာလငထားခတ ဒါမမဟတ လခငခတရလဒ မဟတခပါဘး။ စစAစးရက Aမးသားလႊတေတာေခၚယေပးဖ႔ ျငငးဆနခပါတယ။ ဒါေပမယ ျပညတြငးန႔ ႏငငတကာဖAားေတြ တးမားလာတAခနမာေတာ ၁၉၄၇ ခႏစေရာ၊ ၁၉၇၄ ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒေတြ ဟာ ခငမာတAစးရတစရပဖြ႔စညးဖ႔ မသငေလာဘးလ႔ ထတေဖာေျပာဆခပါတယ။ Aစးရတစရပက Aမးသားညလာခတစရပက ေရးဆြတငျပလာတ AေျခခစညးမUးUပေဒသေတြေပၚမာ Aေျခခထားတ လႊတေတာတစရပက Aတညျပ ျပဌာနးေပးလကတ ဖြ႔စညးAပခပပAေျခခUပေဒAသစ Aေနျဖငသာ ဖြ႔စညးႏငမယလ႔ ဆခပါတယ။ Aဒါဟာ လႊတေတာကယစားလယေတြက ရႏငၿပးသား ဖြ႔စညးAပခပပ AေျခခUပေဒက Aသးျပၿပးပျဖစျဖစ ဒါမမဟတ AေျခခUပေဒAသစတစခက ျပဌာနးAတညျပလ႔ပျဖစ ျဖစ လြတလြတလပလပဆးျဖတေရြးခယၿပး Aစးရဖြ႔ေဆာငရြကႏငေၾကာငး ေျပာဆခတ စစAစးရရ႕ AေျခAေနေဟာငးန႔ ဆန႔ကငေနပါတယ။ AမးသားဒမကေရစAဖြ႔ခပကေတာ ျပညသလထန႔ လ႔Aဖြ႔ AစညးAမားစက ကယကယျပန႔ျပန႔ ေထာကခAတညျပထားၿပးျဖစတ႔ လြတလပတ႔ ၁၉၄၇ ခႏစ Aရပ Aစးရ ဖြ႔စညးလၿပး ၈ဝ%ေကာရတ ေရြးခယတငေျမာကခ ကယစားလယေတြရ႕ သေဘာတညမႈန႕ AေျခခUပေဒAသစတခက ေရးဆြAတညျပခပါတယ။ ဖြ႔စညးAပခပပAေျခခ UပေဒAသစတရပေရး ဆြေရးမာ စစAစးရက AမးသားဒမကေရစAဖြ႔ခပန႔ ညႏႈငးေဆြးေႏြးဖ႔က ျငငးဆနခပါတယ။

ဖြ႔စညးAပခပပ AေျခခUပေဒAသစတစရပက Aတညျပျပဌာနးေရးမာ Aဆငႏစဆင ရခပါတယ။ လပငနးစUက ေရြးေကာကပြၿပး ႏစႏစခြAၾကာ ၁၉၉၃ ခႏစ ဇႏၷဝါရလမာ စတငခပါတယ။ AဒလပငနးစUAရ ဖြ႔စညးAပခပပ AေျခခUပေဒသစAတြက Aေျခခရမယ စညးမUးUပေဒသေတြက Aမးသားညလာခက မၾကမးေရးဆြရပါမယ။ ႏငငေတာၿငမဝပပျပားမတညေဆာကေရးAဖြ႔(SLORC)က Aထးသျဖင တငးရငးသားလမးေတြ၊ လနညးစေတြျဖစတ လ႔Aဖြ႔Aစညးရ႕ AစတAပငးAားလးက AကာAကြယေပးေရးAတြက စးစကေဆာငရြကမာျဖစပါတယ။ ႏငငေရးAပစAမးမးန႔ စစတပက Aဖြ႔ဝငေတြန႔ Aမးသားညလာခက Aစးရက ၁၉၉၂ ခႏစ၊ ဇလငလ၊ ၁ဝ ရကေန႔မာ ဖြ႔စညးေပးခပါတယ။ Aဖြ႔ဝင (၇ဝ၂)ေယာကက ႏငငေတာၿငမဝပပျပားမႈတညေဆာကေရးAဖြ႔က စစစေရြးခယခပါတယ။ Aမးသားညလာခမာ ၁၉၉ဝခႏစေရြးေကာကပြမာ Aႏငရေရြးခယခခရသ ကယစားလယ (၄၈၅)Uးထက (၉၉)Uးသာပါဝငခၿပး AမးသားဒမကေရစAဖြ႔ခပက Aဖြ႔ဝင(၈၈)Uးပ ခြငျပခပါတယ။ လပငနးစU ကယႏႈကဟာ ဒမကေရစနညးလမးမကပ မတရားကငတြယထနးခပ ခခရပါတယ။ ညလာခUပေဒက ခးေဖာကမယဆရင ျပငးျပငးထနထန AေရးယမယဆတAမန႔န႔ လြတလပစြာေဖာျပေျပာဆခြငက တငးတငးကပကပ ကန႔သတခတAတြက ျမငသာထငရားျဖစမႈမရသေလာက ျဖစခပါတယ။ တခ႕ Aေရးႀကးတ AေျခခစညးမUးUပေဒေတြ(ႏငငေရးမာ စစတပက စးမးခယလယခြငလမး)က ႀကတင Aမန႔ေပး ထညသြငးၿပးျဖစပါတယ။ ၁၉၉၅ ခႏစ၊ ႏဝငဘာလမာေတာ AမးသားဒမကေရစAဖြ႔ခပက လပထးလပနညးေတြန႔ စညးမUးUပေဒေတြက ေလာချပး လြတလြတလပလပ လႈပရားေဆာငရြကခြငက ေတာငးဆဖAားေပးလာခပါတယ။ ေနာကတစလမာေတာ လြတလပစြာ လႈပရားေဆာငရြကခြငက စစAစး ရက ျငငးဆနမႈAတြက AမးသားဒမကေရစAဖြ႔ခပဟာ ညလာခက သပတေမာကဖ႔ဆးျဖတခပါတယ။ (ေနာကပငးမာ AဒAဖြ႔ဝငေတြဟာ မတကေရာကေတာတ႔Aတြက သတ႔ရ႕ ကယစားလယေနရာေတြက လမလညAေရြးခသေတြAျဖစ ထတျပနေၾကျငာတာက ခခရပါတယ)။ AမးသားဒမကေရစAဖြ႔ခပက

8

ဖြ႔စညးAပခပပAေျခခUပေဒသစတစရပ ေရးဆြဖ႔ စUးစားႀကဆလာတAခနမာေတာ Aမးသားညလာခ ရ႕ ေဘာငကေကာလြနၿပး ဖြ႔စညးAပခပပAေျခခUပေဒေရးဆြဖ႔ ႀကးစားမႈေတြြက AေရးယAျပစေပးဖ႔ ျပငးထန၊ ၾကမးတမးတUပေဒAသစေတြက ထတျပနလာခပါတယ။ Aဒတားျမစကန႔သတမႈAသစေတြက လပထးလပနညးေပၚမာ စစAစးရကပၿပး လ႕ဝကလပေဆာင၊ ပၿပး ကငတြယထနးခပလာေစခပါတယ။ Aဒေနာကပငးမာေတာ AမးသားညလာခAစညးAေဝးေတြက ကငးပျပလပခလာချပး AရနAဟနန႔ ကငးပႏငစြမးမရေတာပါဘး။ ဝနႀကးခပ ဗလခပႀကးခငညြန႔က ႏငငတညေဆာကေရးAတြက Aဆငဆင စနစတကလကနာေဆာငရြကရမယ ႏငငေရးAစAစUေတြAတြက AခနဇယားAသစတစခ ေၾကျငာလကတAခန ၂ဝဝ၃ ခႏစမာေတာ ဒတယAဆင သ႔ရ႕ စမခကAရ Aမးသားညလာခက သ႔ရ႔ ‘Aေျခခမေတြန႔ AေသးစတAေျခခAခကAလကမား’ AၿပးသတေရးAတြက ျပနလညကငးပၿပး ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒသစတစရပက မၾကမးေရးဆြရမာျဖစပါတယ။ ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒက ျပညသ႔ဆႏၵ ခယပြန႔(၁၉၉ဝ ခႏစက ေရြးခယတငေျမာကခခရတ Aမးသားလႊတေတာန႔ Aတညျပျပဌာနးဖ႔ မလက ေၾကျငာထားခေသာလညး) Aတညျပျပဌာနးမာ ျဖစပါတယ။ ျပညသ႔လႊတေတာAတြက ဖြ႔စညးပAေျခခ Uပေဒသစန႔Aည လြတလပတရားမတတ႔ ေရြးေကာကပြက ေနာကပငးမာ ကငးပမာ ျဖစပါတယ။ AဒAဖြ႔Aစညးေတြရ႕ ေတြ႔ဆစညးေဝးမႈေတြန႔ ေခတမဖြျဖးတးတကတ ဒမကေရစနငငတစခက စတင တညေဆာကရမာ ျဖစပါတယ။

AမးသားညလာခAစညးAေဝးက ၂ဝဝ၃ ခႏစ၊ ေမလ၊ ၁၇ ရကေန႔ေရာကမပ ျပနၿပး ကငးပခ ပါတယ။ (AမးသားဒမကေရစAဖြ႔ခပက ဖတၾကားခေပမယ ကယစားလယAေရAတြကန႔ ပတသကျပး သေဘာတညမမရခတAတြက AမးသားဒမကေရစAဖြ႔ခပက တကေရာကဖ႔ ျငငးဆနခပါတယ) ဒါေပမယလ႔ Aစးရရ႕ သတငးရပကြကကAဆတခAရ တငးရငးသားလမးစကယစားလယ(၆ဝဝ)ေကာ AပါAဝင ကယစားလယေပါငး (၁ဝ၈၆)ေယာက တကေရာကခၿပး ညလာခက ၂ဝဝ၃ ခႏစ၊ စကတင ဘာလ၊ ၃ ရကေန႔မာ Aဆးသတလကတယလ႔ ဆပါတယ။ ေနာကပငးမာေတာ ျပညနယန႔တငးေတြက Uပေဒေရးရာကၽြမးကငသေတြ၊ ပညာရပနယပယAသးသးက ပါေမာကၡေတြန႔ ႏငငေရး၊ စးပြားေရး၊ Aပခပေရး ကစၥေတြမာ ႏ႔စပကၽြမးကငသပညာရငေတြပါဝငတ႔ (၅၄)U းေကာမရငက ဖြ႔စညးAပခပပ AေျခခUပေဒမႀကမးေရးဆြဖ႔ ခန႔Aပဖြ႔စညးေပးခပါတယ။ ၂ဝဝ၇ ခႏစ၊ ဒဇငဘာ၊ ၃ ရကေန႔မာေတာ AေျခခUပေဒမၾကမးက ထတျပနတငျပခၿပး ၂ဝဝ၈ ခႏစ၊ ေဖေဖာဝါရလ၊ ၁၈ ရကေန႔မာ Aတညျပ ခပါတယ။ Aဒမတငခင ေဖေဖာဝါရလ ၉ ရကေန႔မာ ျပညလးကၽြတဆႏၵခယပြက ၂ဝဝ၈ ခ၊ ေမလမာ ကငးပမယAေႀကာငး ထတျပနေၾကျငာခၿပး ေရြးေကာကပြက ၂ဝ၁ဝ ခႏစမာ ကငးပမယလ႔ ေၾကျငာ ခပါတယ။

ၾကညလကတာန႔ လပငနးစUဟာ နငငတကာကခမတထားတ႔ UပေဒAရေရာ တရားဝငျဖစမႈန႕ ျပနလညသငျမတေရးAရပါ လထပါဝငေရးစခနစၫႊနးေတြန႔ ကကညမႈမရဘးဆတာ ေတြ႔ရပါတယ။ ပထမဆး ေဒၚေAာငဆနးစၾကည U းေဆာငမႈေAာကမာ AမးသားဒမကေရစAဖြ႔ခပက Aႏငရရခတ ၁၉၉ဝ Aေထြေထြေရြးေကာကပြရ႕ရလဒက လကမခဘ ျငငးဆနခပါတယ။ Aစးရက Aမးသားညလာခ က ခမတေဆာငရြကတAခါမာလညး ေဖာျပခၿပးတAတငး ကယစားလယ (၇ဝ၇)ေယာကမာ Aမားစက သတ႔စတႀကက ေရြးခယခပါတယ။ ၁၉၉၅ခႏစAေႏာငးပငးမာ AမးသားဒမကေရစAဖြ႔ခပ ႏႈတထြက မန႔Aတ တခ႕တျခားAပစေတြလညး ႏႈတထြကသြားတAတြက တရားဝငျဖစတ ဒါမမဟတ လထက AခြငAာဏာAပႏငးခရတ ကယစားလယဆလ႔ မကနခေတာသေလာကပါပ။ စစတပAတြက ႏငငေရးမာ UးေဆာငမႈAခနးက႑AပါAဝင Aေျခခမေတြထက AေရးႀကးဆးAခက ေတြက Aမးသားညလာခ AစညးAေဝးမတငခငမာကတညးက Aစးရက ခမတေပးထားခပါတယ။ Aမးသားညလာခက Aတညျပ ျပဌာနးခတ AေျခခမAမားစဟာ Aစးရက တျခားကယစားလယေတြရ႕ တငျပခကေတြက ဆန႔ကငၿပး AတငးAကပ တကတြနးတငျပထားခတာေတြ ျဖစပါတယ။ AဒAေျခခမ ေတြထမာ ကယစားလယAဖြ႔ဝငေတြရ႕ ၂၅%ဟာ စစတပက ခန႔Aပထားတ သေတြျဖစၿပး Aမႈေဆာင Aဖြ႔ရ႕ Aေရးပါတ AစတAပငးျဖစေနပါတယ။ ကယစားလယေတြရ႕ ေျပာၾကားခကေတြက ပတပင

9

တားျမစထားခၿပး Aမးသားညလာခရ႕ ျပမေဆာငရြကမႈေတြြကလညး လထၾကားမာခၿပး မေဆြးေႏြးရ ေAာင Aျပစဒဏန႔ ၿခမးေျခာကပတပင ဟန႔တားထားခပါတယ။ Aစးရက မညသမဆ Aမးသားညလာခ ရ႕ လပငနးေဘာငျပငပမာ ဖြ႔စညးAပခပပမၾကမးေရးဆြမယ ဒါမမဟတ Aမးသားညလာခန႔ သ႔ရ႕ Aေျခခမေတြက ေဝဖနမယဆရင Aႏစ ၂ဝ Aထ ေထာငဒဏAျပစေပးႏငတ Uပေဒတစခ(၅/၉၆)က ထတျပနျပဌာနးခပါတယ။ ေဒၚေAာငဆနးစၾကညက ေနAမAကယခပကလႊတၿပး စညးမUးUပေဒသေတြက လြတလြတလပလပေဆာငရြကႏငေAာင လပေပးျခငးAားျဖင AမးသားဒမကေရစAဖြ႔ခပ ပါဝင ေဆာငရြကလာၿပး လပငနးစUက ျပနလညစတငဖ႔ ႀကးစားAားထတမႈေတြကလညး Aစးရက ေႏာကယက၊ ဟန႔တားခပါတယ။ လနညးစတငးရငးသားAပစတခ႕လညး ႏႈတထြကသြားခၾကၿပး တကေရာကလာၾကတသေတြကလညး သတ႔တငျပေတာငးဆထားတ ဖကဒရယျပညေထာငစစနစက လညး AေလးAနကမထားသေလာကျဖစေနျပး ညလာခကစၥAတြက ဖြ႔စညးေပးထားတ စစတပၾသဇာ လႊမးမးတ ေကာမတရ႕ ကန႔သတစစစခရၿပး Aမးသားညလာခမာ တငျပခြငေတာငမ မရရခတာက ေတြ႔လာခႀကရပါတယ။ Aမးသားညလာခရ႕Aေျခခမေတြဟာ သပAေသးစတလြနးတAတြက မလAစ က ကတျပထားတAတငး ေရြးခယတငေျမာကခရတ ကယစားလယေတြန႔မဟတပ စစတပကတင သြငးသေတြန႔ ဖြ႔စညးထားခတ မၾကမးေရးဆြေရးေကာမတမာ AခြငAေရးမရခသေလာကျဖစခရပါတယ။ စစAစးရဖကကေတာ လပငနးစUဟာ ပါဝငေဆာငရြကခြငရတယလ႔ ေဖာျပေျပာဆပါတယ။ Aစးရက ‘Aမးသားညလာခကငးပမႈ၊ ႏငငေတာဖြ႔စညးAပခပပ AေျခခUပေဒေရးဆြေရးလပငနးစUမာ တငးရငးသား လမးAမးမးက ကယစားလယေတြန႔ ျပညသလထေတြ ပါဝငေဆာငရြကခၾကၿပး ျပညသ႔ဆႏၵခယပြ ကငးပမႈ၊ AေျခခUပေဒမႀကမးက ေထာကခမႈန႔ ဒမကေရစ Aသြငကးေျပာငးေရး လပငနးစUေတြမာ ျပညသလထတရပလးက ပါဝငေဆာငရြကၾကလမမယ။ Aဒါေၾကာင လထပါဝင ေဆာငရြကမႈက တငးျပညရ႕သမငးက ဖနတးပါလမမယ။’လ႔ ဆပါတယ။ ဆႏၵခယပြေကာမရငက ကလသမဂၢသတမန Aဗရာဟငဂနဘာရက Aမးသားညလာခကယစားလယေတြက Aစးရကခန႔Aပတာ မဟတပါဘး။ ပါတေတြန႔ကယစားလယAပစေတြက ေရြးခယခၾကတာပါလ႔ ေျပာဆခပါတယ။ ၂ဝဝ၈ ခႏစ၊ ေဖေဖာဝါရလ၊ ၂၈ ရကေန႔မာ ျပညသ႔ဆႏၵခယပြAတြက Uပေဒက ပႏပ ထတေဝခပါတယ။ ျပညသ႔ဆႏၵခယပြက ႏငငေတာေAးခမးသာယာေရးႏငဖြ႔ၿဖးေရးေကာငစက ခန႔Aပ ခတ ၄၅ Uးေကာမတ(ဆႏၵခယ ပြ ကငးပေရးေကာမတ)က ႀကးၾကပကငးပခတာပါ။ ေကာမတက Aနညး ဆး ၂၁ ရကႀကတငAသေပးရမာျဖစတ ျပညသ႔ဆႏၵခယပြရ႕ Aခနသတမတမႈက ဆးျဖတခရပါတယ။ ေကာမရငဟာ မစာရငးျပငဆငေရးAတြက တာဝနရတ ျပညနယတငးန႔ ခရငေကာမရငေတြကေန တဆင လပကငေဆာငရြကခ ပါတယ။ (ဒါေပမယ မေပးပငခြငရသAတြက စသတမတခကက ခမတမေပးခ ပါဘး) Aစးရခြငျပခကန႔ ႏငငရပျခားေရာကရေနသေတြန႔ မလေနရာေတြကေန Aေဝးကေရာကရ ေနၾကတ သတမတထားတသေတြ(Aမားစ ေကာငးသားန႔စစသား)Aေနန႔ မေပးခြငရပါတယ။ သတ႔မတပ တငထားတေနရာေတြကေန AျခားတစေနရာကသြားၾကရမယသေတြAတြက ႀကတငမေပးခြငကလညး ေပးAပထားပါတယ။ ဘာသာေရးAဖြ႔တစခခရ႕ Aဖြ႔ဝငေတြဟာ မေပးခြင မရရၾကပါဘး။ AကUးကခ ေနရသေတြန႔ ေဒဝါလခထားဆသမားလညး မေပးခြင မရရၾကပါဘး။ Uပေဒက မဆႏၵေပးရမယ သကတမးမကနဆးခငမာ Aနမဆးမဆႏၵေပးရမယ မေပးသUး ေရက တတကက မေဖာျပထားပါဘး။ ဖြ႔စညးAပခပပAေျခခUပေဒက Aတညျပ ျပဌာနးႏငဖ႔ ေထာကခမရာခငႏႈနး ဘယေလာကလAပတယဆတာကလညး သတမတေဖာျပထားတာမရပါဘး။ Aတညျပျပဌာနးျခငးန႔ပတသကျပး AေျခခUပေဒမႀကမး(Aခနး ၁၄၊ Aပဒ ၁)မာ မေပးပငခြငရသ Aားလးရ႕ ထကဝကေကာတေထာကခမန႔ Aတညျပ ျပဌာနးရမယလ႔ ေဖာျပထားခပါတယ။ Aတညျပ ျပဌာနးဖ႔ Aနညးဆး တငးန႔ျပညနယAေရAတြကက AမားစAေရAတြကလညး မလAပပါဘး။ ဒါေၾကာငပ မေပးသေတြရ႕ Aမားစျဖစရငလေလာကတယလ႔ ယဆရပါတယ။ (ေကာမရငAေနန႔ ေထာကခမ၊ ကန႔ကြကမန႕ပယမေတြက တငးျပညကမေၾကျငာခငမာ ေနရာေဒသAားလးက ေပါငးစဖ႔သာ

10

လAပပါတယ) ဖြ႔စညးAပခပပAေျခခUပေဒက Aတညျပဖ႔ လပထးလပနညးဟာ ဆႏၵခယပြUပေဒလ တငႀကUပေဒထမာထက တရားUပေဒန႔ညၫြတတ၊ AခြငAာဏာမရတ ဖြ႔စညးAပခပပAေျခခUပေဒ မၾကမးထမာ ထညသြငးထားတာကေတာ ထးဆနးပါတယ။ Aစးရရ႕လမးညြနေျမပကလညး Aေျခခ Uပေဒမႀကမးဟာ ကန႔ကြကျငငးပယခခရရင ဘာျဖစမယဆတာက ေဖာျပမထားခပါဘး။ စာတမးရ႕Aစမာ ေဖာျပထားခသလ Aဒလရတခညးျဖစတတတာမးက စUးစားထားတာ မရပါဘး။ စစတပထမာသာ မဟတပါဘး၊ တျခားဘယသကမလညး တရားမတလြတလပတဆႏၵခယပြတစခက ေမာလငမထား ခပါဘး။ AေျခAတငျငငးခနေဆြးေႏြးဖ႔ AခြငAလမးလညးမရပါဘး။ Aဒါကဆန႔ကငတသေတြဟာလညး AေရးယAျပစေပးခခရၿပး Aဓက တကကြလႈပရားသေတြန႔ Aဖြ႔Aစညးေတြဟာလညး ျပညပမာေရာက ေနၾကၿပး ဖမးဆးခရမာေႀကာကရြ႕လ႔ ျပနမလာႏငၾကပါဘး။ ဆႏၵခယပြေကာမရငက ျမနမာႏငငက ေစလႊတတ ကလသမဂၢသတမန မစၥတာဂမဘာရန႔ နငငတကာက ေလလာသေတြက ဖတၾကားဖ႔ Aႀကျပတာကလညး “ဖြ႔စညးAပခပပAေျခခUပေဒဆတာ ႏငငတစခရ႕AခပAျခာAာဏာAတြငးမာ ရ ၿပး ဆႏၵခယပြလကစၥမးေတြမာ ႏငငျခားကေလလာသေတြက ေလလာေစာငၾကညတာမး နမနာမရခ ပါဘး” ဆၿပး ျငငးပယခပါတယ။

ဒလပငနးစUက ၁၉၆၂ ခႏစမာ ဒမကေရစAစးရလကထက Aာဏာကလယခၿပး ၁၉၉ဝခနစ ေရြးေကာကပြAႏငရပါတရ႕ Aစးရဖြ႔စညးခြငကလညး ျငငးဆနခတစစAပစက ပေဖာႀကးၾကပ စမခတာ ျဖစပါတယ။ ဒလပငနးစUရ႕AစတAပငးတစခခက ဘယလြတလပတAဖြ႔Aစညးကမ တာဝနယခငးတာ မး စမႀကးၾကပရတာမး မရပါဘး။ လပငနးစUဟာ လ႕ဝကျဖစပါတယ။ စစတပက စစUေရးဆြခတ မၾကမးကပ Aမးသားညလာခမာ တငသြငးခတာပါ။ တကယေတာ Aစးရမာ AေျခခUပေဒမႀကမးက ျပငဆငေရးဆြခြင AခြငAာဏာမရပါဘး။ Aစးရဟာ ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒဆငရာ AေၾကာငးAရာေတြ၊ ေရြးခယမႈေတြက ျပညသလထၾကားမာ ချပAသေပးတာမး ဒါမမဟတ ပါဝငေဆာငရြကဖ႔ Aသစတဓါတ ေပးတာမး မလပခပါဘး။ တခ႕ Aဓကႏငငေရးေခါငးေဆာငေတြဟာ AကUးေထာငထမာ ေရာကေနၾက ပါတယ။ ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒဆငရာ ေတြးျမငယဆခကန႔ ေရြးခယမႈေတြမာ တျခားေရြးခယစရာရတာ ေတြက ပတပငတားဆးထားတာဟာ AေျခAတငေဆြးေႏြးျငငးခနမႈက ပၿပး ဆးဝါးသြားေစၿပး ေတြးျမင ယဆခကမားစြာဟာ ျပညပေရာကAပစေတြၾကားကပ ေရာကရသြားခပါတယ။ လပငနးစUဟာ တငးျပည တညေဆာကေရး ဒါမမဟတ Aမးသားညၫြတေရး AစAစUေတြက တးတကျမငမားလာေAာင မလပႏငခပါဘး။ ဒမကေရစတညေဆာကေရးန႔ လနညးစေတြရ႕ AခြငAေရးေတြ ယUေကးမေတြက ကာကြယေစာငေရာကေရးန႔ သကဆငသေတြကလညး ေကနပႏစသမမႈ မေပးႏငခသလ ျပငပကမၻာ ကလညး Aစးရ႕ နငငေရးစနစ ျပျပငေျပာငးလေရးAေပၚ AေလးAနကထားလာေAာင သမးသြငးေျပာ ဆမမလပႏငခ႔ပါဘး။ ပဋပကၡျဖစေနတ AပစေတြAၾကားမာ ယၾကညမႈတညေဆာကရမယAစား သသယ ေတြကသာ တးမားလာခေစပါတယ။ AခAခနမာေတာ ကမၻာတဝမးလးက မားယြငးတ လပငနးစUလ႔ ယၾကညလကခထားတ လပငနးစUကဖနတးထတလပလကတ ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒက Aစးရန႔ နငငေရးပါတေတြ၊ လနညးစAပစေတြၾကားမာရတ သေဘာထားကြလြမႈေတြက ပၿပး ျပငးထနလာေစခပါၿပ။ (၄) ဖြ႔စညးပAေျခ ခUပေဒ ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒ၏ Uးတညခကမားႏင Aေျခခမမား

ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒက Aခနး ၁ (Aေျခခနငငေတာမမား)တြင ႏငငေတာ၏ AဓကUးတည ခက ၆ ခက ေဖာျပထားပါသည။

(က) ျပညေထာငစ မၿပကြေရး ( ခ ) တငးရငးသားစညးလးညၫြတမႈ မၿပကြေရး ( ဂ ) AခပAျခာAာဏာတညတခငၿမေရး (ဃ) စစမန၍ စညးကမးျပညဝေသာ ပါတစဒမကေရစစနစထြနးကားေရး

11

( င ) တရားမတျခငး၊ လြတလပျခငးႏင ညမျခငးတညးဟေသာ ေလာကပါလတရားထြနးကား ေရး ႏင

( စ ) ႏငငေတာ၏AမးသားႏငငေရးUးေဆာငမႈAခနးက႑တြင တပမေတာက ပါဝငေဆာင ရြကႏငေရး ( Aခနး ၁၊ A ပဒ ၂ )

ဖြ႔စညးAပခပပAေျခခUပေဒက Aာဏာခြေဝမက (Uပေဒျပမႈ၊ စမAပခပမႈႏင တရားစရငမႈ) ျဖစႏငသမ ပငးျခားသးစြၿပး ၄ငးAာဏာမားက AျပနAလန ထနးခပစစေဆးမႈ ရရမညဟ ျပဌာနးထား ပါသည။(Aခနး ၁ Aပဒ ၅) ဤAလားလကခြေဝမႈတြင AာဏာမားAား ျပညေထာငစ၊ ေဒသႀကးမား (သ႔)ျပညနယမားႏင ကယပငAပခပခြငရေဒသမားၾကား ကယကယျပန႔ျပန႔ ခြေဝမည။ တရားUပေဒႏင Aည လြတလပစြာတရားစရငခြငလညး ရရမည။( Aခနး ၁ ၊ Aပဒ ၈ (င) ) ျမနမာႏငင၏ လမးေပါငးစလကၡဏာAား AသAမတျပသည။ ( ႏငငေတာသည Aမးမးေသာ တငးရငးသားလမးမား စစညးေနထငၾကေသာ Aမးသားႏငငျဖစသည။(Aခနး ၁ Aပဒ ၅) ႏငငေတာ၏ Aဓကပသ႑ာနမာ တညဆတငးမား(AဓကAားျဖင ဗမာလမးAမားစေနထငရာ)ႏင ျပညနယမား (တငးရငးသားမား (သ႔) လနညးစလမးမားေနထငရာ)Aား ေဒသႀကးမားAျဖစ Aစားသးၿပး ကယပငAပ ခပခြငရေဒသမား(လမးစAပစမား၊ သငေလာေသာလU းေရAခးAစားႏင တညေသာ နယေျမAကယ Aဝနးျဖင ေနထငၾကေသာ တငးရငးသားလမးမား(Aခနး ၁ ၊ Aပဒ ၄ (င) ) ၿမ႕ေတာႏင ဝနးကငေဒသ မားမာ ျပညေထာငစAာဏာပငမား၏ တရားစရငပငခြငAျပညAဝရသည ျပညေထာငစနယေျမပငနက တစချဖစရမည။ တငးျပည၏ AျခားAစတAပငးမားAားလညး ျပညေထာငစနယေျမပငနကAျဖစ ေၾကျငာႏငသည။

ျပညသလထ၏မတ ျခားနားမႈAား တငးရငးသားလမးမား၏ကယစားျပမႈတြင AသAမတျပ ထားၿပး Uပေဒျပမႈႏင စမAပခပမႈတြငလညး ကြျပားျခားနားေသာAဆငAရ AသAမတျပသည။ ႏငငေတာAေနျဖင တငးရငးသားလမးမား၏ ဘာသာစကား၊ စာေပ၊ AႏပညာႏငယUေကးမႈမား၊ ၄ငးတ႔ Aၾကား စညးလးညၫြတမႈ၊ AျပနAလနခစၾကညရငးႏးမႈ၊ ေလးစားမႈ၊ AျပနAလနကညရငးပငးမႈႏင ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈနညးေသးသည တငးရငးသားလမးမား၏ ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈမားက တးျမငေဆာငရြကေပးရန တာဝနရသည။ (Aခနး ၁ ၊ Aပဒ ၁၁) ကၽြႏပတ႔Aေနျဖင ေျခေျချမစျမစရေသာ ခန႔ခြေပးAပမAား ေျပာမညဆပါက Aဆပါ Uးတည ခကမားAား Aမနတကယနားလည (သ႔) နားလညႏငသမရသေလာကျဖစေႀကာငး ေတြ႔ရရပါသည။ (တပမေတာ၏ ၾသဇာလႊမးမးမႈAျပင) ထေရာကေသာAာဏာပငးျခားခြေဝမႈ မရပါ။ ႏငငေတာ Aာဏာ Aမားစမာ သမတကသာ Aပႏငးထားၿပး (သ႔) သမတ၏ၾသဇာAာဏာ (သ႔) ၫႊနၾကားမႈကနာခရမည ျဖစ ပါသည။ Aာဏာ၏Aမားစပမာဏမာလညး လကနကကငတပမား၏ Uးစးခပတြငသာ စစညးေနပါသည။ သမတႏင စစUးစးခပၾကားတြင ဒမကေရစAတြက AခြငAလမးမရသေလာက (သ႔) AမႈေဆာငAာဏာ ပငမား၏တာဝနခမႈ(UပေဒျပAမတမား၏ဖြ႔စညးမႈAရ ျပညသလထ၏စစမနေသာ ကယစားျပမႈ နညးပါး လြနးသညAတြက)မရသေလာက ျဖစေနပါသည။ တရားသႀကးမားမာ ဘကမလကေသာတရားစရငေရး Aတြက လAပေသာ လြတလပမႈ မရရၾကပါ။ လနညးစ လမးစမား၏ ယUေကးမႈ (သ႔) ဘာသာစကား (သ႔) ၄ငးကစၥမားAတြက ေပးAပထားသညAခြငAာဏာ၊ AသAမတျပေပးAပထားသည ျပဌာနးသတ မတခကမား နညးပါးလြနးလပါသည။(တရားဝငရးသးဘာသာစကားမာ ဗမာဘာသာတစခတညးသာ) AမးသားလကေAာကခAဆငမားမ Aစးရမားတြင AေရးပါေသာAာဏာမားမရပ ကယပငAပခပ ခြငရ Aစးရဟ မေခၚဆနငပါ။ ၄ငးတ႔မာ ျပညေထာငစ၏ လကေAာကချဖစသလ AတAကAားျဖင သမတ၏ လကေAာကခသာ ျဖစပါသည။ ဖြ႔စညးAပခပပAေျခခUပေဒဆငရာ ျပဌာနးသတမတခက မား၏ ေလလးထြားမႈႏငယတၾကား ကြျပားကြာဟမႈမာ ဖြ႔စညးAပခပပAေျခခUပေဒ၏ Aျခားေနရာ Aေတာမားမားတြင AထငAရားျပသေနပါသည။ ဖြ႔စညးAပခပပAေျခခUပေဒ ပယဖကေရးစြမးေဆာငနငစြမးမာ လကနကကငတပမား၊ ျပညေထာငစမၿပကြေရး တားဆးကာကြယမႈ၊ Aမးသားေသြးစညးညၫြတမႈ ႏင ႏငငေတာAခပAျခာ

12

Aာဏာပငစးမႈ၏ ၾသဇာလႊမးမးမႈေAာကတြင ရေနပါသည။ တငးျပည၏AစတAပငးတစခခမ ခြထြကျခငး က ပတပင၊ တားျမစထားပါသည။(၂/၇) ဖြ႔စညးAပခပပAေျခခUပေဒ၏ Aေျခခမတငးသည ဤAေရးပါ သညAခကက နာခရပါသည။ လAပလင Aၾကပကငမညနညးက သးမညျဖစပါသည။ သမတ (သ႔) စစUးစးခပက ဆးျဖတမႈျပသညAတြက AခြငAေရးမား၊ ဒမကေရစႏင လနညးစလမးစမား၏ လAင ဆႏၵမားႏင ယUေကးမမားAား ဖစးႏပကြပရန ဆငေျခေကာငးတစခ ျဖစေနပါသည။ ဤလျခေရး စတAစြမာ ၄ငးတ႔၏ပပငေသာက၊ လ႔AခြငAေရးႏငဒမကေရစAေပၚ မယၾကညမႈမားေၾကာင လသည ထကပ၍ ခးေဖာကေနၾကေသာ Aပစးသ ေရေပၚဆAထကလႊာမား၏ AကးစးပြားမားAတြက ေဆာငရြကေပးေနၿပး တငးရငးသားလမးစ (သ႔) နငငေရးလနညးစမား၏ Uပေဒႏငညၫြတေသာ Aေလး ထားစရာမားႏင AမားသေဘာတႏငငေရးAတြက ေပးAပသညမကလးမားက ေလာခပစႏငရန Aတြကလညး Aသးေတာခေနပါသည။ ဖြ႔စညးAပခပပAေျခခUပေဒ ဖြ႔စညးတညေဆာကမႈAေပၚ ၿခငသးသပခက

ျမနမာႏငငမာ ဖကဒရယႏငငAသြငသ႑ာနရၿပး ျပညေထာငစစနစျဖစသညဟ ေဖာျပၾကပါ သည။(၂/၁) ျပညေထာငစနယေျမပငနကမလြ၍ ေဒသႀကး ခႏစခ (ဗမာAမားစ)ႏင ျပညနယ ခႏစခ (လနညးစ တငးရငးသားလမး လ႔Aဖြ႔Aစညးမားပါဝင) ႏင ေဒသႀကးမားႏင ျပညနယမားAတြငးရ ကယပငAပခပခြငရေဒသမားရပါသည။ Aဆပါ ကြျပားေဒသမား၏ နယနမတမားAား(၂/၉) ေျပာငးလမႈ ၏ သကေရာကမႈေၾကာင ေဒသတြငးရ ျပညသလထ၏ သေဘာတညမႈမရပ ေျပာငးလ၍မရပါ။ (နယနမတ မားAား Aကယ၍ ေဒသ/ျပညနယလႊတေတာ ကယစားလယမားက ျပနလညAေသးစတေရးဆြမႈAား ဆန႔ကငဆးျဖတခကခလင ၂/၉/င-စ Aရလပေဆာငႏငေသာလညး ၄ငးမာ ၿမ႕နယAမားစက ေထာကခမေပးၿပးေၾကာငး မနကနရမည။ သမတႏင ေလးပသးပေသာ ျပညေထာငစလႊတေတာ ေထာကခ မႈျဖင ျပငဆငေျပာငးလႏငသည) ၎Aဆငမားတြင သးျခားUပေဒျပမႈ၊ စမAပခပမႈႏင တရားစရငမႈ Aဖြ႔မား ရၾကသည။ ေဒသႀကးမား၊ ျပညနယမား၊ ျပညေထာငစနယေျမပငနကမားႏင ကယပငAပခပ ခြငရ ေဒသမားျဖစသည ျပညေထာငစ မညသညနယေျမပငနကမ ျပညေထာငစမ ခြထြကခြငမရ။ ျပညေထာငစUပေဒျပလႊတေတာမာ ျပညနယမား၊ ေဒသႀကးမားႏင ကယပငAပခပခြငရ ေဒသမားက ကယစားျပသည လႊတေတာႏစရပပါဝငသည bi-cameral ျဖစသည။ ဖြ႔စညးAပခပပ AေျခခUပေဒ၏ မားစြာေသာAပငးမားမာ ၎၏ AဆငမားAတြငးမ UပေဒျပAာဏာပငးျခားမႈမားက AေလးAနက ေဆာငရြကရနျဖစၿပး မတညေသာ Aဆငဆငရ UပေဒမားAၾကား ဆန႔ကငကြျပားမႈမားက ကငတြယ ေျဖရငးရန စညးမUးUပေဒမား ခမတထားရသည။ Aဆငတစခစတြင Aခြနႏငဘ႑ာေရး ခြငျပခကမား သတမတျပဌာနးထားရသည။ AစးရမားAၾကားရ AေျခခUပေဒႏငပတသကေသာ AျငငးပြားမႈမားAား ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒတရားရးမ ေျဖရငးရမည။ ၄ငးတ႔Aၾကားရ AျခားေသာAျငငးပြားမႈမားAား တရား လႊတေတာခပမ ကငတြယေျဖရငးရမည။ သ႔ရာတြင ျပညေထာငစစနစမာ ဖကဒရယစနစႏင Aလမးေဝး လြနးေနပါသည။ ျပညေထာငစေAာကရ Aားလးေသာ AဆငမားAားလးမာ တစနညးမဟတ တစနညး ျဖင ျပညေထာငစစမAပခပမႈႏင UပေဒျပလႊတေတာAား နာခရပါသည။ လကေAာကခAမးသား ဌာနမား၏ AခြငAာဏာမားAား ရပဆငးထားရနAတြက Aေရးေပၚ ျပဌာနး သတမတခကမားရၿပး ၎Aာဏာမား က သမတ (သ႔) စစU းစးခပသ႔ လႊေျပာငးေပးAပရပါသည။

ဖြ႔စညးAပခပပAေျခခUပေဒ၏ ဒတယAဓကAေရးႀကးေသာAခကမာ စမAပခပမႈ၏ သမတ ဆငရာသေဘာသဘာဝ ျဖစပါသည။ သမတAား ျပညေထာငစလႊတေတာမ ေရြးခယတငေျမာကေသာ လညး (ျပညသလထ (သ႔) သတ႔၏ Aထးေရြးခယတငေျမာကထားေသာ ကယစားလယ မားမဟတပ) စနစမာ Aေမရကနျပညေထာငစမ စနစႏငAေပၚယAားျဖင ဆငဆငတပါသည။ သမတAား Aယ Aၾကညမရမေပး၍ လႊတေတာမ ျဖတခ၍ မရပါ။ သ႔ေသာလညး ကယကငသကၡာ (သ႔) UပေဒAရ Aျပစေပးခယထကေသာ ခးေဖာကမႈမား ကးလြနပါက ျဖတခႏငပါသည။ AမႈေဆာငAဖြ႔ဝငမားမာ

13

လႊတေတာႏင သးျခားျဖစပါသည။( မညသညဝနႀကးမ လႊတေတာတြင မပါဝငပါ ) သ႔ရာတြင သမတ၏ AခြငAာဏာမား၏ ပါဝငမႈမားတြင Uပေဒျပမႈႏင ဆကႏြယေသာလပငနးစUမားႏင တရားစရငေရးAဖြ႔ က ထနးခပေသာေနရာမားတြင Aေမရကနႏငငထက ပ၍ကယျပန႔ပါသည။ ျမနမာႏငငသမတမာ ျပညေထာငစမဟတေသာ နယေျမပငနကမားတြငပင မားျပားလေသာAာဏာမား ရရထားပါသည။ သမတေရြးေကာကပြ (သ႔) လႊတေတာေရြးေကာကပြAတြက မေပးပစနစမာ Aပခပေနသည ေရေပၚဆ Aထကလႊာမား၏ စတတငးက ၎တ႔၏ ရညရြယခကႏငကကညစတခရေသာ ပစAား ေရြးခယနငရန ခနထားသျဖင တတကက ေဖာျပမထားပါ။

ဖြ႔စညးAပခပပAေျခခUပေဒ၏ တတယAေရးႀကးေသာAခကမာ - ထးျခားကယျပန႔ေသာ လကနကကငတပဖြ႕၏ ႏငငေရးလပငနးစUAတြငးမ Aခနးက႑ပငျဖစပါသည။ သမတ၏ကယျပန႔ေသာ Aာဏာမားရေသာလညး သ(သ႔)သမAား Aေရးႀကးေသာ AေရးေပၚAေျခAေနမားAတြငး စစUးစးခပ ကဖယရား၍ ၎က သမတAျဖစ ၀ငေရာကတာ၀နယႏငပါသည။ တပမေတာမ လႊမးမးထားေသာ Aမးသား ကာကြယေရးႏင လၿခေရးေကာငစက Aေရးႀကးေသာ မ၀ါဒမားႏင စမAပခပမႈလပငနးမားက ေဆာငရြကႏငပါသည။ ဖြ႔စညးAပခပပ AေျခခUပေဒက လကနကကငတပဖြ႔မားAတြက သးျခားAစးရ တစရပ၏ လပငနးေဘာငမးက ေပးAပထားပါသည။ တပဖြ႔၀ငမားက AထးAခြငAေရးမား ေပးAပျခငး၊ ႏငငေတာAဖြ႔Aစညးမား (Aထးသျဖင UပေဒျပAဖြ႕ႏင စမAပခပမႈ)Aား ကယစားျပေစျခငးႏင Aခြနကငးလြတခြင ျပျခငးမား ရပါသည။ ထလပငနးေဘာငက ႏငငေတာ၏ ဒမကေရစ သေဘာသဘာ၀ ႏင AရပသားမားAား ခန႔Aားနညး ေစပါသည။

Aထးခ႐းတခ(တရားစရငေရးAဖြ႕၏ AစတAပငးAျဖစ)ျဖစသည AေျခခUပေဒဆငရာ တရား ႐းတစခ ရပါသည။ ၎မာ ဖြ႕စညးAပခပပAေျခခUပေဒAား နားလညျပနဆရန AေျခခUပေဒဆငရာ Aျငငးပြားမႈမားက ေျဖရငးဆးျဖတရန ျဖစပါသည။ ကAေၾကာငးမလသညမာ ၎ခ႐းAဖြ႕၀ငမားမာ လြပလပမႈမားမားစားစားမရလေသာ ႐း႐းတရားသႀကးမားထကပင လြတလပမႈနညးပါးၾကပါသည။ ဖြ႕စညးAပခပပ AေျခခUပေဒ၏ Aဆးပငးသ႔ ပ႔ထားသညAရာမာ ႏငငသားျဖစမႈႏင လ႔Aခြင AေရးAခနးပင ျဖစပါသည။ ႏငငသားျဖစခြငက တငးတငးကပကပ ကန႔သတဖြငဆထား(ေရြးေကာကပြ တြင ၀ငေရာကAေရြးခခြငမာ ပ၍ပင တငးကပပါသည)ပါသည။ AခြငAေရးAမားစမာ ႏငငသားမား Aတြကသာ ကန႔သတထားပါသည။ AခြငAေရးမားAား ရငးလငးဖြငဆပမာ တကမႈမရဘ (AခြငAေရး Uပေဒမားတြင Aေရးႀကးသည AရညAေသြးတစခ)AခြငAေရးမားက ကန႔သတ(သ႕) ရပဆငးထားႏင ေသာ သတမျပမႏငေလာကေသာ Aေၾကာငးမားစြာ ပါရေနပါသည။ တတကကဆရလင AခြငAေရး မားစြာမာ ၎တ႔Aား Aမနတကယ Aဓပၸါယကငးမသြားေစႏငသည “Uပေဒ”Aား နာခရေစရန ဖနတး ထားပါသည။ AခြငAေရးမားAား Aထးသျဖင မေရမရာျဖစသြားေစႏငေသာ AေရးေပၚAေျခAေနမား Aတြက ကယျပန႔စြာ ျပဌာနးထားေသာ သတမတခကမားလညး ပါရပါသည။

ဖြ႕စညးAပခပပAေျခခUပေဒမ စတ၀ငစားဖြယေကာငးေAာင ေပာကဆးေနေသာ Aရာမားမာ ႏငငေရးၾသဇာလႊမးမးမႈ (သ႕) ဖAားေပးခရမႈမားမ AကာAကြယေပးရန လAပေသာ ႏငငေရးAရ AကခတသညလပငနးမားAား ေဆာငရြကရန (သ႕) တာ၀နယမႈ ေဆာငရြကရန နညးလမးမားAတြက လြတလပေသာ Aဖြ႔Aစညးမား ျဖစပါသည။ တရားသႀကးမားAား ခန႔Aပရန (သ႕) ထတပယရန တရားေရးလပငနးေကာမရင တငၾကားခကမားAား စစမးစစေဆးရန စစမးစစေဆးေရးေကာမရင၊ လနညးစAခြငAေရးေကာမရင လထေရးရာတာ၀နရ၀နထမးမားAား ျပမေဆာငရြကမႈ ကင၀တ ျမငတင ေရး(ျခစားေလာကကကမႈ႕ ဆန႔ကငတကဖကေရး ေဆာငရြကမႈမား AပါA၀င)ျပလပေပးသည ရးသား ေျဖာငမတမႈ ေကာမရငမား လး၀ မပါရပါ။

ဖြ႕စညးAပခပပAေျခခUပေဒတြင ပါရသညမာ ေရြးေကာကပြေကာမရင လထလပငနးေကာ မရငႏင စာရငးစစခပရးမားျဖစေသာလညး မၾကာေသးမကာလAတြငးက ေရးဆြျပဌာနးခၾကေသာ ဖြ႔စညး Aပခပပ AေျခခUပေဒAမားစတြငပါ၀ငေသာ လြတလပထေရာကေသာ Aဖြ႕AစညးမားAတြက စခနစၫႊနးမား ျပညမမႈ မရပါ။ လြတလပေသာAဖြ႔Aစညးမား ကငးမမႈမာ စမAပခပသမားႏင

14

လကနကကငတပမားAား ေပးAပထားသည ကယျပန႔၍ ထနးခပမႈမေသာ AခြငAာဏာ ေပးAပျခငး ထက ပ၍ ကAေၾကာငးမလေသာကစၥ ျဖစပါသည။ ႏငငသားျဖစမႈႏင လ႔AခြငAေရး ဤျပဌာနးသတမတမႈမားမာ ဖြ႕စညးAပခပပ AေျခခUပေဒတစရပတြင ႏငငေတာ(သ႕) Aမးသားႏငငတစခ ဖြ႕စညးျဖစေပၚေစေသာ ႏငငေရးဆငရာလ႔Aဖြ႕Aစညး၏ Aဖြ႔၀ငမားAား Aဓပၸါယ သတမတရနႏင ၎တ႔၏AခြငAေရးမား၊ လြတလပခြငမားႏင တာ၀န၀တရားမားAား Aဓပၸါယ သတမတေပးရန ပမနAတငး ေရ႕ပငးတြင ေဖာျပေလရပါသည။ ျမနမာႏငင၏ ဖြ႕စညးAပခပပ Aေျခခ Uပေဒတြငမ ၎တ႔Aားေနာကဆးပငးတြငသာ ေတြ႕ရရပါသည။ ႏငငသားျဖစမႈႏင ပတသက၍လညး AခးAစားAားျဖင ျပဌာနးသတမတမႈ နညးပါးလြနးလ ပါသည။ ႏငငသားျဖစမႈAတြက လAပခကAား ထနးခပထားသညတစခတညးေသာ စစမနသည Aေျခခမမာ “ၿပညေထာငစသမတျမနမာႏငငေတာ၏ တငးရငးသား မဘႏစပါးမ ေမြးဖြားသ” (၈/၁(က)) ဤဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒ Aတညျပ ျပဌာနးသညေန႔တြင UပေဒAရ ႏငငသားျဖစၿပးသ- ဤျပဌာနးသတမတခကမား၏ သကေရာကမႈမာ သငတငေလာကပတစြာ Aလးစၿခငေသာ AေျခခမမားAရ ႏငငသားျဖစရန ေမာလငၾကေသာ မားစြာေသာလမားAား ႏငငသားျဖစျခငးမ ျငငးပယ ရန ျဖစသည။ တငးျပညAမားစမာ ထတငးျပညတြငေမြးဖြားသတစUး(သ႔) Aနညးဆးႏငငသား မဘ တစUးမ ေမြးဖြားသျဖစပါက ႏငငသားေပးေလရပါသည။ မဘတစUးက ျမနမာႏငငသားျဖစေနေသာ လေပါငးမားစြာ ရေနပါလမမည။ ထသတ႔မာ ျမနမာႏငငသား ျဖစလာၾကလမမည မဟတပါ။ ၎တ႔မာ Aျခားတငးျပညတစခခ၏ ႏငငသား ျဖစသြားႏငပါသည။ Aထးသျဖင ၎တ႕သည ျမနမာႏငငတြင ေမြးဖြားခသမားျဖစပါက ၎ေၾကာငပင ႏငငမ ျဖစသြားပါလမမည။ AျပညျပညဆငရာUပေဒAရ လတငး လတငးသည ႏငငသားျဖစခြင ရပါသည။ Aထးသျဖင ျမနမာႏငငတြင AခြငAေရးမားစြာမာ ႏငငသား ျဖစမႈႏင ဆကႏြယေနပါသည။ ထ႕ေၾကာငပင ထသမားမာ ႀကးမားစြာ AခြငAေရးကငးမသလ ႏငငမမား ျဖစၾကပါလမမည။ တျခားႏငငက လတစေယာကက ႏငငသားေပးAပျခငးန႕ ႏငငသားျဖစမႈက ရပသမးျခငး AပါA၀င တျခားႏငငသားျဖစမႈဆငရာကစၥေတြက Uပေဒက ဆးျဖတမာ ျဖစပါတယ၊ Aဒကစၥေတြမာ Aထးသျဖင ႏငငသားျဖစမႈ ရပသမးျခငးဟာ AေရးႀကးတAတြက ေနာကဆးAကဆး ဖြ႕စညးပAေျခခ Uပေဒေတြမာ စညးမU းUပေဒေတြက ဖြ႕စညးပAေျခခUပေဒထမာတင Aေသးစတထညသြငး ေရးဆြၾက ပါတယ။ ျမနမာႏငငမာ Aခလ ကယႏငငသားျပညသလထေတြရ႕ AခြငAေရးေတြက ဂရမစကဘ သတ႔Aေပၚေ၀ဖနေျပာဆမႈေတြ တတဆတသြားေစဖ႔ ႏငငသားျဖစမႈက ရတသမးျခငး၊ ရပသမးရန ၿခမးေျခာကျခငးမား ျပလပေနသည AစးရတစရပရလာသညAခနတြင ပ၍ပင Aေရးႀကးလာခပါသည။ ဖြ႔စညးပ AေျခခUပေဒတရပက ကစၥတခAား “Uပေဒက AဆးAျဖတေပးလမမည” သ႔မဟတ “ Uပေဒ Aရ” (AေျခခထားရေသာAေျခခမAား ရငးလငးေဖာျပျခငးမရပ ႏငငေတာက Uပေဒတစရပျပဌာနး ေပးရန တကတြနးေျပာဆခၿပး)ဟဆလာလင ထကစၥမ မေျဖရငးရေသးဘ ႏငငေတာAာဏာပငမား၏ သေဘာဆႏၵႏင ဆးျဖတခကAရ ေျဖရငးရန ျဖစသညဟ Aဓပၸါယသကေရာကပါသည။ ေယဘယ သေဘာAရ ဖြ႕စညးAပခပပAေျခခUပေဒက Aဆပါေတာငးဆလာမႈက ေရာငကUသငပါသည။ ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒAရ AခြငAေရးမားႏင လြတလပခြငမားကစၥAား ကၽြႏပတ႔ေျပာဆလင Aလားတ လကတြန႔ေနေသာေတာငးဆမႈတစခကပင ကၽြႏပတ႔ ေတြ႕ရရပါသည။ AခြငAေရးUပေဒမား တြင ျပဌာနးသတမတခက မားစြာရပါသည။ (Aေတာမားမားမာ ျမနမာႏငငက လကမတေရးထး ထားခ ေသာ သေဘာတညခကစာခပမား AပါA၀င Aျပညျပညဆငရာ သတမတခကမားစြာက ခးေဖာက ထားပါသည။) AခြငAေရးAမားစမာ ႏငငသားတ႔ႏငသာ သကဆငေAာင ကန႔သတထားပါသည။ AျပညျပညဆငရာUပေဒက ထသ႔ေသာ ကန႔သတမႈမားက ေရြးေကာကပြမားႏင လထေရးရာ ကစၥမား တြင ပါ၀ငေဆာငရြကမႈမားႏင ပတသကလာမသာ ခြငျပထားပါသည။

15

ဒတယAားျဖင AေတာမားမားေသာAခြငAေရးမားမာ Uပေဒ(Aထကမာေဖာျပထားသကသ႔ ေကနပဖြယရာမရဆး ျဖစပါသည)၏လကေAာကခ ျဖစပါသည။ ဤAခကႏငပတသက၍ ထငရားေသာ နမနာမာ “မညသညႏငငသားတစUးတစေယာကကမ တညဆUပေဒႏငAညမတပါး Aသကကျဖစေစ၊ ပဂၢလဆငရာ လြတလပမႈကျဖစေစ နစနာဆးရႈးမႈမျဖစေစရ” ဆသညAပဒ ၉ ျဖစပါသည။ထ႔Aတြက AေျခခAကဆး AခြငAေရးမားမာ Aစးရ၏ စတ႐းေပါကမႈမား၏ သနားဂ႐ဏာေပၚတြင မတညေန ရပါသည။ (AခြငAေရးAျပည A၀ရႏငမညလား (သ႕) ျဖတေတာကခရမညလား)

တတယျပနာမာ AခြငAေရးမားက ျပစေဖာျပမႈ ျဖစပါသည။ AခြငAေရးမားAား လပဂၢလ တစUးခငးAရ (သ႔) လ႔Aဖြ႕AစညးAရ ၎တ႔Aား ကာကြယေစာငေရာကရနႏင ျမငတငေပးရန ႏငငေတာထမ (သ႔) ေလာကနသငျမတေသာကစၥမားတြင Aစးရမဟတေသာ Aဖြ႕Aစညးမားထမ ၎တ႔ကယတငစေ၀း၍ ေတာငးဆႏငသညဟ ရသငရထကသညAရာAျဖစ ေဖာျပသငသည။ Aခ AေျခခUပေဒတြင AခြငAေရးAေတာမားမားAား ႏငငေတာမ ေပးေကာငးေပးႏငသည Aရာပ သ႑ာန ျဖင ေဖာျပထားခပါသည။ (UပမာAားျဖင ႏငငေတာသည သတမတေဖာျပထားၿပးေသာ Aခ႕ ဘာသာ တရားမားAား AသAမတျပမည)ဟေဖာျပေသာ ဘာသာေရးAခြငAေရးမာ ကာကြယမႈ၏ AားAနညး ဆးပစ ျဖစပါသည။ စတတျပနာမာ AခြငAေရးမားႏငလြတလပမႈမားAတြက ခမတထားႏငသည ကယျပန႔ ေသာ ကန႔သတခကမား ျဖစပါသည။ AခြငAေရးမားစြာမာ AခြငAေရး၏ AေရးAႀကးဆးAပငးAား တစတရာေဖာျပျခငးမရဘ Uပေဒ၏လကေAာကချဖစေနေၾကာငး ကၽြႏပတ႔ေတြ႔ျမငခ႔ၿပး ျဖစပါသည။ AလားတAခကAခမားမာ AခြငAေရးမားAေပၚ ခြငျပထားေသာကန႕သတမႈမားႏင ပတသက၍ ေပၚေပါကလာပါသည။ UပမာAားျဖင AဓကAခြငAေရးAခ႕(လြတလပစြာ ေဖာျပေျပာဆခြင စေ၀းခြင၊ AသငးAဖြ႕ဖြ႕စညးခြင၊ ဘာသာစကားႏင ယUေကးမႈ AခြငAေရးမားႏင လြတလပခြငမား AပါA၀င)မာ ႏငငေတာလၿခေရး၊ တရားUပေဒစးမးေရးႏင ေAးခမးၿငမသကေရး၊ လ႔Aဖြ႕Aစညး ေAးခမးတညၿငမ ေရး (သ႔) လထေAးခမးၿငမသကမႈႏင ကယကငတရားစသညAေၾကာငးမားေၾကာင ကန႔သတခရ ေကာငး ခရႏငပါသည။ ဤဖနတးေဖာျပမႈေAာကတြင Aေၾကာငးျပဆငေျခလ၍ မရႏငေသာ ကန႔သတ မႈတစခက စUးစားစတကးရန ခကခပါသည။ ၎Aျပင AခြငAေရးAားလးAား AေရးေပၚAေျခ AေနကာလမားAေတာAတြငးတြင ရပစထားႏငပါသည။ (AေရးေပၚAေျခAေန ျပဌာနးသတမတခက မားက သမတႏင တပမေတာက႑မားတြင ေဆြးေႏြးထားပါသည။ ခြငျပထားေသာ ကန႔သတမႈ နယပယ မားAား ပမတကစြာရငးလငးေဖာျပသငၿပး၊ ဒမကေရစAေျခခမမားႏငတနဘးမား ႏင လကေလာေျပျပစ မႈႏင လAပမႈAေျခခမားျဖင ၾကပမတထနးသမးသငပါသည။ AေရးႀကးေသာAခြငAေရးမားစြာ ေပာကဆးေနပါသည။ စၿခေပါငးစညးမႈဆငရာ AခြငAေရး မားႏင ေဒသခတငးရငးသားမား၊ လနညးစမား၊ ကေလးသငယမားႏင မသနစြမးသမားႏငပတသကသည AခြငAေရးမားAား ေျပာဆေဆြးေႏြးမႈ မရပါ။ AကUးခပAားျဖငAခြငAေရးUပေဒက ျပညသလထ၏AခြငAေရးမားႏင လြတလပမႈမားAား AစးရAပငးမ ႀကးမားစြာAယAၾကညကငးမေနေၾကာငး ျပသေနပါသည။ ၎တ႔က တြန႔တစြာ ခြငျပေပး Aပၿပး Aျခားတစဖကျပနလည ယေဆာငသြားၾကပါသည။ ေနရာAႏ႕ပ႕ႏ႔ေနေသာ ေၾကာကရြ႕မႈမာ ႏငငAစးရက လ႔Aဖြ႕Aစညးက ထနးခပ၍ မရႏငေတာသည AေျခAေနျဖစပါသည။ ထနးခပေရး ေရာဂါလကၡဏာမားမာ AပဒAားလးနးပါးတြင ေတြ႔ျမငႏငပါသည။ Aလားတပင ႏငငျခားသား မနးတး မႈႏင ဘာသာတရားႏင ၎၏တနဘးမားAား ေၾကာကရြ႕မႈကလညး ေတြ႕ျမငေနရပါသည။

စာတမးက ယခ ကးေျပာငးေဖာျပေတာမည စစတပႀသဇာလႊမးမးမႈAပါA၀င ႏငငေတာ၏ တကယဖြ႕စညးတညေဆာကမႈမားႏငAငAားက AခြငAေရးမား ပမႀကးမားစြာရယ၍ မၾကမးေရးဆြ ထားၿပး ၎တ႔Aား၊ AကာAကြယေပးရနက ပ၍ႀကးမားစြာ ပပငေၾကာငကထားေၾကာငး၊ ျပညသလထ Aေနျဖင AခြငAေရးမားက ခစားႏငရန ျဖစႏငေျခAလြန႔Aလြနနညးပါးေၾကာငး ျပသေနပါသည။

16

ေရြးေကာကပြ စနစ UပေဒျပAာဏာပငမား စမAပခပမႈ AာဏာပငမားAေၾကာငး၊ မေျပာငးမ (ပမနAေျခAေန တြင ဖြ႕စညးပAေျခခUပေဒ၏ ဗဟခကမ ျဖစၿပး၊ ႏစမးစလးမာ ေရြးေကာကပြမား၏လပငနးစUတစရပ တြင ပါ၀ငေနပါသည။)ေရြးေကာကပြစနစ၏ AေျပာငးAေၾကာငး AကUးေဖာျပပါသည။ ေရြးေကာကပြမား စညးရးေဖာေဆာငရန တာ၀နရမႈမာ ျပညေထာငစေရြးေကာကပြေကာမရငတြင ရပါသည။ သမတက တရားေရးရာ(သ႔) Uပေဒေရးရာ ေနာကခAေတြ႔Aႀကရသ Aဖြ႔၀ငမားက ျပညေထာငစလႊတေတာ၏ ေထာကခသေဘာတညမႈျဖင (Aကယ၍ Aမညစာရငးတငသြငးခရသ ၎ရာထးေနရာAတြက စညးမU း ႏင ညညြတေသာAရညAခငးမားမရပါက ေထာကခသေဘာတညမႈေပးရန ျငငးဆနႏငပါသည။ သမတ AေနျဖငAဖြ႔၀ငတစU းAား ပမနျပစမႈဆငရာ တရားစြဆမႈ လပငနးစUျဖင ထတပစဖယရားႏငပါသည။ တရားစြဆမႈ ေAာကေဖာျပပါတာ၀နရပဂၢလမားသည တရားစြဆခရႏငပါသည။ သမၼတ၊ ဒတယသမၼတ၊ ျပညေထာငစ၀နႀကးမား၊ ျပညနယ/ေဒသ၀နႀကးခပမားႏင Aျခား၀နႀကး မား၊ ေရ႕ေနခပႏင ျပညေထာငစႏင ျပညနယစာရငးစစခပ၊ တရားသႀကးခပႏင တရားရးမားႏင တရား လႊတေတာခပတရားသႀကးမား ဖြ႕စညးပAေျခခUပေဒဆငရာတရားရး၊ တရားသႀကးမား၊ ေရြးေကာကပြ ေကာမရငAဖြ႔၀ငမား၊ ၎တ႔ထမ Aခ႕သမားAတြက(သမတႏင ဒတယသမတ AပါA၀င) တရား စြဆမႈသညသာ တာ၀နရမႈAတြက တစခတညးေသာနညးလမးႏင ထတပယပစရနနညးလမး ျဖစပါ သည။ တရားစြဆရနAေၾကာငးရငးမားမာ - (၁) ႏငငေတာပနကနမႈ၊ (၂) ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒ၏ ျပဌာနးခက၊ သတမတခကတစခခAား ခးေဖာကျခငး၊ (၃) Aကငသကၡာပကျပားျခငး၊ (၄) တာ၀နAတြက ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒတြင ေဖာျပထားေသာ AရညAခငး ပကယြငးျခငး၊ (၅) UပေဒAရ ေပးAပထားေသာတာ၀နမားက ေကပြနစြာမေဆာငရြကျခငး၊

၎AခကAားလးမာ ပမနAားျဖင တရားစြဆမႈႏင မပတသကပါ။ တရားစြဆမႈမာAေရးႀကး ေသာကစၥျဖစၿပး ရႈပေထြးၿပး တရားUပေဒတစပငးလပထးလပနညး၊ ရာထးတာ၀နယထားသက Aရည Aခငးမရျခငး(သ႔)AရညAခငးမျပညမႏငေတာျခငး၊ တာ၀နမေကပြနဟ ျပမဆကဆရန မသငေလာ ျခငး စေသာျဖစရပမားတြင သငေလာမႈမရျခငး၊ U းစြာေဖာျပခေသာ Aေၾကာငးရငးမားမာ တရားရးမားမ ကငတြယေဆာငရြကရမညျဖစၿပး ေနာကေဖာျပခေသာ Aေၾကာငးရငးမားမာ ႏငငေရးလပငနးစUျဖင ကငတြယ (ဤေနရာတြငစာေထာကေနပါသည၊ ၾကညရႈႏငပါရန)

ႏငငေတာပနကနမႈမာ တရားရးမားမ ကငတြယရပါမည။ တာ၀နရပဂၢလတစUးAား ဖြ႕စညးပ AေျခခUပေဒ ျပဌာနးသတမတခကတခခAား ခးေဖာကသညဟ တရားစြဆရန မသငေလာဟလညး ထငရပါသည။ ပ၍ Aေရးႀကးေသာ ခးေဖာကမႈAတြက လာထားသငပါသည။ ျပညေထာငစတာ၀နရပဂၢလမားႏင ပတသက၍ နမနာပစျပလပထးလပနညးမာ တရားစြဆရန Aတြက ျပညသ႔လႊတေတာ၏ လႊတေတာတစရပမ Aဖြ႔၀ငမား (Aနညးဆးေလးပတစပက စတင လပေဆာငရမညျဖစၿပး Aဖြ႕၀ငAားလး၏ သးပႏစပ၏ေထာကခမႈ ရရရပါမည။)Aတြကျဖစၿပး Aျခား လႊတေတာတစရပက စစမးစစေဆးၿပး စြဆခကမားတငရပါမည။ ၎လႊတေတာAဖြ႕၀ငမား၏ သးပႏစ ပက စြဆခကမားAတြက AခကAလကမား Aားျဖညရာေဖြရန လAပပါသည။ ဤလပထးလပနညးက သမတ၊ ဒတယသမတ၊ ျပညေထာငစ၀နႀကးမား၊ ေရ႕ေနခပ၊ စာရငးစစခပ၊ တရားသႀကးမားႏင ေရြးေကာကပြေကာမရငAဖြ႔၀ငမားAတြက Aသးျပပါသည။ ျပညနယ(သ႔)ေဒသရတာ၀နရပဂၢလမား Aတြက(၀နႀကးခပ၊ Aျခား၀နႀကးမားႏင စာရငးစစခပ)လႊတေတာတစရပမ လႈပရားမႈေဆာငရြကရငး၊ လႊတေတာUကဌ ဖြ႔စညးေပးထားေသာေကာမတတစရပမ စစမးစစေဆးမႈျပလပထားေသာ စြခကမားက

17

AနညးဆးေလးပတစပေသာAဖြ႔၀ငမားမ တငသြငးစြဆရပါမည။ သမတသညလညး တရားသႀကးမား Aား တရားစြဆခကမားက လႊတေတာတရပAျဖစေဆာငရြကေသာ ျပညေထာငစလႊတေတာUကဌထသ႔ တငသြငးႏငသည။ ဤေနရာတြင တရားစြဆခကမားက လႊတေတာႏစရပမ Aဖြ႔၀ငမား၏AေရAတြက ႏငညမေသာAဖြ႔၀ငU းေရရသည ေကာမတတစရပက စစမးစစေဆးၿပး ပးတြAစညးAေ၀းႏင တရားစြ ဆရပါမည။ ပမနAားျဖငထတပယဖယရားမႈက ၎ကယႏႈက၏ Aမႈကစၥမလြ၍ ျပညေထာငစ လႊတေတာUကဌ၏ တာ၀နရမႈျဖစလာသညAခနတြင သမတက လပေဆာငပါသည။ သ႔ေသာလညး တရားသႀကးမား၏Aမႈတြင သမတမာ စြတစြသႏင ထတပယရနတာ၀နရသ ႏစမးစလး ျဖစႏငပါသည။ သမတAေနျဖင ျပညေထာငစ၀နႀကးမားကလညး ၎ဘာသာ ထတပယႏငပါသည။ သ႔ရာတြင တရားစြဆမႈမာ ျပညေထာငစလႊတေတာကသာ ေဆာငရြကရပါမည။ ေကာမရငက မဆႏၵနယမားေရးဆြ၊ မေပးသစာရငးျပစ၊ ေရြးေကာကပြဆငရာ Aျငငးပြားမႈမားက ေျဖရငးရန တရားခရးမားထေထာင၊ ေရြးေကာကပြမားႏင ႏငငေရးပါတမားAတြက Uပေဒမားေရးဆြ ကငတြယေဆာငရြက(AျခားAပဒတစခက ႏငငေရးပါတမားAတြက Uပေဒျပရန ဤတာ၀နရမႈက ျပညေထာငစလႊတေတာသ႔ ေပးAပထားေသာလညး) ေရြးေကာကပြဆငရာ လပထးလပနညးမား၊ ေရြးေကာကပြတရားရးမားႏင ႏငငေရးပါတမားမ AယခမားAတြက ေကာမရင၏ AကUပေဒမားႏင ဆးျဖတခကမားမာ ေနာကဆးနဂး ျဖစပါသည။(၉/၁၂) မေပးခြင ေရြးေကာကပြစတငသညေန႕တြင Aသက ၁၈ ႏစျပညၿပးသ၊ UပေဒAရ AရညAခငး ႏငျပညမသ မဟတသ၊ မေပးရန AရညAခငးျပညမသႏင UပေဒAရ မဆႏၵေပးခြငရသ ႏငငသားတငး မေပးခြငရသည။ (၉/၁)။ ႏငငသားျဖစမႈကယ၌သည မေပးခြငAခြငAေရးAတြက ဗဟျပAယAဆ မျဖစႏငပါဟ ျပဆျခငးသည AေတာAတနAတတနမတမေကာငးသလ ျဖစႏငပါသည။ မညသမေပးႏင သညဆသညမာ Uပေဒေပၚတြင မတညပါသည။ ဖြ႕စညးပAေျခခUပေဒက ေAာကေဖာျပပါ ပဂၢလမား မေပးခြငမရဟ ေဖာျပထားပါသည။ သာသနာ၀နထမးမား၊ ေထာငဒဏကခေနရသမား၊ လမြAျဖစ ဆးျဖတေၾကညာခထားရျခငးမ လြတေျမာကခြငမရေသးသမား၊ စတေပါသြပသဟ သကဆငရာUပေဒAရ တားျမစျခငးခရသမား၊ UပေဒAရ AရညAခငးျပညမျခငးမရေသာ ႏငငသားတစUးAား ျပညေထာငစ လႊတေတာမ တားျမစပတပငႏငသည။ (ပမနAားျဖငAစးရ ေဆာငရြကမႈAရ) မဆႏၵေပးခြငသည ႏငင သားျဖစမႈ၏Aေျခချဖစၿပး AရညAခငးမျပညမေသာ Aေၾကာငးရငးမားသည ေၾကာငးကးဆေလာပါက ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒတြင ထညသြငးျပဌာနးသငပါသည။ AစးရAာဏာပငမား၏ သေဘာဆႏၵAတငး ျပရန ခြငျပမထားသငပါ။ ေရြးေကာကတငေျမာကျခငး ပထမUပေဒAား ႏငငေရးႏင ကငးလြတသညဟ သျမငထားေသာ လတတေလာAစးရက ေရးဆြသည။ (Aသြငကးေျပာငးေရးဆငရာ AစAစUမား၏ AစတAပငးတစခAျဖစ ေAာကတြငၾကည) ေရြးေကာကပြတြင ၀ငေရာကAေရြးခခြင ေရြးေကာကပြတြင ပါ၀ငယU ၿပငရန AေျခခAရညAခငးမားမာ ေရြးခယတငေျမာကခ Aဖြ႔Aစညးမား AားလးAတြက Aတတပင ျဖစသည။ ကယစားလယေလာငးမာ Aသက၂၅ ႏစႏင ၂၅ႏစAထက(AမးသားလႊတေတာမAပ၊ AနညးဆးAသက ၃၀ႏစ ရရမညေဒသႏင ဇနငယမားမ တညေသာကယစားလယAေရAတြကရရမည/မည။ လႊတေတာႏစရပရသညAနက လႊတေတာတစရပမ Aပ(၄/၂(ခ)) ၎သည ႏငငသားမဘႏစပါးမေမြးဖြားလာေသာ ႏငငသားျဖစရမညျဖစၿပး ေရြးေကာကပြ မတငမ ျမနမာႏငငတြင ဆယႏစဆကတကAေျခခေနထငခသ ျဖစရမည။(Aစးရ၏ခြငျပခကျဖင Aျခားတြင သြားေရာက ေနထငၾကသမားမAပ) ၎AျပငျပညေထာငစUပေဒတြင ျပဌာနးႏငေသာ AျခားAရညAေသြးမား ရရမည။

18

လတစေယာကAား ကယစားလယေလာငးျဖစျခငးမ AရညAခငးပကယြငးေစေသာ Aေၾကာငးမားရပါသည။ ထသမားသည ႏငငျခားAစးရ၏လကေAာကချဖစသ (သ႔) တငးတစပါး၏ ႏငငသားျဖစသမား၊ ထႏငငသားတ႔ခစားခြင AခြငAေရးႏငညမေသာခစားခြငမား ရရခစားသမား၊ ႏငငျခားတငးျပညတစခ (သ႔) ဘာသာတရားတစခ (သ႔) AျခားAဖြ႔Aစညးမား၏ဘ႑ာေငြေၾကးေပၚတြင AမျပေနေသာAဖြ႔Aစညးတစခႏင ပတသကသကဆငသ၊ Aဖြ႔၀ငျဖစသ၊ AျခားသမားAား မေပးရန (သ႔) မမေပးရန လႈ႔ေဆာသ (သ႔) ထသ႔ေသာAဖြ႕Aစညးတစခ၏ Aဖြ႔၀ငျဖစသ (သ႔) သာသနာ ၀နထမးမား၊ AျခားAရညAေသြးမျပညမေသာသမားမာ ႏငငေတာ၏ ေငြေၾကး (သ႔) AျခားUစၥာ ပစၥညးမား သးစြေနေသာ(တပမေတာသားမားAတြက ခၽြငးခကထားပါသည) Aဖြ႔Aစညးမားႏင တြဖက လပကငေနသ ၀နထမးမား (သ႔) Aရပဘက၀နထမးမား။ Aကယ၍ Aာဏာပငမားက AရညAခငး မျပညမဟ ဆးျဖတပါက ေရြးေကာကပြဆငရာ ခးေဖာကမႈတစခခAား ကးလြနပါက ထသသည မဆႏၵေပးရန AရညAခငး ပကယြငးပါသည။ Aျခားေသာ AရညAေသြးမားႏင AရညAေသြးပကယြငးမႈမားမာ မထးျခားပါ။ Aျခားတတ ကကရေသာ သတမတခကမားမာ စစAစးရက မႀကကႏစသကေသာ ပစမတထားေသာသမား ျဖစပါသည။ ကယစားလယေလာငးတစU း၏ မဘႏစU းလး ႏငငသားမားျဖစရမညဆေသာ လAပခကႏင ကယစားလယေလာငးသည ျမနမာႏငငတြင Aနညးဆး ဆယႏစ Aေျခတကေနထငခသျဖစရမည ဆသညမာ ႏငငတကာလကခထားေသာ စခနစညႊနးမားAေနျဖင ျပငးထန၊ ေၾကာငးကးတကမရပ ဆန႔ကငေနခၿပး (ကလသမဂၢလ႔AခြငAေရးေကာမတ၏ ဆးျဖတခကမားAား ထငဟပေသာ ) ႏငငသား မား၏ AေျခခရပငခြငတစခAား ျငငးဆနျခငး ျဖစပါသည။ ၎မာ Aမးသားဒမကေရစ Aဖြ႔ခပ၏ UးေဆာငAဖြ႔၀ငမားႏင ႏငငရပျခားေရာကေနၾကေသာ Aျခားသမား ျဖစပါသည။ သာသနာ၀နထမး မားAား AရညAခငးပကယြငးသတမတျခငးမာလညး AေျခခဒမကေရစAခြငAေရးမားက ခးေဖာကမႈ တစခပင ျဖစပါသည။(၎Aခက၏ မလAစမာ ၁၉၄၇ ခႏစက သဃာေတာAခ႕၏ ဆႏၵႏင တစစတစရာ ပတသကေနေသာလညး) သာသနာ၀ငမားသညလညး မေပးခြငAခြငAေရးက ျငငးပယခရပါသည။ (၉/၂(က)) ကယျပန႔၍ မေသခာေသာ AရညAေသြးမျပညမမႈ ႏစမးရပါသည။ ပထမတစမးမာ ႏငငျခား တငးျပညတစခ၏ Aစးရတစရပ (သ႔) ဘာသာေရးAဖြ႔Aစညး (သ႔) AျခားAဖြ႔Aစညးမား၏ ေငြေၾကး (သ႔) AျခားပငဆငမႈတစခခAား တကရကျဖစေစ၊ သြယ၀က၍ျဖစေစ ရယထားေသာ Aဖြ႔Aစညးတစခ၏ Aဖြ႔၀ငမား ျဖစပါသည။(c. 4,s 33 (g)) ၎ပငဆငမႈမား၏ ေပးရငးAေၾကာငးရငး၊ လကခရငးAေၾကာငး ရငးမားက ထညသြငးမစUးစားပါ။ ဒတယတစမးမာ ဘာသာတရားတစခAား ႏငငေရးရညရြယခကျဖင Aလြသးစားျပ၍ AျခားသမားAား မေပးရန (သ႔) မမေပးရန လႈ႔ေဆာသတစUးUး (သ႔) ထသ႔ေသာ ျပလပေနေသာAဖြ႔Aစညး၏ Aဖြ႔၀င (ႏငငေရးရညရြယခကမားျဖင ဘာသာေရးဟာ Aလြသးစားျပသည ဆသညမာ ဘာပါလ) Aဆပါျပ႒ာနးသတမတမႈမားAား စစAစးရAား ဆန႔ကငသမားAား ထးႏက တကခကရန Aသးျပႏငပါသည။ ၎ျပ႒ာနးသတမတခက Aားလးသည လထေရးရာမားတြင ပါ၀ငလာ ေသာAခါ ႏငငသားမား၏ AေျခခAခြငAေရးခးေဖာကမႈတစခ ျဖစေပၚလာပါသည။ သမတ(သ႔) ဒတယသမတေလာငးမားAတြက AရညAေသြးမားမာ ပ၍ပင ျပငးထနတငး ၾကပပါသည။ (သမတဆငရာ Aခနးက႑တြင ေဆြးေႏြးထားပါသည။ ) ဤသ႔ေသာ နညးလမးမားျဖင စစAပစက Aခ႕ေသာAေရးAႀကးဆးပဂၢလမားႏင Aဖြ႔Aစညး မားAား ေရြးေကာကပြလပငနးစUမားတြင ပါ၀ငေဆာငရြကမႈAား ပတပငတားဆးထားခၿပး ျပညသမားႏင ေစစပေျပၿငမးရနႏင တငးျပည၏ ႏငငေရးစနစAား ျပျပငေျပာငးလရနAတြက AစးရAေပၚ သစၥာရမႈႏင ယၾကညမႈAေပၚ ျပငးျပေသာ သသယစတရခပါသည။

ပမနAားျဖင ေရြးခယတငေျမာကခရေသာ လႊတေတာAမတတစU း၏သကတမးမာ ငါးႏစ ျဖစပါ သည။ သ႔ရာတြင ျပညသ႔ကယစားလယတစUးAေနျဖင သကဆငရာ မဆႏၵနယ၏ မဆႏၵရငမား Aနက Aနညးဆး ၁%တ႔က တာ၀နမ ျပနလညရတသမးလေသာ လႊတေတာကယစားလယႏင ပတသက၍ ဖြ႔စညးပAပခပပAေျခခUပေဒပါ Aေၾကာငးရငးမားႏင ညညြတပါက တရားစြဆမႈ လပထးလပနညး

19

Aတငး ေဆာငရြကရမည။ Aကယ၍ ေကာမရငက တငၾကားခကမနကနေၾကာငး ေတြ႔ရရပါက Aဆပါ Aဖြ႔၀ငAား ထတပယဖယရားပစရမည။ ဤသညမာ AစးရႏငAဆငမေျပေသာ လႊတေတာAမတ တစUးAား ထတပယပစရန Aလြယကဆးနညးလမး ျဖစပါသည။ ႏငငေရးမားယြငးေဖာကျပနမႈAတြက AကာAကြယေပးထားမႈ လြနစြာ နညးပါးပါသည။ (ေကာမရင၏ ဆးျဖတခကမားAတြက Aယခ မရပါ) ေကာမရငမာ ႏငငေရးပါတမား၏ စညးမUးစညးကမးမားAတြက Aေရးႀကးေသာ Aခနးက႑ တြင ရပါသည။ ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒက ျမနမာႏငငAား “စစမန၍ စညးကမးျပည၀ေသာ ပါတစ ဒမကေရစ” ဟ ဖြငဆပါသည။(Aေျခခ မ ၃) သ႔Aတြက ႏငငေရးပါတမားAား ထနးခပထားေသာ စညးမU းစညးကမးတြင ဤAခကမာ ရငးလငးပါသည။ ႏငငေရးပါတမားသည “ျပညေထာငစ မၿပကြေရး” “တငးရငးေသြးစညးညညြတမႈ မၿပကြေရး” ႏင “AခပAျခာAာဏာတညတခငၿမေရး” Uးတညခကမား Aား လကနာရမညျဖစၿပး ၎စမားသည မတပတငမႈက ခြငျပရန (သ႔) ဆငငထားရန စUးစားဆးျဖတ ရာတြင AဓကစUးစားခကျဖစမား ျဖစပါသည။ Aကယ၍ ပါတတစခခသည AစးရAား ဆန႔ကင တကခကေနေသာ သပနAပစမား(သ႔) Aစးရက Aၾကမးဖကမႈမား ကးလြနေနသညဟ ေၾကျငာထား ေသာသမား (သ႔) Aဖြ႔Aစညးမား (သ႔) Aစးရက တရားမ၀ငဟ ေၾကျငာထားေသာ Aဖြ႔Aစညးမားႏင ဆကသြယ(သ႔) ေထာကပမႈျပပါက ေရြးေကာကပြေကာမရငက မတပတငမႈက ပယဖကႏငသည (၁၀/၄)။ မတပတငျခငး၊ ပယဖကရနAတြက Aျခားေသာ Aေၾကာငးရငးမားမာ ႏငငျခားတငးျပညတစခ၏ Aစးရ (သ႔) ဘာသာေရးAဖြ႔Aစညး (သ႔) Aဖြ႔Aစညးတစခခ (သ႔) ပဂၢလတစU းတစေယာကထမ ဘ႑ာ ေငြေၾကး၊ ရပ၀တပစၥညး ႏင Aျခားေထာကပကညမႈမားက တကရကေသာ၎ ၊ သြယ၀က၍ေသာ၎၊ လကချခငးႏင ပါတက ႏငငေရးရညရြယခကႏင ေဖာကလြေဖာကျပနျပလပလင မတပတငမႈက ပယဖက ႏငပါသည။ ဖြ႔စညးပ AေျခခUပေဒက မတပတငထားေသာ ႏငငေရးပါတတစခက တာ၀နယေသာ ကယစား လယေလာငးကသာ ေရြးေကာကပြ ၀ငခြငျပသညဟလညး သတမတထားျခငး မရပါ။(“စညးကမးျပည၀ ေသာ ပါတစဒမကေရစ”က ျပဆေကာငးျပဆႏငေသာ AယAဆ) Aကယ၍ ဤသ႔ ျဖစလာပါက ေကာမရင၏မတပတငျခငးႏင မတပတငပယဖကျခငးတ႔Aေပၚ ထနးခပမႈမာ ေရြးေကာကပြတြင ၀ငေရာကယU ၿပငႏငသ (သ႔) Aပစေပၚတြင Aေရးႀကးေသာ သကေရာကမႈ ရေနပါသည။

ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒက သမတ (သ႔) UပေဒျပAဖြ႔Aတြက မေပးပစ စနစကလညး ရငးရငး လငးလငး သတမတေဖာျပမႈ မရပါ။(ဘကလကမႈမားႏင Aကးရလဒက ႀကတငခန႔မနးရန ခကခေစ သည) မေပးမႈစနစက မတကြျပားေသာ ရလဒမားက ရရေစႏငပါသည။ UပမာAားျဖင လနညးစမား (သ႔) AမးသမးမားAား Aားေပးကညျခငး (သ႔) AေႏာကAယကAဟန႔Aတားျပျခငး၊ ဤAေၾကာငးမား ေၾကာင ေရြးေကာကပြစနစမားက တငးရငးသားလမးစႏငငတစခAတြက ႀကးမားစြာAေရးပါမႈက ျဖစေစၿပး မေပးမႈစနစ၏ AေျခခစညးမUးUပေဒသမားက တးမားလာ(တစခါတစရ Aေသးစတ) သသလ Aမနတကယမလြတလပေသာ ေရြးေကာကပြစနစက ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒတြင ထညသြငးေရးဆြလာၾက ပါသည။ ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒ၏ ပါတမားႏင ေရြးေကာကပြမားAတြက တရားUပေဒႏင ညၫြတေသာ လပငနးေဘာင(ေရြးေကာကပြေကာမရငမာ AမနAားျဖင သမတ၏ သတ၀ါႀကးတစေကာငသာ ျဖစပါသည)က Aစးရဆန႔ကငသမား၏ ႏငငေရးလႈပရားမႈမားက Uပေဒျပငပသ႔ ဖယရငးပစရန ႀကမား ေသာ AခြငAလနးမားက ခြငျပထားခပါသည။ ဤသညမာ ဒမကေရက ေမြးဖြားစမာပင လညၿမညစ သတေနျခငးသာ ျဖစပါသည။ UေပဒျပAဖြ႔မား စာတမးက UပေဒျပAာဏာပငမားႏင စတငခသညမာ ၎တ႔သည AေရးAႀကးဆးျဖစေန၍ မဟတပါ။ Aေရးမႀကးပါ။ သ႔ေသာလညး ၎တ႔၏ ဖြ႔စညးမႈႏငAာဏာမာ ကၽြႏပတ႔Aား ႏငငေရးစနစ၏ ဖြ႔စညးတညေဆာကမႈႏင လႈပရားႏငမႈစြမးAငAားက နားလညႏငေစရန AကAညျဖစေစပါသည။

20

UပေဒျပAဖြ႔မားမာ AဆငAမးမးတြင တညရေနပါသည။ ျပညေထာငစ ျပညနယမား (သ႔) ေဒသႀကးမား၊ ကယပငAပခပခြငရ ဇနနယမား၊ (သ႔) တငးမား၊ ၿမ႕ေတာနယေျမပငနကႏင Aျခား ျပညေထာငစ နယေျမပငနကမား၊ ၎တ႔Aားလးတြင တညေသာ သကတမးရပါသည။ ၎Aဆငမား Aားလး ၅ ႏစ သကတမးAား တစၿပငနကတညး တာ၀နထမးေဆာငၾကပါသည။ စတ၀ငစားစရာ Aေကာငးဆးမာ ျပညေထာငစUပေဒျပAဖြ႔ ျဖစပါသည။ ၎မာ ႏစရပေပါငးAား တစစတစစညးတညး ျပညေထာငစလႊတေတာAျဖစ သနားလညထားၾကပါသည။ လႊတေတာတစရပက ျပညသ႔လႊတေတာဟ ေခၚေသာ ျပညသလထ ႏင ၿမ႕နယမားက ကယစားျပၿပး၊ Aျခားလႊတေတာတစရပမာ ျပညနယမားႏင ေဒသႀကးမားက ကယစားျပေသာ Aမးသားလႊတေတာတစရပမာ ျပညနယမားႏင ေဒသႀကးမားက ကယစားျပေသာ Aမးသားလႊတေတာျဖစပါသည။ သ႔ရာတြင ပမာ Aနညးငယပ၍ ရႈပေထြးပါသည။ လႊတေတာတစရပစတြင တပမေတာကာကြယေရးUးစးခပမ Aမညစာရငးတငသြငးေပးေသာ တပမေတာ ကယစားျပ Aဖြ႔၀ငAခ႕ ပါ၀ငပါသည။ ျပညသ႔လႊတေတာတြင Aဖြ႔၀င ၄၄၀ Aနက ၁၁၀ ျဖစၿပး Aျခားလႊတေတာတစရပတြင Aမားဆးရသည Aဖြ႔၀င ၄၄၀ Aနက ၅၆ ေယာကျဖစပါသည။ Aမးသားလႊတေတာ၏Aဖြ႔၀ငမာမ ရႈပေထြးပါသည။ ေဒသႏင ျပညနယတစခစတြင တပမေတာAဖြ႔၀င ၄ Uး ခန႔ထားရၿပး (တပမေတာမာ Aဖြ႔Aစညးတစချဖစသျဖင ၎မညသ႔လပေဆာငရသညက မရငးလငးပါ။ ျပမေဆာငရြကပနညးလမးမားAတြက Uပေဒတစခ ခမတေပးမညဟ မနးဆရပါသည) ျပညနယႏင ေဒသတစခစမ Aဖြ႔၀င ၁၂ Uး ေရြးခယတငေျမာကရပါမည။ ၎AေရAတြကတြင ကယပငAပခပခြငရ တငး(သ႔) ကယပငAပခပ ခြငရ ေဒသတစခစမ ကယစားလယတစUး AပါA၀င ျဖစပါသည။ Aခ႕ေသာ ျပ႒ာနးသတမတခကမားမာ လႊတေတာႏစရပ၏ မတကြျပားေသာ လပငနးေဆာင တာမားႏင သကဆငပါသည။ (UပမာAားျဖင တရားစြဆေဆာငရြကမႈAမားစမာ လႊတေတာတစရပ၏ Aဖြ႔၀ငမားက တငသြငးျခငးျဖစၿပး ေAာငျမငေAာင ေဆာငရြကရပါသည) လႊတေတာတစရပစAတြငး တသးတျခားစ မဆႏၵယၿပး လႊတေတာႏစရပၾကားမ သေဘာတညမႈမား၏ ဆးျဖတခကက ထနးခပသည စညးမU းUပေဒမား ရပါသည။(တငသြငးUပေဒမားႏငသာ ဆကစပႏငပါသည) သ႔ရာတြင ျပညေထာငစ လႊတေတာမာ ၎၏ ကယပငတစUးခငး ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ ရပါသည။ ၎တြင Uက႒တစU းႏင ၎ေခါငးေဆာငမားAား ရညညႊနးေဖာျပမႈ ရပါသည။ Aေထြေထြေရြးေကာကပြၿပးလင ျပညေထာငစ လႊတေတာAား ျပညသ႔လႊတေတာပထမAစညးAေ၀း၏ ၁၅ ရကAတြငး ေခၚယရပါမည။ AUးAစမာပင လႊတေတာႏစရပစလးမ Aတတကြ ကငတြယေဆာငရြကရမည ျပနာမားစြာ ရမညဟ ထငရပါသည။ (UပမာAားျဖင သမတက ၀နႀကးမား(သ႔) တရားသႀကးခပAား Uပေဒခးေဖာကမႈစြခကမား တငသြငး လာသညAခါ)။ သမတက AေရးေပၚAေျခAေနတစရပ ေၾကျငာရန စUးစားလာေသာAခါ ပးေပါငး ေဆာငရြကမႈ သဘာ၀ရသည ျပညေထာငစ လႊတေတာတြင ေဆြးေႏြး (AစညးAေ၀းAား ေခၚယကငး ပရမညသမာ ျပညေထာငစလႊတေတာUက႒ ျဖစသညႏငAည)မည ျဖစပါသည။ သမတAမညစာရငး တငသြငးမႈ ေထာကခAတညျပေသာ Aခါသမယမးႏင ရသးေငြစာရငးျပစျခငး၊ ဆးျဖတျခငးမား AပါA၀င AျခားေသာAခါသမယမး ျဖစပါသည။ Aခ႕ေသာ Uပေဒတငသြငးမႈမားကလညး ျပညေထာင စလႊတတာတြငသာ စတငရမညဟလညး ေဖာျပထားပါသည။ ဤနမနာမားတြင ျပညေထာငစလႊတေတာမာ ႏစရပရေသာ လႊတေတာမ တစရပသာရေသာ UပေဒျပAဖြ႔Aျဖစ ေျပာငးလလာသညဟ ယဆရပါသည။ မၾကမးေရးဆြေရးေကာငစ၏ စာသားစကား လးမားမ မညသညAခနတြင ရညညႊနးမႈတစခAား ျပညေထာငစလႊတေတာ၏ လပငနးေဆာငတာ မား(သ႔) လပထးလပနညးမားAျဖစ ဖနတးျပလပမညက AစUသျဖင ရငးရငးလငးလငး မရခပါ။ ပးတြAစညးAေ၀း (သ႔) သးျခားAစညးAေ၀းဟလညး ရငးလငးမႈ မရပါ။ Aဆးနဂးတြင ကြျပားမႈမာ AနညးဆးUပေဒျပမႈတြင မားစြာAေရးမပါလပါ။ စာတမးက ေAာကတြငေဖာျပမညAရာAတြက Uပေဒ တငသြငးမႈတစခတြင လႊတေတာႏစရပ သေဘာထားကြလြပါက ထကစၥAား Aဖြ႔၀ငတစUးလင တစမ ကျဖင လြတေတာတစရပတညးAျဖစ စညးေ၀း၍ ၎တ႔ဘာသာ ေျဖရငးရပါမည။ ျပညသ႔လႊတေတာတြင Aဖြ႔၀ငပမမားျပားသညႏငAည ဤလပထးလပနညးက လြယကသြားေစပါသည။ သ႔ရာတြင မတကြျပား

21

မႈမားက ဤနညးျဖင ေျဖရငးျခငးAား Uပေဒျပမႈ လပထးလပနညးတြငသာ Aသးျပသညဟ ယဆရ ပါသည။ ထ႔ေၾကာငပင Aခ႕ေသာ သးျခားလပငနးေဆာငတာမားAတြက ျပညေထာငစလြတေတာက လႊတေတာတစရပAျဖစ (သ႔) ႏစရပAျဖစ စညးေ၀းသညကစၥမာ Aေရးမႀကးလပါ။ Uပေဒျပလႊတေတာ၏ ဖြ႔စညးတညေဆာကမႈမာ U းတညခကAေတာမားမားAား ရယရန ေဖာေဆာငထားျခငး ျဖစပါသည။ တပမေတာတစခတညးသာ လႊတေတာတစရပစAတြက ေလးပတစပ ေသာAဖြ႔၀ငမားႏင လႊတေတာႏစရပစလးတြင ကယစားျပထားပါသည။ ဒမကေရစAေျခခစညးမUး Uပေဒသမားႏစႀကမႏစခါ ယတေလာေနပါသည။ လကနကကငတပမားAတြက Aထးကယစားျပျခငးႏင ေရြးခယတငေျမာကမႈAေျခချဖင မဟတပ Aမညစာရငးတငသြငးျခငးျဖင ခငမာစတခရပါသည။ တပမေတာကယစားလယမားAေနျဖင စစUးစးခပ၏ ညႊနၾကားခကမားAရသာ ေဆာငရြကမညမာ ေသခာပါသည။ ၎တ႔မာ လကနကကငတပမား၏ တပဖြ႔၀ငမားျဖစေနၾကသျဖင စစတပ၏ထနးခပ မႈမားAား နာခၾကရမည ျဖစပါသည။ ၎တ႔သည ၎တ႔၏ AျခားAဖြ႔၀ငမားထကပ၍ ၎တ႔၏ ၾသဇာလႊမးမးမႈကAသးျပႏငသည စစညးညညြတေသာAဖြ႔AစညးတစခAျဖစ လႈပရားေဆာငရြကႏင စြမးရသည တစခတညးေသာAပစ ျဖစႏငပါသည။ ၎Aျပင တပမေတာ (သ႔) ကာကြယေရး (သ႔) လၿခ ေရးႏငပတသကသည ကစၥရပမားက ကငတြယသညေကာမတတစခတြင လAပပါက တပမေတာမ တပဖြ႔၀ငမဟတသမားနင ပးေပါငးေဆာငရြကႏငေသာလညး ၎တ႔Aဖြ႕၀ငမားသညသာ သသန႔ပါ၀င ေနပါလမမည။ ဤသညမာ လကနကကငတပဖြ႔မားထမ ေသခာတကေသာ တာ၀နယမႈရေစရန ႀကးစား Aားထတမႈတြင UပေဒျပလႊတေတာAတြကႀကးမားေသာ Aားနညးခ႕ယြငးမႈ ျဖစေနပါလမမည။ ဗမာလမးမားႏငလနညးစ တငးရငးသားမားAၾကား ထနးညရနAတြက ဗမာမားက လႊတေတာ ႏစရပစလးAား လႊမးမးထားပါလမမည။ လကနကကငတပဖြ႔မားတြငလညး ဗမာမားသာ လႊမးမးေနသျဖင တပမေတာကယစားလယAမားစAားလညး ဗမာမားထမပင ဆြထတေရြးခယပါလမမည။ သ႔Aတြက ၎တ႔၏ ေထာကခAားေပးမႈAရ ဟနခကမာ တမးေစာငးေနပါလမမည။ ျပညသ႔လႊတေတာတြငး လUးေရ Aေျခခမာလညး ဗမာမားသာ Aားသာ(၃၃၀ေသာ လထမဆႏၵနယမားမာ ၿမ႕နယမားႏင မညသ႔ ဆကစပ မညက မရငးလငးေသာလညး)ပါသည။ Aမးသားလႊတေတာတြငလညး ျပညနယႏငေဒသမားမ Aည Aမ ကယစားျပမႈ ရပါမည။ သ႔ေသာလညး ဗမာမားAတြက AထးAေလးသာမႈက ေပးAပႏင ေျခရေသာ ကယပငAပခပခြငရေဒသမားမ ကယစားလယတစUးစAပါA၀င ျဖစပါလမမည။(၎ေဒသ မားAား တငးရငးသားျပညနယမားမ ဖယထတပစလမမညဟ ေမာလငရသျဖင) သ႔ရာတြင ထနးညမႈက ခပကင ၾကမညသမားမာ တပမေတာသားAဖြ႔၀င ျဖစသျဖင ဗမာမားဘကသ႔သာ ယမးယင ေထာကခၾကမညမာ ေသခာပါသည။ ျပညေထာငစလႊတေတာမ ဆးျဖတခကခရနAတြက ခမတထားေသာ စညးမUးUပေဒသမား သညလညး ဒမကေရစAငAားစမားႏင လနညးစမား၏ ပါ၀ငေဆာငရြကမႈ၊ ထနးညမႈက ယမးယင တမးေစာငးေစပါသည။ ၎စညးမU းUပေဒသသည ႏငင၏သမတ ေရြးခယတငေျမာကမႈAတြက Electoral College Aျဖစ ေဆာငရြကပါသည။ သ႔ရာတြင ဤရညရြယခကAတြက Aပစ သးခ ကြထြက သြားေစပါသည။ ျပညနယႏငေဒသႀကးမား၏ ကယစားလယမား၊ ၿမ႕နယမားမ ကယစားလယမားႏင လႊတေတာႏစရပစလးမ တပမေတာကယစားလယမား ျဖစပါသည။ Aပစတစခစက လႊတေတာမ (သ႔) လႊတေတာျပငပမ သတစေယာကAား ဒတယသမတAျဖစ ေရြးခယတငေျမာကပါလမမည။ လႊတေတာ မားက Aတတကြ စညးေ၀းစၿပးသညေနာကတြင ဒတယသမတမားထမ တစU းက သမတAျဖစ ေရြးခယတငေျမာကပါလမမည။ (သမတက ဒတယသမတႏစUးAား တာ၀နရမႈမားက ခမတေပးပါလမ မည) ဤစနစက လကနကကငတပဖြ႔မားAား ၎တ႔၏Aဆငမ Aနညးဆးကယစားလယ ေလာငးတစUး Aား Aမညစာရငးတငသြငးခြင AခြငAေရးAား ေပးAပထားခပါသည။ သ႔မဟတ Aနညးဆး ဒတယ သမတတစU း ခန႔ထားရန Aမညစာရငးတငသြငးခြင AခြငAေရးရရေစခပါသည။ ေနာကဆးဆးျဖတခကတ႔က လႊတေတာႏစရပ၏Aဖြ႔၀ငမားက ပးတြခမတၾကရသျဖင Aမားဆး Aားလး၏ AေျခခသေဘာAရ Aဓပၸါယရသညမာ ဗမာမားညညြတေသြးစညးၾကလင ၎တ႔၏ကယစား

22

လယမာ သမတျဖစလာပါလမမည။ Aကယ၍ ဒမကေရစသေဘာAရ ဗမာမားသည လနညးစ Aဖြ႔၀င မားႏင AလပAတတကြ မလပႏငပါ။ တပမတာ၀နယႀကးၾကပေသာ ကယစားလယက Aႏငရပါ လမမည။ ျဖစရပႏစခစလးတြင မညသညလနညးစ Aဖြ႔၀ငမ သမတ ျဖစလာရနေမာလငစရာမရပါ။ ျပညနယႏင ေဒသဆငရာ Uပေဒျပလႊတေတာမား ျပညနယ(သ႔) ေဒသတစခစတြင တစရပသာ ပါ၀ငသည ကယပငUပေဒျပလႊတေတာမား ရၾကပါသည။ ေရြးခယတငေျမာကခAဖြ႔၀င ႏစမး ရပါသည။ ၿမ႔နယတစခစမ ႏစU းစႏင ျပညနယ(သ႔) ေဒသ၏ Aနညးဆး ၁%ရေသာ တငးရငးသားလမးစတစခစမ တစU း (၎တြင ျပညနယ(သ႔)ေဒသ (သ႔) ကယပငAပခပခြငရေဒသ ရႏငၿပး မဟတခလင) ေရြးခယတငေျမာကခ မဟတေသာ Aဖြ႔၀ငမားAား စစUးစးခပက Aမညစာရငး တငသြငးေသာသမားထမ ရယမည။ ၎တ႔၏ AေရAတြကမာ ေရြးခယ တငေျမာကခAဖြ႔၀ငမား စစေပါငး၏သးပတစပ (သ႔မဟတ စစေပါငးAဖြ႔၀ငAားလး၏ ေလးပတစပ ) ရမည။ ျပညေထာငစနယေျမပငနကUပေဒျပလႊတေတာ ေနျပညေတာႏငပတသက၍ ဖြ႔စညးAပခပပAေျခခUပေဒက သမတက ခန႔Aပဖြစညးေသာ ေနျပညတာေကာငစ ရေစသည။ သ႔ရာတြင ၎Aေနျဖင ေနျပညေတာလျခေရးကစၥရပမားAတြက ညႏႈငးေဆာငရြကရန စစUးစးခပAမညစာရငးတငသြငးေသာ တစUး (သ႔) တစU းထကပေသာ တပမေတာAဖြ႔၀ငမားထမ ရယရမည။ ျပညနယ(သ႔) ကယပငAပခပခြငရေဒသမားAတြက ကယစား ျပရေသာ UပေဒျပAာဏာမားAတြက ျပညေထာငစနယေျမပငနကUပေဒျပလႊတေတာက ျပညေထာငစ လြတေတာမ ေဖာေဆာငမည။ ကယပငAပခပခြငရ ဇန(သ႔)တငး Uပေဒျပလႊတေတာ ကယပငAပခပခြငရ ဇန/တငးဟေခၚေသာ Aဖြ႔တြင ဇန/တငးAတြငး ျဖစရလာေသာ ကစၥရပ မားAတြက AေျခခUပေဒAရ (သ႔) Aမးသား (သ႔) ျပညနယ/ေဒသလႊတေတာ၏UပေဒAရ ကယစား ျပ၍ Uပေဒျပဌာနးခြငရသည။ ၎က စမAပခပမႈAာဏာျဖင UပေဒျပမႈလပငနးေဆာငတာမားAား ေပါငးစပသည။ ၎တြင AမးAစားႏစမး(သ႔)သးမးမ Aဖြ႔၀ငAနညးဆးဆယU း ပါ၀ငသည။ ေနရာ ေဒသတစခAတြငးရ ၿမ႕နယမားမ ျပညနယ/ေဒသလႊတေတာAတြက ေရြးခယတငေျမာကထားသမား၊ လျခေရးႏင နယစပေဒသ သးရာAတြက တပမေတာကယစားလယမား၊ တငးရငးသားလမး တစစစမ ကယစားလယတစUး(၎တ႔ကယပငျပညနယ (သ႔) ေဒသမားမရပ ပထမAမးAစားႏစခမ Aဖြ႔၀ငမားက ေရြးခယလကေသာ Aနညးဆးလ ၁၀၀၀၀ ပါ၀ငသည) ႏင ပထမAမးAစားမားမ ေရြးခယလကေသာ Aျခားသငေလာသမား(AနညးဆးဆယU းျဖစေစရန)၊ ကယပငAပခပခြငရဇန (သ႔) တငးAတြက တပမေတာ ကယစားလယAေရAတြကမာ စစေပါငးAေရAတြက၏ ေလးပတစပ ရရမည။ စမAပခပသမားႏင သမတ ျပညေထာငစ၏စမAပခပမႈAာဏာမားသည သမတမ ဆငးသကသည။ သမတ၏Aာဏာမား ႏင တာ၀နရမႈမားAား ဆကစပရသညမာ စမAပခပမႈစနစAား AတနးAစားခြျခားရသညထက ပ၍ လြယကပါသည။ သမတက Aထကတြင ေဖၚျပထားခသညAတငး Electoral College တစခAျဖစ ေဆာငရြကေသာ ျပညေထာငစလႊတေတာမ ေရြးခယတငေျမာကသည။ သ႔ေသာလညး သ(သ႔)သမမာ ပမနပါလမနစနစတြင ျပညေထာငစလႊတေတာသ႔ တာ၀နခမႈမရပါ။ သ(သ႔)သမAား လႊတေတာ၏ သးပ ႏစပေသာ ဆႏၵစြဆခကႏင လႊတေတာ၏ ၾကားနာမႈ လAပေသာ တရားစြဆမႈျဖငသာ ထတပယ ဖယရားခြငရသည။ သ႔မဟတပါက သမတတြင လႊတေတာAားလးႏင တၿပငနကတညး စတငေသာ ၅ ႏစသကတမးရသည။(ေနာကထပ သကတမးသစတစခ Aေရြးခယခႏငသည) စညးမUးUပေဒသႏင

23

Aားျဖညထားသညသမတ၏ စမAပခပမႈက သမတသည ၎ဆႏၵႏငAည ၀နႀကးမားAား ခန႔Aပခြင၊ ျဖတခခြငရၿပး ၀နႀကးမားသည UပေဒျပAဖြ႕၏Aဖြ႕၀ငမားမဟတသညက ျပဆေနပါသည။ တစဖကတြင လညး “တာ၀နေကပြနစြာ မထမးေဆာငႏငျခငး” AပါA၀င တရားစြဆတငသြငးႏငမႈ၏ Aေၾကာငးရငး မားမာ ပါလမနစနစတစခ၏ Aရနႀသဇာျဖစေသာလညး သးပႏစပေသာ မဆႏၵမာမ ကကညမႈ မရပါ။ သမတ (ႏင ဒတယသမတ) ေရြးခယတငေျမာကျခငး လပထးလပနညးAား ေဖာျပထားေသာ လညး ဤရာထးေနရာမားAတြက AရညAခငးမား မဟတပါ။((၃/၄)တြင ေဖာျပထားသည) ကယစား လယေလာငးတစUးသည ျပညေထာငစႏင ႏငငသားျဖစမႈေပၚတြင သစၥာရရမညျဖစၿပး ႏစUးစလးျမနမာ ႏငငတြင ေမြးဖြား၍ ျမနမာAမးသား မဘမားမ ျမနမာႏငငတြင ေမြးဖြားသည ျမနမာႏငငသားတစU း ျဖစရမည။ သ႔ရာတြင ထကသ႔ေသာ ကယစားလယေလာငးသညလညး ၎၏ဇနး ခငပြနး၊ မဘမား(သ႔) သားသမးမားႏင သားသမး၏Aမေထာငဘကမားသည ႏငငျခားတငးျပညတစခAား ေထာကပသစၥာခ ရသမား၊ ထႏငငသားမား (သ႔) ထႏငငသားတ႔ ခစားရေသာAခြငAေရးမားႏင ညမေသာAခြငAေရးမား ခစားရသမားျဖစေနပါက AရညAခငးပကယြငးႏငပါသည။ Aျပညျပညဆငရာက လကခထားေသာ ကင၀တမားက AေျခခAရ ခးေဖာကျခငးတစခ ျဖစပါသည။ ကယစားလယေလာငးမာ Aနညးဆး Aသက ၄၅ ႏစရရမညျဖစၿပး ေရြးေကာကပြကာလAထ တငးျပညAတြငးတြင ႏစေပါငး ၂၀ ဆကတက ေနထငခသ ျဖစရမည။ ဤျပ႒ာနးသတမတခကမားက တတကကသတမတထားေသာ လပဂၢလမား (သ႔) လAမးAစားမားAား ေ၀ဖနေထာကျပရန ပစခထားေသာ ထးျခား ကယျပန႔သညပကကြနတစခတ႔ ျဖစေပၚေစပါသည။ ၎တ႔သည လထေရးရာကစၥမားတြင ပါ၀ငေဆာငရြကခြင၊ ေရြးခယတငေျမာကခြင၊ လထဆငရာ ရာထးေနရာတစခAတြက ၀ငေရာကAေရြးေကာကခခြင စသညလ႔AခြငAေရးမားက ထငထငရားရား ဆန႔ကငေနပါသည။ တရားစြဆတငသြငးမႈသည သမတ (သ႔) ဒသမတမားAား ထတပယဖယရားရန တစခတညး ေသာ နညးလမးျဖစပါသည။ တရားစြဆတငသြငးရန Aေၾကာငးရငးမားမာ ႏငငေတာAား သစၥာေဖာက ျခငး၊ ဖြ႕စညးပAေျခခUပေဒပါ ျပ႒ာနးခကတစရပရပက ေဖာကဖကကးလြနျခငး၊ Aကငသကၡာ ပကျပား ျခငး၊ သတမတထားသည သကဆငရာ လႊတေတာကယစားလယရာထးေနရာAတြက AရညAခငး ပကယြငးျခငး၊ ေပးAပထားေသာတာ၀နမားက ေကပြနစြာ မေဆာငရြကႏငျခငး။ (၃/၁၆) ေရြးခယတင ေျမာကခရန AရညAခငးကငးမသြားေသာ သမတ(သ႔) ဒတယသမတတ႔မာ မညသညAတြကေၾကာင ရာထးAား AလAေလာက (ကမၻာUပေဒသဟ ဆႏငသည)လကလႊတဆးရႈးၿပး မျဖစသညကမ ရငးလငး မႈ မရပါ။ ၎Aျပင ၎Aား သ(သ႔)သမ Aေနျဖင Aမနတကယ လေလာကသည ႏငငေရးဆငရာ ေထာကခမႈ ရရႏငၿပး AရညAခငးAရ ျပညမျခငး မရေတာေသာလညး ထတပယ ဖယရားျခငးမ လြတ သြားႏငေသာ တရားစြဆ တငသြငးမႈတစခ၏ လပငနးစUAတြငးသ႔ ေရာကရသြားေစပါသည။ Aလားတ ပင သးပႏစပမလAပေသာ တရားစြဆတငသြငးမႈမာလညး တာ၀နေကပြနေAာင မထမးေဆာငျခငး၊ (သ႔) AရညAခငး ပကယြငးမႈတ႔Aား ကငတြယရနကရယာတစခ ျဖစႏငသညဟ မယဆႏငပါ။ တရားစြဆတငသြငးမႈAတြက လပကငေဆာငရြကမႈမားက လႊတေတာတစရပက စတငေဆာင ႏငေသာလညး ၎လႊတေတာ၏Aဖြ႕၀င ေလးပတစပေAာက ေလာနညး၍ မရပါ။ ၎ျပင စြခကမားAား Aဖြ႔၀ငမား၏ သးပႏစပက ေထာကချခငးမရပါက Aျခားလႊတေတာတစခက ၾကားနာရန ဆကလကတငျပ ၍ မရႏငပါ။ Aကယ၍ Aျခားလႊတေတာတစရပက သမတ(သ႔) ဒတယသမတ တကေရာကနားေထာငခြင ရေသာ စစမးစစေဆးမႈမားAၿပးတြင စြပစြခကမား ခငလမနကနသညဟ ဆးျဖတၿပး ထရာထးႏင မသင ေတာေတာဟ ဆးျဖတလကပါက ထနဂးေကာကခကက ထတပယဖယရားလကေၾကာငး Aသေပးေၾကျငာ ႏငေသာ ျပညေထာငစလႊတေတာေခါငးေဆာငထသ႔ တငျပရမညျဖစသည။

ျပညေထာငစAစးရဖြ႔စညးျခငး ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒက သမတသည ျပညေထာငစတစခလး၏ Aျမငဆးဂဏထးေဆာင ရာထး တစခက ရယ၍ ျပညေထာငစ၏ UးစးေခါငးေဆာငAျဖစ Aမးသားႏငငတစခလးက ကယစားျပသညဟ

24

ေဖာျပထားပါသည။ သ(သ႔)သမသည ႏငငေတာက စမAပခပမႈUးစးေခါငးေဆာင ျဖစသည။ (ႏငငေတာ ဆေသာ ေ၀ါဟာရသည ျပညေထာငစတစခတညးသာမဟတပ တငးျပညတစခလးက ဆလသည။) ျပညနယမား၊ ေဒသမားႏင ကယပငAပခပခြငရ ေဒသမားAတြက သျခားစမAပခပသမား ရၾကသည။ သ႔ရာတြင ၎တ႔Aားလးသည သမတ၏ တစခလးဆငရာ AခြငAာဏာေAာကတြင တညရသည။ ျပညေထာငစAစးရတြင သမတ၊ ဒတယသမတႏစU းႏင သမတက ခန႔Aပထားၿပး သမတက ထတပယဖယရားႏငေသာ ၀နႀကးမားရသည။ သ႔ရာတြင ၎၏သေဘာဆႏၵသညကာကြယေရး၊ လၿခေရး ႏင ျပညထေရးႏင နယစပေဒသေရးရာကစၥမားႏငပတသက၍ တာ၀နရေသာ ၀နႀကးမားႏင ပတသက ပါက Aကန႔Aသတရပါသည။ ၎တ႔က ခန႔ထားမႈမာ တပမေတာစစU းစးခပ၏ Aမညစာရငး တငသြငး ေပးမႈAရ ေဆာငရြကရပါသည။ (ဤသညမာ AဂၤလပဘာသာျပနဆမႈAရ ၿပးျပညစစြာ မရငးလငးပါ။ စစUးစးခပက ခန႔Aပထားသမားထကပ၍ Aမညစာရငးတငသြငးရမည (သ႔) မတငသြငးရ။) သ႔ေသာပမ ေကာငးမြနသညဖတရႈနားလညမႈမာ သမတသည တငသြငးလာေသာAမညစာရငးမ ေရြးခယရမည။ (စစUးစးခပက ရာထးေနရာတစခAတြက Aမညတစခထကပ၍ တငသြငးေပးရမညဟ ျမနမာလ ဆလပါသည။(c.53.232 (b)(2)) ထတပမေတာ၀နႀကးမားထမ တစU းUးAား ထတပယဖယရားရန Aတြက သမတက စစU းစးခပႏင ညႏႈငးေဆြးေႏြးရမည။ သ႔ေသာထသ႔ ထတပယဖယရားရန စတင ေဆာငရြကမႈမာ သမတ၏တာ၀နရမႈ (သ႔) စစUးစးခပ၏ တာ၀နရမႈဆသညမာ ရငးလငးမႈ မရပါ။ (v/5(h)) ၀နႀကးမား ႏင ဒတယ၀နႀကးမားAား ျပညေထာငစလႊတေတာမ ေထာကခAတညျပေပးရမည။ သ႔ေသာ သမတတငသြငးလကေသာ Aမညစာရငးမာ ရာထးေနရာAတြက ရရမညAရညAခငး မျပည မပါက ေထာကခမႈက ျငငးပယႏငသည။(ျပညေထာငစလႊတေတာAဖြ႕၀င ေရြးခယမႈကသ႔ (v/2(c)) ခၽြငးခကAားျဖင ၀နႀကးမားသည AနညးဆးAသက ၄၀ ႏစ၊ ဒတယ၀နႀကးမးသည Aသက ၃၅ ႏစဆသည Aသကကန႔သတခက) AမနAားျဖင AျခားေသာရာထးေနရာမားAတြက ေထာကခမႈႏင ပတသကေသာ စညးမU းUပေဒသမားမာ ျပညေထာငစႏင ျပညနယေဒသႀကးAဆင ႏစခစလးAတြက တညေသာကန႔သတမႈပသ႑ာနAတငးပင ျဖစပါသည။ ဆလသညမာ UပေဒျပမႈAတြက စစစမႈသည သမတAတြက သးျခားAေရးမပါ (သ႔) Aဟန႔Aတားတစခ မဟတပါ။ သမတAေနျဖင ဘ႑ာေရးႏင ရသးေငြစာရငးလပငနးစUမားAတြက ဒတယသမတႏစU းAား တစUးမာ ျပညေထာငစႏင AျခားတစU းမာ Aျခားျပညနယႏင ေဒသမားAတြက တာ၀နခထားေပးရနမ လြ၍ ၀နႀကးဌာနဆငရာတာ၀နခထားမႈမား ျပလပရမည။ သမတ၏Aာဏာမားႏငတာ၀နရမႈမား ႏငငေတာ၏ စမAပခပမႈAာဏာAားလးမာ သမတတြင တညရသည။ ဒတယသမတမားႏင ၀နႀကးမားသည သမတက ေပးAပထားေသာ လပငနးေဆာငတာမားက ထမးေဆာငေနၾကေသာလညး ၎မာ သတ႔၏ Aၾကဉာဏေပးမႈမား၏ ကန႔သတမႈမရပ ထသတ႔၏တာ၀နထမးေဆာငမႈAတြက ညႊနၾကားမႈမား ေပးAပႏငပါသည။ တစနညးAားျဖင ၀နႀကးAဖြ႔တြင စေပါငးတာ၀နရမႈ မရပါ။ (ဖြ႕စညးပ AေျခခUပေဒတြင Aသးျပမထားသည AသးAႏႈး)။ စမAပခပသ(၀နႀကး)သည ဖြ႕စညးပAေျခခ UပေဒAရ သမတ၏ပငမတာ၀နရမႈ ျဖစပါသည။ ဤAကး၀ငေသာ AာဏာAားလး၏ နယပယAတြငး သမတAား ေAာကေဖာျပပါ Aခ႕ေသာ AထးAာဏာမား ေပးAပထားပါသည။ သ႔ရာတြင AေရးAႀကး ဆး ၀နႀကးဌာနမားထမ ၀နႀကးဌာနသးခ (ကာကြယေရး၊ လၿခေရးႏင ျပညထေရးႏင နယစပေဒသ ေရးရာ)တြင ဖြ႕စညးပ AေျခခUပေဒAရ သမတ၏ ထနးခပမႈAား ကန႔သတမႈAခ႕ ရပါသည။ လကေတြ႕ ေဆာငရြကမႈတြင ပ၍ပင Aကန႔Aသတ ရႏငပါသည။ (ေနာကပငးတြင ေဆြးေႏြးရန) သမတက Aေတာမားမားေသာ AေရးပါသညAဖြ႔မားတြင Uက႒Aျဖစ ေဆာငရြကသည။ AထးAေရးႀကးေသာ Aဖြ႔ႏစခမာ Aမးသားကာကြယေရးႏင လၿခေရးေကာငစႏင ျပညေထာငစႏင ျပည နယမား/ေဒသႀကးမား (၎တ႔ ဖြ႔စညးမႈႏင လပငနးေဆာငတာမားAား ေနာကပငးတြင ေဆြးေႏြးမည)၏ ရသးေငြ စာရငးမားAေပၚ AၾကဉာဏေပးရနAတြက ဘ႑ာေရးေကာမရငတ႔ ျဖစသည။ သမတက

25

ေရြးေကာကပြေကာမရငAဖြ႔၀ငမားက ခန႔ထားၿပး ျပညေထာငစႏင AျခားAဆငမားAတြက AဓကAရာ ရမား(သတမနမား၊ တရားသႀကးမား၊ ျပညသ႔၀နထမးဌာနမား၏ AႀကးAကမား၊ ေရ႕ေနခပ ႏင ျပည ေထာငစႏင ျပညနယ/ေဒသႀကးမားဆငရာ စာရငးစစခပမားAား သကဆငရာလႊတေတာမား၏ ေထာက ခမႈျဖင)Aား ခန႔ထားသည။ ၎သည စစUးစးခပခန႔ထားမႈတြငလညး ပါ၀ငေဆာငရြကသည။ ၎ခန႔ထား သ AမားစAားလညး တရားစြဆတငသြငးျခငးႏင ႏႈတထြကရနေတာငးဆျခငးမားျဖင ထတပယဖယရား ႏငသည။ ဆလသညမာ Aဆပါရာထး ရယထားသမားမာ ရာထးသကတမးကာလAတြက တကယတနး လၿခစတခရမႈ မရပါ။ သမတAဆင ေနရာေပးAပျခငးခရၿပး ၎က စတလလကရတငသြငးလကေသာ တရားစြဆတငသြငးမႈတစခက ျပညေထာငစလႊတေတာက ပယခမညက စတကးပေဖာၾကညရန ခကခလ ပါသည။ သမတတြင ျပညေထာငစလႊတေတာမ ကယစားလယမားေစလႊတျခငး၊ ႏငငမားAၾကား သေဘာ တစာခပမား ဖနတးျခငး၊ AတညျပလကမတေရးထးျခငးAပါA၀င ႏငငျခားေရးရာကစၥမားAတြက AခြငAာဏာမားစြာရပါသည။ စစေရးဆငရာAာဏာမား ကငစြAသးျပရပါသည။ သမတသည Aေရး ေပၚAေျခAေနေၾကျငာျခငးႏင ၎ကာလAတြငး စမAပခပျခငးမားတြင AဓကAခနးက႑မ လႈပရား ေဆာငရြကရပါသည။ (Aေရးေပၚျပ႒ာနးသတမတခကမားက ေနာကAပငးတြင ေဆြးေႏြးထားပါသည။) သမတက ၎ႀကကႏစသကေသာAခနတြင ျပညေထာငစလႊတေတာသ႔ မန႔ခြနးေျပာႏငၿပး လႊတေတာ AထးAစညးAေ၀း ေခၚယရန ေတာငးဆႏငသည။ ၎Aေနျဖင ဗတမသးပ ဆငငထားခြင Aာဏာ ရေသာ Aခ႕ေသာAေၾကာငးAရာမားAတြက ျပညသ႔ လႊတေတာက ျပ႒ာနးလကေသာ Uပေဒမားက လကမတေရးထးႏငသည။ ဘ႑ာေရးေကာမရငႏငတြ၍ ၎က ရသးေငြစာရငးလပငနးစUမားတြင AေရးႀကးေသာAခနးက႑မ ပါ၀ငေဆာငရြကသည။ (ျပညေထာငစႏင လကေAာကခAမးသား တညရ မႈမားAၾကား ဆကဆေရးAပငးတြင ေဆြးေႏြးထားသည။) သမတက ဂဏထးေဆာငဘြ႔မား Aပႏငး၊ ေျပေAးခြငလႊတမႈ၊ ေပးAပမႈမားAျပင လြတၿငမး ခမးသာေပးရပါသည။ လြတၿငမးခမးသာမႈမာ Aမးသားလၿခေရးႏင ကာကြယေရးေကာငစရ႕ ညႊနၾကားမႈ Aရ ေဆာငရြကရပါသည။ ျပညနယမား၊ ေဒသႀကးမားႏင ကယပငAပခပခြငရေဒသမားႏင ပတသကသည သမတ၏ Aာဏာမား စမAပခပခြငAာဏာမားAား ျပညေထာငစ၊ ျပညနယမား၊ ေဒသႀကးမားႏင ကယပငAပခပ ခြငရေဒသမားAၾကား ခြေ၀ထားရပါသည။ (၅/၁(ခ))။ AေျခခစညးမUးUပေဒသမားတြင Aဆငတစခစက Uပေဒ (သ႔) စမAပခပမႈAရ ကယစားျပထားေသာ ကစၥရပမားAတြက (သ႔) Uပေဒျပရန AခြငAာဏာ ႏငပတသကေသာကစၥရပမားေပၚတြင စမAပခပမႈAခြငAာဏာAား Aသးျပသည။ သ႔ေသာျပညနယ မား၊ ေဒသမားႏင ကယပငAပခပခြငရေဒသမားတြင “စမAပခပမႈ AခြငAာဏာ”ဆသညမာ ဘာပါလ။ ျပညနယမားႏင ေဒသႀကးမား၏Aစးရတြင AေျခခAားျဖင ၀နႀကးခပႏင Aျခား၀နႀကးမား ပါ၀ငပါသည။ ၀နႀကးAဖြ႔၏ပမာဏမာ ျပညနယ/ေဒသႀကးလႊတေတာ၏ ေထာကခမႈျဖင ျပညနယေဒသ ႀကးမား၏ Aဖြ႔၀ငမားထမ သမတက Aမညစာရငးတငသြငးသည။ Aျခား၀နႀကးမားမာ Aမးမးေသာ ေနရာမားမ ေခၚယခန႔ထားပါသည။ ၀နႀကးခပက Aမညစာရငးတငသြငးမႈမား (တငးရငးသားလမးမားက ကယစားျပေသာ လႊတေတာAဖြ႔၀ငမားAပါA၀င)၊ တပမေတာမ စစU းစးခပႏင ကယပငAပခပခြငရ ေဒသမား၏ UးေဆာငAာဏာပငမား၊ ျပညေထာငစသမတက ပမနခန႔Aပမႈမားႏင ၀နႀကးခပAား Aၾက ဉာဏရယ၍ ၀နႀကး႒ာနမား ခြေ၀ခန႔ထားျခငး၊ ကယပငAပခပခြငေဒသမားႏင တငးရငးသားလမးမား ေရးရာကစၥရပမားAတြက မညသ႔Aား တာ၀နခAျဖစထားရမည (AသကAရ လAပခကမားက ၎Aေနျဖင ေလာခႏငေသာသမး)။ လၿခေရးႏင နယစပေဒသမားဆငရာAတြက ၀နႀကးမားAား စစUး စးခပAမညစာရငးတငသြငးမႈျဖင ခန႔Aပေသာ တပမေတာသားမား ျဖစရမည။ Aကယ၍ Aျခား၀နႀကး

26

႒ာနမားAတြက တပမေတာသားAဖြ႔၀ငမား တး၍ ခန႔AပရနလAပလင စစUးစးခပ၏ခြငျပမႈ လAပပါ သည။ ပမနတရားစြဆတငသြငးမႈ လပထးလပနညးAျပင ၀နႀကးခပ (သ႔) ၀နႀကးတစU းAား တာ၀န ေကပြနေAာင မထမးေဆာငႏငမႈAတြက သမတက ထတပယ၊ ဖယရားပစႏငသည။ (Aကယ၍ ၀နႀကးမာ စစUးစးခပက Aမညစာရငးတငသြငးထားေသာ တပမေတာAဖြ႔၀ငျဖစပါက၊ စစUးစးခပႏင ညႏႈငးၿပး) ဤသ႔ေသာနညးမားျဖင သမတသည ျပညနယ(သ႔)ေဒသ စမAပခပေရးက ထနးခပႏင ပါသည။ သမတ၏တာ၀နရမႈ သမတသည လႊတေတာAဖြ႔၀ငတစUးမဟတပ လႊတေတာAတြက တကရကတာ၀နမရပါ။ သ႔ရာတြင ျပညေထာငစAစးရAေနျဖင ျပညေထာငစလႊတေတာမ ျပ႒ာနးလကေသာ စမAပခပမႈဆငရာ ဆးျဖတခကမားက AေကာငAထညေဖာေပးရမညျဖစၿပး ျပညေထာငစ၏ေရးရာကစၥ တစခလးAား ထလႊတေတာသ႔ Aစရငခတငျပရပါမည။ ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒAရ AစးရAတြက ဘ႑ာေငြေၾကးခေပး ရန လႊတေတာ၏ထနးခပမႈမာ AလြနAားနညးပါသည။ Aေၾကာငးမာ Aကယ၍ ေတာငးခထားေသာ ေငြေၾကးAား ခြငမျပပါက AစးရAေနျဖင လြနခသညႏစက ခေပးခသည သးေငြပမာဏႏငညမေသာ ေငြေၾကးAား ရရထကသညဟေသာ AထးျခားဆးစညးမUးUပေဒသတစခ (ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒAမား စမာ AစးရAား ရသးေငြေၾကး၏ခြငျပခကေပၚ မတည၍ လြနခေသာႏစကခြငျပေငြ၏ တစတတပငးႏင ညမေသာေငြကသာ ခြငျပပါသည။) (ရသးေငြေၾကးျပငဆငမႈႏင ေထာကခခြငျပမႈႏင ပတသကေသာ ေဆြး ေႏြးခကAား ၾကညပါ)။ လကေတြ႔Aားျဖင သမတသည တပမေတာ၏မားျပားေသာ ၾသဇာသကေရာကမႈ ေAာကတြင ရေနပါသည။ (ေAာကရတပမေတာAခနးက႑တြင ၾကညပါ) တရားရးမားသည သမတ၏ ျပမေဆာငရြကပႏင ပတသက၍ ေမးခြနးထတ(သ႔)စစစ၊ စစေဆး၍ မရပါ။ စမAပခပျပAာဏာခြေ၀ျခငး(၅)Aတြက AခနးAေျခခစညးမUး ၁၄ က သမတAား Aလြနကယ ျပန႔ေသာ AကာAကြယေပးမႈမား ေပးAပထားပါသည။ “ သမတသည ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒAရ (သ႔) တညဆUပေဒတစခခAရ ၎၏Aာဏာမားႏင လပငနးတာ၀နမား ေဆာငရြကသးစြရာတြင၎၊ ၎ေဆာငရြကရမည လပငနးေဆာငတာမားႏင တာ၀နမား လပကငေဆာငရြကရာတြင၎၊ လႊတေတာ တစရပရပAတြက တာ၀နမရေစရ။” သမတ၏တာ၀နရမႈAား ခပကငရန တစခတညးေသာနညးလမးမာ တရားစြဆတငသြငးျခငး Aားျဖငသာ ျဖစပါသည။ (၎Aတြက စညးမUးUပေဒသမားAား Aထကတြင ေဆြးေႏြးထားသည)။ ၎သည Uပေဒႏငညညြတေသာ တရား၀ငရာထးေနရာ ျဖစသည။ လကေတြ႔တြင ျပညေထာငစလႊတေတာ Aဖြ႔၀ငမားက စြခကတငသြငးျခငး (သ႔) သမတAား ကန႔ကြကဆန႔ကငမေပးျခငးမာ Aလြန႔Aလြန ျဖစႏငစရာ မရႏငပါ။ (လကနကကငတပမားက ၎Aား ထတပယပစလျခငးမရပါက) တပမေတာႏင စစUးစးခပ လကနကကငတပမားမာ တငးျပညAား Aပခပေနသညယႏရား၏ ၿပးျပညစမႈAတြက လAပ ေသာ AၿမတမးAစတAပငးတစခ ျဖစပါသည။ Aေျခခမမားက တပမေတာ၏ AေရးႀကးေသာAခနး က႑Aား ေAာကပါAတငး ျပဆပါသည။ (က) ၎သည ခငမာAားေကာငးေခတမၿပး လကနကကငတပAသးျပခြင၏ မလပငရငျဖစသည။ ( ခ ) လကနကကငတပမားႏင ပတသကသညေရးရာကစၥAားလးAတြက လြတလပစြာ ကငတြယ

ေဆာငရြကႏငခြင ရသည။ ( ဂ ) ႏငငေတာလျခေရးႏင ကာကြယေရးတြင ျပညသတစရပလး၏

ပါ၀ငေဆာငရြကမႈက ကငတြယထနးခပခြင ရသည။

27

(ဃ) ၎သည ျပညေထာငစ မၿပကြေရး၊ Aမးသားေသြးစညးညညြတမႈ မၿပကြေရးႏင ႏငငေတာ AခပAျခာAာဏာ Aဓြန႔ရညေရးတ႔Aတြက ကာကြယေစာငေရာကရန Aဓကတာ၀နရၿပး၊

( င ) ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒAား ကာကြယေစာငေရာကရန Aဓက တာ၀နရသည။

တပမေတာႏငသကဆငသည AာဏာAမားစသည စစUးစးခပတြင ရသည။ (၎Aား လကနကကငတပမား၏ စစေသနာပတခပAျဖစ Aဓပၸါယသတမတသည) (၁/၉) စစUးစးခပ သ႔ ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒက ေပးAပထားေသာAာဏာမားက စစေဆးျခငးသည ျမနမာႏငင၏ႏငငေရး ႏငလၿခေရးစနစရ တပမေတာ၏ Aခနးက႑Aား ရငးလငးပသစြာ ေတြ႔ျမငေစသည။

သ႔ (ကၽြႏပတ႔Aေနျဖင ဤရာထးေနရာAား ႀကတငသျမငႏငစြမးရသည Aနာဂတကာလ Aတြက မညသညAမးသမးမ ရရႏငစရာမရဟ စတခစြာ ယဆသည)Aား Aထကတြငေဖာျပထားသည AနညးဆးAဖြ႕၀င ၁၁ UးAနက ၆ Uးမာ စစUးစးခပAမညစာရငး တငသြငးသမားရသည Aမးသား ကာကြယေရးႏင လၿခေရးေကာငစက တေလးတစားခန႔Aပသည။ (သမတသည Aမးသားကာကြယေရး ႏင လၿခေရးေကာငစ၏ ေထာကခတငျပမႈAရ လပေဆာငရပါသည) ၎ရာထးေနရာတစခတညးသာ ႏငငေတာAစးရAတြငးလႊတေတာ၏သေဘာတေထာကခမႈ မလAပေသာ ရာထးေနရာျဖစပါသည။ ၎ရာထးသညသာ AရညAခငးသတမတေဖာျပမထားေသာ တစခတညးေသာရာထး ျဖစပါသည။ ၎ရာ ထးသညသာ ရာထးသကတမးကာလကန႔သတမထားသလ ရာထးရယထားေသာ ပဂၢလAား ထတပယ ဖယရားပစရန လပထးလပနညး တစစတစရာမရေသာ ရာထးေနရာျဖစပါသည။

စာတမးက လႊတေတာAမးမးမ Aဖြ႔၀ငAနညးဆး ေလးပတစပရၾကေသာ တပမေတာမ ခန႔Aပထားေသာ စစU းစးခပ၏ Aခနးက႑က ရငးလငးေဖာျပၿပး ျဖစပါသည။ ၎Aဖြ႔၀ငမားသည ႏငင ေတာသမတ ေရြးခယတငေျမာကမႈAခနးက႑တြင Aေရးပါေသာ Aခနးက႑မ ပါ၀ငေနၾကၿပး Aနညးဆး ဒတယသမတတစU းAား Aာမခပါသည။ တပမေတာကယႏႈကက လႊတေတာ၏ စစစ၊ စစေဆးမႈမ AကာAကြယရယထားသညAခနတြင AဆပါAဖြ႔၀ငမားမာ ထAဖြ႔Aစညးမား၏ လပကင ေဆာငရြကမႈမားႏင ဆးျဖတခကမားAတြကလညး Aေရးပါေသာ Aခနးက႑မ ပါ၀ငပါသည။ စစUးစး ခပ၏ AမညစာရငးတငသြငးမႈAားျဖင တပမေတာက AဆငAားလး၏ Aဓက၀နႀကး႒ာနရာထးမား AမားစAား ကငစြထားပါသည။ (ၿမ႕ေတာနယေျမပငနကႏင Aျခားေသာ AငAားေကာငးေသာ ျပည ေထာငစနယေျမပငနကမားႏင ကယပငAပခပခြငရေဒသမား AပါA၀င)။ ၎၀နႀကးမားAား စစU းစး ခပ၏ ခြငျပခကမပါပ ထတပယ၊ ဖယရား၍ မရပါ။ Aေၾကာငးမာ ၀နႀကး႒ာနမားထမ နယစပေဒသေရးရာ (AဆငမားAားလး၌)မားႏင ပတသကေသာ ၀နႀကး႒ာနတစခမာ တပမေတာ၏ပါ၀ငမႈ ရေနၿပး တငးျပည၏နယစပေဒသမ တငးရငးသားလမးမားAတြငး နကရႈငးစြာ ထးေဖာကၾသဇာလႊမးမးမႈ ရပါလမ မည။

ျပညပႏငျပညတြငးလၿခေရးAတြက Aေထြေထြတာ၀နရမႈAရ တပမေတာက AျခားAဖြ႔ Aစညးမား၏ ကယျပန႔ေသာ လႈပရားမႈနယပယမားAား တာ၀နယႏငစြမးရၿပး လပငနးမားကလညး ညႊနၾကားမႈ လပႏငပါသည။ (AေျခခစညးမUးUပေဒသက လၿခေရးႏင ကာကြယေရးကစၥမားတြင လထ၏ ပါ၀ငေဆာငရြကမႈAား ကငတြယေဆာငရြကမႈဟ ဆပါသည) ႀကးမားေသာ ရငးျမစAခြငAလမးမား ရမညမာ ေသခာပါသည။ လၿခေရးႏငဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒAား ကာကြယေစာငေရာကရနဟေသာ ဟနေဆာငဖးကြယမႈျဖင တပမေတာသည ျပညသလထ၏ လ႔AခြငAေရးမားႏင လြတလပခြငမားက ကန႔သတပတပငႏငခပါသည။ တပမေတာ၏ကယပငAပခပမႈ ပမနAေျခAေနAတြငး၌ပငလင တပမေတာမာ ႀကးမားေသာAာဏာႏင ကယပငAပခပခြင မား ရရထားခပါသည။ ၎Aျပင မားစြာေသာAေျခခဖြ႔စညးပ၊ AေျခခUပေဒဆငရာ AေျခခစညးမUး Uပေဒသမားမ ကငးလြတခြင ရခပါသည။ ၎တြင လကနကကငတပမားႏင ပတသကသညေရးရာ

28

ကစၥမားAားလးAတြက လြတလပစြာ ကငတြယထနးခပခြင ရရခပါသည။ ၎တ႔Aတြက Aထးသးျခား တရားေရးရာ စမAပခပမႈစနစတစခ ရပါသည။ သ႔ေသာ စစဖကဆငရာတရားေရးႏင ပတသကသည ကစၥရပAားလးAတြက ေနာကဆးဆျဖတခကမားမာ စစUးစးခပႏင သကဆငပါသည။ တရားရးခပမာ တပမေတာAတြက တရားစရငပငခြင မရပါ။ Aမးသားကာကြယေရးႏင လၿခေရးေကာငစAားျဖင တပမေတာက လြတၿငမးခမးသာခြငမားေပးAပမႈက ဆးျဖတပါသည။ တပမေတာသားAဖြ႔၀ငမားသည UပေဒျပAဖြ႔ (သ႔) စမAပခပမႈေနရာမားတြင ခန႔Aပခရေသာ Aခါတြငလညး Aျခားလထေရးရာ၀နထမးမား လပေဆာငရသညAတငး ႏႈတထြကမႈ မျပၾကပါ။ ၎တ႔က စစစညးမU းစညးကမးမားက ဆကလကလကနာၾကသညAတြက ၎တ႔၏ စစတပAထကAရာရမား ထမ Aမန႔ကသာ နာခၾကပါသည။ ၎တ႔Aား လကနကကငတပဖြ႔မားက AကာAကြယေပးရနႏင ၎တ႔၏ ၾသဇာAာဏာသကေရာကေစရန ႏငငေတာ၏ ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒဆငရာႏင စမAပခပမႈ ဆငရာ ဖြ႔စညးတညေဆာကမႈထသ႔ ထညသြငးထားျခငး ျဖစပါသည။ ၎တ႔၏ တာ၀နရမႈမာ လကနက ကငတပမားAတြကသာျဖစၿပး လထAတြကမဟတပါ။ စစU းစးခပက သမတထကပ၍ Aာဏာရႏငသညလမးေၾကာငးမား စစUးစးခပက လကနကကငတပမားAေပၚ လး၀ထနးခပထားၿပး သမတထကပ၍ လႊတေတာ မားAေပၚ ထနးခပမႈ ျပလပႏငေသာလညး သမတမာ သလး၀ထနးခပ၍ မရေသာ ႏငငေတာယႏရားက တာ၀နယေဆာငရြကရပါသည။ စစU းစးခပတြင သမတေရြးခယတငေျမာကမႈAေပၚ Aေရးပါသညၾသဇာ လႊမးမးမႈ ရေနသညAခနတြင သမတမာ ႏႈငးယUမႈAရ စစUးစးခပAား ခန႔Aပမႈတြင Aေရးမပါလသည Aခနးက႑တြငသာ ရေနပါသည။ စစUးစးခပက သမတႏင ဆန႔ကင၍ တရားစြဆတငပ႔မႈ လပငနးစU မားက AလငAျမနလပေဆာငႏငေသာလညး သမတမာ စစUးစးခပAား ထတပယ၍ မရႏငပါ။ (စစU းစး ခပက လႊတေတာတစခစ၏ AနညးဆးAဖြ႔၀င၏ေလးပတစပက ထနးခပထားႏငသျဖင)။ သမတAေန ျဖင ၎၏ Aခ႕ေသာလပကငေဆာငရြကမႈမားAတြက စစU းစးခပ၏ ေထာကခမႈလေသာလညး စစU းစး ခပAတြကမႈ သမတ၏ေထာကခမႈ မလပါ။ စစUးစးခပသည ၀နႀကးAဖြ႔ ဖြ႔စညးမႈႏင လပငနးေဆာငရြက မႈမားတြင AဓကAခနးက႑တစခ ရရထားပါသည။ AေရးေပၚAေျခAေန၏ တတယAမးAစား (ေAာကတြင Aေသးစတ ရငးလငးေဖာျပထားပါသည)တြင စစU းစးခပက AာဏာAားလးAား ရယထား ပါသည။ (သမတ၏Aာဏာမားပင AပါA၀င) တရားစရငေရး တရားစရငေရးတြင သာမနတရားရးမားဟ ေခၚႏငေသာ တရားရးမား၊ စစခရးမားႏင ဖြ႔စညးပ AေျခခUပေဒဆငရာတရားရးမား ပါ၀ငပါသည။ သာမနတရားရးမား၏Aျမငဆးမာ ႏငငေတာ တရာရးခပ (၎သည ျပညေထာငစAဆငတြင တစခတညးေသာ သာမနတရားရး) ျဖစပါသည။ ျပညနယႏငေဒသ တစခစတြင ဗဟတရားရးတစခစရၿပး ကယပငAပခပခြငရေဒသမား၊ ၿမ႕နယမားႏင ခရငမားတြင ဆငရာ တရားရးမား ရၾကပါသည။ ႏငငေတာတရားရးခပတြင တရားသႀကးခပႏင ခႏစU းမဆယတစUးAထ ရေသာ တရားသႀကး မား ပါ၀ငပါသည။ သမတက ျပညေထာငစလႊတေတာ၏ သေဘာတညမႈျဖင တရားသႀကးခပAား ခန႔Aပ ၿပး AျခားတရားသႀကးမားAား တရားသႀကးခပထမ Aႀကဉာဏရယၿပး ျပညေထာငစလႊတေတာ၏ သေဘာတညမႈျဖင ခန႔Aပပါသည။(၆/၂(၈)) Aမညစာရငးတငသြငးခရသတြင ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒက ျပ႒ာနးသတမတထားေသာ လပငနးဆငရာ AရညAေသြးမား(သမတ၏ ဆႏၵသေဘာထားAရ Aမည စာရငးတငသြငးခရသတြင တရားUပေဒဆငရာ ကၽြမးကငမႈ၌ သကၡာထငရားရသညဟ Aကျဖတခက AပါA၀င)မရမသာ ျပညေထာငစလႊတေတာမ ျငငးပယႏငပါသည။(၆/၃(၄)) ၎တရားသႀကးမား၏ ပမနသကတမးမာ ၎တ႔ Aသက ၇၀ ႏစAထ ျဖစပါသည။ သ႔ေသာ Aကယ၍သမတက စြဆစြခက တငသြငးမႈ ရလာပါက ပ၍ ေစာစးစြာ ထတပယခရႏငပါသည။ (ဤကစၥမးတြင ျပညေထာငစလႊတေတာ

29

သကသကကသာ စြခကမားက ၾကားနာပါသည) (သ႔) ျပညေထာငစ လႊတေတာတစရပရပက တငသြငး လာပါက (ဤကစၥမးတြင Aျခားလႊတေတာတစရပက စြခကမားက ၾကားနာပါသည)။ စြဆတငသြငးမႈ Aတြက Aေၾကာငးရငးမားတြင “Aကငပကယြငးမႈ” ႏင “တာ၀နေကပြနေAာငမထမးေဆာငႏငမႈ” AပါA၀င ျဖစပါသည။ Aပဒ ၆/၆ က သမတAေနျဖင တရားသႀကးတစU းAား ႏႈတထြကရနေျပာဆ ႏငသညဟ ေဖာျပေသာလညး ႏႈတထြကရန ေစခငးေသာ Aမန႔Aား စြဆတငသြငးေသာ သမတ၏ စြခကမားက ျပညေထာငစလႊတေတာက Aတညျပမသာ ထတေပးႏငပါသည။ သ႔မဟတပါက ၎မာ တရားေရးဆငရာ AေျခခစညးမUးUပေဒသ ခးေဖာကမႈတစခသာ ျဖစပါလမမည။ ဗဟတရားရးမားတြင တရားသႀကးခပတစUးႏင သးUးႏင ခႏစUးၾကားရေသာ တရားသၾကးမား ရပါသည။ (၆/၁၀)။ ၎တ႔Aား ခန႔Aပမႈမမားက ျပညနယ/ေဒသလႊတေတာမားက ေထာကခရပါမည။ တရားသႀကးခပခန႔Aပမႈတြင သမတက ျပညေထာငစ တရားသႀကးခပႏင ျပညနယ(သ႔)ေဒသ ၀နႀကးခပ၏ Aၾကဉာဏက ရယၿပး ၀နႀကးခပက Aမညစာရငး တငသြငးရပါမည။ ၎တ႔၏ သကတမး မာ ၎တ႔Aသက ၆၅ ႏစျပညသညAထ ျဖစပါသည။ ႏငငေတာတရားရးခပ တရားသႀကးမားကသ႔ပင တရားစြဆ တငသြငးမႈAရ Aခနမတငမ ထတပယခရႏငပါသည။ ဗဟတရားရးတရားသႀကးခပမာ စြဆမႈစြခကမားက သမတက တငသြငးရမညျဖစၿပး Aျခားေသာ တရားသႀကးမားAတြက ၀နႀကးခပက တငသြငးရပါမည။ စြခကမားက ျပညနယ/ေဒသဆငရာ လႊတေတာက ၾကားနာရပါမည။ ႏငငေတာတရားရးခပတြင ႏငငAခငးခငးၾကား သေဘာတစာခပမား၊ AဆငAမးမးရ Aစးရခငး Aျငငးပြားမႈမား (Aကယ၍ ၎တ႔သည ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒဆငရာကစၥတစရပႏင မပတ သကလင)ႏင AျခားUပေဒAရ ျပ႒ာနးေဖာျပထားေသာ ကစၥမားႏငပတသက၍ သးသန႔ မလတရားစရငမႈ ရပါသည။ ဗဟတရားရးမားတြင မလတရားစရငမႈရသကသ႔ ေAာကတရားရးမားမ စရငဆးျဖတခကမား Aေပၚ Aယခတရားစရငမႈႏင UပေဒႏငAည ျပနလနစစေဆး၊ သးသပ တရားစရငမႈမားလညး ရပါသည။ (c.Vs. တရားစရငေရးAာဏာခြေ၀မႈ c.1(e)) Aျခားေသာတရားရးမား၏ ဖြ႔စညးပႏင တရားစရငမႈမားAား UပေဒAရ AဆးAျဖတျပသည။

စစခရးမားႏငပတသက၍ ၎တ႔မာ တပမေတာ၏စမAပခပမႈေAာကသ႔ ကေရာကသြားၿပး စစUးစးခပ၏AဆးAျဖတသည စစတပတရားစရငမႈ၏ ေနာကဆးAဆငျဖစသျဖင ေဖာျပခပါသည။ (၇/၁၀ႏင၁၁) ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒဆငရာ တရားရး စးစမးမႈAရ ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒဆငရာ တရားရးမားႏင ပတသကသည AေျခAေနသတမတ ခကမားမာ သာမနတရားရးမားမ ဖြ႔စညးပAေျခခ၏ မတကြျပားေသာ Aပငးမားတြင တညရေနပါသည။ (၎တ႔မာ ဖြ႕စညးပAေျခခ၏ နဂးပငးတြင ေတြ႕ရၿပး ေနာကဆးAခနး(၁၅)၏ ေခါငးစUAရ “Aေထြေထြ ျပ႒ာနးသတမတခကမား”) (ျမနမာဘာသာမႈတြင ၎တ႔မာ တရားစရငေရးAပငးတြင ရေသာလညး) ခရး၏Aေျခခတာ၀နရမႈမာ ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒAား ျပနဆနားလညျခငး ျဖစပါသည။ ပ၍ တတကက ဆရလင ၎၏လပငနးေဆာငတာမားမာ - (က) ဖြ႕စညးပAေျခခUပေဒက ျပနဆနားလညျခငး ( ခ ) လႊတေတာAမးမးက Aတညျပျပ႒ာနးလကေသာ Uပေဒမား (သ႔) စမAပခပမႈAာဏာပင

မား၏ ပဒမမားမာ ေရ႕ေနာကညညြတမႈ ရ/မရ စစစစစေဆးရန ( ဂ ) ဖြ႔စညးးပ AေျခခUပေဒႏင ပတသက၍ AစးရမားAၾကား AဆငAမးမးရ Aျငငးပြားမႈမားက

ဆးျဖတရန (ဃ) ျပညေထာငစႏင AျခားAစးရမား၏ AာဏာAသးသးေပၚတြင Aျငငးပြားမႈမားက ဆးျဖတရန ( င ) Aစးရမား၏ AျခားAဆငမားမ ျပညေထာငစUပေဒမားAား AေကာငAထညေဖာ ေဆာငရြက

မႈေပၚတြင Aျငငးပြားမႈမားက ဆးျဖတရန

30

( စ ) သမတ၏ေတာငးဆမႈAရ ျပညေထာငစနယေျမပငနကမားႏင ဆကစပေသာ ကစၥရပမားAား ကငတြယေဆာငရြကရနႏင

(ဆ) UပေဒAရ သတမတေဖာျပထားေသာ AျခားAလပမားက တာ၀နယေဆာငရြကရန၊ ၎ခရးမ ဆးျဖတခကမားမ Aယခမႈ မရပါ။

Aျခားေသာတရားရးမားတြင ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒAား ျပနဆနားလညမႈAေပၚ တရားစရင ဆးျဖတမႈ မရပါ။ သ႔ေသာ ၎တ႔၏ တကယတနးတာ၀နရမႈမာ ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒAား Aားျဖည ေပးရန ျဖစပါသည။ Aကယ၍ တရားရးတစခတြင ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒ၏ ျပ႒ာနးသတမတခကေပၚတြင လပကငေဆာငရြကရာတြင Aျငငးပြားစရာ ေပၚထြကလာပါက ထတရားရးက ၎၏ၾကားနာမႈAား ရပဆငး ၍ ၎ကစၥက ဖြ႔စညးပAေျခခတရားရးသ႔ စရငဆးျဖတရန လႊေျပာငးေပးပ႔ရမည။ (တရားရးက ဆကစပ ေနသည AေျခAေနႏင စပလUးသည ၎၏နားလညမႈကလညး ေပးပ႔သင/မသငဆသညမာ မရငးလငး ပါ။ (c. ၆၊ ၃၂၃ - ၃၂၄) (၁၅/၂၁) ယဆစရာရသညမာ ျပနဆနားလညမႈAား AမႈျဖစစUက ကငတြယ ရာတြင Aသးခႏငေပးပ႔ၿပး ဆးျဖတခကက AမႈAားလးAတြက Aသးျပပါသည။ (c. ၆၊ ၃၂၃ - ၃၂၄) ဖြ႕စညးပAေျခခUပေဒျပနဆနားလညမႈႏင ပတသကသညကစၥတစခက AာဏာပငAခ႕က တရားရးသ႔ လႊေျပာငး၊ ေပးပ႔ႏငပါသည။ သမတ၊ ျပညေထာငစလႊတေတာUက႒မားႏင ၎၏ လႊတေတာ ႏစရပ၊ တရားသႀကးခပ၊ ျပညေထာငစ ေရြးေကာကပြေကာမရငUက႒၊ ျပညနယႏင ေဒသမားဆငရာ ၀နႀကးမား၊ ျပညနယ/ေဒသဆငရာ လႊတေတာUက႒မား၊ ကယပငAပခပခြငရေဒသမား၏ U းေဆာငAဖြ႔ Uက႒မား ႏင Aနညးဆး ၁၀% ရေသာ ျပညေထာငစလႊတေတာမား၏ Aဖြ႔၀ငမား(၁၅/၂၃ ႏင ၂၃) Aျဖစႏငဆးမာ ဤရညညႊနးေဖာျပမႈမာ Aၾကျပေတြးထငယဆမႈ သဘာ၀ျဖစၿပး ၎ကစၥမာ တရားယU ၿပငမႈ၏AဆကAစပမ ေပၚထြကလာျခငး မဟတသလ သးျခားAေျခAေန A၀နးA၀ငးတစခႏင ဆကစပမႈလညး မရပါ။ ဖြ႕စညးပAေျခခUပေဒဆငရာ တရားရးဖြ႕စညးမႈ Uက႒AပါA၀င တရားရးတြင Aဖြ႔၀င ၉ U း ပါရပါသည။ သမတႏင ျပညေထာငစလႊတေတာ၏ လႊတေတာႏစရပစလး၏ Uက႒မားက လသးU းစAား ျပညေထာငစလႊတေတာ၏ ေထာကခAတညျပမႈ ရယရန Aမညစာရငးတငသြငး(၎Aမညစာရငးမပင Uက႒Aမညစာရငးတငသြငးမႈက သေဘာတ ေထာကခသည) AရညAေသြးမားမာ တရားသႀကးခပAတြက သတမတထားမႈႏင Aသကႏင Aသ ပညာပမလAပမႈ (သ႔) ႏငငေရး၊ စမAပခပမႈ၊ စးပြားေရးႏင လၿခေရးဆငရာကစၥမားAား နားလညမႈမား မလြ၍ Aတတပငျဖစသည။ (၁၅/၁၀) Aဖြ႔၀ငမားမာ ငါးႏစတာကာလAတြကသာ ခန႔Aပခရျခငးျဖစၿပး သမတႏင ျပညေထာငစ လႊတေတာသကတမးႏင Aတတကနဆးမည ျဖစပါသည။ (၁၅/၁၅) ၎တ႔မာ ေနာကသကတမးတစခ Aတြက Aေရြးခခြင ရ/မရ ေျပာဆမထားပါ။ Aဖြ႔၀ငတစU းAား AေၾကာငးျပခကAရ စြဆတငသြငးမႈျဖင ဖယရားပစႏငၿပး၊ တရားသႀကးခပAတြက သတမတထားေသာ AလားတလပထးလပနညးမားAရ ျဖစပါ သည။ ဖြ႕စညးပAေျခခUပေဒက တရားစရငေရး၏ လြတလပမႈက Aာမ,မခပါ။ တရားသႀကမား ခန႔Aပ မႈမာ ႏငငေရးျမငမားလြနးၿပး ၎တ႔၏သကတမးAတြက စညးမUးUပေဒသမားမာ တရားမတၿပး ဘကလကမႈမေသာ တရားေရးစမAပခပမႈAတြက လAပေသာလၿခမႈAား ၎တ႔က မေပးAပႏငပါ၊ တရားစရငေရး၏ လြတလပမႈ(သ႔) တရားသႀကးမား၏ပငစငႏငပတသက၍ တစစတစရာေဖာျပမႈ မရပါ။ Aဆပါကစၥရပမား (သ႔) တရားရးမား၏ဖြ႔စညးမႈႏင စစUAပခပမႈမားAတြက တာ၀နရေသာ လြတလပ သည ေကာမရင မရပါ။ စစခရးမားႏင ပမနတရားရးစနစAၾကား ဆကသြယမႈက မေဖာျပသေလာကပင ျဖစပါသည။ စစတရားစရငမႈ ကစၥရပAားလးAား တပမေတာႏင စစU းစးခပAား လႊAပထားပါသည။ ပမနကငသး မႈမာ စစခရးမားက စစတပသဘာ၀ရသည ရာဇ၀တျပစမႈမားAတြကသာ ကန႔သတထားေလရၿပး

31

စစခရး၏ တရားစရငမႈမာ လကနကကငတပဖြ႔၀ငမား ကးလြနၾကေသာ ရာဇ၀တျပစမႈမားAတြကသာ သးသန႔ျဖစပါသည။ ဖြ႕စညးပAေျခခUပေဒက လကနာရမည လပထးလပနညးမားႏငပတသက၍ မညသ႔ မ မေျပာဆပါ။ AျပညျပညဆငရာAရ Uးတညခကမာ စစတပတပဖြ႕၀ငမားသည တငးျပညမ Aျခား Aရပသားမားကသ႔ပင တရားမတေသာ တရားရငဆငေျဖရငးမႈမး တပဖြ႕၀ငမဟတသမား တညေသာ Aာမခမႈ ရရခစားရမညျဖစၿပး ႏငငသားမား၏လ႔AခြငAေရးAား စစတပတပဖြ႕၀ငမားက ခးေဖာက သညဟ စြပစြမႈမားAတြက စစခရးမဟတပ သာမနခရးမားႏငပင တရားရငဆငေျဖရငးသငသညက Uးတညပါသည။ ကလဘယာ ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒဆငရာ တရားရးက ဆး၀ါးေသာလ႔AခြငAေရး ခးေဖာကမႈမားသည “လပငနးတာ၀နႏငစပဆငေသာ ျပမေဆာငရြကမႈ” မဟတပ သာမနတရားရး မားျဖငပင တရားရငဆင ေျဖရငးရမညဟ ကငစြထားခပါသည။ ဖြ႕စညပAေျခခUပေဒက စစခရးမား၏ တရားသႀကးမားႏင ပတသက၍ တစစတစရာ ေျပာဆထားျခငး မရပါ။ Aရပဖကဆငရာ Aေျခခလကၡဏာ မားက စစတပ ရာဇ၀တတရားစရငေရးစနစမားAတြငးသ႔ စတငသြတသြငးလာမႈ၏ Aေရးပါမႈက AျပညျပညဆငရာAရ လကခAသAမတျပမႈ တးမားလာေနၿပ ျဖစပါသည။ လပေဆာငရနရသည လပငနးစUမားက ပမန ကာကြယေစာငေရာကမႈAား Aာမခရပါမည။ လထေရ႕တြင ၾကားနာျခငး၊ ေရ႕ေန ငားရမးၿပး မတစြာခခေခပခြငႏင AရညAေသြးရေသာ လြတလပ၍ ဘကမလကသည တရားရးတြင ရငဆငေျဖရငးခြင ရရရပါမည။ ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒဆငရာတရားရးAား Aျခားတရားရးမားမခြျခားထားျခငးမာ မၾကာမတင က လAမားသေဘာက၊ လကခလာခၾကေသာ ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒတရားရးမားသ႔ တစစတစရာ ေပးဆပရန ရေကာငးရႏငပါသည။(၎၏ Aမားႏငသကဆငေသာ UပေဒAစUAလာမား ရေသာလညး ျမနမာႏငငမာ AရပဘကUပေဒႏင Aပခပေသာႏငငမားေလာက မလAပေသာႏငငတစခ ျဖစႏငပါ သည) သ႔ရာတြင ပပငစရာမာ တရားရး၏ဖြ႔စညးတညေဆာကပ ျဖစပါသည။ ၅ ႏစတာကာလသကတမးမာ Aလြနတေတာငးပါသည။ သကတမးက ကန႔သတထားျခငး၏Aေၾကာငးရငးမာ ဖြ႔စညးပ AေျခခUပေဒ ဆငရာတရားစရငဆးျဖတမႈမာ ႏငငေရးဆငရာ ေတြးေတာစUးစားမႈမားမ လး၀လြတကငးႏငမညမဟတပါ။ တရားရးAေနျဖင ေျပာငးလေနေသာ ႏငငေရးAငAားစမားႏင စတကးေတြးျမငမႈမားAား တန႔ျပနထင ဟပႏငရန ကာလAပငးAျခားAရ ျပနလညမြမးမသငပါသည။ သ႔ေသာလညး ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒ တရားရး၏ စသကတမးမာ ဆယႏစျဖစပါသည။ ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒ၏ Aျခားျပနာတစခမာ တရားသႀကးမားAားလးမာ ခန႔ထားချခငးျဖစၿပး ၎တ႔၏ သကတမးမာ ကနဆးမႈရပါသည။ တငးျပည Aမားစတြင ခန႔ထားမႈမားမာ AခနကြျပားေစရနစစUထားရၾကသညAတြက ႏငငေရးဆငရာ ဟနခက ညမႈႏင Aေတြ႔Aၾကဖြ႔စညးမႈတ႔Aတြက AစUမျပတသညAေျခခလကၡဏာ ရပါသည။ ျမနမာႏငငတြင ငါးႏစတာသကတမးမာ တရားသႀကးမားAတြက လြတလပမႈႏင Aေတြ႔AၾကAတြက တေတာငးလြနး ပါသည။ ၎တ႔၏ သကတမးႏင သမတ၏သကတမး ဆကစပမႈက သမတ၏လး၀လြမးမးမႈသ႔ ေရ႕ရႈ ေကာငး ေရ႔ရႈသြားႏငပါသည။ ျပညေထာငစျပညနယမား၊ ေဒသႀကးမားႏင ကယပငAပခပခြငရေဒသမားAၾကား ဆကဆေရး ႏငငေတာနယေျမပငနကဆငရာ ဖြ႔စညးမႈႏင ပတသကသည Aေၾကာငးက ေဖာျပၿပးျဖစပါသည။ တငးရငးသားလနညးစမားက ကာလၾကာျမငစြာကပင စစမနေသာ ဖကဒရယစနစAတြက လႈ႔ေဆာခၾကပါ သည။ လြတလပေရးကာလက ၎တ႔၏ ကယပငAခပAျခာAာဏာပင ျပညနယမားAတြက မၾကညၾက ပ ျမနမာႏငငႏင ပးေပါငးရန ၎တ႔ တစႀကမ စညးရးသမးသြငးခခၾကရပါသည။ ယခစာတမးက Aစးရ၏မားစြာေသာ AဆငမားAၾကား ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒ၊ ႏငငေရးႏင စးပြားေရးဆငရာ ဆကဆေရး မားက စစေဆးၾကညရႈပါမည။ ထသ႔ ျပလပျခငးက Aမးမးေသာ Aစးရမားႏင လကေAာကခ AမးသားAဖြ႔မား၏ ကယပငAပခပခြငတ႔Aၾကား AျပနAလနAမAချပမႈက ကၽြႏပတ႔Aား ပမနား လညေစႏငပါသည။

32

UေပဒျပခြငAာဏာက နညးလမးသးမးႏင ခြေ၀ပါသည။ ျပညေထာငစ၊ ျပညနယႏင ေဒသႀကး မားႏင ကယပငAပခပခြငရေဒသမားAၾကား ျဖစပါသည။

စမAပခပမႈAခြငAာဏာမာ Uပေဒျပမႈေပၚတြင မားစြာ ခတဆကပါသည။ Aဆငတစခစတြင Uပေဒျပမႈ၊ စမAပခပမႈႏင တရားစရငမႈ AခြငAာဏာမား ရပါသည။ ၎တ႔Aၾကားတြင ရငးျမစမားခြေ၀ ျပ႒ာနး ေပးAပမႈ ရပါသည။ ျပညေထာငစ Uပေဒျပလႊတေတာမာ ႏစရပရၿပး တစရပမာ ျပညနယမားႏင ေဒသမားက ကယစားျပပါသည။ ဤနယေျမပငနကဆငရာ ပါ၀ငဖြ႔စညးမႈမား၏ တညေဆာကပက ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒသည ဖကဒရယAေျခခမမားက Aေျခခသညဟေသာ Aျမငက ျဖစေစပါသည။ ကၽြႏပက ယခ Aဆပါ Aခကမနကနမႈ ရမရ စUးစားၾကညပါမည။ Uပေဒျပမႈႏင စမAပခပမႈAာဏာမားခြေ၀မႈ UပေဒျပမႈAာဏာတြင Aမညစာရငး သးခ ရပါသည။ ဖကဒရယ ျပညနယ/ေဒသႀကး ႏင ကယပငAပခပခြငရေဒသမား၊ ျပညေထာငစAာဏာတြင ကာကြယေရး ႏင လၿခေရး (လကနကမားႏင ခယမးမးေကာကမားႏင စစသညAငAား ေခါငးစUမားAပါA၀င)၊ ႏငငျခားေရးရာ (Aျပညျပညဆငရာ၊ ေဒသဆငရာႏင ႏစUးႏစဘကAျပနလနဆကဆေရးAပါA၀င)၊ ဘ႑ာေရးႏင စမကနးေရးရာ(ေငြေၾကး၊ ရသးေငြစာရငးလပငနးစU၊ AခြနAရငးAျမစAမားစ၊ ျပညေထာငစရပေငြ၊ ေခးေငြမား၊ ႏငငျခားAက Aညႏင ႏငငေတာပငဆငမႈမား AပါA၀င)၊ စပြားေရး(ကနသြယေရး၊ သြငးကနထြကကန ေကာပေရး ရငးႏင စးပြားေရးAဖြ႕Aစညးမား၊ ကမၻာလညခရးသြားလပငနးမားAပါA၀င)၊ စကပးေရး(လယယာေျမ၊ ေရကာတာမား၊ ေရျဖန႔ေ၀ေရး၊ တရစၦာနမးပြားျခငးႏင ေရာဂါထနးခပေရးAပါA၀င)၊ စြမးAငႏင မငးလပငနး(လပစစဓါတAား၊ ေရန၊ ဓါတေငြ႔၊ သတမား၊ သစေတာႏင သားရငးတရစၦာန AပါA၀င၊ စကမႈလပငနး(စကမႈဇနမား၊ သပၸႏငနညးပညာ၊ ဖနတးတထြငမႈ၊ ပငဆငမႈAခြငAေရး၊ Aေလးခနႏင AတငAထြာမား AပါA၀င)၊ သယယပ႔ေဆာငေရးႏငဆကသြယေရး (ျပညတြငးေရေၾကာငးသယယ ပ႔ေဆာငေရး၊ ပငလယေရေၾကာငးသြားလာေရး၊ ဆပကမး၊ ေလေၾကာငး၊ လမးပနးႏင ကနးလမးပ႔ေဆာငမႈ၊ မးရထား၊ စာတက၊ တဗႏင ၿဂဟတဆကသြယေရးAပါA၀င)၊ လမႈေရးက႑(ပညာေရး၊ Aားကစား၊ ကနးမာေရး၊ မးသတ၊ လမႈဖလေရး၊ Aလပသမား၊ Aႏပညာႏင ယUေကးမႈAပါA၀င)ႏင စမAပခပမႈ (Aစးရလ႕၀ကခကမား၊ AကUးေထာငမား၊ ေကးလကႏင ၿမ႕ျပေဒသAပခပေရး၊ ႏငငသားျဖစမႈ၊ မးယစေဆး၀ါးႏငစတက ေျပာငးလေစတတေသာေဆး၀ါးမား AပါA၀င)ႏင တရားစရငေရးက႑ (တရား ေရးရာ စမAပခပမႈ၊ ရာဇ၀တႏင တရားမUပေဒႏင ေရ႕ေနမားAပါA၀င) ျပညနယမားႏငေဒသမားတြင ကာကြယေရး၊ လၿခေရးႏင (သ႔) ႏငငျခားေရးရာမားနင ပတသက၍ Aာဏာမရပါ။ သ႔ေသာလညး ထသ႔မဟတပါက ၎တ႔၏Aမညစာရငးတြင Aမးသား Aမညစာရငးတြင ပါရေနေသာ မားစြာေသာကစၥမား ပါ၀ငလာပါလမမည။ ဘ႑ာေငြေၾကးဆငရာကစၥမား တြင ၎တ႔၏ ရသးေငြစာရငးမားႏင ရပေငြမားက ၎တ႔ စမေဆာငရြကၾကၿပး ေျမခြနမားျမငတငႏင၊ Aခြနမားစညးၾကပႏငသလ AေဆာကAUမား ေရႏငဘးခြနမား စညးၾကပႏငပါသည။ ၎တ႔သည ျပညနယ(သ႔)ေဒသပငဆငမႈမားႏင ႏငငAတြငး ျပညနယ/ေဒသရပေငြမားက ထနးခပကငတြယႏင ပါသည။ စးပြားေရးက႑တြင ၎တ႔၏ ေဒသ(သ႔)ျပညနယတြင AေကာငAထညေဖာေဆာငရြကေနေသာ စပြားေရးလႈပရားမႈမား၊ ကနသြယေရးႏင သမ၀ါယမလႈပရား ေဆာငရြကမႈမားAေပၚ ၎တ႔၏Aာဏာမာ ျပညေထာငစမ ျပ႒ာနးေပးထားေသာ Uပေဒမားမ AဓကAားျဖင ရယထားျခငး ျဖစပါသည။ (တစနညး Aားျဖင ၎တ႔တြင AဆပါနယပယမားAတြက ဖြ႕စညးပ AေျခခUပေဒဆငရာ Aာဏာမရပါ) ၎တ႔တြင စကပးေရး၊ ပးမႊားထနးခပေရး၊ ဓါတေျမၾသဇာ၊ စကပးေရးေခးေငြမား၊ ေရ စသညတ႔Aတြက ျပညေထာငစမ AခြငAာဏာေပးAပထားေသာ Aာဏာမားရသလ ေရခငါးဖမးလပငနးမား Aတြက လညး AခြငAာဏာရပါသည။ စြမးAငႏငသတက႑မားတြင AငယစားလပစစဓါတAား ထတလပ ေရးႏင ျဖန႔ေ၀ေရး၊ ဆားႏင ဆားထတလပေရး၊ ေကာကမကေသြးျခငး၊ ေကးရြာပင ေလာငစာ၊ သစေတာႏင UယာUစကပးေရး စသညတ႔Aတြက ၎တ႔တြင Aာဏာ ရပါသည။ ၎တ႔တြင

33

စကမႈလပငနး၊ ပ႔ေဆာငဆကသြယေရး (သ႔) လမႈေရးက႑မား (Aေျခခေနထငမႈႏင AးAမဖြ႔ျဖးတး တကေရးမလြ၍)တြင AေရးပါသညAာဏာ မရသေလာကနညးပါးၿပး တရားေရးက႑တြင Aာဏာလး၀ မရပါ။ (AဆငAမးမး၌ တရားရးမားတညေဆာကရမညျဖစေသာလညး ျပညေထာငစUပေဒ Aရသာ ျဖစဖြယရပါသည။ ) ကယပငAပခပခြငရ တငးမားနငဇမား၏Aာဏာ တတယAမညစာရငးတြင ၿမ႕ႏင ရြာစမကနး ေရးဆြျခငး၊ ေဆာကလပေရး၊ လမးႏငတတားမား ျပျပငထနးသမးေရး၊ လထကနးမာေရး၊ ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈ စမကနးမား၊ မးေဘးကာကြယေရး၊ စားကကေျမမား သစေတာထနးသမးေစာငေရာကေရးႏင သဘာ၀ပတ ၀နးကင ထနးသမးေရးကစၥမားAတြက ျပညေထာငစက ခမတျပ႒ာနးထားေသာ UပေဒႏငAည Aခြင Aာဏာမားရသလ ၿမ႕မား၊ ေကးရြာမား၊ ၿမ႕ႏင ေကးရြာေစးမားAတြက ေရႏင လပစစဓါတAား ျဖန႔ျဖး ေရး Aာဏာမားလညး ရပါသည။ AဆပါAမညစာရငးမားတြင မပါရေသာ Aာဏာမား(ကြငးကနAာဏာမား)မာ ျပညေထာငစ ႏငသာ သကဆငပါသည။ ျပညေထာငစတြင ျပညေထာငစနယေျမပငနကမားAတြက ၿပးျပညစေသာ Uပေဒျပခြင AခြငAာဏာ ရပါသည။ ကၽြႏပတ႔ ေတြ႕ျမငၿပးျဖစသညAတငး AေရးေပၚAေျခAေန မားAတြငး AာဏာAားလးနးပါးမာ သမတ(သ႔)စစU းစးခပAသြငသ႑ာနျဖင ျပညေထာငစထ ျပနလည လႊAပရပါသည။ Aဆပါ Aဆငသးဆငက ျပ႒ာနးလကေသာ Uပေဒမား၏ မတကြလြမႈမားႏင ပတသကသည ခမတေပးထားမႈမားမာ မရငးလငးလပါ။( င.၄.s - UပေဒျပAာဏာခြေ၀မႈ c. ၁၅)၊ သးျခားAေရးပါေသာ ကစၥတစရပမာ ျပညနယမား/ေဒသႀကးမားႏင ကယပငAပခပခြငရေဒသမားAား ေပးAပထားေသာ Aာဏာမားမာ ျပညေထာငစသ႔လညး ေပးAပထားေသာေၾကာင ျဖစပါသည။ ျပညေထာငစAာဏာ၏ ကယျပန႔ေသာ AတနးAစားမားက ေAာကAဆငမားAတြက ေပးAပထားေသာ ပမကUးေျမာငးၿပး သးျခားျဖစေသာAာဏာမားလညး AပါA၀င ျဖစပါသည။ ဖကဒရယ(သ႔) ကယပငAပခပခြငရေဒသ မားAတြက AေထြေထြစညးမUးUပေဒသမာ Aစးရက ၎၏ သးသန႔AမညစာရငးAတြငးမ Aေၾကာငး Aရာမားႏငပတသက၍ ျပ႒ာနးခေသာUပေဒသည ၎AေၾကာငးAရာAတြက ႏငငေတာတရားရးခပႏင AျခားAဆငAစးရတစရပက Uပေဒျပ႒ာနး၍ မရႏငဟ၍ ျဖစပါသည။ သ႔ေသာလညး AာဏာမားAား ခြေ၀လကေသာAခါ (တၿပငနကတညး) AေၾကာငးAရာတစခAတြက Uပေဒတစခက Aစးရ၏ Aဆင တစရပထကပ၍လညး ျပ႒ာနးခမတႏငပါသည။ AျခားသမားAတြကလညး မညသညUပေဒျပရမညက AဆးAျဖတျပသည စညးမUးUပေဒသရရန လAပပါသည။ ယခရသည ပမနစညးမUးUပေဒသမာ ပ၍ျမငေသာAဆငAတြက Uပေဒမာ AဆငနမAေပၚတြငလညး သကေရာကပါလမမည။ သ႔ရာတြင Aဆငနမ၌ ျပ႒ာနးသတမတလကသည Uပေဒထကပ၍ ျမငမားAေရးပါမႈက ေပးAပရနလညး ျဖစႏငပါ သည။ Uပေဒမား၏သဟဇာတျဖစမႈ ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒတြင ကယပငAပခပခြငရေဒသမား၏ UပေဒမားAရ Aဆငဆငရာထး ဂဏရနတညေဆာကမႈတစခတညရမႈက ျပညနယမား/ေဒသႀကးမားႏငျပညေထာငစ၏ UပေဒမားAတြက လမးဖြငေပးထားၿပး ျပညနယမား/ေဒသမား၏Uပေဒမားက ျပညေထာငစUပေဒမားAတြကလညး လမးဖြင ေပးထားပါသည။ ဖြ႕စညးပAေျခခUပေဒက AဆငတစခစရUပေဒမားသည ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒႏင သဟဇာတျဖစရမည။ သ႔ရာတြင ၎တ႔သည ျပညနယမား/ေဒသႀကးမား(သ႔) ကယပငAပခပခြငရ ေဒသမားAတြက AကာAကြယမျဖစေစရပါ။ ၎တ႔တြင သးသန႔Aာဏာမရပါ။ Uပေဒ၏ Aဆငဆင ရာထးေပးAပခရၿပး ျပညေထာငစUပေဒႏင ျပညနယႏငေဒသ Uပေဒကလညး ကယပငAပခပခြငရ ေဒသမားAေပၚတြငလညး သကေရာကမႈ ရပါသည။ တစနညးAားျဖင ျပညေထာငစAေနျဖင မညသည ေနရာ ေဒသAတြကမဆ Uပေဒျပခြငရၿပး၊ ျပညနယမား၊ ေဒသမားႏင ကယပငAပခပခြငရေဒသမားမာမ ၎တ႔Aား ေပးAပထားေသာ AမညစာရငးမAပ Uပေဒျပခြငမရပါ။

34

ရရလာေသာAကးသကေရာကမႈမာ ျပညနယမား၊ ေဒသႀကးမားႏင ကယပငAပခပခြငရ ေဒသမားAား ေပးAပထားေသာ UပေဒျပခြငAာဏာမာ(AလြနAေရးမပါလေသာလညး) ျပညေထာငစ၏ ကယပငထနးခပမႈေပၚတြင ေနာကဆးမတညပါသည။ ဘ႑ာေရးရငးျမစမား၊ ျပညေထာငစႏင ျပညနယ၊ ေဒသႀကးမား၊ ကယပငAပခပခြငရေဒသမား Aၾကား ဆကဆေရး စာတမးက မတကြျပားေသာAဆငမားရ UပေဒျပAဖြ႔မားAၾကား ကြလြမႈမားရေနေသာလညး စမAပခပမႈစနစမာ ေပါငးစညးစစညးထားပါသည။ တစနညးAားျဖင Aဆငတငးရ စမAပခပမႈမာ သမတ၏ ပမAေရးပါသညAခြငAာဏာက နာခရပါသည။ AျခားAေျခခတရားတစခမာ Aဆငတငးမ တပမေတာ၏ ေပါကပြားထားေသာ တညရပါ၀ငမႈ ျဖစပါသည။ ဤAခကႏစခာ တငးျပည၏ Aျခား AစတAပငးမားမာကသ႔ တငးရငးသားလမးမား၏ ျပညနယမားAေပၚ ထနးခပမႈAား ဗဟထနးခပမႈ ရလာေစပါသည။ ျပညေထာငစႏင လကေAာကခAမးသား သးျခားတညေနမႈမားAၾကား ဆကဆေရးတ႔ႏင ပတသက၍ သြငျပငသ႑နမား ျပသေသာလညး ျမနမာႏငငမာ ဗဟထနးခပမႈျမငမားေသာ ႏငငတစချဖစ ပါလမမည။ ၎သည နညးလမးေပါငးမားစြာျဖင ဖကဒရယပစမ ပကယြငးခ႕ငေနပါလမမည။ ျပညေထာငစႏင ျပညနယ/ေဒသႀကးမားမာ ပးတြညႏႈငးAာဏာပငပသ႑ာန ဖြ႔စညးမႈ မရပါ။ ဗဟက Aၿမလႊမးမးခပကငၿပး လကေAာကခAမးသား သးျခားတညရမႈမား၏ AာဏာနယပယတစခAား ေကာနငး၀ငေရာကႏငပါသည။ သမတ၏Aာဏာမားက ေျမာကမားစြာေသာ ဆးျဖတခကမားတြင ျပညနယမား (သ႔) ဒတယလႊတေတာတစရပ၏ Aခနးက႑ႏင ဆန႔ကငေနပါသည။ သမတက ျပညနယ စမAပခပသမားက ခန႔Aပပါသည။ AစးရAဆငတငးက AထကAဆငတစခက Aစရငခတငျပရၿပး ကယပငAပခပခြငႏင သဟဇာတမျဖစေသာ ရာထးAဆငဆငAား ဖနတးထားသညသမတAတြက Aားလးက တာ၀နယရပါသည။ ျပညနယAာဏာမားမာ မားစြာ ကန႔သတမႈရၿပး Aလြယတက ပယဖက ခရႏငပါသည။ Aမးသားလႊတေတာ၏ တညေဆာကမႈႏင Aာဏာမားမာ လကေAာကခ Aမးသား သးျခားတညရမႈမား၏ Aကးစးပြားမားက AကာAကြယေပး ႏငစြမး မရပါ။ တရားစရငေရးမာ Aားနညး၍ လြတလပမႈမရသညAတြက ျပညေထာငစ ျပညနယစနစ Aတြက ခသမာဓAျဖစ ေဆာငရြက၍ မရႏငပါ။ လကေAာကခAမးသား Aာဏာမား၏ Aလးစေသာ စနစႏငတညေဆာကမႈမားမာ လကေAာကခ AမးသားAာဏာပငမား ပါ၀ငေဆာငရြကမႈမရပ ျပညေထာငစ Aာဏာပငမား၏ ျပငဆငေျပာငးလမႈ မခရေစရန ခငမာမႈ မရပါ။ လကေAာကခ Aမးသား သးျခားတညရမႈမား၏ AမနတကယAားနညးမႈမာ AေရးေပၚAေျခAေနAာဏာကငသးမႈတြင ျဖစပါသည။ ၎ျပင Aာဏာပငးျခားမႈမာလညး ရငးလငး ျပငးထနပါသည။ စာတမးက ယခေဆြးေႏြးမည ကစၥျဖစပါသည။ AေရးေပၚAေျခAေနမား AေရးေပၚAေျခေန ေၾကျငာျခငးႏငAာဏာကငသးျခငးစနစမာ AေျခခAားျဖင သမတ၊ စစUးစး ခပ၊ AျခားစမAပခပမႈAဖြ႕မားႏင AဆငAားလး၏ လႊတေတာမား ႏင ၎တ႔ၾကား ဆကဆေရး Aားလးက ထခကေစပါသည။ ။ Aမနတကယတြင ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒစနစတစခလး(Aခနး၁၁)Aား ထခကေစပါသည။ AေရးေပၚAေျခAေနAာဏာမားAား ခစားနားလညမႈမာ ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒ တစခလး၏ ေၾကာငးကးတကရမႈႏင ေရြ႕လားAားAေပၚ နားလညမႈAတြက Aေရးႀကးပါသည။ AေရးေပၚAေျခAေန သးမးသးစား ရပါသည။ ေၾကျငာမႈ၊ ေထာကခမႈ၊ ကာလAပငးAျခားႏင AကးဆကမားAတြက မတကြျပားေသာ လပထးလပနညးမား ရပါသည။ ပထမAမးAစားမာ သမတက တငးျပည၏ AစတAပငးတစခခတြင စမAပခပမႈလပငနးေဆာငတာမားက ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒ ႏငAည AေကာငAထညေဖာေဆာငရြကရန မျဖစႏငဟ သမတက ယဆစUးစားလာေသာAခါ Aေျခ Aေနက ထနးေၾကာငးကငတြယရန ျဖစပါသည။ သမတက ႏငငေတာကာကြယေရးႏင လၿခေရး

35

ေကာငစႏင ညႏႈငးေဆြးေႏြးၿပး (သေဘာတညသညဟ ယဆ) AေရးေပၚAေျခAေန ေၾကျငာႏငသည။ (၁၁/၁)။ ဤျဖစရပတြင ပတသကေနေသာ ျပညနယ(သ႔)ေဒသရ စမAပခပမႈAာဏာAရ သ(သ႔) သမ(သ႔)Aဖြ႕တစခက AေရးေပၚAေျခAေနကငသးရန သမတထသ႔ လႊAပရပါမည။ သမတက Aဆပါ ေနရာေဒသတြင UပေဒျပမႈAာဏာက တကရကကငသးပါသည။ ဒတယAမးAစားAေရးေပၚAေျခAေနမာ AသကAးAမစညးစမမား ေဘးAႏရာယရလာ သညAခနတြင ကငသးပါသည။ သမတက Aမးသားကာကြယေရးႏင လၿခေရးေကာငစ၏ Aႀကဉာဏ ရယၿပး (သ႔) Aကယ၍ ဤသ႔ျပရန ခကခငးမျဖစႏငပါက တပမေတာႏင Aနးကပဆးဆကႏြယေနသည ၎Aဖြ႔၀ငမား၏ Aႀကဉာဏက ရယၿပး AေရးေပၚAေျခAေန ေၾကျငာရပါမည။(၁၁/၃) ဤျဖစရပတြင ေဒသဆငရာAာဏာပငမားႏင Aရပဘကလပငနးမား (AေရးေပၚAေျခ AေနAကး၀ငေသာ ေနရာ ေဒသ)က ၎တ႔၏လပငနးေဆာငတာမား ေဆာငရြကရာတြင AေျခAေန ပမနျပနလညျဖစေစေရးတြင တပမေတာ၏ AကAညက လကခရပါမည။ သမတက လAပပါက Aေရးႀကးေသာ စမAပခပမႈႏင တရားစရငထးAာဏာမားက လ႔Aဖြ႕Aစညး ၿငမးခမးေရးႏင တရားUပေဒ စးမးေရးတ႔Aတြက စစUးစး ခပကယတင တကရကကငသးရန (သ႔) ၎၏ကယစားျပသမားက ကငသးေဆာငရြကရန စစUပေဒ ကလညး ေၾကျငာႏငသည။ တတယAမးAစား AေရးေပၚAေျခAေနက စစU းစးခပႏင တပမေတာAား ပမကယျပန႔ေသာ Aာဏာမား ေပးAပထားပါသည။ ထသ႔ေသာ AေရးေပၚAေျခAေနက သမတက Aမးသားကာကြယ ေရးႏင လၿခေရးေကာငစႏင ညႏႈငး၍ Aကယ၍ ျပညေထာငစမၿပကြေရး (သ႔) Aမးသားေသြးစညး ညညြတေရး (သ႔) AမးသားAခပAျခာAာဏာပငစးမႈ ဆးရႈးႏငသည ၿခမးေျခာကမႈ ရလာပါက ေၾကျငာ ႏငသည။(၁၁/၈) သမတက Uပေဒျပမႈ၊ စမAပခပမႈႏင တရားစရငမႈ Aာဏာမားက ႏငငေတာမလ AေျခAေန ျပနလညေရာကေရးAတြက လAပေသာ လႈပရားေဆာငရြကမႈမား လပေဆာငရန စစUးစး ခပသ႔ လႊေျပာငးေပးAပရမည။ ထAခနမစ၍ လႊတေတာမား UးေဆာငAဖြ႔Aစညးမား၏ Uပေဒျပမႈ Aာဏာမား ရပဆငးသြားၿပး သကတမးကနဆးသြားခနတြင AလAေလာက ပကျပယသြားမည။ (၁၁/၉) Aလားတပင စမAပခပမႈ Aဖြ႔AစညးမားAားလး၏ AခြငAာဏာလညး ရပစသြားပါသည။ Uပေဒျပမႈ၊ စမAပခပမႈႏင တရားစရငမႈ AာဏာAားလးAား စစUးစးခပAား လႊေျပာငးေပး (သမတႏင ဒတယ သမတ ရာထးမား တညရေနဆ)ရမညျဖစၿပး ၎က စမAပခပမႈႏင တရားစရငေရးAာဏာမားက ကငသးရန သငေလာေသာသတစU း (သ႔) Aဖြ႔တစခက ခန႔Aပႏငသည။(၁၀/၁၀) စစUးစးခပက လ႔AခြငAေရး ေပးAပထားမႈမားက ကန႔သတ(သ႔) ရတသမးႏငသည။ AေရးေပၚAေျခAေနAမးAစား ၁ ႏင ၂ တ႔ႏငမတပ (ေဒသတစခAတြက ကန႔သတမႈႏင တကေသာကာလသတမတမႈရသည) AေရးေပၚAေျခAေနAမးAစား ၃ က တငးျပညတစခလးAတြက သတမတၿပး AစပငးကာလAတြက တစႏစ ၾကာျမငမည။ ၎က Aမးသား ကာကြယေရးႏင လၿခေရးေကာငစမ Aၾကဉာဏရယၿပး စစUးစးခပ၏ ေတာငးဆမႈျဖင တစႀကမလင ၆ လတာ ကာလျဖင ႏစႀကမတးခ ႕ႏငသည။ AေရးေပၚAေျခAေနေၾကျငာၿပး စစU းစးခပ၏AာဏာမားAား ရတသမးလက သညAခနတြင Aမးသားကာကြယေရးႏင လၿခေရးေကာငစသ႔ AေရးႀကးေသာAာဏာမား ေပးAပ သည။ Aထးသျဖင လႊတေတာမား၏ သကတမးကနဆးသြားပါသည။(၁၁/၁၈) ၎က ႏငငေတာ၏ “AခပAျခာAာဏာက” က သမတသစ ေရြးခယတငေျမာကၿပး Aျခားေသာ Aာဏာပငမားကလညး ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒႏငAည ဖြ႔စညးၿပးခနထ ကငသးရသည။ ထAခနAတြငး ၎ေကာငစက ျပညေထာငစေရြးေကာကပြေကာမရငAပါA၀င Aစးရ၏AဆငAားလးAတြက ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒ ဆငရာႏင စမAပခပမႈဆငရာAဖြ႔မား ဖြ႔စညးမည။ Aမးသားကာကြယေရးႏင လၿခေရးေကာငစက လႊတေတာမားAတြက ေရြးေကာကပြမားက စစUးစးခပ၏ Aထး AာဏာAား ပယဖကၿပး ၆လAတြငး ကငးပေပးရမည။ AေရးေပၚAေျခAေနကာလAတြငး Aာဏာမားက ကငသးၾကေသာ (သ႔) လၿခေရး၊ တညၿငမမႈ၊ ျပညတြငးၿငမးခမးေရးႏင တရားUပေဒစးမးေရး ျပနလညတညေဆာကရန ၎ကာလၿပးဆး

36

ခနAထ Aာဏာက ကငသးခၾကရေသာ Aာဏာပင Aားလးသည တရားUပေဒဆငရာလပငနးစUမားမ ကငးလြတလၿခမႈ ရရမည။ (၁၁/၉၄) AကUးAားျဖင ႏငငေတာကာကြယေရးႏငလၿခေရးေကာငစသည ထသ႔ေသာ Aေရးေပၚ AေျခAေနေၾကျငာမႈ ဆးျဖတခကAေပၚတြင ႀကးမားစြာ ၾသဇာလႊမးမးမႈ ရမည။ ေၾကျငာလကသညႏင ဖြ႔စညးAေျခခUပေဒဆငရာ Aဖြ႔Aစညးမားႏင လပငနးစUမားAပါA၀င ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒဆငရာ ေနသားတကရမႈမား Aားလးရပဆငးသြားပါသည။ ႏငငေတာAာဏာAားလး(ဖြ႕စညးပAေျခခUပေဒAရ ေပးAပထားေသာ Aကန႔Aသတရသည ကာကြယေစာငေရာကမႈမား မရပ) စစU းစးခပႏင Aမးသား ကာကြယေရးႏင လျခေရးေကာငစတ႔မတဆင တပမေတာလကသ႔ ေရာကရသြားသည။ တပမေတာ၏ လပကငေဆာငရြကမႈမားAတြက တာ၀နယမႈ မရပါ။ ဆန႔ကငဘကAားျဖင AေရးေပၚAေျခAေန ကာလAတြငးႏင ကာလၿပးေနာက လႈပရားလပေဆာငခသညမား AားလးAတြက တရားUပေဒေၾကာငး Aရ လြတကငးလၿခမႈ ရရသည။ Aမးသားကာကြယေရးႏင လၿခေရးေကာငစက ၎ဖြ႔စညးတညေထာင ေပးလကေသာ ေရးေကာကပြေကာမရငမတဆင ေရြးေကာကပြမား ကငးပေပးရန တာ၀နရၿပး ။ သ႔ရာတြင လြတလပၿပး တရားမတေသာ လပငနးစUျဖစရန ကတျပမႈမား ပါရမညမဟတပါ။ AေရးေပၚAေျခAေနAားလးတြင ၎တ႔၏ ၿပးျပညစမႈသေဘာAရ AေျခခAခြငAေရး AားလးAား ဆငးငခရႏငသည။ (Aထးျခားဆး ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒဆငရာ ခြငျပေပးAပမႈ) ျပညေထာငစလႊတေတာသ႔ တာ၀နရမႈမာလညး AေရးေပၚAေျခAေန AမးAစားAရ Aမးမး ရပါသည။ AမးAစား ၁ႏင ၂ တြင AေရးေပၚAေျခAေနေၾကျငာမႈႏင တာ၀နယေဆာငရြကခသည လပေဆာငခကမားAား ျပညေထာငစလႊတေတာ၏ ေထာကခမႈရယရန လႊတေတာသ႔ ရကေပါငး ၆၀ Aတြငး Aစရငခတငျပရမည။ (ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒတ႔တြင Aရညလားဆး ၾကားပငးကာလ ျဖစႏင)။ တတယAမးAစားတြင လႊတေတာ၏ ေထာကခမႈရယရန တငသြငးရမည AခနကာလAား တတကက ေဖာျပထားျခငး မရပါ။ (သ႔Aတြကျဖစႏငသညမာ AသေပးAစရငခတငျပမႈ မျပလပမ လႊတေတာ သကတမးမာ ကနဆးၿပး ျဖစပါလမမည။ ) AေရးေပၚAေျခAေနAမးAစား ၃ ေၾကျငာၿပးခနတြင Aာဏာခြေ၀မႈ စနစတစခလး ၿပကြ သြားပါသည။ ႏငငေတာ၏ AာဏာAားလးမာ စစU းစးခပထသ႔ ေရာကရသြားပါသည။ Aာဏာျဖန႔ေ၀ မႈႏင တငးျပညရ Aမးမးေသာ Aဆငမားမ Aဖြ႔Aစညးမား၏ AမးAစားကြျပားမႈမာ ထေရာကမႈ မရ ျဖစလာပါသည။ ႏငငေတာမာ စစU းစးခပႏင တပမေတာ၏ လး၀လႊမးမးမႈေAာကတြင Aၿပးတင ဗဟခပကငမႈ ရလာပါသည။ ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒစးမးမႈ ျပနလညရရေရးAတြက လႈ႕ေဆာေပးႏငေသာ တကကြသည Aဖြ႕Aစညးမား မကနရသေလာက ျဖစသြားပါလမမည။ (ဖြ႔စညးပ AေျခခUပေဒAရ ဆလင မားယြငးမႈ)။ ျမနမာႏငငမာ ဖြ႕စညးပAေျခခUပေဒက ၎Aား ကယဆယရနႀကရြယခေသာ AေျခAေနသ႔ ျပနလည ေရာကရသြားပါလမမည။ ျပငဆငမႈလပထးလပနညး ဖြ႕စညးပAေျခခUပေဒျပငဆငမႈAတြက စညးမUးUပေဒသမားမ ဖြ႕စညးပAေျခခUပေဒမာ Aသြငကးေျပာငးေရးကာလ ကရယာတနဆာပလာတစခAျဖစ မရႈျမငပါ။ (Aခနး ၁၂)။ ျပငဆငမႈ လပငနးစUAား AနညးဆးလႊတေတာAဖြ႔၀ငမား၏ ၂၀%၏ ေထာကခမႈႏငAတ Uပေဒတစခတငသြငး ျခငးျဖင ျပညေထာငစလႊတေတာAတြငး စတငလပေဆာငပါသည။ ျပငဆငမႈကစၥAတြက ဖ႔ြစညးပAေျခခ Uပေဒ၏ ခမတျပ႒ာနးေပးမႈမားAား AတနးAစားႏစမးခြျခားပါသည။ ႏစမးစလးAတြက Aတညျပ ျပ႒ာနးရန Aဖြ႕၀ငAားလး၏ ၇၅% ေကာေသာ မပမာဏ လAပပါသည။ ၎က တပမေတာသ႔ ဗတAာဏာတစခ AေသAခာ ေပးAပပါလမမည။ သ႔ေသာလညး Aခ႕ေသာ ျပ႒ာနးခမတမႈမားမာ မဆႏၵေပးခြငရသမား၏ ထက၀ကေကာAေရAတြကက ဆႏၵခယပြတစချဖင ေထာကခမႈလညး လAပပါ လမမည။ လကေတြ႔Aရတြင ဤသညမာ AမနတကယမမေပးၾကမညသမားAတြက တငးကပသည

37

AေျခAေနတစရပ ျဖစပါသည။ သ႔ေသာ ျပငဆငမႈAား လမားစက ေထာကခမႈ ရ/မရ ေရတြကေသာ Aခနတြင ၎တ႔၏ AေရAတြကကပါ ထညသြငးေရတြကပါလမမည။ ျပညသ႔လႊတေတာႏင ဆႏၵခယပြႏစခစလးတြင မဆႏၵAား နာခရမည ျပ႒ာနးသတမတေပး မႈမားမာ ကယျပန႔ေသာAေျခခ ရပါသည။ ႏငငေတာAေျခခမ၀ါဒမား၊ ႏငငေတာတညေဆာကပ၊ Uပေဒ ျပလႊတေတာဖြ႔စညးမႈ၊ စမAပခပမႈ ဖြ႕စညးမႈ၊ တရားစရငမႈ ဖြ႕စညးမႈႏင Aေရးေပၚ Aေျခတ႔ ျဖစပါသည။

ပမနAားျဖင ရညၾကာလေသာ ညႏႈငးေဆြးေႏြးမႈမားႏင ကယျပန႔ေသာ Aႀကဉာဏ ရယမႈမား Aၿပးတြင သဘာ၀Aရ Aလငစလ ျပငဆငျခငးက ဆန႔ကင၍ ၎က ထနးသမးလေသာ ဆႏၵရၾက ပါသည။ ျပငဆငျခငးက လAဖြ႕Aစညးတြင Aေရးႀကးသည ေထာကခမႈမရၾကေသာAပစမားက Aားေပး တတၾကပါသည။ သ႔ရာတြင ယခကသ႔ နကရႈငးစြာ ခ႕ယြငးAားနညးခကရေသာ ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒ တစခႏင ပတသကၿပး တငးကပေသာAေျခAေနမားမာ ျပည၀ေသာ ဒမကေရစ၊ ပါ၀ငေဆာငရြကမႈႏင AခြငAေရးမား ကာကြယျခငးတ႔က ဟန႔တားကာကြယရန ပငးျဖတထားျခငး၏ လကၡဏာ တစရပျဖစ ပါသည။ Aသြငကးေျပာငးမႈဆငရာ ျပ႒ာနးခမတမမား Aသြငကးေျပာငေရးကာလဆငရာ ျပ႒ာနးခမတေပးမႈမားဆသညမာ ဆႏၵခယပြတြင ဖြ႔စညးပ AေျခခUပေဒAား AတညျပျခငးႏငတညဆစနစUပေဒမားႏင စညးမUးစညးကမးမားႏင ၀နထမမား Aား ဆကလကတညၿမေစရန ခမတေပးေသာ ေရြးေကာကပြAၿပး AေကာငAထညေဖာေဆာငရြက မႈမားAၾကား ျဖစလာရမညAရာျဖစပါသည။ (Aခနး ၁၄) ႏငငေတာျငမးခမးေရးႏငဖြ႔ၿဖးတးတကမႈ ေကာငစက “ႏငငေတာAခပAျခာAာဏာ”က ဆကလကကငသးၿပး ျပညေထာငစလႊတေတာ၏လပငနး ေဆာငတာမားAားလးက ေဆာငရြကပါလမမည။ Aကယ၍ တညဆUပေဒႏင Aဖြ႕Aစညးမားသည ဖြ႔စညးပ AေျခခUပေဒသစႏငAည ျပငဆင သညတငေAာင ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒႏင သဟဇာတျဖစေနလင တညဆUပေဒမားႏင Aဖြ႔Aစညးမား Aား ခမတေပးသညမာ ပမနျဖစပါသည။ သ႔ရာတြင ဖြ႕စညးပAေျခခUပေဒတစရပက စနစAတြငး ထကသ႔ေသာ AဓကAေျပာငးAလတစခAား ခမတေပးသညAခါ Aထးသျဖင ဖြ႔စညးပAေျခခ Uပေဒ AေကာငAထညေဖာမႈက စတငေဆာငရြကေသာ စမAပခပမႈAဖြ႔ (သ႔) UပေဒျပAဖြ႔တ႔Aတြက ေရြးေကာကပြမား၊ AခနဇယားတစမးမးAပါA၀င Aသြငကးေျပာငးေရးက မညသ႔ လပေဆာငမည ဆသညက Aခ႕ Aေသးစတခမတေပးမႈမာ Aသး၀ငပါသည။ ဤေနရာတြင ဖြ႔စညးပAေျခခ UပေဒသစAား သက၀ငလႈပရားေAာင လပေဆာငမညAားလးေသာ AခြငAာဏာမာ ႏငငေတာ ေAးခမးသာယာေရးႏင ဖြ႔ၿဖးေရးေကာငစတြင ကနရေနပါသည။ Aစးရက ၂၀၁၀ ခႏစတြင ေရြးေကာက ပြကငးပမညဟ ကတျပထားေသာလညး ေကာငစAား မညသညAခနဇယားႏငမ ခပကငထားျခငး မရပါ။ ေကာငစက ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒAား စတငAေကာငAထညေဖာရန လပကင ေဆာငရြကခသမ Aားလးမာ ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒႏငညညြတၿပး Aကယ၍ ႏငငေရးAေျခAေနမားမာ သငေလာေကာငး မြနမႈမရပါက ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒ AေကာငAထညေဖာမႈAား ကာကြယရန ေကာငစAေနျဖင ေရြးေကာကပြမားက Aခနၾကာျမငစြာ ေရႊ႕ဆငးထားႏငသညဟလညး ေဖာျပထားပါသည။ (၅) သးသပAကျဖတခက ၎၏ ကယပငAဆငAတနးႏငပင ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒမာ ေAာငျမငမႈ မရပါ။ ဖြ႔စညးပ AေျခခUပေဒဆငရာ ျပျပငေျပာငးလမႈ၏ Aခ႕Uးတညခကမားမာ ႏငငႏငလမးေသြးစညးညညြတမႈတြင စၿပေနပါသည။ (ျပညသလထ၏ ကြျပားမႈAား AသAမတျပျခငးျဖင)။ တငးျပညတြငးရ Aပစမားစြာက (တငးရငးသားလမးလနညးစမား၊ ဒမကေရစေရးတမးညႊတသ ဗမာမားႏင ဗဒၶဘာသာ၀ငမားႏင Aျခားဘာသာ၀ငမား) ၎ျပျပငေျပာငးလမႈဆသညမာားတြင ပါ၀ငေဆာငရြကလသညမာ ျဖစႏငပါသည။ ႏငငေတာ၏ နယေျမပငနကဆငရာ ျပနလညဖြ႕စညးတညေဆာကမႈမာ ကာလၾကာျမငစြာကပင ၎တ႔၏

38

ယUေကးမႈႏင နယေျမAခြငAေရးမားAား လေလာကေသာ AသAမတျပမႈ ရရရန ႀကးပမးAားထတ ေနခၾကေသာ တငးရငးသားလမးစ AပစမားAား ေကနပႏစသမေစႏငသည ကယပငAပခပခြငႏင ကယပငAစးရက ျဖစေပၚလာေစလမမညမဟတပါ။ ဗဒၶဘာသာႏင ဗမာဘာသာစကားAတြက စတကး ပေဖာထားေသာ Aထးေနရာေဒသမာ လနညးစမားAတြက ပလပဖယရားခရမႈက ဆကလကျဖစေပၚေစပါ လမမည။ AျခားUးတညခကတစချဖစသည စစမနေသာ ပါတစဒမကေရစစနစမာလညး AစးရAဖြ႔ Aစညးမား၏ ဖြ႔စညးတညေဆာကပ၊ ကယစားျပ Aဖြ႔Aစညးမား၏ AစတစတAမႊာမႊာျဖစေနသည သဘာ၀ႏင ႏငငတ၀မးလး လႊမးမးထားသည ျပညေထာငစစမAပခပမႈတ႔ျဖင ဆပဖမးမရႏင ျဖစေန ဆျဖစပါသည။ Aာဏာမာ သမတႏင စစUးစးခပတ႔တြငသာ ျမငျမငမားမားစစညးေနသျဖင ႏငငေရး ပါတမား ဖြ႕ၿဖးတးတကႏငသညစနစတစခမာ ျဖစႏငဖြယမရပါ။ (သမတေရြးခယတငေျမာကပြမားမာ ကယကယတင ဆြဆန႔ထားေသာ Aဆငဆငရာထးရ AပစငယကေလးမားAၾကားရ သေဘာတညမႈ ကစၥတစခသာျဖစၿပး Aလးစမေပးခြင၏ Aကးရလာဒေၾကာငမဟတပ စစU းစးခပAားလညး ၎၏ ရငးႏးကၽြမး၀င သမားကသာ စတႀကကေရြးယချခငးျဖစသည) ေလာကပါလတရားမား၏ Aျမငမားဆးႏင တနဘးAထကဆး တနဘးျဖစသည တရားမတျခငး၊ လြတလပျခငးႏင ညမျခငး ေမာလငမႈ တစတရာ လညး မရပါ။ တရားမတျခငး၊ လြတလပျခငးႏင ညမျခငးတ႔က ျငငးပယျခငး (Aမနတကယမာ ထေကာငးေသာတရားမားက ေၾကာကရြ႔၍)Aား AေျခခUပေဒမႀကမး၏ Aေျခခမတငးတြင ေရးသားထည သြငးထားျခငးသာ ျဖစပါသည။ တရားစရငေရးတြင လြတလပျခငးကငးမျခငးသည Aာဏာက Aဓက ကငစြထားသႏစU းAား တရားUပေဒေၾကာငးမ လၿခကငးလြတခြင ေပးထားလမမညျဖစၿပး တရားမတျခငး ၏ သြငျပငတငးAား ျငငးဖကျခငးပင ျဖစပါသည။ ဖြ႕စညးပAေျခခUပေဒက ရယႏငမည တစခ တညးေသာ Uးတညခကမာ လကနကကငတပမား၏ AခြငထးခAေနAထားသာ ျဖစပါသည။ သ႔ေသာ လညး ဤU းတညခကAား Aျခားေသာ U းတညခကမားျဖစေသာ ျပညေထာငစမၿပကြေရး၊ ပါတစ ဒမကေရစ၊ Aာဏာခြေ၀ပငးျခားမႈ ၊ ကယပငAစးရ၊ တရားမတျခငးႏင လြတလပျခငးက ျငငးပယျခငး ျဖငသာ ရယႏငပါလမမည။

AေရးေပၚAေျခAေနမားAတြက တးမားစြာ ျပ႒ာနးခမတ မၾကမးေရးဆြထားေသာ လမးညႊန AခငးAကငးျဖစသည AျပညA၀ ေပါကကြ၊ ေသြးစြနးၿပး ေလာခ၊ ေျပၿငမးမႈမရေသာ စစတပAပစးမႈက မၾကမးေရးဆြသမားပငလင ၎တ႔Aေနျဖင Aမနတကယ ပငကယU းတညခကမားAား သေဘာတ ေထာကခသညဟ ယဆရငး ၎တ႔၏ ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒစနစမာ Aဆပါ AျခားUးတညခကမားAား ေAာငျမင ရယႏငမညဟ ယၾကညမႈ မရၾကပါ။ ဤAျငငးပြားမႈမားက ကၽြႏပAား Aေသးစတရငးလငးခြင ေပးေစခငပါသည။ Aေျခခဖြ႔စညးပ AေျခခUပေဒဆငရာ Aေျခခမမား မႀကမးေရးဆြျခငး၊ လပငနးစUမာ နကရႈငးစြာ ခ႔ယြငးAားနညးခပါ သည။ ျပညသလတက ၎တ႔Aမနတကယလလားေသာ AနာဂတAမးAစားက စUးစား ေဆြးေႏြးေသာ လပငနးစUတြင ပါ၀ငပတသကခြင မရခပါ။ AစAစUမားႏင ေျခလမးမားက စစတပကသာ ၎တ႔၏ ရညရြယခကမားႏင AဆငေျပေAာင ေရးဆြခၾကၿပး ဒမကေရစAငAားစမားႏင လပထးလပနညးမား Aေပၚ မလလား မႏစသကမႈမားျဖင ျပသထားသညAတငး ဒမကေရစမာ ၎တ႔၏ AစAစUမားတြင မပါ၀ငပါ။ ဤလပငနးစUက AမးသားAေထြေထြေတြးျမငယဆမႈ (သ႔) Aမးသား ေဖာေဆာငသတမတ မႈမား ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးAတြက Aသးခရန ႀကးစားမႈမး မလပခပါ။ ဒမကေရစေရး၊ လထေထာကခ Aားေပးမႈႏင လပငနးစUAတြငး တငရငးသားလမးမား ပါ၀ငလာေစရန လပေဆာငမႈမး လြနစြာ နညးပါး လပါသည။ ျမနမာႏငင၏ ယUေကးမႈစႏင တငးရငးသားလမးစ စရကလကၡဏာမားAား ရညညႊနးေျပာဆ ေဖာျပမႈမား ရေသာလညး ၎တ႔၏ မတကြျပားမႈမားAား လေလာကေကာငးမြနေသာ AသAမတျပမႈမး မရခပါ။

Aေျခခယဆခကမာ စစတပAငAားသည တငျပညAား တစတစညးတညးရေစရန လAပ သည။(Aမးသားႏငငမဟတ) AငAားသးAကပကငျခငး၊ စညးရးေသြးေဆာငျခငးႏင ညႏႈငးေဆြးေႏြးမႈ မရျခငးတ႔မာ AေျခခခUးကပေဆာငရြကမႈ ျဖစေနဆ ျဖစပါသည။ ၎တ႔၏ Aဆးစြနဆးေသာ Aခနး

39

က႑ျဖစသည ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒ ကာကြယေစာငေရာကသဆသညမာ ျပည၀ေသာ AေရးေပၚAေျခ Aေန Aာဏာမား၏ “ ျမငျမတေကာငးမြနမႈ” က ထနးသမးေစာငေရာကျခငးသာ ျဖစပါလမမည။ လကနကကငတပမားAား ေပးAပထားေသာ Aခနးက႑မာ Aမးသားေပါငးစညးညညြတေရး၊ ဒမကေရစေရး၊ လ႔AခြငAေရးႏင လြတလပျခငးမားAား AစUတစကၿခမးေျခာကေနပါလမမည။ စစတပ တြင တငးရငးသားလမးမား၏ ေဒသမားသ႔ စစဆငေရးဆငႏြျခငးႏင ဒမကေရစေရးAား ဖႏပေခမႈနးေရး AစUAလာတစခ ရေနခပါသည။ ယခလကရAစးရ၏ စစ၀ါဒဆနေသာ AစUAလာမား၊ ဒမကေရစဆန႔ ကငေရး သေဘာထားAျမငမားမာ ဆကလကတညရေနရန AလားAလာရပါသည။ ျမနမာလ႔Aဖြ႔ AစညးAတြငး Aျမစတြယစြၿမေနေသာ စစတပၾသဇာလႊမးမးမႈမာ Aတတႏငပစၥပၸနကာလ ခနလပဖယ ထတဘကလကမႈမားႏင လကေတြ႔လပရပမားAား ေျပာငလသြားေစရန လပေဆာငႏငဖြယရာမရပါ။ တပမေတာ၏ တငးျပညလးAေပၚ ေညာငပငေလာငးရပထးထားမႈ ေAာကတြင ဒမကေရစ Aေလ Aထမား မႀကးထြား မဖြ႔ၿဖးႏငပါ။ လကနကကငတပဖြ႔မားAား ေပးAပရန ဖြ႕စညးပA ေျခခUပေဒ မႀကမးက ဟနျပေဖာဆေနေသာ AတAေယာငတရား၀ငျဖစမႈ (ႏငငေတာ၏ ဗဟခကမ AစတAပငးႏင ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒ ကာကြယေစာငေရာကသAျဖစ)သည ဖြစညးပAေျခခUပေဒဆငရာ AစAစU ခမတမႈမား၏ Aလညဗဟတြင ရေနပါသည။ ႏငငေရးလပငနးစU၏ Aေရးႀကးေသာ Aခနးက႑တြင လႈပရားေဆာငရြကေနေသာလညး စစတပAား ဒမကေရစႏင တရားစရငေရး AေျခခစညးမU းUပေဒ သမားမ ကငးလြတခြငေပးထားျခငးက ၎၏ႏာေမာငးစမးလကမား ႏငင၏Aဖြ႔Aစညးတငးႏင ေဒသ တငးတြင ရေနေသာ တငးျပည၏ AေရးAႀကးဆးAဖြ႔Aစညးႀကးက Aစးရ၏ Uးစးႀကးကငေနရာမ ဒမကေရစဆန႔ကငေရးAေလAထမား ေဆာငယေပးမညဟ ဆလပါသည။ Aရပဘက Aာဏာပငမား ႏင AငAားစမားသည စစတပAေပၚထနးခပမႈ လး၀ မရၾကပါ။ ဆန႔ကငဘကAားျဖင စစတပသည တငၿပညတြငးမ Uပေဒျပမႈႏင စမAပခပမႈAဖြ႔Aစညးမားမ ၎၏ Aဖြ႔၀ငမား၊ Aမးသား ကာကြယေရး ႏင လၿခေရးေကာငစAားျဖင AရပဘကဆငရာAငAားစမားAား ထနးခပပါလမမည။ သမတရးAေနျဖငလညး ဒမကေရစ (သ႔) ပါ၀ငေဆာငရြကေရး တးျမငေဆာငရြကေပးရန Aလား Aလာမရပါ။ ေရြးေကာကပြစနစမ ကယစားလယေလာငးမား Aမညစာရငးတငသြငးျခငးႏင Aႏငရသမား Aား ေရြးခယျခငးႏစခစလးတြင ေသးငယေသာ လစကေလးတစစAား ႀကးမားစြာ Aေရးပါမႈ ေပးဆပ ခပါသည။ စစတပAေနျဖင သမတAမညစာရငးတငသြငးမႈ၏ AဓကAခနးက႑မ ပါ၀ငမညမာ ေသခာပါသည။ Aကယ၍ သမတAား လြတလပေသာ ရပတညခကလမးေၾကာငးတစခမ သမးသြငး စညးရးျခငးခရပါက တပမေတာက ခန႔Aပထားေသာ ဒတယသမတက သမတAား ၎၏ တပမေတာAား ဆန႔ကငခခႏငစြမးမရမႈက သမတAား သတေပးမညမာ ေသခာပါသည။ ဖြ႔စညးပAေျခUပေဒ လပငနးေဘာငAတြငးတြင သမတႏငစစU းစးခပၾကား လႈပရားေဆာငရြကမႈ မလပႏငမႈက နကရႈငးေသာ တငးမာမႈက ျဖစေစႏငၿပး တပမေတာAေနျဖငလညး သညးခႏငစရာမရပါ။ ေရြးေကာကပြစနစက တပမေတာAား သမတရးAေပၚခပကငႏငမႈက စြမးေဆာငႏငေစပါလမမည။ တစဘကတြငလညး မနကနေသာ ေရြးေကာကပြစမခကမားAား လပေဆာငရငး AလးစမေပးမႈAားျဖင ေရြးေကာကပြ၏ ျမငသာထငရားေသာ ပါ၀ငေဆာငရြကခြငရေသာ လပငနးစUမားက ကယစားလယေလာငးမား တာ၀နယ ႀကးၾကပသမားAျဖစ ႏငငေရးပါတမား၏ Aခနးက႑က တးျမငေပးပါလမမည။ ျပညသမားAားလညး ႏငငေတာAခပAျခာAာဏာက ေနာကဆးထနးသမးေစာငေရာကသမားAျဖစ ကယပငAခြငAာဏာရ သညဟေသာ ခစားမႈက ေပးAပထားပါလမမည။ သမတAား ေပးAပထားေသာ မားျပားေသာAာဏာမားျဖစသည စေပါငးတာ၀နယမႈမ ကငးလြတခြင၊ စစတပAေပၚ Aမျပမႈ ႏင ၎၏ AာဏာAား မမနမကန AသးျပမႈAတြက တရား Uပေဒဆငရာ ေဆာငရြကမႈမားမ ကငးလြတလၿခမႈခြငမားက ဒမကေရစႏင တရားစရငေရးဆငရာ Aေျခခမမားက ပ၍Aားနညးေစပါလမမည။ တရားUပေဒျပမႈႏင စမAပခပမႈ Aဖြ႔မား၏ AစတစတAမႊာ မႊာ ျဖစေနမႈသဘာ၀က ဒမကေရစAငAားစမားAၾကား ပးေပါငးေဆာငရြကမႈက ကာကြယတားဆး

40

မႈျပႏငစရာ Aမားဆးရပါသည။ တခနတညးမာပင ဒမကေရစAရ တမးညႊတမႈ ရေသာ လနညးစAဖြ႔၀င မား၏ Aတတကြ လပကငေဆာငရြကရန လAပမႈကလညး ႀကးမားပါလမမည။ ယUေကးမႈစႏင တငရငးသားလမးေပါငးစျဖစေသာ တငးျပည၏ သဘာ၀Aားျဖင လေလာက ေသာAသAမတျပမႈ မရျခငးႏင လနညးစမား၏ လAငဆႏၵမားAား AသAမတျပမႈ မရျခငးက ျပ႒ာနးခမတမႈAခ႔တြင ထငရားစြာ ျပသေနပါသည။ စာတမးက တငးျပည၏ နယေျမပငနကဆငရာ ပငးျခားမႈ၏ ရႈပေထြးေသာ ဖြ႔စညးတညေဆာကမႈႏင Aစးရ၏ Aဆငတငးမ Aဖြ႔Aစညးမား၏ လAပသညထက ပလြနမႈတ႔သည ႏငငေတာႏင စမAပခပမႈျမငမားေသာ ဗဟခပကငမႈသဘာ၀Aား ဖးကြယရန မရးမသားလပေဆာငမႈတစခသာျဖစေၾကာငး ျပသၿပး ျဖစပါသည။ ၎က Aဆပါ Aဖြ႔Aစညး မားတညရေနၾကေသာ လ႔Aဖြ႔AစညးမားAတြငး စစမနေသာ ကယပငAပခပခြငက ေပးႏငလမမည မဟတပါ။ ၎တ႔Aား ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒက ျပ႒ာနးထားေသာ ဖြ႔စညးတညေဆာကမႈႏင ဆကဆေရး Aတြငး ထညသြငးေပးရမညျဖစၿပး ၎တ႔၏ ကယပငဒမကေရစAခငးAကငး၊ Aတြငးပငးမတ ကြျပား မႈႏင လAငဆႏၵမား Aတြက ၎တ႔Aား ထနးညရန AာဏာAနညးAကUးသာ ရပါလမမည။ တပမေတာ၏ ပါ၀ငတညရမႈသည ေနရာတငးတြင ရေနပါလမမည။ AေျခခUပေဒမႀကမး ေရးဆြၾကသမား Aေနျဖင ယUေကးမႈစ ဗဟစနစထက ႏငငေရးဆငရာထနးခပမႈ ပမပပငေသာက ရၾကမညမာ ရငးပါ သည။

ကယစားျပမႈ၊ ႏငငေတာAဖြ႕Aစညးမားတြင ပါ၀ငမႈႏင Aျခားပါ၀ငေဆာငရြကမႈ ပသ႑ာနမား AခးAစားညညြတမႈမရျခငးAား ယခAခနတြင ေသးငယAေရးမပါေသာ လ႔Aဖြ႔Aစညးမား၏ Aပါ A၀င ျဖစမႈAတြက Aေရးႀကးသည AရာတစခAျဖစ ကယျပန႔စြာ AသAမတျပလာၾကၿပး ျဖစပါသည။ Aစးရ၏ ေAာကေျခAဆငမားတြင Aမးသား လမးစမား၏ ကယစားျပမႈႏင ပတသက၍ Aနညး AကUးေသာ ျပ႒ာနးသတမတေပးမႈမား၏ AနကAဓပၸါယမာ မရငးလငးပါ။ ၎တ႔က Aမနတကယ စစမနေသာ ကြျပားျခားနားမႈမားAား ဖနတးလာႏငေျခမရပ ၎တ႔၏ ေခါငးေဆာငမား၏ ပးတြေရြးခယခြင ဆသ႔သာ Uးတညႏငေျခရပါသည။ ျပညနယမားAတြငး၌ပငလင လနညးစမားက Aကယ၍ Aာဏာ တစတရာAား ကငသးရမညဆပါက ျပညေထာငစAာဏာပငမားႏင တပမေတာႏင Aတတကြ လပကင ေဆာငရြကၾကရမညျဖစၿပး နကနစြာ AေပးAယလပ ေဆြးေႏြးၾကရမညျဖစပါသည။ ဘာသာစကား၊ ယUကးမႈႏင ဘာသာေရးစေသာ လနညးစမားAတြက Aေရးႀကးသညကစၥရပ မားတြင ေဒသဆငရာ (သ႔) ကယပငAပခပခြငရ လAဖြ႔AစညးမားAား AခြငAာဏာေပးAပမႈ နညးလြနးပါသည။ ၎တ႔မာ ၎တ႔၏ျပညနယမားAတြငး ပညာေရး (သ႔) စမAပခပေရးမားတြင ေဒသ ဆငရာ ဘာသာစကားAသးျပျခငးမား ကာကြယတားဆးျခငး ခရပါလမမည။ ကရငလAခြငAေရး Aပစက ဘာသာစကားကစၥမာ နယေျမပငနကႏင လထAား ထနးခပထားေသာ သပနAဖြ႔Aစညးမား Aတြကပင AေရးAႀကးဆးကစၥတစချဖစေၾကာငး ေဖာျပထားခပါသည။ AပစAခတရပစေရးက Aသ Aမတျပထားခေသာ ၎တ႔ ထနးခပရာနယေျမပငနက UပမာAားျဖင “၀” “ကခင” ျဖစရပမးတြင ၎တ႔၌ ၎တ႔၏ ေကာငးမား လပကငေဆာငရြကမႈ ၊ ေကာငးသငဘာသာျဖစရပမးတြင ၎တ႔၏ လမးစဘာသာစကား၊ ဗမာဘာသာ ၊ Aဂၤလပဘာသာ (သ႔) တရတဘာသာ စသည ဘာသာစကား Aမးမးမ ၎တ႔၏ ေရြးခယမႈႏငAည ျပမေဆာငရြကရန ဆႏၵရၿပး ရငးျမစမားလညး ရၾကပါသည။ ၎Aျပင တငးရငးသားလမးဟ လ႔Aဖြ႕Aစညးမားမာ ၎တ႔၏ ရးရာAစUAလာနယေျမျဖစသည မားစြာေသာ လ႔Aဖြ႔Aစညးမား၏ ယUေကးမႈAတြက AခကAျခာ ကစၥေပၚတြင ထနးခပႏငမႈ နညးပါး လပါသည။ ေနာကဆးAေနျဖင လAခြငAေရးမားႏင လြတလပမႈမားႏင ဆကစပ၍ ဖြ႔စညးပAေျခခ Uပေဒ၏ ျပ႒ာနးခမတေပးထားမႈမားမာ မားစြာ AျပစAနာAဆာရ ခ႕ယြငးေနပါသည။ (ရညရြယခက ရရ)။ စာတမးက ေဖာျပေျပာဆခသညAတငး ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒ ဖနတးတညေဆာကေရးႏငမႀကမးပါ ပါ၀ငမႈမားမာ ေယဘယAားျဖင လကခထားခၾကေသာ လAခြငAေရးAေျခခမမား Aေလးထားမႈ မရခ ၾကပါ။ AခြငAေရးမားက ထနးသမးေစာငေရာကမႈAတြက AခကAျခာျဖစေသာ တရားစရငေရးမာ

41

လညး လြတလပမႈ မရႏငသလ လ႔AခြငAေရးမားက ကာကြယႏငေျခလညး ရလမမည မဟတပါ။ လ႔AခြငAေရးေကာမရင (သ႔) လထတငတနးမႈၾကားနာစစေဆးေရးAဖြ႔ကသ႔ Aျခားေသာ Aဖြ႕Aစညး မားကလညး ဖြ႔စညးေပးျခငး (သ႔) စUးစားေတြးဆထားချခငး မရပါ။ AခြငAေရးမားAား ကန႔သတေပး ထားေသာ AသးAႏႈနးမားမာ ၎တ႔၏ ေလးစားမႈကငးမျခငး၏ ျဖစႏငေခမားျဖစၿပး Aမနစငစစ ဆငးငရပစထားျခငးသာ ျဖစပါသည။ စစတပ၏ ၾသဇာလႊမးမးမႈခရေသာ Aစးရဖြ႔စညး တညေဆာကပ မာလညး လ႔AခြငAေရးမားAား ရေသေလးစားလာရန ကညေထာကပမႈ မရပါ။ ဤသ႔Aားျဖင ျမနမာႏငင ရငဆငေနရေသာ AေျခခAေၾကာငးAရာမားတြင ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒမာ လထAတြက ေAာငျမငႏင ေျခမရဆး ျဖစပါသည။ ထဖြ႕စညးပAေျခခUပေဒ၏ မားယြငးေဖာကျပနေသာ AေျခခUပေဒသမားႏင ဖြ႔႔စညးတညေဆာကမႈျဖင ပမ၍ ဒမကေရစက သာတညမေသာ လ႔Aဖြ႔Aစညးတစခသ႔ ကးေျပာငးေရး Aတြက AခကAခမားစြာက ဖြ႔စညးပAေျခခUပေဒတြင ရညရြယခကရရ ထညသြငးေရးဆြထားၿပး ျဖစပါ သည။