“მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებების შესახებ” ორგანულ კანონში შეტანილი ცვლილებების ანალიზი

პროფესორი ლევან იზორია

პროფესორი ირაკლი კობახიძე

პროფესორი პაატა ტურავა

საქართველოს განვითარების კვლევითი ინსტიტუტი

ცვლილებების დეკლარირებული მიზანი და იურიდიული შედეგები

დეკლარირებული მიზნები: გამჭვირვალობა და ანგარიშვალდებულება

შერჩეული საშუალებები: არათანაზომიერი და არაკონსტიტუციური

შეზღუდვები ვენეციის კომისიის რეკომენდაციები:

დასკვნის გამოქვეყნების შემდგომ დაწესებული მძიმე შეზღუდვები

კონსტიტუციის ფუნდამენტური პრინციპები

დემოკრატიის პრინციპი თვითგამოხატვისა და პოლიტიკურ პროცესებში მონაწილეობის

უფლება სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპი

სამართლებრივი უსაფრთხოების პრინციპი თანაზომიერების პრინციპი

ძირითადი უფლებები საზოგადოებრივ და პოლიტიკურ გაერთიანებათა თავისუფლება (მ.

26) პიროვნების თავისუფალი განვითარების უფლება (მ. 16) პირადი ცხოვრების, ინფორმაციული თვითგამორკვევისა და

პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლებები (მ. 16, მ. 20) გამოხატვის თავისუფლება (მ. 24) შრომის თავისუფლება (მ. 30) საკუთრების უფლება (მ. 21)

მუხლი 261

იურიდიული პირი, რომელზეც ვრცელდება პარტიებისთვის დადგენილი ფინანსური შეზღუდვები: პირდაპირ ან არაპირდაპირ არის დაკავშირებული

პარტიასთან (მისი ხარჯები პირდაპირ ან არაპირდაპირ უკავშირდება პარტიის საქმიანობასა და მიზნებს) ან სხვაგვარად იმყოფება პარტიის კონტროლის ქვეშ

აქვს განცხადებული პოლიტიკური მიზნები და ამოცანები

წარმომადგენლის, ან სხვა პირის მეშვეობით მოუწოდებს ამომრჩეველს რომელიმე პოლიტიკური ძალის მხარდაჭერისკენ ან მხარდაჭერისაგან თავის შეკავებისკენ

მუხლი 261: დასკვნები

საერთაშორისო ორგანიზაციების რეკომენდაცია: “პარტიებისთვის დადგენილი ფინანსური შეზღუდვები

შეიძლება გავრცელდეს იურიდიულ პირებზე, რომლებიც პირდაპირ ან არაპირდაპირ არიან დაკავშირებული პარტიასთან ან სხვაგვარად იმყოფებიან პარტიის კონტროლის ქვეშ”

მაგალითი: შეზღუდვები ვრცელდება ე. წ. პოლიტიკურ ფონდებზე, ახალგაზრდულ ორგანიზაციებზე და სხვ.

საპირისპირო მაგალითი: შეზღუდვები არ ვრცელდება პროფკავშირებზე, დამსაქმებელთა კავშირებზე და სხვ.

იურიდიული შედეგი: შეზღუდვები თვითნებურად შეიძლება გავრცელდეს ნებისმიერ

არასამთავრობო ორგანიზაციაზე, მედიასაშუალებებზე, სამეწარმეო სუბიექტებზე და სხვ.

მუხლი 261

ფიზიკური პირი, რომელზეც ვრცელდება პარტიებისთვის დადგენილი ფინანსური შეზღუდვები: აქვს განცხადებული პოლიტიკური და საარჩევნო

მიზნები და ამოცანები მასთან დაკავშირებული პირი მასთან საქმიანი ურთიერთობის მქონე პირი

რომელსაც აქვს პოლიტიკური და საარჩევნო მიზნები

ან ახორციელებს ისეთ საქმიანობას, რომელიც გავლენას ახდენს არჩევნებში, პლებისციტსა და რეფერენდუმში საქართველოს მოქალაქეთა პოლიტიკური ნების გამოვლენაზე და ეს ქმედებები ხორციელდება ამ კანონის რეგულაციებისთვის გვერდის ავლის მიზნით

მუხლი 261: დასკვნები

პოლიტიკური მიზნები და ამოცანები ფართო განმარტება: არა მხოლოდ ხელისუფლებაში

მოსვლა (იზღუდება უცხო ქვეყნის მოქალაქეც) საარჩევნო მიზნები

ფართო განმარტება: არა მხოლოდ საარჩევნო სუბიექტის აქტიური საარჩევნო უფლება

მასთან დაკავშირებული პირი მაგალითები: ოჯახის წევრი, მეგობარი, მეზობელი და ა. შ.

შეზღუდვის მაგალითები ფიზიკური პირის ერთადერთი ნებადართული

შემოსავლის წყაროა შემოწირულობა, მას არა აქვს სამეწარმეო საქმიანობის უფლება და ა. შ.

სუბიექტთა იდენტიფიკაცია

კონტროლის პალატა უფლებამოსილია პირებისგან მოითხოვოს ინფორმაცია მათ მიერ პარტიებისთვის და ამ კანონის 261 მუხლით განსაზღვრული პირებისთვის გადაცემული ან მათგან მიღებული ქონების წარმომავლობის შესახებ (მ. 341/ზ).

პრობლემა: ტოტალური კონტროლი დემოკრატიისა და სამართლებრივი უსაფრთხოების პრინციპების და კონსტიტუციის მე-16, 26-ე და 30-ე მუხლების ხელყოფა

მუხლი 27

6. შემოწირულების სხვა პირის მეშვეობით განხორციელება ან კანონით დადგენილი შეზღუდვებისთვის სხვაგვარად გვერდის ავლა გამოიწვევს (...)

7. თუ ფიზიკური პირები შემოსავალს იღებენ ერთი წყაროდან, მათ მიერ განხორციელებულ შემოწირულებათა საერთო ოდენობა არ უნდა აღემატებოდეს 500 000 ლარს.

პრობლემა სამართლებრივი უსაფრთხოების პრინციპის ხელყოფა

მუხლი 32

4. პარტია ვალდებულია საფინანსო დეკლარაციაში ასახოს მასთან პირდაპირ ან არაპირდაპირ დაკავშირებული ან მისი კონტროლის ქვეშ სხვაგვარად მყოფი იურიდიული პირის ხარჯები.

პრობლემა მოთხოვნის შესრულების პრაქტიკული შეუძლებლობა

მუხლი 251

1. პარტიის და მასთან დაკავშირებული ფიზიკური და იურიდიული პირების მიერ წლის განმავლობაში მიღებული სახელმწიფო დაფინანსების, შემოწირულებებისა და კანონით დაშვებული სხვა ფორმებით მიღებული შემოსავლის საერთო რაოდენობა არ უნდა აღემატებოდეს საქართველოს წინა წლის მშპ-ის 0.2%-ს.

5. საარჩევნო ბლოკში შემავალი პარტიების ხარჯებისა და შემოსავლების საერთო ოდენობები არ უნდა აღემატებოდეს ამ მუხლის პირველი პუნქტით დადგენილ ზღვრულ ოდენობებს.

პრობლემა კონსტიტუციის 30-ე და 26-ე მუხლების არათანაზომიერი შეზღუდვა

მუხლი 51

2. ამ მუხლის პირველი პუნქტით გათვალისწინებული, დაპირებასთან დაკავშირებული აკრძალვა არ შეეხება პოლიტიკურ და საარჩევნო დაპირებას, რომელიც უკავშირდება საბიუჯეტო სახსრების სამომავლო განაწილებას და სახელმწიფო პოლიტიკის სამომავლო განხორციელებას.

პრობლემა სახელისუფლო რესურსის გამოყენების შესაძლებლობა

მუხლი 341

2. საქართველოს კონტროლის პალატა უფლებამოსილია:

ვ) საჭიროების შემთხვევაში პარტიიდან, ადმინისტრაციული ორგანოებიდან და კომერციული ბანკებიდან გამოითხოვოს ინფორმაცია პარტიის ფინანსებთან დაკავშირებით;

ზ) საჭიროების შემთხვევაში პირებისგან მოითხოვოს ინფორმაცია მათ მიერ პარტიებისთვის და ამ კანონის 261 მუხლით განსაზღვრული პირებისთვის გადაცემული ან მათგან მიღებული ქონების წარმომავლობის შესახებ.

პრობლემა კონსტიტუციის მე-16 და მე-20 მუხლების არათანაზომიერი შეზღუდვა

მუხლი 342 (1/2/3)

1. პარტიის მიერ საქართველოს კანონმდებლობით აკრძალული ფინანსური ან მატერიალური შემოწირულების მიღება ან დამალვა − გამოიწვევს აკრძალული შემოწირულების სახელმწიფო ბიუჯეტში ჩარიცხვას და პარტიის დაჯარიმებას მიღებული ფინანსური ან მატერიალური შემოწირულების ათმაგი ოდენობით.

3. პირის მიერ პარტიის სასარგებლოდ კანონით აკრძალული ფინანსური ან მატერიალური შემოწირულების მიღება ან/და შემოწირულების თაობაზე ინფორმაციის დამალვა − გამოიწვევს პირის დაჯარიმებას შემოწირულების ათმაგი ოდენობით.

პრობლემა ბუნდოვანი დისპოზიციები და არათანაზომიერი სანქციები

მუხლი 342 (7/8)

7. ამ მუხლით გათვალისწინებული ნორმის არაერთგზის დარღვევის შემთხვევაში (...), ცესკო უფლებამოსილია კონტროლის პალატის წარდგინების საფუძველზე საარჩევნო სუბიექტს შეუჩეროს საარჩევნო რეგისტრაცია.8. საქართველოს კონტროლის პალატა ყადაღას ადებს პარტიის, ფიზიკური ან/და იურიდიული პირის ქონებას (მ. შ. საბანკო ანგარიშებს). აქტის გასაჩივრება არ აჩერებს ყადაღის მოქმედებას.

პრობლემა კონსტიტუციის 26-ე, 28-ე და 21-ე მუხლების არათანაზომიერი შეზღუდვა. კონტროლის პალატის არაადეკვატური უფლებამოსილებები

სსსკ - მუხლი 1641

ამომრჩევლის მოსყიდვა:– ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით სამ წლამდე ან ჯარიმით.– იურიდიული პირი (გარდა პარტიისა) ისჯება ლიკვიდაციით ან საქმიანობის უფლების ჩამორთმევით ან/და ჯარიმით.

პრობლემა კონსტიტუციით გარანტირებული ადამიანის უფლებების (მ. შ. 26-ე მუხლის) არაპროპორციული შეზღუდვა

შემაჯამებელი დასკვნა

აბსურდული ნორმები: 251/1; 251/5; 261/1/გ; 32/4.

ბუნდოვანი ნორმები: 51/1; 261/1/ა; 261/2; 27/6; 27/7; სსსკ 1641.

არათანაზომიერი ნორმები: 341/2/ვ; 341/2/ზ; 342; სსსკ 1641.

კონტროლის პალატის სტატუსი

კონსტიტუციის 97-ე მუხლი: – როგორც სახელმწიფო სახსრებისა და

სახელმწიფოს სხვა მატერიალურ ფასეულობათა გამოყენებასა და ხარჯვაზე ზედამხედველი სახელმწიფო ორგანო.

– კონტროლის პალატის უფლებამოსილება, ორგანიზაცია და საქმიანობის წესი, დამოუკიდებლობის გარანტია განისაზღვრება კანონით.

,,საქართველოს კონტროლის პალატის შესახებ” საქართველოს კანონის პირველი მუხლის მეორე პუნქტი

კონტროლის პალატის უფლებამოსილება, საქმიანობის წესი და ორგანიზაცია განისაზღვრება მხოლოდ ამ კანონის შესაბამისად.

,,საქართველოს კონტროლის პალატის შესახებ” საქართველოს კანონის მე-6 მუხლი

კონსტიტუციით განსაზღვრული ამოცანების შესასრულებლად ახორციელებს აუდიტს აღნიშნული კანონით დადგენილი კომპეტენციის ფარგლებში.

,,საქართველოს კონტროლის პალატის შესახებ” საქართველოს კანონის მე-17 მუხლის მე-21 პუნქტი

ახორციელებს მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებების ფინანსური საქმიანობის მონიტორინგს.

ეს პუნქტი წინააღმდეგობაში არ მოვიდოდა კონსტიტუციის 97-ე მუხლთან, თუ ის გაგებული იქნებოდა ისე, რომ კონტროლის პალატის უფლებამოსილება პარტიების ფინანსური საქმიანობის მონიტორინგის განხორციელებაზე ვრცელდება სახელმწიფო სახსრების გამოყენებასა და ხარჯვაზე.

ახალი უფლებამოსილება

კონტროლის პალატის მიერ პარტიის ფინანსური საქმიანობის მონიტორინგი

იურიდიული და ფიზიკური პირების სახსრებსა და მატერიალურ ფასეულობაზე მონიტორინგი.

ასევე კონტროლის პალატას აღნიშნულ სფეროში მიენიჭა მართვის ფუნქციები: ყადაღა დაადოს ფიზიკური პირების, იურიდიული პირების, მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებების ქონებას (მათ შორის, საბანკო ანგარიშებს), შეადგინოს სამართალდარღვევის შესახებ ოქმი და მიიღოს შესაბამისი დადგენილება.

341 მუხლის მე–2 პუნქტის ,,ბ”, ,,გ”, ,,თ”, ,,ი” ქვეპუნქტები; 27 1 ; 30-ე; 32–ე; 32 2 მუხლები.

,,საქართველოს კონტროლის პალატის შესახებ” საქართველოს კანონის მე-17 მუხლის მე-2 პუნქტის ,,ზ” ქვეპუნქტის ძველი რედაქცია

არ უშვებდა ფინანსური აუდიტის ჩატარების შესაძლებლობას მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანების (პარტიის) განკარგულებაში მყოფ სახელმწიფო სახსრებსა და სახელმწიფოს სხვა მატერიალურ ფასეულობათა გამოყენებასა და ხარჯვაზე.

კონტროლის უფლებამოსილების ფარგლები

კონტროლის პალატის უფლებამოსილება უნდა შემოიფარგლოს კ. პ. შესახებ კანონის მე-17 მუხლის მე-2 პუნქტის ,,ლ” ქვეპუნქტით განსაზღვრული უფლებამოსილებით.