การสอนวิทยาศาสตร์ 1edu.stou.ac.th/EDU/UploadedFile/22758-8.pdf3...

หนวยท 8 การสอนวทยาศาสตร 1

อาจารย ดร. สทธดา จ ารส

EDU STOU

2

หนวยท 8 การสอนวทยาศาสตร 1 เคาโครงเนอหา

ตอนท 8.1 การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรทเนนการสบเสาะ

เรองท 8.1.1 การจดการเรยนการสอนโดยการสบเสาะทางวทยาศาสตร

เรองท 8.1.2 การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการใชกลมส ารวจตรวจสอบ

ตอนท 8.2 การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรทเนนการปฏบต

เรองท 8.2.1 การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการทดลอง

เรองท 8.2.2 การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการปฏบตการภาคสนาม

ตอนท 8.3 การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการบรรยาย อภปราย และสาธต

เรองท 8.3.1 การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการบรรยาย

เรองท 8.3.2 การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการอภปราย

เรองท 8.3.3 การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการสาธต

ตอนท 8.4 การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรทเนนบรบท

เรองท 8.4.1 การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรตามแนวคดวทยาศาสตร

เทคโนโลย และสงคม

เรองท 8.4.2 การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการไปศกษานอกสถานท

แนวคด

1. การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรทเนนการสบเสาะเปนการจดการเรยนการสอนทใหผเรยนตงค าถามทางวทยาศาสตรและใชกระบวนการทางวทยาศาสตรเพอสบเสาะหาค าตอบและค าอธบาย ตวอยางการจดการเรยนการสอนทเนนการสบเสาะไดแก การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรแบบ 5E และ 7E และการจดการเรยนการสอนโดยการใชกลมส ารวจตรวจสอบ

2. การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรทเนนการปฏบตเปนการจดการเรยนการสอนทผเรยนไดใชประสบการณตรงในการปฏบตงานและการเรยนรทางวทยาศาสตร ในการลงมอปฏบตนน ผเรยนจะได

EDU STOU

3 พฒนาทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร การใชเหตผล และการแกปญหาในการท างาน ตวอยางการจดการเรยนการสอนทเนนการปฏบต คอ การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการทดลอง และการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการปฏบตการภาคสนาม

3. การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการบรรยายเปนการจดการเรยนการสอนทผสอนบอกความร ขอเทจจรง และความคดตางๆ แกผเรยน สวนการจดการเรยนการสอนโดยการอภปราย ผเรยนจะเปนผต งค าถาม ตอบค าถาม โตแยงหรอสนบสนนในกลมของผเรยน ผสอนเปนเพยงผสรางบรรยากาศเพอใหเกดการแสดงความคดเหนโตตอบ และคอยเพมเตมประเดนทยงไมชดเจน ส าหรบการจดการเรยนการสอนโดยการสาธตผสอนเปนผแสดงหรอกระท าใหผเรยนดเกยวกบขนตอนการกระท าสงใดสงหนงหรอเกยวกบทกษะหรอหลกการใหเหนขนตอน

4. การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรทเนนบรบทจะเปนการเชอมวทยาศาสตรในหองเรยนกบวทยาศาสตรในชวตประจ าวนหรอโลกนอกหองเรยน ซงจะท าใหผเรยนไดพฒนาแนวคด ทกษะกระบวนการและจตวทยาศาสตรไปพรอมกน นอกจากนยงชวยเพมการน าวทยาศาสตรไปแกปญหาในชวตจรง รวมถงการน าความรไปประยกตใช

จดประสงค

เมอศกษาหนวยท 8 จบแลว นกศกษาสามารถ

1. อธบายเกยวกบการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรทเนนการสบเสาะได 2. อธบายเกยวกบการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรทเนนการปฏบตได 3. อธบายเกยวกบการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการบรรยาย อภปราย และสาธตได 4. อธบายเกยวกบการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรทเนนบรบทได

EDU STOU

4

บทน า

การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรในแตละสาขาหรอแตละหวขอมความแตกตางกน ทงนขนอยกบธรรมชาตของแตละเนอหาวามความยากงาย เปนรปธรรมมองเหนชดเจน หรอเปนนามธรรมยากตอการท าความเขาใจ การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรในแตละหวขอหรอแตละกจกรรมจงตองมรปแบบทหลากหลาย มกรอบทเนนแนวคดทฤษฎแตกตางกนออกไป

ในการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตร ผสอนตองมความรความเขาใจทงเนอหา ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรและธรรมชาตของวทยาศาสตร หลกสตรการเรยนการสอนวทยาศาสตร แนวทาง (approach) วธสอน (teaching method) กจกรรมการเรยนการสอน (teaching and learning activity) และเทคนคการจดการเรยนการสอน (teaching and learning technique) ในวชาวทยาศาสตร รวมไปถงการวดและประเมนผล ซงท งหมดจะเรยกรวมกนวา ความรเนอหาผนวกวธสอน (Pedagogical Content Knowledge, PCK) ปจจบนเทคโนโลยไดกาวหนาไปมาก โดยเฉพาะเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร จงมการเพมเทคโนโลยเขาไปในฐานะสงทผสอนจ าเปนตองรและเขาใจ ท าใหเกดเปนกรอบความรเนอหาผนวกเทคโนโลยและวธสอน (Technological Pedagogical Content Knowledge, TPCK) ซงเปนสงจ าเปนส าหรบผสอนเพอใหสามารถออกแบบและสอนวทยาศาสตรไดอยางมประสทธภาพ

ในหนวยท 8 นจะน าเสนอการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรในหลายระดบ ซงประกอบดวยแนวทางการสอน วธการสอน กจกรรมการเรยนการสอน และเทคนคการสอนวทยาศาสตร ในหวขอการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรทเนนการสบเสาะ การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรทเนนการปฏบต การจดการเรยนการสอนโดยการบรรยาย อภปราย และสาธต และการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรทเนนบรบท โดยในแตละตอนจะน าเสนอหลกการหรอแนวคดของการสอนในภาพกวาง น าเสนอขนตอนหรอวธการสอน จากนนจะมตวอยางการน าไปใชกบหวขอหรอแนวคดทางวทยาศาสตรทก าหนดในหลกสตร โดยในสวนสดทายของแตละบทจะน าเสนอค าแนะน า ขอควรระวง เทคนคเพมเตมหรอขอคดเหนทแตกตางกนออกไป ขนอยกบการจดการเรยนการสอนแตละแบบ ซงการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรทน าเสนอในหนวยท 8 น สามารถน าไปประยกตใชไดอยางหลากหลาย และจะชวยใหผสอนพฒนาการเรยนการสอนวทยาศาสตรใหมประสทธภาพมากยงขน

EDU STOU

5

ตอนท 8.1

การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรทเนนการสบเสาะ โปรดอานแผนการสอนประจ าตอนท 8.1 แลวจงศกษาเนอหาสาระ พรอมปฏบตกจกรรมในแนว

การศกษาตอนท 8.1

หวเรอง

เรองท 8.1.1 การจดการเรยนการสอนโดยการสบเสาะทางวทยาศาสตร


แนวคด

1. การจดการเรยนการสอนโดยการสบเสาะทางวทยาศาสตร เปนการจดการเรยนการสอนโดยการใชทกษะกระบวนการตางๆ เพอสบเสาะ ส ารวจ ทดลอง ดวยวธการทหลากหลาย เพออธบายปรากฏการณหรอตอบค าถามทางวทยาศาสตร ซงไดแก การจดการเรยนการสอนแบบ 5E และแบบ 7E โดยการจดการเรยนการสอนแบบ 5E ม 5 ขนตอน คอ ขนสรางความสนใจ ขนส ารวจและคนหา ขนอธบายและลงขอสรป ขนขยายความร และขนประเมน สวนแบบ 7E มขนตอนเพมขน 2 ขนตอน คอ ขนคนหาความรเดม/ความรพนฐานตอจากขนสรางความสนใจ และขนใชความเขาใจในสถานการณใหมตอจากขนขยายความร

2. การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการใชกลมส ารวจตรวจสอบ เปนการจดการเรยนการสอนโดยการใหท างานรวมกนเปนกลม เพอสบเสาะหาความรหรอค าอธบายทางวทยาศาสตร โดยสมาชกในกลมแตละคนจะมบทบาทในการท างาน โดยใชประสบการณ ความเชยวชาญ และความสามารถ เพอท างานกลมใหส าเรจ ขนตอนของการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการใชกลมส ารวจตรวจสอบ ประกอบดวย ขนจดตงกลมและระบค าถามทสนใจ ขนวางแผนการส ารวจตรวจสอบ ขนด าเนนการส ารวจตรวจสอบ ขนเตรยมการน าเสนอรายงานผลการส ารวจตรวจสอบ ขนน าเสนอผลการส ารวจตรวจสอบ และขนประเมนความส าเรจของกลมส ารวจตรวจสอบ

วตถประสงค เมอศกษาตอนท 8.1 จบแลว นกศกษาสามารถ 1. บอกแนวคด หลกการ และลกษณะส าคญของการจดการเรยนการสอนแบบ 5E หรอ 7E ได 2. ประยกตใชตวอยางการเรยนการสอนแบบ 5E หรอ 7E เปนแนวทางในการออกแบบการเรยนการสอน

ได

EDU STOU

6 3. ระบขอดและขอควรระวงของการจดการเรยนการสอน แบบ 5E หรอ 7E ได 4. เสนอแนะประเดนทเกยวของกบการน าการจดการเรยนการสอนแบบ 5E หรอ 7E ไปใชได 5. ออกแบบกจกรรมโดยใชการจดการเรยนการสอนแบบ 5E หรอ 7E ได 6. บอกแนวคด หลกการ และลกษณะส าคญของการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการใชกลม

ส ารวจตรวจสอบได 7. ประยกตใชตวอยางการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการใชกลมส ารวจตรวจสอบเปน

แนวทางในการออกแบบการเรยนการสอนได 8. ระบขอดและขอควรระวงของการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการใชกลมส ารวจตรวจสอบ

ได 9. เสนอแนะประเดนทเกยวของกบการน าการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการใชกลมส ารวจ

ตรวจสอบไปปฏบตได 10. ออกแบบกจกรรมการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการใชกลมส ารวจตรวจสอบได

EDU STOU

7

ความน า ลกษณะส าคญของวทยาศาสตรทเดนชดตลอดประวตศาสตรของการพฒนาวทยาศาสตร คอ การสบเสาะเพอใหไดมาซงความรทางวทยาศาสตร ซงเปนลกษณะส าคญของการท างานทางวทยาศาสตร การออกแบบการเรยนรวทยาศาสตรในชนเรยนจ าเปนตองสะทอนลกษณะส าคญนของวทยาศาสตรใหเดนชด ซงคอ การสอนแบบสบเสาะหาความร การเรยนการสอนแบบสบเสาะหาความรมประโยชน คอ ชวยใหผเรยนเกดการเรยนรทงในดานเนอหาและกระบวนการแสวงหาความร ชวยใหผเรยนเรยนรแนวคดทางวทยาศาสตรไดเรวขน เนนการคดอยางมเหตผล ผเรยนจะเกดแรงจงใจในการแสวงหาความรจากภายในมากกวาจากภายนอก ซงจะท าใหความรและแนวคดของผเรยนมความคงทนและสามารถถายโยงความรไดด นอกจากนผเรยนจะสามารถน าความรทไดรบไปใชในการด าเนนชวตประจ าวนได

ในตอนท 8.1 จะน าเสนอการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตร 2 วธ คอ การจดการเรยนการสอนโดยการสบเสาะทางวทยาศาสตรแบบ 5E และ 7E1 และการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการใชกลมส ารวจตรวจสอบ ซงทงสองวธ เปนการจดการเรยนการสอนทเนนใหผเรยนไดใชลกษณะการท างานทางวทยาศาสตรทมการตงค าถามทางวทยาศาสตร มการสบเสาะ และการประเมนขอสรปทางวทยาศาสตร

1 การเตม s ในชอ 5E หรอ 7E: ในต าราบางเลมอาจจะเตม s เขาไปเปน 5Es หรอ 7Es ทงนเพอแสดงความเปนพหพจนของขนตอน อยางไรกตามในหนวยนจะใช 5E และ 7E เพอแสดงชอเฉพาะของรปแบบการจดการเรยนการสอน

EDU STOU

8

เรองท 8.1.1

การจดการเรยนการสอนโดยการสบเสาะทางวทยาศาสตร

การจดการเรยนการสอนโดยการสบเสาะทางวทยาศาสตร มลกษณะส าคญ คอ เปนการจดการเรยนการ

สอนทสะทอนลกษณะส าคญของวทยาศาสตร คอ การใชทกษะกระบวนการตาง ๆ เพอสบเสาะ ส ารวจ ทดลอง ดวยวธการทหลากหลาย เพออธบายปรากฏการณหรอตอบค าถามทางวทยาศาสตร 1. ขนตอนการจดการเรยนการสอนโดยการสบเสาะทางวทยาศาสตร

โดยปกตแลวการสบเสาะทางวทยาศาสตรไมยดตดรปแบบหรอขนตอน นกวทยาศาสตรสามารถปรบ ประยกต ไปตามขอมล แนวคดหรอหลกฐาน การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรทรบเอาหลกการนมาใชในการเรยนการสอนมหลายรปแบบ แตการจดการเรยนการสอนทเปนทนยมและมการใชมาก คอ การจดการเรยนการสอนโดยการสบเสาะทางวทยาศาสตรแบบ 5E เนองจากการจดการเรยนการสอนแบบ 5E เปนรปแบบทมขนตอนชดเจนท าใหผสอนสามารถออกแบบการสอนและก าหนดล าดบของการเรยนรในชนเรยนไดงาย เพราะเปนการลงรายละเอยดของขนตอนการสอนปกตทมกจะม 3 ขน คอ ขนการน าเขาสบทเรยน ขนสอน และขนสรป ซงการจดการเรยนการสอนแบบ 5E จะมขนตอนทใกลเคยงกน แตก าหนดใหเออตอการเรยนรโดยการสบเสาะทางวทยาศาสตรมากขน การจดการเรยนการสอนแบบ 5E เปนทรจกในประเทศไทยมานานแลว โดยเฉพาะสถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลยไดใชการจดการเรยนการสอนแบบ 5E ในการอบรมครวทยาศาสตรอยางแพรหลาย (สสวท 2549) นอกจากนยงพบวาครวทยาศาสตรในประเทศไทยนยมเขยนแผนการจดการเรยนรแบบ 5E (สถาบนวทยาศาสตร 2556) ตอมามการพฒนาการจดการเรยนการสอนแบบ 5E เปนแบบ 7E (Eisenkraft 2003) โดยเพมขนคนหาความรเดม/ความรพนฐาน (Elicit) เขาไปตอจากขนสรางความสนใจ (Engagement) เพอเนนการศกษาความรเดมของผเรยนเพมจากขนการน าเขาสบทเรยน ทงนการสรางความสนใจและการคนหาความรเดมหรอความรพนฐานของผเรยนสามารถสลบล าดบกนไดตามความเหมาะสม นอกจากนในการจดการเรยนการสอนแบบ 7E ไดเพมขนใชความเขาใจในสถานการณใหม (Extension) เขาไปหลงขนขยายความร (Elaboration) ดงตารางท 8.1

EDU STOU

9 ตารางท 8.1 การเปรยบเทยบขนตอนของการจดการเรยนการสอนทวไป แบบ 5E และแบบ 7E

วธการสอนทวไป วธการสอนแบบ 5E วธการสอนแบบ 7E

ขนน าเขาสบทเรยน ขนสรางความสนใจ (Engagement) ขนสรางความสนใจ (Engagement) ขนคนหาความรเดม/ความรพนฐาน (Elicit)

ขนสอน

ขนส ารวจและคนหา (Exploration) ขนส ารวจและคนหา (Exploration) ขนอธบายและลงขอสรป (Explanation)

ขนอธบายและลงขอสรป (Explanation)

ขนขยายความร (Elaboration) ขนขยายความร (Elaboration) ขนใชความเขาใจในสถานการณใหม(Extension)

ขนสรป ขนประเมน (Evaluation) ขนประเมน (Evaluation)

ล าดบขนตอนการจดการเรยนการสอนแบบ 5E และ 7E มความคลายคลงกน แตกตางกนเพยงการขยายและเนนการศกษาความรเดมและความรพนฐานของผเรยน รวมทงการประยกตใชความรความเขาใจในสถานการณใหม โดยผสอนอาจจะเลอกขยายเปน 7 ขนหรอรวมเปน 5 ขน แลวแตการน าไปใช ในทนจะอธบายรายละเอยดทง 7 ขน ดงตอไปน

1.1 ขนสรางความสนใจ (Engagement) เปนขนทผสอนกระตนความสนใจของผเรยน เพอน าไปสการด าเนนกจกรรมเพอสรางแนวคดใหม สามารถท าไดโดยใชกจกรรมสน ๆ เพอกระตนใหผเรยนเกดความสงสย อยากรอยากเหนหรอเกดค าถาม โดยกจกรรมควรจะเชอมโยงประสบการณเดมของผเรยนกบกจกรรมการเรยนรทก าลงจะปฏบต ท งนกจกรรมตองชวยจดกรอบแนวคดของผเรยนเพอใหสามารถเขาใจหรอรจดมงหมายของการเรยนหรอกจกรรมทก าลงจะปฏบตได

1.2 ขนคนหาความรเดม/ความรพนฐาน (Elicit) ขนนเปนการศกษาความรเดมของผเรยนในเรองหรอในแนวคดทก าลงจะเรยน เพอใหผสอนรถงแนวคดทคลาดเคลอน (misconception) ของผเรยน รวมไปถงจดเชอมตอระหวางประสบการณเดมของผเรยนเพอน าไปสกจกรรมใหม หรอเปนการตอยอดจากสงทผเรยนรมากอนแลว เพราะในผเรยนทมประสบการณนอย (novice learner) ความรทางวทยาศาสตรทปรากฏในแบบจ าลองในความคด (mental model) ของผเรยนมกจะไมตรงกบแนวคดทางวทยาศาสตร (scientific concept) ท งนหากผสอนไมระวงหรอไมไดใหความสนใจกบแนวคดทคลาดเคลอนของผเรยนกอน ความเขาใจทคลาดเคลอนนนจะมผลตอการสรางแนวคดทางวทยาศาสตร หรอเกดผสมผสานเปนแนวคดทถกตองเพยงบางสวน (partial understanding) ซงมผลใหกจกรรมในแผนการจดการเรยนรนนไมเปนไปตามทคาดหวง

EDU STOU

10 1.3 ขนส ารวจและคนหา (Exploration) ขนนเปนหวใจของการสบเสาะทางวทยาศาสตร และเปน

ขนทผสอนตองอาศยความรในเนอหาวทยาศาสตรและวธสอนในการก าหนดกจกรรมส าหรบผเรยน ซงกจกรรมในขนนจะแตกตางกนออกไปขนอยกบธรรมชาตของเนอหา เชน เนอหาทเปนนามธรรม อาจจะตองใชการส ารวจและคนหาผานกจกรรมสรางแบบจ าลอง หรอเนอหาทศกษาปจจยหรอตวแปร อาจจะตองใชกจกรรมการทดลอง เปนตน ในขนนผเรยนจะไดมโอกาสใชประสบการณทางวทยาศาสตรไดอยางหลากหลาย รวมทงการฝกทกษะทางวทยาศาสตร เชน การสงเกต การตงสมมตฐาน การก าหนดตวแปร การออกแบบและด าเนนการทดลอง การเกบขอมล การสรางแผนภมและแผนภาพ การตความผลการสบเสาะ การจดระบบขอมลทได บทบาทของผสอนในขนนมความส าคญในฐานะผต งค าถาม แนะน าวธการสบเสาะ ใหขอเสนอแนะในแตละขนของการลงมอปฏบต

1.4 ขนอธบายและลงขอสรป (Explanation) ขนนเปนขนทผเรยนจะไดสะทอนความเขาใจโดยการอธบายเกยวกบผลทไดจากกจกรรมในขนส ารวจและคนหา โดยผสอนตองเชอมโยงไปยงค าถามทเกดขนในขนน าเขาสบทเรยน ตองใชค าถามกระตนเพอใหผเรยนไดน าเสนอแนวคด รวมทงเปรยบเทยบกบแนวคดทคลาดเคลอนของผเรยนทไดในขนคนหาความรเดม เพอใหเกดการเปลยนแปลงหรอพฒนาเปนแนวคดทางวทยาศาสตร การอภปรายหรอน าเสนอสาระส าคญของแผนการเรยนจะปรากฏในขนน นอกเหนอจากการอธบายและลงขอสรปแนวคดแลว ผเรยนสามารถแสดงทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรหรอเจตคตทางวทยาศาสตรดวย เพอใหมรายละเอยดครอบคลมจดประสงคของบทเรยน

1.5 ขนขยายความร (Elaboration) เปนขนทผสอนจะชวยใหผเรยนสามารถท าความเขาใจแนวคดและทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรเพมเตม โดยสามารถลงรายละเอยดในแนวคดนน ๆ หรอขยายแนวคดออกไปเพอใหเหนภาพรวมของสาระส าคญทเกยวของกได เชน เมอผเรยนไดอธบายและลงขอสรปเกยวกบการสบพนธของพช ผานกระบวนการถายละอองเรณแลว ผสอนอาจจะออกแบบกจกรรมใหผเรยนเรยนรลกซงมากขนโดยขยายแตละขนของการถายละอองเรณ เพอศกษาถงรายละเอยดหรอกลไกของการถายละอองเรณ หรอจะขยายในเชงกวางคอ การศกษาการถายละอองเรณในธรรมชาตและผลทมตอสงแวดลอม ทงนในขนขยายความรจะมกจกรรมเพมเขามา โดยจะไมใชวธบรรยายหรอใหขอมลโดยผสอน

1.6 ขนใชความเขาใจในสถานการณใหม (Extension) ขนนจะแตกตางกบขนขยายความร คอ เปนการใหโอกาสผเรยนไดใชความรทไดกบสถานการณใหม เพอใหการเรยนรนนมความหมายมากยงขน รวมทงเปดโอกาสใหผเรยนฝกใชสงทตนเองเรยนรมาอธบายปรากฏการณตาง ๆ ทงนรวมไปถงทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรและเจตคตทางวทยาศาสตรดวย

1.7 ขนประเมน (Evaluation) ขนประเมนสามารถท าไดในทก ๆ ขนของ 5E และ 7E โดยการ ประเมนจะท าใหผเรยนไดตรวจสอบความเขาใจของตนเองอยางตอเนอง รวมทงเปดโอกาสใหผสอนไดประเมนพฒนาการของผเรยน วาเปนไปตามจดประสงคของบทเรยนหรอไม

จากขนตอนทง 7 ขน สามารถเขยนแผนภาพไดดงน

EDU STOU

11

ภาพท 8.1 ขนตอนการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรแบบ 7E

2. การน าไปใชและตวอยางการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการสบเสาะ ในขนตอนการจดการเรยนการสอนแบบ 7Eไมจ าเปนตองใหเสรจสนภายใน 1 คาบ แตควรจะเสรจสน

ภายใน 1 แผนการจดการเรยนร ทงนแตละขนสามารถท าซ าได โดยไมจ าเปนตองสอนแตละขนเพยง 1 ครง ยกตวอยางเชน ในแผนการจดการเรยนรนนมขนส ารวจและคนหา 3 ครง แผนการจดการเรยนรสามารถก าหนดใหมล าดบขนดงน

กระตนความสนใจของผเรยน ตงค าถามส าคญ

ขนสรางความสนใจ (Engagement)

คนหาความรเดมของผเรยน ระบแนวคดคลาดเคลอน

ขนคนหาความรเดม/ความรพนฐาน (Elicit)

ผานประสบการณตรง/ลงมอปฏบตเพอสรางแนวคด

ขนส ารวจและคนหา (Exploration)

สะทอนความเขาใจ/อธบาย ปรากฏการณ/ขอมล เพอสรางแนวคดทางวทยาศาสตร

ขนอธบายและลงขอสรป (Explanation)

ประยกตใชความเขาใจเพออธบายสถานการณใหม

ขนใชความเขาใจในสถานการณใหม(Extension)

ประเมนผเรยนทงระหวางเรยนและประเมนรวม

ขนประเมน (Evaluation)

ท าความเขาใจเนอหาทงในเชงลกหรอภาพกวางในบรบททใกลเคยง

กบกจกรรมในบทเรยน

ขนขยายความร (Elaboration)

EDU STOU

12 ขนสรางความสนใจ

ขนคนหาความรเดม/ความรพนฐาน

ขนส ารวจและคนหา

ขนอธบายและลงขอสรป





ขนขยายความร

ขนใชความเขาใจในสถานการณใหม

ขนประเมน

ภาพท 8.2 ตวอยางล าดบของการจดการเรยนการสอนแบบ 7E

การจดการเรยนการสอนแบบ 7E สามารถน าไปใชกบเนอหาวทยาศาสตรไดหลากหลาย ในทนจะยกตวอยางในหวขอความเฉอย ซงอยในสาระการเรยนรแรงและการเคลอนท จดมงหมายของบทเรยนตองการใหผเรยนสรางความเขาใจแนวคดทางวทยาศาสตรโดยการสบเสาะผานกจกรรมลงมอปฏบตทใชการทดลอง โดยมบรบทของบทเรยน คอ การออกแบบเขมขดนรภย ซงมขนตอนตามการจดการเรยนการสอนแบบ 7E (ปรบจาก Eisenkraft 2003) ดงแผนภาพ 8.3

แผนภาพ 8.3 สรปขนตอนตวอยางการใชวธการจดการเรยนการสอนแบบ 7E เรอง เขมขดนรภย

EDU STOU

13

ขนคนหาความรเดม/ความรพนฐาน ผเรยนตอบค าถาม “หากจะออกแบบเขมขดนรภยใหกบรถแขงทตองขบดวยความเรวสง จะแตกตางจากเขมขดนรภยในรถทวไปอยางไร” โดยตอบค าถามสน ๆ ในสมดจดบนทก จากนนแลกเปลยนกบเพอนทนงตดกน โดยผสอนคดเลอกค าตอบบางสวนใหผเรยนน าเสนอตอชนเรยน ขนนจะใชเวลาสนๆ ขนสรางความสนใจ ผเรยนเลาถงประสบการณทไดเหนอบตเหตทางรถยนต โดยผสอนอาจจะน าเสนอภาพอบตเหตบนทองถนนและในสนามแขงรถ ขนส ารวจและคนหา ในการส ารวจและคนหาขนแรก ใหผเรยนปนดนน ามนเปนรปคนนงในรถแขงของเลน จากนนลองใหรถชนก าแพง โดยผเรยนสงเกตและเกบขอมล สงทเกดขน ขนอธบายและลงขอสรป ใหผเรยนอธบายสงทสงเกตได จากนนอธบายเปรยบเทยบกบ กฎขอท 1 ของนวตน “วตถทไมเคลอนทยงคงหยดนงจนกวาจะมแรงมากระท าตอวตถนน วตถทก าลงเคลอนทจะยงคงเคลอนทตอไปดวยอตราเรวคงทและทศทางเดมจนกวาจะมแรงมากระท าเพอเปลยนอตราเรวและทศทางการเคลอนท”

ขนสรางความสนใจ ผเรยนดวดทศนการทดสอบการชนของรถยนตโดยใชหนทดสอบการชน ขนส ารวจและคนหา ผเรยนตอบค าถามวาจะปองกนหนดนน ามนจากการชนไดอยางไร โดยค าถามจะน าไปสการทดสอบการชน โดยใชลวดขนาดเลกแทนเขมขดนรภย ซงผเรยนจะพบวาเขมขดนรภยจะปองกนหนดนน ามนจากการชนได แตจะถกลวดบาดเขาไปในเนอดนน ามน ขนอธบายและลงขอสรป ผเรยนพจารณาและอธบายเกยวกบเขมขดนรภยแตละแบบ ซงตองพจารณาปจจยตอไปน ไดแก ความดน แรง และขนาดของเขมขดนรภย ขนขยายความร ผเรยนออกแบบและสรางเขมขดนรภยทมประสทธภาพดขน อธบายโดยใชกฎขอท 1 ของนวตน และแรงทเกดขน

ขนประเมน ผเรยนออกแบบเขมขดนรภยส าหรบรถทวงดวยความเรว 250 กโลเมตร/ชวโมง จากนนเปรยบเทยบกบเขมขดนรภยมาตรฐาน ขนใชความเขาใจในสถานการณใหม ผเรยนตอบค าถามวาเพราะเหตใดถงลมนรภยจงสามารถปองกนอนตรายจากอบตเหตไดโดยเปรยบเทยบกบเขมขดนรภย และถงลมนรภยโปงไดอยางไร เพราะเหตใดถงลมนรภยจงไมท างานเมอเกดการเฉยวชนเลก ๆ นอย ๆ แตจะท างานเมอมการชนทแรงมากพอ เชน ชนตนไม

EDU STOU

14 3. ขอสงเกตเกยวกบการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรแบบ 5E และ 7E

การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรแบบ 5E และ 7E ชวยใหผสอนสามารถจดการเรยนรทเนนการสบเสาะไดโดยงาย เพราะสามารถจดขนตอนทสามารถครอบคลมลกษณะส าคญของการสบเสาะหาความรทางวทยาศาสตร (scientific inquiry) ไดทง 5 ลกษณะ ดงตอไปน

1) ผเรยนเกดความสนใจทจะสบเสาะหาความรจากค าถามทางวทยาศาสตร ซงอาจจะตงโดยผสอนหรอตงโดยผเรยน ขนอยกบระดบความรและทกษะการตงค าถามทางวทยาศาสตรของผเรยน ทงนผสอนสามารถเรมตนโดยการตงค าถามใหผเรยนกอน เมอผเรยนมการพฒนาทกษะการตงค าถามทางวทยาศาสตรมากขน ผสอนสามารถกระตนใหผเรยนตงค าถามดวยตนเองได

2) ผเรยนใหความส าคญกบหลกฐานทน าไปสการสรางและตรวจสอบค าอธบายตอค าถามทางวทยาศาสตร การใหความส าคญกบหลกฐานจะท าใหผเรยนสามารถระบตวแปรหรอปจจยทมผลในการสบ-เสาะหาความร น าไปสการพฒนาทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร และการท างานดานวทยาศาสตร

3) ผเรยนสรางค าอธบายจากหลกฐานหรอขอมลเพอตอบค าถามทางวทยาศาสตร การเนนลกษณะส าคญของการสบเสาะทางวทยาศาสตรในขอนจะชวยใหผเรยนไดฝกทกษะการตความ การลงขอสรป การคดทเปนเหตเปนผล ซงเปนลกษณะส าคญอกประการหนงของการท างานทางวทยาศาสตร

4) ผเรยนประเมนค าอธบายของตนเชอมโยงกบค าอธบายอนโดยเฉพาะค าอธบายทางวทยาศาสตร ลกษณะส าคญในขอนจะชวยใหผเรยนเกดการเปรยบเทยบค าอธบายหรอแนวคดของตนเองกบค าอธบายอน ๆ โดยเฉพาะค าอธบายหรอแนวคดทางวทยาศาสตร เพอใหเกดการปรบเปลยนหรอการเปลยนแปลงค าอธบายเดมของตนเองใหถกตองมากขน หรอสอดคลองกบหลกฐานทปรากฏมากขน

5) ผเรยนสอสารค าอธบายทางวทยาศาสตรและสามารถใหเหตผลค าอธบายเหลานนได

ในแตละขนของการจดการเรยนการสอนแบบ 5E และ 7E สามารถเนนลกษณะส าคญของการสบเสาะหาความรทางวทยาศาสตร 5 ประการดงทไดกลาวไวขางตน ดงตาราง 8.2

ตาราง 8.2 ลกษณะส าคญทางวทยาศาสตรในแตละขนตอนของรปแบบการจดการเรยนการสอนแบบ 5E และ 7E

ขนตอนการสอน ลกษณะส าคญของการสบเสาะหาความรทางวทยาศาสตร ขนสรางความสนใจ ผเรยนเกดความสนใจทจะสบเสาะหาความรจากค าถามทางวทยาศาสตร ขนคนหาความรเดม

ขนส ารวจและคนหา ผเรยนใหความส าคญกบหลกฐานทน าไปสการสรางและตรวจสอบ

ค าอธบาย

ขนอธบายและลงขอสรป ผเรยนสรางค าอธบายจากหลกฐานหรอขอมลเพอตอบค าถามทาง

วทยาศาสตร

EDU STOU

15 ขนตอนการสอน ลกษณะส าคญของการสบเสาะหาความรทางวทยาศาสตร

ขนอธบายและลงขอสรป ผเรยนประเมนค าอธบายของตนเชอมโยงกบค าอธบายอนโดยเฉพาะค าอธบายทางวทยาศาสตร

ขนขยายความร ผเรยนประเมนค าอธบายของตนเชอมโยงกบค าอธบายอนโดยเฉพาะค าอธบายทางวทยาศาสตร

ผเรยนสอสารค าอธบายทางวทยาศาสตรและสามารถใหเหตผลค าอธบายเหลานนได

ขนใชความเขาใจในสถานการณใหม ขนประเมน

กลาวโดยสรป การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการสบเสาะหาความรแบบ 5E และ 7E จะชวย

ใหผสอนสามารถวางแผนการด าเนนกจกรรมเพอใหเกดการเรยนรแบบสบเสาะไดงาย เพราะมการก าหนดขนตอนการสอนทเนนลกษณะส าคญของการสบเสาะทางวทยาศาสตรไวแลว อยางไรกตามมขอเสนอแนะทนาสนใจในการสอนแบบสบเสาะทางวทยาศาสตร ดงน

1) การจดการเรยนการสอนโดยการสบเสาะทางวทยาศาสตรแบบ 5E และ 7E ไมใชการสอนโดยวธการทางวทยาศาสตร 5 ขนตอน ทประกอบดวย การก าหนดปญหา การสรางสมมตฐาน การตรวจสอบสมมตฐาน หรอขนทดลอง การวเคราะหขอมล การลงขอสรป วธการทางวทยาศาสตร 5 ขนตอน เปนเพยงวธการหนงทสามารถน ามาประยกตใชไดโดยก าหนดใหสอดคลองกบแตละขนของ 5E หรอ 7E นอกจากนผสอนสามารถน ากจกรรมการส ารวจและคนหารปแบบอน ๆ เชน การสงเกตเพอเกบขอมลภาคสนาม การสรางแบบจ าลอง การสบคน การสรางสถานการณจ าลอง มาใชในกจกรรมการเรยนการสอนได

2) ผสอนสามารถตงค าถามทน าไปสการสบเสาะทางวทยาศาสตร หรอชวยผเรยนในการตงค าถามทางวทยาศาสตรได โดยไมจ าเปนวาผเรยนตองตงค าถามเองเสมอไป

3) การจดการเรยนการสอนโดยการสบเสาะทางวทยาศาสตรแบบ 5E และ 7E สามารถเนนเนอหาทางวทยาศาสตรได ขนอยกบผสอนวาในขนส ารวจและคนหา จะก าหนดขอบเขตเนอหาไวอยางไร และจะลงลกในรายละเอยดของเนอหาทางวทยาศาสตรในขนขยายความรมากนอยเพยงใด ทงนตองใหความส าคญกบความรเดมของผเรยน กอนทจะอธบายและลงขอสรป จนน าไปสการขยายความร

4) การจดการเรยนการสอนโดยการสบเสาะทางวทยาศาสตรแบบ 5E และ 7E แมวาจะเปนวธการทมประสทธภาพและสอดคลองกบธรรมชาตของวทยาศาสตร แตทงนการเรยนรแบบสบเสาะไมจ าเปนตองน าไปใชกบการสอนเนอหาทางวทยาศาสตรทงหมด เพราะการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรกเหมอนกบ การท างานทางวทยาศาสตรทสามารถด าเนนการไดหลากหลายรปแบบ การจดการเรยนการสอนเพยงรปแบบเดยวจะมประสทธภาพนอยกวาการจดการเรยนการสอนทหลากหลาย และการจดการเรยนการสอนแบบเดมซ า ๆ อาจจะท าใหผเรยนรสกเบอหนาย การจดการเรยนการสอนโดยการสบเสาะทางวทยาศาสตรเหมาะสมกบเนอหาทผเรยนมความรเดมทคลาดเคลอนหรอมความรเดมทขดแยงกบแนวคดทางวทยาศาสตร ดงนนวธการ

EDU STOU

16 จดเรยนการสอนแบบสบเสาะทางวทยาศาสตรนจะท าใหผเรยนมเวลาในการปรบเปลยนหรอสรางความรจากค าอธบายโดยผานการด าเนนกจกรรม หลกฐานทปรากฏหรอขอมลทส ารวจได

5) การจดการเรยนการสอนแบบ 5E หรอ 7E เปนวธการทเนนการสบเสาะหาความรแบบหนงในหลาย ๆ แบบ ซงไมไดเปนเครองยนยนวาหากผเรยนผานกจกรรมเหลานแลวจะสามารถพฒนาความรและทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรได เชนเดยวกบ เมอผเรยนผานการทดลอง หรอกจกรรมลงมอปฏบตอน ๆ กไมไดเปนเครองยนยนประสทธภาพของการจดการเรยนการการสอน ผสอนตองประเมนการจดการเรยนการสอนอยเสมอวามประสทธภาพเพยงพอหรอไม และไดเนนลกษณะส าคญของการสบเสาะทางวทยาศาสตรทง 5 ประการหรอไม รวมไปถงการออกแบบกจกรรมในขนส ารวจและคนหาทสามารถตอบค าถามทางวทยาศาสตรและสอดคลองกบธรรมชาตของวทยาศาสตรหรอไม เพยงใด

หลงจาก ศกษาเนอหาสาระเรองท 8.1.1 แลว โปรดปฏบตกจกรรมท 8.1.1

ในแนวการศกษาหนวยท 8 ตอนท 8.1 เรองท 8.1.1

EDU STOU

17


กลมส ารวจตรวจสอบ (Group Investigation: GI) เปนการจดการเรยนการสอนทเนนการสบทาง

วทยาศาสตรเชนเดยวกบการจดการเรยนการสอนแบบ 5E หรอ 7E แตมกรอบทฤษฎทเนนไปยงการเรยนรโดยผานกระบวนการทางสงคม (social constructivism) ดงนนจดเดนของการจดการเรยนการสอนแบบน คอ การรวมมอการท างานเปนกลมเพอสบเสาะหาความรหรอค าอธบายทางวทยาศาสตรเพอตอบค าถามทางวทยาศาสตรรวมกน โดยกลมการท างานจะมประมาณ 5-6 คนหรออาจจะนอยกวานได ซงสมาชกในกลมแตละคนจะมบทบาทในการท างาน โดยแตละคนจะรวมกนใชประสบการณ ความเชยวชาญและความสามารถเพอท างานกลมใหส าเรจ การจดการเรยนการสอนรปแบบนยงแสดงใหเหนถงลกษณะส าคญทางวทยาศาสตรคอ กจการทางวทยาศาสตร (scientific enterprise) ซงแสดงใหเหนวาการท างานวทยาศาสตรใด ๆ มกจะตองอาศยกลมการท างานของนกวทยาศาสตรเพอใชความรและความเชยวชาญทแตกตางกน สบเสาะคนควาในเรองเดยวกนเพอใหไดค าตอบหรอค าอธบายปรากฏการณตาง ๆ (American Association for the Advancement of Science (AAAS.) 1993) ในทนจะไดกลาวถงขนตอนการจดการเรยนการสอน การน าไปใชและตวอยางดงตอไปน

1. ขนตอนการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการใชกลมส ารวจตรวจสอบ ประกอบดวย 6 ขนตอน ดงนคอ

1.1 ขนจดตงกลมและระบค าถามทสนใจ ในขนนผสอนมบทบาทในฐานะผสรางบรบทหรอสถานการณทน าไปสการตงค าถาม ซงตองสอดคลองกบประสบการณเดมของผเรยน ทงนผสอนอาจจะหยบยกประเดนขนมาอภปราย ใชการสาธต การใชวดทศน หรอน าเสนอตวอยางเพอใหผเรยนสามารถระบค าถามทางวทยาศาสตร โดยผสอนจะมบทบาทในการปรบค าถาม ซงค าถามทางวทยาศาสตรตองเปนค าถามทสามารถตอบไดดวยกระบวนการทางวทยาศาสตร เชน การทดลอง การสรางแบบจ าลอง การทดสอบ การส ารวจ เปนตน นอกจากนผสอนยงมหนาทในการชวยจดกลมผเรยน ตามเกณฑทก าหนด โดยอาจจะแบงแบบคละความสามารถ หรอแบงตามความสนใจกได ผสอนตองชวยเหลอผเรยนในกระบวนการคดเลอกค าถามหรอปญหาของกลม ทงนจะใชกระบวนการแบบประชาธปไตย มการอภปรายและแลกเปลยนความคดเหนเพอใหไดค าถามซงเปนมตรวมกนของกลม

1.2 ขนวางแผนการส ารวจตรวจสอบ ผเรยนออกแบบการส ารวจตรวจสอบจากค าถามทางวทยาศาสตรของกลม โดยผสอนจะเปนผคอยใหความชวยเหลอวาวธการส ารวจตรวจสอบนนสามารถน าไปสการเกบขอมลเพอตอบค าถามได รวมทงความเหมาะสมของวธการ เครองมอหรออปกรณทใช เวลาในการด าเนนการ การแบงหนาทภายในกลม ขอควรระวงในการส ารวจตรวจสอบโดยผสอนตองเนนย าถงความส าคญของขอมลทจะน ามาเปนหลกฐานในการสรปผล เชน หากเปนการสบเสาะจากแหลงขอมล

EDU STOU

18 แหลงขอมลทน ามาอางองตองมความนาเชอถอ หรอหากเปนการวดโดยใชเครองมอ เครองมอนนตองเหมาะสมและมความแมนย า (precision) เพยงพอกบระดบของการส ารวจตรวจสอบนน ๆ

เนองจากการวางแผนการท างานมรายละเอยดปลกยอยคอนขางมาก ผสอนอาจจะเตรยมตวโดยการเตรยมรายการการประเมนไวกอน ดงตวอยางในแผนภาพ 8.4

แผนภาพ 8.4 รายการประเมนตนเองของผเรยนในกจกรรมกลมส ารวจตรวจสอบ

1.3 ขนด าเนนการส ารวจตรวจสอบ เปนขนตอนทผเรยนมโอกาสในการฝกทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร ทกษะการแกปญหา โดยผสอนมบทบาทในการใหค าปรกษา ตงค าถามและใหค าแนะน า ทงนหากผเรยนยงขาดทกษะบางประการ เชน การใชเครองมอทางวทยาศาสตร ผสอนอาจจะมชวงเวลาใน

รายการการวางแผนกจกรรมกลมส ารวจตรวจสอบ เรอง...........................................................................กลม.......................................หอง........................................ สมาชก 1......................................................................... 2...................................................................................... 3......................................................................... 4......................................................................................

ค าแนะน า ท าเครองหมาย ในรายการทไดปฏบตและเขยนรายละเอยดในชองวาง

............. 1. ไดค าถามประจ ากลม คอ........................................................................................................................ ..................................................................................................................................................................................... ..............2. ไดวธการส ารวจตรวจสอบ คอ................................................................................................................ ...................................................................................................................................................................................... ..............3. ไดแบงหนาทภายในกลม ไดแก.............................................................................................................. ..................................................................................................................................................................................... ..............4. อปกรณ/เครองมอทใช ไดแก................................................................................................................ ...................................................................................................................................................................................... ..............5. เวลาทใชในการส ารวจตรวจสอบ คอ........ชวโมง..........นาท ..............6. หลกฐานทใชในการยนยนขอสรป คอ..................................................................................................... ..............7. การเกบขอมลการส ารวจตรวจสอบ ใชวธ.............................................หรอ (วงกลมรายการทเลอก)

ตาราง บนทกภาคสนาม รายการส าหรบตรวจสอบ วาดภาพ แผนภาพ ถายภาพ บนทกเสยง

..............8. ขอควรระวงในการส ารวจตรวจสอบครงน คอ......................................................................................

......................................................................................................................................................................................

..............9. การน าเสนอผลงานใชวธ ......................................................................หรอ (วงกลมรายการทเลอก)

โปสเตอร แผนพบ เอกสาร สไลดโชว (PPT) สาธต เลมรายงาน บรรยาย อภปราย EDU S

TOU

19 การฝกปฏบตกอนทจะเขาสขนตอนของการส ารวจตรวจสอบ กจกรรมในขนนผสอนสามารถออกแบบไดอยางหลากหลาย โดยอาจจะเปนการทดลอง การส ารวจ การศกษาภาคสนามเพอเกบขอมล การทดสอบ หรออาจจะเปดโอกาสใหผเรยนเลอกวธการไดอยางอสระภายในบรบทหรอขอบเขตทผสอนออกแบบไว

1.4 ขนเตรยมการน าเสนอรายงานผลการส ารวจตรวจสอบ ขนเตรยมการน าเสนอ เปนขน ของการตกผลกทางความคดของผเรยน กอนทจะสะทอนออกมาในขนน าเสนอ ขนนผเรยนจะไดฝกปฏบตการสอสารทางวทยาศาสตร สงส าคญทผสอนตองตระหนกคอ ความเหมาะสมของการน าเสนอกบขอมลหรอหลกฐานเชงประจกษเพอน ามาสนบสนนการสรปเพอตอบค าถามทางวทยาศาสตรของกลม ในขนนผเรยนอาจจะเลอกใชสอทหลากหลาย ทงนตองค านงถงการมสวนรวมของสมาชกในกลม เวลาในการน าเสนอและการมสวนรวมของผเรยนกลมอน

1.5 ขนน าเสนอผลการส ารวจตรวจสอบ ขนน าเสนอผลการส ารวจตรวจสอบเปนขนตอนทส าคญในการพฒนาความเขาใจของผเรยน ซงเมอผเรยนผานประสบการณทางวทยาศาสตรแลว จ าเปนตองมเวลาในการสะทอนความเขาใจนนออกมา อยางเปนรปธรรม เชน การน าเสนอ การสรางสรรคผลงาน การเขยนแผนภาพและอธบายแผนภาพนน รวมทงตองมการเปรยบเทยบผลการคนพบหรอขอสรปของตนเองกบกลมอน และเชอมโยง เปรยบเทยบ ประเมนและวพากษขอสรปหรอผลการคนพบของตนเองกบแนวคดทางวทยาศาสตร

ในการน าเสนอควรประกอบดวยสองสวนคอ ชนงานและสงทแสดงออกถงความเขาใจในชนงานนน นอกจากนยงเปดโอกาสใหผเรยนไดชนชมและซาบซงกบความส าเรจทางวทยาศาสตรทไดปฏบต โดยใหโอกาสผเรยนไดเดนศกษาและชนชมผลงาน (gallery walk) หลงการอภปราย โดยแตละกลมอาจจะมตวแทนคอยยนตอบค าถามเพอแลกเปลยนเรยนร ณ จดทแสดงผลงาน ขณะเดยวกนกสามารถใหผเรยนประเมนผลงานตนเองและกลมอนได

1.6 ขนประเมนความส าเรจของกลมส ารวจตรวจสอบ การประเมนสามารถประเมนยอยและประเมนผลรวมได การประเมนสามารถท าไดตงแตขนแรกของการเรยนการสอน ทงนการประเมนจะเปนเครองมอในการตรวจสอบความกาวหนาดวยตวผเรยนเอง โดยเปนการประเมนเพอพฒนาการเรยนร ซงจะมความหมายมากกวาการประเมนเพอตดสน โดยผสอนมหนาทในการสรางเกณฑการประเมนและน าเสนอเกณฑการประเมนใหผเรยนทราบ ทงนการประเมนอาจจะเปนลกษณะของ การประเมนดวยการแจกแจงระดบการปฏบต (rubric) การประเมนดวยมาตราสวนประเมนคา (rating scale) หรอการประเมนดวยแบบตรวจสอบรายการ (checklist) หรออาจจะเปนการประเมนเชงคณภาพอน ๆ เชน การเขยนอนทน โดยผสอนอาจจะตงค าถามเพอเปนแนวทางในการตอบเพอประเมนตนเองในแตละขนของการเรยน นอกเหนอจากการประเมนตามวตถประสงคของบทเรยน การประเมนตองใหความส าคญกบการท างานเปนกลมดวย นอกจากนการประเมนจะตองค านงถงทงการประเมนชนงานหรอภาระงานและสมรรถนะทแสดงถงความเขาใจในชนงานหรอภาระงานทไดปฏบตดวย

EDU STOU

20 2. ตวอยางการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการใชกลมส ารวจตรวจสอบ หากผสอนตองการน าวธการจดการเรยนการสอนโดยการใชกลมส ารวจตรวจสอบไปใช อาจจะเรมตนจากการเลอกเนอหาทางวทยาศาสตรทไมซบซอนกอน เพอใหผเรยนไดฝกกระบวนการกลมจนคนเคย และปรบเปลยนพฤตกรรมจากการเรยนรจากทผเรยนแตละคนมปฏสมพนธกบผสอน มาเปนกจกรรมการเรยนรทมปฏสมพนธกบกลมเพอนมากขน โดยเรมแรกผสอนอาจจะตองก าหนดค าถามใหกอน จากนนจงเรมพฒนาใหผเรยนสรางค าถามเอง รวมทงกจกรรมการส ารวจตรวจสอบ อาจจะเรมจากการส ารวจขอมลจากการทดสอบแบบงาย จากนนจงจะไปสกจกรรมทซบซอนมากขน เชน การทดลอง การจดการการเรยนการสอนแบบกลมการตรวจสอบสามารถน าไปใชในกจกรรมการลงมอปฏบตเพออธบายปรากฏการณ หรอตอบค าถามทางวทยาศาสตร ในตวอยางน าเสนอการจดการเรยนการสอนโดยการใชกลมส ารวจตรวจสอบในเรองการศกษาปจจยทสงผลตอการละลายน าของสาร ดงแผนภาพ 8.5 ตอไปน

แผนภาพ 8.5 ตวอยางขนตอนวธการจดการเรยนการสอนโดยการใชกลมส ารวจตรวจสอบ เรองปจจยทสงผลตอการละลายน าของสาร

EDU STOU

21

ขนจดตงกลมและระบค าถามทสนใจ ผเรยนพจารณาปญหาของการชงนมในน าเยน โดยการเชอมโยงไปยงประสบการณเดมเกยวกบการ

ละลายของสารตาง ๆ โดยผสอนถามถงสงทมผลตอการละลายของสารทพบไดในชวตประจ าวน เชน น าตาล เกลอ ผงซกฟอก

แบงกลมผเรยนตามเกณฑของผสอน จากนนกระตนใหผเรยนตงค าถามทสนใจ เกยวกบปจจยทมผลตอการละลายของสารในน า โดยอาจจะใชเทคนคการระดมสมอง จากนนใชระบบประชาธปไตยในการเลอกค าถามของกลม โดยผสอนตองคอยใหค าปรกษาในการตงค าถามทเปนค าถามทางวทยาศาสตร

ขนวางแผนการส ารวจตรวจสอบ ผเรยนวางแผนการท างานเพอตอบค าถามทสนใจ โดยตองระบหนาทของแตละคนอยางชดเจน ผสอนกระตนใหผเรยนระบขอมลทสามารถน ามาใชเปนหลกฐานในการตอบค าถาม เชน ระยะเวลา

ของการละลาย ปรมาณของสารทละลาย เพอน าไปสการออกแบบการส ารวจตรวจสอบและออกแบบตารางบนทกขอมล

ผสอนใหความชวยเหลอเกยวกบแหลงขอมลเพมเตม ทกษะการด าเนนงาน ทกษะการทดลองหรอการใชเครองมอตาง ๆ รวมทงความปลอดภยในการส ารวจตรวจสอบเชน การระมดระวงในการใชน ารอน

หากผเรยนท าการส ารวจตรวจสอบโดยวธการทดลอง ผสอนจะตองใหความชวยเหลอเกยวกบทกษะทจ าเปนตาง ๆ รวมทงตระหนกถงการทดสอบทเทาเทยม (fair-test) เพอควบคมตวแปรทนอกเหนอจากตวแปรตนใหเทากนทงหมด เชน หากศกษาผลของอณหภมทมตอการละลาย ตองควบคมปจจยอนใหเทากนทงหมด เชน ปรมาณสาร ปรมาณน า ภาชนะ การคน เปนตน

ขนด าเนนการส ารวจตรวจสอบ ผเรยนด าเนนการส ารวจตรวจสอบตามทวางแผนไว หากรปแบบการส ารวจตรวจสอบของผเรยนแตละ

กลมแตกตางกน ผสอนตองคอยใหความชวยเหลอและแนะน าวธการด าเนนการ ผสอนเนนย าเรองกระบวนการกลม โดยระบหนาทและความรบผดชอบของสมาชกในกลม ผสอนเนนเรองขอมลทจะตองน าไปใชเปนหลกฐานในการสรปผลการส ารวจตรวจสอบ รวมถงทกษะ

ทจ าเปนในการส ารวจตรวจสอบ เชน การชงสาร การใชเทอรมอมเตอรวดอณหภม

ขนเตรยมการน าเสนอรายงานผลการส ารวจตรวจสอบ ผเรยนเตรยมการน าเสนอผลการส ารวจตรวจสอบในรปแบบทงายตอการท าความเขาใจ โดยผสอน

อาจจะแนะน าใหผเรยนน าเสนอโดยใชแบบจ าลอง แผนภมหรอแผนภาพ รวมทงการเขยนลงบนแผนโปสเตอรน าเสนอ

ผเรยนเตรยมการน าเสนอค าอธบาย พรอมเนนหลกฐานในการสรปผลการส ารวจตรวจสอบ การอธบายเหตผลของขอสรป การเปรยบเทยบกบค าอธบายของเพอนและการเปรยบเทยบกบค าอธบายทางวทยาศาสตรซงผสอนอาจจะชวยโดยการตงค าถาม เพอชวยใหผเรยนสะทอนความเขาใจของตนเอง

EDU STOU

22

3. ขอสงเกตเกยวกบการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการใชกลมส ารวจตรวจสอบ

การจดการเรยนการสอนโดยการใชกลมส ารวจตรวจสอบสามารถน าไปใชไดหลากหลายสาขาวชา ไมใชเฉพาะวทยาศาสตรเทานน ดงนนผสอนตองตระหนกวาแมจะด าเนนตามขนตอนทง 6 แลว กอาจจะไมใชวธการจดการเรยนการสอนทสะทอนถงการสบเสาะหาความรทางวทยาศาสตร ดงนนสงทจะเนนในแตละขนของการจดการเรยนการสอน คอ กจกรรมตองเนนลกษณะส าคญของการสบเสาะหาความรทางวทยาศาสตร 5 ประการดงทกลาวไป โดยสามารถประยกตใชกบขนตอนแตละขน ดงตาราง 8.3 ตอไปน

ตาราง 8.3 ลกษณะส าคญของการสบเสาะหาความรทางวทยาศาสตรในขนตอนของการจดการเรยน

การสอนโดยการใชกลมส ารวจตรวจสอบ ขนตอนการสอน ลกษณะส าคญของการสบเสาะหาความรทางวทยาศาสตร

ขนจดตงกลมและระบค าถามทสนใจ ผเรยนเกดความสนใจทจะสบเสาะหาความรจากค าถามทาง

วทยาศาสตร

ขนวางแผนการส ารวจตรวจสอบ ผเรยนใหความส าคญกบหลกฐานทน าไปสการสรางและ

ตรวจสอบค าอธบาย

ขนด าเนนการส ารวจตรวจสอบ ผเรยนใหความส าคญกบหลกฐานทน าไปสการสรางและ

ตรวจสอบค าอธบาย

ขนเตรยมการน าเสนอรายงานผลการส ารวจตรวจสอบ

ผเรยนสรางค าอธบายจากหลกฐานหรอขอมลเพอตอบค าถามทางวทยาศาสตร

ผเรยนประเมนค าอธบายของตนเชอมโยงกบค าอธบายอนโดยเฉพาะค าอธบายทางวทยาศาสตร

แผนภาพ 8.5 (ตอ) ขนน าเสนอผลการส ารวจตรวจสอบ

ผเรยนน าเสนอผลการส ารวจตรวจสอบตอชนเรยน โดยมพนทในการแสดงผลงาน เชน โปสเตอร รปภาพ ตารางหรอแผนภาพ

ผสอนเนนย าหรอตงค าถามเกยวกบหลกฐานทใชในการสรปผล ผสอนตงค าถามใหผเรยนเปรยบเทยบขอสรปหรอค าอธบายของกลมตนเองกบกลมอน

ขนประเมนความส าเรจของกลมส ารวจตรวจสอบ การประเมนสามารถท าไดทกขนของกจกรรม โดยผเรยนตองมสวนรวมในการประเมนหรอร

เกณฑในการประเมน เพอใหสามารถตดตามพฒนาการของตนเองในการส ารวจตรวจสอบได ผสอนอาจจะเตรยมแนวทางในการด าเนนงานและการประเมนใหผเรยนเพอเปนคมอในการท างานเชน แบบตรวจสอบรายการ การปฏบตงาน ค าถามเพอตรวจสอบการท างานแตละขนเปนตน

EDU STOU

23 ขนตอนการสอน ลกษณะส าคญของการสบเสาะหาความรทางวทยาศาสตร

ขนน าเสนอผลการส ารวจตรวจสอบ ผเรยนประเมนค าอธบายของตนเชอมโยงกบค าอธบายอนโดยเฉพาะค าอธบายทางวทยาศาสตร

ผเรยนสอสารค าอธบายทางวทยาศาสตรและสามารถใหเหตผลค าอธบายเหลานนได

ขนประเมนความส าเรจของกลมส ารวจตรวจสอบ

นอกจากน หากจะใชการจดการเรยนการสอนโดยการใชกลมส ารวจตรวจสอบเตมรปแบบ ผสอน

อาจจะตองเตรยมความพรอมของตนเองและผเรยนใหคนเคยกบการท างานกลม การยอมรบความคดเหนของผอน การควบคมชนเรยนและขอตกลงเรองของการท างานเปนกลม การควบคมเวลา การเตรยมค าถามส าหรบกระตนและเสนอแนะผเรยน รวมทงการยอมรบความแตกตางระหวางบคคลของผเรยน นอกจากนผสอนตองท าความเขาใจกบผเรยนในกรณทบทเรยนวทยาศาสตรในคาบเรยนอนหรอวชาอนใชวธการสอนโดยการบรรยาย ผเรยนทเรยนผานการบรรยายไดดอาจจะเกดความเบอหนาย ผสอนตองชใหเหนวาทกษะการท างานเปนกลม การวางแผน และการฝกปฏบตในการท างานลวนแตเปนประโยชนไมวาจะใชในการเรยนระดบสงหรอการท างาน รวมทงทกษะการแกปญหา ซงจ าเปนในศตวรรษท 21 โดยผสอนสามารถอภปรายยกตวอยางการท างานจรงของนกวทยาศาสตรทตองรวมมอกนท างาน เชน กลมนกวทยาศาสตรทส ารวจขวโลกใต หรอกลมนกวทยาศาสตรหลายพนคนทท างานในศนยปฏบตการทศนยควบคมการท างานขององคการวจยนวเคลยรยโรป

ภาพท 8.6 บรรยากาศการท างานเปนกลมของนกวทยาศาสตรทองคการวจยนวเคลยรยโรป หรอ เซรน

(CERN: European Organization for Nuclear Research) ทมา http://www.allvoices.com/news/7362319-physics-breakthrough-scientists-at-cern-capture-atoms-of-elusive-antimatter

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 8.1.2 แลว โปรดปฏบตกจกรรมท 8.1.2


EDU STOU

http://www.allvoices.com/news/7362319-physics-breakthrough-scientists-at-cern-capture-atoms-of-elusive-antimatter

http://www.allvoices.com/news/7362319-physics-breakthrough-scientists-at-cern-capture-atoms-of-elusive-antimatter

24

ตอนท 8.2

การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรทเนนการปฏบต โปรดอานแผนการสอนประจ าตอนท 8.2 แลวจงศกษาเนอหาสาระ พรอมปฏบตกจกรรมในแนว


หวเรอง

เรองท 8.2.1 การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการทดลอง

เรองท 8.2.2 การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการปฏบตการภาคสนาม

แนวคด

1. การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการทดลอง เปนการจดกจกรรมการส ารวจตรวจสอบหรอการสบเสาะเพอทดสอบสมมตฐาน และการศกษาผลของตวแปร โดยอาศยความร ประสบการณ และทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร ซงขนตอนของการจดการเรยนการสอนโดยการทดลองประกอบดวย การก าหนดเรองการทดลอง การวางแผนการทดลอง การด าเนนการทดลอง การสรปผลการทดลอง และการสรปกจกรรม 2. การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการปฏบตการภาคสนาม เปนการลงพนทในสงแวดลอมจรงเพอการสบเสาะหาความร โดยการสงเกต ส ารวจตรวจสอบ การทดลอง หรอการเกบขอมล การปฏบตการภาคสนามสามารถด าเนนการโดยมจดเนนทแตกตางกน การปฏบตการภาคสนามสามารถแบงดวยกระบวนการสบเสาะหาความรไดเปน 3 ประเภท ไดแก การปฏบตการภาคสนามทครเปนผก าหนดโจทยและขนตอนการปฏบต การปฏบตการภาคสนามทมโครงการเปนฐาน และการปฏบตการภาคสนามทเนนการพฒนาสมรรถนะ

วตถประสงค เมอจบตอนท 8.2 ผอานสามารถ

1. บอกแนวคด หลกการ และลกษณะส าคญของการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดย การทดลองได 2. ประยกตใชตวอยางการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดย การทดลองเปนแนวทางในการออกแบบ

การจดการเรยนการสอนได 3. ระบขอดและขอควรระวงของการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดย การทดลองได 4. เสนอแนะประเดนทเกยวของกบการน าการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดย การทดลองไป

ปฏบตได 5. ออกแบบการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการทดลองได

EDU STOU

25 6. บอกแนวคด หลกการ และลกษณะส าคญของการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการปฏบตการ

ภาคสนามได 7. ประยกตใชตวอยางการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการปฏบตการภาคสนามเปนแนวทางใน

การออกแบบการจดการเรยนการสอนได 8. ระบขอดและขอควรระวงของการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการปฏบตการภาคสนามได 9. เสนอแนะประเดนทเกยวของกบการน าการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการปฏบตการ

ภาคสนามไปปฏบตได 10. ออกแบบการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการปฏบตการภาคสนามได

EDU STOU

26

ความน า

ลกษณะส าคญอยางหนงของการท างานดานวทยาศาสตร คอ การใชประสบการณตรง (first-hand experience) หรอการไดลงมอปฏบต (hands-on) เพอไดขอมลทจะน าไปเปนหลกฐานในการสรปเปนค าอธบาย เพอตอบค าถามทางวทยาศาสตร ดงนนการจดการเรยนการสอนทสะทอนลกษณะส าคญของวทยาศาสตรจงขาดการลงมอปฏบต รวมทงใชประสบการณตรงทางวทยาศาสตรไมได หากผสอนออกแบบหนวยการเรยนร ในแผนการจดการเรยนร จะตองแนใจวามการจดการเรยนการสอนทประกอบดวยกจกรรมทเนนใหผเรยนไดลงมอปฏบตหรอใชประสบการณตรงดานวทยาศาสตร ในตอนท 8.2 น จะน าเสนอการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรทเนนการปฏบต ไดแก การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการทดลอง และการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการปฎบตการภาคสนาม (fieldwork) การจดการเรยนการสอนทง 2 แบบน จะแตกตางจากวธการจดการเรยนการสอนในตอนท 8.1 เนองจากเปนกจกรรมการเรยนการสอนทสามารถประยกตใชกบวธการจดการเรยนการสอนใดกไดในขนตอนทเหมาะสม เชน ผสอนอาจจะเลอกใชการทดลองเปนกจกรรมส าหรบขนส ารวจและคนหา หรอใชการสอนโดยการปฏบตการภาคสนามในขนใชความเขาใจในสถานการณใหม ในการจดการเรยนการสอนแบบ 5E หรอ 7E ดงนนหากผสอนมความเขาใจวธการจดการเรยนการสอนทหลากหลาย กจะสามารถออกแบบการจดการเรยนการสอนไดนาสนใจและสอดคลองกบธรรมชาตของวชาได

EDU STOU

27


การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการทดลอง

กจกรรมส าคญอกอยางหนงในการจดการเรยนการสอนทเนนการสบเสาะทางวทยาศาสตร (scientific inquiry) คอ การทดลอง ซงถอเปนวธการหาความรทางวทยาศาสตรทส าคญอยางหนง โดยผสอนอาจจะใหความชวยเหลอผเรยนกอนในระยะเรมแรกจนผเรยนสามารถด าเนนการไดเองทงหมด นบต งแตการวางแผนการทดลอง การเตรยมวสดอปกรณและเครองมอตางๆ การด าเนนการทดลอง การบนทกผลการทดลอง การวเคราะหผลการทดลอง การแปลผลและการสรปผลการทดลอง ซงการปฏบตการทดลองน ผเรยนสามารถน าไปใชในกจกรรมการเรยนการสอนแบบอนๆ นอกจากการสบเสาะหาความรไดดวย เชน การแกปญหา และการท าโครงงานวทยาศาสตร เปนตน ดงนนการจดการเรยนการสอนโดยการทดลองจงไมใชการจดการเรยนการสอนทเบดเสรจในตวเอง แตเปนกจกรรมทเปนสวนหนงของการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรแบบอน ๆ เชนเดยวกบการจดการเรยนการสอนโดยการสาธต เนองจากการทดลองเปนกจกรรมทส าคญในการสอนวทยาศาสตรแบบสบเสาะหาความร จงขอใหรายละเอยดเกยวกบเรองการทดลอง ดงน การทดลองทางวทยาศาสตร (scientific experiment) หรออาจเรยกวาส น ๆ วา การทดลอง เมอใชในบรบทการเรยนการสอนวทยาศาสตร หมายถง กจกรรมการส ารวจตรวจสอบหรอการสบเสาะ เพอทดสอบสมมตฐานและการศกษาผลของตวแปร ดงนนจงตองมการจดกระท าตวแปร มการวดเพอศกษาผลการจดกระท าตวแปร รวมถงการควบคมตวแปรอน ๆ ทอาจจะมผลตอการทดลองใหคงท ในการทดลองทางวทยาศาสตรตองอาศยทงความร ประสบการณ ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร จงเปนกจกรรมทน ามาใชในหองเรยนวทยาศาสตรเพอเปนสวนหนงของการเรยนการสอน การปฏบตการทดลองทใชในการเรยนการสอนวทยาศาสตร มจดมงหมายเพอใหผเรยนเกดความรหรอด าเนนการแกปญหาไดตามขนตอนของวธการทางวทยาศาสตร และเพอฝกทกษะตางๆ ทงทกษะในการใชเครองมอ และทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรของผเรยน ใหสามารถใชทกษะเหลานในการด าเนนการเพอแกปญหาในแตละขนตอนของวธการทางวทยาศาสตรไดอยางถกตองและคลองแคลว รวมไปถงการพฒนาทกษะดานการคดและทกษะการแกปญหา การทดลองทางวทยาศาสตรมประวตมานานแลว แตมบทบาทส าคญนบตงแตมการปฏวตวทยาศาสตรในยคศตวรรษท 17 เมอนกวทยาศาสตรใชวธการทางวทยาศาสตร (scientific method) เปนขนตอนในการท างาน มการตงสมมตฐาน เนนการจดการทเปนระบบ มการก าหนดและจดกระท าตวแปรเพอศกษาผลทเกดขนมการจดเกบขอมลอยางเปนระบบ ใชเหตผลและการโตแยงดวยหลกฐานเชงประจกษ การทดลองจงถอวาเปนกระบวนการหนงทส าคญในหลาย ๆ วธของการสบเสาะทางวทยาศาสตร

EDU STOU

28 ในการจดกจกรรมใหผเรยนปฏบตการทดลองนน เนองจากผเรยนมความแตกตางกนในแตละระดบชน ผสอนสามารถเรมตนจาก การทดลองแบบชแนะแนวทาง (guided experiment) ซงเปนการทดลองแบบทผสอนจะก าหนดปญหา บอกวธการแกปญหาไวท งหมด ผเรยนเพยงแตด าเนนตามค าชแจงในการปฏบตการทดลองเทานน จากนนผสอนจงลดระดบของการชแนะลง ใหผเรยนมบทบาทในการก าหนดขนตอนการทดลองมากขน เมอผเรยนมความเชยวชาญมากพอ ผสอนสามารถจดการเรยนการสอนดวยการทดลองแบบเปด (open experiment ) ซงเปนการทดลองแบบทใหผเรยนตงค าถาม วางแผนและก าหนดวธการแกปญหาเอง โดยผสอนเปนเพยงผ ดแลใหค าปรกษาแนะน า ดงน นผสอนไมควรใชการทดลองแบบชแนะแนวทางตลอดเวลา หากผเรยนไดรบการพฒนาในทกษะการทดลองดานตาง ๆ เพยงพอแลว ควรใหผเรยนมโอกาสท ากจกรรมการทดลองแบบเปด ซงสงเสรมการคดและความคงทนของการเรยนรของผเรยนเปนอยางมาก นอกจากนยงสะทอนธรรมชาตของวทยาศาสตรอยางแทจรง เนองจากในการท างานดานวทยาศาสตร นกวทยาศาสตรไมไดท าการทดลองตามหนงสอทละขนเหมอนในแบบเรยน แตนกวทยาศาสตรจะวางแผนการท างานจากความร ทกษะและประสบการณ เพอศกษาและอธบายหรอตอบค าถามทสนใจเพออธบายปรากฏการณทเกดขน

1. ขนตอนการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการทดลอง

ขนตอนของการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการทดลอง จะเรมตงแตการเลอกเรองทจะใชในการปฏบตการทดลอง การวางแผนการทดลอง การด าเนนการทดลอง การสรปผลการทดลอง และการสรปกจกรรม 1.1 การเลอกเรองทจะใชในการปฏบตการทดลอง มหลกการพจารณาและขอเสนอแนะดงน คอ 1) เลอกเรองทแสดงใหเหนชดเจนถงแนวคดหรอทกษะตามวตถประสงคการเรยนร สอดคลองกบตวชวดในกรณของสาระการเรยนรพนฐานหรอผลการเรยนรทคาดหวงในสาระการเรยนรเพมเตม 2) การทดลองทจะใชในการเรยนการสอนตองมการเปรยบเทยบตวแปร หรอผลของปจจยตาง ๆ ซงถอเปนการทดลองทางวทยาศาสตร (scientific experiment) ซงจะแตกตางจากค าวาทดลองในภาษาพดซงหมายถงการลองท า (tryout) หรอการลงมอปฏบต (hands on activity) เทานน 3) กระบวนการในการทดลองไมซบซอนเกนไป และสามารถด าเนนการไดเสรจสนภายในชวงเวลาทมอย 4) วสดอปกรณและเครองมอทจะใชในการทดลองนนมเพยงพอ และใชการไดด 5) เปนเรองทผสอนสามารถใหค าแนะน า ขอเสนอแนะทชดเจนได 6) การทดลองนนตองไมกอใหเกดอนตราย 7) เปนการทดลองทไมจ าเปนตองใชเครองมอทมราคาแพง 1.2 การวางแผนการทดลอง ส าหรบผเรยนทมทกษะการทดลองอยในระดบตน ผสอนอาจจะตองเปนผก าหนดปญหา ตงสมมตฐานและวางแผนการทดลองให ซงจดเปนการทดลองแบบชแนะแนวทาง เมอผเรยนม

EDU STOU

29 ความร ทกษะและประสบการณเพมขน ผสอนจงลดบทบาทตนเองและสงเสรมใหผเรยนไดมสวนรวมในการออกแบบและวางแผนการทดลองมากขน จนไปถงการทดลองแบบเปดทผเรยนด าเนนขนตอนทกอยางดวยตนเอง โดยมผสอนคอยดแลใหค าแนะน าปรกษา การวางแผนการทดลองประกอบดวยการก าหนดปญหา การตงสมมตฐาน การก าหนดวธการทเหมาะสมทจะท าการทดสอบสมมตฐาน และการออกแบบการทดลอง 1.3 การด าเนนการทดลอง ผเรยนด าเนนการทดลองตามขนตอนทไดออกแบบการทดลองไวแลว รวมทงบนทกผลจากการทดลองดวย 1.4 การสรปผลการทดลอง ขนนเปนการน าผลการทดลองมาวเคราะหสรปผล และตรวจสอบการสรปผลการทดลอง ตลอดจนสรปปญหาทเกดขนจากการทดลองน 1.5 การสรปกจกรรม การสรปกจกรรมอาจใชการรายงาน หรอการอภปรายกได เปนการถายทอดสงทผเรยนไดด าเนนการไปท งหมดรวมทงผลจากการด าเนนการนนใหผอนทราบและเขาใจ และยงเปนการแลกเปลยนประสบการณซงกนและกนดวย ในการสรปกจกรรมโดยการรายงานหรออภปรายนอาจใชการพดปากเปลา หรออาจมแผนภม กราฟ ตาราง สมการทางคณตศาสตรประกอบ เพอใหเขาใจชดเจนยงขน

2. การน าไปใชและตวอยางการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการทดลอง ตวอยางการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการทดลอง เรอง แรงและการเคลอนท ในการทดลองนผเรยนจะไดศกษาปจจยทมผลตอการแกวงของเพนดลม โดยการฝกการก าหนดตวแปรตาง ๆ เชน การก าหนดตวแปรตน ไดแก ความยาวของเชอก มวลของวตถทน ามาท าเปนลกตมและมมของการปลอยลกตม รวมไปถงการฝกทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรในการควบคมตวแปรอน ๆ ทอาจจะสงผลตอการทดลอง การสงเกตและบนทกขอมล ดงแผนภาพ 8.7

แผนภาพ 8.7 ตวอยางกจกรรมการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการทดลอง เรอง การแกวงของเพนดลม

EDU STOU

30

การก าหนดเรองการทดลองทจะใชในการเรยนการสอน กจกรรมเรองการแกวง

ของเพนดลมใชเวลา 2 คาบ (ประมาณ 110 นาท )

อปกรณทตองเตรยม คอ 1. เชอก 1 มวน 2. ลกตมขนาดตาง ๆ 3. นาฬกาจบเวลา 4. ไมบรรทด 5. คลปหนบกระดาษ 6. ไมโปรแทรกเตอร 7. เครองชง

แนวคดการทดลอง “เพนดลม เปนอปกรณทใชในการจบเวลาในอดต การท างานของเพนดลมมหลกการ 2 อยางคอ แรงโนมถวงของโลกและความเฉอย ซงเปนสงส าคญในการศกษาวทยาศาสตรหลายแขนงรวมทงโลกศาสตร (earth science) โดยแรงโนมถวงจะท าใหวตถตกลงสพนโลกในขณะทความเฉอยจะรกษาสภาพการเคลอนทของวตถไวจนกวาจะมแรงภายนอกมากระท า ในกจกรรมน ผปฏบตจะไดศกษาตวแปรตาง ๆ ทมผลตอการแกวงของเพนดลม”

จดประสงค เพอศกษาผลของความยาวของเพนดลม มวลของลกตมและมมทปลอย ทมตอการแกวงของเพนดลมโดยจดกระท าตวแปรและทดลองเพอศกษาตวแปรทมผลตอการแกวงของเพนดลม จากนนลงขอสรปจากผลการทดลอง

การวางแผนการทดลอง ค าถามของการทดลอง คอ ความยาวของเพนดลม มวลของลกตมและมมทปลอย มผลตอการแกวง

ของเพนดลมอยางไร โดยครอาจจะใหความชวยเหลอดวยการตงค าถามกระตนเพอน าไปสการเลอกค าถามการทดลองทเปนวทยาศาสตรและสามารถวดไดตามกระบวนการทางวทยาศาสตร

ผเรยนระบตวแปรทเกยวของกบการทดลอง ไดแก ตวแปรตน ตวแปรตามและตวแปรควบคม รวมทงวางแผนการจดกระท าตวแปร

ผเรยนออกแบบและวางแผนการทดลองจากอปกรณทให ผเรยนออกแบบการบนทกผลและออกแบบตารางการบนทกผล กอนท าการทดลอง ผสอนอาจจะชวยเหลอผเรยนโดยการตงค าถาม เชน ตวแปรทศกษาในกจกรรมน

มอะไรบาง ใชอปกรณใดในการวดมมการปลอยวตถเพอใหเกดการแกวง การด าเนนการทดลอง ผเรยนท าการทดลองโดยศกษาปจจยทมผลตอการแกวงของเพนดลม โดยการจดกระท าตวแปร 3 ตว

คอ ความยาวของเชอก มวลของลกตม มมทปลอย โดยเมอท าการทดลองเพอศกษาตวแปรใดจะตองควบคมตวแปรอน ๆ ใหคงท

การควบคมตวแปรอน ๆ ใหคงท เชน เมอศกษา ผลของความยาวเชอก จะตองควบคม มวลของลกตม มมทปลอยใหคงท และปจจยอน ๆ ทมผล เชน ลกษณะการปลอย สงแวดลอม การควบคมตวแปรอนใหคงทยกเวนความยาวของเชอกทเปลยนแปลงเปน 10 20 30 40 และ 50 เซนตเมตร จะเปนการทดสอบทเทาเทยม (fair-test) ซงส าคญมากในการทดลอง

การสรปผลการทดลอง ผเรยนวเคราะหผลการทดลองโดยอาจจะน าขอมลไปสรางเปนกราฟ แผนภาพ โดยผสอนอาจจะตอง

ใหความชวยเหลอเกยวกบการจดกระท าขอมลทางคณตศาสตร เทคนคการเขยนกราฟ

EDU STOU

31

ตวอยางตารางบนทกขอมลในกจกรรมการทดลองเรองเพนดลม ผสอนสามารถใหผเรยนออกแบบเอง แตหากผเรยนยงไมช านาญเรองการออกแบบตารางบนทกผลขอมล ผสอนสามารถใหความชวยเหลอผเรยนโดยการใหค าแนะน า

การสรปผลการทดลอง (ตอ) ผสอนสามารถใชค าถามเพอน าไปสการลงขอสรปจากการทดลอง เชน เมอทดลองผลของ มมทปลอยลกตม ทมตอการแกวงของเพนดลม ตวแปรใดบางทตองควบคมใหคงทเพราะ

เหตใด ตวแปรใดทลงขอสรปวามผลตอการแกวงของเพนดลม หลกฐานทยนยนคออะไร ผลการทดลองเปนไปตามสมมตฐานหรอไม เพราะเหตใด เหตใดจงไมทดลองตวแปรทงสามพรอมกน หากท าเชนนนจะเกดผลอยางไร จากการเรยนร หากนาฬกาเพนดลมบอกเวลาเรวกวาความเปนจรง จะท าอยางไรเพอใหนาฬกาบอกเวลาได

เทยงตรงยงขน หากตองการสอสารขอมลทไดจากตาราง จะใชวธใดทเหมาะสมกบขอมลและเพอใหผอนเขาใจไดมากทสด

เพราะเหตใด จดกระท าขอมลและน าเสนอผลการทดลองในกระดาษฟลปชารต เปรยบเทยบความเหมอนและความแตกตาง

ของวธการสอสารขอมลกลมตนเองและกลมอนในชนเรยน การสรปกจกรรม ผเรยนน าเสนอผลการทดลองในกระดาษฟลปชารต โดยผเรยนออกแบบการน าเสนอภายในกลม จากนนน า

กระดาษไปตดไวทผนงหองเรยน ผเรยนหมนเวยนชมผลงาน (gallery walk) โดยพดคยแลกเปลยนในประเดนเกยวกบ ผลการทดลองและ

เทคนคการน าเสนอวาเหมอนและแตกตางจากกลมของตนเองอยางไร

(ผเรยนออกแบบดวยตนเอง)

EDU STOU

32

3. สรปและขอเสนอแนะในการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการทดลอง ผสอนควรระลกไวเสมอวาในการใหผเรยนไดเรยนรโดยการทดลอง ผสอนควรมบทบาทในการให

ความชวยเหลอและอ านวยการเรยนร ดงน 1) จดหาวสดอปกรณ และเครองมอส าหรบใชในการทดลอง

2) ท าการทดลองดวยตนเองกอนจดกจกรรมใหผเรยน 3) บอกจดมงหมายของบทเรยน 4) อธบายขนตอนและวธปฏบตตางๆ ในการเรยนแบบปฏบตการทดลอง 5) แนะน าการใชวสดอปกรณ และเครองมอ หรออาจมการสาธตการใชเครองมอดวย 6) แนะน าเรองความปลอดภยในการปฏบตการทดลอง 7) ในขณะทผเรยนด าเนนการทดลอง ผสอนตองคอยดแลใหค าปรกษาแนะน า ชวยเหลอเทาท

จ าเปนจรงๆ และตองคอยสงเกตดแลความปลอดภยดวย 8) ประเมนผลการปฏบตการทดลองของผเรยน โดยอาจเปนผน าการอภปรายผลการทดลองเองกได 9) สรปผลการเรยนรใหครอบคลมท งดานความร ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร จต

วทยาศาสตร รวมถงสะทอนประเดนของธรรมชาตของวทยาศาสตร (สถาบนวทยาศาสตร 2556)

การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการทดลองเพอสบเสาะหาความรแมจะใชเวลามาก แตกจ าเปนส าหรบผเรยนทจะคนควาดวยตนเองเพอใหไดค าตอบของปญหา การคนพบค าตอบดวยตนเองเปนสงส าคญทจะชวยใหผเรยน เรยนรวามวธการเรยนรอยางไร (Bransford, Brown and Cocking, 2000) การทดลอง



EDU STOU

33 ยงมความส าคญทจะท าใหผเรยน เรยนรทงเนอหาและกระบวนการในการแสวงหาความร เมอผเรยนมความรและทกษะในการทดลองแลว กจะท าใหการสบเสาะหาความรของผเรยนด าเนนไปไดอยางมประสทธภาพยงขน การจดการเรยนการสอนแบบนจะไดผลมากนอยเพยงใดขนอยกบผสอนทจะเลอกกจกรรม หรอปญหาใหเหมาะสมกบความสามารถของผเรยนโดยค านงถงความแตกตางระหวางบคคลของผเรยนดวย นอกจากนยงขนอยกบความสามารถของผสอนในการวางแผนอยางรอบคอบ ผสอนจะตองมความรเกยวกบแนวคดและเนอหาตางๆ ทจะชวยใหผเรยนเกดการเรยนร และตองคนเคยกบทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรทจะใชในการคนควาหาค าตอบดวย



EDU STOU

34


การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการปฏบตการภาคสนาม การปฏบตการภาคสนาม (fieldwork) เปนลกษณะเฉพาะอกประการหนงของการสบเสาะหาความรทาง

วทยาศาสตร ภาพของนกวทยาศาสตรทออกไปท างานในสงแวดลอมธรรมชาตเปนสงทสาธารณะชนรวมทงผเรยนคนเคย เนองจากมกจะปรากฏในสอตาง ๆ รวมทงภาพยนตร การออกไปปฏบตการภาคสนามเปนวธการเรยนการสอนแบบหนงทพบวามประสทธภาพหากวางแผนไวอยางด นอกจากนยงพบวาทงผเรยนและผสอนจะมความสขเมอไดเรยนรดวยการออกไปปฏบตการภาคสนาม

ผสอนสามารถประยกตใชการจดการเรยนการสอนโดยการปฏบตการภาคสนามกบรปแบบการสอน วธการสอน หรอเทคนคอน ๆ ได เชน ใชการปฏบตการภาคสนามเปนขนส ารวจของรปแบบการเรยนรแบบ 5E หรอ 7E เปนตน การด าเนนกจกรรมปฏบตการภาคสามารถท าไดหลากหลาย ทงการส ารวจ เกบขอมล การทดสอบ ทดลอง การสงเกต ซงเปนการสะทอนลกษณะส าคญของการสบเสาะหาความรทางวทยาศาสตร

ดงนนหากผสอนตองการออกแบบและจดการเรยนการสอนทสะทอนใหเหนลกษณะส าคญของการสบเสาะหาความรทางวทยาศาสตร ทมการสบคน ศกษา ทดลอง หรอเกบขอมลจากสถานทจรง ผสอนควรจะออกแบบกจกรรมการเรยนการสอนทประกอบดวยการปฏบตการภาคสนามเมอมโอกาสหรอมเนอหาทเออตอการออกไปปฏบตการภาคสนาม เชน สาระการเรยนรโลกและการเปลยนแปลง อยางไรกตาม ในตวชวดของมาตรฐานอน ๆ ในสาระการเรยนรวทยาศาสตร กสามารถจดการเรยนการสอนโดยการปฏบตการภาคสนามเชนกน ซงขนอยกบจดประสงคของบทเรยน

กลาวโดยสรป คอ การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการปฏบตการภาคสนามเปนการออกไปศกษาคนควาจากแหลงจรงโดยมจดมงหมายเฉพาะ เชน การเกบขอมล การส ารวจและการทดลอง 1. รปแบบของการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการปฏบตการภาคสนาม

รปแบบของการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการปฏบตการภาคสนามนนมหลากหลาย ขนอยกบวตถประสงคของการเรยนร หากแบงการปฏบตการภาคสนามดวยกระบวนการสบเสาะหาความร สามารถแบงไดเปน 3 ประเภท (ปรบจาก Kent et al., 1997) ดงรายละเอยดตอไปน

1) การปฏบตการภาคสนามทครเปนผก าหนดโจทยและขนตอนการปฏบต (teacher-led field work)

เชนเดยวกบการสบเสาะหาความรทางวทยาศาสตรกระบวนการอน การปฏบตการภาคสนามยอมตองมการก าหนดกระบวนการโดยผสอนในครงแรกของการปฏบต เนองจากผเรยนอาจจะยงขาดประสบการณหรอความรเพยงพอทจะด าเนนโครงการหรอการแกปญหาดวยตนเองโดยเฉพาะการออกนอกหองเรยน การปฏบตการแบบนเปนเหมอนการเตรยมความพรอมผเรยนกอนทจะไปสการปฏบตการภาคสนามทใชทกษะและความรมากขนในการสบเสาะเพอตอบค าถามทผเรยนตงขนเอง ขอดของการปฏบตการภาคสนามทผสอนก าหนดขนตอนให คอ การครอบคลมวตถประสงคของการเรยน การก าหนดสถานท เวลา เปาหมายของสงท

EDU STOU

35 จะศกษา โดยผสอนสามารถก าหนดเปาหมายไดวาการปฏบตการภาคสนามจะเปนการออกส ารวจสถานทของแหลงขอมล การเกบตวอยาง หรอการทดลองในสงแวดลอมจรงกได สวนขอดอยของการปฏบตการภาคสนามทครก าหนดกจกรรมไวลวงหนา คอ ระดบการมสวนรวมในการตงค าถาม การวางแผนการปฏบตการและการเลอกประเดนหรอตวแปรทผเรยนสนใจ มนอย ท าใหความนาสนใจ และแรงจงใจของกจกรรมลดลง

2) การปฏบตการภาคสนามทมโครงการเปนฐาน (project –based fieldwork) การปฏบตการภาคสนามทมโครงการเปนฐานเปนการด าเนนโครงการหรอโครงงานทผเรยนมบทบาทสงในการก าหนดปญหา ตงสมมตฐาน โดยผเรยนจะเปนผวางแผนการด าเนนงาน บทบาทของครจะเปนผใหค าปรกษา คอยอ านวยความสะดวกและชวยเหลอผเรยนในการท าโครงการ การออกนอกสถานทเพอด าเนนการสบเสาะ การใหความชวยเหลอในเชงวชาการ ขอดของการปฏบตการภาคสนามทมโครงการเปนฐานคอการเปดโอกาสใหผเรยนไดมบทบาทสงในการด าเนนกจกรรม ผเรยนมโอกาสพฒนาทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรในหลายดาน สวนขอดอยคอ ผสอนตองใชเวลาในการฝกฝนเพอพฒนาผเรยนอยางตอเนอง ตองบรณาการการพฒนาทกษะการปฏบตการภาคสนามขามเนอหา ขามสาระการเรยนร หรอขามชนป หรอจนสามารถด าเนนโครงการไดดวยตนเอง ซงตองอาศยความรวมมอในระดบโรงเรยนเพอจดหลกสตรสถานศกษาทเออตอการพฒนาผเรยน

3) การปฏบตการภาคสนามทเนนการพฒนาสมรรถนะ (competency-based field work) ในปจจบนหลกสตรการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรไดมความเคลอนไหวทจะเปลยนเปาหมายจากการพฒนาแนวคดทางวทยาศาสตรของผเรยนไปเปนหลกสตรทเนนพฒนาสมรรถนะของผเรยน (competency-based curriculum ) การจดการเรยนการสอนโดยใชการปฏบตการภาคสนามเปนวธการหนงทสามารถพฒนาสมรรถนะและทกษะดานตาง ๆ ของผเรยนในสถานทจรง โดยไมไดมงเนนการคนพบทางวทยาศาสตรหรอการอธบายปรากฏการณเปนหลก เนองจากบางครงการน านกเรยนออกนอกหองเรยนไปยงสถานททมความจ าเพาะเปนเรองยาก การฝกใหผเรยนปฏบตการโดยเนนทกษะจงสามารถท าได แมในบรเวณโรงเรยน โดยมจดมงหมายในการฝกปฏบตการ (practical work) เชน ฝกการใชเครองมอทางวทยาศาสตร ฝกการใชอปกรณอเลคทรอนกสเพอการเกบขอมลภาคสนาม ฝกทกษะการอานแผนท รวมไปถงสมรรถนะส าคญตาง ๆ เชน ทกษะการออกแบบและวางแผนการท างาน ทกษะการจดการ ทกษะการแกปญหา ทกษะการท างานเปนกลม การฝกความเปนผน า เปนตน ขอดของการปฏบตการภาคสนามทเนนพฒนาทกษะ คอ ผเรยนไดฝกปฏบตกบเครองมอทหลากหลาย ไดพฒนาทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรรวมไปถงทกษะทสามารถน าไปใชในชวตประจ าวน สวนขอดอย คอ การปฏบตการภาคสนามแตละครงไมสามารถพฒนาทกษะไดครบทงหมด ผสอนจงตองออกแบบการจดการเรยนรทตอเนองเพอมจดเนนการพฒนาทกษะในแตละดาน ซงตองใชเวลาในการพฒนา โดยอาจจะตองออกแบบการพฒนาทกษะขามชนป

อยางไรกตามในการจดการเรยนการสอนดวยการปฏบตการภาคสนามไมจ าเปนตองก าหนดวาเปนแบบใดแบบหนงเทานน ทงนขนอยกบ การออกแบบและวางแผนของผสอน ระดบความสามารถและอายของผเรยน รวมถงบรบทและสงแวดลอมของทองถนดวย ในสวนนจะน าเสนอการจดการเรยนการสอนโดยการปฏบตการภาคสนามสามสวน ไดแก ขนตอนการจดการเรยนการสอนโดยการปฏบตการภาคสนาม การ

EDU STOU

36 น าไปใชและตวอยางการจดการเรยนการสอน และขอควรระวงและบทสรปในการจดการเรยนการสอนโดยการปฏบตการภาคสนาม

1. ขนตอนการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการปฏบตการภาคสนาม

ขนตอนการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการปฏบตการภาคสนามมล าดบ คอ การเตรยมตวและการบรรยายสรปกอนปฏบตการภาคสนาม (preparation and briefing) การด าเนนกจกรรม (engagement in the activity) การประมวลผลการด าเนนกจกรรม (processing of the result of the activity) การตความหมายและน าเสนอผล (interpretation and presentation of results) และการซกถามหลงปฏบตการและการใหขอมลยอนกลบ (debriefing and feedback) โดยมรายละเอยดดงน

1) การเตรยมตวและการบรรยายสรปกอนปฏบตการภาคสนาม เปนขนตอนส าคญขนหนงของการปฏบตการภาคสนาม ผสอนตองแนใจวาผเรยนมความพรอมเพยงพอทจะออกภาคสนาม โดยควรใหผเรยนมสวนรวมในการเตรยมความพรอมดวย การเตรยมความพรอมควรจะมทงดานทกษะ ความร การปฏบตตนและการเตรยมตวดานรางกายของผเรยน นอกจากนควรจะบรรยายสรปสงทตองรกอนไปสถานทจรง เพราะตองใชเวลาภาคสนามใหคมคา ไมควรหมดไปกบการอธบายหรอบรรยายทสามารถท าไดในหองเรยน นอกจากนตองเตรยมความพรอมดานอน ๆ ทจ าเปน เชน การนดหมายกบผรบผดชอบสถานท การตรวจสอบสภาวะอากาศ สงแวดลอมและบรบทของสถานททจะไป นอกจากนในการปฏบตการภาคสนามทมโครงการเปนฐาน ผเรยนควรจะมค าถาม แผนการด าเนนการทเตรยมไวแลว

2) การด าเนนกจกรรม ขนนเปนขนตอนของการปฏบตกจกรรมเมอออกภาคสนาม รวมถงกจกรรมตอเนอง เชน การเกบตวอยางมาทดสอบทหองปฏบตการ ผเรยนจะด าเนนกจกรรมตามแผนทวางไว ในขณะทผสอนมบทบาทหนาทใหความชวยเหลอ ใหค าปรกษา ตอบค าถามและน าการปฏบตภาคสนามหากผเรยนตองการความชวยเหลอเปนพเศษ

3) การประมวลผลการด าเนนกจกรรม เมออยระหวางปฏบตการภาคสนามทมเวลาจ ากด การจดกระท าขอมลอาจจะเกดขนภายหลงการกลบมายงหองเรยน หรอสามารถจดกระท าขอมลไดขณะอยภาคสนาม ขนอยกบอปกรณ ประสบการณและการออกแบบกจกรรม ในขนนผ เรยนสามารถพฒนาทกษะทางวทยาศาสตรไดอยางหลากหลาย และเปนสวนส าคญทผสอนสามารถเชอมโยงการปฏบตไปสทฤษฎ

4) การตความหมายและน าเสนอผล ขนนเปนขนตอนทผเรยนจะไดตอบค าถามทตงไว โดยใชขอมลหรอหลกฐานทไดจากการปฏบตการภาคสนาม เปนขนสรปขอคนพบและอธบายปรากฏการณทสนใจ โดยผเรยนตองมโอกาสไดน าเสนอผลงานสเพอนรวมชนหรอสงคม โดยในชวงการน าเสนอผล ผเรยนจะไดสะทอนความเขาใจมากขนหากผสอนกระตนใหเกดการอภปรายซกถามในชวงทมการน าเสนอผล

5) การซกถามหลงปฏบตการและการใหขอมลยอนกลบ ขนนเปนขนทอาจจะถกละเลยหรอมองขามไป แตเปนขนทส าคญทจะท าใหเกดการเรยนร จากการสะทอนการปฏบตของตนเองขณะออกภาคสนาม รวมไปถงการปฏบตทเปนผลสบเนองมาจากการออกภาคสนาม ในขนนสามารถใชเปนการประเมนผลการเรยนร

EDU STOU

37 ได อยางไรกตามการประเมนผลในการเรยนการสอนแบบปฏบตการภาคสนามควรเปนการประเมนผลระหวางเรยน (formative assessment) เพอตดตามและพฒนาผเรยนมากกวาประเมนผลเพอตดสนหรอใหระดบคะแนนเมอสนสดกจกรรม นอกจากนจดประสงคของการปฏบตการภาคสนามไมไดเนนเนอหาความร ดงนนการประเมนควรจะครอบคลมทกษะ สมรรถนะและเจตคตทเปนจดประสงคของบทเรยนดวย

2. การน าไปใชและตวอยางการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการปฏบตการภาคสนาม

ตวอยางกจกรรมปฏบตการภาคสนามน อยในสาระโลกและการเปลยนแปลง ซงผเรยนจะไดสมมตบทบาทตวเองเปนนกวทยาศาสตรทจะออกไปศกษาดนบรเวณนอกหองเรยน โดยผเรยนจะไดศกษาสมบตของดนเบองตนและเกบตวอยางดนเพอน ามาทดสอบทางวทยาศาสตรเพอศกษาองคประกอบของดน

EDU STOU

38 แผนภาพ 8.8 สรปขนตอนตวอยาง การใชวธการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการปฏบตการภาคสนาม เรอง การส ารวจดนเบองตน

การเตรยมตวและการบรรยายสรปกอนปฏบตการ ภาคสนาม

ในขนตอนนผสอนบรรยายสรปและใชค าถามถงการเตรยมตวของผเรยนในการส ารวจดนอยางงาย โดยสงทผเรยนตองเตรยม คอ การเตรยมรางกายใหพรอมในการออกไปปฏบตการภาคสนาม การเตรยมอปกรณทจ าเปน เชน อปกรณในการขดดน ภาชนะเกบตวอยางดน แวนขยาย และอปกรณในการบนทกทจ าเปน เชน สมด ปากกา ฉลากตดภาชนะ เพอระบ วน เวลาและสถานทในการเกบตวอยางดน โดยผสอนตองส ารวจสถานทกอนทจะน าผเรยนไปปฏบตการภาคสนาม

อปกรณพนฐานส าคญในการเตรยมตวออกไปศกษาดนภาคสนาม

การด าเนนกจกรรม

การปฏบตการภาคสนามแบงเปน 2 ชวงคอ การทดสอบสมบตของดนเบองตนและการเกบตวอยางดนเพอน าไปวเคราะหองคประกอบ โดยท างานเปนกลม

1. ขนตอนกจกรรมการวเคราะหดนเบองตน

1.1 สมผสดนแตละชนด เพอสมผสความชนหรอน าในดน ดงภาพ บนทกผลในตาราง

EDU STOU

39

การด าเนนกจกรรม (ตอ)

1.2 บและปนดนจ านวนเลกนอยดงภาพ สมผสแลวสงเกตถงความสากและปรมาณเมดทราย

1.3 รดดน โดยใชนวโปงและนวชดงภาพสงเกตลกษณะของดนทได วาแตกเปนชน ๆ หรอไม

1.4 ดนบางชนดสามารถรดเปนเสนยาวได

EDU STOU

40

การด าเนนกจกรรม (ตอ) แผนผงการจ าแนกดนส าหรบผเรยนเพอใชระบวาตวอยางดนทสงเกตเปนดนชนดใด

EDU STOU

41

การด าเนนกจกรรม (ตอ) 2. ขนตอนกจกรรมการเกบตวอยางดน

EDU STOU

42

การประมวลผลการด าเนนกจกรรม เมอผเรยนกลบมายงหองเรยน ใหสรปการศกษาสมบตของดนเบองตนโดยน าเสนอบนกระดาษบรฟ และด าเนนกจกรรมการศกษาองคประกอบดนตวอยางทเกบมาดงตอไปน

1. ปหนงสอพมพบนพนเรยบ จากนนปทบดวยกระดาษบรฟ วาดวงกลมขนาดเสนผานศนยกลาง 10

เซนตเมตร ไวตรงกลางกระดาษ จากนนวาดวงกลมเพม รอบ ๆ ตามจ านวนสวนประกอบทคาดคะเนไว

2. เทดนลงไปพอประมาณ ในวงกลมตรงกลาง จากนนนกเรยนในกลมชวยกนสงเกตสวนประกอบของ

ดน

3. เทกาวน าลงไปในวงกลมสวนประกอบของดน และแยกสวนประกอบทเหมอนกนออกมาตดกาวใน

วงกลมรอบ ๆ ทวาดไว

4. ทงใหแหง

การตความหมายและน าเสนอผล 1. ผเรยนในกลมชวยกนเขยนฉลากระบวสดในแตละวงกลม จากนนชวยกนตกแตงเตรยมน าเสนอตอ

เพอน ๆ ในหอง

2. แตละกลมน าเสนอผลการศกษาสมบตของดนเบองตนและแผนกระดาษทมดนและสวนประกอบของ

ดนโดยการวางไวบนพน เพอใหสมาชกกลมอนเดนดได และซกถามดวยค าถามตอไปน

ค าถามเกยวกบการศกษาสมบตของดนเบองตน

- ในการสมผสดน ผเรยนสงเกตไดถงความชนหรอน าในดน ไดอยางไร

- ดนตวอยาง A B และ C ทศกษาเปนดนชนดใด ตามล าดบ

- ผลการทดสอบดนแตละชนดดวยการสมผส เปนอยางไร

ค าถามเกยวกบการศกษาสวนประกอบของดน

- กลมของผเรยนจ าแนกสวนประกอบของดนไดเปนกกลม มอะไรบาง

- กลมของผเรยนมเกณฑในการจ าแนกดนอยางไร

- กลมอน ๆ จ าแนกสวนประกอบดน เหมอนหรอแตกตางจากกลมของผเรยนอยางไร

- หากผเรยนแบงประเภทสวนประกอบของดนใหมารวมกนเปนกลมใหญขนโดยมสมบตท

เหมอนกน สามารถแบงเปนกประเภท อะไรบาง

- ดนทแตละกลมน ามาจ าแนก เหมอนหรอแตกตางกนอยางไร เพราะเหตใดจงเปนเชนนน

EDU STOU

43

การซกถามหลงปฏบตการและการใหขอมลยอนกลบ เมอเสรจสนกจกรรมการน าเสนอ ผสอนเรมการอภปรายซกถามและใหขอมลยอนกลบดงน

- การออกไปเกบตวอยางดนเหมอนหรอแตกตางอยางไรกบการศกษาดนทผสอนน ามาใหผเรยน

ศกษาในหองเรยน

- เพราะเหตใดนกวทยาศาสตรจงตองปฏบตการภาคสนาม

- เหตใดนกวทยาศาสตรจงนยมใชเปนการสมผสดวยมอเปนวธเบองตนในการจ าแนกดน

- นอกจากแวนขยายแลว นกเรยนคดวา มอปกรณชนดอนอะไรบาง ทชวยในการศกษาดนไดสะดวก

ยงขน

- หากเกษตรกรตองการวเคราะหดนเพอวางแผนปลกพชเพอจ าหนาย ผเรยนคดวาการสมผสดน

เพยงพอตอการวเคราะหดนหรอไม เพราะเหตใด

- หากเดนทางไปเกบตวอยางจากแหลงอน ผเรยนคดวาสมบตและสวนประกอบของดนจะเหมอน

หรอแตกตางกนอยางไรจากการศกษาในครงน

- วธการศกษาดนในครงนเหมอนหรอแตกตางจากวธการของนกวทยาศาสตรอยางไร

EDU STOU

44 3. ขอควรระวงและบทสรปในการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการปฏบตการภาคสนาม

สงส าคญทตองค านงถงในการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการปฏบตการภาคสนาม คอ ความปลอดภย ดงนนผสอนตองเพมความระมดระวงความปลอดภยของผเรยนและตนเองใหมากทสด ผสอนจงตองศกษาลกษณะของพนท ทงทางกายภาพและทางวฒนธรรม ตองเตรยมอปกรณหรอยาทจ าเปนไปดวยทกครง นอกจากนอาจจะตองตรวจสอบสภาพอากาศ ประวตของภยธรรมชาตหรอโรคภยทเคยเกดขนในพนท เชน น าปาไหลหลาก โคลนถลม การระบาดของโรคทมยงเปนพาหะ เปนตน ในการบรรยายสรปควรซกซอมความเขาใจในการปฏบตตน ไมใหผเรยนวงในเสนทางทลาดชน ควรใสสเสอทเหนเดนชด รองเทาหมสนทรดกม การขดดนหรอทบหนตองท าดวยความระมดระวง

ในสวนของดานวชาการนน การปฏบตการภาคสนามจะเปนประสบการณตรงทสามารถสราง เจตคตทดตอวทยาศาสตรได เปนการน าทฤษฎสการปฏบต ผ สอนสามารถสอดแทรกการบรณาการวทยาศาสตรกบชวตประจ าวน ประโยชนและโทษทเกดขนกบสงแวดลอม สงคม การไดลองปฏบตงานในฐานะนกวทยาศาสตร การประยกตใชความรเพอชวยเหลอผอน เชน เกษตรกร เปนตน นอกจากนการปฏบตการภาคสนามเปนกจกรรมทสามารถบรณาการกบรปแบบหรอวธการจดการเรยนการสอนอน ๆ จงท าใหสามารถน าไปใชไดอยางหลากหลาย สอดคลองกบธรรมชาตของวทยาศาสตรในประเดนความหลากหลายของวธการไดมาซงความรทางวทยาศาสตร



EDU STOU

45

ตอนท 8.3

การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการบรรยาย อภปราย และสาธต โปรดอานแผนการสอนประจ าตอนท 8.3 แลวจงศกษาเนอหาสาระ พรอมปฏบตกจกรรมในแนว


หวเรอง

เรองท 8.3.1 การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการบรรยาย

เรองท 8.3.2 การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการอภปราย

เรองท 8.3.3 การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการสาธต

แนวคด

1. การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการบรรยาย เปนวธการจดการเรยนการสอนทผสอนตองการถายทอดแนวคดหรอเนอหาใหกบผเรยนโดยตรง การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการบรรยายสามารถแบงออกเปน 3 ประเภท ไดแก การจดการเรยนการสอนโดยการบรรยายเปนกลมใหญ การจดการเรยนการสอนโดยการบรรยายเปนกลมโดยมอปกรณ และการจดการเรยนการสอนโดยการบรรยายกลมเลก ขนตอนการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการบรรยายประกอบดวย 3 ขน ไดแก ขนการเตรยมตวส าหรบการบรรยาย ขนการบรรยาย และขนการปดการบรรยาย

2. การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการอภปรายเปนกจกรรมการจดการเรยนรทเนนการน าเสนอแนวคด แลกเปลยนแนวคดโดยการสนทนา รปแบบของการจดการเรยนการสอนโดยการอภปรายแบงเปน การจดการเรยนการสอนแบบอภปรายอยางไมเปนทางการ การจดการเรยนการสอนแบบอภปรายบนเวท และการจดการเรยนการสอนแบบอภปรายกลมยอย ขนตอนการจดการเรยนการสอนโดยการอภปรายแบงเปน 3 ขนตอน ไดแก ขนน าเขาสหวขอการอภปราย ขนการอภปราย และขนสรปการอภปราย

3. การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการสาธต เปนเทคนคการจดการเรยนการสอนหนงทใหประสบการณตรงแกผเรยนโดยการปฏบตเพอเปนตวอยางหรอแนวทางใหผเรยน การสาธตจะชวยใหผเรยนไดฝกการสงเกตและการปฏบต การสาธตสามารถน าไปบรณาการในชนเรยนวทยาศาสตรทใชวธการจดการเรยนการสอนอน ๆ ได การจดการเรยนการสอนโดยการสาธตประกอบดวย 3 ขนตอน ไดแก ขนวางแผนการสอนและเตรยมการสาธต ขนสาธต และขนประเมนการเรยนรจากการสาธต

วตถประสงค เมอจบตอนท 8.3 แลว นกศกษาสามารถ

EDU STOU

46 1. บอกแนวคด หลกการ และลกษณะส าคญของการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการบรรยายได 2. ประยกตใชตวอยางการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการบรรยาย เปนแนวทางในการ

ออกแบบการสอนได 3. ระบขอดและขอควรระวงของการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการบรรยายได 4. เสนอแนะประเดนทเกยวของกบการน าการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการบรรยายไป

ปฏบตได 5. ออกแบบกจกรรมการเรยนการสอนโดยใชการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการบรรยายได 6. บอกแนวคด หลกการ และลกษณะส าคญของการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการอภปราย

ได 7. ประยกตใชตวอยางการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการอภปรายเปนแนวทางในการ

ออกแบบการสอนได 8. ระบขอดและขอควรระวงของการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการอภปรายได 9. เสนอแนะประเดนทเกยวของกบการน าการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการอภปรายไป

ปฏบตได 10. ออกแบบกจกรรมการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการอภปรายได 11. บอกแนวคด หลกการ และลกษณะส าคญของการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการสาธตได 12. ประยกตใชตวอยางการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการสาธตเปนแนวทางในการออกแบบ

การสอนได 13. ระบขอดและขอควรระวงของการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการสาธตได 14. เสนอแนะประเดนทเกยวของกบการน าการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการสาธตไปปฏบต

ได 15. ออกแบบการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการสาธตได

EDU STOU

47

ความน า

การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการบรรยาย อภปราย และสาธต มจดรวมทเหมอนกนคอ การเนนการสอสารในชนเรยนวทยาศาสตรซงเปนทกษะทส าคญอยางหนงในศตวรรษท 21 มการปฏสมพนธระหวางผสอนกบผเรยน ผเรยนกบผเรยน หรอผเรยนกบขอสนเทศตาง ๆ มการน าเสนอในชนเรยน จากประสบการณของผสอนแตละคนอาจจะพบวาการบรรยายในชนเรยนวทยาศาสตรมความจ าเปนในบางครง เชน การบรรยายถงวธการด าเนนการทดลอง การบรรยายเนอเรองหรอเรองเลา ซงเปนสวนหนงของบทเรยน รวมทงการสาธตและการอภปรายทถอวาเปนกจกรรมการเรยนการสอนทสามารถน ามาใชไดกบรปแบบหรอวธการจดการเรยนการสอนแบบอน ๆ ทงนจะชวยเตมเตมบทเรยนใหสมบรณมากยงขน อยางไรกตามการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการบรรยาย อภปราย และสาธต นน มรายละเอยด เทคนควธและขอควรระวงหลายประการ หากผสอนน ามาใชอยางพอดและเหมาะสม จะชวยใหการเรยนการสอนเกดประสทธภาพมากขน ในทางตรงกนขามหากผสอนใชการบรรยาย อภปรายหรอการสาธตทไมเหมาะสม อาจจะท าใหการเรยนการสอนครงนน ไมประสบความส าเรจ เชน การบรรยายทยาวนาน หรอขาดการมสวนรวมของผเรยน การสาธตทไมสามารถมองเหนไดทวถง การอภปรายทมผเรยนเพยงสวนนอยทมสวนในการน าเสนอ ในตอนนจะน าเสนอรายละเอยด เทคนควธของการน าการบรรยาย การอภปรายและการสาธตไปใชในหองเรยนเพอใหเกดการเรยนรอยางมประสทธภาพ

EDU STOU

48


การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการบรรยาย

การจดการเรยนการสอนโดยการบรรยายเปนวธการจดการเรยนการสอนทเกาแกทสดวธหนง เปน

วธทงาย สะดวก และใชกนทวไปในการเรยนการสอนตงแตระดบประถมศกษาถงระดบอดมศกษา เปนวธการจดการเรยนการสอนทยงนยมใชกนทวโลกและใชกนแพรหลายในมหาวทยาลยในปจจบน การจดการเรยนการสอนโดยการบรรยายนเรมตนในสมยยโรประยะกลาง ซงในเวลานนไมมหนงสอและต าราในสาขาวชาตางๆ ทจะใหผเรยนคนควา หรอมเปนสวนนอย ผสอนจงจ าเปนตองสอนโดยใชวธการบอกเนอหาวชาตางๆ เพอใหผเรยนจดจ าและศกษาจากค าบรรยายนน ทงนเพราะการบรรยายทมประสทธภาพท าใหผเรยนเกดความเขาใจและเรยนรเนอหาอยางแทจรง การจดการเรยนการสอนโดยการบรรยายเปนการบอกเรองราวตางๆ ทเปนความรหรอขอเทจจรงโดยผสอนเปนผบอกและอธบายแตผเดยว ผเรยนเปนผฟง จดบนทกและจดจ าเรองราวทผสอนเปนผบอกใหมากทสด การจดการเรยนการสอนแบบนเปนวธสะดวกทสดส าหรบผสอน เพราะผสอนเพยงแตเตรยมเนอหาทจะไปบรรยายในชวโมงสอนเทานน อยางไรกตาม จากการวจยของนกการศกษาพบวาการจดการเรยนการสอนวชาในกลมวทยาศาสตร เทคโนโลย วศวกรรมศาสตรและคณตศาสตร (Science Technology Engineering and Mathematics, STEM)โดยการบรรยายเพยงอยางเดยวเปนวธการจดการเรยนการสอนทไดผลนอยกวาวธการจดการเรยนการสอนแบบแบงเปนกลมเลก เชน การเรยนแบบรวมมอรวมใจ การเรยนแบบแกปญหา การเรยนแบบสบเสาะหาความร (Kasim and Kalaian, 2012) ไมวาจะในดานผลสมฤทธทางการเรยนหรอเจตคตตอการเรยน กลาวคอ ผเรยนไมมโอกาสไดศกษาหาความรดวยตนเองมากนก ดงนนผสอนจงมกใชการจดการเรยนการสอนโดยการบรรยายควบคไปกบการจดการเรยนการสอนแบบอนๆ เชน การอภปราย การท างานกลม การคนควาดวยตนเอง การทดลอง การใชอปกรณการสอนประกอบค าบรรยาย การสาธตหรอการศกษานอกสถานท เปนตน การจดการเรยนการสอนโดยการบรรยายมวตถประสงคเพอถายทอดความร ขอเทจจรง และความคดตางๆ ใหแกผเรยน และสามารถน ามาใชไดประโยชนสงสด เมอตองการใหผเรยนเรยนรเนอหาวชา แนวคดเบองตน ค านยามหลก หรอเมอผสอนตองการใหขอมลทจ าเปนตองมการอธบายเพมเตม หรอมการสรปรวบยอด นอกจากนนการจดการเรยนการสอนโดยการบรรยายยงสามารถน ามาใชเมอผสอนตองการทจะแกปญหา หรอใหความกระจางชดเกยวกบปญหาตางๆ เพอกระตน หรอใหแนวทางทจะท าใหผเรยนเกดความคด และเมอตองการใหมการแลกเปลยนความคดเหนระหวางผสอนและผเรยน ตลอดจนเพอสรปความรใหแกผเรยน ดงนนการเตรยมการส าหรบการจดการเรยนการสอนโดยการบรรยายจงตองมขอบเขตเนอหาวชาซงใหความรในเรองตางๆ หรออธบายชแจงเรองราวตางๆ มากกวาวตถประสงคเพอทจะตองการใหผเรยนรจกแกปญหา รจกวพากษวจารณหรอสรางความคด ซงอาจจะใชการจดการเรยนการสอนแบบอน

EDU STOU

49 จะไดผลมากกวา นอกจากนนสงส าคญอกประการหนงซงเปนขอดอยางยงของการจดการเรยนการสอนโดยการบรรยาย คอ เพอประหยดเวลาในการสอนของผสอน

ในเรองท 8.3.1 นจะน าเสนอเกยวกบการจดการเรยนการสอนโดยการบรรยายในหวขอประเภทของการจดการเรยนการสอนโดยการบรรยาย ขนตอนการจดการเรยนการสอนโดยการบรรยาย และการน าไปใชและตวอยางการจดกาเรยนการสอนและสรปและขอเสนอแนะส าหรบการจดการเรยนการสอนโดยการบรรยาย 1. ประเภทของการจดการเรยนการสอนโดยการบรรยาย การจดการเรยนการสอนโดยการบรรยายอาจแบงเปนประเภทใหญๆ ได 3 ประเภท ในแตละประเภทจะมลกษณะทแตกตางกน ขนอยกบบรบทของการเรยนการสอนนนโดยไมวาจะสอนบรรยายแบบใด การสอนโดยการบรรยายทดจะขนอยกบบคลกภาพและความสามารถของผสอนเปนส าคญ กลาวคอ ผสอนตองเปนผทมความสามารถทางการพดสง มความรในเนอหาวชาเปนอยางด พรอมทงเตรยมขอบเขตและล าดบเนอหาวชาทสอน นอกจากนผสอนควรจะมค าถามหรอเปดโอกาสใหผเรยนมสวนรวมเพอไมใหผเรยนเกดความเบอหนาย รายละเอยดของการจดการเรยนการสอนโดยการบรรยายแตละประเภทมดงน

1.1 การจดการเรยนการสอนโดยการบรรยายเปนกลมใหญ เปนการจดการเรยนการสอนในชนเรยนทมผเรยนกลมใหญ จ านวนตงแต 60 คนขนไป การจดการเรยนการสอนโดยการบรรยายในลกษณะเชนนผสอนจะตองเตรยมตวมาอยางด โดยเฉพาะเกยวกบเนอหาทจะบรรยาย วธการบรรยายตองเปนไปตามล าดบขนตอน ประสทธภาพของการจดการเรยนการสอนโดยการบรรยายเปนกลมใหญเชนนจะขนอยกบความสามารถและคณสมบตของผบรรยายแตละคน

การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการบรรยาย มจดมงหมายเพอการสรปความรเพออธบายใหผเรยนเขาใจ เพอกระตนใหเกดความสนใจในการเรยน ตลอดจนเพอมอบหมายงานใหผเรยนไปท าการวเคราะห เปรยบเทยบ หรอประเมนคาเกยวกบเนอหาวชาและการเรยนการสอน ดงนนในการจดการเรยนการสอนโดยการบรรยายแตละครง ผสอนจะตองแนะน า สงเขปขอการบรรยายและงานทมอบหมายใหผเรยนทราบกอน จากนนผสอนจะตองชใหผเรยนเหนประเดนส าคญหรอสาระส าคญของเนอหาทบรรยาย ผสอนควรจะใชค าถามกระตนใหผเรยนเกดความคด มการสรป ทบทวนหวขอส าคญและแนะน างานตางๆ ทตองการใหผเรยนไปคนควาเพมเตมกอนจบการบรรยายแตละครง นอกจากนนควรใชการบรรยายควบคไปกบการจดการเรยนการสอนแบบอนๆ เชน การมอบหมายงานใหอานเพมเตม หรอการใหท างานเปนกลม เปนตน

1.2 การจดการเรยนการสอนโดยการบรรยายโดยมอปกรณ การจดการเรยนการสอนโดยการบรรยายส าหรบผเรยนกลมใหญ ผสอนอาจจะใชอปกรณโสตทศนศกษาเขามาชวย พรอมกบใชการจดการเรยนการสอนแบบอนควบคไปดวย เชน การสาธต หรอการอภปราย ควบคไปกบการจดการเรยนการสอนโดยการบรรยาย การจดการเรยนการสอนโดยการบรรยายกลมใหญโดยใชอปกรณการสอนจะท าใหการสอนนาสนใจและใหความคดแกผเรยนมากกวาการบรรยายแตเพยงอยางเดยว ท าใหการจดการเรยนการสอนมประสทธภาพ อยางไรกตามการจดการเรยนการสอนโดยการบรรยายทตองใชโสตทศนศกษาน ผสอน

EDU STOU

50 ตองตรวจสอบความพรอมและความเหมาะสมของหองบรรยาย ตองมความรในการใชสอ เชน การฉายภาพสไลดจากโปรแกรม การใชภาพยนตร หรอการใชเครองฉายภาพขามศรษะ ซงจะตองค านงถงความสะดวกและประสทธภาพของการใชอปกรณโสตทศนศกษา เชน ค านงถงการตดตงเครองฉาย จอภาพยนตร การควบคมแสงสวาง เสยง และการถายเทอากาศอกดวย และถามการสาธตประกอบการบรรยาย จะตองมโตะตงอปกรณการสอนทจะท าใหผเรยนมองเหนไดทวถงกนดวย

การจดการเรยนการสอนโดยการบรรยายเปนกลมโดยมอปกรณการสอนน อาจจะใชผสอนเปนคณะ โดยคณะผสอนจะตองวางแผนการสอนรวมกน แลวแบงผเรยนออกเปนกลมเลกๆ เพอจดกจกรรมการเรยน เชน การทดลอง หรอการอภปรายกลมยอย เปนตน ภายหลงจากการฟงการบรรยายรวมแลว อยางไรกตามในการจดการเรยนการสอนโดยการบรรยาย ผสอนควรค านงถงสงตอไปน คอ หากจะสอนโดยการบรรยายโดยใชควบคกบการสอนแบบอน เชน การสาธต หรอการสอนเปนทมซงจะตองมผสอนรวมกนหลายคน จะตองมการวางแผนรวมกนวาจะแบงงานในระหวางผสอนใหรบผดชอบเนอหาหรอกจกรรมอยางไร พรอมทงจดเตรยมอปกรณการสอน อปกรณการทดลอง หรออปกรณในการจดกจกรรม พรอมทงตรวจสอบคณภาพของอปกรณนนๆ กอนใช สวนการจดการเรยนการสอนโดยการบรรยายประกอบอปกรณการสอนโดยผบรรยายเพยงผเดยว นอกจากจะตองจดเตรยมอปกรณการสอนพรอมทงตรวจสอบคณภาพของอปกรณนนๆ แลว ยงตองเตรยมเนอหาทจะสอนใหเหมาะสมไปพรอมๆ กบก าหนดชวงระยะเวลาทจะใชอปกรณการสอนประกอบเนอหาตอนนนๆ ดวย

1.3 การจดการเรยนการสอนโดยการบรรยายกลมเลก ในการจดการเรยนการสอนโดยการบรรยายกลมเลก ผสอนกบผเรยนจะมโอกาสในการซกถามมากกวาการบรรยายในกลมใหญ ท าใหการจดการเรยนการสอนมประสทธภาพมากกวาการสอนกลมใหญ อยางไรกตามการจดการเรยนการสอนโดยการบรรยายเปนกลมเลกนน ผบรรยายจะบรรยายอยางละเอยด อธบายและใหค าตอบแกผเรยนอยางละเอยดชดเจน จนกระทงผเรยนแทบไมไดใชความคดของตนเอง ดงนนหากผสอนจะเปดโอกาสใหผเรยนไดคด ไดอภปรายใหมากขน โดยเตรยมเนอหาและค าถามใหผเรยนไดอภปรายหลงจากการบรรยายกอนการทดลอง หรอหลงจากการทดลองแลว ผเรยนจะไดรบประโยชนมากจากการจดการเรยนการสอนโดยการบรรยายกลมเลก

2. ขนตอนการจดการเรยนการสอนโดยการบรรยาย

การจดการเรยนการสอนโดยการบรรยายไมควรใชตลอดบทเรยน แตควรแทรกไปในขนตอนการจดการเรยนการสอนแบบอน เชน การทดลอง โดยอาจจะสลบกบการลงมอปฏบต หรอใชควบคกบการเรยนการสอนโดยการอภปราย การจดการเรยนการสอนโดยการบรรยายมขนตอนดงน

EDU STOU

51 2.1 ขนการเตรยมตวส าหรบการบรรยาย ผสอนตองเขาใจในเนอหาหรอเรองราวทจะบรรยาย การ

เขยนแผนการจดการเรยนรจะชวยใหสามารถวางแผนไดวาจะเรมบรรยายชวงใด และเนอหาทบรรยายมขอบเขตอยางไร ผสอนตองมนใจวาเขาใจเนอหานนอยางแทจรง นอกจากนการปรบแกจากการบรรยายทผานมาจะชวยในการปรบปรงการบรรยายไดดขน นอกจากนตองตรวจสอบวาอปกรณและเอกสารประกอบการบรรยายอยในสภาพทใชไดและพรอมในการใชงาน

สถานทในการบรรยายมผลตอการเรยนรดวยเชนกน โดยปกตสามารถสอนบรรยายไดในชนเรยน แตผสอนสามารถใชสถานทอนในการบรรยายได เชน หองปฏบตการ สวนสมนไพร แหลงเรยนรตาง ๆ ทงนสถานทตองเหมาะสม ไมมสงดงดดอน ๆ หากเปนการบรรยายประกอบการศกษานอกสถานท หรอการศกษาแหลงเรยนรนอกชนเรยน ผสอนอาจจะตองวางแผนก าหนดจงหวะในการบรรยาย และใชเทคนคในการตงค าถามเปนระยะสลบกบการเปดโอกาสใหผเรยนซกถามและแลกเปลยนความคดเหน

นอกจากนการเตรยมตวของผสอนตองพจารณาถงความพรอมและพฒนาการของผเรยนดวย ในผเรยนทอายนอยอาจจะไมเหมาะกบการเรยนโดยการบรรยาย รวมทงเนอหาทจะบรรยาย ซงบางเนอหา เชน เรองทเปนนามธรรม จะไมเหมาะสมส าหรบการจดการเรยนการสอนแบบการบรรยาย ผสอนตองพงระลกไวเสมอวาการบรรยายจะไมมประโยชนหากผเรยนไมสามารถเรยนรดวยวธนได รวมทงหากผเรยนขาดความสนใจหรอตงใจทจะเรยนรโดยการบรรยาย

2.2 ขนการบรรยาย ในขนนผสอนจะท าการบรรยายตามหวขอหรอเรองทเตรยมไว การบรรยายจะมประสทธภาพหรอไม ขนอยกบปจจยหลายประการ รวมทง น าเสยง รปแบบหรอลกษณะการบรรยาย ทกษะการสอสาร ซงขนอยกบลกษณะเฉพาะตวของผสอน แตสามารถฝกฝนได โดยผสอนสามารถพฒนาประสทธภาพของการจดการเรยนการสอนโดยการบรรยายโดยจะเพมความนาสนใจและเขาใจไดโดยงายดวยเทคนคดงตอไปน

1) การยกตวอยาง การยกตวอยางประกอบการบรรยายเพยงตวอยางเดยวจะดกวาการใหตวอยางทยาวและลงรายละเอยด เชน ภาพ หรอกราฟ รวมถงการเปรยบเทยบสงทคนเคย ผบรรยายทดตองสามารถเชอมโยงสงใหมหรอความรใหมเขากบความรเดมทผเรยนคนเคย เทคนคหนงทนยมใช คอ การเปรยบเทยบ (analogy) การเปรยบเทยบสามารถใชไดทงของจรง หรอสงสมมต ความรทางวทยาศาสตรหลายอยางสามารถเรยนรไดงายผานการเปรยบเทยบ โดยเปนเทคนคทแมแตนกวทยาศาสตรกนยมใชกน เชน การอธบายทฤษฎสมพทธภาพทไอนสไตนอธบายเรองเวลาทถอของรอน ๆ เทยบกบเวลาทอยกบคนสวย ทแมเวลาจะเทากน แตกรสกเหมอนไมเทากน หรอการเปรยบเทยบแบบจ าลองอะตอมของนลส บอรกบระบบสรยะ เปนตน

การบรรยายอาจจะหยบยกสถานการณในชวตประจ าวนเพอเปนตวอยางหรอเปนสถานการณในการตงค าถามผเรยนได โดยสถานการณในชวตจรงหรอชวตประจ าวนจะชวยใหผเรยนเขาใจแนวคดไดดยงขน

EDU STOU

52 นอกจากนการบรรยายอยางเดยวอาจจะไมมประสทธภาพเทากบการใชภาพประกอบการบรรยาย

เนองจากแนวคดทางวทยาศาสตรหลายอยางไมสามารถบรรยายดวยขอความหรอค าพดเพยงอยางเดยวได การน าเสนอภาพหรอสญลกษณ เชน สมการ สญลกษณทางเคม แผนผง จะชวยใหการบรรยายมประสทธภาพมากขน นอกจากนผสอนยงสามารถใชแบบจ าลองประกอบการบรรยายได โดยการใชสอประกอบการบรรยายไมเพยงแตจะชวยใหการบรรยายงายตอการท าความเขาใจเทานน แตยงชวยลดเวลาในการบรรยายลงดวย

2) การใชค าถาม ค าถามทดจะท าใหการจดการเรยนการสอนโดยการบรรยายนาสนใจและมประสทธภาพมากขน หากผสอนขาดทกษะการตงค าถามทดจะท าใหผเรยนไมสนใจและรสกเบอหนายกบการบรรยายได นอกจากนการใชค าถามเปนวธการประเมนผลการจดการเรยนการสอนทดอยางหนง โดยมเทคนคการตงค าถามดงน

(1) ตงค าถามถามผเรยนทงชนเรยน จะท าใหทกคนเขามามสวนรวมในการเรยน

(2) หากตองการค าตอบรายบคคล ตองกระจายโอกาสในการตอบ โดยไมเฉพาะอยทใครคนใดคนหนง หรอกลมใดกลมหนง หรอต าแหนงเดม

(3) ใหเวลาผเรยนในการคดและตอบค าถาม แตหากผเรยนไมสามารถตอบได ผสอนตองมเทคนคในการชวยเหลอหรอใหเพอนคนอนชวยตอบ

(4) ค าถามทถามควรเปนค าถามปลายเปดทตองตอบโดยการอธบาย ไมใชค าถามปลายปดทสามารถตอบเพยง ใช ไมใช เทานน

(5) เมอเสรจสนการถามตอบแลว ผสอนอาจจะตองอธบายค าตอบใหชดเจน เพอใหแนใจวาไมกอใหเกดความเขาใจทคลาดเคลอน หรอเขาใจค าตอบผดเปนถก

(6) อยาเปดโอกาสใหมการตอบพรอม ๆ กน หรอตางคนกตางตอบ เพราะจะยากตอการเลอกค าตอบมาอภปราย โดยการตอบในลกษณะนมแนวโนมจะท าใหไดค าตอบนอกเรอง หรอค าตอบกอกวน

(7) อยาตงค าถามวกวน หรอค าถามปญหาเชาว เพราะจะท าใหผเรยนเสยสมาธ และอาจจะท าใหบรรยากาศหองเรยนควบคมยากขน

(8) ใชค าถามทบทวนเรองเดมทเรยนไปแลว เปนการเตรยมความพรอมของผเรยนส าหรบการเรยนเรองตอไป โดยค าถามลกษณะน ผสอนสามารถชวยผเรยนในการตอบได

EDU STOU

53 (9) ใชค าถามเพอตรวจสอบความรเดมของเรองทก าลงจะเรยน เปนค าถามเพอศกษาวาผเรยนม

ความรในเรองทก าลงจะเรยนอยางไร มความเขาใจทคลาดเคลอนอยางไรบาง ซงผบรรยายจะใชขอมลดงกลาวในการอธบายในเรองทผเรยนยงไมเขาใจหรอเขาใจคลาดเคลอน

(10) ใชค าถามเพอตรวจสอบความเขาใจในเรองทบรรยาย เพอตดตามความเขาใจของผเรยนเปนระยะ โดยอาจจะใหผเรยนยกตวอยางสถานการณทสอดคลองกบเนอหาทบรรยาย หรอวเคราะหเหตผล

(11) การตงค าถามในครงแรก ๆ อาจตงค าถามโดยรวมกอน โดยไมเฉพาะเจาะจง จากนนจงใหผเรยนยกมอเพอขอตอบ การตงค าถามลกษณะนจะท าใหทกคนมสวนรวม ซงจะน าไปสการอภปรายได

(12) ในกรณผสอนตองการรวมความสนใจจากผเรยน ใหตงค าถามส าหรบผเรยนเปนรายบคคลโดยการเรยกชอผเรยนกอน จากนนจงตงค าถาม การกระจายค าถามแบบสมโดยไมถามซ าคนเดมหรอทเดม จะท าใหผเรยนตนตวอยเสมอ

(13) การใหผเรยนตงค าถามและตอบเอง เปนเทคนคทท าใหผเรยนคดวเคราะหมากขน โดยผสอนจะกระตนใหผเรยนตงค าถาม จากนนจงถามค าถามนนกบผเรยนทงหองหรอรายบคคล โดยผสอนตองแนใจวาเปนค าถามทดและผสอนสามารถตอบได

(14) การถามกลบโดยผ สอนรบค าถามจากผ เรยนแลวเพมขอมลเพอถามกลบผเรยนคนเดม ยกตวอยางเชน เมอนกเรยนตงค าถามวาเพราะเหตใดแบบจ าลองอะตอมของรทเทอรฟอรดจงไมเปนทยอมรบ แทนทผสอนจะบอกค าตอบไป อาจจะตงค าถามเพอใหผเรยนวเคราะหดงน “ค าถามวา ท าไมแบบจ าลองอะตอมของรทเทอรฟอรดจงไมเปนทยอมรบ เปนค าถามทนาสนใจ ลองพจารณาแบบจ าลองอกครง แบบจ าลองมทงอเลกตรอนทมประจลบและนวเคลยสของอะตอมทมประจบวก ตามหลกการทางไฟฟาอะไรจะเกดขนเมอประจทงสองมาอยใกลกน”

2.3 ขนการปดการบรรยาย ในชวงการปดการบรรยายอาจจะไมใชการสรปบทเรยน โดยผสอนอาจจะก าหนดใหมกจกรรมตอหลงการบรรยาย ดงนนในชวงของการปดการบรรยาย ผเรยนอาจจะมค าถามทยงไมไดค าตอบเพอน าไปสการส ารวจตรวจสอบทางวทยาศาสตรในชวงถดไป แตผสอนตองแนใจวาไดตอบค าถามในขอบเขตของการบรรยายแลว นอกจากนผสอนอาจจะเปดโอกาสใหผเรยนถามค าถามในภาพรวมอกครงหนงกอนทจะปดการบรรยาย

EDU STOU

54 3. การน าไปใชและตวอยางการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการบรรยาย

ในการจดการเรยนการสอนโดยการบรรยายนนสามารถน าไปใชในทกรปแบบของวธการสอน โดยผสอนจะตองออกแบบและตดสนใจวาจะใชในชวงใด ทงนขนอยกบวตถประสงคของบทเรยน การบรรยายอาจจะสอดแทรกในชวงการเรยนการสอนดงน

1) ทบทวนความรพนฐาน (pre-requisite) ของผเรยน ซงผเรยนจ าเปนตองเขาใจแนวคดดงกลาวกอนทจะเขาสบทเรยนในแนวคดใหม

2) การเลาเรอง (storytelling) ทอาจจะเปนเรองราวประวตของวทยาศาสตรทจะน าไปสกจกรรมการอภปราย ตอบค าถาม และการสบเสาะเพมเตม

3) การอธบายโครงสรางของบทเรยนเพอใหผเรยนเขาใจภาพรวมของเนอหาทก าลงจะเรยน เชนการอธบายล าดบของเนอหา เรองอวยวะในรางกาย กอนทจะมกจกรรมทศกษาระบบตาง ๆ ทลงรายละเอยดในแตละเรอง

4) การบรรยายความรเพมเตมหลงจบบทเรยน โดยอาจจะเปนเรองราวใหม ๆ ของการคนพบทางวทยาศาสตร บทสรปของบทความทางวทยาศาสตร

5) การบรรยายประกอบการศกษานอกสถานท แหลงเรยนร หรอบรรยายประกอบการศกษานอกสถานท ตวอยางการจดการเรยนการสอนเรองววฒนาการของทฤษฎอะตอม จะมการบรรยายเปนสวนหนงของกจกรรม เรอง เสนทางสประวตศาสตรของอะตอม ซงผเรยนจะไดศกษาประวตของทฤษฎอะตอมและเปรยบเทยบแบบจ าลองอะตอมในอดตทผานมา เรมตนจากยคกรกโบราณจนถงแบบจ าลองอะตอมทเปนทยอมรบในปจจบน ซงจะแสดงใหนกเรยนเหนวาทฤษฎอะตอมเปลยนแปลงและมววฒนาการความเปนมาอยางไร ในสวนของการบรรยายจะน าเสนอประวตและการท างานของดาลตน กอนจะเขาสการสบคนและอภปรายการพฒนาโครงสรางอะตอมของดาลตน ซงเปนสวนหนงของการเรยนการสอนผานประวตของวทยาศาสตร (scientific historical approach) ดงแผนภาพ 8.9 แผนภาพ 8.9 ตวอยางกจกรรมการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการบรรยาย เรอง ววฒนาการของทฤษฎอะตอม

EDU STOU

55

บทเรยน เรอง ววฒนาการของทฤษฎอะตอม กจกรรม เรอง เสนทางสประวตศาสตร

ของอะตอม (ประมาณ 110 นาท ) จดประสงคการเรยนร

1. ส ารวจตรวจสอบการพฒนาของทฤษฎอะตอมจากยคกรกจนถงยคปจจบน

2. วเคราะหและเปรยบเทยบลกษณะส าคญของแบบจ าลองอะตอมตาง ๆ ดงตอไปน โดย

- ระบนกวทยาศาสตรผพฒนาทฤษฎอะตอมหรอแบบจ าลองอะตอม

- อธบายการทดลอง การสงเกต และหลกฐานทใชในการสนบสนนแนวคด

- ใหเหตผลวาท าไมนกวทยาศาสตรจงสนใจทจะศกษาหรอท าการทดลองหรอสงเกตปรากฏการณนนๆ

- ระบเวลาทมการพฒนาแบบจ าลองอะตอม รวมถงเทคโนโลยในยคนน

- ระบสถานทและงานของกลมนกวทยาศาสตรทมผลตอการพฒนาแบบจ าลองอะตอม

- ระบไดวาแบบจ าลองอะตอมสามารถอธบายและท านายปรากฏการณไดหรอไม อยางไร

3. อธบายและยกตวอยางเพอแสดงวา - ความรทางวทยาศาสตรอยบนพนฐาน

ของปรากฏการณทางธรรมชาต หลกฐาน ขอมล ขาวสารและการสงเกต

แนวคด ทฤษฎอะตอมมการพฒนามาอยางยาวนานโดยมนกวทยาศาสตรหลายคนมสวนรวมในการพฒนาแนวคด แนวคดเรมแรกเกยวกบอะตอมเกดขนในยคกรกโบราณเมอประมาณสองพนหารอยปทผานมา ลวซปสกบ ลกศษยชอดรโมครตสเชอวาสสารทกชนดประกอบดวยหนวยยอยพนฐาน ทเรยกวาอะตอม แตแนวคดทมอทธพลตอการศกษาเรองของสสารในยคนน มาจากอรสโตเตล โดยเขาเชอวาสสารเปนเนอเดยวกนตลอดและสามารถแบงแยกไดไมมทสนสด แนวคดนสงผลตอสงคมของการเรยนและสถาบนการศกษาตาง ๆ เกอบสองพนปจากนน จนกระทงมาถงยคทสมมตฐานตาง ๆ จะตองถกทดสอบเพอความนาเชอถอในชวงศตวรรษท 16 (ป ค.ศ.1500-1600) ซงดาลตนไดน าเสนอโครงสรางอะตอมทอาศยการทดลองและหลกฐานยนยน ดาลตนใชทฤษฎอะตอมอธบายปรากฏการณของปฏกรยาเคมทเรยกวา “กฎสดสวนคงท”

การศกษาเกยวกบอะตอมนบจากยคดาลตนเปนตนมา ใชการทดลองเปนหลก เจเจ ทอมสน ศกษาเกยวกบหลอดรงสแคโทด รทเทอรฟอรดศกษาการกระจายของอนภาคอลฟาผานแผนทองค าบาง จากนนการศกษาอะตอมเกยวของกบการท างานของนกวทยาศาสตรหลายคน นลส บอร ใชทฤษฎของเขาอธบายการเปลงแสงของอะตอม ซงใชอธบายปรากฏการณสเปคตรมของอะตอมไฮโดรเจนไดด แตไมสามารถอธบายหรอท านายปรากฏการณอน ๆ ทเกยวของกบอะตอมหรอปรากฏการณทางเคมอน ๆ ได จากนนจงมการน าทฤษฎควอนตมมาอธบายอนภาคทมขนาดเลกอยางอะตอมและอนภาคยอย แบบจ าลองอะตอมกลศาสตรควอนตมมความพเศษ คอ การท างานของนกวทยาศาสตรแตละคนเปรยบเสมอนจกซอวทมาปะตดปะตอกนเปนภาพใหญ โดย เออรวน โชรดงเจอร คอ ผทประสบความส าเรจโดยการแกสมการแสดงใหเหนแบบจ าลองอะตอมทอาศยความนาจะเปนระบต าแหนงของอเลกตรอนในอะตอม อยางไรกตามไมวา แบบจ าลองอะตอมกลศาสตรควอนตม จะประสบความส าเรจในการอธบายปรากฏการณของอะตอมไดดเพยงใด แตกไมมอะไรเปนหลกประกนไดวาแบบจ าลองอะตอมจะไมมการเปลยนแปลงอกในอนาคต

สอและอปกรณทใช 1. กระดาษรปแบบจ าลองอะตอม 1 ชด ประกอบดวยรปแบบจ าลอง 6 ชนด 2. สารสนเทศและปายนเทศแสดงรายละเอยดของแบบจ าลองอะตอมทง 6 ดงน

- แบบจ าลองยคกรกโบราณ - แบบจ าลองอะตอมลกบลเลยดของดาลตน - แบบจ าลองอะตอมพลมพดดงของทอมสน - แบบจ าลองอะตอมของรทเทอรฟอรด - แบบจ าลองอะตอมระบบสรยะของบอร - แบบจ าลองอะตอมกลศาสตรควอนตม

3. เรองแตงเชงชวประวต “พชายของผมชอจอหน” โดย Judy Moody and Bette Bridges 4. เอกสารตนฉบบงานวจยของนกวทยาศาสตร

EDU STOU

56

ขนน าเขาสบทเรยน ผสอนถามผเรยนวาเคยมประสบการณเกยวกบอะตอมอยางไรบาง เชน เคยเหนจากรปภาพ รปถาย

แบบจ าลอง อานจากหนงสอ การตน ขาว บทเรยนทผานมา เปนตน แจกชดรปภาพใหผเรยนท างานเปนกลม โดยใหเรยงล าดบภาพแบบจ าลองอะตอมตามความ

คดเหนของผเรยนโดยเรยงล าดบแบบจ าลองทคดวาดทสดมากอน แลวถามค าถาม - ผเรยนใชหลกเกณฑอะไรในการเรยงล าดบแบบจ าลอง - เหตใดผเรยนจงเลอกวธนในการเรยงล าดบแบบจ าลอง - เพราะอะไรผเรยนจงคดวาแบบจ าลองทดทสด ดกวาแบบจ าลองอนๆ - แบบจ าลองใดทผเรยนชอบนอยทสดเพราะเหตใด

ใหผเรยนดรปแบบจ าลองอะตอมในหนงสอเรยน แลวตอบค าถามตอไปน - หนงสอใชหลกเกณฑอะไรในการเรยงล าดบ - แบบจ าลองในระยะหลงดกวาแบบจ าลองกอนหนาหรอไม อยางไร - ท าไมแบบจ าลองอะตอมภายหลงจงถอวาดกวาแบบจ าลองอะตอมอนเกา

- ครแนะน าและอธบาย กจกรรมเรอง เสนทางสประวตศาสตรของอะตอม

ขนกจกรรมการเรยนการสอน (ทแทรกการบรรยาย) 1. ใหผเรยนศกษาปายประกาศทน าเสนอแบบจ าลองอะตอมทงหกจาก 6 สถาน แบบจ าลองอะตอม

ทงหมด 6 สถาน ซงแสดงล าดบเวลาและสถานทการคนพบโครงสรางอะตอม ดงภาพ

สถานท 1: แบบจ าลองอะตอมยคกรกโบราณ สถานท 2: แบบจ าลองอะตอมลกบลเลยดของดาลตน สถานท 3: แบบจ าลองอะตอมพลมพดดง สถานท 4: แบบจ าลองอะตอมของรทเทอรฟอรด สถานท 5: แบบจ าลองอะตอมระบบสรยะของบอร สถานท 6: แบบจ าลองอะตอมกลศาสตรควอนตม

EDU STOU

57

จากตวอยางการจดการเรยนการสอน เรอง เสนทางสประวตศาสตรของอะตอม จะเหนไดวาการบรรยายไมใชรปแบบหรอวธสอนแตเปนกจกรรมหนงทบรณาการเขาไปในการเรยนการสอน จะไมเนนใหความรโดยตรง แตเปนการบรรยายสารสนเทศเพอน าไปสการด าเนนกจกรรม โดยตวอยางการจดการเรยนการสอนจะสอดแทรกกจกรรมอน ๆ ในการสบเสาะของผเรยนทแตกตางกนไปในแตละสถาน ท ง 6 กอนจะน าไปสการน าเสนอและอภปรายเปรยบเทยบแบบจ าลองอะตอมทพฒนาขนตามล าดบเวลา

4. สรปและขอเสนอแนะส าหรบการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการบรรยาย

ในบรบทจรง แมการบรรยายจะเปนทนยมในการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตร เนองจากสะดวกส าหรบผสอน แตส าหรบผเรยนแลวการบรรยายจะไดผลดเมอผเรยนมความพรอมในการเรยนสง มศกยภาพและทกษะในการประมวลผลรวดเรว ผเรยนตองมสมาธกบการเรยน ดงนนการบรรยายไมเหมาะกบผเรยนทยงมประสบการณในการเรยนรนอย (novice learner) หรอกลมผเรยนทมความแตกตางระหวางบคคลสง ดงนนไมควรใชการบรรยายตลอดบทเรยนหรอตลอดคาบเรยน การบรรยายไมควรเกน 15-20 นาท ตอ 1 ชวง ผสอนตองระลกเสมอวาการบรรยายจะใชเมอจ าเปนเทานน และควรหลกเลยงการบรรยายเพอบอกสาระส าคญของบทเรยน แตควรใชการบรรยายเพอใหขอมลทจ าเปนในการเรยน เชน การบรรยายขนตอนการเตรยมตวส าหรบการปฏบตกจกรรม การบรรยายเพอทบทวนความรพนฐานทจ าเปนส าหรบบทเรยนทก าลงจะสอน การบรรยายเพอจดเรยงแนวคดส าหรบวธการจดการเรยนการสอนแบบใหมโนมตหลกลวงหนา (advance organizer teaching method) เปนตน

ขนกจกรรมการเรยนการสอน (ตอ) 1. ผเรยนและเพอนในกลมศกษาขอมลของแตละสถาน จากสารสนเทศทเตรยมไวและจดบนทกลง

ในตาราง อภปรายค าตอบของผเรยนกบเพอนในกลมและตอบค าถามหลงกจกรรม 2. สถานท 2 รบฟงการบรรยาย เรองแตงเชงชวประวต “พชายของผมชอจอหน” โดย Judy Moody

and Bette Bridges 3. ผเรยนน าเสนอขอสรปของกลม โดยใชเวลาน าเสนอกลมละ 5 นาท จากนนจงท าการอภปราย

ระดบหองเรยน เกยวกบการทดลองของนกวทยาศาสตร การสบเสาะ หลกฐาน แนวคดทน าไปส การสรปเกยวกบล าดบการพฒนาโครงสรางอะตอม

ขนสรปบทเรยน 1. ผสอนถามค าถามเพอน าสการอภปรายและลงขอสรป ดงน

- ท าไมโครงสรางอะตอมของดาลตนจงนาเชอถอในยคนน - โครงสรางอะตอมของดาลตนใชอธบายปรากฏการณไดอยางไร

2. อภปรายเกยวกบแผนผงแนวคด (concept map) ทผเรยนสรางและสรปแนวคด การพฒนาทฤษฎอะตอม

EDU STOU

58 ในปจจบนการบรรยายในลกษณะการจดการเรยนการสอนผานเครอขายออนไลนเปนทนยมมาก เชน

www.khanacademy.org โดยผสอนจะบนทกการบรรยายของตนเองในประเดนตาง ๆ เพอใหผเรยนเขามาเรยนร นอกจากนยงมนวตกรรมใหม ๆ ทอาจจะสามารถใชการบรรยายเพอการเรยนรผานเครอขาย เชน MOOC (Massive Open Online Course) ทผสอนสามารถบนทกภาพการบรรยายของตน ประกอบกบการเรยนการสอนออนไลน ส าหรบผทสนใจเขามาเรยน โดยอาจจะมปฏสมพนธตาง ๆ ระหวางผสอนกบผเรยน หรอผเรยนกบผเรยน ผานเวบแอพพลเคชน นอกจากนการบรรยายสามารถใชในแนวคดการเรยนรแบบหองเรยนกลบทาง (Flipped Classroom) ทผสอนจะบนทกวดทศนการสอนของตนประกอบกบสอส าหรบการศกษาหาความรอน ๆ ใหผเรยนไปศกษาทบาน โดยในชนเรยนจะไมมการสอน แตจะเปนกจกรรมเพอน าความรมาใช เชน การทดลอง การอภปราย การสรางชนงาน และท าโครงการ เปนตน (Bergmann and Sams, 2012)

การจดการเรยนการสอนแบบตาง ๆ ยอมมจดเดนและขอจ ากด หากเขาใจการน าไปใช ผสอนจะสามารถประยกตใชการจดการเรยนการสอนไดอยางหลากหลาย สงผลตอประสทธภาพการเรยนการสอนในการพฒนาผเรยนใหเตมศกยภาพ



EDU STOU

59


การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการอภปราย

การอภปราย เปนการรวมสนทนากนของบคคลกลมหนง โดยมจดมงหมายหรอมเจตนารวมกนทจะ

พจารณา ส ารวจและตรวจสอบหวขอเรองทจะเรยน หรอปญหาทตองการค าตอบ โดยสมาชกในกลมชวยกนออกความคดเหน หรอชวยขบปญหานนๆ การจดการเรยนการสอนโดยการอภปรายมลกษณะตรงกนขามกบการจดการเรยนการสอนโดยการบรรยาย เพราะการจดการเรยนการสอนโดยการบรรยายนน ผสอนเปนผพดฝายเดยว ผเรยนเปนผฟงและจดบนทกตามตงแตผสอนใหนยามหรออธบายสรปหลกเกณฑ สวนการจดการเรยนการสอนแบบอภปรายนน บทบาทสวนใหญอยทผเรยน ผเรยนจะตงค าถาม ตอบค าถาม โตแยง หรอสนบสนนในกลมของผเรยน ผสอนเปนเพยงผสรางบรรยากาศ เพอใหเกดการแสดงความคดเหนโตตอบ แสดงเหตผลประกอบความคดเหนในกลมผเรยน และเปนผคอยแทรกคอยเสรมขอสรปหรอประเดนทผเรยนเสนอไมเดนชดใหชดเจน ตลอดจนเปนผชแนวทางใหผเรยนมองเหนวธการแกปญหาและวธด าเนนการ เพอใหการอภปรายด าเนนไปตามความมงหมาย

สงส าคญอยางหนงในการอภปราย คอ การก าหนดหวขอการอภปรายและจดมงหมายการอภปรายใหชดเจน การก าหนดปญหาหรอหวขออภปราย อาจก าหนดจากเนอหาในบทเรยน เหตการณปจจบน หรอเรองทผสอนพจารณาเหนวานาสนใจ หวขอหรอปญหาทน ามาอภปราย ซงควรมลกษณะดงน (1) หวขออภปรายเปนเรองราวทนาสนใจของผเรยนรวมกน ควรจะเปนหวขอหรอปญหาทส าคญมความหมายตอผเรยนเองและตอชมชนนนๆ (2) เปนหวขอเรองทผเรยนมประสบการณเดมอยบาง หรอเปนหวขอเรองทผเรยนพอจะรวมอภปรายแสดงความคดเหนได (3) หวขออภปรายเปนหวขอเรองทผเรยนสามารถอภปรายเสนอแนะและแสดงความคดเหนไดอยางกวางขวาง และ(4) ปญหาทน ามาอภปรายควรจะน าไปสแนวความคดทดขน การจดการเรยนการสอนแบบอภปราย สงเสรมใหผเรยนทกคนมโอกาสแสดงความคดเหน มสวนรวมในกจกรรม เปนการพฒนาสตปญญาของแตละคน ท าใหผเรยนมโอกาสไดใชความคดเหนของตนเอง ไดอภปรายขอบเขตของปญหา ไดก าหนดวธการแกปญหา อภปรายผลการคนควา ผลการทดลอง และอนๆ นอกจากนนการจดการเรยนการสอนแบบอภปรายยงเปนวธการทจะสนบสนนและสงเสรมใหผเรยนตองคนควาหาความรมาอภปราย เพราะถาผเรยนไมมความรในเรองทอภปราย กจะไมสามารถอภปรายได นอกจากนนการจดการเรยนการสอนแบบอภปรายยงเปนการสงเสรมความเคารพในเหตผลของผอน และฝกการท างานในแบบประชาธปไตยอกดวย เนองจากการจดการเรยนการสอนแบบอภปรายสามารถน ามาใชในการเรยนการสอนโดยเฉพาะวชาวทยาศาสตรไดอยางดยงทงในการสอนภาคทฤษฎและภาคปฏบต นกศกษาจงควรจะไดศกษาลกษณะของการอภปรายทด และการด าเนนการอภปรายแบบตางๆ ทเหมาะสมส าหรบการอภปรายทด และการ

EDU STOU

60 ด าเนนการอภปรายแบบตางๆ ทเหมาะสมส าหรบการจดการเรยนการสอนวชาวทยาศาสตรโดยการอภปรายทดจะตองมความมงหมาย ซงความมงหมายนจะตองประเมนผลไดดวย ดงน นผสอนจงควรก าหนดวตถประสงคเชงพฤตกรรมไว นอกจากนการอภปรายทดควรมการอางองหลกฐานส าคญๆ มาสนบสนนจากแหลงทเชอถอได และตองเปดโอกาสใหผเรยนทกคนไดมสวนรวม โดยผสอนตองเนนวาผรวมอภปรายทกคนตองเคารพความคดเหนของผอน ถงแมจะเปนความเหนทขดแยงกบความคดเหนของตน และเมอเหตผลสนบสนนของผอนถกตองจะตองยอมรบดวยความเตมใจ นอกจากนการอภปรายทดจะน าไปสขอสรปอยางใดอยางหนง

ในเรอง ท 8.3.2 นจะน าเสนอ 4 หวขอ คอ รปแบบการอภปราย ขนตอนการจดการเรยนการสอนโดยการอภปราย การน าไปใชและตวอยางการจดการเรยนการสอนและขอเสนอแนะเพมเตมในการจดการเรยนการสอนโดยการอภปราย

1. รปแบบของการจดการเรยนการสอนโดยการอภปราย

การน าการอภปรายเขามาสอนเนอหาในหองเรยน ผสอนสามารถจดไดหลายรปแบบ ดงน 1.1 การจดการเรยนการสอนโดยการอภปรายอยางไมเปนทางการ เปนการจดการเรยนการสอนทผเรยนทงชนเปนผรวมอภปราย โดยผสอนท าหนาทจ ากดขอบเขตเนอหาใหเปนไปตามจดมงหมาย หากมผเรยนเปนจ านวนมากผสอนอาจจะน าอภปรายทวไปกอน แลวจงแบงผเรยนเปนกลมยอย กลมละประมาณ 20 คน อภปรายในประเดนยอยทเปนปญหาทไดจากการอภปรายทวไป เชน ในการสอนเรอง การบ าบดน าเสย หรอการอนรกษตนน าล าธาร ผสอนจะน าอภปรายทวไปเพอใหทราบวา ปญหาทท าใหน าเสยเกดจากสาเหตใดบาง จากนนจงแบงหวขอใหแตละกลมยอยอภปรายหาขอสรปในประเดนปญหายอยตอไป

จดเดนของการจดการอภปรายลกษณะน จะเปนการฝกใหผเรยนไดแสดงความคดเหนไดตลอดเวลา ไมตองเสยเวลาจดกลมหรอเลอกหวหนากลมอภปราย ผเรยนจะไมเกดการเบอหนาย เพราะมโอกาสไดรวมในกจกรรมการเรยนการสอนตลอดเวลา นอกจากนนผสอนยงจะไดรบฟงขอคดเหนและไดรบทราบเจตคตของผเรยนเกยวกบปญหาทหยบยกขนมาอภปรายได สวนจดออนของการจดการเรยนการสอนโดยการอภปรายอยางไมเปนทางการ คอ ผเรยนมจ านวนมาก (อยางนอยกลมละประมาณ 20 คน) ท าใหผเรยนมโอกาสแสดงความคดเหนไมทวถงกน โดยเฉพาะผเรยนทไมกลาแสดงออกจะไมมโอกาสพด และผเรยนทชอบพด ชอบแสดงออก จะเปนผผกขาดการอภปรายทงหมด ดงนนผสอนจะตองพยายามกระตนใหผเรยนทไมคอยกลาพด ไดมโอกาสพด นอกจากนนถาไมมหวหนากลมหรอผน าอภปราย จะท าใหการอภปรายกวางเกนไป ท าใหเสยเวลามาก ดงนนผสอนจะตองท าหนาทชน าใหผเรยนพยายามอภปรายในขอบเขตของหวขอเรอง แตไมใชผน าในการอภปรายนน 1.2 การจดการเรยนการสอนโดยการอภปรายบนเวท (panel discussion) คอ การทผสอนจดใหวทยากร หรอผเรยนจ านวนประมาณ 5-6 คน มานงเปนรปโคงหรอเปนแถวตรงหนหนาไปยงผเรยนและอภปรายปญหาหรอประเดนทตงขน โดยมผน าหรอหวหนากลมด าเนนการอภปราย เมอผอภปราย อภปรายจบตามทตงปญหาไวแลว ผด าเนนการอภปรายอาจชวยสรป หรอเพมเตมขอคดเหนสนๆ ทเปนประโยชน

EDU STOU

61 กอนทจะยกปญหาถามผอภปรายคนตอไป ในการเลอกผมาอภปราย ถาเปนวทยากรกจะตองเลอกผทมความช านาญในขอบเขตของเรองทจะอภปรายเปนเรองๆ ไป แตถาผอภปรายเปนผเรยน ผสอนจะตองใหผเรยนทจะท าหนาทอภปรายไดคนควาเรองทจะอภปรายอยางละเอยดเพอใหสามารถอภปรายไดถกตองตามเนอหา ท าใหผเรยนไดรบประโยชนอยางเตมท และผเรยนจะมโอกาสซกถามปญหาไดตอนทายของการอภปราย ขอดของการจดการเรยนการสอนแบบอภปรายบนเวท คอ สามารถใหความรแกผเรยนไดโดยบคคลทมความสามารถหรอช านาญในสาขาเฉพาะ หรออกประการหนงท าใหผเรยนตองไปศกษาคนควาใหละเอยดลกซงกอนน ามาด าเนนการอภปราย ท าใหมความรกวางขวางขน จดออนของการจดการเรยนการสอนแบบน คอ ผอภปรายมกจะพดเกนขอบเขตของตน ท าใหสนเปลองเวลาของผรวมอภปรายคนอนและผเรยน ดงนนผสอนจะตองประเมนผลการเรยนการสอนของตนเองวา จะใชการสอนแบบอภปรายบนเวทไดประโยชนคมคาหรอไม หากไมคมคากควรเลอกการสอนแบบอนทเหมาะสมกวา

1.3 การจดการเรยนการสอนโดยการอภปรายกลมยอย (small group discussion) การจดการเรยนการสอนโดยการอภปรายกลมยอย เปนอกรปแบบหนงของการจดการเรยนการสอนโดยการอภปราย โดยการทผสอนจดใหผเรยนอภปรายเนอหาทหยบยกขนมาพจารณากนในกลมผเรยนกลมเลก กอนทจะน าไปรายงานผลการอภปรายในทประชมรวมหรอในกลมผเรยนกลมใหญ วธด าเนนการเรมตนจากการแบงผเรยนออกเปนกลมยอยประมาณกลมละ 6 คน นงหนหนาเขาหากน แตละกลมจะเลอกประธานท าหนาทเปนผด าเนนการอภปราย ด าเนนการใหสมาชกในกลมทกคนไดแสดงความคดเหนอยางทวถง และมเลขานการของกลมเปนผจดบนทกการอภปราย ใชเวลาอภปรายประมาณ 5-10 นาท จากนนกลมยอยแตละกลมจะกลบเขารวมในกลมใหญ และเสนอรายงานผลการอภปรายของตน ตอจากนนผสอนอาจเปดการอภปรายกลมใหญ โดยใชความคดเหนทกลมยอยเสนอเปนหลก ขอดของการจดการเรยนการสอนโดยการอภปรายกลมยอย คอ ท าใหผเรยนในกลมยอยทกคนไดมโอกาสออกความคดเหนเตมท และใชเวลาในการด าเนนการแบงกลมอภปรายในระยะสนๆ สวนขอจ ากดของการจดการเรยนการสอนโดยการอภปรายกลมยอยนอยทผเรยนในกลม หากกลมผเรยนเปนกลมทมความคดลาชา ไมคอยแสดงออกซงความคดเหน จะท าใหการอภปรายปญหาในกลมนนไมประสบความส าเรจ การจดการเรยนการสอนโดยการอภปรายยงสามารถจดไดอกหลายรปแบบ แตสวนใหญจะมความคลายคลงกนในวธด าเนนการ คอ มผด าเนนการอภปราย ผรวมอภปราย และผฟง แตจดมงหมายในการจดด าเนนการอภปราย อาจจะแตกตางกนไป และการอภปรายหลายรปแบบอาจจะไมเหมาะสมกบการเรยนการสอนวทยาศาสตร เนองจากขอจ ากดเรองเวลาและการเชญวทยากร เชน การจดการเรยนการสอนแบบการประชมทางวชาการ (symposium) การจดการเรยนการสอนแบบอภปรายระดมสมอง (brainstorming) การจดการเรยนการสอนแบบอภปรายทางวชาการ (forum) การจดการเรยนการสอนแบบอภปรายวงกลม (circular responses) การจดการเรยนการสอนโดยการการอภปรายแบบสนทนารวมกน (colloquy) การจดการเรยนการสอนแบบโตวาท (debate) การจดการเรยนการสอนแบบอภปรายแกปญหา (syndicate) หรอ

EDU STOU

62 การจดการเรยนการสอนแบบสมมนา (seminar) เปนตน ดงนนการเลอกรปแบบการจดการเรยนการสอนแบบอภปรายแบบใดมาใชในการเรยนการสอนวทยาศาสตร จงขนอยกบผสอน ผเรยน ตลอดจนเนอหาและโสตทศนอปกรณทมอย 2. ขนตอนการจดการเรยนการสอนโดยการอภปราย

การด าเนนการอภปรายแบงเปน 3 ขนตอนดวยกน คอ ขนน าเขาสหวขอการอภปราย ขนการอภปราย และขนสรปการอภปราย ฝายผท าการอภปรายประกอบดวย ประธานเปนผน าการอภปราย ซงอาจจะเปนผสอนหรอผท าการอภปรายคนใดคนหนงทผสอนเลอกขนมา หรอกลมเลอกขนมาเองกได ท าหนาทเปนผเสนอปญหาน าการอภปราย และมอบหมายใหผหนงผใดเปนผตอบสรปประเดนส าคญๆ น าการอภปรายไมใหออกนอกทาง โนมนาว ตดบท และกระตนใหผเรยนใหถกเถยงและน าเสนอความคดเหน รบฟงความคดเหนจากกลมผฟงและสรปผลการอภปราย

ในการน าเขาสหวขอการอภปราย ซงเปนจดเรมตนของการอภปรายนน หลงจากเตรยมทกสงทกอยางแลว ประธานตองกลาวแนะน าใหผฟงทราบหวขอทจะอภปราย จากนนจงแนะน าสมาชกผอภปรายใหผฟงทราบ เมอผฟงรจกผพด และผพดเขาใจหวขออภปรายและขอบเขตตรงกนทกคนแลว จงด าเนนการอภปรายโดยประธานเรมใชค าถามถามใหเกดปญหาและใหสมาชกแตละคนออกความเหนและคอยก ากบการอภปรายใหเปนไปตามวตถประสงค สวนผสอนท าหนาทเปนพเลยง ตอนใดทเปนค าถามหรอค าตอบทวกวนไมชดเจน ไมเขาประเดน ผสอนอาจจะตองชแจงเพมเตม ยอหรอสรปใหทประชมไดทราบ ในขนการสรปการอภปราย ผสอนอาจจะเปนผสรปประเดนการอภปรายเองหรอมอบหมายใหผเรยนเปนผสรปกได โดยอาจจะตอบค าถามในใบงาน การบนทกขอคดเหนลงอนทน แลวน าเสนอแลกเปลยนในชนเรยนเพอระบประเดนความรทไดจากการอภปราย 3. การน าไปใชและตวอยางการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการอภปราย

การอภปรายเปนหวใจส าคญของการเรยนการสอนวทยาศาสตร และจะน าไปใชรวมเปนสวนหนงของการจดการเรยนการสอนวชาวทยาศาสตรแบบตางๆ เชน การจดการเรยนการสอนแบบสบเสาะหาความร การจดการเรยนการสอนแบบแกปญหา หรอการจดการเรยนการสอนแบบคนควา เปนตน อยเสมอ ทงนเพราะการเรยนวชาวทยาศาสตรนนเปนการศกษาหาค าตอบของปญหาทยงไมร จงจ าเปนตองมการอภปรายเพอใหผเรยนชวยกนวางแผนแกปญหา เชน ใชในการอภปรายปญหาและขอบเขตของปญหา อภปรายการตงสมมตฐาน อภปรายวธการทดลอง หรออภปรายผลการทดลอง เปนตน

ในการอภปรายปญหาและขอบเขตของปญหา ผสอนอาจจะเรมตนจากกจกรรมตางๆ หลายอยาง เชน จากการใหดรปภาพ การใหอานขาว ดภาพยนตร การสาธต การทดลองของผสอนหรอแมแตการยกตวอยางปญหาในชวตประจ าวน เชน สมมตวาผสอนตองการสอนความคดรวบยอดวา ในอากาศมไอน า ผสอนอาจจะเรมตนดวยการสาธตการทดลอง โดยเอาน าแขงใสแกวน าตงวางไวบนโตะ ใหผเรยนสงเกตการ

EDU STOU

63 เปลยนแปลงทเกดขน ตอมาผสอนจะถามผเรยนวาผเรยนสงเกตเหนอะไรเกดขนบาง โดยเปดโอกาสใหผเรยนอภปรายแสดงความคดเหนจนไดขอสรป โดยอาจจะสรปโดยผเรยนเองหรอผสอนอาจจะเปนผสรปจากการอภปรายของผเรยนกได การสอนความคดรวบยอดในเรองนอาจจะใชกจกรรมอนๆ แทนการสาธตการทดลองกได เชน อภปรายจากปรากฏการณธรรมชาตทผเรยนเหนชด ไดแก การเกดหมอกในเวลาเชาของวนทอากาศเยนและมไอน าในอากาศมาก หรอจะใชภาพนง ภาพยนตร ขาวประจ าวน เปนตน ยกขนมาอภปรายเพอน าไปสปญหากไดทงสน เมอผเรยนเกดปญหาแลวจากนนผสอนจะเปนผน าอภปรายหาค าตอบหรอสาเหตทควรจะเปนไปได คอ การตงสมมตฐานนนเอง จากตวอยางจะเหนไดวา เมอตงปญหากมการจดกจกรรม เชน สาธตการทดลอง หรอใชอปกรณตางๆ ตลอดจนกลาวน าถงปรากฏการณทผเรยนมอยแลว จากนนจงใชการจดการเรยนการสอนโดยการอภปรายเพอตงปญหา และเมอจะวางแผนแกปญหากมการอภปรายอกดวยค าถามในแนวทวา ผเรยนจะแกปญหาอยางไร จะหาค าตอบไดอยางไร ท าไมจงคดเชนนน จะเหนไดวาการใชการจดการเรยนการสอนโดยการอภปราย จะชวยใหผเรยนเกดความคด เพมพนความร และเปนการฝกใหผเรยนรจกคดอยางมเหตผลอกดวย จงอาจสรปไดวาในการน าการจดการเรยนการสอนโดยการอภปรายมาใชโดยตรงหรอใชควบคกบการจดการเรยนการสอนแบบตางๆ ควรพจารณาเลอกใชในกรณตอไปน คอ 1) เพอชวยใหผเรยนก าหนดปญหา และขอบเขตของปญหาหลงจากการสาธต 2) เมอผเรยนจะวางแผนการแกปญหารวมกน 3) เมอผเรยนแตละกลมวางแผนท างาน โดยใชการอภปรายเปนการก าหนดหนาทการท างานและซกซอมความเขาใจของสมาชกในกลม 4) เมอกลมผเรยนกลมยอยอภปรายผลการทดลองหรอผลการคนควากอนเสนอรายงาน 5) เพออภปรายผลการศกษาคนควาหนาชนเรยน 6) เพอชวยใหผเรยนสามารถสรปหลกเกณฑจากขอมลทมอยดวยตนเอง ตลอดจนชวยในการสรปเพอน าหลกเกณฑไปใช 7) เพอฝกใหผเรยนรจกคด โดยเฉพาะเมอใชการอภปรายเกยวกบปญหาทยงสรปค าตอบทแนนอนไมได 4. ขอเสนอแนะเพมเตมในการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการอภปราย

ขอเสนอแนะเพมเตมในการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการอภปราย มดงน 1) การเลอกหวขอการอภปราย ขนอยกบผสอนเปนผพจารณาตามสถานการณในการจดการเรยนการสอน เชน หากผสอนตองการใหผเรยนทกคนไดท าการศกษาคนควาหรอมสวนรวมในหวขอทก าลงจะจดการอภปราย หรอตองมการตดตามผลการอภปรายโดยตรง ผสอนควรเลอกใชการอภปรายทวไปทงชน เชน ผสอนก าหนดงานใหผเรยนไปศกษาเรองปญหาของการอนรกษทรพยากรธรรมชาต กรณเชนนผสอน

EDU STOU

64 ควรใชวธการจดการเรยนการสอนโดยการอภปรายทงชน แตหากผสอนมอบหมายใหเฉพาะกลมใดกลมหนงไปเกบรวบรวมขอมลศกษาคนควา หรอไปศกษานอกสถานทมาแลว ผเรยนกลมทไดไปศกษาคนความากอนน ควรจะเปนผทเปนสวนส าคญของการอภปราย ผเรยนสวนใหญมหนาททควรจะท าได คอ หนาทของผฟงทด ในกรณเชนน ผสอนอาจจะเลอกใชการจดการเรยนการสอนโดยการอภปรายบนเวท หรออกนยหนงหากผสอนตองการใหกลมยอยไดมการอภปรายในรายละเอยดอยางทวถง กควรเลอกใชการจดการเรยนการสอนโดยการอภปรายกลมยอย เปนตน 2) ควรใหเวลาทพอเหมาะส าหรบการอภปราย เพราะถาใหเวลามากเกนไปโดยไมมการดแลแนะน าใหเหมาะสมกจะเปนการเสยเวลาโดยเปลาประโยชน แตถาใหเวลาไมพอ การอภปรายยงไมบรรลจดมงหมายกหมดเวลาเสยกอน กนบวาเสยเวลาโดยเปลาประโยชนเชนกน 3) อธบายแนวทางในการอภปรายแกผเรยนกอน เพอใหผเรยนเขาใจบทบาทหนาทของผน าการอภปราย สมาชกในกลมอภปราย และแนวทางในการด าเนนการ เพอใหไดขอสรปตามจดมงหมาย

4) ตรวจสอบความพรอมในการด าเนนการจดการเรยนการสอนโดยการอภปราย ไดแก จดสถานททนงเพอใหเอออ านวยแกการอภปรายใหมากทสด คอ ใหสมาชกทกคนมองเหนหนากนเวลาอภปราย

5) พยายามเอออ านวยใหการด าเนนการอภปรายเปนไปดวยความสะดวก โดยการจดกระดานด าใหกลมอภปราย รวมทงกระดาษโนต หรอเครองใชอนๆ ทตองการ เชน เครองฉายภาพขามศรษะ เครองบนทกเสยง เปนตน



EDU STOU

65


การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการสาธต

การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการสาธต หมายถง การจดการเรยนการสอนทแสดงหรอกระท าใหผเรยนดเกยวกบขนตอนการกระท าสงใดสงหนง หรอเกยวกบทกษะ หรอหลกการใหเหนขนตอน โดยจะใหผเรยนดเปนรายบคคลหรอเปนกลมกได

การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการสาธตมรากฐานมาอยางยาวนาน ตลอดการพฒนาของวทยาศาสตร การสาธตเปนการแสดงใหเหนภาพทชดเจนซงเปนประสบการณตรงนอกเหนอจากการอธบายหรอบรรยาย เนองจากผเรยนสวนมากจะเรยนไดดหากไดเหนภาพไปพรอมกบเสยงหรอการบรรยาย การสาธตยงมบทบาทส าคญในการพฒนาความรทางวทยาศาสตร โดยนกวทยาศาสตรในอดตจะท าการสาธตเพอเปนหลกฐานยนยนการน าเสนอทฤษฎหรอกฎทนกวทยาศาสตรคนพบหรอพฒนาขน การสาธตอาจจะเปนขนตอนการปฏบตการ กระบวนการหรอปรากฏการณทผสอนตองการแสดงใหผเรยนไดเหนหรอสงเกต

การสาธตยงเปดโอกาสใหท งผสอนและผเรยนพฒนาแนวคด และเกดความรสกมสวนรวมในกจกรรมการเรยนการสอนในฐานะผผานประสบการณตรงทงจากการสงเกตและการมสวนรวมในการสาธต อกทงยงเปนการจดประกายใหผเรยนเกดค าถามและความสนใจในบทเรยน

การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการสาธตไมใชการจดการเรยนการสอนทเบดเสรจทงกระบวนการ แตเปนสวนหนงในขนตอนการจดการเรยนการสอนแบบอน ๆ เชน การจดการเรยนการสอนโดยการทดลอง และการจดการเรยนการสอนโดยการสบเสาะหาความร การสาธตอาจจะด าเนนการโดยผสอนหรอผเรยนกได ในทนจะกลาวถง ขนตอนการจดการเรยนการสอนโดยการสาธต ขอด ขอจ ากดของการจดการเรยนการสอนโดยการสาธต การน าไปใชและตวอยางการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการสาธต รวมถงสงทตองพจารณาเมอจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการสาธต

1. ขนตอนการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการสาธต

หวขอนจะน าเสนอขนตอนการจดการเรยนการสอนโดยการสาธต ซงประกอบดวย 3 ขนตอน ไดแก ขนวางแผนการสอนและเตรยมการสาธต ขนสาธต และขนประเมนความรจากการสาธต ซงมรายละเอยดดงน

1.1 ขนวางแผนการสอนและเตรยมการสาธต ขนตอนการวางแผนอาจเรมโดยการวเคราะหจดประสงคของบทเรยนแลวก าหนดเปาหมายของการสาธตทจะน าไปสจดประสงคของบทเรยน ซงผสอนตองศกษาเนอหาของบทเรยนอยางละเอยดและวเคราะหเนอหาทจะน ามาสาธต โดยการสาธตจะไมน าเสนอแนวคด

EDU STOU

66 ทซบซอนทอาจจะน าไปสความเขาใจทคลาดเคลอน แตจะตองมการวเคราะหผเรยนเพอน าไปสการก าหนดเปาหมายการสาธตทจะน าไปสจดประสงคของบทเรยนนน ผสอนตองศกษาการสาธตอยางละเอยดแลววเคราะหเนอหาทจะใชในการสาธต ก าหนดล าดบของการด าเนนไปของกจกรรมทชดเจน ออกแบบค าถามทกระตนความคดขนสง โดยเฉพาะการกระตนใหผเรยนเกดค าถาม ทงกอนและหลงการสาธต มการเตรยมตวสาธตกอน ตรวจสอบความพรอมของสอการสอนและอปกรณในการสาธต และก าหนดการประเมนใหชดเจน วางแผนการควบคมเวลา และก าหนดหองเรยนทเหมาะแกการสาธต เชน หองปฏบตการ หองเรยน สนามหญา หรอหอประชม เปนตน

1.2 ขนสาธต กระตนใหผเรยนสรางค าถามหรอก าหนดเปาหมายของการศกษาการสาธต โดย ผเรยนตองเขาใจบทบาทและหนาทของตนเองอยางชดเจน และการสาธตจะท าโดยผสอนหรออาจจะเนนการมสวนรวมของผเรยนได ทงนในบทเรยนทใชการสาธตใดกตาม จะตองมการก าหนดกจกรรมทผเรยนตองปฏบตทเกยวของกบการสาธตนน ทงนขนอยกบจดประสงคของการสาธต และการออกแบบกจกรรมของผสอน ดงน

1) การสาธตเพอใหผเรยนปฏบตตาม เมอสนสดการสาธต ผสอนอาจจะใหผเรยนสรางแผนภาพขนตอนการปฏบตขนมา จากนนจงใหผเรยนฝกปฏบต การสาธตลกษณะนจะเปนการสอนการใชอปกรณทางวทยาศาสตรทถกตอง

2) การสาธตเพอกระตนการตงค าถามเพอน าไปสการสบเสาะ ผสอนอาจจะแบงกลมผเรยนเพอระดมสมองตงค าถาม จากนนจงคดเลอกค าถามประจ ากลมเพอน าไปสกระบวนการสบเสาะ การสาธตลกษณะนจะเปนปรากฏการณทนาสนใจ เชน การเกดปฏกรยาของธาตอลคาไลนกบน า เปนตน

3) การสาธตเพอประกอบการอธบายปรากฏการณ ซงโดยสวนมากผสอนจะใชแบบจ าลองในการสาธต ในกรณนผสอนตองตงค าถามส าหรบการอภปรายสงทแบบจ าลองน าเสนอและขอจ ากดของการสาธตดวยแบบจ าลอง เชน การสาธตปรากฏการณขางขนขางแรม โดยนอกเหนอจากการใหผเรยนสะทอนความเขาใจในปรากฏการณแลว ผสอนตองใหผเรยนอภปรายเกยวกบสงทแบบจ าลองก าลงน าเสนอและขอจ ากดของแบบจ าลองทอาจจะน าไปสความเขาใจทคลาดเคลอน เชน ระยะทาง ขนาด และการหมนรอบตวเอง เปนตน

1.3 ขนประเมนการเรยนรจากการสาธต ขนนจะเปดโอกาสใหผเรยนน าเสนอและแสดงสมรรถนะของตนเองทไดเรยนรจากการสงเกตการสาธตและกจกรรมทไดปฏบต ซงผสอนอาจจะใชวธการใหผเรยนออกมาสาธตดวยตนเอง การน าเสนอผลงานจากการสาธตของผเรยน การแลกเปลยนระหวางกลม รวมทงการถามตอบระหวางผเรยนหรอผเรยนกบผสอน เปนตน และในขนตอนน ผสอนสามารถประเมนการเรยนรของผเรยนจากการสงเกตได

2. ขอดขอจ ากดของการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการสาธต

การสาธตเปนเทคนคการจดการเรยนการสอนทเปนทนยมมายาวนาน เพราะมขอดหลายประการ ดงรายละเอยดตอไปน

EDU STOU

67 1) ผเรยนเหนภาพจรง นอกเหนอจากการบรรยายแตเพยงอยางเดยว ซงการเหนภาพนจะชวยใหเกด

การเรยนรมากกวาการใชหฟง โดยผเรยนสามารถเหนภาพไดอยางเปนรปธรรม ท าใหผเรยนเกดความพรอมในการเรยน การสาธตจงเปนเทคนคทน าเขาสบทเรยนไดด

2) ผเรยนไดเหนตวอยางการปฏบตทเปนมาตรฐาน เนองจากการปฏบตบางอยางผเรยนอาจจะตองเหนตวอยางของการปฏบตทถกตองและเปนมาตรฐานเพอเปนตวอยางในการน าไปปฏบต ดงนนผสอนตองมทกษะในการปฏบตเปนอยางดจงจะสามารถสาธตถงวธหรอขนตอนทถกตองได

3) ผเรยนจะเหนขนตอนในการปฏบตอยางชดเจน โดยการสาธตเปนวธทมประสทธภาพในการเนนขนตอนหรอวธปฏบต โดยเฉพาะกจกรรมบางอยางทแตละขนตอนในการปฏบตมความส าคญ ยกตวอยางเชน ขนตอนการใชเครองมอทางวทยาศาสตร เทคนคการเกบตวอยาง เปนตน

4) การสาธตสามารถน ามาใชเสรมการบรรยาย โดยจะท าใหการบรรยายนนมความหมายมากขน สงเสรมระดบความเขาใจของผเรยนมากขน

อยางไรกตามการจดการเรยนการสอนโดยการสาธตเปนเพยงการใหประสบการณตรงแกผเรยนเทานน แตผเรยนไมไดเปนผลงมอปฏบต ดงนนจงมขอควรพจารณา ประการแรก คอ ผสอนตองมทกษะการสอนทดมาก โดยเฉพาะการปฏบตเพอสอนเปนตวอยาง ยกตวอยางเชน การใชกลองจลทรรศนอยางถกวธ โดยผสอนตองบรรยายและปฏบตไปพรอมกน โดยอาจจะตองตงค าถามเปนระยะ ดงนนผทไมมทกษะการใชกลองหรอมประสบการณในการสอนนอย อาจจะประสบปญหาในการจดการเรยนการสอนโดยการสาธต นอกจากน การสาธตทผดวธกจะท าใหผเรยนเกดความเขาใจทคลาดเคลอนได ดงนนผสอนตองผานการปฏบตและฝกฝนจนช านาญ ซงตองอาศยทงเวลาและประสบการณ เนองจากการสาธตเปนการน าเสนอวธการทถกตอง เปนตวอยางใหผเรยนเหนภาพหรอแนวคดทตองการน าเสนอ

ขนาดของหองเรยนกเปนขอจ ากดของการจดการเรยนการสอนโดยการสาธต เนองจากการสาธตตองอาศยการสงเกตจากผเรยน ดงนนหากจ านวนผเรยนมากเกนไป การสาธตกอาจจะไมไดผล ผเรยนอาจจะอยไกลเกนทจะสงเกตไดชดเจน รวมทงการจดทนงในชนเรยนกจะมผลเชนกน โดยผเรยนทนงไกลเกนไปหรออยในต าแหนงทไมเหมาะสม มสงบดบง กอาจจะละความสนใจจากการสาธตหรอบทเรยนนนได อปกรณในการสาธตกมสวนส าคญ หากอปกรณมขนาดเลกมาก ผเรยนกอาจจะไมสามารถสงเกตได นอกจากนอปกรณในการสาธตกตองเหมาะสมกบชนเรยนหรอสถานท ซงการสาธตบางอยางอาจจะตองใชพนททกวางกวาชนเรยน เชน หอประชม หรอสนามฟตบอล เปนตน

นอกจากนการสาธตอาจจะตองใชเวลานาน หรอตองมการเตรยมตวมาก ผสอนจงตองเตรยมการในบทเรยนนนๆ รวมทงการเปดโอกาสใหผเรยนฝกทกษะ เชน การสาธตการเตรยมสไลดส าหรบกลองจลทรรศน ผสอนอาจจะตองสาธตมากกวา 1 ครง และมเวลาในการใหผเรยนไดฝกปฏบต การจดการเรยนการสอนโดยการสาธตจะใชเปนเทคนคในบทเรยน ไมควรน ามาเปนวธสอนของทงบทเรยน เพราะการสาธตเพยงอยางเดยวไมสามารถด าเนนการสอนทสะทอนลกษณะส าคญของวทยาศาสตรได

EDU STOU

68 3. การน าไปใชและตวอยางการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการสาธต

ดงทกลาวแลววา การสาธตสามารถใชไดในหลายขนตอนของการจดการเรยนการสอน ดงนนผสอนอาจจะเลอกวาจะน าเสนอการสาธตในขนตอนใด โดยตองระลกไวเสมอวา เปาหมายของการสาธตเพออะไรและผเรยนจะมกจกรรมใดทเกยวของกบการสาธตน ตวอยางการเรยนการสอน ดงแผนภาพ 8.5 น จะเลอกใชการสาธตแบบมสวนรวมเพอตงค าถามเกยวกบแรงตงผว ซงจะอยในขนน าเขาสบทเรยน

แผนภาพ 8.10 ตวอยางการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการสาธตในขนน าสบทเรยน

ประกอบการสอนโดยการทดลอง เรอง แรงตงผว

EDU STOU

ขนวางแผนการสอนและเตรยมการสาธต กจกรรมเรองแรงตงผวจะใชเวลา 1 คาบ (ประมาณ 55 นาท ) โดยการสาธตจะอยในขนการน าเขาสบทเรยน

เพอกระตน โดยผเรยนจะมสวนรวมในกจกรรมการสาธตและใหผเรยนตงค าถามเกยวกบแรงตงผวของน าเพอน าไปสการศกษาผลของสารลดแรงตงผว โดยการสาธตจะใชการหยอนลวดหนบกระดาษลงไปในแกวทมน าเตมจนปรม โดยใหผเรยนท านายวาจะสามารถหยอนลวดเสยบกระดาษไดกตว ทงนเตรยมใหผเรยนทกคนมสวนในการหยอนลวดเสยบกระดาษ

อปกรณทตองเตรยม ประกอบดวย 1. แกวน าใส 2. ลวดเสยบกระดาษ 3 กลอง (ประมาณ 150 ตว) 3. น ายาลางจานเลกนอย

ขนสาธต ใหผเรยนท านายวา จะสามารถหยอนลวดเสยบกระดาษลงแกวน าไดสงสดกตว กอนทน าในแกวจะลน

ออกมา ใหเหตผลประกอบการท านาย ผเรยนคอย ๆ หยอนลวดเสยบกระดาษลงในแกวน าทละคน จนกวาน าจะลนออกมา ซงจ านวนลวดเสยบ

กระดาษทใสลงไปไดในแกวขนาด 250 ลกบาศกเซนตเมตร คอ ประมาณ 150 ตว เมอสงเกตในระดบสายตาจะเหนน าโคงสงกวาขอบแกวในชวงทาย ๆ กอนทน าจะลน ผสอนตงค าถามวาสง

ทเกดขนเปนเพราะเหตใด ผเรยนอาจจะอภปรายโดยการน าของผสอน เพอศกษาวาผเรยนมแนวคดเดมเรองแรงตงผวอยางไร จากนนผเรยนตงค าถามเกยวกบผลของน ายาลางจานทมตอจ านวนลวดเสยบกระดาษทหยอนลงไปในแกว

กอนทน าจะลน

ขนประเมนการเรยนรจากการสาธต ผเรยนตอบค าถามหรอรวมอภปรายเพอประเมนการเรยนรทไดจากการสาธต ทงนสามารถประเมนดวย

ตนเองหรอประเมนโดยผสอนได สวนของการเรยนการสอนโดยการทดลอง ผเรยนออกแบบการทดลองเพอศกษาผลของน ายาลางจานทมตอแรงตงผวของน า ผเรยนตงสมมตฐานเกยวกบผลของน ายาลางจานทมตอแรงตงผวของน า ผเรยนท าการทดลองและบนทกผลตามทออกแบบไว ผเรยนน าเสนอผลการทดลอง โดยออกแบบการน าเสนอดวยตนเองบนกระดาษฟลปชารต ผเรยนตอบค าถามของเพอนรวมชนและผสอนโดยยอนกลบไปสรปเรองแรงตงผวจากกจกรรมการสาธตใน

ขนสาธต ผสอนตงค าถามและควบคมการอภปรายเพอน าไปสขอสรปวาน ายาลางจานเปนสารลดแรงตงผวชนดหนง

ท าใหความสามารถในการยดเหนยวของผวหนาน าลดลง จ านวนลวดเสยบกระดาษทใสลงไปในแกวกอนทน าจะลนจงนอยกวาจ านวนลวดเสยบกระดาษทใสในขนตอนการสาธต

EDU STOU

ในบทเรยนตวอยางน ผสอนเลอกใชการสาธตในตอนแรก เนองจากจ านวนลวดเสยบกระดาษทใชมจ านวนมาก ดงนนหากใหผเรยนไดปฏบตทกกลมจะใชจ านวนลวดเสยบกระดาษมากเกนไป แตในขนตอนการทดลอง สามารถแบงกลมผเรยนได เนองจากจ านวนลวดเสยบกระดาษใชไมมากเทาตอนสาธต

3. สงทตองพจารณาเมอจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการสาธต

เพอใหการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการสาธตประสบความส าเรจ ผสอนจะตองใชอปกรณประกอบการสาธตทถกตอง และควรใชของจรงในกรณสาธตวธปฏบต เชน สาธตการใชอปกรณทางวทยาศาสตร ยกเวนในกรณการสาธตโดยใชแบบจ าลองเพออธบายปรากฏการณ โดยมหลกการทวไปของการสาธตดงตอไปน

1) การสาธตจะใชไดดเมอผสอนตองการกระตนใหผเรยนเกดความสงสย ทน าไปสการตงปญหาทางวทยาศาสตร เชน การสาธตเกยวกบแรงตงผวของน า

2) การสาธตควรจะใหผเรยนเหนภาพรวมทงหมดกอน จงจะเนนไปยงจดใดจดหนง หรอการเนนแตละขนตอน

3) ใชการสาธตเพอเสนอแนะเทคนคประกอบการทดลอง เชน การสาธตเทคนคเกยวกบเครองมอ การเกบตวอยาง การใชอปกรณเครองแกวเตรยมสารละลาย เปนตน

3) ใชการสาธตเพอน าเสนอการทดลองเลยนแบบ หรอการสรางแบบจ าลองการทดลองของนกวทยาศาสตร ในอดต เชน การทดลองเพอศกษาการเลยวเบนของแสงผานสลตเดยว (single slit experiment) การทดลองการหกเหของแสงผานตวกลางทมความหนาแนนแตกตางกน เปนตน

4) ใชการสาธตเพอกระตนใหผเรยนอธบายสงทเกดขน การฝกสรางทฤษฎ หรอการฝกใหผเรยนสงเกต เกบขอมลเพอคนพบแบบรป (pattern) เพอน าไปสการตรวจสอบหรอการหาหลกฐานเพอสนบสนนแนวคดทน าเสนอ

5) การสาธตจะเนนกระบวนการมากกวาผลทายสด โดยผสอนจะย าใหเหนกระบวนการ โดยการกระตนใหผเรยนสงเกตการด าเนนไป ไมมงเนนแตผลทายสดมากเกนไป

6) ผสอนจะตองออกแบบวาการสาธตนนมความส าคญในบทเรยนอยางไร และผเรยนมสวนปฏบตเกยวกบการสาธตนนอยางไรการสอนโดยใชการสาธตอาจจะมการปรบประยกตเพอใหโอกาสผเรยนไดมบทบาทมากขนโดยใหผเรยนเปนผสาธตแทน ทงนผสอนอาจจะมการเตรยมการเพอใหแนใจวาผเรยนสามารถสาธตกจกรรมตาง ๆ ไดอยางถกตอง



EDU STOU

71

ตอนท 8.4

การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรทเนนบรบท โปรดอานแผนการสอนประจ าตอนท 8.3 แลวจงศกษาเนอหาสาระ พรอมปฏบตกจกรรมในแนว


หวเรอง

เรองท 8.4.1 การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรตามแนวคดวทยาศาสตร เทคโนโลย

และสงคม

เรองท 8.4.2 การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการไปศกษานอกสถานท

แนวคด

1. การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรตามแนวคดวทยาศาสตร เทคโนโลย และสงคม เปนการจดการเรยนการสอนทใชประเดนปญหาสงคม หรอสงทผเรยนสนใจเกยวกบวทยาศาสตรและเทคโนโลยเปนตวน าเขาสบทเรยนและเปนแกนเรองของการด าเนนกจกรรม ผเรยนจะสบเสาะหาความรทางวทยาศาสตรผานการลงมอปฏบตในประเดนทสนใจ และน าขอคนพบไปด าเนนการเพอใหเกดผลกระทบในสงคม ข นตอนการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรตามแนวคดวทยาศาสตร เทคโนโลย และสงคม ประกอบดวย ขนวางแผน ขนสอน และขนประเมนผล

2. การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการไปศกษานอกสถานท เปนวธการจดการเรยนการสอนทเปนทนยม ผสอนสามารถออกแบบและจดการเรยนการสอนโดยการไปศกษานอกสถานทใหเกดประสทธภาพสงสดได โดยการด าเนนขนตอนอยางเปนระบบ มการเตรยมการและออกแบบกจกรรมใหผเรยนไดสบเสาะหาความร โดยแบงเปน 4 ขน คอ ก าหนดจดมงหมายในการไปศกษานอกสถานท การเตรยมการกอนการพาไปศกษานอกสถานท การเดนทางและการศกษานอกสถานท และการด าเนนการหลงศกษานอกสถานท

วตถประสงค เมอศกษาตอนท 8.4 จบแลว นกศกษาสามารถ 1. บอกแนวคด หลกการ และลกษณะส าคญของการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรตามแนวคด

วทยาศาสตร เทคโนโลย และสงคม ได 2. ประยกตใชตวอยางการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรตามแนวคดวทยาศาสตร เทคโนโลย และ

สงคม เปนแนวทางในการออกแบบการสอนได 3. ระบขอดและขอควรระวงของการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรตามแนวคดวทยาศาสตร

เทคโนโลย และสงคม ได

EDU STOU

72 4. เสนอแนะประเดนทเกยวของกบการน าการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรตามแนวคดวทยาศาสตร

เทคโนโลย และสงคม ไปปฏบตได 5. ออกแบบกจกรรมการเรยนการสอนวทยาศาสตรตามแนวคดวทยาศาสตร เทคโนโลย และสงคมได 6. บอกแนวคด หลกการ และลกษณะส าคญของการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการไปศกษา

นอกสถานทได 7. ประยกตใชตวอยางการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการไปศกษานอกสถานท เปนแนวทาง

ในการออกแบบการสอนได 8. ระบขอดและขอควรระวงของการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการไปศกษานอกสถานทได 9. เสนอแนะประเดนทเกยวของกบการน าการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการไปศกษานอก

สถานทไปปฏบตได 10. ออกแบบกจกรรมการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการไปศกษานอกสถานทได

EDU STOU

73 ความน า

หากการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรไมสามารถตอบค าถามผเรยนไดวา เรยนวทยาศาสตรไปท าไมหรอเกยวของกบชวตประจ าวนอยางไร การจดการเรยนการสอนนนไมสามารถบรรจปรชญาเบองตนของแนวคด วทยาศาสตรเพอปวงชน (Science for All) ได เพราะในชวตจรงหรอการท างานจรงของนกวทยาศาสตรไมสามารถเปนอสระจากบรบททแวดลอมได วทยาศาสตรสงผลกระทบตอสงคม วฒนธรรม ในขณะเดยวกนสงคมและวฒนธรรมกสงผลกระทบกบวทยาศาสตรเชนกน ซงเปนประเดนส าคญอยางหนงของธรรมชาตของวทยาศาสตร การเรยนวทยาศาสตรในหองเรยนจงตองเชอมโยงกบวทยาศาสตรนอกหองเรยน วทยาศาสตรในชวตจรง รวมไปถงการเชอมโยงโลกในชวตจรงของผเรยนกบวทยาศาสตรดวย จากหลกการดงกลาวจงมการพฒนาการเรยนการสอนวทยาศาสตรทเนนการเชอมโยงไปสบรบททแวดลอมทเกยวของกบแนวคดทางวทยาศาสตรในบทเรยน ตวอยางการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรทเนนบรบททจะน าเสนอในตอนนคอ การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรตามแนวคด วทยาศาสตร เทคโนโลย และสงคม และการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการไปศกษานอกสถานท รายละเอยดทน าเสนอจะเปนแนวทางในการเชอมโยงเนอหาแนวคดทางวทยาศาสตรในบทเรยนเขาสบรบทในชวตจรงของผเรยน ซงจะท าใหผเรยนเกดการเรยนรอยางมความหมาย เรยนรทจะใชวทยาศาสตรในการแกปญหาหรอตดสนใจ เรยนรการท างานจรงของนกวทยาศาสตร เพอเตรยมตวสการเปนพลเมองทรวทยาศาสตรตามหลกการของแนวคดวทยาศาสตรเพอปวงชน

EDU STOU

74


การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรตามแนวคดวทยาศาสตร เทคโนโลย และสงคม

การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรใหสอดคลองกบบรบทและสภาพสงคม เปนทางเลอกหนงทนาสนใจของผสอน เนองจากปญหาของการเรยนการสอนวทยาศาสตรทพบในอดตทผานมาสบเนองจนถงปจจบน คอ การสอนวทยาศาสตรแตเพยงเนอหาทมขอบเขตแตในหนงสอหรอคมอเทานน ท าใหวทยาศาสตรถกมองวาไมเกยวของกบชวต ไมนาสนใจและยากตอการเรยนร มความพยายามในการพฒนาการรวทยาศาสตรในประเทศไทย ทงการพฒนาผสอน และการพฒนาการเรยนรของผเรยน โดยมการใชรปแบบการจดการเรยนการสอนทเรยกวา การจดการเรยนการสอนตามแนวคดวทยาศาสตร เทคโนโลยและสงคม (Science Technology and Society, STS) ซงมเปาหมายในการพฒนาความเขาใจในวทยาศาสตรและเกดความตระหนกวา วทยาศาสตร เทคโนโลยและสงคมมความสมพนธกน นอกจากนยงเหนคณคาของวทยาศาสตรและเทคโนโลย ในแงของปจจยในการด ารงชวต

การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรตามแนวคดวทยาศาสตร เทคโนโลย และสงคม หรอ STS เปนรปแบบการสอน (teaching approach) หนงในการจดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตรใหกบผเรยนโดยใชประเดนปญหาสงคม หรอสงทผเรยนสนใจเกยวกบวทยาศาสตรและเทคโนโลยเปนตวน าเขาสบทเรยนและเปนแกนเรอง (theme) ในการด าเนนไปของกจกรรม การเรยนรของผเรยนถกกระตนโดยขอสงสยหรอการตงค าถามทผเรยนสนใจ โดยผเรยนอาจจะเปนผต งค าถามเองหรอไมกได ทงนขนอยกบระดบทกษะการตงค าถามและประสบการณของผเรยน การพฒนาแนวคดของผเรยนจะผานกระบวนการทางวทยาศาสตรทแทรกอยในขนตอนของการจดการเรยนการสอนตามแนวคด STS ซงมไดหลากหลายรปแบบ เพอน าไปสการหาขอมลจนกระทงสามารถตอบขอสงสยของตนเองได การจดการเรยนการสอนนจงมจดเดน คอ ผเรยนมบทบาทสงในการด าเนนกจกรรม และสรางจตส านกสาธารณะและความรบผดชอบตอสงคมในฐานะพลเมองหรอสมาชกของสงคม ดงนนในการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรแตละวชา จงควรจะมการจดการเรยนการสอนทเชอมโยงวทยาศาสตร เทคโนโลยและสงคมเขาดวยกน รปแบบการสอน STS จงเปนแนวทางหนงทผสอนสามารถน าไปใชในการจดการเรยนการสอนได การจดการเรยนการสนอแบบ STS ยงท าใหผเรยนเหนคณคาความรและกระบวนการทางวทยาศาสตรทมสวนในการแกปญหาทางสงคม การแกปญหาหรอการปฏบตทใชหลกฐานเปนเครองมอในการตดสนใจ นอกจากนยงท าใหบทเรยนนาสนใจเพราะแมเนอหาจะคงเดม แตประเดนตาง ๆ เกยวกบเทคโนโลยและสงคม จะเปลยนแปลงไปตามสภาวะการณ จงทนสมยอยเสมอ ในปจจบนมการพฒนาตอยอดแนวคดการจดการเรยนการสอนแบบ STS ใหเปนรปแบบการจดการเรยนการสอนตาง ๆ ทมจดเนนแตกตางกนไป เชน รปแบบการจดการเรยนการสอนตามแนวคดแนวคดแนวคดวทยาศาสตร เทคโนโลย สงคม และสงแวดลอม (Science-Technology- Society and Environment (STSE) Approach) (Aikenhead,1988 ; Kumar and Chubin , 2000; Pedretti

EDU STOU

75 ,2005; Roth and Kim, 2008) ทเนนไปทการใชความรทางวทยาศาสตรส ารวจตรวจสอบ ศกษา สบเสาะ ในประเดนสงแวดลอมใหมากขน

การจดการเรยนการสอนตามแนวคด STS ยงบงชและสะทอน (explicit and reflective) กบ ธรรมชาตของวทยาศาสตรในประเดนทวา วทยาศาสตร เทคโนโลยและสงคม ตางไดรบอทธพลและสงผลกระทบซงกนและกน

1. ขนตอนการจดการเรยนการสอนตามแนวคดวทยาศาสตร เทคโนโลยและสงคม

นฤมล ยตาคม (2542) ไดเสนอตวอยางหนงของการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรตามแนวคดวทยาศาสตร เทคโนโลย และสงคม โดยมองคประกอบ 3 สวน คอ ขนวางแผน ขนสอน และประเมนผล ซงมรายละเอยดแตละขนตอนดงน

1.1 ขนวางแผน ขนนเปนขนทผสอนวางแผนการสอนและออกแบบการเรยนการสอนตามแนวคด วทยาศาสตร เทคโนโลยและสงคม และก าหนดจดประสงคของบทเรยน

1.2 ขนสอน ประกอบดวยขนยอย ทงหมด 6 ขน ดงน

1.2.1 ขนสงสย (I wonder) เปนขนทผสอนกระตนใหผเรยนระบประเดนทางสงคมทเกยวของกบวทยาศาสตรและเทคโนโลยทเปนจดประสงคของบทเรยนและสอดคลองกบตวชวด นอกจากนยงเปนขนทผสอนสามารถ ตรวจสอบความรเดมของผเรยน ผสอนอาจจะใชค าถาม สถานการณ ขาว วดทศน เพอกระตนใหผเรยนตระหนกถงการมสวนรวมในประเดนดงกลาว ซงรวมถงการตระหนกถงศกยภาพของตนเองในการเรยนรและเขามามสวนรวมในการปฏบต (action) เกยวกบประเดนดงกลาว ซงขนนผเรยนจะตงค าถามซงตอบไดดวยกระบวนการทางวทยาศาสตร

1.2.2 ขนวางแผน (I plan) จากค าถามในขนสงสย ผเรยนวางแผนการด าเนนงานเพอคนหาค าตอบ เกยวกบประเดนทางสงคมเนองมาจากวทยาศาสตรและเทคโนโลย ผสอนจะมบทบาทอยางสงในขนน เพอแนะน าและใหขอคดเหน การวางแผนนอาจจะเปนงานเดยวหรอกลมกได

1.2.3 ขนคนหาค าตอบ (I investigate) ขนนผเรยนจะสบเสาะหาความรทางวทยาศาสตรทเกยวของกบปญหานน ดงนน ในขนนผเรยนจะไดผานประสบการณการเรยนรโดยผานกระบวนการทางวทยาศาสตร ตวอยางเชน การทดลอง การสรางแบบจ าลอง การส ารวจทางวทยาศาสตร การทดสอบ โดยผสอนจะตองเนนถงความส าคญของการท างานทางวทยาศาสตร เชน ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร การเนนหลกฐานเพอน าไปสการลงขอสรป

1.2.4 ขนสะทอนความคด (I reflect) จากประสบการณทางวทยาศาสตร ผเรยนสะทอนสงทไดเรยนร โดยใชขอมลทไดจากขนการสบเสาะหาความร ผเรยนตองสะทอนความคดในกรอบของประเดนทสนใจและค าถามทตนเองตงไวในขนแรก ในขนนผสอนจะมบทบาทในการตงค าถาม หรอใชเทคนคในการใหผเรยนสะทอนความเขาใจของตนเองออกมา

EDU STOU

76 1.2.5 ขนแลกเปลยนประสบการณ (I share) ขนนเปนการฝกกระบวนการสอสารทางวทยาศาสตร

ของผเรยน โดยผานกระบวนการทางสงคม เชน การน าเสนอ การจดนทรรศการ เพอใหผเรยนไดแลกเปลยนแนวคด หรอ ตรวจสอบแนวคดของตนเอง กบแนวคดทเปนไปไดอน ๆ ผสอนอาจจะออกแบบการเรยนรใหขนนตรงกบชวงสปดาหวทยาศาสตร หรองานอน ๆ ทผเรยนสามารถน าเสนอผลงานของตนเองไดมากกวาการน าเสนอในชนเรยน

1.2.6 ขนน าไปปฏบตจรง (I act) ขนนจะเปนการน าความรทไดไปสการปฏบต ซงผเรยนสามารถท าไดหลายแนวทาง เชน การเขยนจดหมายไปยงผน าทองถน นกการเมอง สอตาง ๆ การเขยนเวบบอรด การท าปายรณรงค การจดตงชมรม การท าภาพยนตรส น การท าแผนพบ การท าปายผา เปนตน ซงการตดสนใจในการน าไปสการปฏบตตองมหลกฐานทางวทยาศาสตรสนบสนน เชน หากผเรยนทดลองแลวพบวาการทงขวดพลาสตกหรอกระปองนมทไมไดลางจะท าใหเกดเชอโรค และการมขนตอนในการรไซเคลมากขน ท าใหสนเปลองพลงงาน ผเรยนอาจจะน าไปสการปฏบต คอ การมจดลางขวดพลาสตกหรอกระปองตาง ๆ ในโรงเรยนกอนน าไปทงถงขยะ เปนตน

1.3 ขนประเมนผล ขนประเมนผลสามารถประเมนได 3 ทางคอ การประเมนโดยผสอน การประเมนโดยผเรยน และการประเมนโดยบคคลอน ๆ การประเมนสามารถท าไดตงแตขนแรก (I wonder) จนถงขนการปฏบต (I act) การประเมนจะตองสอดคลองกบจดประสงคและกจกรรมทท า ดงนนการประเมนผลโดยการสอบวดเนอหาตามแบบเดม ๆ อาจจะไมเหมาะทจะน ามาประเมนการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรตามแนวคด STS การประเมนอาจจะท าไดโดย การประเมนชนงาน การประเมนผลตอบรบจากผชม การประเมนความส าเรจของการปฏบต และการประเมนตามสภาพจรง

2. การน าไปใชและตวอยางการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรตามแนวคดวทยาศาสตร เทคโนโลยและสงคม เนอหาหรอเรองทอาจจะน าไปจดการเรยนการสอนตามแนวคดวทยาศาสตร เทคโนโลยและสงคม ควรเปนเรองใกลตว สงผลกระทบตอตวผเรยนและชมชน และอยในขอบเขตทผเรยนสามารถศกษาและปฏบตได โดยขอยกตวอยางเปนเรองเกยวกบทรพยากรน า ดงตอไปน แผนภาพท 8.11 ขนตอนการจดการเรยนการสอน เรองน าคอชวต โดยใชการสอนตามแนวคดวทยาศาสตร เทคโนโลยและสงคม (STS)

EDU STOU

77

1. ขนวางแผน ก าหนดจดประสงคของบทเรยน แนวคดทางวทยาศาสตร ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร จตวทยาศาสตรและธรรมชาต

ของวทยาศาสตร เขยนรายการสงทตองท า เขยนแผนการจดการเรยนร 2. ขนสอน มขนยอย 6 ขนดงน ขนสงสย (I wonder) ผเรยนเขยนแผนภาพทมาของน า 1 แกวทผสอนน ามาแสดง โดยใชความรจากประสบการณเดม โดยระบตงแตตนทางจน

มาถงในแกว ตงค าถามวาน าทใชในชมชนมาจากไหน เกดอะไรขนบางระหวางเสนทางการน าน ามาถงในแกว ในขนนสามารถตรวจสอบความเขาใจทคลาดเคลอนของผเรยนเกยวกบน าได

ขนวางแผน (I plan) กระตนใหผเรยนวางแผนเพอศกษาวาแหลงน าดมในชมชนมาจากไหน โดยชวยเหลอผเรยนในการตดตอกบองคกรทท า

หนาทท าน าใหสะอาดกอนแจกจายหรอจ าหนาย โดยอาจจะเปนภาครฐหรอเอกชนกได โดยผเรยนเขยนแผนการท างานในรปแผนภาพ ล าดบความคด หรอตารางกได

ใหผเรยนเขยนแผนภาพแหลงทมาของน าจนถงโรงงานท าน าดม และเขยนแผนผงแสดงการท าน าดม ขนคนหาค าตอบ (I investigate) น าผเรยนไปทศนศกษาโรงบ าบดน าเสยหรอการท าน าสะอาด โดยผเรยนสามารถส ารวจตรวจสอบกระบวนการทาง

กายภาพ ทางชววทยาและทางเคมในกระบวนการท าความสะอาดเพอใหไดน าดมได ผเรยนส ารวจตรวจสอบวาโรงเรยนมการใชและอนรกษน าอยางไร โดยการศกษาและตดตามปรมาณและรปแบบการใชน า

ในอางลางหนา ชกโครกและหองครว ขนสะทอนคด (I reflect) ใหผเรยนน าเสนอผลการสบเสาะหาความรทางวทยาศาสตรใหกบเพอนรวมชน การน าเสนอใหผเรยนออกแบบไดอยางอสระ ขนแลกเปลยนประสบการณ (I share) ใหผเรยนน าเสนอผลงานในหองเรยนหรอในชวงทโรงเรยนมการจดงานตาง ๆ ประชาสมพนธผลการคนพบ โดยการจดนทรรศการ การจดบอรด แผนพบ การเดนรณรงค การน าเสนอหนาเสาธง การ

ประกาศเสยงตามสาย วทยโรงเรยน วารสารโรงเรยน หรอหนงสอพมพนกเรยน เปนตน ขนน าไปปฏบตจรง (I act) ผเรยนเขยนขอเสนอแนะตอโรงเรยน เชน ผอ านวยการ คณะกรรมการสถานศกษา คณะกรรมการโรงเรยน เกยวกบ

แนวทางการประหยดน า การบ าบดน า และการอนรกษน า เสนอโครงการการอนรกษน าในโรงเรยน

3. ขนประเมนผล ผสอนประเมนผลจากการเขารวมกจกรรมและชนงานของผเรยนตงแตขนสงสยจนถงขนน าไปปฏบตจรง เชน แผนผง

เสนทางน า แผนผงการบ าบดน า เปนตน ประเมนผเรยนทงจากการประเมนตนเอง ประเมนโดยเพอนรวมชนและผสอน ประเมนจากผตอบรบในประเดนการอนรกษและประหยดน า การตระหนกรบรของสงคม เชน โรงเรยน ผปกครอง

EDU STOU

78 3. สรปและขอเสนอแนะ

ในการพฒนากจกรรมการเรยนร มจดมงหมายเพอใหผเรยนไดมความรทเกยวของกบประเดนทางวทยาศาสตร เทคโนโลยและสงคม อาจจะพจารณาประเดนดงตอไปน

1) ควรเลอกประเดนทางสงคมทก าลงเปนทสนใจ และสามารถน ามาใชในการบรณาการเรยนการสอนได เพอสรางหนวยการเรยนร เชน เรองภาวะโลกรอน การรวไหลของน ามนดบในทะเล

2) ก าหนดแนวคดทเกยวของ แนวคดทก าหนดตองเปนแนวคดทสอดคลองกบประเดนทางสงคมทเลอก และเปนแนวคดทสอดคลองกบสาระการเรยนรวทยาศาสตร

3) จดล าดบ และจดกลมแนวคด หลกการจดล าดบ คอ เรยงล าดบแนวคดทเปนพนฐานกอน และเรยงแนวคดทงายไปสแนวคดทยากขน ในการจดกลมแนวคดค านงถงแนวคดทเกยวของสมพนธกน จะจดอยในหวขอเดยวกน เชน แนวคดทเกยวของกบสาเหตของภาวะโลกรอน แนวคดทเกยวของกบผลกระทบของภาวะโลกรอน แนวคดทเกยวของกบวธการลดภาวะโลกรอน

4) การก าหนดจดประสงคการเรยนรตองใหแนใจวาสอดคลองกบหวเรอง และ ครอบคลมทง 3 ดาน คอ พทธพสย ทกษะพสย เจตพสยและสงเสรมความเขาใจในธรรมชาตของวทยาศาสตร

5) ก าหนดกจกรรมการเรยนใหสอดคลองกบจดประสงคการเรยนรทตงไว กจกรรมการเรยนการสอนเนนผเรยนเปนส าคญ เนนผเรยนเปนผลงมอกระท า มปฏสมพนธ และแลกเปลยนประสบการณกบผอน โดยใชขนตอนการจดการเรยนการสอนตามแนวคด STS ใหเหมาะสมกบผเรยน ใชสอการเรยนการสอนทเหมาะสมกบกจกรรมและผเรยน

6) ก าหนดแบบประเมนผล ตองประเมนใหตรงกบจดประสงคการเรยนร มวธการประเมนผลทหลากหลาย สอดคลองกบกระบวนการจดกจกรรมการเรยนการสอน และมการประเมนผลอยางตอเนองทงในระหวางการจดกจกรรมและหลงจากเสรจสนกจกรรม

7) การจดการเรยนการสอนทเกยวของกบบรบท สงแวดลอมหรอสงคม ยงมวธหรอรปแบบอน ๆ ผสอนสามารถเลอกวธทเหมาะสมไดอยางหลากหลาย เชน การจดการเรยนการสอนตามแนวคดการเรยนรตามประเดนวทยาศาสตรกบสงคม (Socioscientific Issue, SSI) โดยมหลกการพนฐานคลายคลงกบ STS คอ การเชอมโยงวทยาศาสตรในชนเรยนกบวทยาศาสตรในชวตจรง แตแตกตางในเนอหาบรบทและเปาหมายของการจดการเรยนการสอนทเนน รวมทงรายละเอยดขนตอนของการด าเนนการเรยนการสอน ซง การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรตามแนวคด SSI จะเนนไปทการพฒนาศกยภาพของผเรยนใหมการใชหลกฐาน เหตผลทางวทยาศาสตรเพอโตแยงหรอตดสนใจ ทงนจะพจารณาเหตผลทางสงคมประกอบ เชน ศลธรรมและคณธรรม (Sadler et al., 2011)

การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรตามแนวคด STS STSE หรอ SSI เปนตวอยางหนงของการเชอมโยงวทยาศาสตรกบบรบทสงคม การจดการเรยนการสอนในลกษณะเชนนจะชวยใหผเรยนพฒนาความคดขนสง ซงจ าเปนอยางมากส าหรบการด ารงชวตในศตวรรษท 21

EDU STOU

79 หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 8.4.1 แลว โปรดปฏบตกจกรรมท 8.4.1



การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการไปศกษานอกสถานท

การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการไปศกษานอกสถานท (field trip) หมายถง การศกษานอกหองเรยน เปนการพาผเรยนใหไดไปดชวตจรง สถานทจรงของสงทตองการศกษา โดยมวตถประสงคหลกเพอใหผเรยนไดรบประสบการณตรงเกยวกบสถานท วตถ สภาพแวดลอม เครองมอเครองใช โดยทสงเหลานผสอนไมสามารถน ามาใหดในหองเรยนได เปนการใชทรพยากรทมอยในชมชนใหเปนประโยชน ชวยใหผเรยนเรยนรไดอยางแมนย า ไดเหนสงทเปนรปธรรม ไดใชประสาทสมผสทง 5 ในการรบร ไดเหนวตถในขนาดทเปนจรง ไดเหนกระบวนการ ไดเหนการท างาน ไดยนเสยง กลน รส เชน การพาผเรยนไปสวนสตว ผเรยนจะไดเหนบรรยากาศตามธรรมชาต ไดเหนความเปนอยของสตว ไดยนเสยงรอง ไดสมผสกลนของสตวแตละประเภททแตกตางกน หรอหากพาผเรยนไปชมโรงงานไมอด โรงงานท าแกว เปนตน ผเรยนกจะไดเหนขนตอนกระบวนการท างาน เครองมอเครองใช ตงแตเรมตนจนจบกระบวนการ เปนตน นอกจากผ เ ร ยนจะไดรบความรความเขาใจ อนเปนประโยชนทไดรบจากการจดการเรยนการสอนโดยการศกษานอกสถานทแลว ยงชวยใหผเรยนไดรบประโยชนอนๆ ทส าคญส าหรบการพฒนาตนเองดงน

1) การทผเรยนไดรบประสบการณตรงจากสถานทจรง เปนการไดรบ “First Hand Knowledge” ซงเปนการถายทอด และการไดรบประสบการณทมคณคา และมความหมายตอผเรยนมาก

2) ผเรยนไดมโอกาสพบปะกบบคคลอาชพตางๆ ซงเปนการขยายโอกาสเพมพนความคดในการทผเรยนจะเลอกอาชพของตนในอนาคต

3) ผเรยนไดพบกบบรรยากาศของการเรยนรใหมๆ ทแตกตางไปจากการเรยนในหองเรยน ท าใหมความสนใจ ตนเตน เพลดเพลน ไมเกดความเครยด และในขณะเดยวกนกไดรบความรอกดวย

4) ชวยเสรมสรางบคลกภาพของผเรยน ในดานการท างานรวมกนเปนหมคณะ รจกรวมมอกบผอน เกดความอยากรอยากเหน รจกการซกถาม รจกการเสาะแสวงหาความรดวยตนเอง รจกการวางตวและมารยาทในการเขาสงคม เปนตน

5) การจดการเรยนการสอนโดยการไปศกษานอกสถานท ชวยใหผเรยนเขาใจเรองทศกษาอยางแทจรง และสามารถน าความรทไดรบไปใชใหเปนประโยชนในการด าเนนชวตไดอยางถกตอง เชน หลงจากการไปศกษาดงานทโรงงานผลตกระแสไฟฟาจากพลงงานน า ผเรยนจะเกดความเขาใจเกยวกบการผลต

EDU STOU

80 กระแสไฟฟา อนตรายของความไมเขาใจเกยวกบการใชอปกรณไฟฟา ตลอดจนรจกการรกษาทรพยากรน า เปนตน

6) พฒนาความรสกทางดานสนทรยภาพแกผเรยน เชน ความรสกชนชมในความเปนระเบยบเรยบรอยของการจดเครองมอเครองใชในโรงงาน ความรสกชนชมในความงาม ความรมเยนของวนอทยาน เปนตน ในขณะเดยวกนกเปนการปลกฝงความคดเกยวกบความสะอาด ความเปนระเบยบเรยบรอย หรอความคดทางดานการอนรกษธรรมชาตแกผเรยนดวย

การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการไปศกษานอกสถานท อาจแบงไดเปน 3 ประเภท ตาม

ระยะทาง ซงจะมความซบซอนในการวางแผนการสอนแตกตางกน คอ

1) การศกษานอกสถานทในระยะทางใกลๆ ไดแก การน าผเรยนไปศกษายงสถานทอนภายในสถานศกษา เชน หองสมด โรงฝกงาน หองปฏบตการวทยาศาสตร เปนตน 2) การศกษานอกสถานทในระยะทางขนาดกลาง ไดแก การน าผเรยนไปศกษาสถานทในบรเวณชมชนทอยไมไกลจากสถานทศกษามากนก 3) การศกษานอกสถานทในระยะทางไกล ไดแก การน าผเรยนไปศกษานอกสถานททตองใชยานพาหนะ และใชเวลาอยางนอย 1 วนขนไป การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการไปศกษานอกสถานทจงเปนอกวธหนงทผ สอนวทยาศาสตรควรจะน าไปใชเมอมโอกาส ในเรองท 8.4.2 น จะน าเสนอรายละเอยดการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการไปศกษานอกสถานท 3 ประเดน คอ ขนตอนการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการไปศกษานอกสถานท การน าไปใชและตวอยางการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการไปศกษานอกสถานท และขอควรค านงในการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการไปศกษานอกสถานท 1. ขนตอนการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการไปศกษานอกสถานท

การวางแผนจดการศกษานอกสถานท อาจแบงไดเปน 4 ขนตอน คอ

1.1 ก าหนดจดมงหมายในการไปศกษานอกสถานท (determine field trip’s objective stage) ผสอนอาจจะเปนผก าหนดความมงหมายในการศกษานอกสถานทไวกอน โดยพจารณาดวยตนเองวามความจ าเปนหรอมคณคาทางวชาการมากเพยงพอและไดผลคมคากบการทจะพาผ เรยนออกไปศกษานอกสถานท นอกจากนนยงไมสามารถทจะจดกจกรรมอยางอนทดแทนได จากนนผสอนอาจจะพจารณาไปถงความเกยวของสมพนธกบวชาทเรยนตลอดจนสภาพแวดลอมในการทจะจดเตรยมการ

เมอผสอนแนใจวาไดพจารณาสอบถามหรอตรวจสอบแนชดแลววา มความมงหมายในการจดการศกษานอกสถานทอยางไร จากนนจงน ามาอภปรายและวางแผนรวมกบผเรยนทงชนในดานความมงหมายและวตถประสงควา ตองการใหชมและศกษาหาความรเกยวกบเรองใดบาง ซงในการอภปรายรวมกนน ผเรยน

EDU STOU

81 อาจมขอคดเหนหรอขอเสนอแนะเกยวกบความมงหมาย หรอสถานททควรไปศกษาทอาจจะเปลยนแปลงหรอเพมเตมแลวแตกรณ

1.2 การเตรยมการกอนการพาไปศกษานอกสถานท (pre-field trip stage) ขนตอนนผสอนจะตองเปนผด าเนนการดวยความรอบคอบ โดยเฉพาะการพาผเรยนซงเปนผเรยนชนประถมศกษาหรอมธยมศกษาตอนตนไปศกษานอกสถานท จากงานวจยของเมเยอรสและโจนส (Myers and Jones, 2009 ) พบวาความตนเตนในสถานทแปลกใหม จะลดประสทธภาพการเรยนรของผเรยนขณะศกษานอกสถานท ดงนนในขนนผสอนควรจะเตรยมความพรอมของผเรยนโดยการใหขอมล เชน ประวต ทมา จดประสงคของสถานททจะไปศกษานอกสถานท รวมถงรปภาพของสถานท หรอเยยมชมเวบไซตกอน เพอใหผเรยนเกดความคนเคย นอกจากนควรแจงจดประสงคของการศกษานอกสถานท การปฏบตตน การเคารพกฎ ขอหามตาง ๆ เนองจากสถานทบางแหงจะมขอหามหรอบรเวณหวงหาม และสงหนงทส าคญ คอ ภาระงานรวมถงบทบาทของผเรยนทจะตองศกษา ซงในขนนผสอนอาจจะเตรยมความรในหวขอทจะศกษา เชน การคนควาเวบไซตรวมกบผเรยน การศกษาเอกสารทดาวนโหลดมาจากเวบไซตทจะไปเยยมชม ทงนเพอก าหนดเนอหาทเปนเปาหมายของการไปศกษานอกสถานท และงานวจย นอกจากนการแบงกลมเพอใหการศกษานอกสถานทมประสทธภาพมากทสด คอ 2-3 คน

ในการเตรยมการเพอใหเปนระบบ ผสอนควรจะด าเนนการในเรองตางๆ ตามล าดบดงน

1.2.1 ผสอนจะไปส ารวจแหลงทจะไป ซงอาจจะพาตวแทนของผเรยนไปดวยกได การส ารวจนเรมตนจากการส ารวจเสนทางในการเดนทาง ทพก ผน าชมสถานท โดยผสอนจะตองแจงวตถประสงคของการศกษาในครงนใหเจาของสถานทและผน าชมสถานทรบทราบ เพอจะไดน าชมและอธบายไดตรงตามจดมงหมายทผสอนและผเรยนรวมกนก าหนดไว หากจดมงหมายบางประการเจาของสถานทไมสามารถจดใหดได ผสอนจะไดรบทราบปญหาและเตรยมการเปลยนแปลงแกไขไดอยางเหมาะสม

1.2.2 หลงจากการส ารวจแลวผสอนจะน าวตถประสงคไปปรบปรงตามความเหมาะสมพรอมจดท ารางก าหนดการ

1.2.3 เตรยมค าถามไวส าหรบใหผเรยนไดศกษาคนควาหาค าตอบ และแบงงานทจะมอบหมายใหผเรยนท า

1.2.4 พบกบผเรยนทงหมด เราความสนใจดวยการฉายภาพยนตร ใหดภาพถายหรอบรรยายแหลงทจะไปศกษา จากนนจงอภปรายเหตผลทจะไปด พรอมกบปรบวตถประสงครวมกบผเรยน เมอตกลงกนไดแลวผสอนจะตองหาโอกาสท าการปฐมนเทศใหผเรยนทราบวา ผเรยนจะตองเตรยมตวกอนเดนทางอยางไรจะเดนทางโดยวธใด พรอมทงแจงก าหนดการ และงานทผเรยนจะตองท าเมอเดนทางไปถง โดยอาจจะท าเปนเอกสารแสดงรายละเอยดไวพรอม เมอผเรยนซกถามจนเขาใจถกตองตรงกนแลว ผสอนอาจจะสรปเพมเตมเกยวกบงานทผเรยนจะตองท าหลงจากกลบจากการศกษานอกสถานท ตลอดจนนดแนะเกยวกบขอควรปฏบตในการเดนทาง โดยเฉพาะเกยวกบความปลอดภยของผเรยนในดานตางๆ

EDU STOU

82 1.2.5 แจงก าหนดการ จ านวนผเรยน และขอมลตางๆ ทเหนวาจ าเปนใหเจาของสถานททราบ 1.2.6 ขออนญาตผปกครองตามระเบยบปฏบต

1.3 การเดนทางและการศกษานอกสถานท (field trip stage) ออกเดนทางตามก าหนดนดหมายและเมอถงสถานทแลวจะไดรบความสะดวกโดยมผน าชม หรอฝายตอนรบทไดตดตอไวลวงหนามาตอนรบ และพาไปศกษาดงานตามแผนทไดวางไว ในขนนจะมปจจยทเกยวของ 2 ประการ คอ บทบาทของผเรยนและบทบาทของวทยากร ณ สถานททจะไปศกษานอกสถานท โดยบทบาทของผเรยนตามปกตจะมภาระงานก าหนดไวแลว เชน การเขยนอนทนระหวางการทศศกษา การบนทก หรอหากเปนผเรยนในระดบสงอาจจะก าหนดใหท าเปนคลปวดทศนหรอสารคดสน ๆ ทถายท าจากกลองถายรปหรอโทรศพทมอถอ โดยเกบขอมลกอน แลวน ามาตดตอ ใสเสยง ภายหลง

ในขนศกษานอกสถานทโดยปกตจะม 3 กจกรรม คอ การปลอยใหศกษาอสระ การศกษากลมใหญ และการศกษากลมยอย โดยการปลอยใหศกษาอสระมกจะเปนสถานททจดให เชน นทรรศการของสถาบน บรเวณจดใหความร หองโถงใตตกของสถาบน บรเวณภายนอกอาคาร ในขณะทการศกษากลมใหญจะมวทยากรททางสถาบนจดให โดยในขนน ผเรยนจะมโอกาสซกถาม พดคย ในประเดนทสนใจ ซงวทยากรจะทราบจดเนนของการศกษานอกสถานทครงนจากการประสานงานเรบรอยแลว ผสอนอาจจะแนะน าผเรยนใหศกษา ซกถาม จดบนทก ถายภาพ พรอมทงดแลใหการเดนทางไปชมสถานทตางๆ เปนไปดวยความเรยบรอยสวนการศกษากลมยอย ผเรยนจะมภาระงานทก าหนดให ในสวนนอาจจะมวทยากรยอยในแตละสวน หรอผสอนจะเปนผควบคมเองกได โดยอาจจะศกษาในบรเวณทวทยากรจดให หรอบรเวณทสะดวกในการท ากจกรรม หรอศกษาสวนทเปนจดเนนของกจกรรม

สวนบทบาทของวทยากร หรอผใหความร ตามปกตจะเปนผแนะน า บรรยาย ใหผเรยนฟง อยางไรกตามวทยากรจะตองทราบจดประสงคของการมาศกษานอกสถานท และเนอหาหลกทเนน ทงนเพอใหการเรยนรมประสทธภาพ บทบาทของวทยากรจะเปนผคอยชวยเหลอและใหค าแนะน ามากกวาบรรยายเพยงอยางเดยว ทงนวทยากรตองตงค าถามเพอใหผเรยนเกดกระบวนการคด และเปนผกระตนใหผเรยนเกดแนวคดรเรมในการท ากจกรรมกลมยอย ดงนนผสอนจะตองตดตอหรอวางแผนรวมกบวทยากรกอนทจะมขนศกษานอกสถานท ซงผสอนอาจจะมบทบาทเปนผชวยวทยากรไดเชนกน

1.4 ขนหลงศกษานอกสถานท (post-field trip stage) เมอกลบมาจากการศกษานอกสถานทแลว ผสอนควรใหผเรยนไดอภปรายเกยวกบสงตางๆ ทผเรยนไดรบจากการเดนทางไปศกษานอกสถานท เพอประเมนผลวาการไปศกษานอกสถานทครงนไดรบผลสมดงจดมงหมายทตงไวหรอไม จากนนผสอนอาจจะใหผเรยนรวบรวมเอกสาร ภาพถาย เปนตน จดนทรรศการหรอจดอภปรายเพอรายงานประสบการณทได และเขยนรายงานตอบค าถามทผสอนมอบหมายใหผเรยนไปหาค าตอบ โดยขนหลงศกษานอกสถานทประกอบดวย 3 กจกรรมส าคญ คอ การสะทอน การเชอมโยง และการประเมน โดยมรายละเอยด ดงน

EDU STOU

83 1) การสะทอน การไปศกษานอกสถานทตามประเดนตาง ๆ เชน สงทไดเรยนร สงทไมคาดคดวาจะได

พบหรอเรยนร ผลการท างานทไดรบมอบหมาย หรอกจกรรมกลมยอย ความรสกทไดไปศกษานอกสถานท ทงภาพรวมและจดเนน อปสรรคหรอปญหาทพบ รวมถงวธปองกนหรอแกไขในการศกษานอกสถานทครงตอไป

2) การเชอมโยงสงทไดเรยนรเขาสเนอหาทเรยน หรอจะเปนการประยกตความรเขากบกจกรรมในหองทไดท าไปแลว รวมถงการหาแนวทางทจะน าสงทเรยนรเขามาพฒนาหรอใชในชมชนหรอสงแวดลอมใกลตวผเรยน รปแบบอาจจะเปนการอภปรายซกถามในระดบหองเรยนหรอระดบกลมกได

3) การประเมน เมอกลบมาจากการศกษานอกสถานทแลว ผสอนควรใหผเรยนไดอภปรายเกยวกบสงตางๆ ทผเรยนไดรบจากการเดนทางไปศกษานอกสถานท เพอประเมนผลวาการไปศกษานอกสถานทครงนไดรบผลสมดงจดมงหมายทต งไวหรอไม จากนนผสอนอาจจะใหผเรยนรวบรวมเอกสาร ภาพถาย เปนตน จดนทรรศการหรอจดอภปรายเพอรายงานประสบการณทได และเขยนรายงานตอบค าถามทผสอนมอบใหผเรยนไปหาค าตอบ

2. การน าไปใชและตวอยางการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการไปศกษานอกสถานท

ตวอยางการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการไปศกษานอกสถานทจะเปนการไปศกษาหนวยงานทท าหนาทในการศกษา คนควา วจยหรอใหบรการดานรงส รายละเอยดดงแผนภาพ 8.12

แผนภาพ 8.12 ตวอยางขนตอนการจดการเรยนการสอนโดยการไปศกษานอกสถานท เรอง ประโยชนของรงสและกมมนตรงส

EDU STOU

84

ก าหนดจดมงหมายในการไปศกษานอกสถานท

แนวคดและความส าคญของการเรยน เรอง รงสและกมมนตรงส มนษยใชประโยชนจากรงสและกมมนตรงส ในหลายดาน เชน ดานการศกษาและวจย ดาน

สงแวดลอม ดานการเกษตร ชววทยา และ อาหาร ดานการแพทยและอนามย กจการอตสาหกรรม เปนตน ประเทศไทยมหนวยงานทศกษา เผยแพร และใหบรการดานรงสและกมมนตรงส กระจายอยท วทกภาคของประเทศ ดงนนการไปศกษานอกสถานทจะเปนการใหประสบการณตรงแกผเรยนและเสรมสรางความเขาใจเกยวกบกมมนตรงสได

บทเรยนนจะเนนทการศกษานอกสถานททหนวยงานทเกยวของกบการศกษาและใชประโยชนจากกมมนตรงส โดยผสอนจะเปนผพาผเรยนไปศกษาดงานตามสถานทตาง ๆ โดยเลอกจากรายชอดงน

- สถาบนเทคโนโลยนวเคลยรแหงชาต (http://www.tint.or.th) - กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย (http://www.most.go.th) - ส านกงานปรมาณเพอสนต (http://www.oaep.go.th) - สมาคมนวเคลยรแหงประเทศไทย (http://www.nst.or.th) - ภาควชานวเคลยรเทคโนโลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย (http://161.200.86.32/) - ศนยบรการ ฉายรงสแกมมา และวจยนวเคลยรเทคโนโลย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

(http://www.rdi.ku.ac.th/gamma-irradiation/) - ศนยความร วทยาศาสตร และเทคโนโลย STKC กระทรวงวทยาศาสตรฯ (http://www.stkc.go.th) - ศนยความรทางวทยาศาสตร และเทคโนโลยนวเคลยร

(www.oaep.go.th/nstkc, http://www.stkc.go.th) - กองวศวกรรมนวเคลยร การไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย (http://www.egat.co.th/me/nuc/) - สมาคมเวชศาสตรนวเคลยรแหงประเทศไทย (www.thaisnm.org/) - กลมฟสกสอนภาคและนวเคลยร มหาวทยาลยเทคโนโลยสรนาร

(http://physics3.sut.ac.th/research_ncl.asp) - สมาคมนวเคลยรคารดโอโลยแหงประเทศไทย (http://www.thaiheart.org/nuclear/index.html) - ภาควชาฟสกส คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร

(http://www.sc.psu.ac.th/Department/physics/Researches.htm) - หองปฏบตการวจยเคมนวเคลยร-เรดโอเคมและการวเคราะหทางสงแวดลอม

มหาวทยาลยเชยงใหม (http://www.science.cmu.ac.th/research-work/research-43/lab-chem5.htm)

- The Fast Neutron Research Facility (FNRF) มหาวทยาลยเชยงใหม (http://www.fnrf.science.cmu.ac.th)

EDU STOU

http://www.tint.or.th/

http://www.most.go.th/

view-source:http://www.most.go.th/

http://www.oaep.go.th/

view-source:http://www.oaep.go.th/

http://www.nst.or.th/

view-source:http://www.nst.or.th/

http://161.200.86.32/

view-source:http://161.200.86.32/

view-source:http://www.rdi.ku.ac.th/gamma-irradiation/

http://www.stkc.go.th/

view-source:http://www.stkc.go.th/

http://www.oaep.go.th/nstkc

http://www.oaep.go.th/nstkc

http://www.egat.co.th/me/nuc/

view-source:http://www.egat.co.th/me/nuc/

http://www.thaisnm.org/

http://www.thaisnm.org/

กลมฟสกสอนภาคและนวเคลยร%20มหาวทยาลยเทคโนโลยสรนารนาร%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20

view-source:http://physics3.sut.ac.th/research_ncl.asp

view-source:http://www.thaiheart.org/nuclear/index.html

ภาควชาฟสกส%20คณะวทยาศาสตร%20มหาวทยาลยสงขลานครนทร

ภาควชาฟสกส%20คณะวทยาศาสตร%20มหาวทยาลยสงขลานครนทร

view-source:http://www.sc.psu.ac.th/Department/physics/Researches.htm

view-source:http://www.science.cmu.ac.th/research-work/research-43/lab-chem5.htm

view-source:http://www.science.cmu.ac.th/research-work/research-43/lab-chem5.htm

http://www.fnrf.science.cmu.ac.th/

85

การเตรยมการกอนการพาไปศกษานอกสถานท การเตรยมตวดานความปลอดภย พบวาการใชประโยชนจากรงสและกมมนตรงสตองค านงถงอนตรายทอาจจะ

เกดขน ซงตองมมาตรการปองกน ซงผทท างานเกยวของกบรงสจะมวธการปองกน เชน การตดตงเครองวดรงส เครองวดรงสประจ าตวบคคลแบบเตอนภย เครองส ารวจรงส จากหลกฐานตางๆ พบวาไมมอนตรายกบผปฏบตงานทางรงสหากปฏบตตามกฎและระเบยบขอบงคบของการปฏบตงานกบรงสอยางเครงครด

ในขนนผสอนควรจะเตรยมความพรอมของผเรยนโดยการใหขอมล เชน ประวต ทมา จดประสงคของสถานททจะไปศกษานอกสถานท รวมถงรปภาพของสถานท หรอเยยมชมเวบไซตกอน เพอใหผเรยนเกดความคนเคย นอกจากนควรแจงจดประสงคของการศกษานอกสถานท การปฏบตตน การเคารพกฎ ขอหามตาง ๆ เนองจากสถานทบางแหงใชในการฉายรงส และสงหนงทส าคญคอภาระงานรวมถงบทบาทของผเรยนทจะตองศกษาประโยชนของรงส และการปองกนอนตรายจากรงส ซงในขนนผสอนอาจจะเตรยมความรในหวขอทจะศกษา เชน การคนควาเวบไซตรวมกบผเรยน การศกษาเอกสารทดาวนโหลดมาจากเวบไซตทจะไปเยยมชม ทงนเพอก าหนดเนอหาทเปนเปาหมายของการไปศกษานอกสถานท และงานวจย นอกจากนการแบงกลมเพอใหการศกษานอกสถานทมประสทธภาพมากทสด คอ 2-3 คน

โดยมขนตอนการด าเนนงานดงน ตดตอสถานททจะไปศกษานอกสถานท ขออนญาตโรงเรยนและผปกครอง ตดตอประสานงานกบวทยากร ตดตอดานการจดการ เชน หนงสอราชการขออนญาตศกษานอกสถานท การเตรยมการเดนทาง การเตรยมอาหาร เตรยมท าใบงานส าหรบกจกรรมยอยหรอภาระงานของผเรยน ระบประเดนส าคญของเรอง (เพอชแนะแนวทางการสอนส าหรบผสอน)

การเดนทางและการศกษานอกสถานท บทบาทของผเรยนในการศกษานอกสถานท คอ การเกบขอมลเพอเขยนสครปตเพอส าหรบการถายท า การศกษาและ

ใชประโยชนจากกมมนตรงส โดยก าหนดความยาว ไมเกน 8 นาท ใชภาพแตละชวงไมเกน 4 ภาพ และความยาววด-ทศนไมเกนชวงละ 40 วนาท

การศกษานอกสถานทจะเปนการศกษาแบบกลมใหญตามวทยากร โดยประสานงานกบวทยากรเกยวกบจดเนนในการใชประโยชนจากกมมนตรงส

ก าหนดการนดหมาย ระยะเวลาการศกษานอกสถานท ชวงพกรบประทานอาหาร และการเดนทางกลบ ขนหลงการศกษานอกสถานท

1) การสะทอน เมอกลบมาถงคาบเรยนปกต หลงกลบจากไปศกษานอกสถานท ผเรยนและผสอนรวมกนอภปรายเกยวกบสงทไดเรยนรและรปแบบของชนงานทจะจดท า คอ ภาพยนตรสารคดสน เรอง การศกษาและใชประโยชนจากกมมนตรงส นอกจากนผเรยนสะทอนสงทไดเรยนร สงทไมคาดคดวาจะไดพบหรอเรยนร ความรสกทไดไปศกษานอกสถานท ทงภาพรวมและจดเนน รวมถงอปสรรคหรอปญหาทพบ รวมถงวธปองกน หรอแกไขในการศกษานอกสถานทครงตอไป

2) การเชอมโยง ผเรยนเชอมโยงเทคโนโลยดานรงสจากการไปศกษานอกสถานทกบเนอหาหรอกจกรรมทไดเรยนร โดยระบการใชประโยชนจากรงสในสงคมหรอชวตประจ าวน รวมทงแนวโนมการใชประโยชน เชน ดานการเกษตร เปนตน

3) การประเมน ผสอนใหเวลาผเรยนตดตอภาพยนตรสารคดสน จากนนนดหมายผเรยนนอกเวลาเรยน เชน พกกลางวนเพอเชญชวนผเรยนชนอนและผสอนเขาชมเทศกาลภาพยนตรสารคดสน โดยมการประเมนผลการท างานและความรทผชมไดรบ การประเมนผลบทเรยนศกษานอกสถานทจะใชทง 3 สวนคอ การสะทอน การเชอมโยงและการประเมนจากชนงาน

EDU STOU

86 3. ขอควรค านงในการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยการไปศกษานอกสถานท การจดการเรยนการสอนโดยการไปศกษานอกสถานท เปนกจกรรมการเรยนการสอนทมคณคามากในการขยายขอบขายความคด ความร และเจตคตของผเรยน นบเปนกจกรรมการเรยนการสอนทชวยใหการเรยนการสอนในหองเรยนโดยเฉพาะส าหรบการเรยนวชาวทยาศาสตรไดผลสมบรณอยางแทจรง อยางไรกตามการจดการเรยนการสอนโดยการไปศกษานอกสถานท มขอทควรค านงถงหลายประการ ทส าคญไดแก 1) การขออนญาตผ ปกครอง ผ สอนจะตองไดรบความยนยอมจากผ บรหารโรงเรยนหรอสถาบนการศกษากอนสงใบขออนญาตไปยงผปกครอง และจะตองเกบรกษาเอกสารยนยอมของผปกครองไวเปนอยางด ในกรณทผปกครองบางคนไมยนยอมใหผเรยนรวมเดนทางไปศกษานอกสถานท ผสอนจะตองเตรยมการส าหรบผเรยนทไมสามารถเดนทางรวมดวยไดใหเหมาะสม และจะตองหาวธด าเนนการทจะใหผเรยนไดรบความรในเนอหาพรอมกบผทกลบมาเสนอรายงานผลการศกษาคนควาดวย 2) ค านงถงจ านวนผสอน ผควบคมการเดนทาง ตอจ านวนผเรยนทจะไปศกษานอกสถานท ใหเปนไปตามกฎเกณฑทวางไว รวมทงกฎเกณฑ ระเบยบอนๆ ส าหรบผสอน และผควบคมการเดนทางทจะตองปฏบตใหเปนแนวทางเดยวกนดวย 3) เกยวกบความปลอดภย ผสอนจะตองเตรยมตวผเรยนเกยวกบแนวการปฏบตตางๆ เพอความปลอดภย เชน ชนดของรองเทาทสวม เสอผาทเหมาะสมกบกาลเทศะ และสภาวะอากาศ ตลอดจนการเตรยมอปกรณในการปฐมพยาบาลทจ าเปนใหพรอม 4) ค านงถงการจดยานพาหนะ การเกบเงนจากผเรยน ใหเปนไปตามกฎเกณฑในการเกบเงนผเรยนซงเปนไปตามนโยบายของสถานศกษา และหาขอมลเกยวกบการตดตอดานยานพาหนะ หรอการท าสญญาเกยวกบการเงนและพาหนะหากมความจ าเปนเพอไมใหเกดปญหา 5) ควรแจกก าหนดการและรายการเดนทางตงแตเรมออกเดนทางจนถงเวลากลบ ตลอดจนรายการทมกจกรรมทส าคญของการเดนทางใหผเรยนทกคนตดตวไว 6) ในกรณทไมมการจดเตรยมอาหารในระหวางการเดนทาง ผสอนจะตองตรวจสอบ และทราบแหลงทผเรยนจะหาซออาหารในระหวางการเดนทางไวดวย



EDU STOU

87 บทสรป

การจดการเรยนการสอนทมประสทธภาพ มหลายปจจย และเปนค าถามทเกดขนเสมอ จากงานวจยพบวาการจดการเรยนการสอนทมประสทธภาพ ไมวาจะในหองเรยนทเนนการสอนโดยการบรรยาย หรอหองเรยนทจดการเรยนการสอนแนวใหมท เนนทฤษฎการสรางองคความรดวยตวเองของผ เ รยน (constructivism theory) จะประกอบไปดวยปจจยทเกยวของ ไดแก ดานเนอหา ดานความเขาใจของผเรยนและดานสงแวดลอมส าหรบการเรยนร โดยมรายละเอยดดงตอไปน (Tweed, 2009)

ดานเนอหา ผสอนตองเขาใจแนวคดหลก (big idea) และแนวคดส าคญของเนอหาทจดการเรยนการสอน ลดความซ าซอนของเนอหาในการเรยนการสอน ตองสรางความสนใจใหผเรยนกลายเปนสวนหนงของบทเรยนหรอกจกรรมการเรยนการสอน ศกษาความรเดมของผเรยนเพอใหรวาผเรยนมความรเกยวกบเรองทจะเรยนอยางไรและมอะไรบางทผเรยนยงไมร หรอยงมความเขาใจทคลาดเคลอน รถงวธการประเมนผลทเหมาะสมกบเนอหาและกจกรรมในการเรยนการสอนเรองนนๆ

ดานความเขาใจของผเรยน ตองกระตนใหผเรยนตองการเรยนรโดยสรางแรงจงใจ แรงบนดาลใจและความกระหายใครร ตองการท าความเขาใจในเรองหรอบทเรยน มการประเมนเพอพฒนาความเขาใจของผเรยนตลอดชวงของบทเรยน ใหโอกาสผเรยนไดตดสนใจ หรอสะทอนความเขาใจของตนเอง รวมทงเปดโอกาสใหผเรยนไดเกดการเรยนรภายในกลม รวมถงตองมชวงเวลาในการฝกคดหรอฝกปฏบต ทบทวนความเขาใจและปรบแกความเขาใจของผเรยน

ในดานสงแวดลอมการเรยนร ผสอนตองสรางบรรยากาศและความเชอทวา ผเรยนทกคนสามารถเรยนรบทเรยนทผสอนน าเสนอได สรางบรรยากาศการคดอยางเปนวทยาศาสตร โดยเปดโอกาสใหผเรยนวพากษขอสรปหรอความรทางวทยาศาสตรโดยใชหลกฐาน ซงจะชวยพฒนาผเรยนใหเกดกระบวนการคดอยางเปนวทยาศาสตร นอกจากนการเรยนการสอนตองสงเสรมใหผเรยนคดวเคราะห หาเหตผล หรอคดโดยใชตรรกะ กจกรรมการเรยนรตองเปดโอกาสใหผเรยนมโอกาสใชปญญาและเนนกระบวนการคด ผานกจกรรมการเรยนรอยางมความหมายและตองเชอมโยงกบวตถประสงคของการเรยนรหรอเปาหมายของบทเรยนทตงใว โดยครตองใหขอมลยอนกลบแกผเรยนเพอน าไปพฒนากระบวนการคด ทงนบรรยากาศการเรยนรตองสงเสรมการพฒนาและกระตนใหผเรยนเกดความพยายาม

จะเหนไดวาในการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรตองอาศยความรความเขาใจในเนอหาและวธการสอน ไมมวธการจดการเรยนการสอนใดทดทสดส าหรบทกเนอหา ผสอนจะตองใชประสบการณ ความร ในหลายๆ ดานผนวกกนเพอออกแบบและเลอกกลวธสอนทเหมาะสมและเออใหผเรยนพฒนาการเรยนรวทยาศาสตรทไมไดมงเนนเนอหาเพยงอยางเดยว สงส าคญทผสอนตองตระหนกไวเสมอ คอ การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรตองสะทอนความเปนวทยาศาสตร หรอลกษณะส าคญของวทยาศาสตรออกมาในทกขนของการเรยน ไมเชนนนแลว การสอนวทยาศาสตรจะไดเพยงการจดจ าเนอหาความรเพยงอยางเดยว แตไมไดปลกฝง คณลกษณะส าคญทางวทยาศาสตร จตวทยาศาสตร ทรวมทงเจตคตทางวทยาศาสตร เจตคตตอวทยาศาสตร การคดอยางเปนเหตเปนผล การสรปทตงอยบนหลกฐาน ซงจ าเปนอยางยงในการสรางสงคมทใช

EDU STOU

88 วทยาศาสตรเปนฐาน โดยเฉพาะอยางยงการเปลยนแปลงของโลกในศตวรรษท 21 ทผคนตองปรบตวและใชทกษะในการด ารงชวตทแตกตางจากอดตทงดานสงแวดลอม การสอสาร และเรองทาทายอน ๆ ทจะตามมาทงในปจจบนและอนาคตอนใกล

EDU STOU

89 เอกสารอางอง

นฤมล ยตาคม. (2542). การจดประสบการณการเรยนรวชาวทยาศาสตรโดยใชโมเดลการสอน

วทยาศาสตร เทคโนโลยและสงคม (Science, Technology and Society-STS Model), ศกษาศาสตรปรทศน. 14 (กนยายน-ธนวาคม 2542): 29-48.

สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย. (2549). เอกสารประกอบการประชม ปฏบตการเผยแพร ขยายผล และอบรมรปแบบการจดกระบวนการเรยนรแบบวฎจกร การสบเสาะหาความร 5 ขนตอน เพอพฒนากระบวนการคดระดบสง . กรงเทพฯ : สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย.

สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย. (2552). กระบวนการเรยนรทเหมาะสมกบ เนอหาตามมาตรฐานหลกสตร (Pedagogical Content Knowledge : PCK). เอกสารพฒนาวชาชพครวทยาศาสตร โครงการพฒนาเครอขายการเรยนร ผสอนวทยาศาสตร คณตศาสตร ชวงชนท 1-3. กรงเทพฯ : สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย.

สถาบนวทยาศาสตร (2556). รายงานการวจยการตความอภมานรายงานการวจยเชงคณภาพและการพฒนาการ จดการเรยนการสอนโรงเรยนแกนน ายกระดบผลสมฤทธทางการเรยนวทยาศาสตรและคณตศาสตร (The Meta-interpretation of Qualitative Research and Development on Teaching and Learning in Elevating Science and Mathematics Achievements Leadership Schools). กรงเทพ: ส านก วชาการและมาตรฐานการศกษา.

สถาบนวทยาศาสตร (2556). คมอการอบรมเชงปฏบตการ พฒนาวชาชพครวทยาศาสตรระดบประถมศกษา เพอสงเสรมกจกรรมการเรยนรทสะทอนธรรมชาตของวทยาศาสตรและเทคโนโลย. กรงเทพฯ: สถาบนวทยาศาสตร ส านกวชาการและมาตรฐานการศกษา .

American Association for the Advancement of Science (AAAS.). (1993). Benchmarks for Science Literacy.New York: Oxford University Press.

Bergmann, J. and Sams, A. (2012). Flip Your Classroom: Reach Every Student in Every Class Every Day. Washington, DC: International Society for Technology in Education.

Bransford, J.D., A. L. Brown, and R.R. Cocking, eds. (2000). How people learn: brain, mind, experience, and school. Washington, D.C.: National Academy Press. Eisenkraft, Arthur (2003). "Expanding the 5E Model" The Science Teacher, 70 (6):56–59.

EDU STOU

90 Kasim, R. M., & Kalaian, S. A. (2012, April). Small-Group Learning Versus Lecture-Based Instruction in

Mathematics College Classrooms: A Meta-Analysis. A paper presented at the Annual Meeting of the American Educational Research Association (AERA) on April 2012. Vancouver, Canada.

Kent, M., Gilbertson, D. D. and C. O. Hunt. (1997). Fieldwork in Geography Teaching: a critical review of the literature and approaches. Journal of Geography in Higher Education, Vol. 21, No. 3,313-332.

Sadler T.D. (Eds.) (2001). Socio-scientific Issues in the Classroom Teaching Learning Socio-scientific issues in science classrooms: Teaching, learning, and research. New York: Springer

Tweed, A. (2009). Designing effective science instruction: What works in science classrooms. Arlington, VA: National Science Teachers Association.

EDU STOU

การสอนวิทยาศาสตร์ 1edu.stou.ac.th/EDU/UploadedFile/22758-8.pdf3...

Documents

Transcript of การสอนวิทยาศาสตร์ 1edu.stou.ac.th/EDU/UploadedFile/22758-8.pdf3...