กรมพฒนาทดน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

2561

1

ประเทศไทยเปนประเทศเกษตรกรรมประชาชนสวนใหญเลยงชพโดยอาศยความอดมสมบรณของดนมาชานาน แผนดนจงเปนรากฐานของการพฒนาประเทศอยางแทจรงดวยพระปรชาญาณอนยงใหญ พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงตระหนกถงความเสอมโทรมของดน อนเกดจากสาเหตทางธรรมชาต เชน บางแหงเปนดนเปรยว ดนดาน ดนเคม และบางแหงกไมมดนเลย ซงทรงเรยกดนเหลานวา “ดนแรนแคน” นอกจากน ความเสอมโทรมของดนยงเกดจากการกระท าอนรเทาไมถงการณของประชาชน เชน การตดไมท าลายปา และการใชพนทโดยขาดการอนรกษ จงพระราชทานแนวพระราชด ารในการปองกน แกไข และพฒนาทรพยากรดนเปนอเนกประการ ซงลวนแตน าประโยชนสขมาสเกษตรกรทวประเทศ

แนวพระราชด าร สรางดนใหมชวต 1

กรมพฒนาทดน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

2561

2

ปญหาทรพยากรดน

๑. ความเสอมโทรมของดน : ความอดมสมบรณของดนโดยธรรมชาตต า แรธาตตางๆ เปลยนสภาพและถกชะล างไปกบน า ได รวดเร ว อกท ง พนท ทท าการเกษตรกรรมถกใชมาเปนเวลานานโดยไมมการบ ารงรกษา ดงน

๑.๑ การปลกพชตดตอกนเปนเวลานาน โดยไมบ ารงดน

๑.๒ การปลกพชท าลายดน พชบางชนดเตบโตเรว ใชธาตอาหารพชจ านวนมากเพอสรางผลผลตท าใหดนสญเสยความสมบรณไดงาย เชน ยคาลปตส และมนส าปะหลง

๑.๓ ธาตอาหารพชถกท าลาย เชน เมอเกดไฟไหมปา ฮวมสจะถกความรอนท าลายไดงายหรอเมอดนเปลยนสภาพไปเปนกรด (acid) หรอดาง (alkaline) จะท าใหพชดดธาตอาหารบางชนดไปใชประโยชนไมได

๒. ดนมปญหาพเศษไมเหมาะสมตอการใชประโยชน ใชปลกพชไดไมดหรอปลกไมไดเลย ไดแก ๒.๑ ดนทรายจด (sandy soil) มทรายปนอยหนากวา ๕๐ เซนตเมตร พบตามทดอนในภาค

อสานและชายฝงทะเล ทงภาคตะวนออกและภาคใต ไมเหมาะตอการปลกพช แตถามฝนตกชกกพอปลกพชทมความทนทานได เชน มะพราว มะมวงหมพานต มนส าปะหลง และหญาเลยงสตว

๒.๒ ดนตน (shallow soil) หนาดนมเนอดนนอยเนองจากมลกรง กรวด และหนปนอยในระดบทตนกวา ๕๐ เซนตเมตร พบมากกวาดนชนดอน คอ มรวมกนทกภาคกวา ๕๐ ลานไร ควรใชเปนทงหญาเลยงสตว หรอปลกไมโตเรวเพอเพมเนอทปา

ดนตน ดนทรายจด

ดนเสอม

กรมพฒนาทดน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

2561

3

ดนเคม ดนเปรยว

๒.๓ ดนเคม (saline soil) เปนดนทน าทะเลทวมถง หรอมหนเกลออยใตดนซงพบในภาคตะวนออกเฉยงเหนอมากถง ๑๗.๕ ลานไร ในปจจบนมความตองการใชเกลอสนเธาวในอตสาหกรรมการผลตโซดาแอช แกว เคมภณฑกรด และกระจก จงมการท านาเกลอกนมาก ซงจะกอใหเกดผลกระทบตอพนทเพาะปลกไดกวางขวางขน

๒.๔ ดนเปนกรดจดหรอดนเปรยว (acid sulfate soil) มพนทประมาณ ๙ ลานไร เปนทราบลมชายฝงทะเลแถบกรงเทพมหานคร สมทรปราการ นครนายก ปทมธาน อยธยา สพรรณบร และนครปฐม ๖ ลานไร ทเหลอพบในภาคตะวนออกและภาคใต มกมสารประกอบของไพไรต (pyrite) ผสมอยมาก เมอระบายน า หรอท าใหดนแหง และอากาศถายเทด กจะเปลยนสภาพเปนกรดก ามะถน

๒.๕ ดนอนทรย หรอดนพร (organic soil) เกดจากการเนาเปอยผพงทบถมกนนบพนปของพชพรรณตามทลมน าขง สน าตาลแดงคล าจนถงด า มอนทรยวตถมากกวารอยละ ๒๐ จงมฤทธเปนกรดจด ชนลางเปนดนเหนยว พบมากในภาคใตเฉพาะทจงหวดนราธวาส มประมาณ ๓๐๐,๐๐๐ ไร

๒.๖ ดนทลาดชนมาก (steep slope) จะชนมากกวารอยละ ๓๕ มประมาณ ๑๐๐ ลานไร มกเปนภเขาซงไมเหมาะตอการท าการเกษตร (ปกตพนททลาดชนเกนรอยละ ๑๕ จะไมใชปลกพชเพราะดนจะพงไดงาย และไมสะดวกตอการปฏบตงาน)

๒.๗ ดนทชมน าหรอทลมน าขง (wetland) จะมน าขงอยเปนเวลานานหรออาจขงทงป จงใชปลกพชไดเฉพาะรมฝงเทานน เชน ทะเลสาบสงขลา บงบอระเพด และกวานพะเยา

๒.๘ ดนเปนพษ (toxic soil) เพราะเกดการสะสมของสารพษจากการทงของเสย ขยะทมสารพษการใชสารเคมปองกนก าจดศตรพช การใชปยเคม เพอเรงการเจรญเตบโตหรอเพมผลผลต และสารกมมนตรงสจากการทดลอง หรอจากโรงงานอตสาหกรรม

ดนลาดชนมาก

ดนทชมน า

ดนเปนพษ

ดนพร

กรมพฒนาทดน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

2561

4

๓. สภาพภมอากาศไมอ านวย เนองจากการเพาะปลกสวนใหญในประเทศ ยงอาศยน าฝนธรรมชาตเปนหลก

(rainfed cultivation) ชวงการกระจายของฝนไมสม าเสมอ ท าใหพชทปลกไดรบผลกระทบกระเทอน หรอเสยหายเนองจากฝนตกมากเกนไป หรอฝนทงชวงท าใหพชขาดแคลนน าได

๔. การชะลางพงทลายของดน ท าใหดนเสอมโทรมรนแรงทสด และเปนปญหาทส าคญทจะตองแกไข เพอรกษาคณภาพของดนใหเหมาะสม และใหใชประโยชนไดเปนเวลานานๆ การชะลางพงทลายของดนในประเทศไทยทตองการดแล ปองกนและรกษาไวมจ านวนมากถง ๑๓๔.๕๔ ลานไร หรอเทากบรอยละ ๔๑.๙๕ พนททงหมดของประเทศ

กรมพฒนาทดน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

2561

5

แนวพระราชด ารสการพฒนา : สรางดนใหมชวต

ดวยพระปรชาสามารถทรงจ าแนกสภาพดนทมปญหาของประเทศตามภมภาคตางๆ และจดตงศนยศกษาการพฒนาอนเนองมาจากพระราชด าร เพอหาตนเหตของปญหาและทดลองสบหาวธการแกไขปญหาดนในภมภาคนนๆ และเปนตวอยางในการสรางระบบอนรกษดนและน า การปองกนการชะลางพงทลายของดน การขยายพนธ เพออนรกษดนและบ ารงดน และสามารถน าไปปฏบตไดเอง โดยทรงมพระราชด ารวา

“...การปรบปรงทดนนนตองอนรกษผวดน ซงมความอดมสมบรณไวไมใหไถ หรอลอกหนาดนทงไป สงวนไมยนตน ทยงเหลออย เพอทจะรกษาความชมชนของผนดน...”

นอกจากน ไดพระราชทานหลกการแกไขปญหาดวยประโยคทกะทดรด เรยบงาย คอ ปรบปรงน าปรบปรงดน

และเลอกกจกรรม (พช สตวเลยง)

กรมพฒนาทดน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

2561

6

แบบจ าลองการฟนฟบ ารงดนทมสภาพขาดความสมบรณ ดนปนทราย และปญหาการชะลางพงทลาย

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหจดตง ศนยศกษาการพฒนาอนเนองมาจากพระราชด าร ๖ แหงทวประเทศ รวมทงพระราชทานโครงการอนเนองมาจากพระราชด าร เพอเปนแหลงศกษาวจยการแกไขปญหาและพฒนาพนท ทมสภาพปญหาตางกนตามภมสงคม ตลอดจนเปนแหลงศกษาดงานและน าความรไปปรบใชตามสภาพปญหาพนท โดยทรงเขยนไวในเอกสารพระราชทานดงน

๑. ศนยศกษาการพฒนาเขาหนซอนอนเนองมาจากพระราชด าร: ดนทราย มแรธาตนอย ๒. ศนยศกษาการพฒนาหวยฮองไครอนเนองมาจากพระราชด าร: หน กรวด แหงแลง ๓. ศนยศกษาการพฒนาพกลทองอนเนองมาจากพระราชด าร: ดนเปรยวจด ๔. ศนยศกษาการพฒนาหวยทรายอนเนองมาจากพระราชด าร: ดนทราย มแรธาตนอย ดนดาน ๕. ศนยศกษาการพฒนาภพานอนเนองมาจากพระราชด าร: ดนทราย ดนเคม ขาดน า ๖. ศนยศกษาการพฒนาอาวคงกระเบนอนเนองมาจากพระราชด าร : ดนเคม ๗. โครงการเขาชะงม : ดนแขง ดน-หนลกรง ๘. โครงการวดมงคลชยพฒนา : ขาดน า ๙. โครงการปากพนง : น าเคม ดนเคม ดนเปรยวจด ๑๐. ทดน ต.บานพรก อ.บานนา : ดนเปรยว น าทวม น าแลง ๑๑. โครงการหนองพลบ-กลดหลวง : ดนลกรง ดนดาน ๑๒. โครงการหบกระพง-ดอนหวยขน : ดนทราย มแรธาตนอย ดนดาน ขาดน า ๑๓. โครงการสหกรณสนก าแพง : ดนลกรง ขาดน า

กรมพฒนาทดน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

2561

7

ผลจากการพฒนาตามแนวพระราชด ารเพอแกไขปญหาทรพยากรดน

๑) ดนทราย : ตองเพมกนชนใหดน ดนทราย (Sandy) มลกษณะโปรงน าและรากพชผานไปไดงาย มอาหารพชอยนอยในฤดฝนตนไมทปลกจะงอกงามด เพราะมน าบรบรณแตฤดแลงมน าไมเพยงพอ ตนไมมกเหยวแหง ตนไมทปลกใหมมกจะตาย เพราะรอนและแหงจด วธแกไขกตองเพมความชนและเพมอนทรยวตถทจะท าหนาทเสมอนกนชนแกดนใหมากขน

กรมพฒนาทดน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

2561

8

ศนยศกษาการพฒนาเขาหนซอนอนเนองมาจากพระราชด าร อ าเภอพนมสารคาม จงหวดฉะเชงเทราเปนตวอยางความส าเรจทสามารถแกไขปญหาดนทรายมแรธาตนอย อนมสาเหตมาจากคนท าลายปา แลวปลกพชไร เชน ขาวโพด และมนส าปะหลง ซงท าใหดนจดและกลายเปนดนทรายไปในทสด ในฤดแลงแรงลมจะพดเอาหนาดนไปหมด ในฤดฝนหนาดนจะถกชะลางไปกบกระแสน า

สภาพพ นทในอดตเมอป พ.ศ. ๒๕๒๒ ไรไมตน แหงแลงเยยงทะเลทราย “...ถาหากวาบอกวาดนไมด ไมชวย ไมทา ลงทายประเทศไทยท งประเทศจะกลายเปนทะเลทรายหมด...”

สภาพปจจบน ผลจากการพฒนาตามแนวพระราชดาร เมอวนท ๒๓ เมษายน ๒๕๔๐ ไดพระราชทานพระราชดารความวา “…ทเขาหนซอน หลายฝายชวยกน ใชเวลา ๑๕ ป ทนจงเปนแมแบบชวยชาวบานไดทอนเลยทางายข น ตองอดทน แลวเปนไง กไดประโยชน ชาวบานมความสข เรากสข ทนเมอกอนปลกมนสาปะหลงยงไมข นเลยเดยวน ดข น แตกเยนสบายด เปลยนแปลงไปมาก...”

๘ สงหาคม ๒๕๒๒ พระบาทสมเดจพระเจาอยหว พรอมดวยสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร และสมเดจพระเจาลกเธอ เจาฟาจฬาภรณวลยลกษณฯ เสดจฯ บรเวณพ นทเขาหนซอนอยางเปนทางการ

กรมพฒนาทดน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

2561

9

การพฒนาพนทตามแนวพระราชด าร คอ สรางอางเกบน าเพอน าน าไปใชในการเกษตร ท าใหเกดความชมชนแกดน และชวยฟนฟสภาพปาใหคนสความสมบรณ สวนทลาดชนกปลกหญาแฝกตามแนวระดบ ซงหญาแฝกมระบบรากเกาะเกยวเหมอนก าแพงธรรมชาต ปองกนการชะลางพงทลายของดน และแบงพนทไวปลกหญาแฝกเพอใหความชมชนแกดน ปลกพชสมนไพรไมผล และพชลมลก เพราะพชเหลานตองการปยอนทรย เชน ปยคอก ปยหมก อยางตอเนอง ซงจะท าใหดนคนสความสมบรณขนเรอยๆ หลงการด าเนนงานอยางตอเนอง ปจจบนศนยศกษาการพฒนาเขาหนซอนฯไดรบการพฒนาเปนพนทสเขยว สามารถปลกพชตางๆ ไดด และเปนพนทสาธตการพฒนาดนทรายตอไป ๒) ดนเปนหน กรวด และแหงแลง : ตองยดดนและชวยใหชน ดนเปนหน กรวด มลกษณะเชนเดยวกบดนทราย หนาดนถกชะลางจนเกลยงเหลอแตหนและกรวดซงพชไมสามารถจะเจรญเตบโตได ศนยศกษาการพฒนาหวยฮองไครอนเนองมาจากพระราชด าร อ าเภอดอยสะเกด จงหวดเชยงใหม ซงตงอยบรเวณปาขนแมกวง แตสภาพปาถกบกรกท าลายไปมาก ท าใหหนาดนถกกระแสน าและลมพดพาจนหมด เนองจากไมมปาหรอตนไมคอยพยงไว

“...เรองเดม เมอวนท ๒๒ กมภาพนธ ๒๕๒๕ ไปตรวจเขอนหวยฮองไครตอนลาง ซงสรางข นสาหรบชวยราษฎรในบรเวณสหกรณสนกาแพงไดปรกษากบนายทนกร คมกฤต ผเชยวชาญปศสตวเรองลทางทจะใชบรเวณเหนอเขอนสาหรบการเล ยงโคนม เขาบอกวา มแตหน อาจเล ยงไดสกสองสามตวเทาน น ไมคมคาลงทน คร งน นไดคดวา ถาไดพ นทน นมา จะสามารถทาใหคนอจฉาภายในหาป...”

การแกไขปญหาสภาพพนทแหงน ทรงมพระราชด ารใหใชอางเกบน าและหญาแฝกเชนเดยวกนกบศนยศกษาการพฒนาเขาหนซอนฯ เมอดนมความชนขนแลว ปาจะเรมฟนตว แปรเปนสภาพปาสมบรณโดยมการปลกเสรมใหบางตามสมควร หลงเรมการพฒนามาประมาณ ๒๐ ป ปจจบนแหลงตนน าของหวยฮองไครฯ กฟนคนกลบสสภาพเดม

สภาพพ นทเมอป ๒๕๒๗

ภาพในป ๒๕๔๘

กรมพฒนาทดน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

2561

10

ผลจากการพฒนาตามแนวพระราชด าร พบวา ธาตอาหารในดนมเพมขน จากป ๒๕๒๖ มธาตอาหารในดนไมเกน ๑ เปอรเซนต (ของน าหนกดน) เมอป ๒๕๔๙ พบธาตอาหารเพมเปน ๓ - ๔ เปอรเซนต (ของน าหนกดน) อตราการชะลางหนาดน มปรมาณลดลงจากชวงป ๒๕๒๖ - ๒๕๓๐ มจ านวน ๙.๑ ตน/เอเคอร/ป เปน ๑.๒ ตน/ตารางกโลเมตร/ป ในชวงป ๒๕๔๖ – ๒๕๕๐

๓) ดนดาน ดนแขง และดนลกรง: ตองสรางของด ซอนบนของเลว

ดนดาน หรอดนแขง และดนลกรง มลกษณะเปนดนเนอละเอยด น าหนกมาก น าและอากาศผานเขาออกไดยาก ฤดแลงจะแหงแขงแตกระแหง รากไมแทรกเขาไปไดยาก จงปลกพชไดไมคอยเจรญเตบโต

เมอวนท ๕ เมษายน ๒๕๒๖ เสดจพระราชด าเนนไปทอดพระเนตรพนทหวยทราย ทรงพบเหนสภาพปญหาตางๆ ทเกดขน ทรงมรบสงตอนหนงวา

“...หากปลอยทงไวจะกลายเปนทะเลทรายในทสด...” “...เราจะสรางของด ซอนบนของเลวนนตองสรางผวดนใหมขนมา...”

พระราชด ารส ๑๔ กรกฎาคม ๒๕๔๕ ณ ศนยศกษาการพฒนาหวยทรายฯ

กรมพฒนาทดน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

2561

11

ศนยศกษาการพฒนาหวยทรายอนเนองมาจากพระราชด าร อ าเภอชะอ า จงหวดเพชรบร ไดด าเนนการแกไขปญหาดนดาน ดนแขง ดนลกรง ตามแนวพระราชด ารโดยใชวธดงน

- สรางอางเกบน าตามล าน าหลกเพอเกบกกน ารกษาความชมชน และน าน าไปใชอยางประหยดตามความจ าเปน

- ฟนฟไมเศรษฐกจทางการเกษตรเชน ไมผลและพชลมลก ปรบปรงหนาดนโดยใชปยหมก ปยพชสด โดยปลกพชตระกลถวแลวไถกลบ ปลกหญาแฝกขวางแนวลาดเทขนานกนหลายๆ แนว เพอปองกนมใหดนถกชะลางพงทลาย ลดปรมาณน าไหลบาผานหนาดนและรกษาความชมชน ผลของการด าเนนงานในชวง ๓๐ ป สภาพพนทของศนยศกษาการพฒนาหวยทรายฯ ซงเคยเปนพนทเสอมโทรม ไดแปรเปลยนเปนพนทสเขยวและมสภาพแวดลอมดขนอยางเหนไดชดเจน

สภาพพนทปาในอดต สภาพพนทปาปจจบน

กรมพฒนาทดน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

2561

12

โครงการศกษาวธการฟนฟท ดนเส อมโทรมเขาชะงมอนเนองมาจากพระราชด าร อ าเภอโพธาราม จงหวดราชบร เปนอกตวอยางของการพฒนาตามแนวพระราชด ารในการแกไขปญหาดนแขง ดน-หนลกรง เดมเปนฟารมปศสตว พนทถกชะลางพงทลาย มสภาพเสอมโทรมจนเกอบใชประโยชนไมได อกทงไดมการขดดนลกรงไปใชประโยชน

การปร บปร ง ฟน ฟท ด น เส อม โทรมตามแนว

พระราชด าร โดยการใชปยหมก ปยอนทรยน า และการปลกพชเชน ปอเทอง ถวพรา แลวไถกลบเปนปยพชสดบ ารงดน การใชหญาแฝกฟนฟดนและรกษาความชมชนในดน และการปลกพชคลมดน เชน ถวลาย ถวคาโลโปเนยม จะพบวา การเปลยนแปลงความอดมสมบรณของดนดขน จากเดมทมปรมาณอนทรยวตถ ๐.๕๘ เปอรเซนต เพมขนเปน ๑.๗ เปอรเซนต

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว เสดจฯ ไปทอดพระเนตรโครงการฯ และทรงปลกตนประดบรเวณอางเกบน าเขาชะงม เมอวนท ๑๕ กรกฎาคม ๒๕๓๙

ตนประดและแปลงแฝกในปจจบน

ภาพอดตเมอป พ.ศ.๒๕๓๙ ภาพปจจบน

กรมพฒนาทดน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

2561

13

๔) ดนถกชะลาง (Soil erosion) : ชวยเหลอดวยก าแพงทมชวต ดนถกชะล าง ค อ ด นท อ ดมสมบ รณ แต ถ กกระแสน าและลมพดพาเอาหนาดนท มอนทรยวตถ อนเปนประโยชนตอการเจรญเตบโตของพชไปหมด ทรงมพระราชด ารแกไขปญหาหนาดนถกชะลางโดยใชก าแพงทมชวต

“...ใหใชหญาแฝกในการพฒนา ปรบปรงบ ารงดน ฟนฟดนใหมความอดมสมบรณ และแกปญหาดนเสอมโทรม...” “...ใหปลกหญาแฝกไวดวยเพราะหญาแฝก มประโยชนในการชวยยดดนไมใหพงทลายชวยรกษาหนาดน ชวยกกเกบอนทรยวตถในดน ใบออนยงเปนอาหารสตวไดอกดวย...”

การปรบปรงและแกไขปญหาดนประเภทตางๆ ทกลาวมา พระบาทสมเดจพระเจาอยหวจะมพระราชด ารใหใชหญาแฝกเปนตวส าคญดวยเสมอ แนวพระราชด ารเกยวกบการปลกหญาแฝกเพออนรกษ ดนและน าน เรมขนในชวงป ๒๕๓๔ - ๒๕๓๖ มการคนควา ทดลอง วจย เพอน าหญาแฝกมาปลกตามสภาพพนทดวยวธการปลกทเหมาะสม เชน ปลกขวางทางแนวลาดภเขากนดนทลาย ปลกรอบแหลงน าเพอกรองมลภาวะในน า หรอปลกเปนแนวกนไฟปา จากการทรงงานเกยวกบหญาแฝกอยางจรงจงตอเนองนบสบปมพระบรมราชานญาตใหมลนธชยพฒนากอตงรางวล “The King of Thailand Vetiver Award” เปนรางวลระดบสากล เพอสนบสนนการท างานและวจยเกยวกบหญาแฝก

๕) ดนเปรยว หรอดนพร : ท าใหดนโกรธ โดยแกลงดน ดนพร เปนดนทมอนทรยวตถสะสมอยเปนจ านวนมาก เปนชนหนาอยางนอย ๕๐ เซนตเมตรขนไป และน าทวมขง พนทพรมสภาพความเปนกรดระหวาง ๔.๕ - ๖.๐ วธการแกไขดนเปรยว หรอ

กรมพฒนาทดน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

2561

14

ดนพร ททรงเรยกวา แกลงดน โดยการท าใหดนแหงและเปยกสลบกน จนกลายเปนดนทเปรยวหรอเปนกรดจด จนพชไมสามารถขนและเตบโตได จงแกไขความเปนกรดจดของดนโดยวธการตางๆ ซงวธทดทเหมาะสมทสดคอ การใชน าชะลางดนควบคกบการใชปนผนวกกบการควบคมระดบน าใตดนใหอยลกไม เกน ๑ เมตร เ พอปองกนไมใหแรก ามะถนทอย ในดนชนลางสมผสกบอากาศในดนและปลดปลอยกรดก ามะถนออกมา

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงทราบวาราษฎรในจงหวดนราธวาสและจงหวดใกลเคยงขาดแคลนทท ากน ทรงมพระราชด ารทจะปรบปร งดนพร ให ใชประโยชน ในการเกษตรเปนทท ากนของราษฎรได มพระราชด ารสใหตง “โครงการศนยศกษาการพฒนาพกลทองอนเนองมาจากพระราชด าร” ขนทจงหวดนราธวาส ในป ๒๕๒๔ เพอศกษาและปรบปรงพนทดนพร โดยพระราชทานแนวทางแกไขปญหาดวยกระบวนการททรงเรยกวา “แกลงดน”

ศนยศกษาการพฒนาพกลทองฯ ไดแนะน าใหเกษตรกรรจกวธการปรบปรงบ ารงดน การสงเสรมและการสาธตกจกรรมการเกษตรดานตางๆ โดยเฉพาะการท านาปลกขาว จนกระทงราษฎรในพนทดงกลาวสามารถท าการเกษตร สรางรายไดจนเจอครอบครวไดมากขน ซงมหลายรายทประสบความส าเรจในการประกอบอาชพการเกษตรหลงจากไดรบการฟนฟสภาพดน

โครงการศกษาการทดลองการแกไขปญหาดนเปรยว อ าเภอบานนา จงหวดนครนายกทรงมพระราชด ารใหศกษาทดลองการแกไขปญหาดนเปรยว ในทดนของมลนธชยพฒนา ทหมบานหนองคนจาม ต าบลบานพรกอ าเภอบานนา จงหวดนครนายกสรปประเดนส าคญไดดงน “ในทดนของมลนธชยพฒนา แปลงท ๑ ใหศกษาทดลองแกไขปญหาดนเปรยว โดยใชวธทางธรรมชาตแปลงท ๒ ใหพจารณาใชระบบน าและใชปนแกปญหาดนเปรยวได นอกจากนนใหพจารณาพฒนาปรบปรงดนและสงเสรมอาชพ เพอเพมรายไดใหกบเกษตรกรในพนทดวย และส าหรบแปลงท ๓ ใหจดท าศนยฝกอาชพดานการเกษตร”การด าเนนงานทผานมา พบวา มพชหลายชนดทสามารถขนไดดในพนทดนเปรยว โดยไมตองใชวสดปนในการปรบปรงดน ประกอบดวย ไมผล เชน มะมวง ขนน ฝรง และเสาวรส และไมใชสอย เชนยางนา ตะเคยน กระถนเทพา และเสมด

กรมพฒนาทดน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

2561

15

๖) ดนเคม : ตองลางความเคม ดนเคม คอ ดนทมเกลอละลายอยในปรมาณมาก มความเปนดางสง จนมผลตอการเจรญเตบโต และผลผลตของพช การแกไขปญหาดนเคม โดยใชระบบชลประทานในการลางเกลอทตกคางบรเวณผวดนและบรเวณล าหวย เพอใหน าในล าหวยเจอจางสามารถน ามาใชสอยไดตามปกต

โค ร งการแก ไขปญหาด น เค มบร เวณหวยบอแดง อ า เภอบ านมว ง จ งหวดสกลนคร ซ งมการท านาเกลอบรเวณล าหวย ทรงมพระราชด ารเมอวนท ๑๗ พฤศจกายน ๒๕๓๓ ใหขดลอกล าหวยบอแดง, หวยซาง ในทองท อ าเภอบานมวง อ าเภอวานรนวาส พรอมยกคนดนใหสง ปองกนน า เกลอไหลลงสล าหวย และระบายน าเคมทปลอยลงมาจากการท านาเกลอทางตนน า ใหไหลสแมน าสงครามไดโดยเรว ซงเปนการปองกนมใหน าเคมเออลนตลงเขาไปทวมนาขาว ท าใหเกษตรกรทท านาสามารถใชน าในล าหวยปลกขาวได และกใหผประกอบการท านาเกลอขดบอขนาดใหญ เพอรองรบน าทจะปลอยทงจากนาเกลอทงหมดเกบไวรอการระเหย หรอไหลลงในดนโดยเจาะบอบาดาลเลกๆ ดวยวธนชาวนาเกลอและชาวนาขาวจงอยรวมกนไดโดยไมตองทะเลาะกน

รปแบบการแสดงระบบการท านาเกลอสนเธาวตามแนวพระราชด าร

กรมพฒนาทดน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

2561

16

แกลงดน : ท าใหดนโกรธ

“...ดวยพนทจ านวนมากในจงหวดนราธวาส เปนท

ลมต า มน าขงลอดป ดนมคณภาพต า ซงพนททงหมดประมาณสามแสนไร เกษตรกรจ านวนมากไมมทท ากน แมเมอระบายออกจากพนทท งหมดแลวย งยากทจะใชประโยชนทางการเกษตรใหไดผล...”

ทรงพระราชทานพระราชด าร “โครงการแกลงดน” โดยใหศนยศกษาการพฒนาพกลทองอนเนองมาจากพระราชด าร ด าเนนการศกษา ทดลอง เพอปรบปรงดนเปรยวใหสามารถใชประโยชนทางการเกษตร ไดความวา

“...ใหมการท าลองท าดนใหเปรยวจด โดยการระบายน าใหแหงและศกษาการแกดนเปรยวเพอน าผลไปแกปญหาดนเปรยวใหแกราษฎรทมปญหาในเรองน ในเขตจงหวดนราธวาส โดยใหท าโครงการศกษาทดลองในก าหนด ๒ ป และพชทท าการทดลองควรเปนขาว...”

วธการแกไขดนเปรยวตามแนวพระราชด ารเปนวธการทตรงขามกบวธการทวไป ทตองการลดปญหา แตเปนการสรางหรอเพมใหปญหามความรนแรงขนดวยกระบวนการททรงเรยกวา “แกลงดน” โดยท าใหดนแหงและเปยกสลบกน เมอ ดน ถก แกลง สลบไปสลบมา จนกลายเปนดนทเปรยวหรอเปนกรดจด จนพชไมสามารถขนและเตบโตได จงใหหาทางแกไขความเปนกรดจดของดนโดยวธการตางๆซงในการเสาะหาวธทด ทเหมาะสมทสดคอ การใชน าชะลางดนควบคกบการใชปนผนวกกบการควบคมระดบน าใตดนใหอยลกไมเกน ๑ เมตร

กรมพฒนาทดน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

2561

17

“โครงการแกลงดนเปนเหตผลอยางหนงทพดมา ๓ ป หรอ ๔ ปแลว ตองการน าส าหรบมาท าใหดนท างาน ดนท างานแลวดนจะหายโกรธ อนนไมมใครเชอ และมาท าทนกไดผล ดงนนผลงานของเราทท าทนเปนงานส าคญทสด เชอวาชาวตางประเทศเขามาดเราท าอยางนแลวเขากพอใจเขามปญหาแลวเขากไมไดแก หาต าราท าไมได...”

พระราชด ารส เมอวนท ๕ ตลาคม ๒๕๓๕

ผลจากการศกษาจากโครงการแกลงดน ไดน ามาจดท าเปนต าราชอ “ค มอการปรบปรงสภาพดนเปรยวจดเพอการเกษตร” พรอมกนนน ไดน าเทคโนโลยท ไดไปด าเนนการในพนทดนเปรยวอนๆ ทมสภาพคลายคลงกน เชน ในพนทจงหวดนราธวาส ปตตาน และนครนายก เปนตน

สทธบตร “โครงการแกลงดน” โครงการแกลงดน เปนหน ง ในหลายๆ โครงการทไดรบสทธบตรการประดษฐ ในพระปรมาภไธยพระบาทสมเดจพระเจาอยหว โดยกรมทรพยสนทางปญญา ไดออกให ณ วนท ๕ ตลาคม ๒๕๕๐ ในเรอง“กระบวนการปรบปรงสภาพดนเปรยวเพอใหเหมาะสมแกการเพาะปลก” ในสาขาวศวกรรมทเกยวกบการปรบปรงดน

กรมพฒนาทดน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

2561

18

กรมพฒนาทดน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

2561

19

แกลงดนส าเรจแลวราษฎรไดประโยชนอะไร เมอผลของการศกษาทดลองส าเรจชนหนง ไดน าผลการศกษาทดลองขยายผลสพนทท าการเกษตรของราษฎร ทประสบปญหาดนเปรยวจด ซงในเรองนไดมพระราชด ารสวา

“...พนทบรเวณบานโคกอฐและโคกในเปนดนเปรยว เกษตรกรมความตองการจะปลกขาว ทางชลประทานไดจดสงน าชลประทานให กใหพฒนาดนเปรยวเหลานใหใชประโยชนได โดยใหประสานชลประทาน...”

จากการพฒนาบานโคกอฐและบานโคกใน ต าบลพรอน อ าเภอตากใบ จงหวดนราธวาสปรากฏวา ราษฎรในพนทดงกลาว สามารถปลกขาวไดผลผลตเพมมากขน ทเคยไดขาวไรละ ๕๐ - ๑๐๐กโลกรม ตอนนเพมขนไปถง ๔๐๐ - ๕๐๐ กโลกรม มขาวพอกนและเหลอขายดวย นอกจากนนยงปลกผกสวนครวเปนรายไดเสรม มรายไดเฉลยครวเรอนละ ๔๓,๑๗๔ บาทตอป เพมขนรอยละ ๔๘.๖ผลส าเรจจากการพฒนาพนทดนเปรยวบานโคกอฐ โคกใน จนสามารถท านาไดปละ ๒ ครง ท าใหชมชนเกษตรกรสวนหนงในพนทบานโคกอฐ โคกใน โคกกระทอมและโคกไผ ไดรวมกนจดตงกลมผลตขาวซอมมอจ าหนายเปนรายไดในครวเรอน ปจจบนกลมมเงนทนหมนเวยน ๘๐,๐๐๐ บาท

ปจจบนศนยศกษาการพฒนาพกลทองฯไดพฒนาปรบปรงพนทดนเปรยว โดยเฉพาะการฟนฟพนทนาร าง บานโคกอฐ -โคกใน เ พอสง เสรมใหเกษตรกรไดปลกขาว มการขดยกรองท าการเกษตรผสมผสาน และขดยกรองเพอปลกปาลมน ามนพรอมทงจดใหมกจกรรมเกยวกบการปลกขาวมาอยางตอเนอง

กรมพฒนาทดน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

2561

20

อางอง กรมพฒนาทดน. ๒๕๖๐. ดวงใจของราษฎร ปราชญแหงดน พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช

บรมนาถบพตร. พมพครงท ๑. กรงเทพมหานคร: กระทรวงเกษตรและสหกรณ ส านกงานคณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชด าร. ๒๕๕๕. จอมปราชญแหง

การพฒนา ปราชญแหงดน. กรงเทพมหานคร: บรษทอมรนทรพรนตงแอนดพบลชซง จ ากด (มหาชน) ส านกงานคณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชด าร. ๒๕๕๖. ดน น า ลม ไฟ

สมดลสงแวดลอมอนเนองมาจากพระราชด าร. กรงเทพมหานคร: บรษทโกลเดนท ไทม พรนตง จ ากด