Правилник за технички нормативи за ел.инсталации за...

Петок, 2 септември 1988 СЛУЖБЕН ЛИСТ НА СФРЈ Број 53 - Страна 1435

699. Врз основа на член 30 ст 1, 4 и 5 од Заклонот за стан-

дардизацијата („Службен лист на СФРЈ", бр. 38/77 и 11/80), во согласност со претседателот на Сојузниот коми-тет за енергетика и индустрија, со претседателот на Сојуз-ниот комитет за труд,, здравство и социјална заштита и со сојузниот секретар за внатрешни работи, директорот на Сојузниот завод за стандардизација пропишува

П Р А В И Л Н И К ЗА ТЕХНИЧКИТЕ НОРМАТИВИ ЗА ЕЛЕЌТРИЧНИ

ИНСТАЛАЦИИ ЗА НИЗОК НАПОН

1. ОСНОВНИ ОДРЕДБИ

, Член 1 Со овој правилник се пропишуваат: 1) својствата и карактеристиките на уредите и опре-

мата за изведување на електрични инсталации; 2) условите и барањата што Мораат да бидат испол-

нети при изведувањето и користењето на електрични ин-сталации; •

3) означувањето и обележувањето на уредите, опре-мата и електричните инсталации што влијаат врз безбед-носта и заштитата на животот и здравјето при користење-то на електрични инсталации;

4) техничките мерки за заштита при користењето на електрични инсталации;

5) постапката и начинот на контролирање и верифи-кација на пропишаните својства, карактеристики и квали-тет на електричните инсталации.

Член 2 Одредбите од овој правилник не се применуваат врз

електричните инсталации: за рудници, простории загрозе-ни од експлозии, електричен влек, бродови, друмски вози-ла, освен камп-приколки, за громобрани, расвета на улици и на други јавни површини, за производствена опрема во индустријата и опрема за медицински цели.

Номиналниот напон на електричните инсталации од став 1 на овој член е до 1000 V ефективна вредност за наиз-менична струја, или до 1500 V за еднонасочна струја.

Член 3 Термините употребени во овој правилник се утврде-

ни во југословенските стандарди JUS N.A0.441 и JUS N.A0.826, а типовите на разводни системи, системите за напојување и класификацијата на надворешните влијанија се утврдени во југословенскиот стандард JUS N.B2.730.

II. УРЕДИ И ОПРЕМА ЗА ИЗВЕДУВАЊЕ НА ЕЛЕК-ТРИЧНИ ИНСТАЛАЦИИ

1. Општи услови

Член 4 Техничките услови за определување и поставување на

електрична опрема, зависно од надворешните влијанија, се утврдени во југословенските стандарди JUS N.B2.751 и JUS N. В2.752.

Член 5 Уредите и опремата за електрични инсталации (во

натамошниот текст: електричната опрема) мораат да би-дат погодни за работа при номиналниот напон на елек-тричната инсталација односно при ефективната вредност на напонот за наизменична струја.

Ако во IT систем се води неутрален спроводник, елек-тричната опремените се приклучува помеѓу фазниот и не-

утралниот спроводник мора да биде изолирана за меѓуфа-зен напон.

Член 6 Електричната опрема мора да и одговара на проекти-

раната струја односно на ефективната вредност на струја-та за наизменична струја која ќе протекува во текот на нормалната работа.

Електричната опрема мора да поднесе струи кои про-текуваат во вонредни услови, во текот на временските пе-риоди што ги допуштаат карактеристиките на уредите за заштита.

Член 7 Ако фреквенцијата влијае врз карактеристиките на

електричната опрема, номиналната фреквенција на таа опрема мора да и одговара на фреквенцијата на соодвет-ното напојно струјно коло.

Член 8 Електричната опрема определена според карактерис-

тиките на моќноста на електричната опрема што се вгра-дува мора да биде погодна за нормална работа, земајќи ги предвид факторите на оптоварување и интермитенција.

Член 9 Електричната опрема, при нормална работа и при

вклучување и исклучување, не смее штетно да дејствува врз друга опрема."

Електричната опрема, вклучувајќи ги спроводниците и каблите, мора да се постави така што да може лесно да се проверува, одржува и до се приоѓа до нејзините приклу-

4 чоци и лесно да се ракува со неа. Барањата од став 2 на овој член мораат да бидат ис-

полнети и при поставувањето на електричната опрема во куќишта.

Член 10

Натписите плочки и другите средства што служат за распознавање мораат да се постават на расклопните апа-рати заради означување на нивната намена.

Управувачките елементи и елементите за сигнализа-ција (тастери, сигнални светилки и др.) мораат да се по-ставуваат на лесно пристапни и видливи места.

Техничките услови, насоките на движењето и боите на управувачките и сигналните елементи се утврдени во југословенските стандради JUS N.A9.003, JUS N.A9.004, JUS N.K5.051, JUS N.K5.052 и JUS N.K5.056.

Член 11 Изолираните спроводници и кабли мораат да се по-

ложат и означат така што да можат лесно да се распозна-ат при испитување, поправање или заменување.

Заштитниот спроводник (РЕ спроводник) и заштит-но-неутралниот спроводник (PEN спроводник) се означу-ваат со комбинација на зелена и жолта боја, а неутрални-от спроводник (N спроводник) се означува со светлосина боја.

Комбинацијата на зелена и жолта боја и светлосина-та боја не смее да се употреби за кое и да било друго озна-чување.

Означување може да се врши и на крајот на спровод-никот, близу спојот, особено кога спроводниците не се изолирани.

Член 12 Уредот за заштита мора да се постави и означи така

што лесно да може да се распознае неговото припаѓачко струјно коло.

Страна 1436 - Број 53 СЛУЖБЕН ЛИСТ НА СФРЈ Петок, 2 септември 1988

Уредот за заштита мора да се постави во расклопен блок (разводен орман, разводна табла, команден пулт и ДР-).

Член 13 Шемите, дијаграмите или табелите на електричните

инсталации за низок напон мораат да се постават на места на кои има повеќе струјни кола, така што да ја означуваат природата (типот) и составот на струјните кола (точките на напојување и бројот и пресекот на изолираните спро-водници и кабли) и карактеристиките за распознавање на уредите за заштита, вклучување и исклучување, како и ни-вното место за поставување и изолација.

Член 14 Во расклопниот блок (разводната табла, разводниот,

орман, командниот пулт или разводната кутија) мора да се постави и да се групира електричната опрема од ист вид на струја и/или напон и да се раздели од електрична-та опрема од друг вид на струја и/или напон, така што да не може да дојде до меѓусебно штетни влијанија.

2. Електричен развод

Член 15 Типовите на електричен развод, трајно дозволените

струи на спроводниците и надворешното влијание врз електричниот развод се утврдени според југословенскиот стандард JUS N.B2.752.

Член 16 Изолираните спроводници и кабли мораат да се за-

штитат од механички, термички и хемиски оштетувања со соодветен тип на електричен развод, со начин на поставу-вање, со положба или облога.

Електричниот развод има доволна механичка цврсти-на ако спроводниците се поставени во инсталациони цев-ки или во инсталациони канали, каблите со неполна или со плашт - во малтер или под малтер, а незаштитените кабли во прооди и во инсталациони прооди.

На особено загрозените места (на пример: при воде-њето на изолирани спроводници и кабли во подот) мораат да се обезбедат додатни заштитни мерки, како што е по-ставување во цевки, канали и ел., со примена на соодветен степен на заштита со заштитно куќиште.

Типот на електричниот развод се определува според условите за работа на електричната инсталација.

Член 17 Пресекот и типот на спроводниците и каблите се оп-

ределуваат спрема условите за полагање на спроводници и кабли и спрема трајно подносливата струја, земајќи ги предвид и ограничувачките фактори на заштитните мер-ки, карактеристиките на уредите за заштита од краток спој и преоптоварување, тампературата на споевите и до-зволениот пад на напонот.

Струјата на спроводниците при нормална работа на електричната инсталација мора да биде помала од номи-налната струја на осигурувачите или од номиналната вредност на струјата на дејствување на уредот за заштита од преоптоварување на струјното коло на спроводниците, а таа вредност мора да биде помала од трајно дозволена-та струја на спроводниците.

Член 18 Пресекот на неутралниот спроводник мора да биде

еднаков со пресекот на фазниот спроводник во еднофазно струјно коло или во повеќефазно струјно коло во кое пре-сеците на фазните спроводници од бакар се помали од 16 mm2, а пресеците на фазните спроводници од алуминиум -помали од 25 mm2.

Во повеќефазните струјни кола во кои пресекот на фазниот спроводник од бакар е поголем од 16 mm2, а пре-секот на фазниот спроводник од алуминиум е поголем од 25 mm2, неутралниот спроводник може да има помал пре-сек под следните услови:

Дочекуваната најголема струја низ овој спроводник, вклучувајќи ја и евентуалната појава на хармоник, во те-кот на нормалната работа да не е поголема од трајно до-зволената струја за тој пресек;

2) неутралниот спроводник да е заштитен од преоп-товарување;

3) пресекот на неутралниот спроводник од бакар да е еднаков најмалку на 16 mm2, а пресекот на неутралниот спроводник од алуминиум да е еднаков најмалку на 25 mm2.

Пресекот на заштитниот спроводник е утврден спо-ред југословенскиот стандард JUS N.B2.754.

Член 19 Пресекот на изолираните спроводници поставени и

механички заштитени во трајни електрични инсталации не смее да биде помал од 1,5 mm2 за спроводниците од ба-кар, ниту помал од 2,5 mm2 за спроводниците од алумини-ум.

Барањето од став 1 на овој член не се однесува на пресекот на изолирани-ѓе спроводници во расклопиш^ блокови, расветните тела, електричните апарати за домаќ-инство и во други електрични апарати што сѕ приклучува-ат на електричната инсталација.

Член 20 Дозволениот пад на напонот помеѓу точката на напо-

јување на електричната инсталација и која и да било друга точка не смее да биде поголем од следните вредности спо-ред номиналниот напон на електричната инсталација, и тоа:

1) заѓ струјното коло на осветлението - 3%, а за струј-ните кола на другите потрошувачи - 5%, ако електричната инсталација се напојува од нисконапонска мрежа;

2) за струјното коло на осветлението - 5%, а за струј-ните кола на другите потрошувачи - 8%, ако електричната инсталација се напојува непосредно од трафостаница која е приклучена на висок напон.

За електричните инсталации чија должина е поголе-ма од 100 m дозволениот пад на напонот се зголемува за 0,005% по должински метар над 100 т , но не повеќе од 0,5%.

Член 21 Спојот на спроводниците и на другата електрична

опрема (во натамошниот текст: спојот) мора да биде изве-ден така што да биде сигурен и поставен така што да до-зволува можност за постојана проверка.

Спојот мора да биде осигурен со средства што му од-говараат на материјалот на спроводникот и на неговиот пресек.

Спојот мора да биде пристапен по симнувањето на поклрпката или на преградата со алат, а пристапот мора да има степен на заштита најмалку IP 2 X според југосло-венскиот стандард JUS N.A5.070.

Член 22 Изолираните спроводници и кабли не смеат да се

продолжуваат во инсталационите цевки и во инсталацио-ните канали.

Изолираните спроводници и кабли можат да се споју-ваат само во инсталациони кутии, кабелски спојници или расклопни блокови, а местата на спојување мораат да се изолираат со степен на изолација кој му одговара на ти-пот на електричниот развод.


По исклучок од одредбата на став 2 од овој член, во ѕидовите што се монтираат од елементи излеани од бетон, спојувањето може да се врши и во кутиите на ѕидните при-клучница и тоа под приклучниците, под услов длабочина-та на тие кутии да допушта сместување на споевите од ис-то струјно коло.

Член 23 Меѓусебниот спој на електричната инсталација или

спојот на електричниот развод со електричната опрема мора да биде изведен така што електричниот развод да не биде изложен на сили на извлекување или увивање.

Ако дејството на силите од став 1 на овој член не може да се избегне, мора да се предвиди систем за расто-варување.

Член 24 Спојот во електричните инсталации мора да биде ди-

мензиониран така што да може трајно да ја поднесува до-зволената струја на спроводниците.

Ако спојот на електричната инсталација е изложен на топлина, на механички или хемиски влијанија или на ви-брации, мораат да се преземат соодветни додатни мерки за заштита.

Член 25 Спојот мора да биде изведен така што да не дојде до

намалување на пресекот или до оштетување на спровод-ниците и на изолацијата.

Член 26 На краевите на електричниот развод, а посебно на из-

лезите, на влезовите и на местата на пробивање на елек-тричниот развод низ ѕидовите и електричната опрема, мо-ра да се изврши трајно затинање (на пример: со уводни-ци).

Член 27 На местата на проод на електричниот развод низ ѕи-

довите, освен на типот што се изведува во инсталациони цевки и канали, мора да се обезбеди соодветна додатна ме-ханичка заштита (на пример: со помош на чаура, цевка, кутија и ел).

Ако електричниот развод минува низ метална кон-струкција, отворот мора да има заоблени рабови.

Член 28

Електричниот развод кој е изложен на вибрации мо-ра да биде изведен со свитливи спроводници или кабли.

Член 29 Ако во близината на електричниот развод се наоѓаат

други неелектрични инсталации, мора помеѓу нив да се обезбеди такво растојание што одржувањето на едната ин-сталација да не ја загрозува другата инсталација.

Најмалото дозволено растојание помеѓу електрични-от развод и другите инсталации е 30 mm.

Член 30 Ако во близината на електричниот развод се наоѓаат

инсталации за греење, цевки со топол воздух или оџак, електричниот развод мора да се изолира со топлотна изо-лација или со екрани или мора да се постави надвор од топлотните влијанија.

Член 31 Електричниот развод не смее да се постави под нее-

лектрични инсталации над кои е можна кондензација на вода или на други течности.

Електричниот развод, по правило, не смее да се по-ставува во ист инсталационен канал, цевка и ел. со други неелектрични инсталации, а ако тоа не може да се избегне, мора да се осигури заштита од индиректен допир со авто-матско исклучување на напојувањето или со примена на изолација за опрема од класа II и мора да се постави соод-ветна заштита од опасни влијанија од другите инстала-ции.

Член 32 Металните делови на електричниот развод (на при-

мер: спојниците и ел.) што се изложени на вода или на кондензација мораат да бидат заштитени од корозија од-надвор и однатре и мораат да имаат обезбеден одвод на кондензираната течност.

Член 33 Ако електричниот развод се поставува по ѕидовите,

најмалото дозволено растојание помеѓу елементите на електричниот развод и ѕидот е 5 mm.

Член 34 Електричниот развод за понизок напон не смее да се

поставува во иста обвивка или цевка, ниту близу до елек-тричен развод чиј напон е повисок, освен ако помеѓу тие два развода постои изолациона преграда-која го издржува испитниот напон на електричниот развод за повисок на-пон.

Член 35 Во иста инсталациона цевка или инсталационен ка-

нал можат да се поставуваат спроводници само на едно струјно коло, освен спроводници на управувачки и по-мошни струјни кола.

Член 36 Низ ист повеќежилен кабел не смее да се водат повеќе

струјни кола, освен спроводници на управувачки "и по-мошни струјни кола.

Член 37 Електричниот развод мора да биде поставен така

што во случај на дефект да не ја загрозува околината. Разводните кутии за кабли или за спроводници (во

инсталационите цевки) кои се полагаат под малтер мора-ат да бидат од изолационен материјал или од метал со изолациона постава и со уводници од изолационен мате-ријал.

За прицврстување на електричнцрт развод можат да се употребат средства и да се применат постапки кои не предизвикуваат деформации или оштетување на изолаци-јата, како што се: гипсирање, шелни од изолационен мате-ријал приспособени кон формата на кабелот, лепење или заковување со шајки со подложни плочки од изолационен материјал и др.

Член 38 Каблите положени непосредно во малтер и во ѕид мо-

раат по целата должина да бидат покриени со малтер со дебелина од најмалку 4 mm.

По исклучок рд одредбата на став 1 од овој член, каб-лите не мораат да бидат покриени со малтер ако се по-ложени во празнините на таваните и ѕидовите од бетон или од сличен материјал што не гори ниту потпомага го-рење.

Член 39 Каблите и инсталационите спроводници положени во

инсталационите цевки во ѕид или каблите положени не-

«


посредно во малтер и под малтер мораат да се водат вер-тикално и/или хоризонтално, така што да бидат паралел-ни со рабовите на просторијата.

При хоризонтално полагање, каблите и инсталацио-ниаге спроводници (во инсталациони цевки) се водат на растојание од 30 cm до 110 cm од подот и 200 cm од подот до таванот.

При вертикалното полагање на кабли и инсталацио-ни спроводници (во инсталациони цевки) растојанието од рабовите на прозорците и вратите мора да биде најмалку 15 cm.

Трасите на каблите што напојуваат зацврстени загре-вачи на вода мораат да се поклопуваат со оската на поста-вувањето на загревачите на вода.

Косо полагање на кабли и на инсталациони спровод-ници (во инсталациони цевки) е дозволено во тавани, но не и во ѕидови.

Член 40 Условите за полагање на кабли во простории во кои

се наоѓа када или туш се утврдени во југословенскиот стандард JUS N.B2.771.

Член 41

Полагањето на кабли на ѕид е дозволено ако кабелот има изолација од термопластични материјали со неполна или со плашт, ако се полага на шелни на ѕидот и ако од подот до височина од 2 m додатно е заштитен од механич-ки оштетувања.

Разводните кутии и другиот прибор што се поставува на ѕид со полагање на кабли од став 1 на овој член мораат да имаат затиначки уводници и степен на заштита најмал-ку IP 5Х утврден за влажни простории, односно соодветен степен на заштита утврден за други простории.

Член 42 Каблите без неполна, како што се каблите од типот

PP/R, смеат да се полагаат само во суви простории, и тоа под малтер, а во празнините на таваните и ѕидовите од бе-тон и од сличен негорлив материјал - и без покривање со малтер.

Каблите од став 1 на овој член не смеат да се водат во сноп и да се поставуваат во инсталациони канали ниту под гипс-картонски плочи, без оглед на начинот на кој се прицврстуваат, и не смеат да се полагаат на запаливи ма-теријали ни кога се покриваат со малтер.

Член 43 За приклучок на преносливи апарати и на непренос-

ливи апарати што се поместуваат заради приклучување или во текот на нормална работа се изложени на ограни-чено поместување, како и за елементите на електричен развод во двоен под, мораат да се користат свитливи каб-ли.

Каблите од став 1 на овој член се приклучуваат со штекер и со приклучница или со кутија за постојан при-клучок.

На местата на кои е потребна заштита од механички оштетувања, свитливите кабли можат да се заштитат со поставување во свитливи инсталациони или метални цре-' ва со внатрешна изолациона облога.

Член 44 При поставувањето на изолирани спроводници во

инсталациони цевки во ѕид од незапалив материјал или од бетон, инсталационата цевка мора да и'ма такви внатреш-ни мери што спроводниците да можат лесно да се вадат и поставуваат по поставувањето на приборот. Металната инстааациона цевка мора да има внатрешна изолациона

обвивка и соодветен степен на заштита остварен со куќ-иште.

Инсталационата цевка, ако не е метална, мора да би-де изработена од материјал кој не гори ниту потпомага го-рење.

Член 45 Ако изолираните спроводници се полагаат во инста-

лациони канали кои се поставуваат на ѕид или таван, мо-раат да ги исполнуваат техничките услови за инсталацио-ни канали.

Инсталационите канали не смеат да се поставуваат под малтер ниту да се влеваат во бетон.

Ако изолираните спроводници се полагаат во инста-лациони канали кои се поставуваат во под, тие инсталаци-они канали мораат да му одговараат на начинот на одржување на подот (сува или мокра постапка) и на тех-ничките услови за инсталациони канали во под.

Член 46 Неизолираните спроводници мораат да бидат поста-

вени односно заштитени т^ка што да не е можен допир на деловите под напон и мораат да бидат прицврстени на со-одветни изолатори.

Најмалите дозволени меѓусебни растојанија на неи-золираните спроводници се определени во табелата бр. 1.

Табела бр. 1

Распон Хоризонтал-но растоја-

ние

Вертикално растојание

до 2 m 5 cm 10 cm над 2 до 4 m 10 cm 15 cm над 4 до 6 m 15 cm 20 cm над 6 m . 20 cm 25 cm

Растојанијата помеѓу ^изолираните спроводници и делови на згради, челични конструкции и ел. мораат да им одговараат на меѓусебните хоризонтални растојанија на ' неизолираните спроводници определени во табелата бр. 1.

По исклучок од одредбата на став 2 ца овој член, рас-тојанија помали од растојанијата определени во табелата бр. 1 се дозволуваат за неизолирани спроводници со голе-ми пресеци, под услов на секој метар должина да се при-цврстени на соодветни изолациони тела и да се проверени на динамички напрегања поради струја со краток спој.

Растојанието помеѓу неизолираните спроводници од став 4 на овој член и делови на згради, челични конструк-ции и ел. изнесува најмалку 1 cm, а во влажни простории и на слободен простор - најмалку 2 cm.

Член 47 Растојанието помеѓу изолираните спроводници при-

цврстени на соодветни изолатори мора во сите простории да изнесува најмалку 2 cm, а во влажни простории и на слободен простор - најмалку 5 cm.

Член 48 Каблите можат да се вкопаат во земја, ако имаат со-

одветна обвивка која ги штити од механички и други вли-јанија.

При полагањето на кабли во земјата длабочината на вкопувањето не смее да биде помала ед 0,6 m од горната површина на земјата, односно не смее да биде помала од 0,8 m под површината на патот.


По исклучок од одредбата на став 2 од овој член, може да се отстапи ако полагањето на каблите се врши во каменита почва.

Член 49 Во блоковите со отвори (кабелнициј смеат да се пола-

гаат кабли што се наменети за полагање во земјата, тешки гумени кабли и спроводни јажиња.

Во подземните заштитни изолациони инсталацирни цевки смеат да се полагаат кабли со плашт или со оловна обвивка, под услов да остануваат пристапни и заменливи и цевката да е механички цврста, заштитена од пробив на течност и вентилирана.

Член 50 Каблите можат да се постават во воздух слободно за-

тегнати или прицврстени со носечки куки, со шелни или со слични средства за прицврстување или да се положат на полици (регали), решетки (скали) или на слични носа-чи.

Слободно затегнатите кабли мораат да се постават и затегнат така што уклонот или поместувањето да не дове-де до оштетување на каблите.

Средствата за прицврстување односно носачите мо-раат да се одберат така што да можат да ја поднесат тежината на каблите што ги носат, без оштетување од над-ворешни влијанија.

При вертикално полагање, каблите мораат да се рас-товарат од сопствената тежина. Напрегањето на затегање не смее да биде поголемо од 60 N/mm2 од вкупниот пресек на спроводникот за бакар, односно 30 N/mm2 од вкупниот пресек за алуминиум.

3. Расклопни уреди

Член 51 Конструкцијата на повеќеполните расклопни уреди

мора да биде таква што контактите на сите фази механич-ки да се спојуваат истовремено при затворањето односно да се разделуваат истовремено при отворањето, а контак-тите за неутралниот спроводник можат да се спојуваат по-рано при затворањето, а да се отвораат подоцна при отво-рањето на расклопниот уред.

* Член 52 Еднополниот расклопен уред во повеќефазно струјно

коло не смее да биде поставен во неутралниот спровод-ник, освен за разделување на струјното коло во согласност со член 71 од овој правилник.

Расклопниот уред во еднофазно струјно коло не смее да се поставува во неутралниот спроводник, освен ако за-штитниот уред на диференцијалната струја е поставен на страната на напојувањето и во случај на дефект автомат-ски го исклучува напојувањето.

Расклопниот уред што има повеќе функции мора да ги задоволи барањата за секоја функција.

. Член 53 Во TN систем за напојување, заштитниот уред од

прекумерна струја, кој служи и како заштита од индирек-тен допир со автоматско исклучување на напојувањето, мора да се постави на почетокот на секое струјно коло, ка-ко и на сите места на кои се намалува пресекот на спро-водникот, освен ако уредот за заштита од краток спој по-ставен пред тоа место не ја обезбедува бараната заштита.

Уредот од став 1 на овој член мора да ги задоволи ба-рањата за автоматско исклучување на напојувањето.

Одредбите од овој правилник за преместување или изоставување на уредот за заштита од краток спој се при-менуваат и на уредот за заштита од преоптоварување.

Член 54 Одредбите од член 53 на овој правилник се примену-

ваат и врз уредот за заштита од преоптоварување кога из-ложените делови меѓусебно се поврзани при појавата на друга грешка во IT систем.

Член 55 Заштитниот уред на диференцијалната струја, кога се

употребува за заштита од индиректен допир, мора да обезбедува исклучување на сите спроводници под напон на струјното коло. /

Во TN-S систем, неутралниот спроводник не мора да се прекинува.

Член 56 Низ магнетното коло на заштитниот уред на дифе-

ренцијалната струја не смее да се води заштитен спровод-ник. %

Член 5.7 Заштитниот уред на диференцијалната струја за за-

штита од индиректен допир мора така да се одбере, а струјните кола да се раздвојат што струјата на одводот накај земјата која се јавува во текот на нормалната работа на приклучените оптоварувања да не смее да предизвика непотребно дејствување на овој уред.

Член 58 Заштитниот уред на диференцијалната струја во

струјното коло без заштитен спроводник не се смета како доволна заштита од индиректен допир и кога номинална-та вредност на диференцијалната струја на дејствување не преминува 30 тА .

Член 59 Ако во ТТ систем се применува заштита со еден за-

штитен уред на диференцијалната струја, тој уред мора да се постави во точката на напојување на електричната ин-сталација.

По исклучок од одредбата на став 1 од овој член, за-штитниот уред може да се постави и на друго место, под услов сите делови помеѓу точката на напојување на елек-тричната инсталација и заштитниот уред на диференци-јалната струја да имаат пропишана заштита од електри-чен удар со примена на изолација за апаратите од класа И или на соодветна изолација.

Ако електричната инсталација има повеќе точки -на напојување, заштитниот уред на диференцијалната струја мора да се постави во секоја точка на напојување на елек-тричната инсталација.

Член 60 Основите на топливите осигурувачи од типот D во

заштитните уреди од прекумерна струја мораат да бидат поврзани така што централниот контакт да биде споен со страната на напојување.

Основите на топливите осигурувачи за втакнување на топливите влошки од типот В мораат да се постават така што да се исклучи можноста носачот на топливата влош-ка да направи спој помеѓу спроводните делови на двете соседни основи на топливите осигурувачи.

Член 61 Топливиот осигурувач или комбинацијата на едини-

ците „топлив осигурувач" и „топлива влошка" со која ра-


куваат нестручни лица мора да се постави така што да не е можен допир на деловите под напон при вадењето или менувањето на топливата влошка.

Член 62 Прекинувачот со кој ракува нестручно лице мора да

биде конструиран и поставен така што регулираноста на прекуструјното чкрапало да не може да се измени без употреба на алат.

На прекинувачот мора да постои видлива ознака за регулираноста на прекуструјното чркапало.

Член 63 Вредноста на номиналната струја 1п или регулирана-

та вредност на уредот за заштита на каблите и на изоли-раните спроводници од преоптоварување мора да се опре-дели според условите за координација на спроводниците и заштитните уреди за прекумерна струја.

За определување на заштитниот уред се земаат теме-ните вредности на струите на цикличните оптоварувања.

Во случај на циклични оптоварувања, вредностите на номиналната струја на уредот за заштита (1п) и на струја-та која обезбедува дејствување на уредот за заштита (L) мораат да се определат врз основа на вредноста на струја-та за која струјното коло е проектирано (1в) и вредноста на трајно дозволената струја на спроводникот (Iz) за кон-стантно оптоварување кое им одговара на цикличните оп-товарувања.

Член 64 Времето за автоматско исклучување на напојувањето

во траење од 5 ѕ, при определувањето на уредот за зашти-та на електричниот развод од краток спој, мора да ги оп-фати граничните услови за краток спој на струјното коло.

Член 65 Ако заштитниот уред на диференцијалната струја е

вграден' во заштитниот уред од прекумерна струја или е во комбинација со тој уред, карактеристиките на таквиот склоп на заштитни уреди во поглед моќта на прекинување и работните карактеристики во зависност од номиналната струја мораат да ги задоволуваат условите за преоптова-рување, условите за краток спој, како и условите од чл. 63 и 64 на овој правилник.

Член бб Ако заштитен уред на диференцијалната струја не е

вграден во заштитниот уред од прекумерна струја ниту е со него во комбинација, заштита од прекумерна струја мо-ра да се обезбеди со друг соодветен уред, а заштитниот уред на диференцијалната струја мора да се определи така што без оштетувања да ги издржи термичките и механич-ките напрегања, ако се појави краток спој на страната на оптоварувањето.

Заштитниот уред на диференцијалната струја не смее да се оштети дури ни при појави на неурамнотежени струи или на струи на одвод накај земјата, кога овој уред настојува да се отвори.

Член 67 Уредите за разделување мораат да ги разделат сите

спроводници под напон на посматраного струјно коло за напојување.

Член 68 Разделното растојние помеѓу отворените контакти на

уредот за разделување или на друго средство за разделу-вање е определено во табелата бр. 2.


Разделното растојание помеѓу отворените контакти на уредот за разделување мора да биде видливо или јасно и сигурно означено со ознаката „О", која мора да стане,ви-длива кога ќе се постигне разделното растојание помеѓу отворените контакти на секој пол на уредот.

Член 69 Уредите за разделување мораат да бидат конструира-

ни и поставени така што да ги попречат сите ненамерни затворања (на пример: предизвикани со удари, вибрации и ДР-)-

Полуспроводничките уреди не смеат да се употребат како уреди за разделување.

, Член 70 Уредот за разделување кој не може да ја прекине

струјата на оптоварување мора да се обезбеди од невнима-телно и неовластено отворање (на пример: со поставува-ње во посебна просторија која се заклучува или со сместу-вање во затворено куќиште).

Член 71 Средствата за разделување, по правило, мораат да

бидат опремени со повеќеполен уред кој ги исклучува сите полови од напојувањето. Еднополните уреди можат да се употребат под услов да се постават еден до друг.

Член 72 Употребените средства за разделување мораат да се

означат така што да биде уочливо кое струјно коло го раз-делуваат.

4. Уреди за исклучување на електричната инсталација зара-ди механичко одржување

Член 73 Уредите за исклучување на електричната инсталаци-

ја заради механичко одржување мораат да се постават во главното напојувачко струјно коло. Ако тоа исклучување го врши склопка, таа мора да биде способна да ја прекине струјата на полното оптоварување на соодветен дел од електричната инсталација.

Исклучувањето на управувачкото струјно коло на мо-торен погон е дозволено само ако се примени додатна за-штита со помош на механички ограничувач или ако се применат барањата за уредот за управување од југосло-венските стандарди, под услов во обата случаи да е обезбе-ден ист услов како при директно прекинување на главното напојување.

Член 74 Управувањето со уредот за исклучување заради меха-

ничко одржување или со склопка за овој уред мора да биде рачно, а растојанието помеѓу отворените контакти на овој


уред мора да биде видливо или јасно означено со ознаката „О".

Член 75 Уредот за исклучување заради механичко одржување

мора да биде: 1) конструиран или поставен така што да го спречи

ненамерното затворање поради удар, вибрации и др.; 2) поставен и означен така што ознаките да бидат

читливи, да се распознаваат и да и одговараат на својата намена.

Член 76 Уредот за исклучување во случај на итност мора да

биде таков што да може да ја прекине струјата на полното оптоварување на соодветен дел на електричната инстала-ција, земајќи ги предвид и евентуалните струи на закочени мотори.

Член 77 Уредот за исклучување во случај на итност може да

се состои од еден расклопен уред, кој може директно да го прекине припаѓачкото напојување, или од комбинација на опрема која се активира само со едно дејствување заради прекинување на припаѓачкото напојување.

Заради кочење на подвижните делови или поради други причини, итното запирање може да го задржи напо-јување^ во соодветно траење.

Член 78 Исклучување во случај на итност се врши со склопка

во главното струјно коло или со управувачка склопка (на пример: со притисен тастер во управувачкото или помош-ното струјно коло).

Расклопиш^ уред за директно разделување на глав-ното струјно коло врз кој се дејствува рачно мора да биде поставен на пристапно место од кое опасноста може да се забележи.

Прекинувачот, контакторот или друг уред на кој се дејствува мора да се отвора со прекинување на напојува-њ е ^ на намотките или на друг еднакво безбеден начин.

Член 79

Елементите (рачката, притисното копче и др.) кои служат за исклучување во случај на итност мораат да би-дат со црвена боја врз жолта челна плоча и мораат да ги исполнуваат следните услови:

1) да бидат лесно пристапни; 2) да се заклучуваат или ознаката „Ом односно

„СТОП" да биде видлива, освен ако елементите за исклучу-вање и за повторно вклучување се под надзор на исто ли-це.

Ослободувањето на елемент за исклучување во случај на итност не смее да го реактивира соодветниот дел на електричната инсталација.

Член 80

, Уредот за исклучување во случај на итност (вклучува-јќи итно запирање) мора да се постави и означи така што лесно да се распознава и мора да биде приспособен за предвидената употреба.

Член 81 Уредот за функционално управување мора да биде

приспособен за најтешките услови на средината (во кои мора да ја изврши бараната функција).

Функционалното управување може да се оствари со склопка, полуспроводнички уред, прекинувач, контактор, £елеј, штекер и приклучница до 16 А.

Разделувачот, осигурувачот и мостната спојница (преспојот) не смеат да се користат за функционално упра-вување.

I 5. Трансформатори

Член 82

Струјното коло што се напојува од секундарната на-мотка на трансформаторот мора да се изведе според бара-њата за највисокиот напон на ова струјно коло.

Член 83

Струјното коло на автотрансформаторот што е при-клучен на напон од оџсегот II мора да се изведе спрема највисокиот напон кој може да се јави помеѓу спроводни-ците или помеѓу спроводниците и земјата.

Напонот на секундарното струјно коло на автотран-сформаторот помеѓу спроводниците или помеѓу' спровод-ниците и земјата не смее да ги премине горните вредности на границата на опсегот II на напонот.

6. Ротациони машини

Член 84 Генераторите мораат да се поставуваат во посебни

простории и да се заштитат со соодветни препреки, а ако тоа не е можно, средствата за управување смеат да им би-дат достапни само на стручни лица.

Член 85 Номиналните карактеристики на моторот мораат да

им одговараат на карактеристиките на погонот.

Член 86 Струјата на моторот при задвижување мора да се ог-

раничи на вредноста која не е штетна за инсталацијата од која се напојува и која не влијае штетно врз другите апара-ти врзани за истиот извор.

Директно напојување на моторот на наизменична струја со краткоспоен ротор од дистрибутивната мрежа со напон од 0,4 kV се дозволува ако се исполнети следните ус-лови:

1) падот на напонот при задвижувањето не смее да ја надмине вредноста при која доаѓа до намалување на мо-ментот на моторот, така и*то да го загрозува сигурносни-от залет на моторот и на работната машина или да влијае врз стабилната работа на другите потрошувачи врзани на истата \фежа;

2) заштитата при задвижувањето на моторот не смее да дејствува ни на повисоко напонско ниво.

Член 87 Моторите мораат да бидат снабдени со соодветни

уреди за задвижување и, според потреба, со уреди за регу-лација.

Уредите за задвижување на моторот можат да се ком-бинираат со уредите за заштита на моторот, при што уре-дите за задвижување мораат да ги задоволат барањата за уредите за заштита на моторот.

7. Претворувачи *

Член 88 Претворувачите мораат да се напојуваат преку тран-

сформатор со електрички одвоен** намотки. Ако се користи претворувач на наизменична струја,

струјното коло зад тој претворувач мора да биде посебно


заштитено, а особено во поглед на селективностд, со оглед на функционалните карактеристики на претворувачот.

8. Акумулатори

Член 89 Преносливите или подвижните акумулатори мораат

да се полнат во простории во кои истекувањето и испару-вањето на електролитот нема да предизвика штетиш опас-ност. ,

Со вентилација на просториите од став 1 на овој член мора да се обезбеди просторијата да не стане опасна во поглед на експлозија. Исто така, мора да се обезбеди во близината да не смее да има отворен оган.

Член 90 Стационарните акумулатори мораат да бидат во по-

себна просторија, која мора да биде затворена и во која пристапот им е дозволен само на лица што се должни да ги надгледуваат и одржуваат.

Ако номиналниот напон на акумулаторската батери-ја преминува 150 V, просторијата во која се сместени ста-ционарните акумулатори мора да има под кој не смее да биде лизгав, кој мора да биде изолиран од почвата и кој мора да има доволна површина за движење на работници-те за да не дојде до истовремено допирање на почвата или на проводниот елемент врзан за земјата и на некој од еле-ментите на акумулаторот под напон.

9. Расклопни блокови

Член 91 Опремата на расклопните блокови мора да биде от-

порна спрема механички напрегања, хемиски влијанија, влага и топлина што се јавува при работата на тие уреди.

Член 92 Воздушните растојанија во расклопивте блокови мо-

раат да бидат: 1) помеѓу неизолираните делови под напон на раз-

лични полови - најмалку 10 mm; 2) помеѓу неизолираните делови под напон и другите

спроводни делови (масата, надворешните куќишта и др.) -најмалку 20 mm.

Член 93 Расклопните блокови кои делумно или во целост се

изработуваат при поставувањето на инсталацијата мора-ат да бидат конструирани и изработени така што да ги за-доволуваат мерките за заштита, посебно во поглед на за-штита од директен и индиректен допир, заштита од пре-напон, заштита од пожар, како и на поврзување на за-штитниот спроводник.

Член 94 Спроводниците за напојување на мерни апарати и

инструменти, прицврстени на вклопките или на вратите на расклопните блокови, мораат да бидат свитливи.

Член 95 На расклопниот блок, на надворешната страна мора

да се наоѓа плочка на која се напишани називот на произ-водителот, ознаката на применетиот систем во поглед на заземјувањето (ТТ, TN или др.) и други неопходни подато-ци за опремата што од него се напојува.

Во расклопните блокови кои содржат електрична оп-рема (заштитни уреди, расклопни апарати и др.), со соод-

ветни струјни кола, сите елементи мораат јасно да се обе-лежат така што да може лесно да се уочи намената на опремата и струјното коло на кое таа опрема му припаѓа.

Ознаките и натписите плочки мораат да бидат по-стојани, трајно прицврстени и усогласени со техничките податоци од техничките упатства, шеми, дијаграми и од другата документација за расклопните блокови.

Член 96

Ако електричниот развод во управувачките и развод-ните блокови е сместен во неизолирани цевки, при изведу-вањето на таквиот развод мораат да се оневозможат допи-рате помеѓу тој развод и деловите под напон. Краевите на неизолираните цевки мораат да бидат на воздушно расто-јание од најмалку 20 mm од кој и да било дел под напон, а исто така и од стегалките. Деловите под напон на управувачкиот или разводниот блок мораат да бидат оддалечени од куќиштето 20 mm, а помало растојание е дозволено само ако се применуваат изолирани прегради.

Член 97

На градилиштата, во точката на напојување на елек-тричната инсталација, се поставува расклопен блок кој содржи главни расклопни, заштитни и управувачки уреди. Во главниот или во друг расклопен блок, во секое струјно коло, мораат д& постојат уреди за разделување и за зашти-та.

Упоребените уреди мораат да се напојуваат во рас-клопните блокови кои, според потреба, содржат: уреди за заштита од прекумерни струи, уреди за заштита од инди-ректни допири, приклучници и др.

10. Електрична опрема и уреди кои трошат електрична енергија

Член 98 Електрична опрема и уредите кои трошат електрич-

на енергија се приклучуваат директно на електричната ин-сталација или преку продолжувачки свитлив кабел.

Одредбите од овој правилник кои се однесуваат на за-штитата од разурнување на споевите се однесуваат и на електричната опрема и уредите што трошат електирчна енергија и се приклучуваат директно на електричната ин-сталација.

Ако приклучок на електрична опрема и на уреди што трошат електрична енергија се изведува со продолжувач-ки свитлив кабел, тој кабел мора да има ист број спровод-ници како и електричната инсталација и заштитниот спроводник, ако е неопходен, со потребна електрична и механичка цврстина.

Член 99 Ако продолжувачкиот свитлив кабел има заштитен

спроводник, тој спроводник мора да биде означен со зеле-н о в о лто боја, а ако нема заштитен спроводник, ниеден друг спроводник не може да биде означен со таа боја.

Ако продолжувачкиот свитлив кабел има неутрален спроводник и ако средството за спојување го определува неговото место, неутралниот спроводник мора да биде оз-начен со светлосина боја.

Член 100 Поставувањето на светилката на таванот на просто-

ријата мора да се изврши така што да не може да се врти околу својата оска.

Светилката не смее да се обесува за спроводникот за напојување.


Ако светилката е од класата 0 или од класата II, мора да се прицврсти преку изолациониот приклучок кој ги од-војува металните делови од својот носач.

Член 101 Навојниот дел во сијаличното грло, во кој се наврту-

ва сијалицата, не смее да биде споен со фазниот спровод-ник.

Грлата во светилките можат да се поставуваат така што да бидат достапни без употреба на алат, освен во све-тилките што се држат во рака.

Сијаличните грла со склопка и тастер се дозволени само ако се изработени во изолационо куќиште.

Сијаличните грла опремени со склопки со лостови се дозволени само под услов дејствувањето на склопката да е осигурено со изолационен гајтан или со метален синџир кој е поврзан со лост преку вметнат изолационен дел, при што не смее да постои можност за допир на овој синџир со деловите под напон на сијаличното грло. .

Член 102 За светилка со празнење која имаат напон на сијали-

цата кој го применува напонот на опѕегот II (односно 1 ООО V) барањата се утврдени со југословенскиот стандард JUS N.L5.210.

Член 103

На електричната инсталација не смеат да се приклу-чуваат електрични апарати кои имаат електроди или неи-золирани грејачи, а се наменети за нурнување во вода, ос-вен уредите за катодна заштита.

Член 104 Електричните играчки што се приклучуваат на елек-

тричната инсталација мораат да бидат од класата III.

Член 105 Апаратите со отворени усвитени грејни елементи не

смеат да се приклучуваат на електричната инсталација во простории во кои постои опасност од пожар или од допир на запаливи материјали со деловите на апаратите што ги носат усвитените елементи.

Член 106 Апаратите за загревање на простории во кои се изра-

ботуваат, обработуваат или складираат запаливи матери-јали, односно во кои е присутен запалив прав мораат да имаат уред за ограничување на температурата или уред за намалување на зрачењето на топлина, со кој се спречува достигањето на опасна температура, или мораат да бидат така конструирани што температурата на куќиштето и на деловите на апаратот да биде под температурата која може да предизвика опасност од пожар.

Член 107 Во инсталациите на електричните апарати за греење

со топол воздух не смее да постои можност грејните тела да се стават под напон додека не се задвижи соодветниот вентилатор, а мораат да се исклучуваат пред да се исклучи тој вентилатор.

Грејните тела од став 1 на овој член мораат да имаат вградени два независни ограничувачи на температура, кои не допуштаат појава на висока температура.

Член 108 Електричните апарати за загревање на запаливи теч-

ности на температура под температурата на пламиштето

мораат да имаат ограничувач на температурата, кој го ис-клучува или намалува греењето пред да се постигне опас-на температура, односно мораат да бидат конструирани така што и при недозволено зголемување на температура-та да не предизвикуваат опасност за луѓето и околните об-јекти.

11. Сигурносни системи

Член 109 Сигурносните системи мораат да функционираат при

избувнување на пожар. Изворот на сигурносниот систем мора да обезбеди

напојување во определено време, а опремата на сигурнос-ниот систем мора да биде изведена или поставена така што за соодветно време да биде отпорна спрема оган.

Член НО Во сигурносните системи мора да се спроведе зашти-

та од индиректен допир без автоматско исклучување на напојувањето при појавата на прва грешка.

Во IT системи мораат да се предвидат уреди за по-стојан надзор над изолацијата кои при појавата на прва грешка даваат звучен и светлосен сигнал.

Член 111 Опремата на сигурносните системи мора да биде рас-

поредена така што да можат лесно да се вршат периодич-ни прегледи, испитувања и одржување.

Член 112 Изворите на сигурносните системи мораат да се по-

стават и прицврстат така што да не можат да се оштетат поради грешки што можат да се јават во главните извори за напојување.

Изворите на сигурносните системи мораат да се по-стават во простории што му се пристапни само на стручен и приучен персонал (ВА 4 и ВА 5), освен опремата што по-себно се напојува од сопствени акумулатори.

Член 113 Местото на кое се сместени изворите на сигурносни-

те системи (освен сопствените акумулатори за посебно на-појување) мора да биде чисто и мора да се проветрува, та-ка што гасовите, чадот или парева што изворите ја ис-пуштаат да не можат да пробијат во просториите во кои се наоѓаат луѓе.

Член 114 Одвоени независни извори на сигурносните системи

што се напојуваат од мрежата не се дозолени, освен ако не е обезбедено два извора да не можат да бидат истовремено во дефект.

Член 115 Ако постои само еден извор за напојување на сигур-

носниот систем, тој не смее да се користи за друга цел. Ако постојат повеќе извори на сигурносни системи,

тие можат да се користат за напојување на системите за постојана приправност, под услов во случај на дефект на едниот од нив преостанатата моќност да биде доволна за обезбедување на раздвижувањето и, работата на сите си-гурносни системи.

Условот од став 1 на овој член бара автоматско рас-товарување на изворот за напојување од опремата што не е предвидена со сигурносните системи.

Одредбите од ст. 1 и 2 на овој член не се однесуваат на опремата што посебно се напојува од сопствени акуму-латори.


Член 116 Струјните кола на сигурносните системи мораат да '

бидат одвоени од другите струјни кола, така што елек-тричната грешка или која и да било интервенција или из-мена во еден систем да не влијае врз исправноста на рабо-тата на друг систем.

Барањето од став 1 на овој член се постигнува со од-војување на струјните кола со изолациона материјали што се отпорни на оган, со водење по други патишта или со употреба на куќишта.

Член 117

Струјните кола на сигурносниот систем, по правило, не смеат да минуваат низ места изложени на ризик од пожар, како што се простории во кои се изработуваат, об-работуваат или складираат запаливи материи, односно во кои е присутен запалив прав.

По исклучок од одредбата на став 1 од овој член, ако тоа не може да се избегне, дозволено е струјните кола на сигурносниот систем да минуваат и низ тие места, со тоа што во тој случај мора да се обезбеди нивна отпорност на оган.

Струјните кола на сигурносниот систем не смеат да минуваат низ простории во кои се обработува или склади-ра експлозив.

Член 118 I

Струјните кола на сигурносните системи не мораат да се заштитат од преоптоварување, туку садоо од краток спој, со тоа што уредот за .заштита мора да се избере и да се постави така што да не предизвикува неправилна рабо-та во другите струјни кола на сигурносниот систем.

Член 119

Расклопните уреди на сигурносните системи мораат да се разликуваат и групираат во простор што им е при-стапен само на стручни лица.

Уредите за светлосна и звучна сигнализација на си-гурносните системи мораат јасно да покажуваат на кои уреди или струјни кола на сигурносниот систем се однесу-ваат.

Член 120

Во системите во кои се бара определено постојано ниво на осветлување или определено време на прекин на осветлувањето, типот на светилката на сигурносните сис-теми мора да биде таков што да го задоволи бараното ни-во на осветлувањето и при префрлување на сигурносниот систем.

Член 121 Во електричната опрема на сигурносните системи

што се напојува со две ралични струјни кола не смеат да се оштетат уредите за заштита од електричен удар поради грешка во едното од струјните кола ни да се предизвика погрешно дејствување во другото струјно коло.

Опремата од став 1 на овој член мора да се поврзе со заеднички заштитен спроводник за двете струјни кола, ако е тој предвиден.

Член 122 Паралелната работа на два извора за напојување на

сигурносните системи што не се способни за паралелна работа мора да се спречи со механичко затворање или со друго погодно средство.

ј

Член 123

Ако два извора за напојување на сигурносни системи не се способни за паралелна работа, за секој извор мора да се осигури заштита од краток спој и од индиректен допир,

Член 124

Ако разни извори на напојување можат да работат паралелно како независни извори за напојување на сигур-носните и други системи, појавата на реверзибилна енер-гија мора да се спречи со поставување на заштитни уреди.

Член 25

Кога сигурносните и други системи можат да се на-појуваат од два извора кои можат да работат паралелно, мора да се обезбеди заштита од кратки споеви и индирек-тен допир, без оглед на тоа дали електричната инсталаци-ја се напојува од едниот или од двата извора, при што се неопходни мерки за ограничување на струјата која проте-кува помеѓу неутралните точки на изворите, а особено при појавата на трет хармоник.

III. ТЕХНИЧКИ МЕРКИ ЗА ЗАШТИТА

1. Технички мерки за заштита од електричен удар

Член 126 Врз електричната опрема се применуваат технички

мерки за заштита од директни допири според југословен-скиот стандард JUS N.B2. 741.

Член 127 Врз електричната опрема се применуваат технички

мерки за заштита од индиректни допири според југосло-венскиот стандард JUS N.B2. 741, со тоа што техничката мерка за заштита со автоматско исклучување на напојува-њ е ^ не се применува врз деловите на електричната инста-лација каде што неопходноста од напојување е суштестве-на и во случаите кога не е ефикасна.

Заштитата на деловите на електричната инсталација од став 1 на овој член од индиректен допир, каде што не-прекинатоста на напојувањето е суштествена или зашти-тата со автоматско исклучување на напојувањето не е ефи-касна, се остварува кога електричната опрема се поставу-ва во неспроводни простории или со локално изедначува-ње на потенцијалот без поврзување со земјата.

Техничките мерки за заштита со безбедносно мал на-пон, со користење на опрема од класата II или со примена на еквивалентна изолација, како и со електрично одвојува-ње, можат да се применуваат на целата електрична инста-лација, нејзините делови или опремата.

Техничките мерки за заштита од индиректен допир од ст. 1,2 и 3 на овој член не се применуваат при изведува-њето на електрични инсталации врз: потпорни изолатори и метални делови споени со нив, прибор за надземни водо-ви ако е надвор од дофатот на раката, бетонско железо ако не е пристапно, изложени спроводни делови со мали ди-мензии (до 50 mm х 50 mm) или ако се надвор од дофатот на раката, а мерката за заштита со поврзување за заштит-ниот спроводник е тешко изводлива (на пример: завртки, заковки, натписни плочки, кабелски шелни и ел.), метални цевки или други метални куќишта што ја штитат елек-тричната опрема во согласност со барањата за класата II или за еквивалентна изолација.


- 2. Технички мерки за заштита од пожар

1 ' Член 128 Поставувањето на кабли и спроводници, во просто-

риите на зградите од класата на надворешни влијанија Б D 2, BD 3 и BD 4 за кои е карактеристично отежнато на-пуштање (како што се: високи станбени и деловни згради, стоковни куќи, театри, кина и др.) треба да се избегнува.

Ако каблите и спроводниците се поставуваат во про-сториите од став 1 на овој член, мораат да се исполнат следните услови:

1) во случај на настанување пожар - да не можат да го пренесат ниту да го прошират пожарот два часа од не-говото настанување;

2) да се спречи предизвикување на висока температу-ра која би можела да предизвика палење на околните ма-теријали (на пример: со поставување во куќиштата, во об-вивки и ел.);

3) да се полагаат во покриени канали или надвор од дофатот на рака.

Член 129 Во зградите од класа на надворешни влијанија BD 3

и BD 4, за кои е карактеристично присуство на голем број луѓе (како што се: театри, кина, стоковни куќи и др.), рас-клопните апаратури се поставуваат така што да им бидат достапни само на стручни лица.

По исклучок од одредбата на став 1 од овој член, рас-клопните уреди што го олеснуваат напуштањето на згра-ди (на пример: оклопки за противпанично осветление, за вентилација и др.) можат да се постават така што да им бидат достапни на сите.

Ако расклопните апаратури се поставуваат во про-сториите од член Ј 28 на овој правилник, тие мораат да би-дат во куќишта од незапаливи материјали или од матери-јали кои не потпомагаат горење.

Член 130 Електричната опрема што содржи запаливи течности

не може да се поставува во простории предвидени за на-пуштање на згради од класа на надворешни влијанија BD 3 и BD 4, за кои е карактеристично отежнато напуштање (како што се: високи станбени и деловни згради, театри, кина и др.).

Во просториите на згради од класата на надворешни влијанија ВЕ 2, во кои постои опасност од пожар, може да се поставува само неопходна електрична опрема, а мину-вањето на кабли и спроводници е дозволено под услов, во случај на продолжување во овие простории, спојот да се наоѓа во незапаливо* куќиште или во куќиште што не пот-помага горење, каблите и спроводниците да се заштитени од прекумерна струја и да ги задоволуваат условите на ис-питувањето на запаливост според југословенскиот стан-дард JUS N.C0. 075 во време од една минута, со- пламен долг 120 mm.

Ако каблите и спроводниците се полагаат на запали-ви материјали, тие материјали мораат да ги задоволат ус-ловите на испитување на запад ивост од став 2 од овој член. 1

Член 131 Во просториите на згради од класа на надворешни

влијанија ВЕ 2, во кои се очекува таложење на прав на куќ-иштата на електричната опрема во такви количества што да можат да предизвикаат пожар, мораат да се преземат мерки куќиштата да не ја достигнат температурата на па-лење на правот.

Под мерките од став 1 на овој член се подразбира де-ка електричната опрема за тие простории мора да биде из-

работена според југословенскиот стандард JUS N.S8. 850 v дека при изведувањето мора да се размести така што да > обезбедено ладење како во текот на нормалната работа * * ка и при преоптоварувања.

Мерките од став 1 на овој член не се потребни а** температурата на куќишето е така ниска што да не моде-ла предизвика палење на правот ниту на околните матег и јади.

Член 132 Ако расклопните апаратури за заштита, управ>взћ.-

или разделување се поставени во куќиште кое има пом t. степен на заштита од IP 5Х според југословенскиот ега дард JUS N.A5. 070, тие мораат да се постават надвор е. просториите во кои постои опасност од пожар (во згради те од класа на надворешни влијанија ВЕ 2).

Член 133 Ако просториите во кои постои опасност од поЧ: ,

(во зградите од класа на надворешни влијанија ВГ 21 греат по системот на присилна циркулација на вснд воздухот мора да се шмука од просторија во која не < стои запалив прав.

Температурата на влезниот воздух за греење не cv да биде таква што да може да предизвика пожар.

Член 134 Моторите, со кои се управува далечински и кои раб*,

тат без надзор, освен сервомоторите со краткотрајна ра бота, сместени во просториите во кои постои опасност од пожар (во зградите од класата на надворешни влијанија ВЕ 2) мораат со помош на уреди осетливи на температура да се заштитат од температури кои се повисоки од темпе-ратурата на тлеење на правот.

Член 135

Светилките во просториите во кои постои опасност од пожар (во зградите од класа на надворешни влијанија ВЕ 2) мораат да имаат степен на заштита најмалку IP 5Х според југословенскиот стандард JUS N.A5. 070.

Изворите на осветление мораат да бидат заштитени од можни механички оштетувања со пластични или стак-лени поклопки и решетки или со други соодветни заштит-ни средства.

Заштитните средства од став 2 на овој член мораат да бидат составен дел на светилката.

Член 136 Заради намалување на опасноста, во просториите во

кои постои опасност од пожар (во зградите од класа на надворешни влијанија ВЕ 2) струјното коло мора да биде заштитено со заштитен уред за диференцијална струја со номинална вредност на струјата на дејствување од 0,5 А или мора да биде ставено под надзор со помош на уред за траен надзор на изолацијата (кој се користи во IT систе-ми), со звучен сигнал за случај на грешка во изолацијата.

Спроводникот на струјното коло за надзор на изола-цијата може да биде додатен спроводник од повеќежилен кабел, плашт на кабел споен со заштитен спроводник или неизолиран спроводник воден со изолирани спроводници во пластични инсталациони цевки.

Член 137 Струјните кола што ја напојуваат опремата или ми

нуваат низ простории во кои постои опасност од пожар (во зградите од класа на надворешни влијанија ВЕ 2) мо-раат да бидат заштитени од преоптоварување и кратки споеви со заштитни уреди кои мораат да се постават над вор од тие простории.


Член 138

Деловите под напон во струјните кола со безбедносно мал напон во просториите во кои постои опасност од пожар (во зградите од класа на надворешни влијанија ВЕ 2) мораат да бидат заштитени со купиште со најмал сте-пен на заштита IP 2Х, или опремени со изолација која може да го издржи испитниот напон од 500 V во текот на 1 min.

Член 139

Во просториите во кои постои опасност од пожар (во зградите од класа на надворешно влијание ВЕ 2) PEN спроводник може да им биде само придружен на струјни кола кои минуваат низ вакви простории, под услов да не-ма прекин. ^

Член 140.

Во просториите на згради од дрвена граѓа (од класа на надворешно влијание СА 2) мораат да се преземат мер-ки електричната опрема да не предизвика палење на ѕидо-вите, половите или таваните.

Член 141. Во просториите на високи згради во кои е применета

присилна вентилација (од класа на надворешни влијанија СВ 2), чиј однос на големините може да овозможи ширење на пожарот, мораат да се преземат мерки за спречување на дејството на оџаците на местата каде што се наоѓа електрична опрема.

3. Технички мерки за заштита од прекумерна струја

Член 142, Уредот за заштита од преоптоварување на спровод-

ниците и каблите, освен во случаите од член 143 на овој правилник, мора да се постави на почетокот на секое струјно коло, како и на сите места на кои се намалува трајно дозволената струја на спроводникот, ако уредот за заштита од преоптоварување поставен пред тоа место не обезбедува соодветна заштита.

Причината за намалување на трајно дозволената струја е намалување на пресекот на спроводникот, проме-на на природата, на начинот на поставување и промена на изолацијата или на бројот на жили.

Уредот за заштита од преоптоварување смее произ-волно да се поместува по должината на електричниот раз-вод помеѓу точката каде што трајно дозволената струја се намалува и уредот за заштита, под услов да е заштитен од краток спој и да нема разгранување ни приклучници.

Уредот за заштита од преоптоварување може да се поместува најмногу до 3 m помеѓу точката каде што трај-но дозволената струја се намалува и заштитниот уред, под услов спроводниците пред уредот да се положени си-гурно на краток спој (на пример: секој спроводник во од-воена изолирана цевка), да се оддалечени од запаливи ма-теријали и да нема разгранување ни приклучници.

Член 143 Заштитата од преоптоварување на спроводниците и

каблите може да се изостави само во просториите во кои не постои опасност од пожар и експлозии, и тоа:

1) во струјните кола во кои нема преоптоварување, разгранување ни приклучници;

2) во струјните кола на телекомуникации, управува-ње, сигнализација и ел.;

ч 3) во спроводниците и каблите за спојување на елек-трични машини, двигатели, трансформатори, исправува-чи, акумулатори, разладни постројки и ел.

Член 144 Во IT системи уредите за заштита од преоптоварува-

ње можат да се преместат по должината на водот односно да се изостават само ако секое струјно коло е заштитено со уред за-диференцијална струја или ако целата електрич-на опрема, подразбирајќи ги спроводниците и каблите, е изведена како опрема од класата II или е заштитена со ек-вивалентна изолација.

Член 145 Уредот за заштита од преоптоварување на каблите и

спроводниците не се поставува во такви струјни кола каде што прекинот на напојувањето може да претставува опас-ност, како што се побудните струјни кола на*обртните ма-шини, струјните кола за напојување на електромагнетски дигалки, струјните кола на секундарите на струјните тран-сформатори и ел. 4

Во случајот од став 1 на овој член мора да се предви-ди алармен уред кој дејствува при појавата на преоптова-рување.

Член 146

Уредите за заштита од краток спој мораат да се по-стават на почетокот на секое струјно коло, како и на сите места на кои се намалува струјата од краток спој на спро-водниците, ако уредот за заштита од краток спој, поставен пред тоа место, не обезбедува соодветна заштита.

Член 147 Уредите за заштита од краток спој можат да се по-

местуваат најмногу до 3 m по должината на кабелот или спродникот што се штити, под услов каблите односно спроводниците пред уредот да се положени сигурно во од-нос на краток спој и земјоспој и да се оддалечени од запа-ливи материјали. х

Член 148 Уредот за заштита од краток спој може да се изоста-

ви: 1) ако спроводниците или каблите спојуваат генера-

тори, трансформатори, исправувачи, акумулаторски бате-рии до припаѓачките разводни блокови и заштитните уре-ди во тие разводни блокови;

2) во струјните кола чие исклучување може да предиз-вика опасност, како што се побудните струјни кола на об-ртните машини, струјните кола за напојување на електро-магнетски дигалки и струјните кола на секундари на струј-ни трансформатори;

3) во мерните струјни кола. Во случаите од став 1 на овој член електричниот раз-

вод мора да се изведе така што ризикот од краток спој да се сведе на минимум (со примена на зајакната изолација против надворешни влијанија), а спроводниците и кабли-те не смеат да се полагаат на запаливи материјали ниту покрај нив.

Член 149 Еден ист уред за заштита на кабли и спроводници од

краток спој може да штити повеќе положени спроводници во паралела, под услов да се усогласени работните карак-теристики на уредот и начинот на паралелното полагање на спроводниците.

Член 150 Уредот за заштита од прекумерна струја мора да се

постави во секој фазен спроводник, освен во системот ТТ-без воден неутрален спроводник, со тоа што тој уред мора


да го исклучи спроводникот во кој дошло до прекумерна струја, но не и безусловно да ги исклучи другите спровод-н и к под напон.

Ако при напојување™ (на пример: трофазни мотори) прекинот на една фаза претставува опасност, мора да се предвиди исклучување и на другите спроводници под на-пон.

Член 151 Во струјните кола што се напојуваат помеѓу фазите

во системот ТТ, каде што нема воден неутрален спровод-ник, откривањето на прекумерна струја може да се пред-види само во две фази, под услов во исто трофазно струјно коло на страната на напојувањето да постои уред за за-штита на диференцијалната струја кој ги прекинува сите фазни спроводници.

Член 152 Ако во ТТ и TN системи пресекот на неутралниот

спроводник е еднаков на пресекот на фазните спроводни-ци, не е потребен уред за заштита од прекумерна струја во неутралниот спроводник ни уред за прекинување на овој спроводник.

Ако во системите од став 1 на овој член пресекот на неутралниот спроводник е помал од пресекот на фазниот спроводник, потребно е да се предвиди уред за заштита од прекумерна струја во неутралниот спроводник и тој уред мора да преизвика исклучување на фазните спроводници на струјното коло, при што не е неопходно прекинување на неутралниот спроводник.

Уредот за заштита од прекумерна струја на неутрал-ниот спроводник не е потребен ако неутралниот спровод-ник е заштитен од краток спој со уред за заштита на фаз-ните спроводници на струјното коло и ако најголемата струја што протекува низ неутралниот спроводник во те-кот на нормалната работа е значително помала од вред-носта џа трајно дозволената струја на тој спроводник.

Член 153 Неутралниот спроводник, по правило, не се води во

системот IT. Ако водањето на неутралниот спроводник во систе-

мот IT е неопходно, мора да се предвиди уред за заштита од прекумерна струја на неутралниот спроводник на секое струјно коло кој предизвикува прекин на фазните спровод-ници и на неутралниот спроводник на соодветното струј-но коло.

Уред за заштита од преоптоварување на неутралниот спроводник не е потребен ако неутралниот спроводник е заштитен од краток спој со уред за заштита на страната на напојување™ (на почетокот на струјното коло) кој им одговара на барањата утврдени со југословенскиот стан-дард JUS N.B2.743 за карактеристиките на заштитен уред од краток спој или ако струјното коло посебно се штити со уред за диференцијална струја чија номинална вред-ност не ја преминува 0,15 пати вредноста на трајно дозво-лената струја на соодветен неутрален спроводник, под ус-лов овој уред да ги прекинува сите фазни спроводници и неутралниот спроводник на соодветното струјно коло.

Член 154 Прекинувањето на неутралниот спроводник мора да

доцни по прекинувањето на фазните спроводници, а при спојување, неутралниот спроводник мора да биде споен истовремено или пред спојувањето на фазните спроводни-ци.

4. Технички мерки за заштита од пренапон

Член 155 Уредот за ограничување на пренапон мора да се по-

стави така што да не претставува опасност за леѓето и околните објекти во моментот на дејствувањето.

Член 156 Во ист инсталационен канал не смеат да се полагаат

кабли и спроводници од опсегот на напони I и И, освен ако не се преземени мерки да не бидат изложени на напон

. повидок од нивниот испитан напон на мрежната фреквен-ција.

Член 157

На местата на кои атмосферските пренапони можат да предизвикаат опасност, мораат да се постават одводни-ци на пренапон.

Член 158 Ако електричната инсталација се напојува од надзем-

на мрежа и е заштитена со одводници на пренапон, одвод-ниците на пренапон мораат да се постават што поблиску до куќниот приклучок.

Член 159 Одводникот на пренапон се заземјува по најкраток

пат. Член 160

\

Електричната отпорност на заземјувачот на одводни-о т на пренапон не смее да биде поголема од 5 Q.

Член 161

Постојните заземјувачи, како што се громобранските инсталации, металната водоводна мрежа и ел., можат да се користат за заземјување на одводниците на пренапон.

Член 162 Одводниците на пренапон и разни искришта не е до-

зволено да се поставуваат во простории во кои постои опасност од пожар и експлозии (од класа на надворешни влијанија ВЕ 2 и ВЕ 3).

5. Технички мерки за заштита од пад и од исчезнување на напонот

Член 163 Ако падот, исчезнувањето или повторното воспоста-

вување на напонот може да предизвика опасност за луѓето и опремата, мора да се вгради уред за заштита од исчезну-вање и пад на напонот.

Член 164 Уредот за заштита од пад на напонот може да деј-

ствува со задоцнување ако работата на апаратот што се штити овозможува, без опасност, краткотраен прекин или пад на напонот.

Член 165 Ако се користат контактори, задоцнувањето во ни-

вното отворање и повторно затворање не смее да го спре-чи моментното исклучување на уредот за управување и за-штита.

Член 166 Уредите за заштита од исчезнување и пад на напонот

мораат да се предвидат во крајните струјни кола на напо-јување™ на мотори, чие повторно задвижување, по запи-рањето до кое дошло поради падот или исчезнувањето на напонот, може да биде опасно.

1


Член 167

Уредите за заштита од исчезнување или пад на напо-нот се неопходни во електричните инсталации на зградите во кои е предвидена опрема за сигурносно напојување и за замена на напојувањето.

Уредите од став 1 на овој член мораат да обезбедат вклучување на сигурносниот извор или замена на напоју-вање™ на опремата со резервен извор ако напонот е по-,, мал од границите на правилното функционирање на опре-мата.

6. Технички мерки за заштита со разделување, исклучува-ше и функционално вклучување и исклучување на струјно-

то коло

Член 168 Техничките мерки за заштита со разделување и ис-

клучување се мерки за отстранување на опасноста од елек-тричната инсталација, опремата или машината.

Мерките од став 1 на овој член се остваруваат со не-автоматско, локално или далечинско разделување, со ис-клучување и функционално вклучување и со исклучување.

Член 169 РЕ спроводникот (заштитниот спроводник) не смее

да се разделува ни прекинува ниту во еден систем. Во TN-C системи, PEN спроводникот (заштитно-не-

утралниот спроводник) не смее да се разделува ни преки-нува. Во TN-S системи неутралниот спроводник (N спро-водник) не мора да се разделува ни прекинува.

7. Разделување на струјното коло

Член 170 Секое струјно коло, освен спроводниците од член 169

на овој правилник, мора да биде така изведено што да може да се раздели од сите спроводници под напон.

Ако работнити услови допуштаат, повеќе струјни ко-ла можат да се разделуваат со заедничко средство.

Член 171 По разделувањето на струјното коло, ненамерното

напојување на разделеното струјно коло мора да се спречи со посебни мерки, и тоа со: заклучување на разделената положба, поставување на таблици со предупредување и поставување на уред за разделување на струјното коло во куќиштата или во просториите што се заклучуваат.

При разделувањето на струјното коло, како додатна мерка за заштита, може да се примени кратко спојување и заземјување.

Член 172 На местото каде делот на електричната опрема или

куќиштето содржат делови под напон кои се напојуваат од повеќе извори, мора да се постави таблица со предсуп-редвуање за лицето на кое овој дел ќе му стане пристапен мора тој дел да го раздели од сите извори на напојување освен во случај кога се користи уред за заклучување кој обезбедува сите напојувачки струјни кола да се разделува-ат.

Член 173 На местата на кои се акумулира електрична енергија

мораат да бидат предвидени средства за нејзиното празне-ње.

8. Исклучување на струјното коло заради механичко одржување

Член 174 Средства за исклучување мораат да се предвидат на

местата на кои при механичко одржување може да дојде до физички повреди, а тоа се електричните инсталации за кранови, лифтови, подвижни скалишта, конвеери, машини - алатки, пумпи и ел.

Член 175 • На местата на кои се врши механичко одржување мо-

раат да се предвидат средства за спречување на несакано-то повторно вклучување на исклучената електрична опре-ма, освен ако средствата за исклучување не се под посто-јан надзор на лица кои го вршат одржувањето.

Под средствата за спречување на повторно вклучува-ње на исклучена електрична опрема се подразбира една или повеќе од следните мерки: заклучување на исклучена положба, поставување на таблици со предупредување и поставување на опрема за исклучување вб куќиштата или во просториите што можат да се заклучуваат.

9. Исклучување на струјно коло и запирање во случај на итност

Член 176 Во делот на електричната инсталација што треба да

се исклучи за да се отстрани неочекувана опасност, мора да се предвиди средство за исклучување во случај на ит-ност.

Електричните инсталации од став 1 на овој член се оние инсталации кои напојуваат: пумпи со запаливи теч-ности, вентилациони системи, големи сметачи, светилки со празнење напојувани со висок напон, големи кујни и стоковни куќи.

Член 177 Ако со уредот за исклучување во случај на итност се

отстранува опасност од електричен удар, расклопниот уред мора да ги прекине сите спроводници под напон, ос-вен спроводниците од член 169 на овој правилник.

Член 178 Средството за исклучување и запирање во случај на

итност мора да дејствува што понепосредно врз соодвет-ното напојување.

Поставувањето на средството за исклучување и запи-рање во случај на итност од став 1 на овој член мора да биде такво што само со едно дејствување да се исклучи со-одветното напојување.

Член 179 Средствата за исклучување во случај на итност мора-

ат да се постават така што нивните дејствувања да не предизвикуваат појави на други опасности, ниту да ја по-пречуваат постапката за отстранување на опасноста.

Член 180 Во електричните инсталации на уредите чие за-

движување може да предизвика опасност мора да се пред-види средство за итно запирање на тие уреди.

Електричните инсталации од став 1 на овој член се оние инсталации кои напојуваат: подвижни скалишта, лифтови, елеватори, конвеери, електрични подвижни вра-ти, машини-алатки, опрема за миење на .коли и ел.

10. Функционално вклучување и исклучување на струјното коло

Член 181 Секој дел на струјното коло за кој се бара функцио-

нално да се вклучува и исклучува (во натамошниот текст: функционално управување) независно од другите делови на електричната инсталација мора да биде опремен со уред за функционално управување.

Уредот за функционално управување од став 1 на овој член не мора да ги прекинува сите спроводници под напон, но еднополен расклопен апарат не смее да се поста-ви во неутрален спроводник.

Член 182 Со еден уред за функционално управување може да се

управуваат повеќе електрични апарати предвидени да ра-ботат истовремено.


Член 183 Втакнувањето и вадењето на штекерот од приклучни-

цата со номинална струја до 16 А може да се врши заради функционално управување со апаратите и опремата.

Член 184 Уредите за функционално управување со кои се обез-

бедува измена на напојувањето со заменско напојување мораат да дејствуваат на сите спроводници под напон и не смеат да ги стават изворите во паралелен спој, освен во електричните инсталации кои специјално се предвидени за вакви услови. Во тие случаи не смеат да се разделуваат PEN спроводниците (заштитно-неутралните спроводни-ци) или РЕ спроводниците (заштитните спроводници).

Член 185 Управувачките и помошните струјни кола морат да

се проектираат, поставуваат и заштитат така што да ги ог-раничат опасностите предизвикани со оштетување на изо-лацијата помеѓу управувачкото струјно коло и другите спроводни делови и да не предизвикаат погрешно дејсту-вање на управуваниот електричен апарат.

Член 186 Управувачките струјни кола на мотори мораат да се

проектираат и изведуваат така што моторите да не можат неконтролирано да се задвижат по запирањето поради ис-чезнување или пад на напонот, ако такво задвижување претставува опасност.

Член 187 Во електричните инсталации на мотори, каде што

моторот се кочи со спротивни струи, мораат да се предви-дат мерки за спречување на вртењето на моторот во спро-тивна насока на крајот на кочењето, ако тоа спротивно вртење предизвикува опасност.

Член 188 На местата на кои безбедноста зависи од науката на

вртењето на моторот мораат да се предвидат мерки кои, по исчезнувањето на едната фаза или по измена на фазите, го спречуваат-задвижувањето на моторот во погрешна на-сока.

IV. ПОСТАПКА И НАЧИН НА КОНТРОЛИРАЊЕ И ВЕ-РИФИКАЦИЈА НА СВОЈСТВАТА, КАРАКТЕРИСТИ-

КИТЕ И КВАЛИТЕТОТ НА ЕЛЕКТРИЧНИТЕ ИНСТАЛАЦИИ

Член 189 Секоја електрична инсталација, во текот на поставу-

вањето и/или кога е завршена, но пред предавањето на ко-рисникот, мора да биде прегледана и испитана во соглас-ност со одредбите од овој правилник.

Член 190

При проверувањето и испитувањето на електричните инсталации мораат да се преземат мерки за безбедност на лицата и за заштита од оштетување на електричната и другата опрема.

\

Член 191 Ако електричната инсталација се менува, мора да Се

провери и испита дали изминатата електрична инсталаци-ја е во согласност со одредбите од овој правилник.

1. Проверување со преглед

Член 192 Прегледот на електричната инсталација се врши кога

таа е исклучена, а се состои од проверување на: 1) заштитата до електричен удар, вклучувајќи го ме-

рењето на растојанието при заштитата со препреки или

куќишта, со прегради или со поставување на опремата надвор од дофатот на раката;

2) мерките за заштита од ширење на оган и од тер-мички влијанија на спроводниците според трајно дозволе-ните вредности на струјата и дозволениот пад на напонот (ако не е извршена ревизија на проектот);

3) изборот и регулираноста на заштитните уреди и на уредните за надзор;

4) исправноста на поставувањето на соодветните рас-клопни уреди во поглед на разделното растојание;

5) изборот на опрема и мерките за заштита спрема надворешни влијанија;

6) распознавањето на неутралниот и заштитниот спроводник;

7) присуството на шеми> таблици со предупредува-ња или слични информации;

8) распознавањето на струјните кола, осигурувачите, склопките, стегалките и другата опрема;

9) спојувањето на спроводниците; 10) пристапноста и расположливо^ на просторот за

работа и одржување.

2. Испитување

Член 193 Општи испитување мораат да се изведат според след-

ниот редослед:., 1) непрекинатост на заштитниот спроводник и на

главниот и додатниот спроводник за изедначување на .по-тенцијалот;

2) отпорност на изолацијата на електричната инста-лација;

3) заштита со електрично одвојување на струјните ко-ла;

4) отпорност на подот и ѕидовите; 5) функционалност. Ако при испитувањето се искаже неусогласеност со

соодветните одредби од овој правилник, испитувањата мораат да се повторат по исправуваното на грешките.

Член 194 Непрекинатоста на заштитниот спроводник и на

спроводникот за изедначување на потенцијалот се испиту-ва со мерење на електричната отпорност, со напон од 4 до 24 V еднонасочна или наизменична струја со најмала стру-ја од 0,2 А.

Член 195 Електричната отпорност на изолацијата на електрич-

ната инсталација мора да се мери: 1) помеѓу спроводниците под напон, земајќи два по

два (мерењето се врши во текот на поставувањето, пред поврзувањето на опремата);

2) помеѓу секој спроводник под напон и земјата (фаз-ните спроводници и неутралниот спроводник можат да се спојат заедно).

Во TN-C систем PEN спроводникот не се смета како спроводник под напон.

Електричната отпорност на изолацијата се мери со напони кои не се помали од вредностите на напоните да-дени во табела бр. 2, и таа задоволува ако секое струјно коло, без приклучената опрема, има вредност која не е по-мала од вредностите дадени во табела бр. 2.

Мерењата се вршат со еднонасочна струја. Кога струјното коло содржи електронски уреди, ме-

рењата се вршат само помеѓу фазниот и неутралниот спроводник кои се споени заедно со земјата. Без спојување на спроводниците под напон може да се предизвика де-фект во електричните уреди.



Најмали вредности на електричната отпорност на изола-цијата

Член 196 Електрично одвојување на деловите под напон од

другите струјни кола се проверува со испитување на елек-тричната отпорност на изолацијата, но со приклучени апарати сообразно со член 195 од овој правилник.

Член 197 Ако опремата е поставена во изолирани простории,

мора да се испита електричната отпорност на ѕидовите и половите по методата утврдена во југословенскиот стан-дард JUS N.B2.761. Најмалку три мерења мораат да се из-врашат на исто место, со тоа што едно мерење да се врши на растојание од 1 m од кој и да било достапен друг спро-веден дел во просторијата, а другите две мерења да се вршат на поголеми растојанија.

Мерењата од став 1 на овој член мораат да се повто-рат за секоја соодветна површина на просторијата.

Член 198 Расклопните ј блокови (командните ормани, коман-

дните табли, управувачките пултови и ел.), моторните по-гони, командите и заклучувањата мораат функционално да се испитаат за да може да се провери дали ги задоволу-ваат условите пропишани со овој правилник и со југосло-венските стандарди од оваа област.

Заштитните уреди се изложуваат на функционално испитување само кога тоа е можно, за да може да е прове-ри нивната исправност, правилноста на поставувањето и регулираноста.

V. ЗАВРШНИ ОДРЕДБИ

Член 199 Со денот на влегувањето во сила на овој правилник

престануваат да важат: 1) Правилникот за техничките мери и условите за из-

ведување електроенергетски инсталации во згради („Службен лист на СФРЈ", бр. 43/66);

2) Правилникот за техничките мерки за електроенер-гетски постројки од низок напон во земјоделството („Службен лист на СФРЈ", бр. 33/70);

3) Правилникот за техничките мерки за електроенер-гетски инсталации во индустријата („Службен лист на СФРЈ", бр. 2/73);

4) Правилникот за техничките нормативи за проекти-рање и изведување електрични приклучоци и ормани во згради („Службен лист на СФРЈ", бр. 35/74);

5) Правилникот за техничките нормативи за елек-трични инсталации во згради што се изведуваат со систем

за монтажа на префабрикувани типизирани финалист обра-ботени елементи („Службен лист на СФРЈ", бр. 19/85).

6) Правилникот за техничките нормативи за електро-енергетски инсталации во простории со специфични усло-ви („Службен лист на СФРЈ", бр. 68/85).

Член 200 Овој правилник влегува во сила по истекот на шест

месеци од денот на објавувањето во „Службен лист на СФРЈ".

Бр. 07-5245/1 25 декември 1986 година Белград

Директор ^ на Сојузниот завод за

стандардизација, Вукашин Драгоевиќ, е. р.

700. Врз основа на член 22 и член 32 став 1 и член бб став 1

точка 15 од Законот за Народната банка на Југославија и за единственото монетарно работење на народните банки на републиките и народните банки на автономните покра-ини („Службен лист на СФРЈ", бр. 49/76, 41/81, 26/84 и 71/86) и врз основа на член 28а став 4 од Законот за вкуп-ниот приход и доходот („Службен лист на СФРЈ", бр. 72/86, 42/87,65/87, 87/87 и 31/88), во согласност со Сојуз-ниот извршен совет, Советот на гувернерите донесува

О Д Л У К А ЗА НАЧИНОТ НА ПРЕСМЕТУВАЊЕ, НАПЛАТА И ПЛАЌАЊЕ НА КАМАТАТА НА НАРОДНАТА БАНКА НА ЈУГОСЛАВИЈА, НАРОДНИТЕ БАНКИ НА РЕПУБ-ЛИКИТЕ И НАРОДНИТЕ БАНКИ НА АВТОНОМНИ-

ТЕ ПОКРАИНИ 1. Народната банка на Југославија, народните банки

на републиките и народните банки на автономните покра-ини (во натамошниот текст: народната банка) на пласма-ните од примарната емисија и на другите побарувања на народната банка (во натамошниот текст: пласманите од примарната емисија), како и на срествата депонирани кај народната банка пресметуваат и плаќаат односно напла-

туваат камата по каматните стапки утврди со прописите донесени врз основа на чл. 22 и 32 од Законот за Народна-та банка на Југославија и за единственото монетарно ра-ботење на народните банки на републиките и народните банки на автономните покраини, на начинот утврден со оваа одлука, ако со сојузен пропис не е поинаку предвиде-но.

2. Каматата на пласманите од примарната емисија се пресметува месечно и се наплатува во рокот на втасување-то на кредитот.

По исклучок од одредбата на став 1 од оваа точка, ка-матата за купување на хартии од вредност се пресметува однапред за времето од денот на купувањето до рокот на втасувањето на хартиите од вредност.

Каматата на средствата на задолжителната резерва на банките кај Народната банка на Југославија се пресме-тува месечно и се плаќа тримесечно наназад, а на благај-ничките записи на Народната банка на Југославија се пре-сметува месечно и се плаќа во рокот на втасувањето на благајничкиот запис.

3. Каматата на пласманите од примарната емисија, на средствата на задолжителната резерва на банките кај Народната банка на Југославија и на благајничките запи-си на Народната банка на Југославија се пресметува по пропишаните каматни стапки, со примена на дисконт од-носно на соодветна конформна стапка.

При пресметувањето на каматата за купување на хар-тии од вредност се применува каматна сметка на сто.

4. Упатство за примена на оваа одлука дава Народна-та банка на Југославија.

Правилник за технички нормативи за ел.инсталации за...

Documents

Transcript of Правилник за технички нормативи за ел.инсталации за...