Post on 14-Feb-2020
Prawo rzymskie i tradycja romanistyczna ndash XVIII2018ndash2019
Zobowiązania kontraktowe III Kontrakty konsensualne I
Jakub Urbanik
Katedra Prawa Rzymskiego i Antycznego Wydziału Prawa i Administracji UW
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne I
Kupno ndash sprzedaż
cel zasady
dyskusje o essentialia negotii
Rola konsensusu i jego brak (nawiązanie do doktryny wad oświadczenia woli błąd)
Błąd co do istoty a błąd istotny
Ryzyko oraz skutek umowy
Kontynentalne nawiązania do doktryny rzymskiej (między modelem niemieckim i francuskim)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady i jej geneza
U podstaw VI 131Inst IX sectsect 37 vi
Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne
kupnosprzedaż
najem
zlecenie
spoacutełka
pożyczka
zastaw
przechowanie
użyczenie
stypulacja(sponsio)
kontrakt literalny
C o n s e n s u s p o r o z u m i e n i e
przeniesienie detencji rzeczy
formułka słowna
pytaniaodpowiedzi
wpis w księdze rachunkowej
nominalizm kontraktowy
porozumienie w dowolnej formie
porozumienie w dowolnej formie
Kontrakty konsensualne
emptio-venditio
societas
mandatum
locatio-conductio
kupno-sprzedaż
najem
zlecenie
spoacutełka
konsensualne
kupno-sprzedaż
Materiały do ćwiczeń z prawa rzymskiego Temat III
Jakub Urbanik Katedra Prawa Rzymskiego Antycznego WPiA UW
kupno-sprzedaż
Wykład II XI
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Wykład II XI
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Geneza ndash akt mancypcji ()
Wykład II XI
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Geneza ndash akt mancypcji ()
rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem
Wykład II XI
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Geneza ndash akt mancypcji ()
rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem
problemy praktyczne
Wykład II XI
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Geneza ndash akt mancypcji ()
rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem
problemy praktyczne
funkcja płacidła | zamiana jako punkt wyjścia
Wykład II XI
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Geneza ndash akt mancypcji ()
rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem
problemy praktyczne
funkcja płacidła | zamiana jako punkt wyjścia
udział pontyfikoacutew Wykład II XI
kupno-sprzedaż
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
zapłata ceny jako warunek przejścia własności
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
zapłata ceny jako warunek przejścia własności
Jakie są essentialia negotii Kiedy kontrakt zostaje zawarty
essentialia negotii G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy
ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja między dowodem a karą za odstąpienie (zaliczka a zadatek wspoacutełcześnie)
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Pretium ndash Cena
pewność ceny
sposoacuteb ustalenia
jak wyrazić cenę
odpowiedniość ceny
zapłata ceny a przejście własności rzeczy
Cena pewna
D XVIII 171 (Ulpian 28 do Sabinusa)
Kupno w ten sposoacuteb bdquoza tyle za ile ty go kupiłeśldquo bdquoile ceny będę miał w skarbculdquo jest ważne cena nie pozostaje bowiem nieokreślona przy tak oczywistej sprzedaży Nie cena bowiem jest nieokreślona tylko to za ile zostanie kupione
określoność ceny (por KC)
Cena pewna
G III 140 Cena zaś musi być pewna Albowiem jeśli tak między nami zostanie uzgodnione że rzecz zostanie kupiona za tyle za ile ustali Titius Labeo zaprzeczył aby ta czynność miała jakąkolwiek moc a tę opinię potwierdza Cassius Ofilius sądził że jest to kupno i za tym zadaniem poszedł Proculus
ldquopewnośćrdquo (określoność) ceny
spoacuter argumentacyjny i jego uzasadnienie
Cena
D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami
Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)
Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i teWtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)
Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi
Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą
Cena
D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami
Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)
Cena
Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te
Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)
Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi
Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Inne rozwiązanie
G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty
Sabinianie
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie
sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej
Sabinianie
ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia
Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty
przeniesione do rzymskiego schematu
Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę
D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa
Adekwatność ceny
Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu
oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania
circumscribere a dolus
ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)
non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe
Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne
Problem laesio enormis
CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]
Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych
Christian Thomasius Hydra
jak ustalić czy dotyczy obu strony
co to jest właściwa cena
Code Civil sect 1674 (712)
Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej
BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk
1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia
ogoacutelna klauzula ochrony
Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego
oraz art 388 (wyzysk)
Zapłata ceny a przejście własności
Zapłata ceny a przejście własności
CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście
forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne
Zapłata ceny a przejście własności
CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]
Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy
innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic
ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje
Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego
Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy
znaczenie fidem sequi
ldquoDomniemanierdquo zaufania
Nowożytna nauka prawa
Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)
Możliwość rozwiązania umowy
BGB i Abstraktionsprinzip
essentialia negotii
G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Merx ndash Towar Co może być towarem
zbieżność kupna i najmu
rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)
kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu
chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne I
Kupno ndash sprzedaż
cel zasady
dyskusje o essentialia negotii
Rola konsensusu i jego brak (nawiązanie do doktryny wad oświadczenia woli błąd)
Błąd co do istoty a błąd istotny
Ryzyko oraz skutek umowy
Kontynentalne nawiązania do doktryny rzymskiej (między modelem niemieckim i francuskim)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady i jej geneza
U podstaw VI 131Inst IX sectsect 37 vi
Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne
kupnosprzedaż
najem
zlecenie
spoacutełka
pożyczka
zastaw
przechowanie
użyczenie
stypulacja(sponsio)
kontrakt literalny
C o n s e n s u s p o r o z u m i e n i e
przeniesienie detencji rzeczy
formułka słowna
pytaniaodpowiedzi
wpis w księdze rachunkowej
nominalizm kontraktowy
porozumienie w dowolnej formie
porozumienie w dowolnej formie
Kontrakty konsensualne
emptio-venditio
societas
mandatum
locatio-conductio
kupno-sprzedaż
najem
zlecenie
spoacutełka
konsensualne
kupno-sprzedaż
Materiały do ćwiczeń z prawa rzymskiego Temat III
Jakub Urbanik Katedra Prawa Rzymskiego Antycznego WPiA UW
kupno-sprzedaż
Wykład II XI
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Wykład II XI
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Geneza ndash akt mancypcji ()
Wykład II XI
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Geneza ndash akt mancypcji ()
rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem
Wykład II XI
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Geneza ndash akt mancypcji ()
rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem
problemy praktyczne
Wykład II XI
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Geneza ndash akt mancypcji ()
rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem
problemy praktyczne
funkcja płacidła | zamiana jako punkt wyjścia
Wykład II XI
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Geneza ndash akt mancypcji ()
rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem
problemy praktyczne
funkcja płacidła | zamiana jako punkt wyjścia
udział pontyfikoacutew Wykład II XI
kupno-sprzedaż
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
zapłata ceny jako warunek przejścia własności
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
zapłata ceny jako warunek przejścia własności
Jakie są essentialia negotii Kiedy kontrakt zostaje zawarty
essentialia negotii G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy
ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja między dowodem a karą za odstąpienie (zaliczka a zadatek wspoacutełcześnie)
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Pretium ndash Cena
pewność ceny
sposoacuteb ustalenia
jak wyrazić cenę
odpowiedniość ceny
zapłata ceny a przejście własności rzeczy
Cena pewna
D XVIII 171 (Ulpian 28 do Sabinusa)
Kupno w ten sposoacuteb bdquoza tyle za ile ty go kupiłeśldquo bdquoile ceny będę miał w skarbculdquo jest ważne cena nie pozostaje bowiem nieokreślona przy tak oczywistej sprzedaży Nie cena bowiem jest nieokreślona tylko to za ile zostanie kupione
określoność ceny (por KC)
Cena pewna
G III 140 Cena zaś musi być pewna Albowiem jeśli tak między nami zostanie uzgodnione że rzecz zostanie kupiona za tyle za ile ustali Titius Labeo zaprzeczył aby ta czynność miała jakąkolwiek moc a tę opinię potwierdza Cassius Ofilius sądził że jest to kupno i za tym zadaniem poszedł Proculus
ldquopewnośćrdquo (określoność) ceny
spoacuter argumentacyjny i jego uzasadnienie
Cena
D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami
Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)
Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i teWtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)
Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi
Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą
Cena
D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami
Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)
Cena
Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te
Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)
Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi
Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Inne rozwiązanie
G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty
Sabinianie
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie
sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej
Sabinianie
ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia
Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty
przeniesione do rzymskiego schematu
Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę
D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa
Adekwatność ceny
Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu
oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania
circumscribere a dolus
ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)
non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe
Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne
Problem laesio enormis
CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]
Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych
Christian Thomasius Hydra
jak ustalić czy dotyczy obu strony
co to jest właściwa cena
Code Civil sect 1674 (712)
Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej
BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk
1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia
ogoacutelna klauzula ochrony
Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego
oraz art 388 (wyzysk)
Zapłata ceny a przejście własności
Zapłata ceny a przejście własności
CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście
forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne
Zapłata ceny a przejście własności
CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]
Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy
innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic
ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje
Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego
Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy
znaczenie fidem sequi
ldquoDomniemanierdquo zaufania
Nowożytna nauka prawa
Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)
Możliwość rozwiązania umowy
BGB i Abstraktionsprinzip
essentialia negotii
G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Merx ndash Towar Co może być towarem
zbieżność kupna i najmu
rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)
kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu
chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne
kupnosprzedaż
najem
zlecenie
spoacutełka
pożyczka
zastaw
przechowanie
użyczenie
stypulacja(sponsio)
kontrakt literalny
C o n s e n s u s p o r o z u m i e n i e
przeniesienie detencji rzeczy
formułka słowna
pytaniaodpowiedzi
wpis w księdze rachunkowej
nominalizm kontraktowy
porozumienie w dowolnej formie
porozumienie w dowolnej formie
Kontrakty konsensualne
emptio-venditio
societas
mandatum
locatio-conductio
kupno-sprzedaż
najem
zlecenie
spoacutełka
konsensualne
kupno-sprzedaż
Materiały do ćwiczeń z prawa rzymskiego Temat III
Jakub Urbanik Katedra Prawa Rzymskiego Antycznego WPiA UW
kupno-sprzedaż
Wykład II XI
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Wykład II XI
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Geneza ndash akt mancypcji ()
Wykład II XI
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Geneza ndash akt mancypcji ()
rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem
Wykład II XI
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Geneza ndash akt mancypcji ()
rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem
problemy praktyczne
Wykład II XI
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Geneza ndash akt mancypcji ()
rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem
problemy praktyczne
funkcja płacidła | zamiana jako punkt wyjścia
Wykład II XI
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Geneza ndash akt mancypcji ()
rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem
problemy praktyczne
funkcja płacidła | zamiana jako punkt wyjścia
udział pontyfikoacutew Wykład II XI
kupno-sprzedaż
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
zapłata ceny jako warunek przejścia własności
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
zapłata ceny jako warunek przejścia własności
Jakie są essentialia negotii Kiedy kontrakt zostaje zawarty
essentialia negotii G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy
ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja między dowodem a karą za odstąpienie (zaliczka a zadatek wspoacutełcześnie)
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Pretium ndash Cena
pewność ceny
sposoacuteb ustalenia
jak wyrazić cenę
odpowiedniość ceny
zapłata ceny a przejście własności rzeczy
Cena pewna
D XVIII 171 (Ulpian 28 do Sabinusa)
Kupno w ten sposoacuteb bdquoza tyle za ile ty go kupiłeśldquo bdquoile ceny będę miał w skarbculdquo jest ważne cena nie pozostaje bowiem nieokreślona przy tak oczywistej sprzedaży Nie cena bowiem jest nieokreślona tylko to za ile zostanie kupione
określoność ceny (por KC)
Cena pewna
G III 140 Cena zaś musi być pewna Albowiem jeśli tak między nami zostanie uzgodnione że rzecz zostanie kupiona za tyle za ile ustali Titius Labeo zaprzeczył aby ta czynność miała jakąkolwiek moc a tę opinię potwierdza Cassius Ofilius sądził że jest to kupno i za tym zadaniem poszedł Proculus
ldquopewnośćrdquo (określoność) ceny
spoacuter argumentacyjny i jego uzasadnienie
Cena
D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami
Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)
Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i teWtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)
Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi
Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą
Cena
D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami
Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)
Cena
Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te
Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)
Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi
Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Inne rozwiązanie
G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty
Sabinianie
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie
sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej
Sabinianie
ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia
Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty
przeniesione do rzymskiego schematu
Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę
D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa
Adekwatność ceny
Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu
oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania
circumscribere a dolus
ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)
non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe
Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne
Problem laesio enormis
CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]
Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych
Christian Thomasius Hydra
jak ustalić czy dotyczy obu strony
co to jest właściwa cena
Code Civil sect 1674 (712)
Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej
BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk
1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia
ogoacutelna klauzula ochrony
Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego
oraz art 388 (wyzysk)
Zapłata ceny a przejście własności
Zapłata ceny a przejście własności
CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście
forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne
Zapłata ceny a przejście własności
CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]
Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy
innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic
ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje
Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego
Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy
znaczenie fidem sequi
ldquoDomniemanierdquo zaufania
Nowożytna nauka prawa
Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)
Możliwość rozwiązania umowy
BGB i Abstraktionsprinzip
essentialia negotii
G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Merx ndash Towar Co może być towarem
zbieżność kupna i najmu
rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)
kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu
chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
porozumienie w dowolnej formie
Kontrakty konsensualne
emptio-venditio
societas
mandatum
locatio-conductio
kupno-sprzedaż
najem
zlecenie
spoacutełka
konsensualne
kupno-sprzedaż
Materiały do ćwiczeń z prawa rzymskiego Temat III
Jakub Urbanik Katedra Prawa Rzymskiego Antycznego WPiA UW
kupno-sprzedaż
Wykład II XI
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Wykład II XI
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Geneza ndash akt mancypcji ()
Wykład II XI
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Geneza ndash akt mancypcji ()
rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem
Wykład II XI
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Geneza ndash akt mancypcji ()
rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem
problemy praktyczne
Wykład II XI
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Geneza ndash akt mancypcji ()
rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem
problemy praktyczne
funkcja płacidła | zamiana jako punkt wyjścia
Wykład II XI
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Geneza ndash akt mancypcji ()
rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem
problemy praktyczne
funkcja płacidła | zamiana jako punkt wyjścia
udział pontyfikoacutew Wykład II XI
kupno-sprzedaż
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
zapłata ceny jako warunek przejścia własności
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
zapłata ceny jako warunek przejścia własności
Jakie są essentialia negotii Kiedy kontrakt zostaje zawarty
essentialia negotii G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy
ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja między dowodem a karą za odstąpienie (zaliczka a zadatek wspoacutełcześnie)
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Pretium ndash Cena
pewność ceny
sposoacuteb ustalenia
jak wyrazić cenę
odpowiedniość ceny
zapłata ceny a przejście własności rzeczy
Cena pewna
D XVIII 171 (Ulpian 28 do Sabinusa)
Kupno w ten sposoacuteb bdquoza tyle za ile ty go kupiłeśldquo bdquoile ceny będę miał w skarbculdquo jest ważne cena nie pozostaje bowiem nieokreślona przy tak oczywistej sprzedaży Nie cena bowiem jest nieokreślona tylko to za ile zostanie kupione
określoność ceny (por KC)
Cena pewna
G III 140 Cena zaś musi być pewna Albowiem jeśli tak między nami zostanie uzgodnione że rzecz zostanie kupiona za tyle za ile ustali Titius Labeo zaprzeczył aby ta czynność miała jakąkolwiek moc a tę opinię potwierdza Cassius Ofilius sądził że jest to kupno i za tym zadaniem poszedł Proculus
ldquopewnośćrdquo (określoność) ceny
spoacuter argumentacyjny i jego uzasadnienie
Cena
D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami
Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)
Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i teWtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)
Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi
Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą
Cena
D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami
Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)
Cena
Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te
Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)
Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi
Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Inne rozwiązanie
G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty
Sabinianie
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie
sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej
Sabinianie
ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia
Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty
przeniesione do rzymskiego schematu
Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę
D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa
Adekwatność ceny
Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu
oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania
circumscribere a dolus
ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)
non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe
Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne
Problem laesio enormis
CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]
Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych
Christian Thomasius Hydra
jak ustalić czy dotyczy obu strony
co to jest właściwa cena
Code Civil sect 1674 (712)
Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej
BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk
1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia
ogoacutelna klauzula ochrony
Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego
oraz art 388 (wyzysk)
Zapłata ceny a przejście własności
Zapłata ceny a przejście własności
CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście
forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne
Zapłata ceny a przejście własności
CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]
Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy
innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic
ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje
Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego
Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy
znaczenie fidem sequi
ldquoDomniemanierdquo zaufania
Nowożytna nauka prawa
Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)
Możliwość rozwiązania umowy
BGB i Abstraktionsprinzip
essentialia negotii
G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Merx ndash Towar Co może być towarem
zbieżność kupna i najmu
rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)
kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu
chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
kupno-sprzedaż
Materiały do ćwiczeń z prawa rzymskiego Temat III
Jakub Urbanik Katedra Prawa Rzymskiego Antycznego WPiA UW
kupno-sprzedaż
Wykład II XI
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Wykład II XI
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Geneza ndash akt mancypcji ()
Wykład II XI
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Geneza ndash akt mancypcji ()
rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem
Wykład II XI
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Geneza ndash akt mancypcji ()
rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem
problemy praktyczne
Wykład II XI
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Geneza ndash akt mancypcji ()
rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem
problemy praktyczne
funkcja płacidła | zamiana jako punkt wyjścia
Wykład II XI
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Geneza ndash akt mancypcji ()
rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem
problemy praktyczne
funkcja płacidła | zamiana jako punkt wyjścia
udział pontyfikoacutew Wykład II XI
kupno-sprzedaż
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
zapłata ceny jako warunek przejścia własności
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
zapłata ceny jako warunek przejścia własności
Jakie są essentialia negotii Kiedy kontrakt zostaje zawarty
essentialia negotii G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy
ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja między dowodem a karą za odstąpienie (zaliczka a zadatek wspoacutełcześnie)
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Pretium ndash Cena
pewność ceny
sposoacuteb ustalenia
jak wyrazić cenę
odpowiedniość ceny
zapłata ceny a przejście własności rzeczy
Cena pewna
D XVIII 171 (Ulpian 28 do Sabinusa)
Kupno w ten sposoacuteb bdquoza tyle za ile ty go kupiłeśldquo bdquoile ceny będę miał w skarbculdquo jest ważne cena nie pozostaje bowiem nieokreślona przy tak oczywistej sprzedaży Nie cena bowiem jest nieokreślona tylko to za ile zostanie kupione
określoność ceny (por KC)
Cena pewna
G III 140 Cena zaś musi być pewna Albowiem jeśli tak między nami zostanie uzgodnione że rzecz zostanie kupiona za tyle za ile ustali Titius Labeo zaprzeczył aby ta czynność miała jakąkolwiek moc a tę opinię potwierdza Cassius Ofilius sądził że jest to kupno i za tym zadaniem poszedł Proculus
ldquopewnośćrdquo (określoność) ceny
spoacuter argumentacyjny i jego uzasadnienie
Cena
D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami
Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)
Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i teWtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)
Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi
Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą
Cena
D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami
Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)
Cena
Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te
Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)
Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi
Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Inne rozwiązanie
G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty
Sabinianie
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie
sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej
Sabinianie
ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia
Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty
przeniesione do rzymskiego schematu
Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę
D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa
Adekwatność ceny
Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu
oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania
circumscribere a dolus
ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)
non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe
Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne
Problem laesio enormis
CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]
Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych
Christian Thomasius Hydra
jak ustalić czy dotyczy obu strony
co to jest właściwa cena
Code Civil sect 1674 (712)
Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej
BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk
1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia
ogoacutelna klauzula ochrony
Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego
oraz art 388 (wyzysk)
Zapłata ceny a przejście własności
Zapłata ceny a przejście własności
CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście
forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne
Zapłata ceny a przejście własności
CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]
Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy
innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic
ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje
Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego
Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy
znaczenie fidem sequi
ldquoDomniemanierdquo zaufania
Nowożytna nauka prawa
Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)
Możliwość rozwiązania umowy
BGB i Abstraktionsprinzip
essentialia negotii
G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Merx ndash Towar Co może być towarem
zbieżność kupna i najmu
rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)
kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu
chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
kupno-sprzedaż
Wykład II XI
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Wykład II XI
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Geneza ndash akt mancypcji ()
Wykład II XI
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Geneza ndash akt mancypcji ()
rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem
Wykład II XI
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Geneza ndash akt mancypcji ()
rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem
problemy praktyczne
Wykład II XI
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Geneza ndash akt mancypcji ()
rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem
problemy praktyczne
funkcja płacidła | zamiana jako punkt wyjścia
Wykład II XI
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Geneza ndash akt mancypcji ()
rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem
problemy praktyczne
funkcja płacidła | zamiana jako punkt wyjścia
udział pontyfikoacutew Wykład II XI
kupno-sprzedaż
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
zapłata ceny jako warunek przejścia własności
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
zapłata ceny jako warunek przejścia własności
Jakie są essentialia negotii Kiedy kontrakt zostaje zawarty
essentialia negotii G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy
ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja między dowodem a karą za odstąpienie (zaliczka a zadatek wspoacutełcześnie)
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Pretium ndash Cena
pewność ceny
sposoacuteb ustalenia
jak wyrazić cenę
odpowiedniość ceny
zapłata ceny a przejście własności rzeczy
Cena pewna
D XVIII 171 (Ulpian 28 do Sabinusa)
Kupno w ten sposoacuteb bdquoza tyle za ile ty go kupiłeśldquo bdquoile ceny będę miał w skarbculdquo jest ważne cena nie pozostaje bowiem nieokreślona przy tak oczywistej sprzedaży Nie cena bowiem jest nieokreślona tylko to za ile zostanie kupione
określoność ceny (por KC)
Cena pewna
G III 140 Cena zaś musi być pewna Albowiem jeśli tak między nami zostanie uzgodnione że rzecz zostanie kupiona za tyle za ile ustali Titius Labeo zaprzeczył aby ta czynność miała jakąkolwiek moc a tę opinię potwierdza Cassius Ofilius sądził że jest to kupno i za tym zadaniem poszedł Proculus
ldquopewnośćrdquo (określoność) ceny
spoacuter argumentacyjny i jego uzasadnienie
Cena
D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami
Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)
Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i teWtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)
Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi
Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą
Cena
D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami
Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)
Cena
Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te
Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)
Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi
Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Inne rozwiązanie
G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty
Sabinianie
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie
sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej
Sabinianie
ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia
Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty
przeniesione do rzymskiego schematu
Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę
D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa
Adekwatność ceny
Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu
oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania
circumscribere a dolus
ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)
non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe
Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne
Problem laesio enormis
CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]
Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych
Christian Thomasius Hydra
jak ustalić czy dotyczy obu strony
co to jest właściwa cena
Code Civil sect 1674 (712)
Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej
BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk
1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia
ogoacutelna klauzula ochrony
Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego
oraz art 388 (wyzysk)
Zapłata ceny a przejście własności
Zapłata ceny a przejście własności
CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście
forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne
Zapłata ceny a przejście własności
CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]
Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy
innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic
ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje
Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego
Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy
znaczenie fidem sequi
ldquoDomniemanierdquo zaufania
Nowożytna nauka prawa
Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)
Możliwość rozwiązania umowy
BGB i Abstraktionsprinzip
essentialia negotii
G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Merx ndash Towar Co może być towarem
zbieżność kupna i najmu
rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)
kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu
chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Wykład II XI
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Geneza ndash akt mancypcji ()
Wykład II XI
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Geneza ndash akt mancypcji ()
rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem
Wykład II XI
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Geneza ndash akt mancypcji ()
rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem
problemy praktyczne
Wykład II XI
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Geneza ndash akt mancypcji ()
rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem
problemy praktyczne
funkcja płacidła | zamiana jako punkt wyjścia
Wykład II XI
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Geneza ndash akt mancypcji ()
rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem
problemy praktyczne
funkcja płacidła | zamiana jako punkt wyjścia
udział pontyfikoacutew Wykład II XI
kupno-sprzedaż
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
zapłata ceny jako warunek przejścia własności
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
zapłata ceny jako warunek przejścia własności
Jakie są essentialia negotii Kiedy kontrakt zostaje zawarty
essentialia negotii G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy
ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja między dowodem a karą za odstąpienie (zaliczka a zadatek wspoacutełcześnie)
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Pretium ndash Cena
pewność ceny
sposoacuteb ustalenia
jak wyrazić cenę
odpowiedniość ceny
zapłata ceny a przejście własności rzeczy
Cena pewna
D XVIII 171 (Ulpian 28 do Sabinusa)
Kupno w ten sposoacuteb bdquoza tyle za ile ty go kupiłeśldquo bdquoile ceny będę miał w skarbculdquo jest ważne cena nie pozostaje bowiem nieokreślona przy tak oczywistej sprzedaży Nie cena bowiem jest nieokreślona tylko to za ile zostanie kupione
określoność ceny (por KC)
Cena pewna
G III 140 Cena zaś musi być pewna Albowiem jeśli tak między nami zostanie uzgodnione że rzecz zostanie kupiona za tyle za ile ustali Titius Labeo zaprzeczył aby ta czynność miała jakąkolwiek moc a tę opinię potwierdza Cassius Ofilius sądził że jest to kupno i za tym zadaniem poszedł Proculus
ldquopewnośćrdquo (określoność) ceny
spoacuter argumentacyjny i jego uzasadnienie
Cena
D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami
Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)
Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i teWtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)
Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi
Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą
Cena
D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami
Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)
Cena
Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te
Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)
Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi
Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Inne rozwiązanie
G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty
Sabinianie
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie
sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej
Sabinianie
ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia
Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty
przeniesione do rzymskiego schematu
Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę
D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa
Adekwatność ceny
Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu
oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania
circumscribere a dolus
ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)
non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe
Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne
Problem laesio enormis
CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]
Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych
Christian Thomasius Hydra
jak ustalić czy dotyczy obu strony
co to jest właściwa cena
Code Civil sect 1674 (712)
Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej
BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk
1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia
ogoacutelna klauzula ochrony
Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego
oraz art 388 (wyzysk)
Zapłata ceny a przejście własności
Zapłata ceny a przejście własności
CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście
forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne
Zapłata ceny a przejście własności
CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]
Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy
innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic
ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje
Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego
Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy
znaczenie fidem sequi
ldquoDomniemanierdquo zaufania
Nowożytna nauka prawa
Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)
Możliwość rozwiązania umowy
BGB i Abstraktionsprinzip
essentialia negotii
G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Merx ndash Towar Co może być towarem
zbieżność kupna i najmu
rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)
kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu
chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Geneza ndash akt mancypcji ()
Wykład II XI
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Geneza ndash akt mancypcji ()
rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem
Wykład II XI
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Geneza ndash akt mancypcji ()
rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem
problemy praktyczne
Wykład II XI
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Geneza ndash akt mancypcji ()
rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem
problemy praktyczne
funkcja płacidła | zamiana jako punkt wyjścia
Wykład II XI
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Geneza ndash akt mancypcji ()
rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem
problemy praktyczne
funkcja płacidła | zamiana jako punkt wyjścia
udział pontyfikoacutew Wykład II XI
kupno-sprzedaż
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
zapłata ceny jako warunek przejścia własności
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
zapłata ceny jako warunek przejścia własności
Jakie są essentialia negotii Kiedy kontrakt zostaje zawarty
essentialia negotii G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy
ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja między dowodem a karą za odstąpienie (zaliczka a zadatek wspoacutełcześnie)
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Pretium ndash Cena
pewność ceny
sposoacuteb ustalenia
jak wyrazić cenę
odpowiedniość ceny
zapłata ceny a przejście własności rzeczy
Cena pewna
D XVIII 171 (Ulpian 28 do Sabinusa)
Kupno w ten sposoacuteb bdquoza tyle za ile ty go kupiłeśldquo bdquoile ceny będę miał w skarbculdquo jest ważne cena nie pozostaje bowiem nieokreślona przy tak oczywistej sprzedaży Nie cena bowiem jest nieokreślona tylko to za ile zostanie kupione
określoność ceny (por KC)
Cena pewna
G III 140 Cena zaś musi być pewna Albowiem jeśli tak między nami zostanie uzgodnione że rzecz zostanie kupiona za tyle za ile ustali Titius Labeo zaprzeczył aby ta czynność miała jakąkolwiek moc a tę opinię potwierdza Cassius Ofilius sądził że jest to kupno i za tym zadaniem poszedł Proculus
ldquopewnośćrdquo (określoność) ceny
spoacuter argumentacyjny i jego uzasadnienie
Cena
D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami
Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)
Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i teWtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)
Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi
Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą
Cena
D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami
Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)
Cena
Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te
Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)
Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi
Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Inne rozwiązanie
G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty
Sabinianie
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie
sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej
Sabinianie
ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia
Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty
przeniesione do rzymskiego schematu
Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę
D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa
Adekwatność ceny
Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu
oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania
circumscribere a dolus
ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)
non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe
Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne
Problem laesio enormis
CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]
Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych
Christian Thomasius Hydra
jak ustalić czy dotyczy obu strony
co to jest właściwa cena
Code Civil sect 1674 (712)
Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej
BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk
1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia
ogoacutelna klauzula ochrony
Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego
oraz art 388 (wyzysk)
Zapłata ceny a przejście własności
Zapłata ceny a przejście własności
CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście
forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne
Zapłata ceny a przejście własności
CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]
Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy
innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic
ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje
Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego
Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy
znaczenie fidem sequi
ldquoDomniemanierdquo zaufania
Nowożytna nauka prawa
Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)
Możliwość rozwiązania umowy
BGB i Abstraktionsprinzip
essentialia negotii
G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Merx ndash Towar Co może być towarem
zbieżność kupna i najmu
rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)
kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu
chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Geneza ndash akt mancypcji ()
rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem
Wykład II XI
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Geneza ndash akt mancypcji ()
rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem
problemy praktyczne
Wykład II XI
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Geneza ndash akt mancypcji ()
rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem
problemy praktyczne
funkcja płacidła | zamiana jako punkt wyjścia
Wykład II XI
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Geneza ndash akt mancypcji ()
rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem
problemy praktyczne
funkcja płacidła | zamiana jako punkt wyjścia
udział pontyfikoacutew Wykład II XI
kupno-sprzedaż
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
zapłata ceny jako warunek przejścia własności
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
zapłata ceny jako warunek przejścia własności
Jakie są essentialia negotii Kiedy kontrakt zostaje zawarty
essentialia negotii G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy
ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja między dowodem a karą za odstąpienie (zaliczka a zadatek wspoacutełcześnie)
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Pretium ndash Cena
pewność ceny
sposoacuteb ustalenia
jak wyrazić cenę
odpowiedniość ceny
zapłata ceny a przejście własności rzeczy
Cena pewna
D XVIII 171 (Ulpian 28 do Sabinusa)
Kupno w ten sposoacuteb bdquoza tyle za ile ty go kupiłeśldquo bdquoile ceny będę miał w skarbculdquo jest ważne cena nie pozostaje bowiem nieokreślona przy tak oczywistej sprzedaży Nie cena bowiem jest nieokreślona tylko to za ile zostanie kupione
określoność ceny (por KC)
Cena pewna
G III 140 Cena zaś musi być pewna Albowiem jeśli tak między nami zostanie uzgodnione że rzecz zostanie kupiona za tyle za ile ustali Titius Labeo zaprzeczył aby ta czynność miała jakąkolwiek moc a tę opinię potwierdza Cassius Ofilius sądził że jest to kupno i za tym zadaniem poszedł Proculus
ldquopewnośćrdquo (określoność) ceny
spoacuter argumentacyjny i jego uzasadnienie
Cena
D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami
Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)
Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i teWtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)
Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi
Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą
Cena
D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami
Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)
Cena
Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te
Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)
Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi
Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Inne rozwiązanie
G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty
Sabinianie
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie
sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej
Sabinianie
ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia
Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty
przeniesione do rzymskiego schematu
Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę
D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa
Adekwatność ceny
Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu
oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania
circumscribere a dolus
ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)
non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe
Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne
Problem laesio enormis
CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]
Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych
Christian Thomasius Hydra
jak ustalić czy dotyczy obu strony
co to jest właściwa cena
Code Civil sect 1674 (712)
Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej
BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk
1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia
ogoacutelna klauzula ochrony
Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego
oraz art 388 (wyzysk)
Zapłata ceny a przejście własności
Zapłata ceny a przejście własności
CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście
forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne
Zapłata ceny a przejście własności
CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]
Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy
innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic
ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje
Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego
Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy
znaczenie fidem sequi
ldquoDomniemanierdquo zaufania
Nowożytna nauka prawa
Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)
Możliwość rozwiązania umowy
BGB i Abstraktionsprinzip
essentialia negotii
G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Merx ndash Towar Co może być towarem
zbieżność kupna i najmu
rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)
kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu
chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Geneza ndash akt mancypcji ()
rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem
problemy praktyczne
Wykład II XI
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Geneza ndash akt mancypcji ()
rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem
problemy praktyczne
funkcja płacidła | zamiana jako punkt wyjścia
Wykład II XI
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Geneza ndash akt mancypcji ()
rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem
problemy praktyczne
funkcja płacidła | zamiana jako punkt wyjścia
udział pontyfikoacutew Wykład II XI
kupno-sprzedaż
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
zapłata ceny jako warunek przejścia własności
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
zapłata ceny jako warunek przejścia własności
Jakie są essentialia negotii Kiedy kontrakt zostaje zawarty
essentialia negotii G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy
ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja między dowodem a karą za odstąpienie (zaliczka a zadatek wspoacutełcześnie)
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Pretium ndash Cena
pewność ceny
sposoacuteb ustalenia
jak wyrazić cenę
odpowiedniość ceny
zapłata ceny a przejście własności rzeczy
Cena pewna
D XVIII 171 (Ulpian 28 do Sabinusa)
Kupno w ten sposoacuteb bdquoza tyle za ile ty go kupiłeśldquo bdquoile ceny będę miał w skarbculdquo jest ważne cena nie pozostaje bowiem nieokreślona przy tak oczywistej sprzedaży Nie cena bowiem jest nieokreślona tylko to za ile zostanie kupione
określoność ceny (por KC)
Cena pewna
G III 140 Cena zaś musi być pewna Albowiem jeśli tak między nami zostanie uzgodnione że rzecz zostanie kupiona za tyle za ile ustali Titius Labeo zaprzeczył aby ta czynność miała jakąkolwiek moc a tę opinię potwierdza Cassius Ofilius sądził że jest to kupno i za tym zadaniem poszedł Proculus
ldquopewnośćrdquo (określoność) ceny
spoacuter argumentacyjny i jego uzasadnienie
Cena
D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami
Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)
Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i teWtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)
Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi
Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą
Cena
D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami
Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)
Cena
Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te
Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)
Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi
Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Inne rozwiązanie
G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty
Sabinianie
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie
sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej
Sabinianie
ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia
Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty
przeniesione do rzymskiego schematu
Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę
D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa
Adekwatność ceny
Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu
oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania
circumscribere a dolus
ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)
non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe
Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne
Problem laesio enormis
CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]
Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych
Christian Thomasius Hydra
jak ustalić czy dotyczy obu strony
co to jest właściwa cena
Code Civil sect 1674 (712)
Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej
BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk
1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia
ogoacutelna klauzula ochrony
Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego
oraz art 388 (wyzysk)
Zapłata ceny a przejście własności
Zapłata ceny a przejście własności
CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście
forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne
Zapłata ceny a przejście własności
CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]
Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy
innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic
ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje
Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego
Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy
znaczenie fidem sequi
ldquoDomniemanierdquo zaufania
Nowożytna nauka prawa
Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)
Możliwość rozwiązania umowy
BGB i Abstraktionsprinzip
essentialia negotii
G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Merx ndash Towar Co może być towarem
zbieżność kupna i najmu
rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)
kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu
chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Geneza ndash akt mancypcji ()
rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem
problemy praktyczne
funkcja płacidła | zamiana jako punkt wyjścia
Wykład II XI
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Geneza ndash akt mancypcji ()
rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem
problemy praktyczne
funkcja płacidła | zamiana jako punkt wyjścia
udział pontyfikoacutew Wykład II XI
kupno-sprzedaż
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
zapłata ceny jako warunek przejścia własności
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
zapłata ceny jako warunek przejścia własności
Jakie są essentialia negotii Kiedy kontrakt zostaje zawarty
essentialia negotii G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy
ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja między dowodem a karą za odstąpienie (zaliczka a zadatek wspoacutełcześnie)
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Pretium ndash Cena
pewność ceny
sposoacuteb ustalenia
jak wyrazić cenę
odpowiedniość ceny
zapłata ceny a przejście własności rzeczy
Cena pewna
D XVIII 171 (Ulpian 28 do Sabinusa)
Kupno w ten sposoacuteb bdquoza tyle za ile ty go kupiłeśldquo bdquoile ceny będę miał w skarbculdquo jest ważne cena nie pozostaje bowiem nieokreślona przy tak oczywistej sprzedaży Nie cena bowiem jest nieokreślona tylko to za ile zostanie kupione
określoność ceny (por KC)
Cena pewna
G III 140 Cena zaś musi być pewna Albowiem jeśli tak między nami zostanie uzgodnione że rzecz zostanie kupiona za tyle za ile ustali Titius Labeo zaprzeczył aby ta czynność miała jakąkolwiek moc a tę opinię potwierdza Cassius Ofilius sądził że jest to kupno i za tym zadaniem poszedł Proculus
ldquopewnośćrdquo (określoność) ceny
spoacuter argumentacyjny i jego uzasadnienie
Cena
D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami
Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)
Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i teWtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)
Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi
Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą
Cena
D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami
Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)
Cena
Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te
Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)
Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi
Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Inne rozwiązanie
G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty
Sabinianie
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie
sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej
Sabinianie
ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia
Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty
przeniesione do rzymskiego schematu
Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę
D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa
Adekwatność ceny
Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu
oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania
circumscribere a dolus
ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)
non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe
Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne
Problem laesio enormis
CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]
Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych
Christian Thomasius Hydra
jak ustalić czy dotyczy obu strony
co to jest właściwa cena
Code Civil sect 1674 (712)
Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej
BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk
1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia
ogoacutelna klauzula ochrony
Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego
oraz art 388 (wyzysk)
Zapłata ceny a przejście własności
Zapłata ceny a przejście własności
CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście
forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne
Zapłata ceny a przejście własności
CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]
Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy
innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic
ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje
Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego
Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy
znaczenie fidem sequi
ldquoDomniemanierdquo zaufania
Nowożytna nauka prawa
Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)
Możliwość rozwiązania umowy
BGB i Abstraktionsprinzip
essentialia negotii
G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Merx ndash Towar Co może być towarem
zbieżność kupna i najmu
rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)
kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu
chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
kupno-sprzedaż
Jaki jest cel kontraktu
Geneza ndash akt mancypcji ()
rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem
problemy praktyczne
funkcja płacidła | zamiana jako punkt wyjścia
udział pontyfikoacutew Wykład II XI
kupno-sprzedaż
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
zapłata ceny jako warunek przejścia własności
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
zapłata ceny jako warunek przejścia własności
Jakie są essentialia negotii Kiedy kontrakt zostaje zawarty
essentialia negotii G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy
ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja między dowodem a karą za odstąpienie (zaliczka a zadatek wspoacutełcześnie)
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Pretium ndash Cena
pewność ceny
sposoacuteb ustalenia
jak wyrazić cenę
odpowiedniość ceny
zapłata ceny a przejście własności rzeczy
Cena pewna
D XVIII 171 (Ulpian 28 do Sabinusa)
Kupno w ten sposoacuteb bdquoza tyle za ile ty go kupiłeśldquo bdquoile ceny będę miał w skarbculdquo jest ważne cena nie pozostaje bowiem nieokreślona przy tak oczywistej sprzedaży Nie cena bowiem jest nieokreślona tylko to za ile zostanie kupione
określoność ceny (por KC)
Cena pewna
G III 140 Cena zaś musi być pewna Albowiem jeśli tak między nami zostanie uzgodnione że rzecz zostanie kupiona za tyle za ile ustali Titius Labeo zaprzeczył aby ta czynność miała jakąkolwiek moc a tę opinię potwierdza Cassius Ofilius sądził że jest to kupno i za tym zadaniem poszedł Proculus
ldquopewnośćrdquo (określoność) ceny
spoacuter argumentacyjny i jego uzasadnienie
Cena
D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami
Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)
Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i teWtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)
Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi
Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą
Cena
D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami
Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)
Cena
Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te
Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)
Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi
Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Inne rozwiązanie
G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty
Sabinianie
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie
sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej
Sabinianie
ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia
Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty
przeniesione do rzymskiego schematu
Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę
D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa
Adekwatność ceny
Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu
oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania
circumscribere a dolus
ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)
non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe
Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne
Problem laesio enormis
CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]
Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych
Christian Thomasius Hydra
jak ustalić czy dotyczy obu strony
co to jest właściwa cena
Code Civil sect 1674 (712)
Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej
BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk
1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia
ogoacutelna klauzula ochrony
Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego
oraz art 388 (wyzysk)
Zapłata ceny a przejście własności
Zapłata ceny a przejście własności
CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście
forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne
Zapłata ceny a przejście własności
CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]
Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy
innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic
ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje
Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego
Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy
znaczenie fidem sequi
ldquoDomniemanierdquo zaufania
Nowożytna nauka prawa
Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)
Możliwość rozwiązania umowy
BGB i Abstraktionsprinzip
essentialia negotii
G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Merx ndash Towar Co może być towarem
zbieżność kupna i najmu
rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)
kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu
chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
kupno-sprzedaż
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
zapłata ceny jako warunek przejścia własności
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
zapłata ceny jako warunek przejścia własności
Jakie są essentialia negotii Kiedy kontrakt zostaje zawarty
essentialia negotii G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy
ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja między dowodem a karą za odstąpienie (zaliczka a zadatek wspoacutełcześnie)
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Pretium ndash Cena
pewność ceny
sposoacuteb ustalenia
jak wyrazić cenę
odpowiedniość ceny
zapłata ceny a przejście własności rzeczy
Cena pewna
D XVIII 171 (Ulpian 28 do Sabinusa)
Kupno w ten sposoacuteb bdquoza tyle za ile ty go kupiłeśldquo bdquoile ceny będę miał w skarbculdquo jest ważne cena nie pozostaje bowiem nieokreślona przy tak oczywistej sprzedaży Nie cena bowiem jest nieokreślona tylko to za ile zostanie kupione
określoność ceny (por KC)
Cena pewna
G III 140 Cena zaś musi być pewna Albowiem jeśli tak między nami zostanie uzgodnione że rzecz zostanie kupiona za tyle za ile ustali Titius Labeo zaprzeczył aby ta czynność miała jakąkolwiek moc a tę opinię potwierdza Cassius Ofilius sądził że jest to kupno i za tym zadaniem poszedł Proculus
ldquopewnośćrdquo (określoność) ceny
spoacuter argumentacyjny i jego uzasadnienie
Cena
D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami
Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)
Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i teWtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)
Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi
Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą
Cena
D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami
Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)
Cena
Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te
Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)
Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi
Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Inne rozwiązanie
G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty
Sabinianie
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie
sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej
Sabinianie
ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia
Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty
przeniesione do rzymskiego schematu
Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę
D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa
Adekwatność ceny
Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu
oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania
circumscribere a dolus
ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)
non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe
Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne
Problem laesio enormis
CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]
Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych
Christian Thomasius Hydra
jak ustalić czy dotyczy obu strony
co to jest właściwa cena
Code Civil sect 1674 (712)
Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej
BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk
1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia
ogoacutelna klauzula ochrony
Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego
oraz art 388 (wyzysk)
Zapłata ceny a przejście własności
Zapłata ceny a przejście własności
CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście
forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne
Zapłata ceny a przejście własności
CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]
Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy
innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic
ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje
Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego
Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy
znaczenie fidem sequi
ldquoDomniemanierdquo zaufania
Nowożytna nauka prawa
Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)
Możliwość rozwiązania umowy
BGB i Abstraktionsprinzip
essentialia negotii
G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Merx ndash Towar Co może być towarem
zbieżność kupna i najmu
rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)
kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu
chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
zapłata ceny jako warunek przejścia własności
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
zapłata ceny jako warunek przejścia własności
Jakie są essentialia negotii Kiedy kontrakt zostaje zawarty
essentialia negotii G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy
ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja między dowodem a karą za odstąpienie (zaliczka a zadatek wspoacutełcześnie)
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Pretium ndash Cena
pewność ceny
sposoacuteb ustalenia
jak wyrazić cenę
odpowiedniość ceny
zapłata ceny a przejście własności rzeczy
Cena pewna
D XVIII 171 (Ulpian 28 do Sabinusa)
Kupno w ten sposoacuteb bdquoza tyle za ile ty go kupiłeśldquo bdquoile ceny będę miał w skarbculdquo jest ważne cena nie pozostaje bowiem nieokreślona przy tak oczywistej sprzedaży Nie cena bowiem jest nieokreślona tylko to za ile zostanie kupione
określoność ceny (por KC)
Cena pewna
G III 140 Cena zaś musi być pewna Albowiem jeśli tak między nami zostanie uzgodnione że rzecz zostanie kupiona za tyle za ile ustali Titius Labeo zaprzeczył aby ta czynność miała jakąkolwiek moc a tę opinię potwierdza Cassius Ofilius sądził że jest to kupno i za tym zadaniem poszedł Proculus
ldquopewnośćrdquo (określoność) ceny
spoacuter argumentacyjny i jego uzasadnienie
Cena
D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami
Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)
Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i teWtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)
Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi
Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą
Cena
D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami
Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)
Cena
Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te
Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)
Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi
Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Inne rozwiązanie
G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty
Sabinianie
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie
sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej
Sabinianie
ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia
Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty
przeniesione do rzymskiego schematu
Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę
D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa
Adekwatność ceny
Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu
oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania
circumscribere a dolus
ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)
non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe
Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne
Problem laesio enormis
CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]
Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych
Christian Thomasius Hydra
jak ustalić czy dotyczy obu strony
co to jest właściwa cena
Code Civil sect 1674 (712)
Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej
BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk
1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia
ogoacutelna klauzula ochrony
Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego
oraz art 388 (wyzysk)
Zapłata ceny a przejście własności
Zapłata ceny a przejście własności
CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście
forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne
Zapłata ceny a przejście własności
CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]
Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy
innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic
ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje
Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego
Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy
znaczenie fidem sequi
ldquoDomniemanierdquo zaufania
Nowożytna nauka prawa
Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)
Możliwość rozwiązania umowy
BGB i Abstraktionsprinzip
essentialia negotii
G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Merx ndash Towar Co może być towarem
zbieżność kupna i najmu
rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)
kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu
chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
zapłata ceny jako warunek przejścia własności
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
zapłata ceny jako warunek przejścia własności
Jakie są essentialia negotii Kiedy kontrakt zostaje zawarty
essentialia negotii G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy
ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja między dowodem a karą za odstąpienie (zaliczka a zadatek wspoacutełcześnie)
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Pretium ndash Cena
pewność ceny
sposoacuteb ustalenia
jak wyrazić cenę
odpowiedniość ceny
zapłata ceny a przejście własności rzeczy
Cena pewna
D XVIII 171 (Ulpian 28 do Sabinusa)
Kupno w ten sposoacuteb bdquoza tyle za ile ty go kupiłeśldquo bdquoile ceny będę miał w skarbculdquo jest ważne cena nie pozostaje bowiem nieokreślona przy tak oczywistej sprzedaży Nie cena bowiem jest nieokreślona tylko to za ile zostanie kupione
określoność ceny (por KC)
Cena pewna
G III 140 Cena zaś musi być pewna Albowiem jeśli tak między nami zostanie uzgodnione że rzecz zostanie kupiona za tyle za ile ustali Titius Labeo zaprzeczył aby ta czynność miała jakąkolwiek moc a tę opinię potwierdza Cassius Ofilius sądził że jest to kupno i za tym zadaniem poszedł Proculus
ldquopewnośćrdquo (określoność) ceny
spoacuter argumentacyjny i jego uzasadnienie
Cena
D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami
Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)
Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i teWtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)
Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi
Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą
Cena
D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami
Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)
Cena
Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te
Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)
Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi
Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Inne rozwiązanie
G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty
Sabinianie
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie
sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej
Sabinianie
ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia
Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty
przeniesione do rzymskiego schematu
Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę
D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa
Adekwatność ceny
Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu
oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania
circumscribere a dolus
ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)
non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe
Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne
Problem laesio enormis
CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]
Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych
Christian Thomasius Hydra
jak ustalić czy dotyczy obu strony
co to jest właściwa cena
Code Civil sect 1674 (712)
Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej
BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk
1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia
ogoacutelna klauzula ochrony
Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego
oraz art 388 (wyzysk)
Zapłata ceny a przejście własności
Zapłata ceny a przejście własności
CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście
forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne
Zapłata ceny a przejście własności
CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]
Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy
innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic
ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje
Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego
Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy
znaczenie fidem sequi
ldquoDomniemanierdquo zaufania
Nowożytna nauka prawa
Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)
Możliwość rozwiązania umowy
BGB i Abstraktionsprinzip
essentialia negotii
G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Merx ndash Towar Co może być towarem
zbieżność kupna i najmu
rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)
kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu
chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
zapłata ceny jako warunek przejścia własności
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
zapłata ceny jako warunek przejścia własności
Jakie są essentialia negotii Kiedy kontrakt zostaje zawarty
essentialia negotii G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy
ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja między dowodem a karą za odstąpienie (zaliczka a zadatek wspoacutełcześnie)
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Pretium ndash Cena
pewność ceny
sposoacuteb ustalenia
jak wyrazić cenę
odpowiedniość ceny
zapłata ceny a przejście własności rzeczy
Cena pewna
D XVIII 171 (Ulpian 28 do Sabinusa)
Kupno w ten sposoacuteb bdquoza tyle za ile ty go kupiłeśldquo bdquoile ceny będę miał w skarbculdquo jest ważne cena nie pozostaje bowiem nieokreślona przy tak oczywistej sprzedaży Nie cena bowiem jest nieokreślona tylko to za ile zostanie kupione
określoność ceny (por KC)
Cena pewna
G III 140 Cena zaś musi być pewna Albowiem jeśli tak między nami zostanie uzgodnione że rzecz zostanie kupiona za tyle za ile ustali Titius Labeo zaprzeczył aby ta czynność miała jakąkolwiek moc a tę opinię potwierdza Cassius Ofilius sądził że jest to kupno i za tym zadaniem poszedł Proculus
ldquopewnośćrdquo (określoność) ceny
spoacuter argumentacyjny i jego uzasadnienie
Cena
D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami
Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)
Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i teWtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)
Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi
Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą
Cena
D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami
Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)
Cena
Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te
Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)
Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi
Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Inne rozwiązanie
G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty
Sabinianie
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie
sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej
Sabinianie
ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia
Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty
przeniesione do rzymskiego schematu
Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę
D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa
Adekwatność ceny
Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu
oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania
circumscribere a dolus
ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)
non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe
Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne
Problem laesio enormis
CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]
Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych
Christian Thomasius Hydra
jak ustalić czy dotyczy obu strony
co to jest właściwa cena
Code Civil sect 1674 (712)
Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej
BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk
1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia
ogoacutelna klauzula ochrony
Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego
oraz art 388 (wyzysk)
Zapłata ceny a przejście własności
Zapłata ceny a przejście własności
CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście
forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne
Zapłata ceny a przejście własności
CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]
Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy
innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic
ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje
Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego
Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy
znaczenie fidem sequi
ldquoDomniemanierdquo zaufania
Nowożytna nauka prawa
Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)
Możliwość rozwiązania umowy
BGB i Abstraktionsprinzip
essentialia negotii
G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Merx ndash Towar Co może być towarem
zbieżność kupna i najmu
rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)
kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu
chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
zapłata ceny jako warunek przejścia własności
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
zapłata ceny jako warunek przejścia własności
Jakie są essentialia negotii Kiedy kontrakt zostaje zawarty
essentialia negotii G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy
ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja między dowodem a karą za odstąpienie (zaliczka a zadatek wspoacutełcześnie)
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Pretium ndash Cena
pewność ceny
sposoacuteb ustalenia
jak wyrazić cenę
odpowiedniość ceny
zapłata ceny a przejście własności rzeczy
Cena pewna
D XVIII 171 (Ulpian 28 do Sabinusa)
Kupno w ten sposoacuteb bdquoza tyle za ile ty go kupiłeśldquo bdquoile ceny będę miał w skarbculdquo jest ważne cena nie pozostaje bowiem nieokreślona przy tak oczywistej sprzedaży Nie cena bowiem jest nieokreślona tylko to za ile zostanie kupione
określoność ceny (por KC)
Cena pewna
G III 140 Cena zaś musi być pewna Albowiem jeśli tak między nami zostanie uzgodnione że rzecz zostanie kupiona za tyle za ile ustali Titius Labeo zaprzeczył aby ta czynność miała jakąkolwiek moc a tę opinię potwierdza Cassius Ofilius sądził że jest to kupno i za tym zadaniem poszedł Proculus
ldquopewnośćrdquo (określoność) ceny
spoacuter argumentacyjny i jego uzasadnienie
Cena
D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami
Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)
Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i teWtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)
Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi
Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą
Cena
D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami
Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)
Cena
Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te
Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)
Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi
Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Inne rozwiązanie
G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty
Sabinianie
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie
sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej
Sabinianie
ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia
Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty
przeniesione do rzymskiego schematu
Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę
D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa
Adekwatność ceny
Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu
oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania
circumscribere a dolus
ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)
non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe
Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne
Problem laesio enormis
CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]
Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych
Christian Thomasius Hydra
jak ustalić czy dotyczy obu strony
co to jest właściwa cena
Code Civil sect 1674 (712)
Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej
BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk
1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia
ogoacutelna klauzula ochrony
Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego
oraz art 388 (wyzysk)
Zapłata ceny a przejście własności
Zapłata ceny a przejście własności
CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście
forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne
Zapłata ceny a przejście własności
CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]
Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy
innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic
ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje
Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego
Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy
znaczenie fidem sequi
ldquoDomniemanierdquo zaufania
Nowożytna nauka prawa
Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)
Możliwość rozwiązania umowy
BGB i Abstraktionsprinzip
essentialia negotii
G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Merx ndash Towar Co może być towarem
zbieżność kupna i najmu
rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)
kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu
chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
zapłata ceny jako warunek przejścia własności
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
zapłata ceny jako warunek przejścia własności
Jakie są essentialia negotii Kiedy kontrakt zostaje zawarty
essentialia negotii G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy
ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja między dowodem a karą za odstąpienie (zaliczka a zadatek wspoacutełcześnie)
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Pretium ndash Cena
pewność ceny
sposoacuteb ustalenia
jak wyrazić cenę
odpowiedniość ceny
zapłata ceny a przejście własności rzeczy
Cena pewna
D XVIII 171 (Ulpian 28 do Sabinusa)
Kupno w ten sposoacuteb bdquoza tyle za ile ty go kupiłeśldquo bdquoile ceny będę miał w skarbculdquo jest ważne cena nie pozostaje bowiem nieokreślona przy tak oczywistej sprzedaży Nie cena bowiem jest nieokreślona tylko to za ile zostanie kupione
określoność ceny (por KC)
Cena pewna
G III 140 Cena zaś musi być pewna Albowiem jeśli tak między nami zostanie uzgodnione że rzecz zostanie kupiona za tyle za ile ustali Titius Labeo zaprzeczył aby ta czynność miała jakąkolwiek moc a tę opinię potwierdza Cassius Ofilius sądził że jest to kupno i za tym zadaniem poszedł Proculus
ldquopewnośćrdquo (określoność) ceny
spoacuter argumentacyjny i jego uzasadnienie
Cena
D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami
Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)
Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i teWtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)
Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi
Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą
Cena
D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami
Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)
Cena
Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te
Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)
Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi
Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Inne rozwiązanie
G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty
Sabinianie
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie
sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej
Sabinianie
ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia
Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty
przeniesione do rzymskiego schematu
Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę
D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa
Adekwatność ceny
Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu
oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania
circumscribere a dolus
ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)
non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe
Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne
Problem laesio enormis
CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]
Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych
Christian Thomasius Hydra
jak ustalić czy dotyczy obu strony
co to jest właściwa cena
Code Civil sect 1674 (712)
Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej
BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk
1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia
ogoacutelna klauzula ochrony
Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego
oraz art 388 (wyzysk)
Zapłata ceny a przejście własności
Zapłata ceny a przejście własności
CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście
forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne
Zapłata ceny a przejście własności
CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]
Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy
innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic
ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje
Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego
Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy
znaczenie fidem sequi
ldquoDomniemanierdquo zaufania
Nowożytna nauka prawa
Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)
Możliwość rozwiązania umowy
BGB i Abstraktionsprinzip
essentialia negotii
G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Merx ndash Towar Co może być towarem
zbieżność kupna i najmu
rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)
kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu
chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
zapłata ceny jako warunek przejścia własności
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
zapłata ceny jako warunek przejścia własności
Jakie są essentialia negotii Kiedy kontrakt zostaje zawarty
essentialia negotii G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy
ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja między dowodem a karą za odstąpienie (zaliczka a zadatek wspoacutełcześnie)
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Pretium ndash Cena
pewność ceny
sposoacuteb ustalenia
jak wyrazić cenę
odpowiedniość ceny
zapłata ceny a przejście własności rzeczy
Cena pewna
D XVIII 171 (Ulpian 28 do Sabinusa)
Kupno w ten sposoacuteb bdquoza tyle za ile ty go kupiłeśldquo bdquoile ceny będę miał w skarbculdquo jest ważne cena nie pozostaje bowiem nieokreślona przy tak oczywistej sprzedaży Nie cena bowiem jest nieokreślona tylko to za ile zostanie kupione
określoność ceny (por KC)
Cena pewna
G III 140 Cena zaś musi być pewna Albowiem jeśli tak między nami zostanie uzgodnione że rzecz zostanie kupiona za tyle za ile ustali Titius Labeo zaprzeczył aby ta czynność miała jakąkolwiek moc a tę opinię potwierdza Cassius Ofilius sądził że jest to kupno i za tym zadaniem poszedł Proculus
ldquopewnośćrdquo (określoność) ceny
spoacuter argumentacyjny i jego uzasadnienie
Cena
D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami
Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)
Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i teWtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)
Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi
Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą
Cena
D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami
Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)
Cena
Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te
Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)
Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi
Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Inne rozwiązanie
G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty
Sabinianie
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie
sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej
Sabinianie
ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia
Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty
przeniesione do rzymskiego schematu
Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę
D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa
Adekwatność ceny
Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu
oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania
circumscribere a dolus
ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)
non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe
Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne
Problem laesio enormis
CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]
Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych
Christian Thomasius Hydra
jak ustalić czy dotyczy obu strony
co to jest właściwa cena
Code Civil sect 1674 (712)
Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej
BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk
1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia
ogoacutelna klauzula ochrony
Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego
oraz art 388 (wyzysk)
Zapłata ceny a przejście własności
Zapłata ceny a przejście własności
CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście
forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne
Zapłata ceny a przejście własności
CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]
Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy
innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic
ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje
Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego
Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy
znaczenie fidem sequi
ldquoDomniemanierdquo zaufania
Nowożytna nauka prawa
Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)
Możliwość rozwiązania umowy
BGB i Abstraktionsprinzip
essentialia negotii
G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Merx ndash Towar Co może być towarem
zbieżność kupna i najmu
rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)
kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu
chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
zapłata ceny jako warunek przejścia własności
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
zapłata ceny jako warunek przejścia własności
Jakie są essentialia negotii Kiedy kontrakt zostaje zawarty
essentialia negotii G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy
ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja między dowodem a karą za odstąpienie (zaliczka a zadatek wspoacutełcześnie)
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Pretium ndash Cena
pewność ceny
sposoacuteb ustalenia
jak wyrazić cenę
odpowiedniość ceny
zapłata ceny a przejście własności rzeczy
Cena pewna
D XVIII 171 (Ulpian 28 do Sabinusa)
Kupno w ten sposoacuteb bdquoza tyle za ile ty go kupiłeśldquo bdquoile ceny będę miał w skarbculdquo jest ważne cena nie pozostaje bowiem nieokreślona przy tak oczywistej sprzedaży Nie cena bowiem jest nieokreślona tylko to za ile zostanie kupione
określoność ceny (por KC)
Cena pewna
G III 140 Cena zaś musi być pewna Albowiem jeśli tak między nami zostanie uzgodnione że rzecz zostanie kupiona za tyle za ile ustali Titius Labeo zaprzeczył aby ta czynność miała jakąkolwiek moc a tę opinię potwierdza Cassius Ofilius sądził że jest to kupno i za tym zadaniem poszedł Proculus
ldquopewnośćrdquo (określoność) ceny
spoacuter argumentacyjny i jego uzasadnienie
Cena
D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami
Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)
Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i teWtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)
Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi
Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą
Cena
D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami
Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)
Cena
Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te
Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)
Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi
Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Inne rozwiązanie
G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty
Sabinianie
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie
sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej
Sabinianie
ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia
Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty
przeniesione do rzymskiego schematu
Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę
D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa
Adekwatność ceny
Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu
oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania
circumscribere a dolus
ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)
non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe
Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne
Problem laesio enormis
CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]
Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych
Christian Thomasius Hydra
jak ustalić czy dotyczy obu strony
co to jest właściwa cena
Code Civil sect 1674 (712)
Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej
BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk
1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia
ogoacutelna klauzula ochrony
Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego
oraz art 388 (wyzysk)
Zapłata ceny a przejście własności
Zapłata ceny a przejście własności
CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście
forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne
Zapłata ceny a przejście własności
CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]
Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy
innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic
ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje
Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego
Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy
znaczenie fidem sequi
ldquoDomniemanierdquo zaufania
Nowożytna nauka prawa
Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)
Możliwość rozwiązania umowy
BGB i Abstraktionsprinzip
essentialia negotii
G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Merx ndash Towar Co może być towarem
zbieżność kupna i najmu
rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)
kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu
chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu
Skutek umowy powstanie zobowiązań
Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)
Kupiec zapłata ceny (dare)
A konstrukcja wspoacutełczesna
przeniesienie własności (model francuski)
zapłata ceny jako warunek przejścia własności
Jakie są essentialia negotii Kiedy kontrakt zostaje zawarty
essentialia negotii G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy
ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja między dowodem a karą za odstąpienie (zaliczka a zadatek wspoacutełcześnie)
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Pretium ndash Cena
pewność ceny
sposoacuteb ustalenia
jak wyrazić cenę
odpowiedniość ceny
zapłata ceny a przejście własności rzeczy
Cena pewna
D XVIII 171 (Ulpian 28 do Sabinusa)
Kupno w ten sposoacuteb bdquoza tyle za ile ty go kupiłeśldquo bdquoile ceny będę miał w skarbculdquo jest ważne cena nie pozostaje bowiem nieokreślona przy tak oczywistej sprzedaży Nie cena bowiem jest nieokreślona tylko to za ile zostanie kupione
określoność ceny (por KC)
Cena pewna
G III 140 Cena zaś musi być pewna Albowiem jeśli tak między nami zostanie uzgodnione że rzecz zostanie kupiona za tyle za ile ustali Titius Labeo zaprzeczył aby ta czynność miała jakąkolwiek moc a tę opinię potwierdza Cassius Ofilius sądził że jest to kupno i za tym zadaniem poszedł Proculus
ldquopewnośćrdquo (określoność) ceny
spoacuter argumentacyjny i jego uzasadnienie
Cena
D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami
Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)
Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i teWtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)
Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi
Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą
Cena
D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami
Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)
Cena
Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te
Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)
Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi
Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Inne rozwiązanie
G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty
Sabinianie
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie
sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej
Sabinianie
ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia
Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty
przeniesione do rzymskiego schematu
Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę
D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa
Adekwatność ceny
Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu
oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania
circumscribere a dolus
ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)
non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe
Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne
Problem laesio enormis
CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]
Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych
Christian Thomasius Hydra
jak ustalić czy dotyczy obu strony
co to jest właściwa cena
Code Civil sect 1674 (712)
Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej
BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk
1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia
ogoacutelna klauzula ochrony
Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego
oraz art 388 (wyzysk)
Zapłata ceny a przejście własności
Zapłata ceny a przejście własności
CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście
forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne
Zapłata ceny a przejście własności
CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]
Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy
innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic
ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje
Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego
Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy
znaczenie fidem sequi
ldquoDomniemanierdquo zaufania
Nowożytna nauka prawa
Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)
Możliwość rozwiązania umowy
BGB i Abstraktionsprinzip
essentialia negotii
G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Merx ndash Towar Co może być towarem
zbieżność kupna i najmu
rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)
kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu
chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
essentialia negotii G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy
ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja między dowodem a karą za odstąpienie (zaliczka a zadatek wspoacutełcześnie)
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Pretium ndash Cena
pewność ceny
sposoacuteb ustalenia
jak wyrazić cenę
odpowiedniość ceny
zapłata ceny a przejście własności rzeczy
Cena pewna
D XVIII 171 (Ulpian 28 do Sabinusa)
Kupno w ten sposoacuteb bdquoza tyle za ile ty go kupiłeśldquo bdquoile ceny będę miał w skarbculdquo jest ważne cena nie pozostaje bowiem nieokreślona przy tak oczywistej sprzedaży Nie cena bowiem jest nieokreślona tylko to za ile zostanie kupione
określoność ceny (por KC)
Cena pewna
G III 140 Cena zaś musi być pewna Albowiem jeśli tak między nami zostanie uzgodnione że rzecz zostanie kupiona za tyle za ile ustali Titius Labeo zaprzeczył aby ta czynność miała jakąkolwiek moc a tę opinię potwierdza Cassius Ofilius sądził że jest to kupno i za tym zadaniem poszedł Proculus
ldquopewnośćrdquo (określoność) ceny
spoacuter argumentacyjny i jego uzasadnienie
Cena
D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami
Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)
Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i teWtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)
Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi
Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą
Cena
D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami
Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)
Cena
Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te
Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)
Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi
Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Inne rozwiązanie
G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty
Sabinianie
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie
sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej
Sabinianie
ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia
Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty
przeniesione do rzymskiego schematu
Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę
D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa
Adekwatność ceny
Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu
oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania
circumscribere a dolus
ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)
non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe
Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne
Problem laesio enormis
CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]
Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych
Christian Thomasius Hydra
jak ustalić czy dotyczy obu strony
co to jest właściwa cena
Code Civil sect 1674 (712)
Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej
BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk
1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia
ogoacutelna klauzula ochrony
Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego
oraz art 388 (wyzysk)
Zapłata ceny a przejście własności
Zapłata ceny a przejście własności
CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście
forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne
Zapłata ceny a przejście własności
CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]
Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy
innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic
ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje
Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego
Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy
znaczenie fidem sequi
ldquoDomniemanierdquo zaufania
Nowożytna nauka prawa
Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)
Możliwość rozwiązania umowy
BGB i Abstraktionsprinzip
essentialia negotii
G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Merx ndash Towar Co może być towarem
zbieżność kupna i najmu
rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)
kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu
chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Pretium ndash Cena
pewność ceny
sposoacuteb ustalenia
jak wyrazić cenę
odpowiedniość ceny
zapłata ceny a przejście własności rzeczy
Cena pewna
D XVIII 171 (Ulpian 28 do Sabinusa)
Kupno w ten sposoacuteb bdquoza tyle za ile ty go kupiłeśldquo bdquoile ceny będę miał w skarbculdquo jest ważne cena nie pozostaje bowiem nieokreślona przy tak oczywistej sprzedaży Nie cena bowiem jest nieokreślona tylko to za ile zostanie kupione
określoność ceny (por KC)
Cena pewna
G III 140 Cena zaś musi być pewna Albowiem jeśli tak między nami zostanie uzgodnione że rzecz zostanie kupiona za tyle za ile ustali Titius Labeo zaprzeczył aby ta czynność miała jakąkolwiek moc a tę opinię potwierdza Cassius Ofilius sądził że jest to kupno i za tym zadaniem poszedł Proculus
ldquopewnośćrdquo (określoność) ceny
spoacuter argumentacyjny i jego uzasadnienie
Cena
D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami
Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)
Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i teWtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)
Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi
Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą
Cena
D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami
Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)
Cena
Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te
Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)
Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi
Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Inne rozwiązanie
G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty
Sabinianie
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie
sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej
Sabinianie
ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia
Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty
przeniesione do rzymskiego schematu
Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę
D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa
Adekwatność ceny
Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu
oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania
circumscribere a dolus
ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)
non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe
Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne
Problem laesio enormis
CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]
Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych
Christian Thomasius Hydra
jak ustalić czy dotyczy obu strony
co to jest właściwa cena
Code Civil sect 1674 (712)
Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej
BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk
1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia
ogoacutelna klauzula ochrony
Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego
oraz art 388 (wyzysk)
Zapłata ceny a przejście własności
Zapłata ceny a przejście własności
CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście
forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne
Zapłata ceny a przejście własności
CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]
Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy
innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic
ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje
Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego
Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy
znaczenie fidem sequi
ldquoDomniemanierdquo zaufania
Nowożytna nauka prawa
Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)
Możliwość rozwiązania umowy
BGB i Abstraktionsprinzip
essentialia negotii
G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Merx ndash Towar Co może być towarem
zbieżność kupna i najmu
rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)
kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu
chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Cena pewna
D XVIII 171 (Ulpian 28 do Sabinusa)
Kupno w ten sposoacuteb bdquoza tyle za ile ty go kupiłeśldquo bdquoile ceny będę miał w skarbculdquo jest ważne cena nie pozostaje bowiem nieokreślona przy tak oczywistej sprzedaży Nie cena bowiem jest nieokreślona tylko to za ile zostanie kupione
określoność ceny (por KC)
Cena pewna
G III 140 Cena zaś musi być pewna Albowiem jeśli tak między nami zostanie uzgodnione że rzecz zostanie kupiona za tyle za ile ustali Titius Labeo zaprzeczył aby ta czynność miała jakąkolwiek moc a tę opinię potwierdza Cassius Ofilius sądził że jest to kupno i za tym zadaniem poszedł Proculus
ldquopewnośćrdquo (określoność) ceny
spoacuter argumentacyjny i jego uzasadnienie
Cena
D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami
Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)
Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i teWtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)
Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi
Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą
Cena
D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami
Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)
Cena
Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te
Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)
Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi
Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Inne rozwiązanie
G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty
Sabinianie
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie
sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej
Sabinianie
ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia
Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty
przeniesione do rzymskiego schematu
Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę
D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa
Adekwatność ceny
Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu
oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania
circumscribere a dolus
ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)
non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe
Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne
Problem laesio enormis
CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]
Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych
Christian Thomasius Hydra
jak ustalić czy dotyczy obu strony
co to jest właściwa cena
Code Civil sect 1674 (712)
Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej
BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk
1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia
ogoacutelna klauzula ochrony
Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego
oraz art 388 (wyzysk)
Zapłata ceny a przejście własności
Zapłata ceny a przejście własności
CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście
forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne
Zapłata ceny a przejście własności
CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]
Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy
innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic
ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje
Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego
Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy
znaczenie fidem sequi
ldquoDomniemanierdquo zaufania
Nowożytna nauka prawa
Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)
Możliwość rozwiązania umowy
BGB i Abstraktionsprinzip
essentialia negotii
G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Merx ndash Towar Co może być towarem
zbieżność kupna i najmu
rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)
kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu
chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Cena pewna
G III 140 Cena zaś musi być pewna Albowiem jeśli tak między nami zostanie uzgodnione że rzecz zostanie kupiona za tyle za ile ustali Titius Labeo zaprzeczył aby ta czynność miała jakąkolwiek moc a tę opinię potwierdza Cassius Ofilius sądził że jest to kupno i za tym zadaniem poszedł Proculus
ldquopewnośćrdquo (określoność) ceny
spoacuter argumentacyjny i jego uzasadnienie
Cena
D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami
Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)
Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i teWtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)
Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi
Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą
Cena
D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami
Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)
Cena
Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te
Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)
Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi
Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Inne rozwiązanie
G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty
Sabinianie
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie
sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej
Sabinianie
ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia
Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty
przeniesione do rzymskiego schematu
Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę
D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa
Adekwatność ceny
Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu
oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania
circumscribere a dolus
ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)
non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe
Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne
Problem laesio enormis
CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]
Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych
Christian Thomasius Hydra
jak ustalić czy dotyczy obu strony
co to jest właściwa cena
Code Civil sect 1674 (712)
Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej
BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk
1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia
ogoacutelna klauzula ochrony
Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego
oraz art 388 (wyzysk)
Zapłata ceny a przejście własności
Zapłata ceny a przejście własności
CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście
forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne
Zapłata ceny a przejście własności
CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]
Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy
innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic
ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje
Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego
Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy
znaczenie fidem sequi
ldquoDomniemanierdquo zaufania
Nowożytna nauka prawa
Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)
Możliwość rozwiązania umowy
BGB i Abstraktionsprinzip
essentialia negotii
G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Merx ndash Towar Co może być towarem
zbieżność kupna i najmu
rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)
kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu
chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Cena
D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami
Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)
Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i teWtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)
Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi
Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą
Cena
D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami
Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)
Cena
Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te
Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)
Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi
Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Inne rozwiązanie
G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty
Sabinianie
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie
sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej
Sabinianie
ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia
Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty
przeniesione do rzymskiego schematu
Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę
D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa
Adekwatność ceny
Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu
oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania
circumscribere a dolus
ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)
non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe
Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne
Problem laesio enormis
CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]
Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych
Christian Thomasius Hydra
jak ustalić czy dotyczy obu strony
co to jest właściwa cena
Code Civil sect 1674 (712)
Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej
BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk
1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia
ogoacutelna klauzula ochrony
Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego
oraz art 388 (wyzysk)
Zapłata ceny a przejście własności
Zapłata ceny a przejście własności
CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście
forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne
Zapłata ceny a przejście własności
CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]
Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy
innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic
ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje
Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego
Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy
znaczenie fidem sequi
ldquoDomniemanierdquo zaufania
Nowożytna nauka prawa
Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)
Możliwość rozwiązania umowy
BGB i Abstraktionsprinzip
essentialia negotii
G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Merx ndash Towar Co może być towarem
zbieżność kupna i najmu
rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)
kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu
chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Cena
D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami
Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)
Cena
Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te
Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)
Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi
Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Inne rozwiązanie
G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty
Sabinianie
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie
sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej
Sabinianie
ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia
Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty
przeniesione do rzymskiego schematu
Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę
D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa
Adekwatność ceny
Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu
oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania
circumscribere a dolus
ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)
non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe
Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne
Problem laesio enormis
CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]
Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych
Christian Thomasius Hydra
jak ustalić czy dotyczy obu strony
co to jest właściwa cena
Code Civil sect 1674 (712)
Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej
BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk
1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia
ogoacutelna klauzula ochrony
Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego
oraz art 388 (wyzysk)
Zapłata ceny a przejście własności
Zapłata ceny a przejście własności
CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście
forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne
Zapłata ceny a przejście własności
CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]
Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy
innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic
ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje
Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego
Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy
znaczenie fidem sequi
ldquoDomniemanierdquo zaufania
Nowożytna nauka prawa
Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)
Możliwość rozwiązania umowy
BGB i Abstraktionsprinzip
essentialia negotii
G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Merx ndash Towar Co może być towarem
zbieżność kupna i najmu
rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)
kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu
chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Cena
Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te
Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)
Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi
Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Inne rozwiązanie
G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty
Sabinianie
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie
sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej
Sabinianie
ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia
Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty
przeniesione do rzymskiego schematu
Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę
D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa
Adekwatność ceny
Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu
oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania
circumscribere a dolus
ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)
non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe
Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne
Problem laesio enormis
CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]
Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych
Christian Thomasius Hydra
jak ustalić czy dotyczy obu strony
co to jest właściwa cena
Code Civil sect 1674 (712)
Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej
BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk
1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia
ogoacutelna klauzula ochrony
Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego
oraz art 388 (wyzysk)
Zapłata ceny a przejście własności
Zapłata ceny a przejście własności
CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście
forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne
Zapłata ceny a przejście własności
CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]
Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy
innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic
ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje
Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego
Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy
znaczenie fidem sequi
ldquoDomniemanierdquo zaufania
Nowożytna nauka prawa
Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)
Możliwość rozwiązania umowy
BGB i Abstraktionsprinzip
essentialia negotii
G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Merx ndash Towar Co może być towarem
zbieżność kupna i najmu
rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)
kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu
chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Inne rozwiązanie
G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty
Sabinianie
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie
sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej
Sabinianie
ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia
Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty
przeniesione do rzymskiego schematu
Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę
D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa
Adekwatność ceny
Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu
oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania
circumscribere a dolus
ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)
non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe
Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne
Problem laesio enormis
CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]
Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych
Christian Thomasius Hydra
jak ustalić czy dotyczy obu strony
co to jest właściwa cena
Code Civil sect 1674 (712)
Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej
BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk
1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia
ogoacutelna klauzula ochrony
Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego
oraz art 388 (wyzysk)
Zapłata ceny a przejście własności
Zapłata ceny a przejście własności
CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście
forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne
Zapłata ceny a przejście własności
CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]
Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy
innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic
ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje
Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego
Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy
znaczenie fidem sequi
ldquoDomniemanierdquo zaufania
Nowożytna nauka prawa
Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)
Możliwość rozwiązania umowy
BGB i Abstraktionsprinzip
essentialia negotii
G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Merx ndash Towar Co może być towarem
zbieżność kupna i najmu
rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)
kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu
chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Inne rozwiązanie
G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty
Sabinianie
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie
sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej
Sabinianie
ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia
Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty
przeniesione do rzymskiego schematu
Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę
D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa
Adekwatność ceny
Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu
oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania
circumscribere a dolus
ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)
non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe
Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne
Problem laesio enormis
CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]
Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych
Christian Thomasius Hydra
jak ustalić czy dotyczy obu strony
co to jest właściwa cena
Code Civil sect 1674 (712)
Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej
BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk
1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia
ogoacutelna klauzula ochrony
Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego
oraz art 388 (wyzysk)
Zapłata ceny a przejście własności
Zapłata ceny a przejście własności
CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście
forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne
Zapłata ceny a przejście własności
CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]
Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy
innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic
ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje
Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego
Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy
znaczenie fidem sequi
ldquoDomniemanierdquo zaufania
Nowożytna nauka prawa
Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)
Możliwość rozwiązania umowy
BGB i Abstraktionsprinzip
essentialia negotii
G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Merx ndash Towar Co może być towarem
zbieżność kupna i najmu
rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)
kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu
chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Inne rozwiązanie
G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty
Sabinianie
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie
sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej
Sabinianie
ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia
Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty
przeniesione do rzymskiego schematu
Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę
D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa
Adekwatność ceny
Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu
oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania
circumscribere a dolus
ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)
non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe
Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne
Problem laesio enormis
CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]
Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych
Christian Thomasius Hydra
jak ustalić czy dotyczy obu strony
co to jest właściwa cena
Code Civil sect 1674 (712)
Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej
BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk
1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia
ogoacutelna klauzula ochrony
Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego
oraz art 388 (wyzysk)
Zapłata ceny a przejście własności
Zapłata ceny a przejście własności
CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście
forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne
Zapłata ceny a przejście własności
CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]
Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy
innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic
ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje
Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego
Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy
znaczenie fidem sequi
ldquoDomniemanierdquo zaufania
Nowożytna nauka prawa
Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)
Możliwość rozwiązania umowy
BGB i Abstraktionsprinzip
essentialia negotii
G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Merx ndash Towar Co może być towarem
zbieżność kupna i najmu
rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)
kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu
chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami
czy cena może być towarem argumentacja
Sabinianie Prokulejanie Homer i argument
historyczny Co innego bowiem jest kupować
co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Inne rozwiązanie
G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty
Sabinianie
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie
sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej
Sabinianie
ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia
Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty
przeniesione do rzymskiego schematu
Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę
D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa
Adekwatność ceny
Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu
oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania
circumscribere a dolus
ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)
non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe
Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne
Problem laesio enormis
CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]
Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych
Christian Thomasius Hydra
jak ustalić czy dotyczy obu strony
co to jest właściwa cena
Code Civil sect 1674 (712)
Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej
BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk
1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia
ogoacutelna klauzula ochrony
Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego
oraz art 388 (wyzysk)
Zapłata ceny a przejście własności
Zapłata ceny a przejście własności
CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście
forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne
Zapłata ceny a przejście własności
CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]
Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy
innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic
ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje
Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego
Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy
znaczenie fidem sequi
ldquoDomniemanierdquo zaufania
Nowożytna nauka prawa
Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)
Możliwość rozwiązania umowy
BGB i Abstraktionsprinzip
essentialia negotii
G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Merx ndash Towar Co może być towarem
zbieżność kupna i najmu
rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)
kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu
chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Inne rozwiązanie
G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty
Sabinianie
Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie
sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej
Sabinianie
ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia
Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty
przeniesione do rzymskiego schematu
Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę
D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa
Adekwatność ceny
Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu
oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania
circumscribere a dolus
ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)
non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe
Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne
Problem laesio enormis
CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]
Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych
Christian Thomasius Hydra
jak ustalić czy dotyczy obu strony
co to jest właściwa cena
Code Civil sect 1674 (712)
Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej
BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk
1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia
ogoacutelna klauzula ochrony
Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego
oraz art 388 (wyzysk)
Zapłata ceny a przejście własności
Zapłata ceny a przejście własności
CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście
forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne
Zapłata ceny a przejście własności
CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]
Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy
innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic
ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje
Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego
Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy
znaczenie fidem sequi
ldquoDomniemanierdquo zaufania
Nowożytna nauka prawa
Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)
Możliwość rozwiązania umowy
BGB i Abstraktionsprinzip
essentialia negotii
G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Merx ndash Towar Co może być towarem
zbieżność kupna i najmu
rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)
kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu
chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie
sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej
Sabinianie
ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia
Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty
przeniesione do rzymskiego schematu
Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę
D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa
Adekwatność ceny
Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu
oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania
circumscribere a dolus
ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)
non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe
Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne
Problem laesio enormis
CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]
Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych
Christian Thomasius Hydra
jak ustalić czy dotyczy obu strony
co to jest właściwa cena
Code Civil sect 1674 (712)
Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej
BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk
1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia
ogoacutelna klauzula ochrony
Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego
oraz art 388 (wyzysk)
Zapłata ceny a przejście własności
Zapłata ceny a przejście własności
CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście
forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne
Zapłata ceny a przejście własności
CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]
Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy
innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic
ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje
Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego
Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy
znaczenie fidem sequi
ldquoDomniemanierdquo zaufania
Nowożytna nauka prawa
Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)
Możliwość rozwiązania umowy
BGB i Abstraktionsprinzip
essentialia negotii
G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Merx ndash Towar Co może być towarem
zbieżność kupna i najmu
rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)
kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu
chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Rzeczywiste tło kontrowersji
Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma
Sabinianie
Rzeczywiste tło kontrowersji
monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie
sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej
Sabinianie
ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia
Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty
przeniesione do rzymskiego schematu
Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę
D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa
Adekwatność ceny
Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu
oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania
circumscribere a dolus
ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)
non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe
Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne
Problem laesio enormis
CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]
Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych
Christian Thomasius Hydra
jak ustalić czy dotyczy obu strony
co to jest właściwa cena
Code Civil sect 1674 (712)
Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej
BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk
1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia
ogoacutelna klauzula ochrony
Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego
oraz art 388 (wyzysk)
Zapłata ceny a przejście własności
Zapłata ceny a przejście własności
CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście
forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne
Zapłata ceny a przejście własności
CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]
Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy
innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic
ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje
Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego
Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy
znaczenie fidem sequi
ldquoDomniemanierdquo zaufania
Nowożytna nauka prawa
Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)
Możliwość rozwiązania umowy
BGB i Abstraktionsprinzip
essentialia negotii
G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Merx ndash Towar Co może być towarem
zbieżność kupna i najmu
rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)
kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu
chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Rzeczywiste tło kontrowersji
monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie
sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej
Sabinianie
ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia
Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty
przeniesione do rzymskiego schematu
Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę
D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa
Adekwatność ceny
Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu
oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania
circumscribere a dolus
ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)
non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe
Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne
Problem laesio enormis
CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]
Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych
Christian Thomasius Hydra
jak ustalić czy dotyczy obu strony
co to jest właściwa cena
Code Civil sect 1674 (712)
Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej
BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk
1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia
ogoacutelna klauzula ochrony
Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego
oraz art 388 (wyzysk)
Zapłata ceny a przejście własności
Zapłata ceny a przejście własności
CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście
forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne
Zapłata ceny a przejście własności
CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]
Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy
innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic
ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje
Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego
Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy
znaczenie fidem sequi
ldquoDomniemanierdquo zaufania
Nowożytna nauka prawa
Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)
Możliwość rozwiązania umowy
BGB i Abstraktionsprinzip
essentialia negotii
G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Merx ndash Towar Co może być towarem
zbieżność kupna i najmu
rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)
kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu
chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia
Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty
przeniesione do rzymskiego schematu
Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę
D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa
Adekwatność ceny
Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu
oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania
circumscribere a dolus
ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)
non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe
Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne
Problem laesio enormis
CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]
Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych
Christian Thomasius Hydra
jak ustalić czy dotyczy obu strony
co to jest właściwa cena
Code Civil sect 1674 (712)
Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej
BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk
1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia
ogoacutelna klauzula ochrony
Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego
oraz art 388 (wyzysk)
Zapłata ceny a przejście własności
Zapłata ceny a przejście własności
CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście
forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne
Zapłata ceny a przejście własności
CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]
Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy
innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic
ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje
Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego
Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy
znaczenie fidem sequi
ldquoDomniemanierdquo zaufania
Nowożytna nauka prawa
Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)
Możliwość rozwiązania umowy
BGB i Abstraktionsprinzip
essentialia negotii
G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Merx ndash Towar Co może być towarem
zbieżność kupna i najmu
rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)
kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu
chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę
D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa
Adekwatność ceny
Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu
oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania
circumscribere a dolus
ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)
non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe
Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne
Problem laesio enormis
CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]
Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych
Christian Thomasius Hydra
jak ustalić czy dotyczy obu strony
co to jest właściwa cena
Code Civil sect 1674 (712)
Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej
BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk
1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia
ogoacutelna klauzula ochrony
Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego
oraz art 388 (wyzysk)
Zapłata ceny a przejście własności
Zapłata ceny a przejście własności
CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście
forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne
Zapłata ceny a przejście własności
CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]
Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy
innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic
ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje
Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego
Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy
znaczenie fidem sequi
ldquoDomniemanierdquo zaufania
Nowożytna nauka prawa
Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)
Możliwość rozwiązania umowy
BGB i Abstraktionsprinzip
essentialia negotii
G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Merx ndash Towar Co może być towarem
zbieżność kupna i najmu
rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)
kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu
chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Adekwatność ceny
Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu
oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania
circumscribere a dolus
ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)
non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe
Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne
Problem laesio enormis
CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]
Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych
Christian Thomasius Hydra
jak ustalić czy dotyczy obu strony
co to jest właściwa cena
Code Civil sect 1674 (712)
Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej
BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk
1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia
ogoacutelna klauzula ochrony
Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego
oraz art 388 (wyzysk)
Zapłata ceny a przejście własności
Zapłata ceny a przejście własności
CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście
forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne
Zapłata ceny a przejście własności
CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]
Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy
innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic
ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje
Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego
Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy
znaczenie fidem sequi
ldquoDomniemanierdquo zaufania
Nowożytna nauka prawa
Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)
Możliwość rozwiązania umowy
BGB i Abstraktionsprinzip
essentialia negotii
G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Merx ndash Towar Co może być towarem
zbieżność kupna i najmu
rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)
kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu
chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu
oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania
circumscribere a dolus
ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)
non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe
Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne
Problem laesio enormis
CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]
Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych
Christian Thomasius Hydra
jak ustalić czy dotyczy obu strony
co to jest właściwa cena
Code Civil sect 1674 (712)
Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej
BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk
1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia
ogoacutelna klauzula ochrony
Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego
oraz art 388 (wyzysk)
Zapłata ceny a przejście własności
Zapłata ceny a przejście własności
CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście
forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne
Zapłata ceny a przejście własności
CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]
Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy
innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic
ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje
Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego
Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy
znaczenie fidem sequi
ldquoDomniemanierdquo zaufania
Nowożytna nauka prawa
Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)
Możliwość rozwiązania umowy
BGB i Abstraktionsprinzip
essentialia negotii
G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Merx ndash Towar Co może być towarem
zbieżność kupna i najmu
rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)
kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu
chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne
Problem laesio enormis
CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]
Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych
Christian Thomasius Hydra
jak ustalić czy dotyczy obu strony
co to jest właściwa cena
Code Civil sect 1674 (712)
Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej
BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk
1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia
ogoacutelna klauzula ochrony
Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego
oraz art 388 (wyzysk)
Zapłata ceny a przejście własności
Zapłata ceny a przejście własności
CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście
forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne
Zapłata ceny a przejście własności
CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]
Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy
innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic
ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje
Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego
Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy
znaczenie fidem sequi
ldquoDomniemanierdquo zaufania
Nowożytna nauka prawa
Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)
Możliwość rozwiązania umowy
BGB i Abstraktionsprinzip
essentialia negotii
G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Merx ndash Towar Co może być towarem
zbieżność kupna i najmu
rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)
kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu
chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych
Christian Thomasius Hydra
jak ustalić czy dotyczy obu strony
co to jest właściwa cena
Code Civil sect 1674 (712)
Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej
BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk
1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia
ogoacutelna klauzula ochrony
Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego
oraz art 388 (wyzysk)
Zapłata ceny a przejście własności
Zapłata ceny a przejście własności
CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście
forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne
Zapłata ceny a przejście własności
CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]
Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy
innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic
ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje
Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego
Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy
znaczenie fidem sequi
ldquoDomniemanierdquo zaufania
Nowożytna nauka prawa
Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)
Możliwość rozwiązania umowy
BGB i Abstraktionsprinzip
essentialia negotii
G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Merx ndash Towar Co może być towarem
zbieżność kupna i najmu
rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)
kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu
chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk
1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia
ogoacutelna klauzula ochrony
Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego
oraz art 388 (wyzysk)
Zapłata ceny a przejście własności
Zapłata ceny a przejście własności
CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście
forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne
Zapłata ceny a przejście własności
CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]
Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy
innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic
ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje
Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego
Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy
znaczenie fidem sequi
ldquoDomniemanierdquo zaufania
Nowożytna nauka prawa
Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)
Możliwość rozwiązania umowy
BGB i Abstraktionsprinzip
essentialia negotii
G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Merx ndash Towar Co może być towarem
zbieżność kupna i najmu
rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)
kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu
chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
ogoacutelna klauzula ochrony
Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego
oraz art 388 (wyzysk)
Zapłata ceny a przejście własności
Zapłata ceny a przejście własności
CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście
forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne
Zapłata ceny a przejście własności
CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]
Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy
innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic
ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje
Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego
Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy
znaczenie fidem sequi
ldquoDomniemanierdquo zaufania
Nowożytna nauka prawa
Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)
Możliwość rozwiązania umowy
BGB i Abstraktionsprinzip
essentialia negotii
G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Merx ndash Towar Co może być towarem
zbieżność kupna i najmu
rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)
kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu
chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Zapłata ceny a przejście własności
Zapłata ceny a przejście własności
CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście
forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne
Zapłata ceny a przejście własności
CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]
Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy
innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic
ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje
Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego
Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy
znaczenie fidem sequi
ldquoDomniemanierdquo zaufania
Nowożytna nauka prawa
Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)
Możliwość rozwiązania umowy
BGB i Abstraktionsprinzip
essentialia negotii
G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Merx ndash Towar Co może być towarem
zbieżność kupna i najmu
rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)
kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu
chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Zapłata ceny a przejście własności
CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście
forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne
Zapłata ceny a przejście własności
CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]
Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy
innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic
ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje
Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego
Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy
znaczenie fidem sequi
ldquoDomniemanierdquo zaufania
Nowożytna nauka prawa
Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)
Możliwość rozwiązania umowy
BGB i Abstraktionsprinzip
essentialia negotii
G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Merx ndash Towar Co może być towarem
zbieżność kupna i najmu
rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)
kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu
chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Zapłata ceny a przejście własności
CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]
Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy
innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic
ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje
Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego
Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy
znaczenie fidem sequi
ldquoDomniemanierdquo zaufania
Nowożytna nauka prawa
Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)
Możliwość rozwiązania umowy
BGB i Abstraktionsprinzip
essentialia negotii
G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Merx ndash Towar Co może być towarem
zbieżność kupna i najmu
rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)
kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu
chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy
innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic
ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje
Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego
Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy
znaczenie fidem sequi
ldquoDomniemanierdquo zaufania
Nowożytna nauka prawa
Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)
Możliwość rozwiązania umowy
BGB i Abstraktionsprinzip
essentialia negotii
G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Merx ndash Towar Co może być towarem
zbieżność kupna i najmu
rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)
kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu
chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy
znaczenie fidem sequi
ldquoDomniemanierdquo zaufania
Nowożytna nauka prawa
Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)
Możliwość rozwiązania umowy
BGB i Abstraktionsprinzip
essentialia negotii
G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Merx ndash Towar Co może być towarem
zbieżność kupna i najmu
rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)
kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu
chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
essentialia negotii
G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte
arrha (zadatek) ndash funkcja
Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus
Merx ndash Towar Co może być towarem
zbieżność kupna i najmu
rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)
kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu
chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Merx ndash Towar Co może być towarem
zbieżność kupna i najmu
rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)
kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu
chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra
impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu
co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze
actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy
Rudolf von Jhering culpa in contrahendo
obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy
wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est
Merx ndash Towar
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)
Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek
Merx ndash Towar kupno losu
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Consensus
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Consensus
D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Consensus
D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy
dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Consensus error in substantia
DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca
Consensus error in substantia
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio
Consensus error in substantia
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem
ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej
brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży
przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego
Consensus error in substantia
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci
Consensus error in substantia
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
ignorantia facti non nocet
błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Ryzyko
D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip
własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko
możliwe uzasadnienie
mancypacja jako punkt wyjścia
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Custodia sprzedawcy
przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego
D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być
wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach
dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że
niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych
przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Ryzyko a niemożliwość świadczenia
Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)
Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego
Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem
co jeśli nie doszło nie płatności
Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać
położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni
CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO
Actio
vend
iti ndash
skar
ga ze
sprz
edaż
y
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Skargi
actio empti (skarga z tytułu kupna)
actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi
wedle zasad dobrej wiary
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Skargi ndash D XIX 111 prndash2
Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy
wedle zasad dobrej wiary
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach
wedle zasad dobrej wiary
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana
Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Odpowiedzialność sprzedawcy
dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary
zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)
zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy
staranność
wynikająca z dobrej wiary
custodia
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Odpowiedzialność sprzedawcy
D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Odpowiedzialność sprzedawcy za wady
pojęcie wady
wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy
wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)
caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Odpowiedzialność za wady prawne
rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane
po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy
Mancypacja
Wykład II XI
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia
zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania
Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)
P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję
stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Dobra wiara
konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami
Wady ukryte nieznane sprzedawcy
obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)
szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych
Odpowiedzialność za wady fizyczne
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)
actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)
D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi
nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim
odpowiedzialność noksalnaldquo
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
rzecz należy do kategorii mancipia
sprzedaż zawarta na rynku
wada wymieniona expliciteacute w edykcie
Odpowiedzialność za wady fizyczne
Sprzedaż na targowisku
W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Mancypacja Sprzedaż konsensualna
wady prawne
actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii
wady fizyczne
brak w prawie
archaicznym
jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku
Odpowiedzialność za wady
ex empto
ex edicto
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Edykt edyloacutew a praktyka prawna
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)
Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy
D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
DiogeneszOinoandy
Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
P L
ond
II 2
29
24 m
aja 1
64
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio
Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie
sprzedawcy)
odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy
Odpowiedzialność za wady
Edykt Edyloacutew
dodatkowe porozumienia stron
wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie
Podsumowanie
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
na korzyść sprzedawcy
in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty
lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
na korzyść sprzedawcy i kupca
pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Pacta przy kupnie ndash sprzedaży
na korzyść kupca
emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina
pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2
Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II
Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania
Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością
Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym
Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia
U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2