Prawo rzymskie i tradycja romanistyczna ndash XVIII2018ndash2019

Zobowiązania kontraktowe III Kontrakty konsensualne I

Jakub Urbanik

Katedra Prawa Rzymskiego i Antycznego Wydziału Prawa i Administracji UW

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne I

Kupno ndash sprzedaż

cel zasady

dyskusje o essentialia negotii

Rola konsensusu i jego brak (nawiązanie do doktryny wad oświadczenia woli błąd)

Błąd co do istoty a błąd istotny

Ryzyko oraz skutek umowy

Kontynentalne nawiązania do doktryny rzymskiej (między modelem niemieckim i francuskim)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady i jej geneza

U podstaw VI 131Inst IX sectsect 37 vi

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

C o n s e n s u s p o r o z u m i e n i e

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

porozumienie w dowolnej formie

porozumienie w dowolnej formie

Kontrakty konsensualne

emptio-venditio

societas

mandatum

locatio-conductio

kupno-sprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

konsensualne

kupno-sprzedaż

Materiały do ćwiczeń z prawa rzymskiego Temat III

Jakub Urbanik Katedra Prawa Rzymskiego Antycznego WPiA UW

kupno-sprzedaż

Wykład II XI

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Wykład II XI

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Geneza ndash akt mancypcji ()

Wykład II XI

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Geneza ndash akt mancypcji ()

rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem

Wykład II XI

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Geneza ndash akt mancypcji ()

rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem

problemy praktyczne

Wykład II XI

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Geneza ndash akt mancypcji ()

rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem

problemy praktyczne

funkcja płacidła | zamiana jako punkt wyjścia

Wykład II XI

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Geneza ndash akt mancypcji ()

rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem

problemy praktyczne

funkcja płacidła | zamiana jako punkt wyjścia

udział pontyfikoacutew Wykład II XI

kupno-sprzedaż

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

zapłata ceny jako warunek przejścia własności

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

zapłata ceny jako warunek przejścia własności

Jakie są essentialia negotii Kiedy kontrakt zostaje zawarty

essentialia negotii G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy

ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja między dowodem a karą za odstąpienie (zaliczka a zadatek wspoacutełcześnie)

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Pretium ndash Cena

pewność ceny

sposoacuteb ustalenia

jak wyrazić cenę

odpowiedniość ceny

zapłata ceny a przejście własności rzeczy

Cena pewna

D XVIII 171 (Ulpian 28 do Sabinusa)

Kupno w ten sposoacuteb bdquoza tyle za ile ty go kupiłeśldquo bdquoile ceny będę miał w skarbculdquo jest ważne cena nie pozostaje bowiem nieokreślona przy tak oczywistej sprzedaży Nie cena bowiem jest nieokreślona tylko to za ile zostanie kupione

określoność ceny (por KC)

Cena pewna

G III 140 Cena zaś musi być pewna Albowiem jeśli tak między nami zostanie uzgodnione że rzecz zostanie kupiona za tyle za ile ustali Titius Labeo zaprzeczył aby ta czynność miała jakąkolwiek moc a tę opinię potwierdza Cassius Ofilius sądził że jest to kupno i za tym zadaniem poszedł Proculus

ldquopewnośćrdquo (określoność) ceny

spoacuter argumentacyjny i jego uzasadnienie

Cena

D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami

Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)

Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i teWtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)

Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi

Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą

Cena

D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami

Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)

Cena

Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te

Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)

Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi

Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Inne rozwiązanie

G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty

Sabinianie

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie

sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej

Sabinianie

ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia

Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty

przeniesione do rzymskiego schematu

Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę

D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa

Adekwatność ceny

Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu

oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania

circumscribere a dolus

ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)

non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe

Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne

Problem laesio enormis

CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]

Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych

Christian Thomasius Hydra

jak ustalić czy dotyczy obu strony

co to jest właściwa cena

Code Civil sect 1674 (712)

Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej

BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk

1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia

ogoacutelna klauzula ochrony

Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego

oraz art 388 (wyzysk)

Zapłata ceny a przejście własności

Zapłata ceny a przejście własności

CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście

forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne

Zapłata ceny a przejście własności

CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]

Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy

innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic

ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje

Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego

Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy

znaczenie fidem sequi

ldquoDomniemanierdquo zaufania

Nowożytna nauka prawa

Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)

Możliwość rozwiązania umowy

BGB i Abstraktionsprinzip

essentialia negotii

G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Merx ndash Towar Co może być towarem

zbieżność kupna i najmu

rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)

kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu

chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne I

Kupno ndash sprzedaż

cel zasady

dyskusje o essentialia negotii

Rola konsensusu i jego brak (nawiązanie do doktryny wad oświadczenia woli błąd)

Błąd co do istoty a błąd istotny

Ryzyko oraz skutek umowy

Kontynentalne nawiązania do doktryny rzymskiej (między modelem niemieckim i francuskim)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady i jej geneza

U podstaw VI 131Inst IX sectsect 37 vi

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

C o n s e n s u s p o r o z u m i e n i e

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

porozumienie w dowolnej formie

porozumienie w dowolnej formie

Kontrakty konsensualne

emptio-venditio

societas

mandatum

locatio-conductio

kupno-sprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

konsensualne

kupno-sprzedaż

Materiały do ćwiczeń z prawa rzymskiego Temat III

Jakub Urbanik Katedra Prawa Rzymskiego Antycznego WPiA UW

kupno-sprzedaż

Wykład II XI

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Wykład II XI

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Geneza ndash akt mancypcji ()

Wykład II XI

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Geneza ndash akt mancypcji ()

rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem

Wykład II XI

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Geneza ndash akt mancypcji ()

rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem

problemy praktyczne

Wykład II XI

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Geneza ndash akt mancypcji ()

rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem

problemy praktyczne

funkcja płacidła | zamiana jako punkt wyjścia

Wykład II XI

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Geneza ndash akt mancypcji ()

rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem

problemy praktyczne

funkcja płacidła | zamiana jako punkt wyjścia

udział pontyfikoacutew Wykład II XI

kupno-sprzedaż

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

zapłata ceny jako warunek przejścia własności

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

zapłata ceny jako warunek przejścia własności

Jakie są essentialia negotii Kiedy kontrakt zostaje zawarty

essentialia negotii G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy

ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja między dowodem a karą za odstąpienie (zaliczka a zadatek wspoacutełcześnie)

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Pretium ndash Cena

pewność ceny

sposoacuteb ustalenia

jak wyrazić cenę

odpowiedniość ceny

zapłata ceny a przejście własności rzeczy

Cena pewna

D XVIII 171 (Ulpian 28 do Sabinusa)

Kupno w ten sposoacuteb bdquoza tyle za ile ty go kupiłeśldquo bdquoile ceny będę miał w skarbculdquo jest ważne cena nie pozostaje bowiem nieokreślona przy tak oczywistej sprzedaży Nie cena bowiem jest nieokreślona tylko to za ile zostanie kupione

określoność ceny (por KC)

Cena pewna

G III 140 Cena zaś musi być pewna Albowiem jeśli tak między nami zostanie uzgodnione że rzecz zostanie kupiona za tyle za ile ustali Titius Labeo zaprzeczył aby ta czynność miała jakąkolwiek moc a tę opinię potwierdza Cassius Ofilius sądził że jest to kupno i za tym zadaniem poszedł Proculus

ldquopewnośćrdquo (określoność) ceny

spoacuter argumentacyjny i jego uzasadnienie

Cena

D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami

Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)

Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i teWtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)

Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi

Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą

Cena

D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami

Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)

Cena

Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te

Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)

Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi

Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Inne rozwiązanie

G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty

Sabinianie

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie

sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej

Sabinianie

ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia

Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty

przeniesione do rzymskiego schematu

Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę

D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa

Adekwatność ceny

Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu

oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania

circumscribere a dolus

ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)

non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe

Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne

Problem laesio enormis

CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]

Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych

Christian Thomasius Hydra

jak ustalić czy dotyczy obu strony

co to jest właściwa cena

Code Civil sect 1674 (712)

Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej

BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk

1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia

ogoacutelna klauzula ochrony

Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego

oraz art 388 (wyzysk)

Zapłata ceny a przejście własności

Zapłata ceny a przejście własności

CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście

forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne

Zapłata ceny a przejście własności

CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]

Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy

innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic

ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje

Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego

Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy

znaczenie fidem sequi

ldquoDomniemanierdquo zaufania

Nowożytna nauka prawa

Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)

Możliwość rozwiązania umowy

BGB i Abstraktionsprinzip

essentialia negotii

G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Merx ndash Towar Co może być towarem

zbieżność kupna i najmu

rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)

kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu

chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Typowość kontraktoacutewrealne werbalne literalne konsensualne

kupnosprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

pożyczka

zastaw

przechowanie

użyczenie

stypulacja(sponsio)

kontrakt literalny

C o n s e n s u s p o r o z u m i e n i e

przeniesienie detencji rzeczy

formułka słowna

pytaniaodpowiedzi

wpis w księdze rachunkowej

nominalizm kontraktowy

porozumienie w dowolnej formie

porozumienie w dowolnej formie

Kontrakty konsensualne

emptio-venditio

societas

mandatum

locatio-conductio

kupno-sprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

konsensualne

kupno-sprzedaż

Materiały do ćwiczeń z prawa rzymskiego Temat III

Jakub Urbanik Katedra Prawa Rzymskiego Antycznego WPiA UW

kupno-sprzedaż

Wykład II XI

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Wykład II XI

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Geneza ndash akt mancypcji ()

Wykład II XI

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Geneza ndash akt mancypcji ()

rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem

Wykład II XI

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Geneza ndash akt mancypcji ()

rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem

problemy praktyczne

Wykład II XI

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Geneza ndash akt mancypcji ()

rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem

problemy praktyczne

funkcja płacidła | zamiana jako punkt wyjścia

Wykład II XI

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Geneza ndash akt mancypcji ()

rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem

problemy praktyczne

funkcja płacidła | zamiana jako punkt wyjścia

udział pontyfikoacutew Wykład II XI

kupno-sprzedaż

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

zapłata ceny jako warunek przejścia własności

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

zapłata ceny jako warunek przejścia własności

Jakie są essentialia negotii Kiedy kontrakt zostaje zawarty

essentialia negotii G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy

ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja między dowodem a karą za odstąpienie (zaliczka a zadatek wspoacutełcześnie)

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Pretium ndash Cena

pewność ceny

sposoacuteb ustalenia

jak wyrazić cenę

odpowiedniość ceny

zapłata ceny a przejście własności rzeczy

Cena pewna

D XVIII 171 (Ulpian 28 do Sabinusa)

Kupno w ten sposoacuteb bdquoza tyle za ile ty go kupiłeśldquo bdquoile ceny będę miał w skarbculdquo jest ważne cena nie pozostaje bowiem nieokreślona przy tak oczywistej sprzedaży Nie cena bowiem jest nieokreślona tylko to za ile zostanie kupione

określoność ceny (por KC)

Cena pewna

G III 140 Cena zaś musi być pewna Albowiem jeśli tak między nami zostanie uzgodnione że rzecz zostanie kupiona za tyle za ile ustali Titius Labeo zaprzeczył aby ta czynność miała jakąkolwiek moc a tę opinię potwierdza Cassius Ofilius sądził że jest to kupno i za tym zadaniem poszedł Proculus

ldquopewnośćrdquo (określoność) ceny

spoacuter argumentacyjny i jego uzasadnienie

Cena

D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami

Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)

Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i teWtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)

Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi

Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą

Cena

D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami

Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)

Cena

Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te

Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)

Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi

Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Inne rozwiązanie

G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty

Sabinianie

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie

sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej

Sabinianie

ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia

Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty

przeniesione do rzymskiego schematu

Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę

D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa

Adekwatność ceny

Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu

oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania

circumscribere a dolus

ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)

non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe

Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne

Problem laesio enormis

CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]

Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych

Christian Thomasius Hydra

jak ustalić czy dotyczy obu strony

co to jest właściwa cena

Code Civil sect 1674 (712)

Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej

BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk

1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia

ogoacutelna klauzula ochrony

Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego

oraz art 388 (wyzysk)

Zapłata ceny a przejście własności

Zapłata ceny a przejście własności

CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście

forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne

Zapłata ceny a przejście własności

CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]

Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy

innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic

ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje

Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego

Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy

znaczenie fidem sequi

ldquoDomniemanierdquo zaufania

Nowożytna nauka prawa

Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)

Możliwość rozwiązania umowy

BGB i Abstraktionsprinzip

essentialia negotii

G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Merx ndash Towar Co może być towarem

zbieżność kupna i najmu

rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)

kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu

chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

porozumienie w dowolnej formie

Kontrakty konsensualne

emptio-venditio

societas

mandatum

locatio-conductio

kupno-sprzedaż

najem

zlecenie

spoacutełka

konsensualne

kupno-sprzedaż

Materiały do ćwiczeń z prawa rzymskiego Temat III

Jakub Urbanik Katedra Prawa Rzymskiego Antycznego WPiA UW

kupno-sprzedaż

Wykład II XI

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Wykład II XI

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Geneza ndash akt mancypcji ()

Wykład II XI

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Geneza ndash akt mancypcji ()

rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem

Wykład II XI

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Geneza ndash akt mancypcji ()

rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem

problemy praktyczne

Wykład II XI

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Geneza ndash akt mancypcji ()

rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem

problemy praktyczne

funkcja płacidła | zamiana jako punkt wyjścia

Wykład II XI

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Geneza ndash akt mancypcji ()

rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem

problemy praktyczne

funkcja płacidła | zamiana jako punkt wyjścia

udział pontyfikoacutew Wykład II XI

kupno-sprzedaż

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

zapłata ceny jako warunek przejścia własności

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

zapłata ceny jako warunek przejścia własności

Jakie są essentialia negotii Kiedy kontrakt zostaje zawarty

essentialia negotii G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy

ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja między dowodem a karą za odstąpienie (zaliczka a zadatek wspoacutełcześnie)

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Pretium ndash Cena

pewność ceny

sposoacuteb ustalenia

jak wyrazić cenę

odpowiedniość ceny

zapłata ceny a przejście własności rzeczy

Cena pewna

D XVIII 171 (Ulpian 28 do Sabinusa)

Kupno w ten sposoacuteb bdquoza tyle za ile ty go kupiłeśldquo bdquoile ceny będę miał w skarbculdquo jest ważne cena nie pozostaje bowiem nieokreślona przy tak oczywistej sprzedaży Nie cena bowiem jest nieokreślona tylko to za ile zostanie kupione

określoność ceny (por KC)

Cena pewna

G III 140 Cena zaś musi być pewna Albowiem jeśli tak między nami zostanie uzgodnione że rzecz zostanie kupiona za tyle za ile ustali Titius Labeo zaprzeczył aby ta czynność miała jakąkolwiek moc a tę opinię potwierdza Cassius Ofilius sądził że jest to kupno i za tym zadaniem poszedł Proculus

ldquopewnośćrdquo (określoność) ceny

spoacuter argumentacyjny i jego uzasadnienie

Cena

D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami

Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)

Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i teWtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)

Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi

Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą

Cena

D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami

Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)

Cena

Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te

Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)

Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi

Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Inne rozwiązanie

G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty

Sabinianie

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie

sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej

Sabinianie

ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia

Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty

przeniesione do rzymskiego schematu

Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę

D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa

Adekwatność ceny

Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu

oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania

circumscribere a dolus

ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)

non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe

Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne

Problem laesio enormis

CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]

Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych

Christian Thomasius Hydra

jak ustalić czy dotyczy obu strony

co to jest właściwa cena

Code Civil sect 1674 (712)

Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej

BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk

1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia

ogoacutelna klauzula ochrony

Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego

oraz art 388 (wyzysk)

Zapłata ceny a przejście własności

Zapłata ceny a przejście własności

CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście

forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne

Zapłata ceny a przejście własności

CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]

Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy

innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic

ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje

Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego

Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy

znaczenie fidem sequi

ldquoDomniemanierdquo zaufania

Nowożytna nauka prawa

Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)

Możliwość rozwiązania umowy

BGB i Abstraktionsprinzip

essentialia negotii

G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Merx ndash Towar Co może być towarem

zbieżność kupna i najmu

rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)

kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu

chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

kupno-sprzedaż

Materiały do ćwiczeń z prawa rzymskiego Temat III

Jakub Urbanik Katedra Prawa Rzymskiego Antycznego WPiA UW

kupno-sprzedaż

Wykład II XI

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Wykład II XI

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Geneza ndash akt mancypcji ()

Wykład II XI

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Geneza ndash akt mancypcji ()

rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem

Wykład II XI

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Geneza ndash akt mancypcji ()

rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem

problemy praktyczne

Wykład II XI

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Geneza ndash akt mancypcji ()

rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem

problemy praktyczne

funkcja płacidła | zamiana jako punkt wyjścia

Wykład II XI

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Geneza ndash akt mancypcji ()

rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem

problemy praktyczne

funkcja płacidła | zamiana jako punkt wyjścia

udział pontyfikoacutew Wykład II XI

kupno-sprzedaż

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

zapłata ceny jako warunek przejścia własności

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

zapłata ceny jako warunek przejścia własności

Jakie są essentialia negotii Kiedy kontrakt zostaje zawarty

essentialia negotii G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy

ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja między dowodem a karą za odstąpienie (zaliczka a zadatek wspoacutełcześnie)

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Pretium ndash Cena

pewność ceny

sposoacuteb ustalenia

jak wyrazić cenę

odpowiedniość ceny

zapłata ceny a przejście własności rzeczy

Cena pewna

D XVIII 171 (Ulpian 28 do Sabinusa)

Kupno w ten sposoacuteb bdquoza tyle za ile ty go kupiłeśldquo bdquoile ceny będę miał w skarbculdquo jest ważne cena nie pozostaje bowiem nieokreślona przy tak oczywistej sprzedaży Nie cena bowiem jest nieokreślona tylko to za ile zostanie kupione

określoność ceny (por KC)

Cena pewna

G III 140 Cena zaś musi być pewna Albowiem jeśli tak między nami zostanie uzgodnione że rzecz zostanie kupiona za tyle za ile ustali Titius Labeo zaprzeczył aby ta czynność miała jakąkolwiek moc a tę opinię potwierdza Cassius Ofilius sądził że jest to kupno i za tym zadaniem poszedł Proculus

ldquopewnośćrdquo (określoność) ceny

spoacuter argumentacyjny i jego uzasadnienie

Cena

D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami

Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)

Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i teWtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)

Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi

Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą

Cena

D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami

Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)

Cena

Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te

Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)

Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi

Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Inne rozwiązanie

G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty

Sabinianie

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie

sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej

Sabinianie

ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia

Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty

przeniesione do rzymskiego schematu

Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę

D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa

Adekwatność ceny

Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu

oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania

circumscribere a dolus

ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)

non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe

Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne

Problem laesio enormis

CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]

Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych

Christian Thomasius Hydra

jak ustalić czy dotyczy obu strony

co to jest właściwa cena

Code Civil sect 1674 (712)

Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej

BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk

1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia

ogoacutelna klauzula ochrony

Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego

oraz art 388 (wyzysk)

Zapłata ceny a przejście własności

Zapłata ceny a przejście własności

CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście

forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne

Zapłata ceny a przejście własności

CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]

Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy

innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic

ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje

Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego

Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy

znaczenie fidem sequi

ldquoDomniemanierdquo zaufania

Nowożytna nauka prawa

Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)

Możliwość rozwiązania umowy

BGB i Abstraktionsprinzip

essentialia negotii

G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Merx ndash Towar Co może być towarem

zbieżność kupna i najmu

rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)

kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu

chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

kupno-sprzedaż

Wykład II XI

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Wykład II XI

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Geneza ndash akt mancypcji ()

Wykład II XI

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Geneza ndash akt mancypcji ()

rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem

Wykład II XI

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Geneza ndash akt mancypcji ()

rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem

problemy praktyczne

Wykład II XI

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Geneza ndash akt mancypcji ()

rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem

problemy praktyczne

funkcja płacidła | zamiana jako punkt wyjścia

Wykład II XI

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Geneza ndash akt mancypcji ()

rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem

problemy praktyczne

funkcja płacidła | zamiana jako punkt wyjścia

udział pontyfikoacutew Wykład II XI

kupno-sprzedaż

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

zapłata ceny jako warunek przejścia własności

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

zapłata ceny jako warunek przejścia własności

Jakie są essentialia negotii Kiedy kontrakt zostaje zawarty

essentialia negotii G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy

ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja między dowodem a karą za odstąpienie (zaliczka a zadatek wspoacutełcześnie)

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Pretium ndash Cena

pewność ceny

sposoacuteb ustalenia

jak wyrazić cenę

odpowiedniość ceny

zapłata ceny a przejście własności rzeczy

Cena pewna

D XVIII 171 (Ulpian 28 do Sabinusa)

Kupno w ten sposoacuteb bdquoza tyle za ile ty go kupiłeśldquo bdquoile ceny będę miał w skarbculdquo jest ważne cena nie pozostaje bowiem nieokreślona przy tak oczywistej sprzedaży Nie cena bowiem jest nieokreślona tylko to za ile zostanie kupione

określoność ceny (por KC)

Cena pewna

G III 140 Cena zaś musi być pewna Albowiem jeśli tak między nami zostanie uzgodnione że rzecz zostanie kupiona za tyle za ile ustali Titius Labeo zaprzeczył aby ta czynność miała jakąkolwiek moc a tę opinię potwierdza Cassius Ofilius sądził że jest to kupno i za tym zadaniem poszedł Proculus

ldquopewnośćrdquo (określoność) ceny

spoacuter argumentacyjny i jego uzasadnienie

Cena

D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami

Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)

Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i teWtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)

Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi

Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą

Cena

D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami

Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)

Cena

Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te

Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)

Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi

Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Inne rozwiązanie

G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty

Sabinianie

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie

sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej

Sabinianie

ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia

Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty

przeniesione do rzymskiego schematu

Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę

D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa

Adekwatność ceny

Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu

oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania

circumscribere a dolus

ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)

non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe

Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne

Problem laesio enormis

CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]

Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych

Christian Thomasius Hydra

jak ustalić czy dotyczy obu strony

co to jest właściwa cena

Code Civil sect 1674 (712)

Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej

BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk

1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia

ogoacutelna klauzula ochrony

Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego

oraz art 388 (wyzysk)

Zapłata ceny a przejście własności

Zapłata ceny a przejście własności

CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście

forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne

Zapłata ceny a przejście własności

CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]

Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy

innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic

ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje

Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego

Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy

znaczenie fidem sequi

ldquoDomniemanierdquo zaufania

Nowożytna nauka prawa

Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)

Możliwość rozwiązania umowy

BGB i Abstraktionsprinzip

essentialia negotii

G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Merx ndash Towar Co może być towarem

zbieżność kupna i najmu

rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)

kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu

chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Wykład II XI

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Geneza ndash akt mancypcji ()

Wykład II XI

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Geneza ndash akt mancypcji ()

rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem

Wykład II XI

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Geneza ndash akt mancypcji ()

rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem

problemy praktyczne

Wykład II XI

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Geneza ndash akt mancypcji ()

rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem

problemy praktyczne

funkcja płacidła | zamiana jako punkt wyjścia

Wykład II XI

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Geneza ndash akt mancypcji ()

rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem

problemy praktyczne

funkcja płacidła | zamiana jako punkt wyjścia

udział pontyfikoacutew Wykład II XI

kupno-sprzedaż

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

zapłata ceny jako warunek przejścia własności

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

zapłata ceny jako warunek przejścia własności

Jakie są essentialia negotii Kiedy kontrakt zostaje zawarty

essentialia negotii G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy

ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja między dowodem a karą za odstąpienie (zaliczka a zadatek wspoacutełcześnie)

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Pretium ndash Cena

pewność ceny

sposoacuteb ustalenia

jak wyrazić cenę

odpowiedniość ceny

zapłata ceny a przejście własności rzeczy

Cena pewna

D XVIII 171 (Ulpian 28 do Sabinusa)

Kupno w ten sposoacuteb bdquoza tyle za ile ty go kupiłeśldquo bdquoile ceny będę miał w skarbculdquo jest ważne cena nie pozostaje bowiem nieokreślona przy tak oczywistej sprzedaży Nie cena bowiem jest nieokreślona tylko to za ile zostanie kupione

określoność ceny (por KC)

Cena pewna

G III 140 Cena zaś musi być pewna Albowiem jeśli tak między nami zostanie uzgodnione że rzecz zostanie kupiona za tyle za ile ustali Titius Labeo zaprzeczył aby ta czynność miała jakąkolwiek moc a tę opinię potwierdza Cassius Ofilius sądził że jest to kupno i za tym zadaniem poszedł Proculus

ldquopewnośćrdquo (określoność) ceny

spoacuter argumentacyjny i jego uzasadnienie

Cena

D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami

Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)

Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i teWtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)

Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi

Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą

Cena

D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami

Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)

Cena

Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te

Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)

Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi

Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Inne rozwiązanie

G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty

Sabinianie

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie

sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej

Sabinianie

ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia

Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty

przeniesione do rzymskiego schematu

Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę

D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa

Adekwatność ceny

Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu

oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania

circumscribere a dolus

ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)

non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe

Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne

Problem laesio enormis

CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]

Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych

Christian Thomasius Hydra

jak ustalić czy dotyczy obu strony

co to jest właściwa cena

Code Civil sect 1674 (712)

Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej

BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk

1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia

ogoacutelna klauzula ochrony

Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego

oraz art 388 (wyzysk)

Zapłata ceny a przejście własności

Zapłata ceny a przejście własności

CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście

forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne

Zapłata ceny a przejście własności

CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]

Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy

innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic

ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje

Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego

Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy

znaczenie fidem sequi

ldquoDomniemanierdquo zaufania

Nowożytna nauka prawa

Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)

Możliwość rozwiązania umowy

BGB i Abstraktionsprinzip

essentialia negotii

G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Merx ndash Towar Co może być towarem

zbieżność kupna i najmu

rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)

kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu

chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Geneza ndash akt mancypcji ()

Wykład II XI

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Geneza ndash akt mancypcji ()

rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem

Wykład II XI

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Geneza ndash akt mancypcji ()

rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem

problemy praktyczne

Wykład II XI

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Geneza ndash akt mancypcji ()

rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem

problemy praktyczne

funkcja płacidła | zamiana jako punkt wyjścia

Wykład II XI

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Geneza ndash akt mancypcji ()

rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem

problemy praktyczne

funkcja płacidła | zamiana jako punkt wyjścia

udział pontyfikoacutew Wykład II XI

kupno-sprzedaż

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

zapłata ceny jako warunek przejścia własności

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

zapłata ceny jako warunek przejścia własności

Jakie są essentialia negotii Kiedy kontrakt zostaje zawarty

essentialia negotii G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy

ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja między dowodem a karą za odstąpienie (zaliczka a zadatek wspoacutełcześnie)

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Pretium ndash Cena

pewność ceny

sposoacuteb ustalenia

jak wyrazić cenę

odpowiedniość ceny

zapłata ceny a przejście własności rzeczy

Cena pewna

D XVIII 171 (Ulpian 28 do Sabinusa)

Kupno w ten sposoacuteb bdquoza tyle za ile ty go kupiłeśldquo bdquoile ceny będę miał w skarbculdquo jest ważne cena nie pozostaje bowiem nieokreślona przy tak oczywistej sprzedaży Nie cena bowiem jest nieokreślona tylko to za ile zostanie kupione

określoność ceny (por KC)

Cena pewna

G III 140 Cena zaś musi być pewna Albowiem jeśli tak między nami zostanie uzgodnione że rzecz zostanie kupiona za tyle za ile ustali Titius Labeo zaprzeczył aby ta czynność miała jakąkolwiek moc a tę opinię potwierdza Cassius Ofilius sądził że jest to kupno i za tym zadaniem poszedł Proculus

ldquopewnośćrdquo (określoność) ceny

spoacuter argumentacyjny i jego uzasadnienie

Cena

D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami

Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)

Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i teWtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)

Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi

Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą

Cena

D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami

Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)

Cena

Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te

Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)

Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi

Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Inne rozwiązanie

G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty

Sabinianie

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie

sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej

Sabinianie

ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia

Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty

przeniesione do rzymskiego schematu

Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę

D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa

Adekwatność ceny

Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu

oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania

circumscribere a dolus

ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)

non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe

Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne

Problem laesio enormis

CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]

Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych

Christian Thomasius Hydra

jak ustalić czy dotyczy obu strony

co to jest właściwa cena

Code Civil sect 1674 (712)

Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej

BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk

1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia

ogoacutelna klauzula ochrony

Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego

oraz art 388 (wyzysk)

Zapłata ceny a przejście własności

Zapłata ceny a przejście własności

CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście

forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne

Zapłata ceny a przejście własności

CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]

Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy

innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic

ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje

Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego

Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy

znaczenie fidem sequi

ldquoDomniemanierdquo zaufania

Nowożytna nauka prawa

Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)

Możliwość rozwiązania umowy

BGB i Abstraktionsprinzip

essentialia negotii

G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Merx ndash Towar Co może być towarem

zbieżność kupna i najmu

rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)

kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu

chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Geneza ndash akt mancypcji ()

rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem

Wykład II XI

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Geneza ndash akt mancypcji ()

rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem

problemy praktyczne

Wykład II XI

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Geneza ndash akt mancypcji ()

rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem

problemy praktyczne

funkcja płacidła | zamiana jako punkt wyjścia

Wykład II XI

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Geneza ndash akt mancypcji ()

rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem

problemy praktyczne

funkcja płacidła | zamiana jako punkt wyjścia

udział pontyfikoacutew Wykład II XI

kupno-sprzedaż

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

zapłata ceny jako warunek przejścia własności

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

zapłata ceny jako warunek przejścia własności

Jakie są essentialia negotii Kiedy kontrakt zostaje zawarty

essentialia negotii G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy

ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja między dowodem a karą za odstąpienie (zaliczka a zadatek wspoacutełcześnie)

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Pretium ndash Cena

pewność ceny

sposoacuteb ustalenia

jak wyrazić cenę

odpowiedniość ceny

zapłata ceny a przejście własności rzeczy

Cena pewna

D XVIII 171 (Ulpian 28 do Sabinusa)

Kupno w ten sposoacuteb bdquoza tyle za ile ty go kupiłeśldquo bdquoile ceny będę miał w skarbculdquo jest ważne cena nie pozostaje bowiem nieokreślona przy tak oczywistej sprzedaży Nie cena bowiem jest nieokreślona tylko to za ile zostanie kupione

określoność ceny (por KC)

Cena pewna

G III 140 Cena zaś musi być pewna Albowiem jeśli tak między nami zostanie uzgodnione że rzecz zostanie kupiona za tyle za ile ustali Titius Labeo zaprzeczył aby ta czynność miała jakąkolwiek moc a tę opinię potwierdza Cassius Ofilius sądził że jest to kupno i za tym zadaniem poszedł Proculus

ldquopewnośćrdquo (określoność) ceny

spoacuter argumentacyjny i jego uzasadnienie

Cena

D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami

Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)

Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i teWtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)

Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi

Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą

Cena

D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami

Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)

Cena

Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te

Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)

Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi

Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Inne rozwiązanie

G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty

Sabinianie

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie

sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej

Sabinianie

ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia

Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty

przeniesione do rzymskiego schematu

Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę

D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa

Adekwatność ceny

Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu

oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania

circumscribere a dolus

ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)

non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe

Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne

Problem laesio enormis

CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]

Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych

Christian Thomasius Hydra

jak ustalić czy dotyczy obu strony

co to jest właściwa cena

Code Civil sect 1674 (712)

Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej

BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk

1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia

ogoacutelna klauzula ochrony

Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego

oraz art 388 (wyzysk)

Zapłata ceny a przejście własności

Zapłata ceny a przejście własności

CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście

forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne

Zapłata ceny a przejście własności

CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]

Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy

innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic

ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje

Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego

Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy

znaczenie fidem sequi

ldquoDomniemanierdquo zaufania

Nowożytna nauka prawa

Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)

Możliwość rozwiązania umowy

BGB i Abstraktionsprinzip

essentialia negotii

G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Merx ndash Towar Co może być towarem

zbieżność kupna i najmu

rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)

kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu

chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Geneza ndash akt mancypcji ()

rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem

problemy praktyczne

Wykład II XI

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Geneza ndash akt mancypcji ()

rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem

problemy praktyczne

funkcja płacidła | zamiana jako punkt wyjścia

Wykład II XI

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Geneza ndash akt mancypcji ()

rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem

problemy praktyczne

funkcja płacidła | zamiana jako punkt wyjścia

udział pontyfikoacutew Wykład II XI

kupno-sprzedaż

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

zapłata ceny jako warunek przejścia własności

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

zapłata ceny jako warunek przejścia własności

Jakie są essentialia negotii Kiedy kontrakt zostaje zawarty

essentialia negotii G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy

ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja między dowodem a karą za odstąpienie (zaliczka a zadatek wspoacutełcześnie)

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Pretium ndash Cena

pewność ceny

sposoacuteb ustalenia

jak wyrazić cenę

odpowiedniość ceny

zapłata ceny a przejście własności rzeczy

Cena pewna

D XVIII 171 (Ulpian 28 do Sabinusa)

Kupno w ten sposoacuteb bdquoza tyle za ile ty go kupiłeśldquo bdquoile ceny będę miał w skarbculdquo jest ważne cena nie pozostaje bowiem nieokreślona przy tak oczywistej sprzedaży Nie cena bowiem jest nieokreślona tylko to za ile zostanie kupione

określoność ceny (por KC)

Cena pewna

G III 140 Cena zaś musi być pewna Albowiem jeśli tak między nami zostanie uzgodnione że rzecz zostanie kupiona za tyle za ile ustali Titius Labeo zaprzeczył aby ta czynność miała jakąkolwiek moc a tę opinię potwierdza Cassius Ofilius sądził że jest to kupno i za tym zadaniem poszedł Proculus

ldquopewnośćrdquo (określoność) ceny

spoacuter argumentacyjny i jego uzasadnienie

Cena

D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami

Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)

Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i teWtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)

Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi

Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą

Cena

D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami

Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)

Cena

Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te

Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)

Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi

Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Inne rozwiązanie

G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty

Sabinianie

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie

sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej

Sabinianie

ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia

Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty

przeniesione do rzymskiego schematu

Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę

D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa

Adekwatność ceny

Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu

oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania

circumscribere a dolus

ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)

non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe

Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne

Problem laesio enormis

CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]

Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych

Christian Thomasius Hydra

jak ustalić czy dotyczy obu strony

co to jest właściwa cena

Code Civil sect 1674 (712)

Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej

BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk

1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia

ogoacutelna klauzula ochrony

Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego

oraz art 388 (wyzysk)

Zapłata ceny a przejście własności

Zapłata ceny a przejście własności

CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście

forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne

Zapłata ceny a przejście własności

CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]

Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy

innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic

ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje

Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego

Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy

znaczenie fidem sequi

ldquoDomniemanierdquo zaufania

Nowożytna nauka prawa

Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)

Możliwość rozwiązania umowy

BGB i Abstraktionsprinzip

essentialia negotii

G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Merx ndash Towar Co może być towarem

zbieżność kupna i najmu

rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)

kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu

chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Geneza ndash akt mancypcji ()

rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem

problemy praktyczne

funkcja płacidła | zamiana jako punkt wyjścia

Wykład II XI

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Geneza ndash akt mancypcji ()

rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem

problemy praktyczne

funkcja płacidła | zamiana jako punkt wyjścia

udział pontyfikoacutew Wykład II XI

kupno-sprzedaż

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

zapłata ceny jako warunek przejścia własności

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

zapłata ceny jako warunek przejścia własności

Jakie są essentialia negotii Kiedy kontrakt zostaje zawarty

essentialia negotii G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy

ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja między dowodem a karą za odstąpienie (zaliczka a zadatek wspoacutełcześnie)

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Pretium ndash Cena

pewność ceny

sposoacuteb ustalenia

jak wyrazić cenę

odpowiedniość ceny

zapłata ceny a przejście własności rzeczy

Cena pewna

D XVIII 171 (Ulpian 28 do Sabinusa)

Kupno w ten sposoacuteb bdquoza tyle za ile ty go kupiłeśldquo bdquoile ceny będę miał w skarbculdquo jest ważne cena nie pozostaje bowiem nieokreślona przy tak oczywistej sprzedaży Nie cena bowiem jest nieokreślona tylko to za ile zostanie kupione

określoność ceny (por KC)

Cena pewna

G III 140 Cena zaś musi być pewna Albowiem jeśli tak między nami zostanie uzgodnione że rzecz zostanie kupiona za tyle za ile ustali Titius Labeo zaprzeczył aby ta czynność miała jakąkolwiek moc a tę opinię potwierdza Cassius Ofilius sądził że jest to kupno i za tym zadaniem poszedł Proculus

ldquopewnośćrdquo (określoność) ceny

spoacuter argumentacyjny i jego uzasadnienie

Cena

D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami

Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)

Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i teWtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)

Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi

Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą

Cena

D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami

Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)

Cena

Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te

Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)

Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi

Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Inne rozwiązanie

G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty

Sabinianie

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie

sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej

Sabinianie

ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia

Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty

przeniesione do rzymskiego schematu

Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę

D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa

Adekwatność ceny

Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu

oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania

circumscribere a dolus

ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)

non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe

Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne

Problem laesio enormis

CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]

Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych

Christian Thomasius Hydra

jak ustalić czy dotyczy obu strony

co to jest właściwa cena

Code Civil sect 1674 (712)

Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej

BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk

1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia

ogoacutelna klauzula ochrony

Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego

oraz art 388 (wyzysk)

Zapłata ceny a przejście własności

Zapłata ceny a przejście własności

CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście

forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne

Zapłata ceny a przejście własności

CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]

Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy

innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic

ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje

Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego

Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy

znaczenie fidem sequi

ldquoDomniemanierdquo zaufania

Nowożytna nauka prawa

Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)

Możliwość rozwiązania umowy

BGB i Abstraktionsprinzip

essentialia negotii

G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Merx ndash Towar Co może być towarem

zbieżność kupna i najmu

rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)

kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu

chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

kupno-sprzedaż

Jaki jest cel kontraktu

Geneza ndash akt mancypcji ()

rzeczywista sprzedaż czy abstrakcyjny akt rozporządzenia prawem

problemy praktyczne

funkcja płacidła | zamiana jako punkt wyjścia

udział pontyfikoacutew Wykład II XI

kupno-sprzedaż

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

zapłata ceny jako warunek przejścia własności

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

zapłata ceny jako warunek przejścia własności

Jakie są essentialia negotii Kiedy kontrakt zostaje zawarty

essentialia negotii G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy

ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja między dowodem a karą za odstąpienie (zaliczka a zadatek wspoacutełcześnie)

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Pretium ndash Cena

pewność ceny

sposoacuteb ustalenia

jak wyrazić cenę

odpowiedniość ceny

zapłata ceny a przejście własności rzeczy

Cena pewna

D XVIII 171 (Ulpian 28 do Sabinusa)

Kupno w ten sposoacuteb bdquoza tyle za ile ty go kupiłeśldquo bdquoile ceny będę miał w skarbculdquo jest ważne cena nie pozostaje bowiem nieokreślona przy tak oczywistej sprzedaży Nie cena bowiem jest nieokreślona tylko to za ile zostanie kupione

określoność ceny (por KC)

Cena pewna

G III 140 Cena zaś musi być pewna Albowiem jeśli tak między nami zostanie uzgodnione że rzecz zostanie kupiona za tyle za ile ustali Titius Labeo zaprzeczył aby ta czynność miała jakąkolwiek moc a tę opinię potwierdza Cassius Ofilius sądził że jest to kupno i za tym zadaniem poszedł Proculus

ldquopewnośćrdquo (określoność) ceny

spoacuter argumentacyjny i jego uzasadnienie

Cena

D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami

Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)

Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i teWtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)

Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi

Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą

Cena

D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami

Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)

Cena

Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te

Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)

Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi

Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Inne rozwiązanie

G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty

Sabinianie

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie

sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej

Sabinianie

ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia

Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty

przeniesione do rzymskiego schematu

Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę

D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa

Adekwatność ceny

Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu

oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania

circumscribere a dolus

ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)

non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe

Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne

Problem laesio enormis

CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]

Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych

Christian Thomasius Hydra

jak ustalić czy dotyczy obu strony

co to jest właściwa cena

Code Civil sect 1674 (712)

Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej

BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk

1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia

ogoacutelna klauzula ochrony

Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego

oraz art 388 (wyzysk)

Zapłata ceny a przejście własności

Zapłata ceny a przejście własności

CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście

forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne

Zapłata ceny a przejście własności

CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]

Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy

innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic

ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje

Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego

Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy

znaczenie fidem sequi

ldquoDomniemanierdquo zaufania

Nowożytna nauka prawa

Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)

Możliwość rozwiązania umowy

BGB i Abstraktionsprinzip

essentialia negotii

G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Merx ndash Towar Co może być towarem

zbieżność kupna i najmu

rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)

kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu

chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

kupno-sprzedaż

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

zapłata ceny jako warunek przejścia własności

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

zapłata ceny jako warunek przejścia własności

Jakie są essentialia negotii Kiedy kontrakt zostaje zawarty

essentialia negotii G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy

ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja między dowodem a karą za odstąpienie (zaliczka a zadatek wspoacutełcześnie)

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Pretium ndash Cena

pewność ceny

sposoacuteb ustalenia

jak wyrazić cenę

odpowiedniość ceny

zapłata ceny a przejście własności rzeczy

Cena pewna

D XVIII 171 (Ulpian 28 do Sabinusa)

Kupno w ten sposoacuteb bdquoza tyle za ile ty go kupiłeśldquo bdquoile ceny będę miał w skarbculdquo jest ważne cena nie pozostaje bowiem nieokreślona przy tak oczywistej sprzedaży Nie cena bowiem jest nieokreślona tylko to za ile zostanie kupione

określoność ceny (por KC)

Cena pewna

G III 140 Cena zaś musi być pewna Albowiem jeśli tak między nami zostanie uzgodnione że rzecz zostanie kupiona za tyle za ile ustali Titius Labeo zaprzeczył aby ta czynność miała jakąkolwiek moc a tę opinię potwierdza Cassius Ofilius sądził że jest to kupno i za tym zadaniem poszedł Proculus

ldquopewnośćrdquo (określoność) ceny

spoacuter argumentacyjny i jego uzasadnienie

Cena

D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami

Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)

Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i teWtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)

Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi

Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą

Cena

D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami

Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)

Cena

Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te

Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)

Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi

Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Inne rozwiązanie

G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty

Sabinianie

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie

sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej

Sabinianie

ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia

Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty

przeniesione do rzymskiego schematu

Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę

D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa

Adekwatność ceny

Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu

oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania

circumscribere a dolus

ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)

non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe

Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne

Problem laesio enormis

CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]

Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych

Christian Thomasius Hydra

jak ustalić czy dotyczy obu strony

co to jest właściwa cena

Code Civil sect 1674 (712)

Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej

BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk

1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia

ogoacutelna klauzula ochrony

Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego

oraz art 388 (wyzysk)

Zapłata ceny a przejście własności

Zapłata ceny a przejście własności

CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście

forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne

Zapłata ceny a przejście własności

CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]

Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy

innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic

ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje

Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego

Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy

znaczenie fidem sequi

ldquoDomniemanierdquo zaufania

Nowożytna nauka prawa

Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)

Możliwość rozwiązania umowy

BGB i Abstraktionsprinzip

essentialia negotii

G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Merx ndash Towar Co może być towarem

zbieżność kupna i najmu

rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)

kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu

chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

zapłata ceny jako warunek przejścia własności

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

zapłata ceny jako warunek przejścia własności

Jakie są essentialia negotii Kiedy kontrakt zostaje zawarty

essentialia negotii G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy

ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja między dowodem a karą za odstąpienie (zaliczka a zadatek wspoacutełcześnie)

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Pretium ndash Cena

pewność ceny

sposoacuteb ustalenia

jak wyrazić cenę

odpowiedniość ceny

zapłata ceny a przejście własności rzeczy

Cena pewna

D XVIII 171 (Ulpian 28 do Sabinusa)

Kupno w ten sposoacuteb bdquoza tyle za ile ty go kupiłeśldquo bdquoile ceny będę miał w skarbculdquo jest ważne cena nie pozostaje bowiem nieokreślona przy tak oczywistej sprzedaży Nie cena bowiem jest nieokreślona tylko to za ile zostanie kupione

określoność ceny (por KC)

Cena pewna

G III 140 Cena zaś musi być pewna Albowiem jeśli tak między nami zostanie uzgodnione że rzecz zostanie kupiona za tyle za ile ustali Titius Labeo zaprzeczył aby ta czynność miała jakąkolwiek moc a tę opinię potwierdza Cassius Ofilius sądził że jest to kupno i za tym zadaniem poszedł Proculus

ldquopewnośćrdquo (określoność) ceny

spoacuter argumentacyjny i jego uzasadnienie

Cena

D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami

Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)

Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i teWtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)

Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi

Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą

Cena

D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami

Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)

Cena

Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te

Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)

Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi

Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Inne rozwiązanie

G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty

Sabinianie

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie

sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej

Sabinianie

ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia

Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty

przeniesione do rzymskiego schematu

Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę

D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa

Adekwatność ceny

Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu

oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania

circumscribere a dolus

ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)

non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe

Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne

Problem laesio enormis

CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]

Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych

Christian Thomasius Hydra

jak ustalić czy dotyczy obu strony

co to jest właściwa cena

Code Civil sect 1674 (712)

Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej

BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk

1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia

ogoacutelna klauzula ochrony

Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego

oraz art 388 (wyzysk)

Zapłata ceny a przejście własności

Zapłata ceny a przejście własności

CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście

forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne

Zapłata ceny a przejście własności

CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]

Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy

innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic

ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje

Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego

Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy

znaczenie fidem sequi

ldquoDomniemanierdquo zaufania

Nowożytna nauka prawa

Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)

Możliwość rozwiązania umowy

BGB i Abstraktionsprinzip

essentialia negotii

G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Merx ndash Towar Co może być towarem

zbieżność kupna i najmu

rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)

kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu

chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

zapłata ceny jako warunek przejścia własności

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

zapłata ceny jako warunek przejścia własności

Jakie są essentialia negotii Kiedy kontrakt zostaje zawarty

essentialia negotii G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy

ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja między dowodem a karą za odstąpienie (zaliczka a zadatek wspoacutełcześnie)

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Pretium ndash Cena

pewność ceny

sposoacuteb ustalenia

jak wyrazić cenę

odpowiedniość ceny

zapłata ceny a przejście własności rzeczy

Cena pewna

D XVIII 171 (Ulpian 28 do Sabinusa)

Kupno w ten sposoacuteb bdquoza tyle za ile ty go kupiłeśldquo bdquoile ceny będę miał w skarbculdquo jest ważne cena nie pozostaje bowiem nieokreślona przy tak oczywistej sprzedaży Nie cena bowiem jest nieokreślona tylko to za ile zostanie kupione

określoność ceny (por KC)

Cena pewna

G III 140 Cena zaś musi być pewna Albowiem jeśli tak między nami zostanie uzgodnione że rzecz zostanie kupiona za tyle za ile ustali Titius Labeo zaprzeczył aby ta czynność miała jakąkolwiek moc a tę opinię potwierdza Cassius Ofilius sądził że jest to kupno i za tym zadaniem poszedł Proculus

ldquopewnośćrdquo (określoność) ceny

spoacuter argumentacyjny i jego uzasadnienie

Cena

D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami

Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)

Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i teWtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)

Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi

Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą

Cena

D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami

Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)

Cena

Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te

Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)

Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi

Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Inne rozwiązanie

G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty

Sabinianie

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie

sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej

Sabinianie

ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia

Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty

przeniesione do rzymskiego schematu

Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę

D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa

Adekwatność ceny

Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu

oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania

circumscribere a dolus

ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)

non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe

Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne

Problem laesio enormis

CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]

Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych

Christian Thomasius Hydra

jak ustalić czy dotyczy obu strony

co to jest właściwa cena

Code Civil sect 1674 (712)

Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej

BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk

1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia

ogoacutelna klauzula ochrony

Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego

oraz art 388 (wyzysk)

Zapłata ceny a przejście własności

Zapłata ceny a przejście własności

CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście

forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne

Zapłata ceny a przejście własności

CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]

Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy

innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic

ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje

Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego

Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy

znaczenie fidem sequi

ldquoDomniemanierdquo zaufania

Nowożytna nauka prawa

Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)

Możliwość rozwiązania umowy

BGB i Abstraktionsprinzip

essentialia negotii

G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Merx ndash Towar Co może być towarem

zbieżność kupna i najmu

rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)

kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu

chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

zapłata ceny jako warunek przejścia własności

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

zapłata ceny jako warunek przejścia własności

Jakie są essentialia negotii Kiedy kontrakt zostaje zawarty

essentialia negotii G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy

ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja między dowodem a karą za odstąpienie (zaliczka a zadatek wspoacutełcześnie)

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Pretium ndash Cena

pewność ceny

sposoacuteb ustalenia

jak wyrazić cenę

odpowiedniość ceny

zapłata ceny a przejście własności rzeczy

Cena pewna

D XVIII 171 (Ulpian 28 do Sabinusa)

Kupno w ten sposoacuteb bdquoza tyle za ile ty go kupiłeśldquo bdquoile ceny będę miał w skarbculdquo jest ważne cena nie pozostaje bowiem nieokreślona przy tak oczywistej sprzedaży Nie cena bowiem jest nieokreślona tylko to za ile zostanie kupione

określoność ceny (por KC)

Cena pewna

G III 140 Cena zaś musi być pewna Albowiem jeśli tak między nami zostanie uzgodnione że rzecz zostanie kupiona za tyle za ile ustali Titius Labeo zaprzeczył aby ta czynność miała jakąkolwiek moc a tę opinię potwierdza Cassius Ofilius sądził że jest to kupno i za tym zadaniem poszedł Proculus

ldquopewnośćrdquo (określoność) ceny

spoacuter argumentacyjny i jego uzasadnienie

Cena

D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami

Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)

Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i teWtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)

Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi

Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą

Cena

D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami

Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)

Cena

Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te

Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)

Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi

Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Inne rozwiązanie

G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty

Sabinianie

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie

sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej

Sabinianie

ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia

Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty

przeniesione do rzymskiego schematu

Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę

D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa

Adekwatność ceny

Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu

oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania

circumscribere a dolus

ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)

non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe

Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne

Problem laesio enormis

CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]

Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych

Christian Thomasius Hydra

jak ustalić czy dotyczy obu strony

co to jest właściwa cena

Code Civil sect 1674 (712)

Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej

BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk

1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia

ogoacutelna klauzula ochrony

Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego

oraz art 388 (wyzysk)

Zapłata ceny a przejście własności

Zapłata ceny a przejście własności

CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście

forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne

Zapłata ceny a przejście własności

CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]

Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy

innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic

ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje

Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego

Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy

znaczenie fidem sequi

ldquoDomniemanierdquo zaufania

Nowożytna nauka prawa

Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)

Możliwość rozwiązania umowy

BGB i Abstraktionsprinzip

essentialia negotii

G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Merx ndash Towar Co może być towarem

zbieżność kupna i najmu

rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)

kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu

chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

zapłata ceny jako warunek przejścia własności

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

zapłata ceny jako warunek przejścia własności

Jakie są essentialia negotii Kiedy kontrakt zostaje zawarty

essentialia negotii G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy

ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja między dowodem a karą za odstąpienie (zaliczka a zadatek wspoacutełcześnie)

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Pretium ndash Cena

pewność ceny

sposoacuteb ustalenia

jak wyrazić cenę

odpowiedniość ceny

zapłata ceny a przejście własności rzeczy

Cena pewna

D XVIII 171 (Ulpian 28 do Sabinusa)

Kupno w ten sposoacuteb bdquoza tyle za ile ty go kupiłeśldquo bdquoile ceny będę miał w skarbculdquo jest ważne cena nie pozostaje bowiem nieokreślona przy tak oczywistej sprzedaży Nie cena bowiem jest nieokreślona tylko to za ile zostanie kupione

określoność ceny (por KC)

Cena pewna

G III 140 Cena zaś musi być pewna Albowiem jeśli tak między nami zostanie uzgodnione że rzecz zostanie kupiona za tyle za ile ustali Titius Labeo zaprzeczył aby ta czynność miała jakąkolwiek moc a tę opinię potwierdza Cassius Ofilius sądził że jest to kupno i za tym zadaniem poszedł Proculus

ldquopewnośćrdquo (określoność) ceny

spoacuter argumentacyjny i jego uzasadnienie

Cena

D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami

Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)

Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i teWtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)

Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi

Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą

Cena

D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami

Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)

Cena

Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te

Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)

Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi

Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Inne rozwiązanie

G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty

Sabinianie

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie

sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej

Sabinianie

ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia

Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty

przeniesione do rzymskiego schematu

Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę

D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa

Adekwatność ceny

Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu

oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania

circumscribere a dolus

ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)

non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe

Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne

Problem laesio enormis

CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]

Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych

Christian Thomasius Hydra

jak ustalić czy dotyczy obu strony

co to jest właściwa cena

Code Civil sect 1674 (712)

Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej

BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk

1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia

ogoacutelna klauzula ochrony

Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego

oraz art 388 (wyzysk)

Zapłata ceny a przejście własności

Zapłata ceny a przejście własności

CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście

forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne

Zapłata ceny a przejście własności

CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]

Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy

innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic

ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje

Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego

Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy

znaczenie fidem sequi

ldquoDomniemanierdquo zaufania

Nowożytna nauka prawa

Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)

Możliwość rozwiązania umowy

BGB i Abstraktionsprinzip

essentialia negotii

G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Merx ndash Towar Co może być towarem

zbieżność kupna i najmu

rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)

kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu

chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

zapłata ceny jako warunek przejścia własności

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

zapłata ceny jako warunek przejścia własności

Jakie są essentialia negotii Kiedy kontrakt zostaje zawarty

essentialia negotii G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy

ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja między dowodem a karą za odstąpienie (zaliczka a zadatek wspoacutełcześnie)

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Pretium ndash Cena

pewność ceny

sposoacuteb ustalenia

jak wyrazić cenę

odpowiedniość ceny

zapłata ceny a przejście własności rzeczy

Cena pewna

D XVIII 171 (Ulpian 28 do Sabinusa)

Kupno w ten sposoacuteb bdquoza tyle za ile ty go kupiłeśldquo bdquoile ceny będę miał w skarbculdquo jest ważne cena nie pozostaje bowiem nieokreślona przy tak oczywistej sprzedaży Nie cena bowiem jest nieokreślona tylko to za ile zostanie kupione

określoność ceny (por KC)

Cena pewna

G III 140 Cena zaś musi być pewna Albowiem jeśli tak między nami zostanie uzgodnione że rzecz zostanie kupiona za tyle za ile ustali Titius Labeo zaprzeczył aby ta czynność miała jakąkolwiek moc a tę opinię potwierdza Cassius Ofilius sądził że jest to kupno i za tym zadaniem poszedł Proculus

ldquopewnośćrdquo (określoność) ceny

spoacuter argumentacyjny i jego uzasadnienie

Cena

D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami

Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)

Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i teWtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)

Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi

Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą

Cena

D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami

Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)

Cena

Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te

Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)

Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi

Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Inne rozwiązanie

G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty

Sabinianie

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie

sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej

Sabinianie

ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia

Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty

przeniesione do rzymskiego schematu

Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę

D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa

Adekwatność ceny

Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu

oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania

circumscribere a dolus

ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)

non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe

Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne

Problem laesio enormis

CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]

Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych

Christian Thomasius Hydra

jak ustalić czy dotyczy obu strony

co to jest właściwa cena

Code Civil sect 1674 (712)

Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej

BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk

1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia

ogoacutelna klauzula ochrony

Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego

oraz art 388 (wyzysk)

Zapłata ceny a przejście własności

Zapłata ceny a przejście własności

CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście

forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne

Zapłata ceny a przejście własności

CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]

Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy

innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic

ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje

Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego

Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy

znaczenie fidem sequi

ldquoDomniemanierdquo zaufania

Nowożytna nauka prawa

Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)

Możliwość rozwiązania umowy

BGB i Abstraktionsprinzip

essentialia negotii

G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Merx ndash Towar Co może być towarem

zbieżność kupna i najmu

rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)

kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu

chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

zapłata ceny jako warunek przejścia własności

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

zapłata ceny jako warunek przejścia własności

Jakie są essentialia negotii Kiedy kontrakt zostaje zawarty

essentialia negotii G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy

ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja między dowodem a karą za odstąpienie (zaliczka a zadatek wspoacutełcześnie)

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Pretium ndash Cena

pewność ceny

sposoacuteb ustalenia

jak wyrazić cenę

odpowiedniość ceny

zapłata ceny a przejście własności rzeczy

Cena pewna

D XVIII 171 (Ulpian 28 do Sabinusa)

Kupno w ten sposoacuteb bdquoza tyle za ile ty go kupiłeśldquo bdquoile ceny będę miał w skarbculdquo jest ważne cena nie pozostaje bowiem nieokreślona przy tak oczywistej sprzedaży Nie cena bowiem jest nieokreślona tylko to za ile zostanie kupione

określoność ceny (por KC)

Cena pewna

G III 140 Cena zaś musi być pewna Albowiem jeśli tak między nami zostanie uzgodnione że rzecz zostanie kupiona za tyle za ile ustali Titius Labeo zaprzeczył aby ta czynność miała jakąkolwiek moc a tę opinię potwierdza Cassius Ofilius sądził że jest to kupno i za tym zadaniem poszedł Proculus

ldquopewnośćrdquo (określoność) ceny

spoacuter argumentacyjny i jego uzasadnienie

Cena

D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami

Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)

Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i teWtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)

Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi

Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą

Cena

D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami

Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)

Cena

Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te

Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)

Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi

Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Inne rozwiązanie

G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty

Sabinianie

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie

sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej

Sabinianie

ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia

Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty

przeniesione do rzymskiego schematu

Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę

D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa

Adekwatność ceny

Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu

oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania

circumscribere a dolus

ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)

non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe

Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne

Problem laesio enormis

CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]

Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych

Christian Thomasius Hydra

jak ustalić czy dotyczy obu strony

co to jest właściwa cena

Code Civil sect 1674 (712)

Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej

BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk

1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia

ogoacutelna klauzula ochrony

Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego

oraz art 388 (wyzysk)

Zapłata ceny a przejście własności

Zapłata ceny a przejście własności

CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście

forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne

Zapłata ceny a przejście własności

CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]

Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy

innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic

ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje

Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego

Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy

znaczenie fidem sequi

ldquoDomniemanierdquo zaufania

Nowożytna nauka prawa

Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)

Możliwość rozwiązania umowy

BGB i Abstraktionsprinzip

essentialia negotii

G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Merx ndash Towar Co może być towarem

zbieżność kupna i najmu

rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)

kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu

chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

zapłata ceny jako warunek przejścia własności

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

zapłata ceny jako warunek przejścia własności

Jakie są essentialia negotii Kiedy kontrakt zostaje zawarty

essentialia negotii G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy

ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja między dowodem a karą za odstąpienie (zaliczka a zadatek wspoacutełcześnie)

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Pretium ndash Cena

pewność ceny

sposoacuteb ustalenia

jak wyrazić cenę

odpowiedniość ceny

zapłata ceny a przejście własności rzeczy

Cena pewna

D XVIII 171 (Ulpian 28 do Sabinusa)

Kupno w ten sposoacuteb bdquoza tyle za ile ty go kupiłeśldquo bdquoile ceny będę miał w skarbculdquo jest ważne cena nie pozostaje bowiem nieokreślona przy tak oczywistej sprzedaży Nie cena bowiem jest nieokreślona tylko to za ile zostanie kupione

określoność ceny (por KC)

Cena pewna

G III 140 Cena zaś musi być pewna Albowiem jeśli tak między nami zostanie uzgodnione że rzecz zostanie kupiona za tyle za ile ustali Titius Labeo zaprzeczył aby ta czynność miała jakąkolwiek moc a tę opinię potwierdza Cassius Ofilius sądził że jest to kupno i za tym zadaniem poszedł Proculus

ldquopewnośćrdquo (określoność) ceny

spoacuter argumentacyjny i jego uzasadnienie

Cena

D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami

Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)

Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i teWtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)

Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi

Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą

Cena

D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami

Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)

Cena

Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te

Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)

Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi

Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Inne rozwiązanie

G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty

Sabinianie

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie

sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej

Sabinianie

ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia

Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty

przeniesione do rzymskiego schematu

Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę

D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa

Adekwatność ceny

Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu

oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania

circumscribere a dolus

ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)

non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe

Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne

Problem laesio enormis

CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]

Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych

Christian Thomasius Hydra

jak ustalić czy dotyczy obu strony

co to jest właściwa cena

Code Civil sect 1674 (712)

Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej

BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk

1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia

ogoacutelna klauzula ochrony

Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego

oraz art 388 (wyzysk)

Zapłata ceny a przejście własności

Zapłata ceny a przejście własności

CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście

forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne

Zapłata ceny a przejście własności

CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]

Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy

innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic

ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje

Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego

Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy

znaczenie fidem sequi

ldquoDomniemanierdquo zaufania

Nowożytna nauka prawa

Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)

Możliwość rozwiązania umowy

BGB i Abstraktionsprinzip

essentialia negotii

G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Merx ndash Towar Co może być towarem

zbieżność kupna i najmu

rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)

kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu

chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

kupno-sprzedaż Jaki jest cel kontraktu

Skutek umowy powstanie zobowiązań

Sprzedawca przeniesienie posiadania rzeczy na kupującemu (facere)

Kupiec zapłata ceny (dare)

A konstrukcja wspoacutełczesna

przeniesienie własności (model francuski)

zapłata ceny jako warunek przejścia własności

Jakie są essentialia negotii Kiedy kontrakt zostaje zawarty

essentialia negotii G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy

ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja między dowodem a karą za odstąpienie (zaliczka a zadatek wspoacutełcześnie)

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Pretium ndash Cena

pewność ceny

sposoacuteb ustalenia

jak wyrazić cenę

odpowiedniość ceny

zapłata ceny a przejście własności rzeczy

Cena pewna

D XVIII 171 (Ulpian 28 do Sabinusa)

Kupno w ten sposoacuteb bdquoza tyle za ile ty go kupiłeśldquo bdquoile ceny będę miał w skarbculdquo jest ważne cena nie pozostaje bowiem nieokreślona przy tak oczywistej sprzedaży Nie cena bowiem jest nieokreślona tylko to za ile zostanie kupione

określoność ceny (por KC)

Cena pewna

G III 140 Cena zaś musi być pewna Albowiem jeśli tak między nami zostanie uzgodnione że rzecz zostanie kupiona za tyle za ile ustali Titius Labeo zaprzeczył aby ta czynność miała jakąkolwiek moc a tę opinię potwierdza Cassius Ofilius sądził że jest to kupno i za tym zadaniem poszedł Proculus

ldquopewnośćrdquo (określoność) ceny

spoacuter argumentacyjny i jego uzasadnienie

Cena

D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami

Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)

Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i teWtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)

Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi

Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą

Cena

D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami

Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)

Cena

Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te

Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)

Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi

Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Inne rozwiązanie

G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty

Sabinianie

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie

sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej

Sabinianie

ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia

Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty

przeniesione do rzymskiego schematu

Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę

D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa

Adekwatność ceny

Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu

oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania

circumscribere a dolus

ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)

non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe

Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne

Problem laesio enormis

CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]

Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych

Christian Thomasius Hydra

jak ustalić czy dotyczy obu strony

co to jest właściwa cena

Code Civil sect 1674 (712)

Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej

BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk

1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia

ogoacutelna klauzula ochrony

Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego

oraz art 388 (wyzysk)

Zapłata ceny a przejście własności

Zapłata ceny a przejście własności

CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście

forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne

Zapłata ceny a przejście własności

CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]

Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy

innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic

ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje

Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego

Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy

znaczenie fidem sequi

ldquoDomniemanierdquo zaufania

Nowożytna nauka prawa

Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)

Możliwość rozwiązania umowy

BGB i Abstraktionsprinzip

essentialia negotii

G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Merx ndash Towar Co może być towarem

zbieżność kupna i najmu

rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)

kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu

chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

essentialia negotii G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy

ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja między dowodem a karą za odstąpienie (zaliczka a zadatek wspoacutełcześnie)

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Pretium ndash Cena

pewność ceny

sposoacuteb ustalenia

jak wyrazić cenę

odpowiedniość ceny

zapłata ceny a przejście własności rzeczy

Cena pewna

D XVIII 171 (Ulpian 28 do Sabinusa)

Kupno w ten sposoacuteb bdquoza tyle za ile ty go kupiłeśldquo bdquoile ceny będę miał w skarbculdquo jest ważne cena nie pozostaje bowiem nieokreślona przy tak oczywistej sprzedaży Nie cena bowiem jest nieokreślona tylko to za ile zostanie kupione

określoność ceny (por KC)

Cena pewna

G III 140 Cena zaś musi być pewna Albowiem jeśli tak między nami zostanie uzgodnione że rzecz zostanie kupiona za tyle za ile ustali Titius Labeo zaprzeczył aby ta czynność miała jakąkolwiek moc a tę opinię potwierdza Cassius Ofilius sądził że jest to kupno i za tym zadaniem poszedł Proculus

ldquopewnośćrdquo (określoność) ceny

spoacuter argumentacyjny i jego uzasadnienie

Cena

D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami

Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)

Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i teWtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)

Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi

Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą

Cena

D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami

Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)

Cena

Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te

Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)

Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi

Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Inne rozwiązanie

G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty

Sabinianie

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie

sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej

Sabinianie

ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia

Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty

przeniesione do rzymskiego schematu

Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę

D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa

Adekwatność ceny

Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu

oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania

circumscribere a dolus

ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)

non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe

Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne

Problem laesio enormis

CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]

Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych

Christian Thomasius Hydra

jak ustalić czy dotyczy obu strony

co to jest właściwa cena

Code Civil sect 1674 (712)

Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej

BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk

1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia

ogoacutelna klauzula ochrony

Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego

oraz art 388 (wyzysk)

Zapłata ceny a przejście własności

Zapłata ceny a przejście własności

CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście

forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne

Zapłata ceny a przejście własności

CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]

Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy

innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic

ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje

Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego

Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy

znaczenie fidem sequi

ldquoDomniemanierdquo zaufania

Nowożytna nauka prawa

Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)

Możliwość rozwiązania umowy

BGB i Abstraktionsprinzip

essentialia negotii

G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Merx ndash Towar Co może być towarem

zbieżność kupna i najmu

rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)

kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu

chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Pretium ndash Cena

pewność ceny

sposoacuteb ustalenia

jak wyrazić cenę

odpowiedniość ceny

zapłata ceny a przejście własności rzeczy

Cena pewna

D XVIII 171 (Ulpian 28 do Sabinusa)

Kupno w ten sposoacuteb bdquoza tyle za ile ty go kupiłeśldquo bdquoile ceny będę miał w skarbculdquo jest ważne cena nie pozostaje bowiem nieokreślona przy tak oczywistej sprzedaży Nie cena bowiem jest nieokreślona tylko to za ile zostanie kupione

określoność ceny (por KC)

Cena pewna

G III 140 Cena zaś musi być pewna Albowiem jeśli tak między nami zostanie uzgodnione że rzecz zostanie kupiona za tyle za ile ustali Titius Labeo zaprzeczył aby ta czynność miała jakąkolwiek moc a tę opinię potwierdza Cassius Ofilius sądził że jest to kupno i za tym zadaniem poszedł Proculus

ldquopewnośćrdquo (określoność) ceny

spoacuter argumentacyjny i jego uzasadnienie

Cena

D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami

Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)

Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i teWtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)

Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi

Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą

Cena

D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami

Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)

Cena

Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te

Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)

Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi

Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Inne rozwiązanie

G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty

Sabinianie

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie

sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej

Sabinianie

ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia

Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty

przeniesione do rzymskiego schematu

Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę

D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa

Adekwatność ceny

Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu

oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania

circumscribere a dolus

ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)

non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe

Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne

Problem laesio enormis

CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]

Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych

Christian Thomasius Hydra

jak ustalić czy dotyczy obu strony

co to jest właściwa cena

Code Civil sect 1674 (712)

Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej

BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk

1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia

ogoacutelna klauzula ochrony

Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego

oraz art 388 (wyzysk)

Zapłata ceny a przejście własności

Zapłata ceny a przejście własności

CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście

forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne

Zapłata ceny a przejście własności

CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]

Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy

innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic

ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje

Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego

Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy

znaczenie fidem sequi

ldquoDomniemanierdquo zaufania

Nowożytna nauka prawa

Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)

Możliwość rozwiązania umowy

BGB i Abstraktionsprinzip

essentialia negotii

G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Merx ndash Towar Co może być towarem

zbieżność kupna i najmu

rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)

kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu

chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Cena pewna

D XVIII 171 (Ulpian 28 do Sabinusa)

Kupno w ten sposoacuteb bdquoza tyle za ile ty go kupiłeśldquo bdquoile ceny będę miał w skarbculdquo jest ważne cena nie pozostaje bowiem nieokreślona przy tak oczywistej sprzedaży Nie cena bowiem jest nieokreślona tylko to za ile zostanie kupione

określoność ceny (por KC)

Cena pewna

G III 140 Cena zaś musi być pewna Albowiem jeśli tak między nami zostanie uzgodnione że rzecz zostanie kupiona za tyle za ile ustali Titius Labeo zaprzeczył aby ta czynność miała jakąkolwiek moc a tę opinię potwierdza Cassius Ofilius sądził że jest to kupno i za tym zadaniem poszedł Proculus

ldquopewnośćrdquo (określoność) ceny

spoacuter argumentacyjny i jego uzasadnienie

Cena

D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami

Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)

Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i teWtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)

Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi

Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą

Cena

D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami

Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)

Cena

Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te

Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)

Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi

Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Inne rozwiązanie

G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty

Sabinianie

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie

sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej

Sabinianie

ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia

Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty

przeniesione do rzymskiego schematu

Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę

D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa

Adekwatność ceny

Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu

oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania

circumscribere a dolus

ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)

non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe

Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne

Problem laesio enormis

CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]

Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych

Christian Thomasius Hydra

jak ustalić czy dotyczy obu strony

co to jest właściwa cena

Code Civil sect 1674 (712)

Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej

BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk

1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia

ogoacutelna klauzula ochrony

Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego

oraz art 388 (wyzysk)

Zapłata ceny a przejście własności

Zapłata ceny a przejście własności

CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście

forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne

Zapłata ceny a przejście własności

CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]

Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy

innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic

ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje

Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego

Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy

znaczenie fidem sequi

ldquoDomniemanierdquo zaufania

Nowożytna nauka prawa

Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)

Możliwość rozwiązania umowy

BGB i Abstraktionsprinzip

essentialia negotii

G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Merx ndash Towar Co może być towarem

zbieżność kupna i najmu

rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)

kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu

chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Cena pewna

G III 140 Cena zaś musi być pewna Albowiem jeśli tak między nami zostanie uzgodnione że rzecz zostanie kupiona za tyle za ile ustali Titius Labeo zaprzeczył aby ta czynność miała jakąkolwiek moc a tę opinię potwierdza Cassius Ofilius sądził że jest to kupno i za tym zadaniem poszedł Proculus

ldquopewnośćrdquo (określoność) ceny

spoacuter argumentacyjny i jego uzasadnienie

Cena

D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami

Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)

Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i teWtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)

Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi

Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą

Cena

D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami

Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)

Cena

Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te

Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)

Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi

Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Inne rozwiązanie

G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty

Sabinianie

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie

sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej

Sabinianie

ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia

Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty

przeniesione do rzymskiego schematu

Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę

D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa

Adekwatność ceny

Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu

oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania

circumscribere a dolus

ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)

non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe

Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne

Problem laesio enormis

CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]

Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych

Christian Thomasius Hydra

jak ustalić czy dotyczy obu strony

co to jest właściwa cena

Code Civil sect 1674 (712)

Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej

BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk

1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia

ogoacutelna klauzula ochrony

Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego

oraz art 388 (wyzysk)

Zapłata ceny a przejście własności

Zapłata ceny a przejście własności

CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście

forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne

Zapłata ceny a przejście własności

CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]

Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy

innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic

ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje

Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego

Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy

znaczenie fidem sequi

ldquoDomniemanierdquo zaufania

Nowożytna nauka prawa

Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)

Możliwość rozwiązania umowy

BGB i Abstraktionsprinzip

essentialia negotii

G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Merx ndash Towar Co może być towarem

zbieżność kupna i najmu

rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)

kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu

chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Cena

D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami

Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)

Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i teWtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)

Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi

Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą

Cena

D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami

Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)

Cena

Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te

Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)

Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi

Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Inne rozwiązanie

G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty

Sabinianie

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie

sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej

Sabinianie

ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia

Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty

przeniesione do rzymskiego schematu

Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę

D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa

Adekwatność ceny

Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu

oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania

circumscribere a dolus

ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)

non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe

Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne

Problem laesio enormis

CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]

Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych

Christian Thomasius Hydra

jak ustalić czy dotyczy obu strony

co to jest właściwa cena

Code Civil sect 1674 (712)

Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej

BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk

1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia

ogoacutelna klauzula ochrony

Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego

oraz art 388 (wyzysk)

Zapłata ceny a przejście własności

Zapłata ceny a przejście własności

CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście

forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne

Zapłata ceny a przejście własności

CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]

Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy

innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic

ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje

Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego

Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy

znaczenie fidem sequi

ldquoDomniemanierdquo zaufania

Nowożytna nauka prawa

Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)

Możliwość rozwiązania umowy

BGB i Abstraktionsprinzip

essentialia negotii

G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Merx ndash Towar Co może być towarem

zbieżność kupna i najmu

rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)

kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu

chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Cena

D XVIII 111 (Paulus ks 33 do Edyktu) I dziś wątpić można czy da się nazwać sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy na przykład kiedy dałem ci togę po to by otrzymać tunikę Sabinus i Cassius sądzą że jest to kupno-sprzedaż Nerwa i Proculus że zamiana nie kupno Sabinus używa na potwierdzenie swych słoacutew tekstu Homera ktoacutery opowiada że wojsko Grekoacutew kupowało wino za spiż żelazo i niewolnikoacutew tymi właśnie słowami

Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach AchajeJedni za spiż je dostają drudzy za czarne żelazoJedni za skoacutery wołowe a drudzy za same wołyInni za jeńcoacutew wojennych hellip (Iliada VII 472-475 K Jeżewska)

Cena

Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te

Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)

Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi

Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Inne rozwiązanie

G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty

Sabinianie

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie

sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej

Sabinianie

ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia

Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty

przeniesione do rzymskiego schematu

Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę

D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa

Adekwatność ceny

Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu

oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania

circumscribere a dolus

ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)

non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe

Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne

Problem laesio enormis

CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]

Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych

Christian Thomasius Hydra

jak ustalić czy dotyczy obu strony

co to jest właściwa cena

Code Civil sect 1674 (712)

Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej

BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk

1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia

ogoacutelna klauzula ochrony

Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego

oraz art 388 (wyzysk)

Zapłata ceny a przejście własności

Zapłata ceny a przejście własności

CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście

forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne

Zapłata ceny a przejście własności

CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]

Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy

innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic

ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje

Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego

Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy

znaczenie fidem sequi

ldquoDomniemanierdquo zaufania

Nowożytna nauka prawa

Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)

Możliwość rozwiązania umowy

BGB i Abstraktionsprinzip

essentialia negotii

G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Merx ndash Towar Co może być towarem

zbieżność kupna i najmu

rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)

kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu

chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Cena

Te wersy jednakoż wydają się opisywać zamianę nie kupno Tak jak i te

Wtedy to Dzeus Glaukosowi widocznie rozum odebrałGdyż ten wymienił się z synem Tydeusa Diomedem dał zbrojęZłotą wartości stu wołoacutew za spiż wołoacutew dziewięciu (Iliada VI 234-236)

Bardziej przemawiają za tym zdaniem (Sabinusa) te wersy w ktoacuterych gdzie indziej ten sam poeta moacutewi

Kupował ze swych doacutebr (Odyseja I 430) Prawdziwsze jest jednak zdanie Nerwy i Proculusa Co innego bowiem jest kupować co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena W zamianie nie można bowiem rozroacuteżnić ktoacutery z dwoacutech jest kupcem a ktoacutery sprzedawcą

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Inne rozwiązanie

G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty

Sabinianie

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie

sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej

Sabinianie

ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia

Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty

przeniesione do rzymskiego schematu

Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę

D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa

Adekwatność ceny

Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu

oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania

circumscribere a dolus

ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)

non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe

Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne

Problem laesio enormis

CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]

Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych

Christian Thomasius Hydra

jak ustalić czy dotyczy obu strony

co to jest właściwa cena

Code Civil sect 1674 (712)

Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej

BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk

1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia

ogoacutelna klauzula ochrony

Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego

oraz art 388 (wyzysk)

Zapłata ceny a przejście własności

Zapłata ceny a przejście własności

CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście

forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne

Zapłata ceny a przejście własności

CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]

Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy

innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic

ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje

Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego

Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy

znaczenie fidem sequi

ldquoDomniemanierdquo zaufania

Nowożytna nauka prawa

Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)

Możliwość rozwiązania umowy

BGB i Abstraktionsprinzip

essentialia negotii

G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Merx ndash Towar Co może być towarem

zbieżność kupna i najmu

rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)

kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu

chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Inne rozwiązanie

G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty

Sabinianie

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie

sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej

Sabinianie

ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia

Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty

przeniesione do rzymskiego schematu

Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę

D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa

Adekwatność ceny

Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu

oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania

circumscribere a dolus

ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)

non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe

Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne

Problem laesio enormis

CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]

Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych

Christian Thomasius Hydra

jak ustalić czy dotyczy obu strony

co to jest właściwa cena

Code Civil sect 1674 (712)

Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej

BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk

1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia

ogoacutelna klauzula ochrony

Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego

oraz art 388 (wyzysk)

Zapłata ceny a przejście własności

Zapłata ceny a przejście własności

CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście

forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne

Zapłata ceny a przejście własności

CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]

Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy

innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic

ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje

Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego

Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy

znaczenie fidem sequi

ldquoDomniemanierdquo zaufania

Nowożytna nauka prawa

Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)

Możliwość rozwiązania umowy

BGB i Abstraktionsprinzip

essentialia negotii

G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Merx ndash Towar Co może być towarem

zbieżność kupna i najmu

rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)

kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu

chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Inne rozwiązanie

G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty

Sabinianie

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie

sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej

Sabinianie

ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia

Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty

przeniesione do rzymskiego schematu

Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę

D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa

Adekwatność ceny

Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu

oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania

circumscribere a dolus

ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)

non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe

Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne

Problem laesio enormis

CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]

Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych

Christian Thomasius Hydra

jak ustalić czy dotyczy obu strony

co to jest właściwa cena

Code Civil sect 1674 (712)

Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej

BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk

1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia

ogoacutelna klauzula ochrony

Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego

oraz art 388 (wyzysk)

Zapłata ceny a przejście własności

Zapłata ceny a przejście własności

CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście

forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne

Zapłata ceny a przejście własności

CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]

Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy

innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic

ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje

Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego

Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy

znaczenie fidem sequi

ldquoDomniemanierdquo zaufania

Nowożytna nauka prawa

Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)

Możliwość rozwiązania umowy

BGB i Abstraktionsprinzip

essentialia negotii

G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Merx ndash Towar Co może być towarem

zbieżność kupna i najmu

rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)

kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu

chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Inne rozwiązanie

G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty

Sabinianie

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie

sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej

Sabinianie

ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia

Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty

przeniesione do rzymskiego schematu

Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę

D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa

Adekwatność ceny

Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu

oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania

circumscribere a dolus

ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)

non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe

Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne

Problem laesio enormis

CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]

Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych

Christian Thomasius Hydra

jak ustalić czy dotyczy obu strony

co to jest właściwa cena

Code Civil sect 1674 (712)

Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej

BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk

1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia

ogoacutelna klauzula ochrony

Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego

oraz art 388 (wyzysk)

Zapłata ceny a przejście własności

Zapłata ceny a przejście własności

CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście

forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne

Zapłata ceny a przejście własności

CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]

Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy

innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic

ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje

Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego

Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy

znaczenie fidem sequi

ldquoDomniemanierdquo zaufania

Nowożytna nauka prawa

Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)

Możliwość rozwiązania umowy

BGB i Abstraktionsprinzip

essentialia negotii

G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Merx ndash Towar Co może być towarem

zbieżność kupna i najmu

rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)

kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu

chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Sposoacuteb wyrażania ceny Kontrowersja między szkołami

czy cena może być towarem argumentacja

Sabinianie Prokulejanie Homer i argument

historyczny Co innego bowiem jest kupować

co innego sprzedać kim innym jest kupiec kim innym sprzedawca tak też czym innym jest towar a czym innym cena

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Inne rozwiązanie

G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty

Sabinianie

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie

sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej

Sabinianie

ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia

Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty

przeniesione do rzymskiego schematu

Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę

D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa

Adekwatność ceny

Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu

oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania

circumscribere a dolus

ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)

non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe

Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne

Problem laesio enormis

CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]

Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych

Christian Thomasius Hydra

jak ustalić czy dotyczy obu strony

co to jest właściwa cena

Code Civil sect 1674 (712)

Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej

BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk

1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia

ogoacutelna klauzula ochrony

Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego

oraz art 388 (wyzysk)

Zapłata ceny a przejście własności

Zapłata ceny a przejście własności

CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście

forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne

Zapłata ceny a przejście własności

CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]

Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy

innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic

ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje

Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego

Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy

znaczenie fidem sequi

ldquoDomniemanierdquo zaufania

Nowożytna nauka prawa

Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)

Możliwość rozwiązania umowy

BGB i Abstraktionsprinzip

essentialia negotii

G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Merx ndash Towar Co może być towarem

zbieżność kupna i najmu

rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)

kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu

chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Inne rozwiązanie

G III 141fin Ale twierdzi Caelius Sabinus że jeśli od ciebie mającego rzecz na sprzedaż przyjąłbym ją jak na przykład grunt i dał tytułem ceny na przykład niewolnika można uznać że ty sprzedałeś grunt a niewolnik został dany jako cena aby grunt został przyjęty

Sabinianie

Ustalenie stron kontraktu roacuteżne obowiązki

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie

sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej

Sabinianie

ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia

Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty

przeniesione do rzymskiego schematu

Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę

D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa

Adekwatność ceny

Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu

oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania

circumscribere a dolus

ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)

non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe

Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne

Problem laesio enormis

CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]

Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych

Christian Thomasius Hydra

jak ustalić czy dotyczy obu strony

co to jest właściwa cena

Code Civil sect 1674 (712)

Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej

BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk

1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia

ogoacutelna klauzula ochrony

Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego

oraz art 388 (wyzysk)

Zapłata ceny a przejście własności

Zapłata ceny a przejście własności

CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście

forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne

Zapłata ceny a przejście własności

CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]

Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy

innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic

ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje

Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego

Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy

znaczenie fidem sequi

ldquoDomniemanierdquo zaufania

Nowożytna nauka prawa

Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)

Możliwość rozwiązania umowy

BGB i Abstraktionsprinzip

essentialia negotii

G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Merx ndash Towar Co może być towarem

zbieżność kupna i najmu

rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)

kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu

chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie

sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej

Sabinianie

ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia

Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty

przeniesione do rzymskiego schematu

Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę

D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa

Adekwatność ceny

Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu

oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania

circumscribere a dolus

ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)

non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe

Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne

Problem laesio enormis

CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]

Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych

Christian Thomasius Hydra

jak ustalić czy dotyczy obu strony

co to jest właściwa cena

Code Civil sect 1674 (712)

Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej

BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk

1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia

ogoacutelna klauzula ochrony

Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego

oraz art 388 (wyzysk)

Zapłata ceny a przejście własności

Zapłata ceny a przejście własności

CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście

forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne

Zapłata ceny a przejście własności

CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]

Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy

innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic

ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje

Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego

Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy

znaczenie fidem sequi

ldquoDomniemanierdquo zaufania

Nowożytna nauka prawa

Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)

Możliwość rozwiązania umowy

BGB i Abstraktionsprinzip

essentialia negotii

G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Merx ndash Towar Co może być towarem

zbieżność kupna i najmu

rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)

kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu

chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Rzeczywiste tło kontrowersji

Volusius Maecianus Assis distributio 45 Victoriatus zaś obecnie jest wart tyle co quinarius (8 asoacutew) niegdyś jak pieniądz peregryński był uważany za towar (merx) jak i teraz tedradrachma i drachma

Sabinianie

Rzeczywiste tło kontrowersji

monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie

sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej

Sabinianie

ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia

Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty

przeniesione do rzymskiego schematu

Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę

D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa

Adekwatność ceny

Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu

oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania

circumscribere a dolus

ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)

non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe

Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne

Problem laesio enormis

CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]

Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych

Christian Thomasius Hydra

jak ustalić czy dotyczy obu strony

co to jest właściwa cena

Code Civil sect 1674 (712)

Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej

BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk

1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia

ogoacutelna klauzula ochrony

Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego

oraz art 388 (wyzysk)

Zapłata ceny a przejście własności

Zapłata ceny a przejście własności

CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście

forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne

Zapłata ceny a przejście własności

CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]

Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy

innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic

ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje

Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego

Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy

znaczenie fidem sequi

ldquoDomniemanierdquo zaufania

Nowożytna nauka prawa

Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)

Możliwość rozwiązania umowy

BGB i Abstraktionsprinzip

essentialia negotii

G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Merx ndash Towar Co może być towarem

zbieżność kupna i najmu

rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)

kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu

chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Rzeczywiste tło kontrowersji

monety obce uważane za towar zdanie Sabinian pozwala uznać za rzymskie

sprzedaże transakcje z użyciem monety cudzoziemskiej

Sabinianie

ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia

Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty

przeniesione do rzymskiego schematu

Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę

D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa

Adekwatność ceny

Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu

oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania

circumscribere a dolus

ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)

non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe

Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne

Problem laesio enormis

CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]

Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych

Christian Thomasius Hydra

jak ustalić czy dotyczy obu strony

co to jest właściwa cena

Code Civil sect 1674 (712)

Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej

BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk

1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia

ogoacutelna klauzula ochrony

Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego

oraz art 388 (wyzysk)

Zapłata ceny a przejście własności

Zapłata ceny a przejście własności

CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście

forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne

Zapłata ceny a przejście własności

CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]

Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy

innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic

ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje

Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego

Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy

znaczenie fidem sequi

ldquoDomniemanierdquo zaufania

Nowożytna nauka prawa

Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)

Możliwość rozwiązania umowy

BGB i Abstraktionsprinzip

essentialia negotii

G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Merx ndash Towar Co może być towarem

zbieżność kupna i najmu

rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)

kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu

chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

ldquoCudzoziemskierdquo sprzedaże D II 147 pr Ulpianus 4 ad edictum Porozumienia

Ius gentium rodzą albo skargi albo zarzuty procesowe 1 Te ktoacutere rodzą skargi nie utrzymują swojej nazwy ale przechodzą do właściwego nazwania kontraktu jak emptio venditio locatio conductio societas commodatum depositum i inne podobne kontrakty

przeniesione do rzymskiego schematu

Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę

D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa

Adekwatność ceny

Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu

oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania

circumscribere a dolus

ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)

non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe

Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne

Problem laesio enormis

CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]

Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych

Christian Thomasius Hydra

jak ustalić czy dotyczy obu strony

co to jest właściwa cena

Code Civil sect 1674 (712)

Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej

BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk

1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia

ogoacutelna klauzula ochrony

Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego

oraz art 388 (wyzysk)

Zapłata ceny a przejście własności

Zapłata ceny a przejście własności

CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście

forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne

Zapłata ceny a przejście własności

CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]

Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy

innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic

ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje

Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego

Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy

znaczenie fidem sequi

ldquoDomniemanierdquo zaufania

Nowożytna nauka prawa

Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)

Możliwość rozwiązania umowy

BGB i Abstraktionsprinzip

essentialia negotii

G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Merx ndash Towar Co może być towarem

zbieżność kupna i najmu

rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)

kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu

chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Pretium ndash kazus wyjaśniający zasadę

D XIX 161 (Pomponius 9 do Sabinusa) Jeśli sprzedałem ci dom czynszowy za pewną sumę pieniędzy oraz za to abyś odnowił moacutej inny dom mogę przeciwko tobie wystąpić ze skargą ze sprzedaży abyś go odnowił Gdybyśmy się jednak umoacutewili tylko o to że go odnowisz nie doszło do zawarcia kupna i sprzedaży jak napisał Nerwa

Adekwatność ceny

Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu

oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania

circumscribere a dolus

ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)

non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe

Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne

Problem laesio enormis

CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]

Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych

Christian Thomasius Hydra

jak ustalić czy dotyczy obu strony

co to jest właściwa cena

Code Civil sect 1674 (712)

Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej

BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk

1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia

ogoacutelna klauzula ochrony

Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego

oraz art 388 (wyzysk)

Zapłata ceny a przejście własności

Zapłata ceny a przejście własności

CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście

forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne

Zapłata ceny a przejście własności

CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]

Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy

innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic

ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje

Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego

Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy

znaczenie fidem sequi

ldquoDomniemanierdquo zaufania

Nowożytna nauka prawa

Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)

Możliwość rozwiązania umowy

BGB i Abstraktionsprinzip

essentialia negotii

G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Merx ndash Towar Co może być towarem

zbieżność kupna i najmu

rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)

kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu

chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Adekwatność ceny

Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu

oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania

circumscribere a dolus

ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)

non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe

Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne

Problem laesio enormis

CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]

Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych

Christian Thomasius Hydra

jak ustalić czy dotyczy obu strony

co to jest właściwa cena

Code Civil sect 1674 (712)

Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej

BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk

1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia

ogoacutelna klauzula ochrony

Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego

oraz art 388 (wyzysk)

Zapłata ceny a przejście własności

Zapłata ceny a przejście własności

CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście

forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne

Zapłata ceny a przejście własności

CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]

Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy

innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic

ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje

Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego

Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy

znaczenie fidem sequi

ldquoDomniemanierdquo zaufania

Nowożytna nauka prawa

Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)

Możliwość rozwiązania umowy

BGB i Abstraktionsprinzip

essentialia negotii

G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Merx ndash Towar Co może być towarem

zbieżność kupna i najmu

rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)

kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu

chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Pretium iustum () D XIX 2223 Paulus I tak w kupowaniu i sprzedawaniu

oczywiście wolno co droższe kupić za mniej a co tańsze sprzedać za więcej i obustronnie się bałamucić (circumscribere) Ta sama zasada tyczy się najmowania i wynajmowania

circumscribere a dolus

ochrona tylko wybranych podmiotoacutew (minores kobiety rustici)

non omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwenon omne quod licet honestum est ndash nie wszystko co dozwolone jest uczciwe

Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne

Problem laesio enormis

CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]

Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych

Christian Thomasius Hydra

jak ustalić czy dotyczy obu strony

co to jest właściwa cena

Code Civil sect 1674 (712)

Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej

BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk

1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia

ogoacutelna klauzula ochrony

Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego

oraz art 388 (wyzysk)

Zapłata ceny a przejście własności

Zapłata ceny a przejście własności

CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście

forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne

Zapłata ceny a przejście własności

CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]

Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy

innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic

ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje

Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego

Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy

znaczenie fidem sequi

ldquoDomniemanierdquo zaufania

Nowożytna nauka prawa

Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)

Możliwość rozwiązania umowy

BGB i Abstraktionsprinzip

essentialia negotii

G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Merx ndash Towar Co może być towarem

zbieżność kupna i najmu

rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)

kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu

chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Pretium iustum () edykt o cenach maksymalnych Dioklecjana sankcje karne

Problem laesio enormis

CJust IV 442 Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Dioklecjan i Maksymian do Aureliusa Lupusa Rzecz bardziej cenną ty albo twoacutej ojciec oddał za mniejszą cenę To ludzkie byś na mocy decyzji sędziego albo po oddaniu kupcom przez ciebie ceny odzyskał sprzedany grunt albo albo jeśli tak wybierze kupiec otrzymał to co brakuje z uczciwej ceny Jest zaś poniżej ceny jeśli nie świadczono nawet połowy prawdziwej ceny (pretium verum) [27 października 285[285]

Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych

Christian Thomasius Hydra

jak ustalić czy dotyczy obu strony

co to jest właściwa cena

Code Civil sect 1674 (712)

Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej

BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk

1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia

ogoacutelna klauzula ochrony

Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego

oraz art 388 (wyzysk)

Zapłata ceny a przejście własności

Zapłata ceny a przejście własności

CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście

forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne

Zapłata ceny a przejście własności

CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]

Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy

innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic

ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje

Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego

Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy

znaczenie fidem sequi

ldquoDomniemanierdquo zaufania

Nowożytna nauka prawa

Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)

Możliwość rozwiązania umowy

BGB i Abstraktionsprinzip

essentialia negotii

G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Merx ndash Towar Co może być towarem

zbieżność kupna i najmu

rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)

kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu

chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Pretium iustum () laesio enormis w czasach poacuteźniejszych

Christian Thomasius Hydra

jak ustalić czy dotyczy obu strony

co to jest właściwa cena

Code Civil sect 1674 (712)

Inne rozwiązanie BGB sect 138niezgodność z dobrymi obyczajami powoduje nieważność czynności prawnej

BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk

1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia

ogoacutelna klauzula ochrony

Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego

oraz art 388 (wyzysk)

Zapłata ceny a przejście własności

Zapłata ceny a przejście własności

CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście

forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne

Zapłata ceny a przejście własności

CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]

Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy

innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic

ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje

Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego

Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy

znaczenie fidem sequi

ldquoDomniemanierdquo zaufania

Nowożytna nauka prawa

Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)

Możliwość rozwiązania umowy

BGB i Abstraktionsprinzip

essentialia negotii

G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Merx ndash Towar Co może być towarem

zbieżność kupna i najmu

rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)

kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu

chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

BGB sect 138 ogoacutelna klauzula ochrony Czynność niezgodna z dobrymi obyczajami Wyzysk

1 Czynność prawna sprzeciwiająca się dobrym obyczajom jest nieważna 2 W szczegoacutelności nieważną jest taka czynność prawna gdy kto wyzyskując ciężkie położenie niedoświadczenie brak w rozeznaniu albo znaczącą słabość woli drugiej strony daje sobie albo osobie trzeciej za jakieś świadczenie przyrzec lub przysporzyć korzyści majątkowe ktoacutere w rażący sposoacuteb odbiegają od jego świadczenia

ogoacutelna klauzula ochrony

Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego

oraz art 388 (wyzysk)

Zapłata ceny a przejście własności

Zapłata ceny a przejście własności

CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście

forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne

Zapłata ceny a przejście własności

CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]

Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy

innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic

ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje

Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego

Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy

znaczenie fidem sequi

ldquoDomniemanierdquo zaufania

Nowożytna nauka prawa

Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)

Możliwość rozwiązania umowy

BGB i Abstraktionsprinzip

essentialia negotii

G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Merx ndash Towar Co może być towarem

zbieżność kupna i najmu

rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)

kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu

chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

ogoacutelna klauzula ochrony

Art 58 KC sect 2 Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami wspoacutełżycia społecznego

oraz art 388 (wyzysk)

Zapłata ceny a przejście własności

Zapłata ceny a przejście własności

CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście

forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne

Zapłata ceny a przejście własności

CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]

Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy

innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic

ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje

Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego

Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy

znaczenie fidem sequi

ldquoDomniemanierdquo zaufania

Nowożytna nauka prawa

Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)

Możliwość rozwiązania umowy

BGB i Abstraktionsprinzip

essentialia negotii

G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Merx ndash Towar Co może być towarem

zbieżność kupna i najmu

rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)

kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu

chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Zapłata ceny a przejście własności

Zapłata ceny a przejście własności

CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście

forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne

Zapłata ceny a przejście własności

CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]

Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy

innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic

ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje

Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego

Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy

znaczenie fidem sequi

ldquoDomniemanierdquo zaufania

Nowożytna nauka prawa

Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)

Możliwość rozwiązania umowy

BGB i Abstraktionsprinzip

essentialia negotii

G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Merx ndash Towar Co może być towarem

zbieżność kupna i najmu

rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)

kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu

chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Zapłata ceny a przejście własności

CJust IV 491 Imperator Antoninus (Karakalla) do Aeliany (215 ne) Użyj przeciwko temu ktoacuteremu sprzedałaś grunt powoacutedztwa ze sprzedaży ndash nie przysługuje ci jednak skarga rzeczowa przeciwko kupcowi ktoacutery jest z tobą związany osobiście

forma reskryptu odpowiedź na pytanie prawne

Zapłata ceny a przejście własności

CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]

Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy

innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic

ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje

Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego

Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy

znaczenie fidem sequi

ldquoDomniemanierdquo zaufania

Nowożytna nauka prawa

Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)

Możliwość rozwiązania umowy

BGB i Abstraktionsprinzip

essentialia negotii

G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Merx ndash Towar Co może być towarem

zbieżność kupna i najmu

rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)

kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu

chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Zapłata ceny a przejście własności

CJust III 3212 Dioklecjan i Maksymian do Aleksandra Nieobyczajne i niezwykłe jest to o co prosisz by niewolnika ktoacuterego wydałeś (i w ten sposoacuteb przeniosłeś własność) naszym reskryptem wbrew woli (nabywcy) ci przypisać Stąd już zrozumiesz że skoro niewolnica stała się własnością kupca jej urodzone poacuteźniej dzieci idą przypadają władaniu tego czyjego była matka w tym czasie Oczywiście możesz pozwać swojego przeciwnika o zapłatę ceny jeśli tylko nie da się dowieść żeś ją otrzymał [293 ne]

Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy

innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic

ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje

Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego

Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy

znaczenie fidem sequi

ldquoDomniemanierdquo zaufania

Nowożytna nauka prawa

Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)

Możliwość rozwiązania umowy

BGB i Abstraktionsprinzip

essentialia negotii

G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Merx ndash Towar Co może być towarem

zbieżność kupna i najmu

rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)

kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu

chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Zapłata ceny a przejście własności IJust II 141 I jeśli z powodu darowizny czy posagu czy

innej przyczyny przekazuje się rzeczy bez wątpienia przechodzi ich własność Rzeczy sprzedane jednak i wydane stają się własnością kupca nie inaczej niż jeśli świadczył cenę sprzedawcy albo dał mu zabezpieczenie (na przykład bądź gwaranta bądź zastaw) i tak postanowiono też Ustawą XII Tablic

ale i słusznie można powiedzieć że i prawem narodoacutew to jest naturalnym tak się dzieje

Lecz jeśli ten co sprzedał zaufał kupującemu należy powiedzieć że rzecz stała się natychmiast kupującego

Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy

znaczenie fidem sequi

ldquoDomniemanierdquo zaufania

Nowożytna nauka prawa

Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)

Możliwość rozwiązania umowy

BGB i Abstraktionsprinzip

essentialia negotii

G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Merx ndash Towar Co może być towarem

zbieżność kupna i najmu

rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)

kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu

chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Zapłata ceny a przejście własności Stanowisko Glossy

znaczenie fidem sequi

ldquoDomniemanierdquo zaufania

Nowożytna nauka prawa

Pothier i rozwiązanie Kodeksu Napoleona (por kc)

Możliwość rozwiązania umowy

BGB i Abstraktionsprinzip

essentialia negotii

G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Merx ndash Towar Co może być towarem

zbieżność kupna i najmu

rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)

kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu

chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

essentialia negotii

G III 139ndash140 Kupno i sprzedaż zawiera się kiedy ułoży się co do ceny chociażby cena nie została jeszcze odliczona ani zadatek nie został dany Ale jeśli coś jest dane tytułem zadatku można argumentować że kupno i sprzedaż zostały zawarte

arrha (zadatek) ndash funkcja

Pretium ndash Cena Merx ndash Towarconsensus

Merx ndash Towar Co może być towarem

zbieżność kupna i najmu

rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)

kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu

chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Merx ndash Towar Co może być towarem

zbieżność kupna i najmu

rzeczy istniejące i przyszłe w obrocie (res in commercio)

kwestia świadomej sprzedaży rzeczy wyjętej z obrotu

chcę nabyć od jubilera pierścień wykonany z jego materiału jaki kontrakt zawarłem (G III 147)

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu wolny człowiek res sacra

impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

sprzedaż rzeczy wyjętej z obrotu

co jeśli sprzedawca działa podstępnie w złej wierze

actio empti by wynagrodzić potencjalne straty nabywcy

Rudolf von Jhering culpa in contrahendo

obszar między zobowiązaniami deliktowymi i kontraktowymi w prawie niemieckim definiowany przez sądy

wolny człowiek res sacra impossibilium nulla obligatio est

Merx ndash Towar

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Merx ndash Towar rzecz przyszła D XVIII 18 pr (Pomponius 9 do Sabinusa)

Nie uważa się aby mogło dość do kupna i sprzedaży bez rzeczy ktoacutera ma być sprzedana Jednak przyszłe owoce i płoacuted kupowane są w sposoacuteb prawny pod warunkiem że dojdzie do narodzin a już w chwili dokonania czynności prawnej zawarto umowę sprzedaży I jeśli z powodu działania sprzedawcy nie dojdzie do narodzin czy wydania owocoacutew można przeciwko niemu prowadzić postępowanie z umowy kupna res speratawarunek zawieszający

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

D XVIII 181 (Pomponius 9 do Sabinusa) Czasem jednak dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży i bez rzeczy Wtedy na przykład kiedy kupuje się jakby losowo Dzieje się tak gdy kupowany jest połoacutew ryb lub ptakoacutew czy to co zostanie schwytane z podarkoacutew możnych Dochodzi do kupna nawet i wtedy gdy nic się nie stanie ponieważ jest to kupno nadziei (emptio spei) Gdyby zaś podarki zostały odebrane nie powstaje z tego powodu żadne zobowiązanie z tytułu kupna albowiem uważa się że strony zawarły kontrakt uwzględniając ten warunek

Merx ndash Towar kupno losu

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Consensus

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Consensus

D XVIII 19 pr (Ulpian ks 29 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest że w kupnach i sprzedażach musi dojść do porozumienia I jeśli (strony) nie zgadzają się czy to co do (warunkoacutew) samej sprzedaży czy to co do ceny czy w czymś innym nie dochodzi do zawarcia sprzedaży Jeśli więc ja sądziłbym że kupuję grunt korneliański a ty byś sądził że sprzedajesz grunt semproniański nie doszło do kupna jako że roacuteżnimy się co do przedmiotu

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Consensus

D XVIII 191 (Ulpian ks 28 do dzieł Sabinusa) Oczywiste jest jednak że jeśli roacuteżnimy się co do nazwy zaiste zaś co do przedmiotu doszło do porozumienia bez wątpienia sprzedaż i kupno są ważne Nic nie czyni bowiem błąd co do nazwy jeśli jest zgoda co do przedmiotu

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Consensus error in substantia D XVIII 192 Można by zatem zapytać czy

dochodzi do kupna i sprzedaży jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu lecz do jego substancji (weź sobie na przykład że ktoś wino sprzeda jako ocet złoto lub ołoacutew sprzeda jako srebro lub coś srebru podobnego) Marcellus napisał w ks szoacutestej Digestoacutew że w tych przypadkach dochodzi do kupna i sprzedaży ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (corpus) nawet jeśli myli się co do materii

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Consensus error in substantia

DXVIII 192 Ja zgadzam się z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego οὐσία (substancja) pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi Jeśli jednak wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na przykład balsamicznym) wydaje się że jedna rzecz została sprzedana jako inna W innych przypadkach sądzę natomiast że nie doszło do sprzedaży ponieważ był błąd co do substancji (rzeczy sprzedanych)

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

D XVIII 114 (Ulpian ks 28 do Sabinusa) Co zatem powiemy jeśli obaj roacuteżnią co do substancji i jakości I weź sobie na przykład taką sytuację ja sądziłbym że sprzedaję a ty że kupujesz złoto a tymczasem byłby to brąz Albo inna sytuacja wspoacutełdziedzice sprzedali jednemu z dziedzicoacutew za wyszukaną cenę bransoletkę o ktoacuterej sądzono by że jest złota a tymczasem okazało się że była w większej części brązowa Będzie to sprzedaż jeśli miała coś ze złota I jest jasne że sprzedaż ma miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone a ja sądzę że wykonane zostało z litego kruszcu jeśli jednak brąz sprzedaje się jako złoto nie ma miejsca

Consensus error in substantia

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

D XVIII 1411 (Julian ks 3 do prac Urseiusa Feroksa) Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu srebrzony stoacuteł jako wykonany z litego kruszcu Nie doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego powodu za pomocą condictio

Consensus error in substantia

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Roacuteżnice między Marcellusem Julianem i Ulpianem

ustalenie cech konstytutywnych rzeczy sprzedanej

brak porozumienia co do nich to brak porozumienia budującego kontrakt sprzedaży

przejście od błędu co do istoty do błędu istotnego

Consensus error in substantia

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

D XVIII 1111 (Ulpianus ks 28 do Sabinusa) I jeśli sądziłbym że kupiłem dziewicę ktoacutera już byłaby kobietą kupno doszło do skutku Nie ma bowiem pomyłki co do płci Lecz gdybym sprzedawał kobietę a ty sądziłbyś że kupiłeś chłopca nie ma żadnego kupna ani sprzedaży jako że jest błąd co do płci

Consensus error in substantia

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

ignorantia facti non nocet

błąd co stanu faktycznego uniemożliwia porozumienie

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Ryzyko periculum est emptoris ndash Ryzyko obciąża kupującego

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Ryzyko

D XVIII 68 pr (Paulus 33 do Edyktu) Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy dokonano kupna Wtedy bowiem wiedzieć możemy kto ponosi ryzyko Po dokonaniu bowiem kupna ryzyko przechodzi na kupującego Kupno zaś jest dokonane kiedy ustali się jaka jest rzecz ile jej jest jaka jest cena i kiedy zostaną spełnione wszystkie warunkihellip

własność nie przechodzi a przechodzi ryzyko

możliwe uzasadnienie

mancypacja jako punkt wyjścia

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Custodia sprzedawcy

przeciwwaga dla ryzyka obciążającego kupującego

D XVIII 63 (Paulus 5 do Sabinusa) Sprzedawca odpowiada za custodia jak ci ktoacutery oddaje się rzecz w użyczenie Jego staranność winna być

wyższa niż ta ktoacutera ma w swoich sprawach

dodatkowo kupującemu przysługują wszystkie pożytki z rzeczy kupionej jeszcze przed przejściem jej posiadania

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Ryzyko a niemożliwość świadczeniaGaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że

niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych

przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Ryzyko a niemożliwość świadczenia

Niemożliwość następcza świadczenia (impossibilium nulla obligatio est)

Niemożliwość jednego świadczenia nie pociąga za sobą niemożliwości drugiego

Jeśli cena już została zapłacona nie można jej żądać z powrotem

co jeśli nie doszło nie płatności

Gaius sprzedał Aulusowi niewolnika Stichusa Umoacutewiono się że niewolnik zostanie wydany za dwa tygodnie Jak będzie wyglądać

położenie prawne stron jeśli niewolnik umrze z przyczyn naturalnych przed terminem dostawy

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Caius Aquilius niech będzie sędzią Ponieważ Aulus Agerius sprzedał Numeriusowi Negidiusowi niewolnika o co toczy się ten spoacuter Cokolwiek z tej przyczyny powinien dać uczynić wedle zasad dobrej wiary Numerius Negidius Aulusowi Ageriusowi to niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa jeśli się nie okaże niech uwolni

CAIUS AQUILIUS IUDEX ESTO QUOD AULUS AGERIUS NUMERIO NEGIDIO HOMINEM VENDIDTI QUO DE RE AGITUR QUIDQUID OB EAM REM NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO DARE FACERE OPORTET EX BONA FIDE EIUS CAIUS AQUILIUS IUDEX NUMERIUM NEGIDIUM AULO AGERIO CONDAMNATO SI NON PARET ABSOLVITO

Actio

vend

iti ndash

skar

ga ze

sprz

edaż

y

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Skargi

actio empti (skarga z tytułu kupna)

actio venditi (skarga z tytułu sprzedaży)

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu Pr Skargą z kupna posługuje się ten kto kupił 1 A przede wszystkim należy wiedzieć że w tej skardze zasądzenie jest do wysokości tego co uzgodniono że będzie świadczone Skoro zatem jest to skarga dobrej wiary nic więcej nie odpowiada dobrej wierze niż świadczyć to co ustalono między stronami Jeśli zaś nic nie ustalono to to trzeba świadczyć co naturalnie zawiera się we władztwie tej skargi

wedle zasad dobrej wiary

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Skargi ndash D XIX 111 prndash2

Ulp z ks 32 do Edyktu 2 A przede wszystkim sprzedawca powinien świadczyć samą rzecz to jest wydać Jeśli sprzedawca był właścicielem rzeczy tej rzeczy czyni i kupującego właścicielem Jeśli nie był zobowiązuje się sprzedawca z tytułu ewikcji gdy policzono cenę albo dano jej tytułem gwarancję (czy inne zabezpieczenie) Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy Kupiec zaś zmuszony jest uczynić sprzedawcę (właścicielem) pieniędzy

wedle zasad dobrej wiary

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiaryVal Max VIII 21 Augurowie polecili Claudiusowi Centumalusowi by obniżył swoacutej dom na goacuterze Caelius ponieważ przeszkadzał im dokonywać wroacuteżby ze szczytu wzgoacuterza Ten sprzedał dom Calpurniusowi Lanariusowi i nie powiedział jakie były zalecenia Kolegium Auguroacutew Skoro ci zmusili Calpurniusa Lanariusa do zburzenia domu ten wszczął proces z Claudiusem przed Markiem Katonem ojcem słynnego Katona na podstawie formuły bdquocokolwiek jemu należałoby dać uczynić wedle zasad dobrej wiaryldquo Skoro Kato dowiedział się że Claudius podstępnie zataił orzeczenie kapłanoacutew zasądził go na rzecz Calpurniusa I to niezwykle słusznie Albowiem sprzedawca w dobrej wierze nie powinien ani powiększać nadziei pożytkoacutew ani zatajać świadomości o niedogodnościach

wedle zasad dobrej wiary

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

D XIX 113 pr (Ulpian ks 33 do Edyktu) Julian wskazuje w księdze piętnastej na roacuteżnicę w zasądzeniu z actio empti między tym ktoacutery sprzedaje świadomie i nieświadomie Twierdzi bowiem że jeśli ktoś sprzeda nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki jest zobowiązany z tytułu actio empti tylko do świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym wiedział o wadzie Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego powodu ponioacutesł kupujący I tak jeśli dom się zawali z powodu wadliwego budulca tyle ma świadczyć ile dom by był warty jeśli zaś owce padną zaraziwszy się od chorej owcy tyle ile byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

D XIX 1113 5 (Ulpian ks 32 do Edyktu) 3 Roszczenie o odstąpienie od umowy zawiera się także w tej skardze tak sądzą Labeo i Sabinus a i my to potwierdzamy hellip 5 Jeśli ktoś sądził że kupił dziewicę a ta stałaby się już kobietą a sprzedawca pozwolił na to wiedząc że (kupiec) się myli nie będzie z tej przyczyny roszczenia o rozwiązanie kupna (na podstawie edyktu actio redhibitoria) jednak przysługuje skarga z tytułu kupna o rozwiązanie kupna a po zwrocie ceny kobieta będzie oddana

Kupno ndash sprzedaż jako kontrakt dobrej wiary

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Odpowiedzialność sprzedawcy

dolus (świadomie zataił i oszukał kupca)ndashprzeciwieństwo dobrej wiary

zakres zasądzenia (szkody obniżenie ceny odstąpienie do umowy)

zgodność towaru z zapewnieniami sprzedawcy

staranność

wynikająca z dobrej wiary

custodia

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Odpowiedzialność sprzedawcy

D XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Jeśli niewolnik ktoacuterego sprzedałeś na twoje polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie nogę ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko jeśli poleciłeś zrobić to co niewolnik miał zwyczaj czynić i przed sprzedażą i jeśli to co poleciłeś uczynić poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Odpowiedzialność sprzedawcyD XIX 154 pr (Labeo 2 poprawnych poglądoacutew) Paulus Bynajmniej Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś niebezpiecznego przed sprzedażą wydaje się że szkoda dokonała się za przyczyną twego niedbalstwa I weź sobie na przykład niewolnika-linoskoczka lub czyściciela kloak I podobnie jest zgodne [z samym] prawem jeśli (przed sprzedażą) miałbyś zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś czego nie poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny A co jeśli zostanie zawarte jakieś porozumienie co do tych spraw A może temu niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową ktoacuterej by nie polecił gdyby go nie sprzedał Na przykład moacutegłbyś mu polecić by szedł do nabywcy ktoacutery znajdowałby się poza granicami Oczywiście z tej przyczyny nie ponosisz ryzyka I tak cała ta sprawa ściśle biorąc powinna być sprowadzono do podstępu i winy sprzedawcy

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady

pojęcie wady

wady fizycznewady prawne wady jawneujawnione nie obciążają sprzedawcy

wady ukryte przed kupującym to podstępdolus ndash przeciwieństwo dobrej wiary actio empti (także za poniesione szkody zmiejszenie ceny odstąpienie od umowy)

caveat emptor ndashniech baczy kupujący volenti non fit iniuria ndash chcącemu nie dzieje się krzywda)

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Odpowiedzialność za wady prawne

rzeczy sprzedanej wprowadza obowiązek udzielenia auctoritas wobec kupca ktoacuterego jego władanie rzeczą jest kontestowane

po ewikcji na mocy actio auctoritatis konieczność zapłaty podwoacutejnej wartości utraconej rzeczy

Mancypacja

Wykład II XI

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Odpowiedzialność za wady prawne w sprzedaży bez mancypacji sprzedawca spełnia

zobowiązanie wydając rzecz nie ma obowiązku zapewnić spokojnego posiadania

Obowiązek ten wprowadza dodatkowa stypulacja (najczęściej na podwoacutejną wartość rzeczy)

P czy obiecujesz mi dać podwoacutejną wartość rzeczy gdy ona lub jej część mi zostanie prawnie zabrana O Tak obiecuję

stypulacja jest tak popularna że staje się naturale negotii umowy sprzedaży w prawie klasycznym

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Dobra wiara

konieczność zapewnienia towaru zgodnie z ustaleniami

Wady ukryte nieznane sprzedawcy

obniżenie ceny za pomocą actio empti () (por D XIX 113 pr)

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Cautiones (D XIX 1114 Co do zwierząt sprzedawca pownin także zapewnić że będą świadczone zdrowe a ten kto sprzedaje zwierząta juczne czy pociągowe zwykł tak przyrzekać ldquoże jedzą i piją jak należyrdquo)

szczegoacutelna sytuacja sprzedaży na targowisku ndash rola edyktu edyloacutew kurulnych

Odpowiedzialność za wady fizyczne

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

actio redhibitoria ndash skarga o odstąpienie od umowy (przez 6 miesięcy)

actio quanti minoris ndash skarga o obniżenie ceny (przez 12 miesięcy)

D XXI 111 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Edylowie ogłaszają bdquoTen kto sprzedaje niewolnikoacutew niech powiadomi

nabywcę co by nich było chorego czy wadliwego czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki wałęsania albo nie ciąży na nim

odpowiedzialność noksalnaldquo

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

rzecz należy do kategorii mancipia

sprzedaż zawarta na rynku

wada wymieniona expliciteacute w edykcie

Odpowiedzialność za wady fizyczne

Sprzedaż na targowisku

W prawie poklasycznym odpowiedzialność rozciągnięta na wszystkie sprzedaże oraz inne rzeczy

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Mancypacja Sprzedaż konsensualna

wady prawne

actio auctoritatispoczątkowo brak chyba że zawarto stypulację karnąpoacuteźniej naturale negotii

wady fizyczne

brak w prawie

archaicznym

jawne brakukryte podstępnie zatajone ukryte nieznane sprzedawcy znane sprzedawcy na rynku

Odpowiedzialność za wady

ex empto

ex edicto

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Edykt edyloacutew a praktyka prawna

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Odpowiedzialność sprzedawcy D XXI 1111 (Paulus ks 11 komentarza do dzieł Sabinusa)

Komu brak zęba nie jest chory (morbosus) wielkiej bowiem części ludzi brak ktoacuteregoś zęba i nie stają się przez to chorzy (Zauważmy) zwłaszcza że rodzimy sie bez zęboacutew i nie jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy kiedy mamy zęby Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy

D XXI 142 (Ulpian ks 1 komentarza do Edyktu edyloacutew kurulnych) Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej że nie są objęci edyktem hazardziści pijacy podobnie jak obżartuchy oszuści kłamcy czy też skłonni do kłoacutetni

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

DiogeneszOinoandy

Acodoubytkoacutewwzębachtooczywisteżenienaruszająich(starcoacutew)naturybowciążmogądoznaćprzyjemnościzpokarmoacutewpłynnych

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

P L

ond

II 2

29

24 m

aja 1

64

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

P Lond II 229 24 maja 164C(aius) Fabullius Macer optio classis praetor(iae) Misenatium (triere)Tigride emit puerum natione transfluminianumnomine Abban quem ltetgt Eutychen siue quo alio nomineuocatur annorum circiter septem pretio denariorumducentorum et capitulario portitorio de Q(uinto) IulioPrisco milite classis eiusdem et triere eadem eum pue-rum sanum esse ex edicto et si quis eum puerumpartemue quam eius euicerit simplam pecuniamsine denuntiatione recte dare stipulatus est Fabul-lius Macer spopondit Q(uintus) Iulius Priscus id fide suaet auctoritate esse iussit C(aius) Iulius Antiochus mani-pularius (triere) Uirtuteeosque denarios ducentos qui s(upra) s(cripti) sunt probos rectenumeratos accepisse et habere dixit Q(uintus) Iulius Priscusuenditor a C(aio) Fabullio Macro emptore et tradedisse eimancipium s(upra) s(criptum) Eutychen bonis condicionibus middotactum Seleuciae Pieriae in castris in hibernis uexilla-tionis clas(sis) pr(aetoriae) Misenatium viiii kal(endas) Iunias Q(uinto) SeruilioPudente et A( ) Fufidio Pollione co(n)s(ulibus)

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

C(aius) Fabullius Macer oficer mizeńskiej floty pretorskiejz triery Tygrys kupił chłopca narodowości zarzecznejo imieniu Abbas ale też i Eutyches czy jak go tam jeszczezwą lat około siedmiu za dwieście denaroacutew i taksę portową od Q(uintusa) Iuliusa Priska żołnierza tej samej floty i tej samej triery Ten chłopiec jest zdrowy według edyktu i jeśli ktoś dokona ewikcji tego chłopca tego albo udziału w nim obiecał zapłacić jednokrotność ceny bez konieczności zgłoszenia zarzutu Fabilius Macer o co zapytał Quintus Iulius Priskus To zaś swoją swoją własną wiarą poręczył oraz dał gwarancję (auctoritas) C(aius) Iulius Antiochus marynarz triery CnotaA te dwieście denaroacutew opisanych wyżej oświadczył że przyjął w dobrej monecie i ma Quintus Iulius Priscus sprzedawca od C(aiusa) Fabulliusa Macra kupca i wydał muopisanego wyżej niewolnika Eutycha na dobrych warunkachDziało się w Seleucji Pierze w obozie zimowym mizeńskiej floty pretorskiej na 9 dni przed kalendami czerwca za konsulatu Quintusa Serviliusa Pudensa i A () Fufidiusa Pollio

Wpływ Edyktu na praktykę prawną (ktoacuterą sam Edykt był inspirowany)

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Odpowiedzialność sprzedawcy Dobra wiara w umowie (i podstępne działanie

sprzedawcy)

odpowiedniość towaru do zapewnień sprzedawcy

Odpowiedzialność za wady

Edykt Edyloacutew

dodatkowe porozumienia stron

wpływ praktyki prawnej na edyktalne rozwiązania i odwrotnie

Podsumowanie

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Konsensualność sprzedaży (dobra wiara -gt pacta)

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

na korzyść sprzedawcy

in diem addictio możliwość odstąpienia od umowy kupna na rzecz lepszej oferty

lex commissoria (klauzula przepadku) przepadek zapłaty

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

na korzyść sprzedawcy i kupca

pactum de retroemendosprzedawca ma prawo pierwokupu rzeczy gdy nabywca będzie ją chciał sprzedaćmusi odkupić rzecz jeśli kupiec będzie ją chciał sprzedaż

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Pacta przy kupnie ndash sprzedaży

na korzyść kupca

emptio ad gustumsprzedaż wina umowa zostaje dopełniona (zazwyczaj) po trzecim proacutebowaniu wina

pactum displicentiaekupiec może zwroacutecić rzecz (sprzedaż ldquona proacutebęrdquo)

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2

Syllabus Zobowiązania kontraktowe III kontrakty konsensualne II

Locatio-conductio postacie cel odpowiedzialność stron wspoacutełczesne nawiązania

Spoacutełka między rzymskim modelem a wspoacutełczesnością

Zlecenie cel i odpowiedzialność za podjęcie Rola nieodpłatnego działania na rzecz drugiej strony w systemie prawno-społecznym

Zobowiązania jakby z kontraktoacutew działanie bez zlecenia

U podstaw VI 14 15 16 202Inst IX sectsect 37 viii2