YAŞLIDA İMMÜN SİSTEM YAŞLIDA İMMÜN SİSTEM ve ve

ENFEKSİYON HASTALIKLARIENFEKSİYON HASTALIKLARI

Prof. Dr. TANJU BEĞERProf. Dr. TANJU BEĞERCTF İç Hastalıkları ABDCTF İç Hastalıkları ABD

Geriatri Bilim Dalı Geriatri Bilim Dalı

İMMÜN SİSTEMİMMÜN SİSTEM• Doğal (Nonspesifik) immünite:Doğal (Nonspesifik) immünite: Edinsel immün cevap gelişinceye kadar, Edinsel immün cevap gelişinceye kadar,

hızlı fakat tam olmayan koruma sağlarhızlı fakat tam olmayan koruma sağlar Elemanları; makrofajlar, dendritik hc., Elemanları; makrofajlar, dendritik hc.,

doğal öldürücü hücreler ve komplemandoğal öldürücü hücreler ve kompleman• Edinsel (adaptive) immünite:Edinsel (adaptive) immünite: Hücresel immüniteHücresel immünite Humoral immüniteHumoral immünite İmmünolojik bellekİmmünolojik bellek Mukozal immüniteMukozal immünite

Hücresel İmmün Sistemin Hücresel İmmün Sistemin GörevleriGörevleri

• Greft rejeksiyonuGreft rejeksiyonu

• Virüsle enfekte hücrelerin Virüsle enfekte hücrelerin öldürülmesiöldürülmesi

• Mantar, intrasellüler parazit ve Mantar, intrasellüler parazit ve bakterilere karşı korumabakterilere karşı koruma

• Otoimmüniteyi önlemeOtoimmüniteyi önleme

• Tümör büyümesini önlemeTümör büyümesini önleme

Humoral İmmün Sistemin Humoral İmmün Sistemin GöreviGörevi• Bakteri ve diğer enfeksiyon ajanlarına karşı Bakteri ve diğer enfeksiyon ajanlarına karşı

koruma sağlayan antikor üretmekkoruma sağlayan antikor üretmek

Monosit/Makrofaj Sisteminin GöreviMonosit/Makrofaj Sisteminin Görevi• Antikorla önceden opsonize olmuş veya Antikorla önceden opsonize olmuş veya

olmamış yabancı materyalin öldürülmesiolmamış yabancı materyalin öldürülmesi

• Hümoral ve hücresel cevabı düzenlemekHümoral ve hücresel cevabı düzenlemek

İmmünolojik Bellekİmmünolojik Bellek

• Önceden karşılaşılmış bir antijenle Önceden karşılaşılmış bir antijenle yeniden karşılaşma yeniden karşılaşma T ve B T ve B hücreleri içindeki Bellek hücreleri hücreleri içindeki Bellek hücreleri sekonder (anamnestik) yanıt sekonder (anamnestik) yanıt affinitesi yüksek antikor senteziaffinitesi yüksek antikor sentezi

Mukozal İmmüniteMukozal İmmünite

MALT (MALT (mucosa-associated lymphoid mucosa-associated lymphoid tissue)tissue)

• B ve T lenfositlerden oluşan lenfoid B ve T lenfositlerden oluşan lenfoid foliküller ve bunların üzerini örten foliküller ve bunların üzerini örten M M hücreleri hücreleri nden oluşan epitel dokusundan nden oluşan epitel dokusundan meydana gelir.meydana gelir.

• Bu foliküllerdeki B lenfositler IgA sentezler.Bu foliküllerdeki B lenfositler IgA sentezler.

Hücresel immünitede meydana Hücresel immünitede meydana gelen değişikliklergelen değişiklikler

Timik involüsyon:Timik involüsyon:• KI kaynaklı T hücre prekürsörlerinin KI kaynaklı T hücre prekürsörlerinin

olgunlaştığı ve farklılaştığı yer timustur.olgunlaştığı ve farklılaştığı yer timustur.

• T hücreleri pozitif ve negatif seleksiyona T hücreleri pozitif ve negatif seleksiyona uğrar.uğrar.

• Yaşlanmayla; timusun T hücre Yaşlanmayla; timusun T hücre prekürsörlerinin farklılaşmasını sağlama prekürsörlerinin farklılaşmasını sağlama kapasitesi azalırkapasitesi azalır immatür T hücre oranı immatür T hücre oranı

• Timik hormon konsantrasyonu Timik hormon konsantrasyonu

T lenfosit fonksiyonunda meydana T lenfosit fonksiyonunda meydana gelen değişikliklergelen değişiklikler

Kantitatif:Kantitatif:

• ……..

T lenfosit fonksiyonunda meydana T lenfosit fonksiyonunda meydana gelen değişiklikler (devam)gelen değişiklikler (devam)

Kalitatif:Kalitatif:

• ……..

T lenfosit fonksiyonunda meydana T lenfosit fonksiyonunda meydana gelen değişiklikler (devam)gelen değişiklikler (devam)

• Yaşlıların Tbc, influenza, v.zoster ile Yaşlıların Tbc, influenza, v.zoster ile sensitize olmuş lenfositlerinin bu sensitize olmuş lenfositlerinin bu antijenlere verdiği proliferatif yanıt antijenlere verdiği proliferatif yanıt bozulmuştur (reaktivasyon Tbc)bozulmuştur (reaktivasyon Tbc)

• Yaşlıda süpresör T lenfositler daha az Yaşlıda süpresör T lenfositler daha az prolifere olur prolifere olur etkisi daha az etkisi daha az otoantikor oluşumu daha fazladır. otoantikor oluşumu daha fazladır.

B lenfosit fonksiyonunda meydana B lenfosit fonksiyonunda meydana gelen değişikliklergelen değişiklikler

• KI prekürsör hc.nin B hücrelerini KI prekürsör hc.nin B hücrelerini oluşturma kabiliyeti bozulur.oluşturma kabiliyeti bozulur.

• T bağımlı antikor cevaplarında T bağımlı antikor cevaplarında azalma daha belirgindir. azalma daha belirgindir.

• Spesifik antijene spesifik antikor Spesifik antijene spesifik antikor üretme kabiliyeti azalır üretme kabiliyeti azalır immünizasyonda oluşan antikor immünizasyonda oluşan antikor seviyeleri düşüktür.seviyeleri düşüktür.

B lenfosit fonksiyonunda meydana B lenfosit fonksiyonunda meydana gelen değişiklikler (devam)gelen değişiklikler (devam)

• Ig’lerin toplam miktarı değişmez, Ig’lerin toplam miktarı değişmez, dağılımı değişir;dağılımı değişir;

IgM IgM , IgA ve IgG , IgA ve IgG • Yaşlanmayla B lenfositler daha az Yaşlanmayla B lenfositler daha az

koruyucu antikor üretir (pnömokok koruyucu antikor üretir (pnömokok ile aşılanmadan sonra oluşan ile aşılanmadan sonra oluşan antikorların opsonizazyon gücü daha antikorların opsonizazyon gücü daha azdır).azdır).

Otoimmün reaktiviteOtoimmün reaktivite

Otoantikor oluşumu Otoantikor oluşumu ,self tolersns ,self tolersns • Kendisine karşı yüksek affinitesi olan Kendisine karşı yüksek affinitesi olan

antikor reseptörleri eksprese eden B antikor reseptörleri eksprese eden B lenfositler yok edilmekten kaçabilir, veyalenfositler yok edilmekten kaçabilir, veya

• Reseptörlerini yenilemede yetersiz olabilir, Reseptörlerini yenilemede yetersiz olabilir, veyaveya

• Yaşa bağlı olaylarla (oksidasyon, glikasyon) Yaşa bağlı olaylarla (oksidasyon, glikasyon) değişmiş veya anatomik sekestrasyondan değişmiş veya anatomik sekestrasyondan kurtulmuş kendi moleküllerine karşı immün kurtulmuş kendi moleküllerine karşı immün cevaptan kaynaklanabilir.cevaptan kaynaklanabilir.

Mukozal immünitedeki Mukozal immünitedeki değişikliklerdeğişiklikler

• Yaşın etkisi azdır.Yaşın etkisi azdır.

• sIgA miktarı sIgA miktarı • IgA sekrete eden plazma hücreleri IgA sekrete eden plazma hücreleri • Tükürüğün opsonik aktivitesi Tükürüğün opsonik aktivitesi • Tonsil dokusundaki MALT folikülleri Tonsil dokusundaki MALT folikülleri

ile ilişkili epitel yüzeyi ile ilişkili epitel yüzeyi

İmmün yaşlanmanın klinik İmmün yaşlanmanın klinik etkilerietkileri

Enfeksiyon HastalıklarıEnfeksiyon Hastalıkları

• ……

İmmün yaşlanmanın klinik İmmün yaşlanmanın klinik etkilerietkileri

İmmünizasyona cevapİmmünizasyona cevap

Aşılara karşı spesifik antikor cevabı Aşılara karşı spesifik antikor cevabı azdır;azdır;

• Sağlıklı yaşlıların %30-40’da Sağlıklı yaşlıların %30-40’da influenza aşısından sonra koruyucu influenza aşısından sonra koruyucu immünite gelişmeyebilir.immünite gelişmeyebilir.

• Pnömokok aşıları daha az efektiftir.Pnömokok aşıları daha az efektiftir.

İmmün yaşlanmanın klinik İmmün yaşlanmanın klinik etkilerietkileri

KanserKanser

• ……

İmmün yaşlanmanın klinik İmmün yaşlanmanın klinik etkilerietkileri

Monoklonal gamopatiMonoklonal gamopati

• ……

Yaşlıda Enfeksiyon Hastalığı Riskini Yaşlıda Enfeksiyon Hastalığı Riskini Artıran FaktörlerArtıran Faktörler

• İmmün sistemin baskılanmasıİmmün sistemin baskılanması

• Doku ve organlardaki fonksiyonel ve yapısal değ.Doku ve organlardaki fonksiyonel ve yapısal değ.

• Patogenezi farklı birden fazla hastalığın Patogenezi farklı birden fazla hastalığın birlikteliğibirlikteliği

• Yetersiz beslenmeYetersiz beslenme

• Sürekli ve çeşitli dozlarda ilaç kullanımıSürekli ve çeşitli dozlarda ilaç kullanımı

• Hastane ve bakım evinde kalma Hastane ve bakım evinde kalma

• Dirençli mikroorganizmalarla enfeksiyonDirençli mikroorganizmalarla enfeksiyon

• Psikolojik durumPsikolojik durum

• Sosyo-ekonomik şartlarSosyo-ekonomik şartlar

Farklı organlardaki yapısal ve Farklı organlardaki yapısal ve fonksiyonel değişiklikler enfeksiyon fonksiyonel değişiklikler enfeksiyon riskini artırır.riskini artırır.

• Bozulmuş öksürük refleksi, mukosilier klirenste Bozulmuş öksürük refleksi, mukosilier klirenste azalma, orofarenks kolonizasyonunda artmaazalma, orofarenks kolonizasyonunda artma solunum sis. enfeksiyonusolunum sis. enfeksiyonu

• Böbreğin idrarı asidifiye etme kabiliyetinde Böbreğin idrarı asidifiye etme kabiliyetinde azalma, idrarın bakteriostatik özelliğinin azalma, idrarın bakteriostatik özelliğinin azalması, mesanenin tam boşalamamasıazalması, mesanenin tam boşalamaması Üriner enfÜriner enf

• GİS’de yaşa bağlı değişiklikler (aklorhidri, GİS’de yaşa bağlı değişiklikler (aklorhidri, divertikül) divertikül) GİS enf GİS enf

Patogenezi farklı hastalıklarPatogenezi farklı hastalıklar

• Kapak hastKapak hast.(sklerotik, yapay kapak, pace-.(sklerotik, yapay kapak, pace-maker implantları)maker implantları)

• Metabolik hastMetabolik hast. (DM, gut). (DM, gut)

• Nörolojik hastNörolojik hast. (SVA, parkinson, Alzheimer). (SVA, parkinson, Alzheimer)

• Kr. Respiratuar hastKr. Respiratuar hast. (KOAH, bronşektazi). (KOAH, bronşektazi)

• Ürolojik hastÜrolojik hast. (BPH, sonda kullanımı). (BPH, sonda kullanımı)

• Ortopedik hastOrtopedik hast. (protezler, artroskopi). (protezler, artroskopi)

• Deri hastDeri hast. (bası yaraları, erizipel). (bası yaraları, erizipel)

• Safra ve böbrek taşlarıSafra ve böbrek taşları

• Bakımsız dişlerBakımsız dişler

Beslenme yetersizliğiBeslenme yetersizliği

• Protein ve karbonhidrat alımındaki Protein ve karbonhidrat alımındaki yetersizlik yetersizlik IL ve TNF yapımı IL ve TNF yapımı

• Lipid eksikliğiLipid eksikliği prostaglandinleri etkiler prostaglandinleri etkiler

• E, C vitamini ve Zn eksikliğiE, C vitamini ve Zn eksikliği hücresel hücresel immüniteimmünite

• Fe eksikliğiFe eksikliğienfeksiyona direnci düşürürenfeksiyona direnci düşürür

Sürekli ilaç kullanımıSürekli ilaç kullanımı

• SedatiflerSedatifler

• Diüretik ve laksatiflerDiüretik ve laksatifler

• İmmunsüpresiflerİmmunsüpresifler

Yaşlıda Sık Görülen Enfeksiyon Yaşlıda Sık Görülen Enfeksiyon HastalıklarıHastalıkları

• Solunum sistemi enfeksiyonlarıSolunum sistemi enfeksiyonları

• Üriner enfeksiyonlarÜriner enfeksiyonlar

• Gastrointestinal enfeksiyonlarGastrointestinal enfeksiyonlar

• Nozokomiyal enfeksiyonlarNozokomiyal enfeksiyonlar

Solunum Sistemindeki Solunum Sistemindeki DeğişikliklerDeğişiklikler

PNÖMONİPNÖMONİ• Etyoloji:Etyoloji:

PNÖMONİPNÖMONİ

• Etyoloji:Etyoloji:

PNÖMONİPNÖMONİ

• PatogenezPatogenezMikroorganizmalar akciğere 4 yoldan ulaşabilir.Mikroorganizmalar akciğere 4 yoldan ulaşabilir.

1) İnhalasyon (sık)1) İnhalasyon (sık)

2) Aspirasyon (sık)2) Aspirasyon (sık)

3) Direk inokülasyon3) Direk inokülasyon

4) Hematojen yayılım4) Hematojen yayılım

PNÖMONİPNÖMONİ• Pnömoniyi kolaylaştıran faktörler;Pnömoniyi kolaylaştıran faktörler;

PNÖMONİPNÖMONİ

• Semptom ve Bulgular:Semptom ve Bulgular:

PNÖMONİPNÖMONİ• Tanı:Tanı:

• Tedavi:Tedavi:

PNÖMONİPNÖMONİ

• Tedavi süresi:Tedavi süresi:

TÜBERKÜLOZTÜBERKÜLOZ

• Tbc yaşlı populasyondaTbc yaşlı populasyonda % 28.6 % 28.6

• Predispozan faktörler;Predispozan faktörler;Hücresel immünitede bozulmaHücresel immünitede bozulmaDiabetes mellitusDiabetes mellitusMalinitelerMalinitelerİmmunsupresif ilaç kullanımıİmmunsupresif ilaç kullanımıGastrektomiGastrektomi

Tbc - Klinik ve LabaratuvarTbc - Klinik ve Labaratuvar

Tbc -TanıTbc -Tanı

Tbc -TedaviTbc -Tedavi

Üriner Sistemdeki DeğişikliklerÜriner Sistemdeki Değişiklikler

• Kadında üretranın kısa olması, Kadında üretranın kısa olması, sifinkter tonusunun azalmasısifinkter tonusunun azalması

• İdrarın bakteriostatik özelliğinin İdrarın bakteriostatik özelliğinin azalmasıazalması

• Bakteriyel çoğalmayı kolaylaştıran Bakteriyel çoğalmayı kolaylaştıran hastalıklar (DM, böbrek hast, taşlar)hastalıklar (DM, böbrek hast, taşlar)

• İdrar sondaları ve müdahalede İdrar sondaları ve müdahalede kullanılan enstrümanlarkullanılan enstrümanlar

Üriner Sistem Üriner Sistem EnfeksiyonlarıEnfeksiyonları

Yaşlıda MenenjitYaşlıda Menenjit

• Mortalite yüksektir (%53-79)Mortalite yüksektir (%53-79)

• Nedeni; Nedeni;

- eşlik eden kronik hast- eşlik eden kronik hast

- dirençli organizmalarla - dirençli organizmalarla enfeksiyonenfeksiyon

- tanıda gecikme- tanıda gecikme

Enfeksiyonun alınış şekliEnfeksiyonun alınış şekli

• BakteriyemiBakteriyemi: Pnömoni, idrar yolu : Pnömoni, idrar yolu enfeksiyonu veya dekübitüs ülserlerienfeksiyonu veya dekübitüs ülserleri

• Direkt inokülasyonDirekt inokülasyon: Kafa travması, : Kafa travması, beyin cerrahisibeyin cerrahisi

• Komşuluk yoluKomşuluk yolu: sinüzit, otit: sinüzit, otit

EtyolojiEtyoloji

EtyolojiEtyoloji

KlinikKlinik

• Ateş, baş ağrısı, meningial irritasyon bulguları, Ateş, baş ağrısı, meningial irritasyon bulguları, bilinç bulanıklığı, konfüzyonbilinç bulanıklığı, konfüzyon bakteriyel bakteriyel menenjitmenenjit

• Kranyal sinir felçleri ve nörolojik bulgular %10-Kranyal sinir felçleri ve nörolojik bulgular %10-2020

• Epilepsi %30Epilepsi %30

• Papil ödemi (başlangıçta <%1)Papil ödemi (başlangıçta <%1)

• Sadece mental durum değişikliği (*)Sadece mental durum değişikliği (*)

• Tbc menenjit kliniği siliktir. Subfebril ateş, baş Tbc menenjit kliniği siliktir. Subfebril ateş, baş ağrısı, kişilik değişikliği şeklinde prodromal ağrısı, kişilik değişikliği şeklinde prodromal bulgularbulgular 2-3 haftada meningial irritasyon 2-3 haftada meningial irritasyon bulguları, kusma, konfüzyon, nörolojik bulgularbulguları, kusma, konfüzyon, nörolojik bulgular

Tanı:Tanı:• BOS incelemesiBOS incelemesi

• KültürKültür

Tedavi:Tedavi:

EndokarditEndokardit

Predispozan faktörler:Predispozan faktörler:

• ……

EtyolojiEtyoloji

KlinikKlinik

• Tanı:Tanı:

• Profilaksi:Profilaksi:Kalsifiye ve prostetik kapağı olanlara Kalsifiye ve prostetik kapağı olanlara her türlü müdahale öncesi antibiyotik her türlü müdahale öncesi antibiyotik profilaksisi uygulanmalıprofilaksisi uygulanmalı

TedaviTedavi

Yaşlıda Cerrahi Girişim Gerektiren Yaşlıda Cerrahi Girişim Gerektiren Enfeksiyon HastalıklarıEnfeksiyon Hastalıkları

• Kolesistit ve kolanjitKolesistit ve kolanjit

• OsteomiyelitOsteomiyelit

• DivertikülitDivertikülit

• ApanisitApanisit

TEŞEKKÜRLERTEŞEKKÜRLER