Post on 10-Jul-2020
T.C.
…………. ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
ELEKTRONİK TİCARET YAPAN WEBSİTELERİNİN SOSYAL MEDYA KULLANIMININ ARAŞTIRILMASI
Hazırlayan
Danışman
MAYIS 2018
T.C.
………….. ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
ELEKTRONİK TİCARET YAPAN WEBSİTELERİNİN SOSYAL MEDYA KULLANIMININ ARAŞTIRILMASI
Hazırlayan
MAYIS 2018
ÖZET
Günümüzde bilgi ve iletişim teknolojileri hızla gelişmektedir. Bu gelişme hem
işletmelerin hem de tüketicilerin internet ve web araçlarını daha fazla
kullanmasına yol açmaktadır. İnternet ve web araçlardan en önemlisi ise sosyal
medyadır. Sosyal medya kavramı kullanıcılarına kendilerini ifade etmelerini ve
diğer kullanıcılarla iletişim kurmayı sağlayan yeni bir sanal medya ortamıdır.
Sosyal medya pazarlaması kavramı ise bu yeni medya ortamında tüketicilerin
interaktif katılımına dayalı olan yeni bir pazarlama anlayışıdır.
Sosyal medya araçlarında ve uygulamalarındaki içerikler tüketici satın alma
davranışını ve sosyal medya pazarlamasını şekillendirmektedir. İşletmeler
tarafından sosyal medyada ürün veya hizmetleri hakkında oluşturulmuş içerikler
tüketicilerin satın alma noktasındaki tutumlarını etkilemektedirler. Bu yüzden
sosyal medyada bir ürün veya hizmet hakkındaki olumlu ya da olumsuz içerik
veya yorumlar işletmeler için çok önemlidir. İşte bu noktada sosyal medya
kullanımının tüketici satın alma davranışlarına etkisini incelemek önemlidir.
Bu çalışmada, Elektronik Ticaret Yapan Websitelerinin Sosyal Medya
Kullanımının Araştırılması konusu değerlendirilmiştir. Araştırmanın amacı, sosyal
medya yapısının incelenmesi ve ticaret kapsamında etkisinin belirlenmesidir.
i
İÇİNDEKİLER
ÖZET...........................................................................................................................i
İÇİNDEKİLER..........................................................................................................ii
TABLO LİSTESİ......................................................................................................iv
ŞEKİL LİSTESİ........................................................................................................iv
GİRİŞ..........................................................................................................................1
BİRİNCİ BÖLÜM
1. INTERNET VE ELEKTRONİK TİCARET KAVRAMLARI...............................3
1.1. İNTERNET KAVRAMI.......................................................................................3
1.1.1.Internet’in Tarihçesi............................................................................................5
1.1.2.İnternet’in Özellikleri..........................................................................................6
1.1.3.İnternet’in Sağladığı Faydalar.............................................................................7
1.2. ELEKTRONİK TİCARET KAVRAMI...............................................................7
1.2.1. Elektronik Ticaretin Özellikleri.........................................................................9
1.2.2. Elektronik Ticaretin Tarafları ve Çalışma Sistemi..........................................10
1.2.3. Elektronik Ticaretin Satıcı ve Alıcı Üzerindeki Önemi...................................12
1.2.4. Elektronik Ticaretin Avantajları ve Dezavantajları.........................................13
1.2.5. Elektronik Ticaretin Gelişimini Etkileyen Olası Sorunlar ve Çözüm Önerileri....................................................................................................................................15
1.3.Elektronik Pazarlama Türler................................................................................16
1.3.1. İşletme ile Tüketici Arasında (Business to Customer - B2C)..........................17
1.3.2. İşletme ile İşletme Arasında (Business to Business – B2B)............................17
1.3.3. Tüketici ile Tüketici Arasında (Customer to Customer- C2C)........................19
1.3.4. Tüketici ile Devlet Arasında (Consumer to Government- C2G).....................19
1.3.5. Devletle İşletme Arasında (Government to Business - G2B)..........................20
1.3.6. İşletme ile Devlet Arasında ( Business to Goverment- B2G...........................21
İKİNCİ BÖLÜM
2. SOSYAL MEDYA VE SOSYAL MEDYA PAZARLAMASI............................22
2.1. SOSYAL MEDYA KAVRAMI.........................................................................22
2.2. SOSYAL MEDYANIN GELİŞİM SÜRECİ......................................................23
2.2.1. Sosyal Medyanın Medya Boyutu.....................................................................24
2.2.2. Sosyal Medyanın Kullanıcı Boyutu.................................................................25
2.2.3. Sosyal Medyanın Teknolojik Boyutu..............................................................27
1.3. SOSYAL MEDYA PAZARLAMASININ ARAÇLARI...................................28
ii
1.3.1. Bloglar..............................................................................................................28
1.3.2. Sosyal Ağ Siteleri.............................................................................................29
1.3.2.1. Linkedin........................................................................................................31
1.3.2.2. Facebook.......................................................................................................32
1.3.2.3. YouTube........................................................................................................32
1.3.2.4. Twitter...........................................................................................................34
1.3.2.5. Instagram.......................................................................................................34
1.3.3. Wikiler.............................................................................................................35
1.3.4. Medya Paylaşım Siteleri..................................................................................37
1.3.5. Mikrobloglar....................................................................................................38
1.3.6. Podcasting........................................................................................................39
1.3.7. Forumlar...........................................................................................................41
1.3.8. İçerik Paylaşan Siteleri.....................................................................................41
1.4. SOSYAL MEDYA PAZARLAMASI................................................................42
1.4.1. Sosyal Medya Pazarlamasının Avantajları Ve Dezavantajları........................44
1.4.1.1.Sosyal Medyan Pazarlamasının Yararları.....................................................44
1.4.1.2. Sosyal Medya Pazarlamasının Zararları......................................................47
SONUÇ......................................................................................................................49
KAYNAKÇA............................................................................................................51
iii
TABLO LİSTESİ
Tablo 1 : İşletmeler arası alışverişin temel öğeler............................................................18
iv
ŞEKİL LİSTESİ
Şekil 1 : E-ticaretin Çalışma Sistemi.................................................................................11Şekil 2 : E-ticaret Aşamaları..............................................................................................12Şekil 3 :Sosyal Medya Pazarlamasının yararları...............................................................46
v
GİRİŞ
Günümüz dünyasında yoğun rekabet ortamında teknolojik gelişmeler işletmeleri
ve pazarlama faaliyetlerini her yönde etkilemektedir. Teknolojik gelişmelerin en
başında internet gelmektedir. İnternet bir bilgi iletişim aracı olmanın ötesinde,
güçlü bir dağıtım ve ticaret aracı haline gelmiştir. Önceleri sıklıkla, bilimsel
araştırmalar için kullanılan internet, günümüzde ürün ve hizmetlerin alışverişleri
ve bunlara ilişkin birçok işlemin sanal ortama taşınmasını sağlamıştır. Bu
doğrultuda üretim ve hizmet sektöründeki birçok işletme, internet üzerinden
tanıtım ve satış yapabilecekleri internet siteler oluşturmakta ve internet üzerinden
pazarlanabilecek ürünler ve markalar yaratmaktadırlar.
İnternetin gelişimi kendi “beraberinde elektronik ticaret kavramını ortaya
çıkarmıştır. İşletmeler, internet ortamında mal ve hizmetlerini satabilmek için
elektronik ticaretin gücünden yaralanmaktalar. Elektronik ticaret bilgisayar ağları
aracılığı ile ürünlerin üretilmesi, satışı, ödemesi ve dağıtımının yapılmasıdır
(Küçükyılmazlar, 2006). Elektronik ticaret ister üretim kesimi, isterse tüketim
kesimi tarafından çabuk benimsenmiş ve hızla gelişmiştir. Bu gelişmelerle
elektronik ticaret yeni ve değişen ekonominin dayandığı temel yapılardan biri
durumuna gelmiştir.
Elektronik pazarlama ise elektronik ticaretin bir alt kümesini oluşturmaktadır.
Elektronik Pazarlama genel anlamda bilişim teknolojilerini, internet mecrasını
kullanarak pazarlama fonksiyonlarının yerine getirilmesidir. İşletmeler elektronik
pazarlarda artan rekabet koşullarında tüketicilerin ihtiyaçlarını karşılamayı ve
memnuniyetlerini artırmayı amaç olarak belirlemekte, bu amacı gerçekleştirmek
için de elektronik posta, viral pazarlama, sosyal medya gibi farklı elektronik
pazarlama yöntemlerini kullanarak pazarlarda rekabet üstünlüğünü ele geçirmeye
çalışmaktadırlar (Cappo, J., 2005)
İnternet yapısı ve işleyişi bakımından yeni bir tüketici tipi yaratmaktadır.
Elektronik pazarlarda yer alan bu tüketici tipi özellikle davranışsal açıdan
geleneksel tüketici tipine göre farklı özellikler taşımaktadır. Bu farklılıklar
1
internetin kendine has özelliklerinden kaynaklanmakta ve tüketici davranışlarında
değişikliği kaçınılmaz hale getirmektedir (Marangoz, 2014). Elektronik
pazarlama, işletmeleri geleneksel uygulamalarını dönüştürmek ve tüketicilerle
uzun dönemli ilişkiler kurmak veya bu ilişkileri muhafaza etmek konularında
zorlayan yoğun bir rekabet çevresi yaratmaktadır. Bu doğrultuda tüketici
davranışları iyi araştırılması gereken konuların başında gelmektedir.
2
BİRİNCİ BÖLÜM
1. INTERNET VE ELEKTRONİK TİCARET KAVRAMLARI
1.1. İNTERNET KAVRAMI
Tüm dünyayı kapsayan ve sürekli büyüyen küresel bilgisayar ağı olan “Internet”;
herkese açıktır ve sürekli büyüyen bir ağdır. Birey ve/ veya kurum herkes
Internet’i kullanabilmektedir. Internet dünyanın en geniş “iletişim” ve “bilgi
değişim” ortamıdır. Bu ortamda iletişim ve bilgi değişimi, daha hızlı ve ucuz
gerçekleşmektedir (Akar, Kayahan, 2007).
Internet, iletişimin ve pazarlamanın tarafları olan kaynak- hedef ya da alıcı- satıcı
arasında bilgi alışverişinin eş zamanlı karşılıklı olarak gerçekleştirildiği bir
ortamdır. Internet üzerinden kullanıcılara sağlanan hizmet, bilgi temelli bir
hizmettir ve teknolojideki değişimlere paralel olarak hızla gelişmektedir. Arama
motorları, haber siteleri, forumlar, gazete ve dergilerin Internet siteleri, sağlık
siteleri, eğitim siteleri, oyun siteleri, çeşitli bilgisayar programları, makaleler,
müzik parçaları gibi ürünlerin indirildikleri siteler çoğunlukla elle tutulamayan
soyut değerler olarak Internet kullanıcılarına hizmetlerin sunulduğu çevrim içi
ortamları oluşturmaktadır. Bunların dışında işletmelerin kendi web sitelerinde yer
alan, mal/hizmet ve kurumla ilgili bilgiler, satış yerleri, koşulları ve kampanyalar
hakkındaki duyurumlar, çevrim içi müşteri hizmetleri, garanti koşulları, tüketiciler
için püf noktalar gibi bölümler de sitelerin sunduğu bilgi hizmetlerini içermektedir
(Yeygel, 2009).
Internet, merkezi yönetimi olmayan ve hiç kimsenin tek başına sahiplenemeyeceği
ancak tüm kullanıcıların birlikte sahiplenebileceği bir ortamdır. Internet’in bir
sahibi yoktur; onu işleten, idare eden, denetleyen merkezi bir otorite söz konusu
değildir. Internet’in sahibi “hiç kimse ama herkestir” Internet, bireylerin dünya
çapında haberleşmesi için tamamen yeni ve benzeri olmayan bir ortamdır. Coğrafi
mesafeler Internet ve Internet teknolojileri ile aşılmıştır. Ülke sınırlarının çok
uzaklarındaki noktalara erişim olanağı bulunmaktadır. Pazarlar genişlemiş,
3
küreselleşmiştir. Artık Internet aracılığıyla dünyanın çok uzak noktalarına mal ve
hizmet satılabilmekte ve çok uzak noktalarından mal ve hizmet alınabilmektedir
(Özmen, 2006; İmer, 2005).
Internet, günümüzde elektronik ticaretin en önemli olgusudur. Internet’te temel
amaç iletişim olduğu için, ağı oluşturan bilgisayarlar arasında ortak bir dil
kullanılmaktadır. Bireyler, bilgisayarlar aracılığıyla birbirleriyle iletişim kurmakta
ve bilgi alış verişi de dahil bir çok işlem yapabilmektedir. Internet mevcut ticaret
alanlarının sanal ortama kaymasını sağlamakta yeni ticaret alanları açmaktadır.
Ayrıca Internet ticaret alanlarını genişletmektedir. Bugün Internet sayesinde tıbbi,
kültürel ve sanatsal alanlarda, eğitim alanında çok sayıda hizmet verilebilmektedir
(İmer, 2005).
Internet’in sürekli ve hızlı büyümesini kesinleştiren üç önemli faktör
bulunmaktadır. Birincisi; kişisel bilgisayarlara ek olarak cep telefonları, kişisel
dijital yardımcılar, dijital tv ve oyun makineleri gibi yeni Internet erişim
araçlarındaki patlamadır. İkincisi, müşterilerin ulaşabildikleri bilginin hızını ve
miktarını artıran yaygın iletişim gücünün hızlı gelişimidir. Üçüncü ve en önemli
faktör de yeni teknolojinin sunduğu fırsatları değerlendirmek için yarış eden
işletmeler tarafından sunulan çok sayıdaki “müşteri odaklı” yeniliktir (Doyle, çev:
Barış,2003).
Internet’te kimlerin bulunduğu konusu araştırıldığında, Internet’i kullanan çok
değişik gruplar dikkat çekmektedir. Dünya ölçeğinde; üniversiteler, araştırma
kuruluşları ve merkezleri, hükümet kuruluşları, işletmeler tarafından işletilen
ağlar, bilgisayar işletmeleri ile değişik konu ve büyüklükte çeşitli ticari ağlar,
Birleşmiş Milletler (BM) gibi uluslararası kuruluşlar, meslek kuruluşları, Amerika
Birleşik Devletleri (ABD) Kongre Kütüphanesi de dâhil olmak üzere pek çok
üniversite ve halk kütüphaneleri, çeşitli ülkelerin merkezi hükümet birimleri
tarafından Internet kullanılmaktadır. Ayrıca, siyasi partiler, yerel hükümetler, sivil
toplum örgütleri, basın ve televizyon kuruluşları, meslek ve ticaret odaları gibi
pek çok değişik yapı ve özellikte kuruluş Internet bünyesinde bulunmaktadır
( Pırnar, 2005).
4
1.1.1.Internet’in Tarihçesi
Internet ilk ortaya çıktığında askeri ve bilimsel amaçlar daha sonrasında ise ticari
amaçlar için kullanılmaya başlanmıştır. Sovyet Rusya’nın Sputnik uydusunu 1958
yılında uzaya göndermesi sonucunda, ABD tarafından askeri amaçlı olan ARPA
(Advanced Research Projects Agency – İleri Araştırma Projeleri Ajansı) projesi
ile Internet ortaya çıkmıştır. 1965 yılında ise Berkeley ve MIT Üniversiteleri
arasında ilk kez telefon hattı üzerinde iletişim sağlanmış ve WAN (Wide Area
Network – Geniş Alan Ağı) projesi hayata geçirilmiştir. Daha sonra 1969 yılında
Santa Barbara ve Utah’taki dört bilgisayarı birbirine bağlayan ARPANET projesi
uygulamaya konulmuş ve 1971 yılında bu proje kapsamında 23 bilgisayar
birbirine bağlanmıştır (Deniz, 2001).
1969 yılında, birkaç bilgisayarı elektronik bir ağ ile birbirine bağlamak suretiyle
askeri bir proje olarak ABD’de ARPANET adıyla başlayan bilgisayar ağı sistemi,
zaman içinde daha da gelişerek çağın hemen hemen tüm dijital sistemleriyle
uyumlu çalışan dev boyutlarda bir sisteme dönüşmüştür. Metin ses ve görüntüyü
aynı anda diğer bir ifade ile eş zamanlı iletebilme yeteneğine ulaşan Internet,
klasik iş süreçleri düşünüldüğünde; maliyetleri düşüren, iletişim anlayışına
farklılıklar getiren ve verimliliği arttıran bir elektronik ticaret aracı haline
gelmiştir (Yıldız, 2007).
Internet’in Türkiye’de ilk kullanımı Ortadoğu Teknik Üniversitesi’nin
çalışmalarıyla 1993 yılında başlamıştır. Özellikle TÜBİTAK'ın 2000 yılında
başlattığı Ulaknet projesi ile üniversitelerin neredeyse hemen tamamı İnternet'e
bağlanmış bulunmaktadır. Başbakanlıkça yürütülen Kamu-Net projesi bütün kamu
kurumlarını yüksek kapasiteli bir omurga üzerinden birbirlerine ve oradan da
İnternet'e bağlamayı öngörmektedir. Milli Eğitim Bakanlığının bütün orta öğretim
kurumlarını kapsayan bir E-Okul projesi bulunmaktadır. İnternet'i Türkiye'de
geliştirmek amacıyla Ulaştırma Bakanlığı bünyesinde "İnternet Üst kurulu"
adında bir kurul oluşturulmuştur (Karsu, 2010).
5
1.1.2.İnternet’in Özellikleri
Internet’in hızla gelişmesinde, sahip olduğu benzersiz özelliklerin önemli rolü
bulunmaktadır. Bu özellikler Internet’i diğer medya ortamlarından hem
farklılaştırır hem de daha hızlı adapte olmasını sağlamaktadır. Internet’in diğer
medyalardan farklı ve üstün olmasını sağlayan özellikleri aşağıda ifade
edilmektedir (Lou, 2003):
Dünya çapında iletişim ve işlem yapma olanağı sunan genel bir platforma
sahiptir. TCP/IP(Transmission Control Protokol/Internet Protocol) ideal bir
Internet protokolü olmasa da, Internet standartı olarak dünya çapında kabul
görmüş olması, Internet’i değerli kılmaktadır.
Ekonomi teorisinin tam bilgi kavramına uygun şekilde bilgi sağlamakta;
tüketiciler ve işletmeler Internet ortamındaki bir bilgiyi çabuk ve çok düşük
maliyetle elde edebilmektedirler. Bu durum, geleneksel pazarlarda bilgi arama
sürecini kısıtlayan coğrafi, zaman ve fiziksel çaba gereklerini ortadan kaldıran
veya en aza indiren bir özellik taşımaktadır.
Internet iletişiminin interaktif olması satıcı ile aracı arasında paralel olmayan
anlamlı bir diyalog fırsatı sunmaktadır.
Internet’in faaliyet alanı Dünyanın tamamıdır. Internet için gerekli alt yapının
mevcut ve kullanışlı olduğu varsayımı altında, Dünyanın herhangi bir yerindeki
bir kişi veya işletme, Internet’e kolayca bağlanarak onun işlevlerinden
yararlanabilmektedir. Dil ve bazı kültürel engellerin olması, Internet’in küresel
özelliğini zedelememektedir.
Internet işletmelere coğrafi uzaklık ve ölçekten bağımsız bir hareket platformu
sağlamaktadır. Web sitesini ziyaret eden bir tüketici için işletmenin ne yerleşimi
ne de ölçeği sorun teşkil etmemektedir.
Internet asla kapanmayan 7 gün 24 saat açık bir iletişim ağıdır. Tüketicilere ve
işletmelere 7/24/365 temelinde bilgilere ve işlemlere erişim olanağı sunmaktadır.
Telefondaki bire bir veya televizyon ve radyodaki tek taraflı iletişim modelinden
farklı olarak, Internet çoktan çoğa (interaktif) iletişim olanağı sunmaktadır.
6
1.1.3.İnternet’in Sağladığı Faydalar
Internet işletmelere; rekabet avantajı, etkin bilgi akışı, ulaşım etkinliği, coğrafi
esneklik, pazar ve tedarikçi hakkında verimli bilgi, sektörel işbirliğini artırma,
dağıtım ağı etkinliği, personel açısından olumu katkılar, tutundurma faaliyeti
etkinliği, müşteri odaklılık ve yeni tip ekonomi gelişimi konularında faydalar
sağlamaktadır.
Fiyat
Rekabet avantajı
Etkin bilgi akışı
Ulaşım etkinliği
Coğrafi esneklik
Pazar ve tedarikçi hakkında verimli bilgi
Sektörel işbirliğini arttırma
Dağıtım ağı etkinliği
Personel açısından olumlu katkılar
Tutundurma faaliyeti etkinliği
Müşteri odaklılık
Yeni tip ekonomi gelişimi
1.2. ELEKTRONİK TİCARET KAVRAMI
Bilişim teknolojilerindeki gelişme ve internet kullanımının yaygın hal alması
birçok alana olumlu yönde etki etmiştir. İnternet üzerinden sağlanan hizmetin
sayısı ve kalitesi son yıllarda giderek artarken, en hızlı gelişen kanallardan biri
elektronik ticaret olmuştur.
7
Günümüzde modern işletmeler, sürekli artmakta olan küresel rekabet, müşteri
beklentileri ve tedarik yetenekleri ile karakterize edilmektedir. Sonuç olarak
işletmelerde isterse organizasyon bazında isterse de üretim açısından değişiklikler
yaşanmakta ve işletmeler arasında sınırlar ortadan kalkmaktadır. Öte yandan,
işletmelerle müşterileri ve tedarikçileri arasındaki engeller kalkarak,
işletmelerdeki tüm süreçler; firmalar ve onların müşterileri, tedarikçileri
tarafından ortaklaşa benimsenmektedir. Elektronik ticaret sayesinde şirketler içsel
işlemlerinde daha fazla esneklik sağlarken tedarikçilerle daha yakın ilişki içinde
olup müşterilerin beklentilerine hızlı bir şekilde cevap verebilmekteler.
Elektronik Ticaret yeni kavramlardan olduğu için literatürde çeşitli tanımları
bulunmaktadır. Bir iletişim açısından bakıldığında, elektronik ticaret mallar,
hizmetler, bilgiler ve ödemelerin bilgisayar ağları üzerinden veya başka bir
elektronik araçlarla ödemelerin teslim olunması demektir. Bir iş süreci açısından
bakıldığında, elektronik ticaret iş akısı ve ticari işlemler otomasyonuna doğru
teknolojilerin uygulamasıdır. Bir hizmet açısından bakıldığında, elektronik ticaret,
işletmeler ve tüketicilerin arzu ettikleri bir araçtır. Çünkü malların kalitesinin
artırıp ve hizmet sunumunun hızını artırırken diğer taraftan da hizmetin maliyetini
düşürmektedir (Goottschalk, 2009).
Türkiye Elektronik Ticaret Kurulu (ETİK)’una göre, elektronik ticaret mal ve
hizmetlerin üretim, tanıtım, satış, sigorta, dağıtım ve ödeme işlemlerinin
bilgisayar ağları üzerinden yapılmasıdır. Elektronik ticaret, ticari işlemlerden biri
veya tamamının elektronik ortamda gerçekleştirilmesi yoluyla reklam ve pazar
araştırması, sipariş ve ödeme ile teslim olmak üzere üç aşamadan oluşmaktadır.
OECD tarafından yapılan tanıma göre; “birey ve organizasyonlar tarafından
metin, görsel imaj ve ses gibi sayısallaştırılmış verilerin işlenerek açık ve kapalı
ağlar üzerinden iletilmesine dayanan ticari faaliyetlere elektronik ticaret denir”
(OECD, 2007). WTO (1998) tanımına göre; “Elektronik ticaret, mal ve
hizmetlerin üretim, reklam, satış ve dağıtımlarının telekomünikasyon ağları
üzerinden yapılmasıdır”. Goottschalk’a ( 2009) göre “Elektronik ticaret internette
dahil olmak üzere bilgisayar ağları vasıtasıyla, mal ve hizmetin alış ve satış,
değişimi, ve bilgi işlemi de kapsayan önemli bir kavramdır”.
8
1.2.1. Elektronik Ticaretin Özellikleri
En yeni bilişim ve telekomünikasyon teknolojilerinin uygulanmasına dayanan
elektronik ticaretin temel özelliği alıcı ile satıcı arasındaki birçok ilişkilerin
İnternet aracılığıyla yürütülmesidir. Elektronik ticaretin uygulanması ve her geçen
gün gelişerek güçlenmesine neden olan başlıca özellikler şunlardır;
Açıklık: Elektronik ticarette yer alan her kes bu mecrada kolaylıkla yer alabilir.
Örneğin, herhangi bit firma İnternet'ten metanın üretimi ve satışı alanında rastgele
bir ortak bularak işbirliği yapabilir.
Standardizasyon: İnternet teknolojileri tüm kullanıcılara aynı tür olanaklar
sunmaktadır.
Dolgunluk: Bağımsız ve karşılaştırmalı olarak geniş seçimin uygulanmasını
sağlıyor. Bu ise çeşitli malların unvanlarını genişletir. Sonuç olarak tüketici mallar
hakkında daha fazla bilgiye sahip olur.
Hız: Elektronik ticarette yer alan işletmelere değişimle ilgili bilgilendirmenin
verilmesi özellikle iş süreçlerinde zamandan tasarrufu sağlar.
Amaca Uygunluk: Elektronik ticarette geleneksel işe özel ek maliyetler
eklenmemektedir. İnternet aracılığıyla sunulan mal ve hizmetler genelde alıcılar
için daha ucuz gelmektedir.
Etkin olma: Elektronik ticarette yer alan işletmeler kullanılan teknolojiler
aracılığıyla rakip firmaların fiyatlandırma ile ilgili aynı zamanda pazar fiyatları
hakkında bilgileri kolayca elde edebilirler.
Süreklilik: İş süreçleri 7/24 saat tüm katılımcılar tarafından istisnasız olarak
yapılabilir, bu da uluslararası ve ulusal pazarlarda elektronik ticaretin rekabet
yeteneğinin artmasında belirleyici faktörü olmaktadır.
Etkileşim: Elektronik ticarette mallar ve hizmetlerin alıcıları ve satıcıları hiçbir
aracı olmadan birbirleriyle etkileşimde olabilirler.
Verimlilik: Bilgilerin elektronik rakam tipine çevrilmesi şirketlerinin resmi
işlemleri ile ilgili kağıt işlerinin hacminin azalması ticari ilişkilerinin verimliliği
yükseltiyor ve elektronik piyasanın katılımcıları arasında zıt ilişkiyi güçlendirir.
9
Kapsamlılık: Katılımcılar bölgesel ve diğer ilgili pazarlara çıkışını hızla faaliyet
kapsamını genişletmek imkanına sahiptirler.
Uyumluluk: İnternet iş benzersiz uyarlama-koordinasyon özelliklerine sahiptir.
Tüm bu özellikler kendi aralarında karşılıklı irtibat halindedir. Ancak onların
pratikte uygulanması birçok koşullardan, örneğin, İnternet üzerinden iletilen bilgi
verilerin yapısına, onun teknolojisi vb. bağlıdır. Elektronik iş dünyasında
(Elektronik Veri Değişimi (EDI), elektronik postalar, kataloglar, fonların
elektronik iletilmesi ve s. ) çeşitli teknolojilerin uygulanması girişimcilik
faaliyetinde belli rekabet avantajları yaratır. Yapılan işlemlerin çeşitliliği malların
ve hizmetlerin reklam olunmasını ve hareketini, pazarın yapısının öğrenilmesini,
elektronik ticareti ve ücretleri, tedarik olunan mal ve hizmet ulaştırılmasını ve
satıştan sonraki korunmasını sağlar.
1.2.2. Elektronik Ticaretin Tarafları ve Çalışma Sistemi
E-Ticaretin Tarafları; Alıcı, satıcı, üretici, bankalar, komisyoncular, sigorta
işletmeleri, nakliye işletmeleri, özel sektör bilgi teknolojileri, sivil toplum
örgütleri, üniversiteler, onay kurumları, elektronik noterler, dış ticaret
müsteşarlığı, gümrük müsteşarlığı, diğer kamu kurumları e-ticaretin tarafları
arasında sayılmaktadır (Korkmaz, 2004).
E-ticaret içinde yer alan ilgili tarafların çalışma sistemi Şekil 1.’de sunulmaktadır.
Şekil 1 : E-ticaretin Çalışma Sistemi
10
E-ticaretle müşteri tüm işlemlerini sanal ortam üzerinde yapabilmekte, edinmek
istediği bilgi ve belgeye web sayfası üzerinden ulaşabilmekte, ödeme işlemlerini
banka aracılığı ile yapabilmektedir. Genel olarak fon yatırımlarında kullanılan
ödeme şekli, kredi kartı olmaktadır. Ancak kredi kartı dışında tüm ödeme
biçimleri bankalar aracılığı ile rahatlıkla yapılabilmektedir. Bireysel emeklilik
fonlarında lojistik bölüm fonların saklandığı ve devlet tarafından güvence altına
alındığı bölümdür. İşletmeler iflas etse dahi fonlar güvence altında olduğundan
müşterilerin herhangi bir zararı bulunmamaktadır (Rüzgar, Sevinç, 2007).
E-ticaret çalışma sistemi dört aşamada incelenmektedir (Korkmaz, 2004):
Birinci Aşama; Bilgisayar ağları üzerinden bilgi ve belgelerin değişimidir. Bu
konuda Türkiye’de de başarılı uygulamalar vardır. Ancak açık sistemler üzerinde
ulusal ve uluslararası veri değişimi için, örneğin BM/EDIFACT gibi bir
standardın uluslararası düzeyde kabul edilmesi gerekmektedir.
İkinci Aşama; Sipariş verme, faturalama, sözleşme yapma, sigortalama, nakliye ve
ödeme gibi işlemlerin elektronik ortama aktarılmasıdır.
Üçüncü Aşama; Sayısal imzaya yazılı imza statüsü kazandırılması, elektronik
kayıtların belge olarak kabul edilmesi, iç ve dış ticaret mevzuatı, gümrük
mevzuatı ve elektronik ortamda vergilendirme gibi devletin yetkili olduğu
11
konularda, uluslararası uygulamalar da dikkate alınarak yasal düzenlemelerin
yapılmasıdır.
Dördüncü Aşama; Internet üzerinden güvenli bir şekilde bilgi ve belge
değişiminin sağlanmasıdır. Böylece iç ve dış ticaret mümkün olduğu kadar çok
kesime yayılmış olacaktır.
Şekil 2 : E-ticaret Aşamaları
Kaynak: Korkmaz, Nuray. Sorularla E-ticaret, E-iş. İstanbul: İstanbul Ticaret
Odası Yayınları, 2004, ss.20-21’den yararlanarak yazar tarafından
oluşturulmuştur.
1.2.3. Elektronik Ticaretin Satıcı ve Alıcı Üzerindeki Önemi
E-ticaretin önemi iş hayatında; KOBİ’lere büyüklerle eşit şartlarda rekabet etme
olanağı, reklam, nakliye, ürün tasarımı ve üretim maliyetlerinde azalma, pazar
raporları ve stratejik planlama konularında ilerleme, etkin pazarlama, eşit şartlarda
yeni pazarlara ulaşım, mal ve hizmet tasarımına müşterinin dahil edilmesi
süreçlerinde karşımıza çıkmaktadır. E-ticaretin, satıcı ve alıcılar üzerindeki önemi
(İmer, 2005);
12
Satıcılar, mal ve hizmetlerini tüm dünyaya satma olanağı bulurken, alıcılar da
sunulan mal ve hizmetler arasından kolayca seçim yapabilmektedir,
Satıcılar müşterilerine daha yakın olduklarından, rakiplerinden daha çok tercih
edilmektedirler. Müşteriler de daha fazla kaliteli hizmete kavuşmaktadır,
Satıcılar müşterilerinin ihtiyaçlarını ayrıntılı ve hızlı bir şekilde öğrenerek,
onlara ekonomik fiyatlarla özel hizmet sunabilmektedirler. Müşterilerde
kendilerine uygun ürünlere daha uygun fiyatla sahip olmaktadır,
E- ticaret, mal ve hizmetleri, çoğu kez üreticiden tüketiciye aracısız olarak
ulaştırmaktadır. Bu nedenle, maliyet ve zaman açısından hem satıcı hem de alıcı
avantajlı olmaktadır,
Elektronik ortamda yapılan işlemler normal işlemlere oranla çok daha ucuza mal
olduğundan, hem satıcı hem de alıcı önemli ölçüde tasarruf edebilmektedir,
E-ticaret mevcut mal ve hizmetler için pazar oluşturmanın ve ticaretin yapısını
değiştirmenin yanı sıra birçok yeni mal ve hizmeti de beraberinde getirmektedir.
Bunlara örnek olarak, sanal ortamda alıcı ve satıcıları buluşturan
aracılar(information brokers)gösterilebilmektedir.
1.2.4. Elektronik Ticaretin Avantajları ve Dezavantajları
E-ticaret avantajları; etkileşim süreci, tutundurma ve satış faaliyetlerine etkisi,
müşteri odaklı hizmet, yeni iş modeli, iş verimliliği, artırılmış otomasyon
süreçleri, geleneksel pazar zincirinde dönüşüm ve değişim, elde tutulan ve
geliştirilmiş müşteri tabanı, azaltılmış işlem maliyetleri, niş bir pazar kazanma,
müşteri bağlılığı, rekabet avantajı, küresel görünürlük ve tanınırlık, hizmet
sunumu ve kalitesini geliştirme olarak ifade edilmektedir. E-ticaret dezavantajları;
Internet kullanım yaygınlığı, Internet kullanım profili bilişim sektörü yetkinliği,
güven ortamı, hukuki alt yapı, dağıtılan bilgi üzerindeki denetim eksikliği, bilgiye
ulaşmada karşılaşılan sorunlar, bilginin yayılması ve çalınması üzerindeki
denetim eksikliği, ekonomik ve sosyal düzey üzerinde etkiler, tekelci trendlerin
ortaya çıkması, bireyselliğin kaybı, e-posta izleme, doğrudan posta pazarlama,
siber kaytarma başlıklar halinde maddelendirilecektir;
13
Elektronik Ticaretin Avantajları
■ Etkileşim süreci
■Tutundurma ve satış faaliyetlerine etkisi
■Müşteri odaklı hizmet
■Yeni iş modeli
■İş verimliliği
■Artırılmış otomasyon süreçleri
■Geliştirilmiş müşteri tabanı yaratılması
■Geleneksel pazar zincirinde dönüşüm ve değişim
■Azaltılmış işlem maliyetleri
■Niş bir pazar kazanma
■Müşteri bağlılığı
■Küresel görünürlük ve tanınırlık
■Rekabet avantajı
Elektronik Ticaretin Dezavantajı
■Internet kullanım yaygınlığı
■Internet kullanım profili
■Bilişim sektörü yetkinliği
■Güven ortamı
■Hukuki alt yapı
■Dağıtılan bilgi üzerindeki denetim eksikliği
■Bilginin yayılması ve çalınması üzerindeki denetim eksikliği
■Bilgiye ulaşmada karşılaşılan sorunlar
14
■Ekonomik ve sosyal düzey üzerinde etkile
■Tekelci trendlerin ortaya çıkması
■Bireyselliğin kaybı
■Doğrudan posta pazarlama
■E-posta izleme
1.2.5. Elektronik Ticaretin Gelişimini Etkileyen Olası Sorunlar ve Çözüm
Önerileri
Elektronik ticaretin gelişmesinin karşısındaki en büyük sorun, güvenlik olarak
görülmektedir (Anbar, 2001). Elektronik ticaretin güvenlik sorununu aşmak üzere,
güvenlik duvarları şifreleme, güvenlik protokolleri gibi çözümler geliştirilmiş
ancak gün geçtikçe bu çözümler de yetersiz hale gelmeye başlamıştır. Internet’te
güvenlik denince akla ilk olarak yetkisiz kişilerin paylaşımlı bilgisayarlara sızıp
bilgi hırsızlığı yapması veya bilgilere zarar vermesi gelmektedir. Günümüzde bu
sorunların çözümü olarak güvenlik duvarları yaygın olarak kullanılmaktadır (Al,
2002).
Güvenlik kavramıyla birlikte ele alınması gereken diğer bir sorun gizliliğin
korunması olarak ifade edilmektedir. Güvenliği sağlanmış elektronik ticaret
ortamı, tüketicinin bilgilerinin gizliğinin sağlanması ve mahremiyetinin
korunması için öncelikli ihtiyaç olarak belirtilmektedir (Anbar, 2001).
E-ticaret, Internet üzerinden gerçekleştirildiğinden, Internet ağının genişletilmesi,
ağa bağlı bilgisayarların sayısının arttırılması ve en önemlisi bağlanma
maliyetlerinin azaltılması gerekmektedir. Son olarak, bireysel kullanıcılar ve
özellikle küçük işletmeler elektronik ticaret konusunda bilgilendirilmeli ve
bilinçlendirilmelidir. Geleceğin bilgi işçilerini yetiştirmek için eğitim sistemi
yeniden gözden geçirilmesi gerekmektedir. (Anbar, 2001)
1.3.Elektronik Pazarlama Türler
15
Elektronik pazarlarda kullanılan teknolojiler ve uygulamalar benzer olmasına
rağmen, taraflara göre farklılık göstermektedir. İnternet üzerinden oluşan bu
pazarlarda altı temel pazarlama türünden söz etmek mümkündür (Kırçova 2012);
1. İşletmelerden tüketicilere doğru yürütülen pazarlama faaliyetleri, B2C
(Business to Consumer)
2. İşletmelerden işletmelere doğrudan yürütülen pazarlama faaliyetleri, B2B
(Business to Business)
3. Tüketicilerden tüketicilere yönelik pazarlama faaliyetleri, C2C (Consumer to
Consumer)
4. Tüketici ile Devlet arasında olan pazarlama faaliyetleri, C2G (Customer to
Government)
5. Devletten İşletmelere yönelik pazarlama faaliyetleri, G2B (Government to
Business)
6. İşletmeden devlete yönelik pazarlama faaliyetleri, B2G (Business to
Government)
1.3.1. İşletme ile Tüketici Arasında (Business to Customer - B2C)
İşletme ile tüketici arasında “Business To Consumer” yani B2C olarak
isimlendirilen ve bireysel tüketicileri hedefe alan bu yöntemde satış yerleri, sanal
mağaza uygulamaları ile internette işletmeler elektronik ortamlarda kitaptan
yemeğe kadar birçok ürünün doğrudan tüketiciye satışını yapmaktadır, Chaffey’e
(2009) göre “B2C uygulaması, bilgisayar ağlarında tüketicilerin internetten daha
geniş çaplı kullanımına teşvik ederek piyasaların gelişimine büyük katkı
sağlamaktadır ”. Son yıllarda ortaya çıkan web ve wab teknolojilerindeki
gelişmeler yeni bir alışveriş şeklinin oluşumuna sebep olmaktadır. Sanal mağaza
uygulamaları ile internette işletmeler elektronik ortamlarda çeşitli ürünlerin
satışını yapmaya başlamıştır. GSM’nin yaygın bir şekilde kullanılması sonucu
wab teknolojileri de gelişmiş ve yer, zaman gibi kısıtları olmaksızın elektronik
16
ticaret yapan uygun bir ortam haline dönüşmüştür. Ebay.com, Hepsiburada.com,
Amazon.com B2C siteleri için verilebilir iyi örneklerdendir (Marangoz, 2014).
Her gün yirmi dört saat açık olan ve dünyanın her köşesinde şubesi olan mağaza
açma ve şirket maliyetleri, internetle küçük ve orta boy işletmelerin
karşılayabileceği seviyeye inmiştir. Maliyetlerin düşük olması satış fiyatlarına da
büyük ölçüde etki etmektedir. Böylelikle işletme ve tüketici arasında olan
pazarlama faaliyetleri de hızla büyümektedir. Büyüme hemen hemen her alanda
gerçekleşmektedir.
1.3.2. İşletme ile İşletme Arasında (Business to Business – B2B)
İşletmeler arasında “Business to Business” denilen elektronik pazarlama türünde
işletmeden işletmeye elektronik ticaret organizasyonunda ürün ve hizmet,
satıcından yine satış yapmak üzere başka bir satıcıya geçiyor. EDI, PDI (Ürün
Veri Değişimi), danışmanlık veri tabanları talep üzerine bilgi verme işletme ile
işletme arasında yapılan elektronik pazarlama türüne örnek gösterilebilir. İnternet
öncesinden işletmeler arasında elektronik pazarlama faaliyetleri özel veya katma
değerli ağlar üzerinden EDI ile gerçekleştirilmiştir. Firmalar, İş
ortakları/tedarikçileri arasındaki ticari işlemleri, EDI formatına dönüşümünü
sağlayan özel programlar kullanarak gerçekleştirmektedir. İnternetle elektronik
pazarlamanın işletme- işletme kategorisine alt yapı oluşturan EDI uygulamaları,
web ortamına taşınarak şirket maliyetlerini önemli ölçüde düşürmüştür.
İşletmeden işletmeye alışveriş, fiilen merkezileştirilmiş pazar alanlarında çok
çeşitli alıcı ve satıcıyı bir araya getiren internet siteleridir. Bu pazar sahalarında
alıcı ve satıcılar birbirlerine alışveriş kurallarınca belirlenmiş aktif fiyatlarla mal
ve hizmet satabilir veya alabilirler.
Tablo 1 : İşletmeler arası alışverişin temel öğeler
17
Kaynak: Murat Doğaner, 200
B2B‘de işletmenin kasa, stok kontrol vb. barkot okuyucu kullanma ve işlemlerini
elektronik ortamda gerçekleştiren bir süpermarkette, otomasyonla bilgisayar,
envanterdeki ürünlerin; raflar, depo takibini yapmakta, ürünlerin satış eğilimlerini
izleme gereği duyduğu takdirde sipariş vermektedir. Yeni siparişler üreticiye
bilgisayar ağları üzerinden otomatik olarak gönderilmektedir. Bilgisayar sipariş
formu hazırlandıktan sonra söz konusu olan bilgiyi satış, üretim, dağıtım,
muhasebe bölümlerine göndermektedir. Böylelikle, bir taraftan maliyetlerin
düşmesine, diğer taraftan da üretim ve pazarlama sürecindeki hızdan dolayı
zamana tasarruf etmeye sebep olmaktadır ve vergisel sürecin kısa sürede ve
hatasız bir şekilde işlenmesine imkan vermektedir. Aynı zamandan işlemler
otomatik olarak bilgisayar üzerinden yapıldığı için işlemler sonucunda birçok
faaliyetler için personel ihtiyacı asgari düzeye inerek çalışan giderlerinde de
önemli ölçüde tasarruf sağlanabilmektedir.
1.3.3. Tüketici ile Tüketici Arasında (Customer to Customer- C2C)
C2C uygulamalarında tüketiciler internet sitelerinde bir araya gelerek kredi kartı
ve ya havale yolu ile satış yapmaktalar. Tüketiciler sitelere çevrimiçi kayıt
olduktan sonra istedikleri ürünlerin alış ve satışını gerçekleştirmektedirler.
Tüketiciden tüketiciye elektronik ticaret modelinde, tüketiciler ürünlerini, kişisel
hizmetler ve uzmanlık ilanlarını ileride de iştirak etmek suretiyle satmakta veya
açık artırma yöntemiyle ticaret yapmaktalar. Buna örnek olarak tüketicilere
18
doğrudan satış sunan çevrimiçi fiyat koyma hizmeti veren American Boat Listing
söyleyebiliriz. Başka bir örnek ise hem sabit fiyat hem de açık arttırma ile satış
gerçekleştiren eBay’dır. Bundan başka tradeonline.com internet sitesi ev sahipliği
yapmak isteyenlerle ilgili ilanların yer aldığı, allexperts.com ise uzmanlık
konusunda bilgi alış verişi yapan C2C modeline örnek olabilir.
Tüketicilerin birbiriyle doğrudan etkileşimini sağlanması, internet erişimi ve
internet içeriğinin hızla büyümesi satıcılardan alıcılara doğru pazaryerlerini
değişmesine neden olmuştur. Bu değişim dramatik şekilde bu iki grup arasındaki
ilişkileri dönüştürmektedir.
1.3.4. Tüketici ile Devlet Arasında (Consumer to Government- C2G)
Elektronik ağlar aracılığı ile kamu kurumlarının hem kendi aralarında hem de özel
sektörlerle bağlantı kurması “elektronik devlet” ya da ki “e-devlet “ kavramını
ortaya çıkartmıştır. Tüketiciyle devlet arasında olan bu tür modelde devlet
çevrimiçi kamu hizmetlerinde ivme kazandırıyor özellikle de bilgilendirme ve
iletişimin alış verişinde elektronik hizmet sunuyor (Zyman,, 2003).
Devletin elektronik devlete dönüşmesi sonucu birçok olumlu etkinin yaşanmasına
sebep olmaktadır. Bunlar; tüketicilerin sıra beklemeksizin bilgisayar aracılığı ile
işlemlerin yapması, kamu kesiminin personel sayı ve yapısında dönüşüm
yaşanması, işlemlerin şeffaflaşması, kırtasiye harcamalarının azalması gibi birçok
olumlu etkinin yaşandığını söyleyebiliriz (Marangoz, 2014).
G2C ve C2G’nın karakteristik özelliklerini şöyle özetleyebiliriz;
- Bilgi vermek; vergi, faaliyet ruhsatı, kayıtlar, kanunlar, siyasi programlar, idari
sorumluluklarla ilgili vatandaşlara bilgi vermek
- Çevrimiçi haberleşme; İdari süreçler ve ürünler hakkında bilgi talepleri ve
müzakerede bulunmak ve bunlara ilişkin yetkili kişilerle çevrimiçi iletişim
kurmak.
19
- İşlem yapmak; Hizmetlerin çevrimiçi teslimi ve sonuçların ilanı, elektronik
oylama, sorunların çevrimiçi çözümünü ve katılımını sağlamak (Zyman,, 2003).
1.3.5. Devletle İşletme Arasında (Government to Business - G2B)
İşletmeler devletle etkileşime girdikleri zaman en önemli bileşenleri yaptıkları
ticari işlemelerin çevrimiçi meydana gelmesidir. Bu özel etkileşim devlet ile
işletme hizmetleri Government to Business yani G2B diye ifade ediliyor.
Devletler ticari faaliyetler açısından önemli bir konuma gelmektedir. Kendi
vatandaşlarına birçok hizmetleri sunmak için farklı kaynaklara başvurmaktalar.
Her ülkede, devlet, sağlık, eğitim, adalet, güvenlik gibi alanlarda vatandaşlara
çeşitli hizmet sunmaktadır. Bu amaçla büyük meblağda alım gerçekleştirmekteler.
Buna ilaveten, baraj, köprü, yol, liman, okul ve benzeri altyapı gereksinimlerini
özel şirketlere yaptırmaktadır (Kırçova, 2012).
Devlet hizmetlerinin sunulduğu; insan hizmetleri, toplum hizmetleri, adalet
hizmetleri, ulaştırma hizmetleri, arazi kaynaklar, iş hizmetleri, finansal hizmetler
vb. her biri işletmelere ile ilgili olan bileşenlere sahiptir. Örneğin herhangi bir
işletme devlet internet sitesi veya internet sitesi üzerinden yeni devlet projeleri
hakkında bilgi edine veya kendi projesini sunabilir. Kar amacı gütmeyen
işletmeler de hibe önerileri ve fon istekleri göndermek için e-devlet internet
sitelerini kullanabilir. Bundan başka, işletmeler hammadde, ürün ve çeşitli
hizmetler veren devlet kurumlarının tedarik zincirinin ayrılmaz bir parçasını
oluşturmaktalar. (Joseph, 2009).
1.3.6. İşletme ile Devlet Arasında ( Business to Goverment- B2G
İşletmeler ile kamu kuruluşları arasındaki ticari işlemler, vergiler, gümrük
işlemleri, sosyal güvenlik, istatistik ve izinlerin elektronik yoldan izlenmesi ve
düzenlenmesi, kamu ihalelerinin elektronik ortamda duyurulması işletme devlet
arasındaki ticaretin ilk örnekleri oluşturmaktadır.
20
B2G firmalar tarafında üretilen mal ve hizmetin merkezi, bölgesel ve yerel
hükümete satışını gerçekleştiren işletme faaliyetidir. B2G elektronik pazarlar
satıcıların ve alıcıların bulunduğu ve elektronik pazarları kullanarak fiyatlar, ürün
şartnameleri, ticaret hadleri ve dinamik fiyat verme mekanizması ile ilgili bilgi
alışverişi yapan kurumsal bilgi sistemi olarak kabul edilebilir.
İKİNCİ BÖLÜM
2. SOSYAL MEDYA VE SOSYAL MEDYA PAZARLAMASI
2.1. SOSYAL MEDYA KAVRAMI
Sosyalleşmek; asıl anlamıyla bireylerin beraber olması ve karşılıklı iletişim
halinde olması anlamına gelmektedir. Fakat iletişim teknolojilerindeki
21
gerçekleşen değişim sonucu sosyalleşmek kavramı değişmiştir. Bu kavram,
internet platformlarında bir araya gelmek ve iletişim kurmak şeklinde yeni bir
anlam kazanmıştır.
Sosyal medya kavramını Klieber (2009) şu şekilde tanımlamıştır: ‘‘Kullanıcıların
içeriğini kendilerinin belirlediği, yayınladığı ve paylaştığı her türlü online
(çevrimiçi) platformun genel adıdır. Tam olarak sosyal medya ağını tanımlamak
zordur. Çoğu benzer özellikler içeren siteleri sosyal medya ağıdır veya değildir
diye tanımlamak kolay bir iş değildir. Pek çok sosyal medya kurallarına sahip
ağlar ve istisna ağlar ortaya çıkmıştır. Aynı şekilde sosyal medya ağlarının birçok
özelliğine sahip ama genellikle sosyal medya ağı olarak kabul edilmeyen siteler
de mevcuttur. Sosyal medya ağlarının genel bir tanımını yapmak yerine sahip
oldukları ve diğer sitelerden ayırt edici özelliklerini sıralamak daha iyi olacaktır.’’
Sosyal medya araçlarının özellikleri şunlardır (Lerman, 2007):
1. Kullanıcılar çeşitli medya türlerinde içerik oluşturabilir veya içeriklere katkıda
bulunabilirler.
2. Kullanıcılar içerikleri etkileyebilirler.
3. Kullanıcılar içeriği ya aktif oylama ya da pasif kullanımla değerlendirebilirler.
4. Kullanıcılar diğer kullanıcılarla kişi ve arkadaşlar gibi ortak ilgi alanları
tanımlayarak sosyal medya ağları oluşturabilirler.
Sosyal medya; kullanıcıların birbirleriyle bilgi, görüş, ilgi alanları, duygu ve
düşüncelerini paylaşarak etkileşim ve iletişim kurmalarına olanak sağlayan online
(çevrimiçi) iletişim araçları ve web ortamına denilmektedir. Sosyal medya
ortamları ise; bloglar, online iletişim siteleri, RSS aboneliği, sosyal ağ siteleri,
sosyal imleme, forum, podcast, e-posta zincirleri ve wikiler gibi kullanımı kolay
ve dışarıdan katılıma açık olan sanal iletişim ortamlarıdır (Onat, 2010).
Sosyal medya; yeni nesil web teknolojilerinin getirdiği kullanıcı kolaylığı ve
iletişim hızıyla yakalanan eş zamanlı bilgi paylaşımının ve aktarımının takip
edildiği dijital platformdur. Sosyal medya kavramı yerine bazı kaynaklarda web
2.0 kavramı da kullanılmaktadır. Sosyal medyanın asıl temelini veri paylaşımı ve
karşılıklı iletişim oluşturmaktadır. Sosyal medya verilerle, kelimelerle, resimlerle,
seslerle ve videolar ile teknolojiyi bir araya getirir.
22
Tüketicilerin çoğu sosyal medyayı başkalarıyla iletişime geçmek, güncel olayları
ve gelişmeleri takip etmek, insanların düşüncelerinden faydalanarak ürün ve
hizmetler hakkında bilgi sağlamak için kullanırlar. Sosyal medyanın internet
teknolojilerindeki gelişmeyle beraber hayatımıza girdiği kabul edilse de aslında
genel olarak 2000’li yıllar ve sonrasında kullanımının yaygınlaştığı söylenebilir.
Günümüzde kişiler neredeyse günlük yaşamlarının her alanında sosyal medyayı
kullanır hale gelmişlerdir. Devletlerin ve özel sektör kuruluşlarının altyapıya
yaptıkları yatırımlar ve bireylerin bilgisayara ve internete duyduğu ilgi, bu artışı
desteklemektedir.
2.2. SOSYAL MEDYANIN GELİŞİM SÜRECİ
Sosyal medya kavramı; medya, kullanıcı ve teknoloji gibi üç boyutu olan bir
kavramdır. Sadece bir boyut ile sosyal medyayı değerlendirmek eksik ve yanlış
olur. Sosyal medya tüm bu boyutlarının bütünleşik bir şekilde ele alınması ile
daha net bir şekilde anlaşılır. Sosyal medyanın medya boyutu, geleneksel
medyadan farklı özelliklere sahip yeni medya ile açıklanırken, kullanıcı boyutu
kullanıcı tabanlı içerik ve teknoloji boyutu ise web 2.0 kavramı ile
açıklanmaktadır. Sosyal medya kavramının bu üç boyutu ilgili literatür kaynakları
ile desteklenerek aşağıda detaylı bir şekilde açıklanmıştır.
2.2.1. Sosyal Medyanın Medya Boyutu
Medya kavramı iletişim ve haberleşme süreçleri ile beraber gelişme gösteren ve
farklı farklı araçlarla gerçekleştirilen iletişim ve etkileşim faaliyetlerinin tümünün
yapıldığı yerlerdir.
Güncel tanımlar ile beraber medya, bilgiyi ileten içeren bütün çevreleri
kapsamaktadır (Andersen, 2002).
Geleneksel medya kavramı zaman içinde medya ortamlarının farklılaşması ile
ortaya çıkmış bir kavramdır. İlk başlarda, sadece basılı materyaller ile dergi ve
gazeteler mevcut iken, zamanla televizyon, radyo, telefon gibi iletişim araçlarının
23
icadı ile medya araçlarında farklılaşma ve çoğalma yaşanmıştır. Bu iletişim
araçlarının oluşturduğu medyaya geleneksel medya denilmektedir
Geleneksel olmayan medya kavramı ise iki şekilde olmaktadır. Bunlar; yeni
mekânlar, mevcut teknolojiler ve eski mekânlar, yeni teknolojilerdir. Geleneksel
olmayan medyalar arasında yer alan yeni mekânlar ve mevcut teknolojiler
seçeneği, günümüz tüketicisinin alışık olduğu teknolojilerin büyük alış veriş
merkezleri, eğlence mekânları gibi yerlere uyarlanmış biçimlerinden
oluşmaktadır. Diğer seçenekte ise yeni teknolojilerin medya olarak kullanımı söz
konusudur. Özellikle bilgisayar teknolojisinin gelişmesi ve küresel bilgi ağlarının
ortaya çıkışı mesajların hedef kitlelere kısa bir süre içerisinde ulaştırılabilmesini
olanaklı kılmaktadır. Kullanıcılarının tanımlanabildiği bu yeni araçlar,
ölçülebilme olanakları ile de önemli bir yere sahiptir (Sever, 2000).
İletişim araçlarındaki hızlı gelişmeler medyaların da farklılaşmasına yol açmış ve
ortaya çıkan bu geleneksel olmayan medyaya yeni medya adı verilmiştir. Bu
süreçte medya, önüne birçok sıfat alarak değişik tanımların oluşmasına yol
açmıştır. İlk önce geleneksel medya ve yeni medya olarak farklılaştırılan ortamlar
daha sonraları birçok farklı sınıflandırmaya tabi tutulmuştur. Bugün gelinen nokta
itibariyle, ortamların, geleneksel medya haricinde; online medya, offline medya,
sosyal medya ve interaktif medya olarak farklı biçimlerde sınıflandırılmakta
olduğu görülmektedir. Bu sınıflandırmaların birbirlerinden kesin çizgilerle
ayrılmadıkları ve her birinin bir diğeriyle bazı noktalarda kesiştiği
gözlenmektedir. Yeni medyayı geleneksel medyadan ayıran başlıca özellik,
içeriğin dijitalleşmesi ve gerçek zamanlı değişimine izin vermesidir (Fırlar, 2010).
Yeni medyanın geleneksel medyadan ayrıldığı bir diğer önemli nokta ise; kişilere
sadece farklı kanallardan bilgiye ulaşma imkânını sunmayıp, aynı zamanda
kişileri bilgiye ulaştıkları ortamda sosyal bağlar ile birbirine bağlamasıdır. Yani
geleneksel medya araçları sadece birer dergi, televizyon, gazete iken; yeni medya
araçları hem dergi, televizyon ve gazete işlevi gören hem de kişilere bu araçların
izlendiği ortamları sunan yerlerdir. Yeni medya araçlarının bu özelliği onlara
sosyal bir anlam yüklemiştir. İnternetin kullanıcılara sağladığı yararlardan biri
olarak, kullanıcılar artık sadece bir içerik üreticisi veya takipçisi değildirler, aynı
24
zamanda bu ortamlarda bulunan diğer kullanıcılar ile tanışıp, bilgi paylaşımında
bulunabilecekleri ortamlara sahip birer üyedirler (Polat, 2009).
Yeni medya, bilginin üretilmesinde, dağıtılmasında ve kullanılmasında bir takım
değişiklikler yapmıştır. Buna göre yeni medyanın dijital, interaktif (etkileşimli),
hiper-metinsel, ağ yapılı, sanal ve simülasyon (benzetim) olma gibi özellikleri
vardır. Yeni medya araçları, çok fazla miktarda enformasyonu aynı anda
aktarabilmeyi ve kullanıcının da anında geri bildirimde bulunabilmesini, dijital
özelliği sayesinde sağlar. Dijitalleşme, çok fazla sayıda içerik oluşturma,
içeriklerdeki verilere çok hızlı bir şekilde ulaşma ve bu verilerin kolayca
değiştirilebilmesi gibi faydalar sunar. İnteraktif olma özelliği yeni medyanın değer
katma özelliğini öne çıkarır. Buna göre geleneksel medya pasif bir tüketim
sunarken, yeni medya etkileşim sunmaktadır (Lister ve diğerleri, 2009).
2.2.2. Sosyal Medyanın Kullanıcı Boyutu
Tüketici güdümlü içerik olarak da kullanılan kullanıcı tarafından oluşturulan
medya; kullanıcıların ürünler, markalar, hizmetler, kişiler veya ilgi alanları
hakkında bilgi alma ve diğer kullanıcıları bilgilendirme amacıyla oluşturduğu, üye
olduğu, yayılmasını sağladığı ve kullandığı çevrimiçi bilginin yeni kaynak türü
olarak tanımlanmaktadır (Hüseyinoğlu, 2009).
Kullanıcı tabanlı içerik; teknoloji kullanıcıları tarafından oluşturulan çeşitli medya
formlarının ve yaratıcı çalışmaların (yazılı, görsel, sesli veya bütünleşik)
tamamını kapsamaktadır. Basitçe “son kullanıcı olan tüketicinin ürettiği çeşitli
medya türlerinin içeriği” olarak tanımlanabilecek kullanıcı tabanlı içerik üç
önemli özelliğe sahiptir. Bunlar aşağıdaki gibi sıralanmaktadır (OECD, 2007).
Yayınlama Zorunluluğu: Kullanıcı tabanlı içeriğin temel özelliği, yapılan
çalışmaların her hangi bir ortamda yayınlanmış olmasının gerekliliğidir. Bu
ortam; herkes tarafından görülebilen bir web sitesi de, belli kullanıcıların
görebildiği sosyal ağ profilleri de olabilmektedir. Bu özellik kullanıcı tabanlı
içeriğin e-posta ve anlık mesajlaşmadan farkını ortaya koymaktadır.
Yaratıcı Çaba: İçeriğin ortaya çıkarılmasında veya var olan çalışmalardan yeni
bir içerik oluşturulmasında belli bir yaratıcı çaba ortaya konulmalıdır. Yani
25
kullanıcı içeriğe kendinden bir değer katmalıdır. Bu yaratıcı çaba aynı zamanda iş
birliği ve takım çalışması ile de ortaya koyulabilmektedir. Herhangi bir televizyon
programında bir kesiti alıp bunu internette bir siteye yüklemiş olmak kullanıcı
tarafından üretilmiş bir içerik yaratmak anlamına gelmemektedir.
Profesyonel rutin ve uygulamalardan bağımsız olmak: Kullanıcı tabanlı içerik
genelde profesyonel bir rutine ve uygulamaya bağlı kalma gereğinin dışında
oluşturulmaktadır. Bu içeriği oluşturanlar kurumsal veya ticari bir içerik
oluşturmazlar ve içerikten gelir elde etme gibi bir amaçları yoktur. Motivasyon
faktörleri genelde; diğer kullanıcılar ile iletişimde olmak, ünlenmek, itibar sahibi
olmak ve kendini ifade etmek olarak sıralanabilir.
İnternet ortamında oluşturulan içerikler tıpkı geleneksel medyadaki gibi kendi
izleyicisine sahiptir. Fakat buradaki en büyük fark kullanıcıların kendi
oluşturdukları veya başkalarından kopyaladıkları bu içerikleri paylaşmalarıdır. Bu
noktada ortaya çıkan bir başka kavram ise; “user driven content” yani kullanıcı
yönelimli içeriktir. Kullanıcı tabanlı içerikten farklı olarak kullanıcı yönelimli
içerikte, kullanıcı içeriği oluşturmak zorunda değildir. Ama içerikleri kendi
sayfalarında paylaşan kullanıcılar içeriğin daha fazla ortamda daha fazla sayıda
görülmesini sağlamaktadırlar. Bu farkı oluşturan, kullanıcıların içeriği
paylaşmaya olan istekleridir (Lietsala ve Sirkkunen, 2008).
Herkes tarafından görülebilen çeşitli medya içeriklerini kaynak gösteren ve nihai
kullanıcı tarafından sosyal medya kullanımını imkânlı hale getirmek için üretilen
uygulamalardan biri olarak da tanımlanan kullanıcı tabanlı içerik sosyal medyanın
da temelini oluşturmaktadır (Kaplan ve Haenlein, 2010). Sosyal medya az bir
operasyon ile idare edilen ve büyük oranda kullanıcı tabanlı içeriğe dayalı olan bir
platform olarak, herkese kendini uzman ilan etme fırsatı tanırken, katılıma kaliteli
bir katkı sağlamayan kullanıcıları etkileme şansı da vermektedir (Palmer ve
Lewis, 2009). Artık iletilmek istenen mesajlar internette karşılıklı konuşmalar,
içerik yaratımı, içerik paylaşımı, bağlantılar ve topluluk kurma faaliyetleri ile
yayıldığı için kullanıcı tabanlı içerikler şirketler, markalar vb. tarafından
oluşturulmuş içerikten daha güçlü bir hal almıştır (Gunelius, 2011).
Kullanıcı tabanlı içerik insanların başka yerlerde ulaşamayacakları bilgilere
ulaşmasını sağlamaktadır (Kushin ve Yamamoto, 2010). Bu içeriklerin dili;
26
profesyonel olmayan ve kendisine benzeyen birinin diline benzediği için insanlara
daha samimi ve güvenilir gelmektedir. Bu noktada, pazarlamacılar bu yeni dili
öğrenmelidirler (Brown ve Hayes, 2008).
2.2.3. Sosyal Medyanın Teknolojik Boyutu
Web, ağ anlamına gelen İngilizce kökenli bir kelimedir. Web sistemi ise; internet
üzerinden bilgisayarlar arası etkileşim sağlamak için tasarlanan bir bilgisayar
programıdır. Web, 1989 yılında Avrupa Nükleer Araştırmalar Merkezi
(CERN)’de çalışan Tim Berners Lee tarafından bulunmuştur (Naik ve
Shivalingaiah, 2008). WWW (World Wide Web) denilen bu ağ sistemine webin
ilk aşaması olduğu için web 1.0 da denilmektedir. Dünya çapında ağ olarak
çevirebileceğimiz WWW (World Wide Web); yazı, resim, ses, film, animasyon
gibi değişik nitelikleri olan verilere aralıksız ve etkileşimli olarak ulaşılmasını
sağlayan bir internet sistemidir. Bu internet sisteminde kullanıcılar bir sayfadan
başka bir sayfaya veya bir veriden başka bir veriye linkler yoluyla
ulaşabilmektedir (Kırcova, 2002).
Web 1.0 olarak adlandırılan webin ilk dönemi, az sayıda kullanıcının içerik
oluşturduğu ve bu içeriklerin bulunduğu web sayfalarını daha fazla sayıda
kullanıcının okuduğu bir sisteme izin verebiliyordu. Bundan dolayı web 1.0’a
sadece okunan veya salt okunur web adı verilmektedir (Naik ve Shivalingaiah,
2008).
İlk olarak O’Rielly tarafından ortaya atılan web 2.0 kavramı kullanımı artan içerik
katkısı ve etkileşim yeteneklerinin gelişmesiyle ortaya çıkmıştır. Webin bu yeni
döneminde; artık kullanıcılar hem okuyan hem yazan, hem tüketen hem üreten,
hem dinleyen hem konuşan kullanıcılara dönüşmüşlerdir. Çünkü WWW’nün
gelişmiş hali olan web 2.0 tüm bunlara imkân tanımaktadır. Web 1.0’ı teknolojik
anlamda pek değiştirmeyen bu katılımcı anlayış, kullanım amacının
farklılaşmasıyla, webin boyut değiştirmesini sağlamıştır.
27
Web 2.0 kavramının web sitelerine ve platformlara kattığı sosyal özellikleri şu
şekilde sıralayabiliriz;
•Sosyal paylaşım ağı olmaları,
• Kullanıcılara yönelik olmaları,
• Kaliteye önem vermeleri,
• Yeni projelerde sıra dışı olmalarıdır.
1.3. SOSYAL MEDYA PAZARLAMASININ ARAÇLARI
Sosyal medya kavramı, bir iletişim ortamı olup bu iletişimi sağlayan birçok sosyal
medya araçları bulunmaktadır. Araştırmanın bu kısmında söz konusu sosyal
medya araçları açıklanmıştır.
1.3.1. Bloglar
Blog sosyal medya aracı genellikle belirli bir alan üzerinde yetkinliğe ihtiyaç
duyulmadan oluşturulan medya paylaşım ortamlarıdır. Blog ortamlarında
kullanıcılar istedikleri zamanda bloğu oluşturan kişilere görüş bildiriminde
bulunabilirler.
Bloglar şu şekilde sınıflandırılmaktadır; kişisel, temasal, topluluk ve kurumsal
bloglardır (Karabulut, 2012)
Kişisel bloglar: Bireylerin genel tecrübeleri ile görüşlerini sunduğu kullanımı
kolay ve yaygın olan ortamlardır. Detaylı içerik ve donanıma ihtiyaç olmayan bir
yapıya sahiptirler.
Temasal bloglar: Bu blogları oluşturan kişilerin belirli bir uzmanlık olanı üzerine
yoğunlaşmış oldukları görülmektedir. İçerikler çeşitli konular üzerinde ele
28
alınmaktadır. Genellikle konular politika, sanat, spor, ekonomi, mutfak kültürleri
vb. alanlarda ele alınmaktadır (Karabulut, 2012)
Topluluk blogları: Çeşitli alanlarda yetkinliği olan bireylerin veya benzer
görüşleri yansıtan bireylerin bir grup oluşturarak üyelik sistemi kullanılarak
toplandığı ortamlardır.
Kurumsal bloglar: Kar amacı güden veya gütmeyen kurum kuruluşların bir araya
gelerek oluşturdukları daha çok kurumsal ve profesyonel bir yaklaşımla
oluşturulan blog topluluklarıdır. Kurumsal blogların kullanımı her geçen gün
artmakta ve önemi anlaşılmaktadır.
Blogların en temel özellikleri özgün ve güncel olmalarıyla beraber yorumlara
sahip olmalarıdır. Ayrıca bloglar yönetildiği kişi ya da kurumlar tarafından sürekli
güncellenmeli ve yeni gelişmelere ayak uydurmalıdırlar.
1.3.2. Sosyal Ağ Siteleri
Sosyal ağlar internetin ilk formlarıyla birlikte hayatımıza girmekle birlikte
özellikle Web 2.0 konseptinin temel yapı taşlarından biri olarak kabul
edilmektedir (Kahraman, 2010). Sosyal ağ siteleri her kullanıcının bir kişisel sayfa
ve profil bilgilerini bulunduran ve bunların diğer kullanıcılar ile paylaşımını
gerçekleştiren online iletişim sistemidir (Kalafatoğlu, 2010). Genel olarak
internetteki kullanıcıları belirli ilgi alanlarına göre bir araya getirmeyi
hedeflemektedir (Genç, 2010). Bireyler arasındaki kişisel veya profesyonel
ilişkilerin oluşturduğu ağdır. Sosyal ağlar insanlar arasındaki bağlantıları ve bu
bağlantıların gücünü temsil etmektedir (Onat, 2009).
Sosyal ağların temel çıkış noktası hem mevcut toplumsal bağların sürdürülmesini
hem de yeni bağlantıların kurulmasını sağlamaktır (Toprak ve diğerleri, 2009).
Sosyal ağ sitelerini özgün kılan bireylere yabancılarla tanışma olanağı sunması
değil, kullanıcıların kendi sosyal ağlarını göstermeleridir (Onat, 2009). Sosyal
ağların en önemli özelliklerinden biri ise artık çevrimdışı hayatımızın da önemli
bir parçası haline gelmeleri ve internet dışındaki hayatımızda da etkinliklerimizin
29
önemli bir kısmını online sosyal ağlar üzerinden yönetmemizdir (Kahraman,
2010). İnsanlar, tıpkı kafe ya da barlarda olduğu gibi sosyal ağ sitelerini
arkadaşlarıyla buluşma ve vakit geçirmek için kullanmaktadır (Rigby, 2008)
Sosyal ağların sağladığı işbirliği, kişiselleştirme, kullanıcı destekli içerik ekleme
ve üst veri gibi özellikler kullanıcı deneyimini zenginleştirmekte ve bu web
sitelerini daha çekici kılmaktadır (Tonta, 2009). Kullanıcıların, arkadaşlarına
davet göndermelerine ve profillerine erişmelerine, birbirlerine e-posta ve anlık
ileti göndermelerine izin vermektedir (Kaplan ve Haenlein, 2010).
Başka bir ifadeyle sosyal ağlar, kişilere, sınırlandırılmış bir sistem içinde, halka
açık ya da yarı açık profiller oluşturmalarına, sistem içinde diğerleri tarafından
oluşturulan bağlantıların listelerine bakıp geçiş yapmalarına izin veren web
siteleridir (Boyd ve Allison, 2008). Kişisel verilerin saklanmasında,
ilişkilendirilmesinde ve kategorileştirilmesinde önemli bir rol oynamaktadır.
Sosyal ağlar, bir topluluk içerisindeki ilişkilerin ziyaretçiler tarafından
oluşturulması sonucunda oluşan ağlardır.
Sosyal ağları diğer web sitelerinden ayıran bazı özellikler vardır. Rigby (2008) bu
özellikleri şöyle sıralamaktadır: Profil sayfası, arkadaş ağı, herkese açık
yorumlama sistemi ve gizli mesajlaşma sistemi. Sosyal ağ siteleri kişilerin profil
oluşturup toplumla paylaşmasına olanak sağlamaktadır. Bireylerin ortamda
paylaştığı kişisel bilgileri arttıkça kişisel bilginin gizliliği konusu tartışmaya açık
hale gelmektedir (Strater ve Richter, 2007).
Sosyal ağlar, teknolojik açıdan birbirine benzer olmasının yanında, farklı
amaçlarla tasarlanmıştır. Bazıları farklı kitlelere hitap ederken, bazıları ortak dile,
dine, ırka, cinsiyete sahip insanlar için tasarlanmıştır (Boyd ve Ellison, 2008).
Sosyal ağlarda yer alan sanal topluluklar, çok değerli iletişimler ve etkileşimlerin
yaratıldığı büyük bir pazaryeridir. Bu durum sosyal ağları pazarlama mesajını
yaymak, daha geniş ürün sunumu meydana getirmek ve şirketin ününü yönetmek
açısından mükemmel bir araç konumuna getirmektedir (Akar, 2010).
Sherman (2008) sosyal ağları 6 temel başlık altında toplamıştır. Bunlar; genel
ağlar, niş ağlar, profesyonel ağlar, multimedya ağları ve alışveriş ağlarıdır. Genel
30
ağlara örnek olarak, Facebook ve MySpace siteleri verilebilir. Linkedin
profesyonel ağlara, Flickr multimedya ağlara, Ning ise alışveriş temelli ağlara
örnek olarak gösterilebilmektedir (Sherman, 2008).
Günümüzün popüler sosyal ağları olan Facebook ve Linkedin mesaj yayma ve
marka farkındalığı için etkilidir (Akar, 2010).
1.3.2.1. Linkedin
Linkedin, 2002 yılında Reid Hoffman tarafından hayata geçmiştir. 5 Mayıs 2003‟
te yayın hayatına başlayan ağa ilk ayın sonunda 4.500 kişi katılmıştır. Günümüzde
ise her hafta yaklaşık bir milyon yeni üye almaktadır.
Linkedin insanların profesyonel kimliğini internet ortamında koordine etmesini
sağlar ve kariyer sürecinin daha başarılı geçmesine yardımcı olmaya çalışmaktadır
(Elad, 2008). Aynı zamanda Linkedin kullanıcıları gruplar kurabilmekte ya da
mevcut gruplara katılabilmekte ve endüstriye ait spesifik sorular sorup cevap
alabilmektedir (Hall ve Rosenberg, 2009)
1.3.2.2. Facebook
Facebook, insanların arkadaşlarıyla iletişim kurmasını ve bilgi alışverişi
yapmasını amaçlayan bir sosyal paylaşım web sitesidir. 4 Şubat 2004 tarihinde
Harvard Üniversitesi öğrencisi Mark Zuckerberg tarafından kurulmuştur.
Facebook‘un misyonu dünyayı daha açık ve bağlı hale getirmektir. İnsanlar,
arkadaşları ve aileleri ile bağlı kalmak, dünyada neler olup bittiğini keşfetmek ve
paylaşmak için Facebook kullanmaktadırlar
Facebook küçük işletme sahiplerine ağlarını genişletmeye, potansiyel müşteri ve
arkadaşlarla iletişim kurmaya, blog gönderileri, resimler ve videolar yoluyla
31
işletme bilgilerini paylaşmaya imkan vermektedir (Akar, 2010). Pazarlamacılara
aktiviteler, reklam performansları ve kullanıcıların demografik özellikleri
konusunda bilgiler sağlamaktadır (Kenmogne ve Chkara, 2008).
Smith (2007), pazarlamacıların etkin bir şekilde kullanabileceği Facebook
araçlarını şu şekilde sıralamıştır: Profil sayfası, Facebook grupları, Facebook
sayfaları, Facebook notları ve fotoğrafları, Facebook mesajları, Facebook
pazaryeri, Facebook paylaşımı, Facebook ağları ve haber yemleridir.
Facebook, bir işletmenin ürünlerinin, markasının ve kendisinin gösterimini
rahatlıkla yapmasını sağlayabilen ve bu bağlamda artan üye sayısıyla birlikte
topluluk oluşturarak bunu daha geniş kitlelere duyurmayı ve tanıtmayı olanaklı
kılan bir pazarlama ortamıdır (Akar, 2010).
1.3.2.3. YouTube
YouTube, bir video barındırma web sitesidir. 15 Şubat 2005'te 3 eski PayPal
çalışanı tarafından kurulmuş ve Ekim 2006'da Google tarafından satın alınmıştır.
"Tube" kelimesi cathode ray tube; televizyon tüpünden gelmiştir. Yayınlandığı ilk
günden dünyada ciddi bir yankı uyandırmıştır. Video paylaşımı ve izlenmesi
hizmeti veren site Adobe Flash teknolojisini kullanmaktadır (Aslan, 2007).
Youtube en ünlü ve tanınan video paylaşım servisidir. Bu servis yoluyla her gün
100 milyondan fazla video izlenilmektedir.
Bir sosyal medya aracı olarak YouTube, mesajları çok sayıda kişiye ulaşacak
şekilde dünyanın her yerine gönderebilme şansı verir. YouTube sayesinde birçok
kişi ünlü olmuş, birçok gerçek ortaya çıkmıştır. (Brown, 2008).
YouTube, oldukça kısa bir süre içinde dünyanın en büyük video paylaşım
topluluğu haline gelmiştir. Bu hızlı büyümenin hem kullanıcılar hem de
pazarlamacılar için çeşitli yararları olmuştur. Bunlar
Kullanıcılar için yararları:
32
Profesyoneller ve kullanıcılar tarafından hazırlanan videolardan oluşan dünyanın
en büyük envanterine erişim.
İçerikle zaten etkileşim halinde bulunan büyük bir topluluğa katılım imkanı.
Birden çok platformda yer alma fırsatı ve bu fırsatın içeriğin taşınabilirliğine
izin vermesi
Pazarlamacılar için yararları:
Tükettikleri içeriğe yüksek katılım gösteren geniş bir kullanıcı topluluğuna
erişim.
Güvenli ortamlarda markanızı korumak ve mesajınızı iletmek için
kullanabileceğiniz yöntemler.
Reklamlarınızı yayınlamak ve reklam faaliyetinizin etkinliğini ölçmek için
kullanabileceğiniz basit self servis platformlar
YouTube bir sosyal mecra olarak, markalar için tüketicilerine ulaşmada önemli
bir araçtır. Kullanıcı sayısı, günlük izlenen video sayıları ve paylaşım miktarı gibi
özellikleri ile markaların ve pazarlamacıların iştahını kabartmaktadır.
1.3.2.4. Twitter
Twitter, ―Şu anda ne oluyor?‖ sorusunu kullanıcılarına soran ve kullanıcıların
hayatlarının o zamanki kesitini, 140 karakter ile paylaşmasını isteyen bir sitedir.
Mikroblog uygulaması olarak da adlandırılan uygulama sayesinde, kullanıcılar
tanıdıkları kişileri takip edebilmektedirler (Genç, 2010). Twitter aynı zamanda
karşılıklı bir konuşma aracıdır. Konuşmalara başkaları eklenebilmekte veya
başkaları arasındaki konuşmalar izlenebilmektedir. Twitter‘ı önemli yapan da bu
konuşmalardır. Kullanıcının isteğine göre; sosyal araç, iş aracı, tutundurma aracı
veya araştırma aracı olabilir (Weber, 2009).
33
Twitter‘ın kalbinde tweet isimli küçük bilgi balonları yer alır. Her Tweet en fazla
140 karakter uzunluğunda olabilir, bu kısıtlamanın amacı az yerle çok bilgi
paylaşımı gerçekleştirilebileceğini göstermektir. Twitter özellikle haber
organizasyonları tarafından acil durumlarda veya doğal felaketlerde haberleri
güncellemek için kullanılmaktadır (Bernard ve diğerleri, 2009)
Özetlemek gerekirse, Twitter etkili bir şekilde güncel olayları, haberleri
öğrenmek, web site adreslerini paylaşmak, düşünceleri paylaşmak, bir olay veya
kişiyi takip etmek, dil öğrenmek, diğerleri ile tartışmak ve işbirliği sağlamak
amacıyla kullanılabilir.
Twitter, itibar yönetim aracı olarak nitelendirilmesinin yanı sıra tüm dünyadaki
insanları işletme ya da kişisel amaçlar için bir araya getirmektedir. İşletmeler
tüketicilerin kendileri hakkında konuştuğunun farkına varıp, daha hızlı geri dönüş
yapabilmektedir (Weinberg, 2009).
1.3.2.5. Instagram
Instagram son dönemlerin popüler fotoğraf paylaşım uygulamalarından bir
diğeridir. Instagram, resmi internet sitesinde; “Hayatınızı fotoğraflar aracılığıyla
arkadaşlarınızla paylaşmanın hızlı, güzel ve eğlenceli yolu” şeklinde
tanımlanmaktadır. Instagram 90 milyon aktif kullanıcıya ulaşmış olup siteye her
gün 40 milyon fotoğraf yüklenmekte ve her bir saniyede 1000 yorum
yazılmaktadır. Fotoğraflar üzerinde düzenlemeler yaparak onları takipçilerle
paylaşmaya olanak tanıyan Instagram oteller tarafından da kullanılmaya
başlanmıştır. New York’ta yer alan W Times Square Oteli, lobi barında bir
Instagram sergisi düzenlemiştir. Shangri-La Otelleri ise Instagram’la bütünleşik
bir mikro-site oluşturmuş ve Instagram kullanıcılarının Shanri-La otellerinde
çektikleri fotoğrafları bu sitede paylaşmalarına yönelik bir kampanya
hazırlamıştır. Bu kampanya sayesinde hem otel çalışanları hem de ziyaretçilerin
otelde çektikleri fotoğrafların paylaşılması, en sevilen fotoğrafın oylanması ve
otelle ilgili anıların paylaşılması teşvik edilmiştir.
34
Sosyal ağlar üzerinden fotoğraf paylaşımı, akademik çalışmalarda da konu
edinilmiştir. Lo vd., (2011) çalışmalarında paylaşımcıların medya kullanım
özelliklerini, demografik profillerini ve seyahat güdüleri belirlemeye
çalışmışlardır. Çalışmanın dikkat çeken sonuçları arasında, sosyal ağ sitelerinin,
çevrimiçi fotoğraf albümlerinin ve kişisel blogların popüler medya araçları olduğu
ve bu araçları kullanan paylaşımcıların genç, eğitimli ve yüksek gelir sahibi kişiler
olduğu bilgisi yer almaktadır.
1.3.3. Wikiler
Wiki kelimesi, Hawaii dilinde hızlı anlamına gelmektedir. İlk olarak 1994 yılında
Ward Cunningham tarafından ―WikiWikiWeb adıyla geliştirilmiştir. Wikiler
kitle bilincinden yararlanan teknolojilerden birisidir, web temelli içerik üretimi ve
yönetmesi için çok basit ama güçlü bir sistemdir (Jalali, 2009)
Wiki, GNU Özgür Belgeleme Lisansı altında herkesin üzerinde istediği gibi
düzenlemeler yapmasına izin veren bilgi sayfaları topluluğudur. Geniş
dokümantasyonlar oluşturabilmek için idealdir. Bilgi paylaşımı için çok hızlı ve
kolayca kullanılabilmektedir.
Yapısal olarak sayfalarının kullanıcıların kendileri tarafından oluşturulduğu ve bir
kullanıcının diğer kullanıcılar tarafından oluşturulan sayfaları istediği şekilde
değiştirebildiği web siteleridir (Kahraman, 2010).
Her kullanıcının ayrı bir bilgi girerek zenginleştirdiği bu tarz siteler genelde
internet arşivlerini oluşturur. Gruplar, ―wiki sayesinde kolayca geniş
dokümantasyonlar oluşturabilir, diff (iki dosya arasındaki farkları bulmaya
yarayan program) özelliği sayesinde sayfanın yazılmış önceki versiyonlarını
görebilmektedirler (Kalafatoğlu, 2010).
Wiki, kolektif ve işbirliğine dayalı bir iletişim ortamını ifade etmektedir. Son
derece dinamik bir görünüme sahip olan wikiler, sanal ortamdaki karşılaşmaların
ve görüş alışverişlerinin yoğun bir şekilde yaşandığı ortamlardır (Köse, 2008).
35
Wikiler kuruluşlar için de oldukça önemlidir. Wikilerde kimin ne zaman bilgi
eklediği ya da güncellediği takip edilebilmektedir ve gerekli görüldüğünde
değişiklikler geri alınabilmektedir. Hangi kullanıcının ne zaman ne yaptığı
rahatlıkla takip edilebilmektedir.
Wikiler kuruluşların bilgi yönetimi, beyin fırtınası ve takım yönetimi konularında
faydalandığı, kurum içi iletişim için önemli araçlardandır. Bazı kurumlar wikileri
proje yönetimlerinde belge saklamak amaçlı kullanmaktadır. Diğer yandan
bilgilerin konu başlıkları altında arşivlenmesi, bilgiye erişimi de
kolaylaştırmaktadır.
Wikiler birkaç değişik firmanın beraber çalıştığı bir proje veya dokuman için
onların her birisinin yaptıkları çalışmayı kayıt etmeleri ve başkalarına duyurmaları
için çok kullanışlı olarak değerlendirmektedir (Jalali, 2009)
Chatfield (2009) işletmelerin wikileri kullanma amaçları şu şekilde
sıralamaktadır:
Fonksiyonel, güvenli, ucuz ve hızlı bir ağ ihtiyacı
Tek bir yerde bulunan, geniş doküman arşivini düzenli bir şekilde yayımlama
Notları, ajandayı, takvimi ve grupla ilgili veri ve planları kolayca yönetme
Hem çalışanların hem müşterilerin dokümanları görebileceği merkezi bir yer
Özetle wikiler, herhangi bir kullanıcı tarafından bir form aracılığı ile bilgilerin
eklendiği, düzenlendiği, depolandığı ve serbestçe genişleyebilen web sayfalarını
ifade etmektedir.
Wikilerle işbirlikçi çalışmanın bir ürünü olan web sayfaları yaratılmaktadır.
Yaygın bir kullanım alanına sahip olmalarının en büyük nedeni, hiç kuşkusuz
Wikipedia adındaki "Özgür Ansiklopedi" uygulamasıdır (Ferret, 2006).
Wiki yapısı ile ansiklopedi hizmeti sunan wikipedia.org dünyanın belki de en çok
tanınan ve en çok kullanılan wiki sitesidir (Kahraman, 2010).
36
Wikipedia, günümüzde internet üzerindeki en geniş referans web sitesidir.
Aslında Wikipedia, profesyonel değerlendirme yapılan bir ücretsiz online
ansiklopedi yaratma girişimiyle gelişmiştir (Akar, 2010).
Ocak 2001 de hizmete giren site internet tabanlı bir ansiklopediyi
amaçlamaktadır. Madde başlıkları hakkında kullanıcılardan alınan bilgiler
uzmanlar tarafından onaylanarak nihai bilgi hazırlanmış olur, böylelikle doğru ve
güvenilir bilgiye ulaşılır.
1.3.4. Medya Paylaşım Siteleri
Bu siteler kullanıcıların fotoğraf, görüş veya video paylaşımı yapabildikleri ve
başkaları tarafından yapılan paylaşımları inceleyip diğer sosyal medya
ortamlarında da paylaşabildiği sosyal medya araçlarıdır
Medya paylaşım siteleri kavramı, ‘‘kullanıcılara kullanıcı tabanlı içerik olarak
adlandırılan multimedya içeriği oluşturma ve yükleme imkânı veren sitelerdir’’
şeklinde tanımlanmıştır (Zarella, 2010)
Bu sitelerde de, sosyal sitelere benzer bir şekilde üyelik, hesap ve iletişim kurma
fonksiyonları vardır. Ancak bu tarz ortamlarda ağ oluşturmaya odaklanmaktan
başka kesin bir şekilde içeriğe bakılmaktadır (Lietsala ve Sirkkunen, 2008).
Medya siteleri içerisinde Flickr ve YouTube en yaygın olarak kullanılan sitelerdir.
YouTube gibilerinin popülerliği diğer siteler için referans olmuştur. Günümüzde
yalnız resim ve video yeterli olmayıp sunum paylaşımlarında başka siteler
kullanılmaktadır.
1.3.5. Mikrobloglar
Mikroblog, geleneksel blogdan içeriğinin ve dosya büyüklüğünün küçük olması
bakımından farklıdır. Mikrobloglar kullanıcılara kısa cümleler, anlık fotoğraflar
veya video linkleri gibi küçük içerikleri paylaşmak için ortam sağlamaktadır.
37
Mikroblog servisleri iletişimdeki boşluğu doldurmak için ortaya çıkmış,
kullanıcıların en uzun 140 karakterlik (bir SMS için izin verilen uzunluk)
metinlerle o anda neler yaptıklarını anlatmalarını sağlayan siteler olarak
hayatımıza girmiştir (Kahraman, 2010).
İnsanların anlık olarak ne yaptıklarını başkalarıyla paylaşmalarını sağlayan
mikrobloglar, özellikle profesyoneller tarafından bilgi ve haber paylaşımı amaçlı
kullanılmaktadır.
Mikroblog, aslında insanların kısa metin gönderileri aracılığıyla
tanıdıkları/arkadaşları ile ilgili güncel kalmasına izin veren bir kısa mesaj
yayımlaa hizmetidir (Akar, 2010).
Dünyanın herhangi bir yerinde olan bir gelişmeyi en hızlı duyuran platformlar
mikrobloglardır. Mikrobloglar; bir iki cümleyle sınırlı içerik ile güncellenebilen,
cep telefonu ve iPhone gibi mobil araçlar ile kolayca kullanılabilen, içeriğin hızlı
bir şekilde yayılmasına olanak sağlayan sosyal mecralardır.
Özetle mikroblog; internette, metin, resim, link, kısa video ya da diğer medyadan
oluşan küçük çaplı dijital içeriği gönderme uygulamasıdır. Ortak kültürde
mikrobloglar, hem kişisel hem profesyonel anlamda son derece popüler bir kanal
haline gelmektedir (Akar, 2010).
Mikroblogların pazarlama açısından sağlayabileceği yararlar şöyle
sıralanmaktadır (Ryan ve Jones, 2009): endüstride tanınmış fikir liderleri içine
girmeye imkan tanır, endüstrideki etkileyicileri takip etme ve karşılığında onları
etkileyebilme olanağı sağlar, müşterilerle gerçek zamanlı iletişim kurmayı sağlar,
şirketin çevrimiçi profilinin yükselmesine yardımcı olur ve trafiğin
yönlendirilmesine katkı sağlamaktadır.
Mikrobloglar; sosyal ağları, anında mesajlaşmayı ve bloglamayı birleştiren bir
araçtır. En çok kullanılan mikroblog siteleri ise: Twitter, Pomnce ve Jaiku‘dur.
(Myfield, 2008). En popüler ve en çok kullanılan mikrobloglama servisi olan
Twitter, Mart 2006‘da yayına açılmıştır (Kahraman, 2010). Twitter, kullanıcılarını
ilgiye değer konularda en yeni bilgilere ulaşmayı mümkün kılan gerçek zamanlı
bir bilgi ağıdır.
38
1.3.6. Podcasting
2004 yılının Eylül ayında ortaya çıkan podcast, yeni bir yayın dağıtım sistemidir.
Podcast sayesinde takip etmek istediğiniz amatör ya da profesyonel
radyo/televizyon programlarına abone olarak istediğiniz zaman, istediğiniz araçla
izleyebilirsiniz (Kalafatoğlu, 2010).
2005 Haziran ayında Apple firmasının iTunes adlı müzik programına podcasting
desteğini eklemesi ve podcast'ler için bir dizin yaratması bir dönüm noktası
olmuştur.Tunes sayesinde tüm dünyada yaygınlaşmıştır. Terim Apple‘ın ürettiği
taşınabilir müzikçalar iPod‘un, adındaki pod ve İngilizcede ―yayın anlamına
gelen broadcast‖ sözcüğünün cast kısmı alınarak türetilmiştir (Kalafatoğlu, 2010).
Podcast, radyo yayını ya da benzer bir programın internetten çekilebilmesini ve
kişisel ses cihazlarından dinlenebilmesini sağlayan sayısal kayıt anlamına
gelmektedir
(Barnes, 2007). Podcasting servisini kullanan kişiler kendi istedikleri zamanlarda
ses veya görüntü programlardan yararlanabilmektedir. Kişiler, geleneksel medya
yöneticilerinin planladığı programları dinlemek veya izlemek zorunda
kalmamaktadırlar (Myfield, 2008).
Ülkemizde ve dünyada podcast yayını yapan öncü sektör, medya ve basın
sektörüdür. Podcast programları sayesinde zaman ve mekan sınırlaması olmadan,
online olmadan bilgiye ulaşmak mümkündür.
Özetle, podcasting ses ve video gibi medya dosyalarını yayınlamak için
geliştirilmiş bir internet teknolojisidir. RSS teknolojisi aracılığıyla medya
dosyalarının indirilmesi sağlanmaktadır. (Hammersley, 2004). Podcast‘ler
yüklenebilir, dijital ses (MP3) ve video (MP4) kayıtlarıdır. Günümüzde kurum içi
iletişim programlarıyla daha ilişkili kullanılmaktadır.
Podcast, popülerliğini iş dünyasında da sürdürmektedir. Firmalar eğitimlerinde,
toplantı içeriklerinde, saha ekiplerinin iyileştirilmesinde, bayi ve müşteri
ilişkilerinde podcasti kullanmaya başlamışlardır (Zerey, 2007). Pazarlama ve
yönetim düşünürleri, üniversite öğretim görevlilerinin verdiği seminerler, TV ve
39
radyo söyleşileri, haberler bu şekilde o anda orada olup bilgiden
yararlanamayanlar için internet üzerinden ilgililere sunulmaktadır.
Podcasting aşağıdaki alanlarda ve amaçlarla kullanılabilir (Doruk, 2006);
Bilgi verici içeriklerin dağıtılması için,
Endüstriyel, organizasyonel vb. bilgilerin, haberlerin yayınlanması için,
Müzik ya da video klip yayını için,
Çocuklar ya da görme engelliler için hikâye ya da kitapların sesli versiyonlarının
yayınlanması için,
Eğitim amaçlı içeriklerin dağıtımı için,
Podcasting, radyo yayınları için yaygın biçimde kullanılmaktadır. Radyo
programları, MP3 olarak kaydedilmekte ve ardından RSS üzerinden
yayınlanmaktadır.
Podcasting, işletme iletişiminin hızla çok önemli bir parçası haline gelmektedir.
Hem ses hem video yeteneğiyle mesaj hakkında daha fazla detay verme fırsatı
sunmaktadır (Akar, 2010).
Stokes (2009) podcastlerin pazarlama açısından özelliklerini; hedeflenebilir,
ölçülebilir, kontrol edilebilir, esnek, sınırsız ve nispeten masrafsız olarak
belirtmiştir.
1.3.7. Forumlar
Forum, elektronik ortamda yaratılmış bir tartışma platformu ve paylaşım
sistemidir. Forumların atası ziyaretçi defterleridir. Daha sonra mesaj panoları
ortaya çıkmış ve en son olarak günümüzdeki forum halini almıştır.
Forumlarda tartışılan konular ve başlıklar belirli bir ilgi alanı dahilindedir
(Mayfield, 2008).
40
Forumlarda internet kullanıcıları genellikle kendi kimlikleriyle yer almazlar.
Takma isimlerle yer aldıkları forum ortamlarında istedikleri konularla ilgili
tartışma konuları başlatabilirler, çeşitli yorumlar yapabilirler, yorumlarının içine
linkler koyabilirler (Onat, 2009).
Forumlar, diğer çevrimiçi sosyal medya biçimleri ve hatta sosyal medyanın
kendisinden bile önce ortaya çıkmıştır (Myfield, 2008). Fakat kullanıcıların dosya,
içerik, bilgi ve fikir paylaşımını sürekli olarak, belirli konu başlıkları altında
gerçekleştirmelerinden ötürü, günümüzde bir mecra olarak sosyal medya
içerisinde yerini almıştır (Kalafatoğlu, 2010).
Kurumsal açıdan bakıldığında işletmeler, forumlar ve bloglar aracılığıyla
kendileri hakkında neler söylendiğini takip edebilirler. Hedef kitlelerine samimi,
şeffaf ve iyi niyetli olduklarına dair mesajlar iletebilirler (Scott, 2008).
1.3.8. İçerik Paylaşan Siteleri
Sanal veya çevrimiçi topluluklar insanların internet ve bilgisayar başında giderek
daha fazla zaman geçirmesine bağlı olarak ortaya çıkmış kavramlardır. Sanal ya
da çevrimiçi topluluk kavramı, ortak bir ilgi alanı ile ilişkili, iletişimi internet
teknolojilerini kullanarak sağlayan ve coğrafi olarak birbirlerinden uzak olan
kimselerin bir araya geldikleri toplulukları ifade etmektedir.
Forumlar ise; çevrimiçi toplulukların özelleşmiş bir türüdür. Sosyal medya
araçlarının en erken ortaya çıkan türü olarak tanımlanabilecek olan forumlar ilan
panolarının modern versiyonu olarak da tanımlanmaktadır. Forumlar sayesinde
kişiler gerçek zamanlı görüşmelere istedikleri zamanda katılabilmektedirler.
Çevrimiçi topluluklar ile sosyal ağlar birbirlerine çok benzer özelliklere sahip
olsalar bile; sosyal ağlar kümelenmiş büyük internet toplulukları olarak
değerlendirilirken çevrimiçi topluluklar daha çok küçük ve özelleşmiş niche
topluluklar olarak tanımlanmaktadır.
Tüketici, işgören ve franchise birlikleri organizasyonların oluşturabileceği online
topluluk türleridir. İşletmelerin online topluluk oluşturma sebepleri şunlardır
(Chaney, 2009);
41
• Online gruplar ile tüketicilerle sıkı ilişkiler oluşturulur.
• Online topluluklar arama motorlarında mevcuttur.
• Bu topluluklar tüketici geri dönüş süreçlerini sağlarlar.
• Online topluluklar kulaktan kulağa pazarlama kavramının uygulayıcısıdır.
• Online topluluklar kullanıcılarına aidiyet ve sahiplik bilinci oluştururlar
1.4. SOSYAL MEDYA PAZARLAMASI
Bilgi teknolojilerindeki gelişmeler, internette pazarlamayı en hızlı gelişen
doğrudan pazarlama tekniği haline getirmekte, dijital çağın yeni pazarlama
anlayışı olarak nitelendirilmesine neden olmaktadır.
Gelişen pazarlama, pazarlamacıların sosyal ağ kurma ve diğer yeni tekniklere
odaklanmalarını gerekli kılmaktadır. Yeni dünya; yeni medyayı, yeni kanalları ve
yeni pazarları sunmaktadır (Akar, 2009).
Web ortamları fiziksel dünyada var olmayan bir rekabete girilmesine neden
olmuştur. Bu haliyle web, pazarlama açısından bakıldığı zaman fiziksel dünyanın
bir yansıması ve bunun da ötesinde bu dünyanın bir alternatifi konumundadır
(Hoffman ve Novak, 1996). Sosyal medya pazarlamasının temelleri, sosyallik,
medya ve pazarlama olmak üzere üç bileşene dayanmaktadır (Weinberg, 2009).
Web siteleri, ürünleri tanıtma ve satışa sunma fırsatı olarak pazarlamada önemli
bir araç olarak kullanılmaktadır, sosyal medya siteleri ise ürünün medya
kolundaki en önemli pazarlama yollarından birisidir. Sosyal medyadaki
gelişmeler, işletmecilikte pazarlama ve tüketici iletişimine yeni fırsatlar
sunmaktadır. Sosyal medya siteleriyle birlikte pazarlama, doğru, kişisel ve sosyal
hale gelmektedir (Shih, 2009).
Sosyal medya siteleri pazarlama aracı olarak, önemli bir etkinliğe sahiptir ve
birçok özellik sağlamaktadır. Bu özellikler ticari faaliyetlere finansal destek
yaratmaları açısından önemlidir. Sosyal medya sayesinde milyonlarca ortak görüş
42
sahibi tüketici bir araya gelip ürün ve marka hakkında olumlu ya da olumsuz
yorumlar yapabilmektedir. Bu durum ürünün imajını önemli ölçüde
etkilemektedir.
Sosyal medya pazarlama uzmanları, kullanıcıların sosyal medya ortamlarında
neler söylediğini ve nelerle ilgilendiğini gözlemler. Elde edilen veriler
kullanıcıları pozitif yönde etkilemek için kullanılır. Bu sayede sosyal medyada yer
almak, yani kullanıcıların sizden bahsetmesi hedeflenmektedir (Evans ve McKee,
2010).
Sosyal paylaşım ağlarında ürünün kalitesi, yapısal özellikleri, kullanım kolaylığı
vb. gibi daha birçok konu paylaşılmak suretiyle alternatif ürünler tavsiye
edilebilmekte ve böylece tüketicinin ürün üzerindeki kararlılığı
değiştirilebilmektedir (Clemons, 2009). Pazarlamacılar açısından sosyal medyanın
en değerli yönlerinden biri, bir geri bildirim döngüsünün parçası olması ve bunu
desteklemesidir (Akar, 2010)
Sosyal medya pazarlamasını Tuten (2008), marka olmayı ve iletişim amaçlarını
yerine getirmek için sosyal ağları, sanal dünyaları, sosyal haber sitelerini ve
sosyal fikir paylaşım sitelerini kapsayan sosyal toplulukların kültürel bağlamda
kullanıldığı çevrimiçi reklam şekli olarak ifade etmektedir.
Sosyal medya pazarlaması kısaca, hedef kitleye doğru yer ve zamanda, doğru
mesajla ulaşmak için sosyal medya üzerinde yürütülen satış ve reklam
faaliyetleridir.Sosyal medya sitelerini kullanarak internet üzerinde görünürlüğü
arttırmak ve mal ve hizmetleri tutundurmak olarak da tanımlanabilir (Akar, 2010).
Klasik pazarlama anlayışına ek olarak tüketicileri de etken kılan bir pazarlama
türüdür, blog ve mikrobloglar, sosyal ağlar, forum siteleri gibi internet mecraları
üzerinden yürütülür.
Ayrıca Tuten (2008), sosyal medya pazarlamasıyla gerçekleştirilebilecek olan
hedefleri şu şekilde sıralamıştır:
Marka bilincini oluşturma
Tüketici davranışlarını inceleme
Yeni pazarlama stratejileri için fikirler geliştirme
43
Kurumsal web sitelerinin trafiğini artırmak
Marka mesajının sergilenme süresini uzatma
Arama motoru sıralamalarını geliştirme
Marka imaj ve itibarını artırma
Marka içselleştirmesini teşvik etme
Ürün satışlarını artırma
Pazarlama hedeflerini etkili bir biçimde tamamlama
Marka deneyimi ile tüketicilerin ilgisini çekme
1.4.1. Sosyal Medya Pazarlamasının Avantajları Ve Dezavantajları
Sosyal medya, hem müşteriler hem de firmalar için başka kanallarla
gerçekleştirilmesi mümkün olmayan birçok imkanı, daha düşük maliyetle
sağlamaktadır. Aynı zamanda sosyal medya strateji olmadan yola çıkıldığında
felaketlere yol açabilmektedir.
1.4.1.1.Sosyal Medyan Pazarlamasının Yararları
Sosyal medya pazarlamasının avantajlarını tam olarak açık bir şekilde belirtmek
oldukça zordur. Bu durum sosyal medyanın etkisinden ve gelişiminden ileri
gelmektedir.
Sosyal medyanın teknoloji altyapısına dayanan ve eşzamanlı bir etkileşim
sağlayan özellikleri ile interaktivitenin çok kapsamlı ve sınırsız bir şekilde
kullanımına imkan tanımaktadır (Bulunmaz, 2011).
Sosyal medya toplumun davranışlarını etkilemesi açısından önemlidir
(Kirschenbaum, 2004). Özellikle kullanıcı için çok hızlı elde edilen geri
bildirimler buna örnek olarak gösterilebilmektedir. İnternetin güncellik sağlama
fonksiyonunu göz önünde tutarsak; müşterilerin istediği her an marka ile
bağlantıda olma dürtüsü de önemli bir avantajdır (Kalafatoğlu, 2010)
44
Öte yandan sosyal ağlarda fikir önderlerinin ürün veya hizmet konusunda olumlu
görüşe sahip olmaları, diğer tüketicileri de etkileme güçleri göz önüne alındığında
büyük bir avantaj sağlayabilmektedir.
Kullanıcı davranışlarının ölçümlenebilmesi, internet iletişimin bir diğer
avantajıdır. Web sitesi ölçümlemelerinde ziyaretçi sayısı, ziyaretçinin bulunduğu
şehir, incelenen sayfalar, inceleme süreleri kaydedilebilmektedir. Böylece, web
siteleri kullanıcı deneyimine uygun şekilde tasarlanabilmektedir (Genç, 2010).
Social Media Examiner tarafından 2011 yılında yayınlanan rapora göre sosyal
medya pazarlamasının faydaları şekil 3‘teki gibi sıralanmaktadır.
Şekil 3 :Sosyal Medya Pazarlamasının yararları
45
Kaynak: Stelzner, 2011
Hem pazarlama dünyası hem de tüketiciler için değeri gün geçtikçe artan sosyal
medyanın pek çok faydası vardır. Bu faydaları sıralayacak olursak:
Düşük maliyetlidir.
Ölçümlenebilirdir.
Hızlı, esnek ve kolay ulaşım sağlar
Müşterileri daha iyi tanıma fırsatı sunar.
WOM uygulama kolaylığı sağlar.
Kendini ifade etme imkanı sağlar.
Lokasyon ve mobilite avantajı sunar.
Eğlencelidir
Sosyal ağlar işletmeler için pazar segmentasyonu yapabilme olanağı sağlar.
Hedef kitleleriyle temas kurmalarını ve doğru hedeflere ulaşmalarını sağlar
(Onat ve Alikılıç, 2008).
46
Markayla ilgili görüşleri gerçek zamanlı olarak takip edebilme olanağı sağlar.
Olumlu marka imajı için bloglarda daha etkili propaganda yapabilme imkanı
sağlar.
Marka kullanıcılarını bir araya toplayıp daha etkili mesajlar verme kolaylığı
sağlar
1.4.1.2. Sosyal Medya Pazarlamasının Zararları
Sosyal medya pazarlamanın sebep olduğu en büyük negatif etkilerden birisi ortaya
konulan pazarlama değerinin kontrol edilememesidir. Yani işletme varmak
istediği hedefin çok dışında bir sosyal etkileşime yol açabilmektedir.
İletişim altyapısına dayanan, konuşmadan ve fikir alışverişinden oluşan sosyal
medyada markanın paslanması, daha az dikkat çekmesi ya da beğeniye uygun bir
yönde gitmemesi gibi riskler de bulunmaktadır (Sweeney ve Craig, 2011). Ayrıca,
sosyal medya ortamlarında kuruluşlarla ilgili yer alan olumsuz mesajların
yayılması sonucu ortaya çıkan viral etki, kuruluşları saldırılara karşı savunmasız
bırakmaktadır (Zyl, 2009).
İnternet bağlantı hızlarındaki değişim yüklü mesajların ve görsellerin yüklenme
süresinde farklılıklara sebep olacağından, yüklemesi uzun süren uygulamalardan
(application, widget) kişiler kaçınabilmektedir. Bu da reklam hedeflerine ulaşmayı
engelleyebilir.
Sosyal medya pazarlamasının diğer bir olumsuz yönü de kullanıcıların spam adı
verilen ve rahatsız edici reklamlara maruz kalmasıdır. Zamanında engellenmeyen
kötü içerikli yayınlar kişilerin ve şirketlerin itibarlarını zedelemektedir (Zyl,
2009). Sosyal medyada üçüncü şahıslar tarafından lekelenmiş bir marka sıkıntılı
bir durum oluşturmaktadır ve oluşan bu algıyı düzeltmek de oldukça pahalıdır.
Öte yandan sosyal medyada yer alan etik dışı davranışlar incelendiğinde başlıca
etik dışı davranışların şunlar olduğu görülmektedir (Mavnacıoğlu, 2009):
47
Kişisel verileri izinsiz kopyalamak ve dağıtmak.
Kişisel verilerde tahrifat yapmak.
Ticari firmaların sırlarını ifşa etmek.
Sahte içerik hazırlayarak kullanıcıları yanıltmak.
Reklam ve sponsorluk almak için manipüle edici içerik yayımlamak.
Telif haklarının göz ardı edilmesi.
Genel ahlaka aykırı içerik oluşturmak ve yaymak.
Firmalara zarar vermek için firmanın sahte blogunu oluşturmak.
Kaynak göstermeden içerik kullanmak.
Kişilerin gerçek kimliklerini gizleyerek sahte profiller oluşturmaları.
Kurumların tüketicilerini yanıltmak için ücret ödeyerek yanlı içerik
hazırlatmaları.
Spam blog oluşturmak. Sosyal medya pazarlamasının olumsuz yönlerini ise
aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür:
Sosyal medyada çalışma yapmak, giriş yapmak çok kolaydır. Bu işten alnınızın
akıyla çıkmanız ise hayli zordur.
Riskli ve kontrol edilemezdir. Yani garantili bir formülü, yol haritası tam olarak
yoktur.
İnsanların markaya karşı olumsuz imaj içeren topluluklarda bir araya
gelebilmesi mümkündür.
Sosyal ağların giderek kalabalıklaşması, iletişimde gürültü unsurunu artırmakta
ve firmalar açısından pazarlama ve iletişim mesajlarının kaybolmasına, hedef
şaşırmasına ve geri bildirimin beklentilerin altında kalmasına sebep
olabilmektedir (Onat ve Alikılıç, 2008).
SONUÇ
48
20. yüzyılda teknolojide yaşanan hızlı gelişmeler internetin daha da
yaygınlaşmasına sebep olmuş ve onu yaşamımızın ayrılmaz bir parçasına
dönüştürmüştür. İnternet kullanıcıları belli bir zaman sonra internet üzerinden
alışveriş işlemlerini yapmaya başlayan ve elektronik pazarlarda yer alan
tüketicilere dönüşmüştür. Dolaysıyla, tüketicilerin elektronik pazarlarda yer
almaları onların satın alma davranışlarını da yakından etkilemiştir. Elektronik
Ticarette tüketiciler çok sayıda mal ve hizmetin çeşidini görebilirler ve en
uygununu bulma şansına sahiptirler. Rekabetin yoğun olduğu böyle bir mecrada
işletmeler üstünlük elde etmeleri için tüketici davranışları konusuna önem
vermelidirler.
Teknolojinin gelişmesiyle beraber artan rekabet ortamında müşteriler birçok ürün
ve hizmet seçeneği arasından tercihlerini yapmaktadırlar. Tüketicinin dikkatini
çekmek ve düşük maliyetli, etkili mesajlar oluşturmak için hedef kitlenin bilerek
ve isteyerek yer aldığı sosyal medya mecralarında bulunmak, işletmeler açısından
oldukça cazip bir seçenek haline gelmektedir. Sosyal medya, mevcut pazarlama
kanallarının yanısıra bu kanallarla bütünleşik halde kullanılabilecek yeni ve etkin
iletişim kanallarını meydana getirmektedir
Sosyal medya işletmeler açısından yeni müşterilere ulaşma ve eski tüketicilerin
satın alma davranışlarını marka alışkanlığı haline getirebilme açısından uygun bir
pazarlama ortamı oluşturmaktadır.
İşletmeler, sosyal medya araçlarının hızlı yayılma özelliği sayesinde büyük
kitlelere ulaşabilmektedir. Marka ve şirketler için önemli ve yeni bilgileri çok
hızlı ulaştırmak açısından büyük avantaj sağlarken tam tersi durumda olumsuz ve
yalan haberlerinde aynı hızda yayılmasına sebep olabilmektedir. Bu durumda
sosyal ağların artan kullanımı bir kuruluşun marka imajı ve itibarı için potansiyel
risk oluşturabilmektedir.
Internet üzerinden e-pazarlama gerek insan yaşamında gerek ekonomik hayatta
hızlı değişimlere yol açmaktadır. Teknolojik gelişmeler bu değişimin başlangıcını
oluşturmuş ve değişimin hızında da etkili olmuştur. Teknolojik gelişmelerle e-
pazarlamanın kullanım araçları değişmekte, bu sayede işletmeler müşterilerine
daha kaliteli hizmet ve ürünler sunmaktadır. Değişim tüketici beklentilerini
farklılaştırmış daha fazla ve hızlı hizmet bekleyen, hata kabul etmeyen, kaliteyi
49
arayan, iletişim teknolojileriyle mal ve hizmetler hakkında devamlı bilgi edinen
bir tüketici yapısı oluşmuştur.
İş yaşamında pazar yeri büyümüş, rekabet küreselleşmiştir. İşletmeler ürünlerini
dünyanın herhangi bir yerinde yaşayan müşterilerine satabilmekte ve 24 saat açık
işletmeler haline gelmektedirler. İşletmelerin artan rekabet karşısında epazarlama
araçlarını kullanarak maliyetlerini ve iş süreçlerindeki verimsizliklerini
düşürdükleri görülmektedir. E-pazarlama araçları bu süreçte tekil kullanımdan
daha çok birleştirilmiş ve birbirini tanımlayan bir düzleme doğru gitmektedir.
İşletmeler birbirleriyle koordineli çalışabilen ve hızlı hareket edebilen esnek
yapıdaki büyük organizasyonun ufak parçalarını oluşturmaktadırlar. E-
pazarlamayla birbirine bağlı işletmeler zamana karşı yarışmakta, iş ve işlem
süreçlerini en aza indirmektedirler.
İşletmelerin Internet'i kullanım amaçları incelendiğinde, Internet'i en çok çift
yönlü iletişim amacıyla kullandıkları, Internet bankacılığı ve personel seçme ve
yerleştirmede kullanmadıkları görülmektedir. Çift yönlü iletişim teknolojisi
işletmeler tarafından telefon ve faksa göre çok daha hızlı ve maliyeti düşük olarak
algılanmaktadır. İkinci olarak interneti en çok kişisel amaçları (e-mail, sohbet,
gazete okumak vb.) doğrultusunda kullanmaktadırlar. İşletmeler Internet'i
kurumsal tanıtım amaçlı olarak da kullanmakta ve bu yolla kendilerine potansiyel
müşteri ve iş ortakları aramaktadırlar. İşletmelerin Internet'i sürekli
kullanmalarındaki diğer bir amaç ise ürün, hizmet tanıtımı ve reklâm ile ilişkilidir.
Genel olarak işletmelerin epazarlamaya etkin olarak yakın olmadıkları ve
Internet'i daha çok kişisel ve iletişim amaçlı olarak kullandıklarını söylemek
yanlış olmaz.
50
KAYNAKÇA
Al, Umut.(2002). “Internet’te Veri Güvenliği” Oluşum Dergisi, yıl:10,
sayı:38, s.38- 50.
Anbar, Adem.(2001). “E-Ticarette Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm
Önerileri”, Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi, sayı: 2, s.18-32.
Akar, Erkan ve Cantürk Kayahan,(2007). Elektronik Ticaret ve
Elektronik İş. Nobel Yayın Dağıtım Ankara
Akar, Erkan (2010). Sosyal Medya Pazarlaması: Sosyal Webde
Pazarlama Stratejileri. Ankara: Efil Yayınevi
Andersen, N. (2002). New Media and New Media Literacy
Aslan, Bora (2007), ―Web 2.0, Teknikleri ve Uygulamaları‖, XII.
Türkiye'de İnternet Konferansı, Bilkent-Ankara.
Barnes, Newkirk (2007).Using Podcasts to Promote Government
Documents Collections‖, Library Hi Tech, Vol.25, No. 2
Brown, George (2008). Social Media 100 Success Secrets, Lulu
Bulunmaz, Barış(2011). Otomotiv Sektöründe Sosyal Medyanın
Kullanımı Ve Fiat Örneği‖, Global Media Journal, Cilt 2, Sayı 3
Brown, D. ve Hayes, N. (2008). Influencer Marketing. New York:
Elsevier.
Boyd, Dannah M. ve Ellison, Nicole B. (2007). Social Network Sites:
Definition, History, and Scholarship
Chatfield, T. Brian (2009). The Complete Guide to Wikis: How to Set
Up, Use, andBenefit From Wikis for Teachers, Business Professionals, Families,
and Friends, Atlantic Publishing Group, Inc. : Florida
Chaffey,(2009). Dave ve PR Smith. E-Marketing Excellence. Third
Edition
51
Cappo, J. (2005). Reklamcılığın Geleceeği F. Yalım (çev.). İstanbul:
Kapital Medya Hizmetleri A.Ş
Deniz, Recep Baki,(2001). İşletmeden Tüketiciye Internet’te Pazarlama
ve Türkiye’deki Boyutları. İstanbul:Beta Yayınları
Doruk, Zehra , (2006) , 'Podcasting Nedir?'
Doyle, Peter,(2003). Değer Temelli Pazarlama: Şirketinizi Büyütmek ve
Hissedar Değeri Yaratmak İçin Pazarlama Stratejileri. (çev: Gülfidan
Barış).İstanbul: Kapital Medya Hizmetleri A.Ş.
Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD), (2007). Participative
Web and User-Created Content Web 2.0, Wikis and Social Networking. Paris.
Elad, Joel (2008) LinkedIn for Dummies, New Jersey, Wiley Publishing
Evans, Dave (2008), Social Media Marketing An Hour A Day, Wiley
Publishing, Inc.:Indiana
Ferret, L. J. (2006). E-learning concepts and techniques. Bloomsburg,
PA: Bloomsburg Üniversitesi
Fırlar, G. B. (2010). Dijital Geleceğe Hazırlanmak: Bilgi ve Yenilik
Yaratma. S. Y. Çakır içinde, Teknolojinin Pazarlama İletişime Etkileri (s. 31 -
54). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Genç, Hakan (2010), İnternetteki Etkileşim Merkezi Sosyal Ağlar ve E-İş
2.0 Uygulamaları, Akademik Bilişim Konferansı, Muğla
Goottschalk, Petter,(20099). E-Business Strategy, Sourcing and
Governance .Hersey, PA, USA: Idea Group Publishing, s:16.”Aktaran T.C.
Başbakanlık, Dış Ticaret Müsteşarlığı. Elektronik Ticaret ve Pazarlama. Ankar.
Gunelius, S. (2011). 30 Minute Social Media Marketing. New York:
McGraw Hill.
Hall, Starr Ve Chadd Rosenberg (2009). Get Connected The Social
Networking Toolkit for Business, Entreprenuer Press: Canada.
52
Hüseyinoğlu, B. (2009). Tüketici Tarafından Yaratılan Medya Ortamında
Ağızdan Ağıza Pazarlama ve Bir Uygulama. Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
İmer, Recep,(2005). Elektronik Ticaret. Özne Yayın Dağıtım
İSTANBUL.
Jalali, Ali Akbar (2009) Halkla ilişkiler 2.0, Tahran, Kargozare Ravabet
Omumi Yayın Evi
Jansen, Bernard J.; Zhang, Mimi; Sobel, Kate ve Chowdury, A. (2009)
Twitter Power: Tweets as Electronic Word of Mouth, New Jersey
Karsu, Süreyya,(2010). “Elektronik Ticaret Dersi 2009-2010 Bahar
Dönemi”.Basılmamış Ders Notu, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, İ.İ.B.F,İşletme
Bölümü
Karabulut, M. (2012). Tüketici Davranışı, İstanbul Üniversitesi İşletme
Enstitüsü, 3. Baskı, İstanbul
Kahraman, Murat (2010). “Sosyal Medya 101” Pazarlamacılar için
Sosyal Medyaya Giriş, MediaCat, İstanbul
Kalafatoğlu, Yiğit (2010). "Sosyal Medya ve E-Pazarlama ile ĠliĢkisi 2
– Sosyal Medya"
Kaplan, A. M. ve Haenlein, M. (2010). Users of the World, Unite! The
Challenges and Opportunities of Social Media. Business Horizons (53), 59 - 68.
Kırçova, İbrahim,(2012). Internet’te Pazarlama. İstanbul: Beta Basım
Yayım Dağıtım A.Ş.
Kırcova, İ. (2002). İnternette Pazarlama. İstanbul: Beta Yayınları.
Küçükyılmazlar, A. (hzl.). (2006). Elektronik Ticaret Rehberi. İstanbul:
İstanbul Ticaret Odası Yayınları.
Klieber, P. (2009). “Document Classification Through Data Mining
Social Media Networks”, s. 8.
Korkmaz, Nuray,(2004). Sorularla E-ticaret, E-iş. İstanbul: İstanbul Ticaret
Odası Yayınları, ss.20-21
53
Kushin, M. J. ve Yamamoto, M. (2010). Did Social Media Really
Matter? College Students' Use of Online Media and Political Decision Making in
the 2008 Election. Mass Communication and Society, 13 (5), 608 – 630
Köse, Hüseyin (2008) İnternette ―Açık ve Demokratik Yayıncılık:
―Sanal Ortam Günlükleri ve Wikiler, İstanbul, Marmara Üniversitesi İletişim
Dergisi, 13, 83-93
Lerman, K. (2007). “Social Information Processing in News Aggregation.
IEEE Internet Computing”, s. 16 - 28.
Lister, M., Dovey, J., Giddings, S., Grant, I., ve Keiran, K. (2009).
New Media: A Critical Introduction. Newyork: Routledge Publishing.
Lietsala, K. ve Sirkkunen, E. (2008). Social Media: Introduction to The
Tools and Processes of Participatory Economy. Tampere, Finlandiya: Tampere
University Press
Lou, Roberts Mary,(2003). Internet Marketing Integrating Online and
Offline Strategies. Mc. Graw- Hill Irwin, Newyork.
Marangoz, M., Çelikkan, H. ve Aydın, A. E. (2014). Tüketicilerin Mobil
Tabanlı İzinli Pazarlama Uygulamalarına Yönelik Tutumlarını Etkileyen
Faktörler. Tüketici ve Tüketim Araştırmaları Dergisi, 19 - 46.
Mavnacıoğlu, Korhan (2009) İnternette Kullanıcıların Oluşturduğu Ve
Dağıttığı İçeriklerin Etik Açıdan İncelenmesi: Sosyal Medya Örnekleri, Medya ve
Etik Sempozyumu, 07-09 Bildiri 63-72
Naik, U. ve Shivalingaiah, D. (2008). ‘‘Comparative Study of Web 1.0,
Web 2.0 and Web 3.0’’. 6th International CALIBER (s. 499 - 507). Ahmedabad:
INFLIBNET Center.
Palmer, A. ve Lewis, N. K. (2009). An Experiential Social Network-
Based Approach to Direct Marketing. Direct Marketing: An International Journal,
3 (3), 162 – 176
Polat, İ. H. (2009). Yeni Bir İletişim Ortamı, Yeni Bir Medya. L. Baruh,
ve M. Yüksel içinde, Değişen İletişim Ortamında Etkileşimli Pazarlama (s. 29 -
36). İstanbul: Doğan Kitap.
54
Sever, S. (2000). Bütünleşik Pazarlama İletişimine Göre Yeni Medya
Planlaması Konsepti. Kurgu Dergisi (17), 225 - 234.
Serino, Joseph ve Rachel Feıner,(2009). Medya Rehberi 5: Internette
Reklam. (çev: Muharrem Ayın).İstanbul: Reklamcılık Vakfı Yayınları, Ağustos
Stelzner, Michael A. (2011). Social Media Marketing Industry Report:
How Marketers Are Using Social Media to Grow Their Businesses
Strater, Katherine ve Richter, Heather (2007). Examining Privacy and
Disclosure in a Social Networking Community. ACM International Conference
Proceeding Series, Vol. 229, Pittsburgh
Sherman, Aliza (2008). 'Social Media Overview'. Presentation at
Philanthropy NW 2008 Annual Conference.
Stokes, Rob (2009). eMarketing The Essential Guide to Online Marketing,
2nd Edition, Quirk eMarketing Ltd.
Shih, Clara (2009). The Facebook Era: Tapping Online Social Networks
to Build Better Products Reach New Audiences, and Sell More Stuff, Pearson
Education, Inc., Boston
Smith, Justin (2007). The Facebook Marketing Bible: 24 Ways to Market
Your Brand, Company, Product, or Service Inside Facebook
Pırnar, İge. Doğrudan Pazarlama. Ankara: Seçkin Yayıncılık,2005.
Rigby, Ben (2008). B Mobilizing Generation 2.0 A Practical Guide to
Using Web 2.0 Technologies to Recruit, Organize and Engage Youth, Jossey-
Bass: San Francisco
Rüzgar, Bahatdin ve Alper Sevinç,(2007). “Bireysel Emeklilik
Şirketlerinin Web Sayfalarının E-ticaret Yaklaşımı ile İncelenmesi”, s.1-9
Onat, Ferah (2009). Sosyal Medyada İzmir ve İzmirlilik, İzmirli Olmak
Sempozyumu, Bildiri
Onat, F. (2010). Bir Halkla İlişkiler Uygulama Alanı Olarak Sosyal
Medya Kullanımı: Sivil Toplum Örgütleri Üzerine Bir İnceleme. Gazi
Üniversitesi İletişim Fakültesi Kavram ve Araştırma Dergisi, 105.
55
Onat, Ferah ve Alikılıç, O. Özlem (2008). Sosyal Ağ Sitelerinin Reklam
Ve Halkla İlişkiler Ortamları Olarak Değerlendirilmesi, Journal of Yasar
University, 3(9), 1111- 1143
Özmen, Şule, (2006).Ağ Ekonomisinde Yeni Ticaret Yolu, E-Ticaret,
Elektronik Ticaret. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları
Toprak, Ali,(2009). Yıldırım, Ayşenur; Aygül, Eser; Binark, Mutlu;
Börekçi, S. Çomu, T. Toplumsal Paylaşım Ağı: Facebook, Kalkedon Yayınları,
Ankara
Yeygel, Sinem,(2009). “E-Müşteri Memnuniyetini Sağlayan Temel E-
Hizmet Kalitesi Unsurları” , Pi Dergisi,Ocak-Şubat-Mart,s..15-29.
Yıldız, Mehmet Regaip,(2007). “E-Ticaretin Gelişimi ve Risk Sermayesi
Finansı”.Yüksek Lisans Tezi. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
İşletme Anabilim Dalı Muhasebe Finansman.
Zarella, D. (2010). The Social Media Marketing Book. Sebastopol,
Kanada: O'Reilly.
Zyl, Anria Sophia (2009). The impact of Social Networking 2.0 on
Organisations, The Electronic Electronic Library, The, Vol. 27
Zyman, Sergio ve Scott Milleri,(2003). Geleceğin Pazarlaması. (çev:
Cumhur Güçer).İstanbul: Mediacat Yayınları.
Weber, Steve (2009). Twitter Marketing: Promote Yourself and Your
Business on Earth’s Hottest, Weber Books: USA
Weinberg, Tamar (2009). The New Community Rules: Marketing on the
Social Web, O‘reilly, California
56