Post on 19-Jan-2021
'" ,.
i
I;
.........
T.C.
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ SACLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
OMUZ EKLEM HAREKETLERİNİN YAŞ GRUPLARINA VE CİNSİYETE GÖRE İNCELENMESİ
FİZİK TFDAVİ VE REHAB1L1TASYO~ PROGRAMI BİLİM t:ZMANLICJ TEZİ
VAHlDEH POiURMQS fAGPIİM!
DANIŞMAN ÔÜRETİM ÜYESİ DOÇ.DR.FATMA UYGUR
A:N°KARA - 1:99 ,1
'i
T.C. HACETTEPE UNlVERSlTESl
SAGLIK B1L1MLER1 ENSTlTUSU
OMUZ EKLEM HAREKETLERlNlN YAS GRUPLARINA VE ClNStYETE GöRE 1NCELENMES1
F!ZtK TEDAVl VE REHABlllTASYON PROGRAMI BlLlM UZMANLIGI TEZ!
VAHtOEH POURMOSTAGHIMI
ANKARA - 1991
T.C. HACETTEPE UNIVERSITESI
SAGLIK BiLiMLER! ENSTITUSU
OMUZ EKLEM HAREKETLERiNiN YAS GRUPLARINA VE C!NS!YETE GöRE iNCELENMESi
FiZiK TEDAVi VE REHABiLiTASYON PROGRAMI BiLiM UZMANLIGI TEZi
VAHIDEH POURMOSTAGHIMI
DANISMAN öGRETIM UYESI DOC.DR.FATMA UYGUR
ANKARA - 1991
BILIM UZMANLIGI TEZ SAVUNMA JURIS1
DOC.DR. FATMA UYGUR DANISMAN UYE
PROF.DR. CANDAN ALGUN BASK AN
DOC.DR. AYFER SADE ' UYE
l l l 1 1 1
1 C 1 N O E K 1 L E R
Gt RI Ş ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 1
GENEL B1LG1LER ............................... 3
GEREC VE YöNTEM ............................. 35
BULGULAR ...........•........................ 40
TARTIŞMA ..................•................. 66
SONUÇLAR ...............•.................... 71
öZET ........................................ 73
KAYNAKLAR .......... . • •••••••••••••••••••••• 7 5
EKLER ....................................... 82
GtRtS
lnsan organizması dogumdan ölame kadar sUrekli bir degi
şim gösterir.Normal motor gelişim saglık bilimleri ile ilgili
meslek gruplarının önemle Uzerinde durdukları bir konudur.
Sedanter yaşam tarzı gibi pek çok faktörUn etkileri ile bir
likte, saglıkl~ erişkin kişilerde, kas kuvveti, eklem hareket
genişligi,postUr ve esneklik gibi özelliklerde giderek meyda
na gelen degişiklikler,normal motor gelişimin yanısıra normal
motor degişime de önem kazandırmıştır. Yaşla birlikte vUcutta
meydana gelen degişiklikleri ve standartları saptamaya
çalışan pek çok araştırma yapılmaktadır (13,19,25,26,31,32,
48,67).
tnsan vUcudu ile ilgili normal degerlerin ve yaşla bir
likte bu degerlerin gösterecegi degişimin bilinmesi tedaviyi
dogru bir şekilde yönlendirmek için şarttır. Kas-iskelet
sistemine ait patolojilerin tedavisinde aktif rol oynayan
fizyoterapistin en uygun tedavi programını çizebilmesi için
öncelikle hastanın dogru bir şekilde degerlendirebilmesi
gerekir.Bu amaca yönelik olarak fizyoterapistler normal motor
gelişimle birlikte normal motor degişim özelliklerini d~
ayrıntıları ile bilmek durumundadırlar. Nitekim, geriatrik
rehabilitasyon, geriatride fizyoterapi gibi konular artık
lisans ve lisans asta egitim programlarında yer almaktadır
(52). insanın fonksiyo~elligi açısından bOyUk önem taşıyan
omuz eklemi, kas-iskelet sisteminin belki de en karmaşık,
dolayısıyla etkilere en açık yapısıdır (5,10,19).
Bu yapının yaşla insan vucudunda meydana gelen de9işiklikler
den ne şekilde ve ne oranda etkilendi9ini belirlemek arnacıyla
bu araştırma Haccettepe Universitesi Fizik Teda~i ve Rehabili
tasyon Yüksek Okulunda.yuksek lisans programı ,bilim uzmanlıgı
çalışması olarak planlanmıştır.
Çalışmada her iki cinsiyetten toplam 600 kişiye (303
erkek-297 kadın) dört yaş grubunda (20-34 yaş,35-49 yaş,50-64
yaş.65 yaş ve Ustu) ve her yaş grubunda 150 kişi (75 erkek-75
kadın)olmak Uzere sırasıyla şu degerlendirmeler yapılrnıştır .:
Goniometrik ölçUmler. omuz fleksiyonu.omuz hiperekstansiyonu,
omuz abduksiyonu. omuz internal rotasyonu ve omuz eksternal
rotasyonu hareket genişli9i Uzerinde yapılmıştır.
Kas testi de9erlendirmeleri, scapular abduksiyon ve yukarı
rotasyon. scapular elevasyon. scapular adduksiyon. scapular
adduksiyon ve depresyon.scapular adduksiyon ve aşagı rotasyon
omuz fleksiyonu,omuz hiperekstansiyonu,omuz abduksiyonu, omuz
horizontal abduksiyonu. omuz horizontal adduksiyonu, omuz
eksternal rotasyonu ve omuz internal rotasyonu kas grupları
Uzerinde yapılmıştır.
De~işik yaş gruplarında omuz eklemi hareket genişli9ini
ve kas kuvvetini saptamaya yönelik çalışmalar olmakla beraber
taranan kaynaklarda her iki de9eri ard arda dört yaş grubunda
karşılaştıran bir araştırmaya rastlanmamıştır.
2
. 6 E N E L B l L 6 l L E R
OMUZ EKLEMi ANATOMISINE GIRIS
Birden fazla eklemin bir araya gelerek oluşturdukları omuz-
kol kompleksi.insan vUcudunda en geniş hareket sınırına sahip
olması ve bireysel bagımsızlıgın önemli bir unsuru olan el
hareketlerinin fonksiyonel olarak kullanılmasına izin verme-
si açısı~dan bUyUk önem taşır (36,51,59,60,66).
Singleton,omuz eklemi ile ilgili çalışmaların çok eski
yıllara dayandıgını, fakat özellikle 19.yUzyılın ortasından
sonra yapılan çalışmaların bu eklemin özelliklerini daha iyi
yansıttı~ını belirtmektedir (59).
!nsanların temel GUnluk Yaşam Aktivitelerinden biri olan
beslenmenin bagımsız bir şekilde gerçekleşebilmesi.ancak omuz
eklemi sayesinde mUmkUn olmaktadır (51).
Bateman omuzun, amaca yönelik evrimin en gUzel örnegi
oldugunu belirtmektedir (35). Gerçekten de omuz eklemindeki
hareket sınırına baktıgımızda, insanda omuz eklemindeki
hareket sınırının diger canlılardan çok daha geniş oldugu
görülmektedir (17,28,35,59).
3
OMUZ EKLEMiNiN ANATOMiSi
Omuz ekleminin anatomik yapısı incelediginde temel ola -
rak, Uç kemik yapı ve dört eklemden meydana geldigi gö-
rUlmektedir. Bu eklemde yer alan kemikler;
1- Scapula
2- Humerus
3-Clavicula
Eklemler ise;
1- Sternoclavicular eklem
2- Acromioclavicular eklem
3- Scapulotorasik eklem
4- Glenohumeral eklem 'dir.
KEMiKLERiN YAPISAL öZELLIKLERl
SCAPULA
Scapula Uçgen şeklinde bir kemik olup, kenarlarının bi~-
leşmesi sonucu ortaya çıkan açılaşmalar, angulus inferior,
angulus superior ve angulus lateralis olarak adlandırılır.
Angulus 1ateralis'de humerus ile eklem yapan bölüme Cavitas
G1enoida1is denir(17,40).0muza gerçek şeklini veren Acromion,
scapulanın cavitas glenoidalis'inin ast tarafında yer almak -
tadır. Scapula hemen hemen botun memelilerde kUçUk farklılık-
lar dışında benzerlik göstermektedir (28,35,59).
HUMERUS
lnsan vücudunun en uzun kemiklerinden birisidir. Omuz ve
önkol ile eklem yapmaktadır. Ust ucunun (extremitas superior) 4
eklem yaza taşıyan kısmına Caput Humeri adı verilir.Caput
humeri yukarı ve içe bakar, gövdeye bakan bu açılaşma 130
derecedir (5,35,40,49).
Diger memelilerle karşılaştırıldıgında insan humerusunda
başlıca iki ayrıcalık vardır. llki, deltoid kasının insersio
noktasının (tuberositas deltoideus) di9er memelilere oranla
daha aşa9ıda olması.ikinci ise humera1 şaftın torsionundaki
gelişmedir.Bu farklılaşmalar, insana fonksiyonel açıdan bUyOk
avantajlar sa9lar (28,35).
CLAVlCULA
Oldukça kOçUk·sayılabilen bu kemik,15-17 cm. uzunlu9unda
olup, 'S' şeklini andırmaktadır. Kemigin iki ucu (extremitas
sternalis ve extremitas acromialis) bulunmaktadır.Ekstremitas
sternalis'te bulunan facies articularis sternalis, sternum'la
eklem yapar (40).
Kent.insan vUcudunda claviculanın önemini anlatırken bu
yapının beş ~zelliginin bulundugunu vurgulamaktadır (35);
1-Scapula ve humerusu gövdeden uzakta tutarak,extremite-
nin daha rahat (serbest) hareket etmesini saglar.
2-Kas yapılarının yapışması için yUzey oluşturur.
3-Sinirler ve damarların korunmasını saglar.
4-Coracoclavicular ligament (Lig.) yardımıyla m. trape-
zius'un oluşturdugu gUcU scapulaya aktarır.
5-Glenohumeral eklemin normal eklem hareket(NEH)sınırını
arttırmak için gerekli olan mekanizmayı saglar.
5
OMUZ KOMPLEKSlNl MEYDANA GETiREN EKLEMLER
1- Art. Sternoc1avicu1aris
Bu eklem claviculanın medial ucu ile sternumun manibrium
parçasının Ust dış kısmındaki insi sura clavicularis
arasındadır. Se11ar tip bir eklem olmasına karşın bu eklem
tipinin hareketlerini tam olarak yapamaz. Eklem yüzleri ara
sında diskus bulunur (21,35,40.41 ,59).
Bu eklemin bagları:
1- Lig. Sternoclavicularis
2- Lig. Costoc1avicu1aris
3- Lig. Interclaviculare
2- Art. Acromioclaviculare
Scapulanın acromionu ile claviculanın lateral ucu
arasındadır. Plana tip olan bu eklem yalnızca kayma hareketi
degil. aynı zamanda top ve soket tip eklem hareketlerine ben
zer hareketler de yapar (5.49).
Bu eklemin bagları:
1- Lig. Acromiocl~vicu1are
2- Lig. Coracoc1aviculare
a)Lig. Conoideum
b)Lig. Trapezoideum
3- Lig. Coracoacromiale
3- Art. Scapulothorasicus
Gerçek bir eklem olmayıp, kemik yüzleri arasında herhangi bir
ilişki yoktur. Bir buton olarak thorax ile scapula arasındaki
kas yapılarının meydana getirdi9i bir eklemdir (49).
6
4- Art. Humeri
Scapulanın cavitas glenoidalisi ile humerusun caputu
arasındaki ekleme denir. Cavitas glenoida1enin çevresinde
bulunan fibröz doku olan 1abrium glenoidale ile çukurluk daha
da derinleşerek, caput humerinin bölgeye daha rahat
oturmasını saglar. Uç eksenli olan bu eklem hemen hemen bUtUn
hareketleri yapmaktadır (5,28,35,40,49.59).
Bu eklemin bag1arı:
1- Lig. Coracohumerale
2- Lig. Acromiohumerale
3- Lig. Glenohumerale ve iç ligamenti olarak görev
yapan M.Biceps Brachinin, caput 1ongusudur.
7
KASLAR
Omuz kuşa9ı çevresinde yer alan ve kol hareketleri
üzerinde dogrudan veya dolaylı etkileri olan kasları Uç grup
ta incelemek mOmkUndUr.Bu grupların ilki, scapuladan humerusa
uznan supraspinatus.infraspinatus,teres minör, subscapularis,
deltoid,teres majör ve coracobrachialis'ten oluşan scapulo
humera1 gruptur.lkinci grup gövdeden scapulaya uzanan kaslar
dan meydana gelen axioscapular gruptur. Bu grupta, trapezius,
rhomboidler,serratus anterior ve levator scapula bulunmakta
dır. UçUncO grup ise gövdeden humerusa uzanan pektoraller
ve latissimus dorsi kaslarından oluşmaktadır. Bu grup axio
ohumeral grup olarak adlandırılır. Inman(1944),bu kas grupla
rının primitif hayvanlarda farklılıklar gösterdi9ini belirt
mektedir (28,40,41,59).
SCAPULOHUMERAL GRUP
Bu grupta yer alan kasların en boyugu deltoid kasıdır.Bu
kas, gruptaki kas kütlesi toplamının %41 'ini oluşturur.Inman
(1944). deltoidin diger memelilerde çok fazla gelişmemiş
oldugunu belirterek bunun nedenini, insanlardaki. deltoid
kasının insersio noktasının daha uzak mesafede olmasına
baglamış ve bunun bUyUk bir mekanik avantaj sa9ladı9ını
belirtmiştir (28). Subscapularisin teres minörle beraber
uzanan alt parçası, kolu aşagı dogru çeker. Sybscapularis,
teres minör ve infraspinatus, kolun elevasyonu esnasında
humerus başını glenoide dogru çekerek stabilize eder, aynı
zamanda depresör olarak görev yapar (40,41).
8
Teres minör ve infraspinatus humerusun dış rotasyonunu
yaptırırken,subscapularis iç rotasyonu yaptırır.Subscapularis
aynı zamanda glenohumeral eklemin ön bölOmUnUn en gUç1U koru
yucusudur (40,41,49).
AXlOSCAPULAR GRUP
Bu bölOmde yer alan kaslar, scapulanın gögUs kafesi
üzerinde durmasını sa9lar ve scapulanın buradaki hareketine
izin verirler. Trapezin Ust ve alt bölUmleri ve levator
scapula. scapulanın vertikal pozisyonda durmasını sa9larlar.
Bu bö1Umde yer alan kasların, insanlardaki kütlesiyle diOor
memelilerdeki kUtlesi arasında çok bUyUk bir farklılık olma
makla beraber bazı origo ve insersio noktaları açısından
de9işiklik gözlenir (28,41,49).
AXIOHUMERAL GRUP;
Bu. gruptaki kaslar. pectoralis majör. pectoralis minör
ve latissimus dorsi kasları olup g~vde ile humerus arasında
yer alırlar. Di9er memelilerle karşılaştırıldı9ında. en
önemli farklılık.pectoralis minör kasının insanlarda coracoid
çıkıntıya yap~şmasıdır.Hayvanlarda ise bu kas humerusa yapı
şır. Bu nedenle pectoralis minör kasının insanlarda axiosca
pular grupta yer alması ,daha anlamlıdır (40,41).
Bu kas gruplarının yanısıra omuz hareketleri Uzerinde
etkili olan başka kaslar da bulunmaktadır.bunlar kol kasları
dır.özellikle biceps ve triceps omuz hareketlerinde aktif rol
oynayan kol kaslarıdır (49).
9
SiNiR SiSTEMi
Br~chial plexus C4-Th1 spinal sinirlerin anterior dalla-
rından meydana gelir.
- M. Subscapularis (N.Subscapulare)
- M. Supraspinatus (N.Subscapulare)
- M. lnfraspinatus (N.Subscapulare)
- M. Teres Minor (N.Axillaris)
- M. Biceps Brachii (N.Musculocutaneus)
- M. Teres Majör (N.Subscapularis)
- M. Deltoideus (N.Axillaris)
- M. Triceps Brachii (N.Radialis)
Omuz çevresi ve kolda ayrıca sempatik sinir sistemi
kontrolu da bulunmaktadır. Bu sempatik sinirlerin merkezi
Th2-6'daki lateral boynuz hücrelerinin gri cevherlerindedir
(omuz Th2-4, kol Th3-6) (44).
OMUZ VE ÇEVRESiNDEKi DOLASIM SiSTEMi
Omuz çevresi ve kolun kanlanması, subc1avian ve axi11ar
arterler tarafından sa91anır.
- Superior thoracic arter
- Latera1 thoracic arter
Axi11ar arter;
- Acromiothoracic arter ve subc1avian arterden gelen
suprascapu1ar arterle anastomoz yapar. Subscapular arter,
dallarına ayrılır.
- Anterior circumf1ex humeral arter
- Posterior circumf1ex humera1 arter
10
Bu arterler bir çok kemik ve kas dokusu çevresinde
anastomozlar yaparlar. özellikle rotator cuff 'taki dolaşım
bUyUk önem taşır.
Omuz çevresi ve koldaki dolaşım. derin ve yUzeyel venler
ile axillar vene. oradan da subclavian vene geçerek devam
eder (44).
1 1
OMUZ KOMPLEKSiNiN FONKSiYONEL ANATOMiSi
tnman (1944),insan ve bazı memelilerdeki omuz yapılarını
birbiriyle karşılaştırarak. buradaki oluşumların fonksiyonel
degerlerini belirlemeye çalışmıştır. Bu çalışmada elde edilen
sonuçlar.insanda en geniş hareket yetenegine sahip olan omuz
kol kompleksinin fonksiyonel anatomisine ışık tutmuştur (28).
özellikle primitif hayvanlardaki farklılıkların da gösterdi9i
bu çalışma.Codman'ın(1934) çalışmasından sonra omuz konusunda
yapılan en kapsamlı çalışma olarak gösterilmektedir (35).
Omuz kompleksindeki yapıların fonksiyonları.birbirlerini
yakından etkileyerek kol hareketlerini açıga çıkarmaktadır .
Eklemlerde meydana gelen bu hareket genişli9ine bakacak olur
sak.şu sonuçları .elde etmek mOmkOndor (49);
STERNOCLAVICULAR EKLEM
Sternoclavicular eklem synovial bir eklem olup,clavicula
ile sternum arasında oluşmaktadır. Bu eklem ast ekstremiteyi
axial isklete ba9layan tek noktadır (35.40.41.49).
Sternoclavicular eklemde Uç serbest hareket şekli
bulunmaktadır.bu nedenle hareketleri yönUnden plana tip ek
lemden çok top ·ve soket eklem tipine benzemektedir (41).
Hareketleri şu şekilde açıklşamak mOmkondOr;
1- Oblik eksen etrafında claviculanın sternal ucu
yukarı ve aşagı dogru yaklaşık 45-60 derece elevasyon ve 5
derece depresyon hareketi yapar.
2-Vertikal eksen etrafında claviculanın medial ucu
öne (protraksiyon) ve arkaya (retraksiyon) hareketini yapar.
12
Her iki hareket de yaklaşık 15 derecedir.
3- Claviculanın uzun ekseni etrafında saat yönUnUn
tersinde yaklaşık 30-50 dereceler arasında rotasyon yapar.
Elevasyon ve depresyon hareket ekseninin oblik olması,
claviculadaki elevasyonun, Çogunlukla scapulanın retraksyonu
ile baglantılı olmasına yol açar. Bu ise genellikle antero
superiordan postero-inferiora dogru olan harekette açı9a çık
maktadır. önden arkaya dogru oluşan hareket de claviculanın
depresyonu ile scapulanın protraksiyonunun ba9lantılı olması
na yol açar (49).
Scapuloclavicular eklemin etrafını saran baglar, eklem
kapsU1UnUn korunmasını saglarlar.Eklem stabilitesi ço9unlukla
1.costanın yanından çıkarak oblik bir şekilde devam edip,
claviculanın alt yUzUne yapışan costoclavicular bag tarafın
dan saglanır. Bu baglantı claviculanın 1.costa ile çok sıkı
bir ilişkide olmasına yol açar.fakat claviculanın lateral ucu
hala hareket edebilmektedir (35,40,41,49).
Anterior ve posterior sternoclavicular ba9lar clavicula
nın sternal ucunun anterior ve posterior kısmından çıkarak,
manibriumun anterior ve posterior bölümlerine yapışır.
Bunlar clavicula başının anterior ve posterior hareketlerini
kontrol ederler.
lnterclavicular bag iki claviculanın medial uçlarının
superior yUzU arasında manibriuma yapışarak yer alır.Sıkı bir
bag degildir. Claviculanın aşaQıya dogru olan hareketleri~i
kontrol eder.Bu bagların hepsi fonksiyon yönünden omuz ve kol
13
a9ırlı9ını destekleme görevi görürler. Bu nedenle trapez
kasının paralizisi durumunda omuz aşa9ıya dUşmez,yalnızca öne
dogru tilt yapar (35).
ACROMIOCLAVICULAR EKLEM
Acromioclavicular eklemi claviculanın acromial ucu ile
scapulanın acromionu arasındadır. Acromionun eklem yUzeyi
konkav ve mediale dogrudur. Buradaki eklem sternoclavicul~r
eklem gibi sinovial bir yapıya sahiptir. Bu eklemde de Uç
hareket ekseni bulunmaktadır.Vertikal eksen etrafında yapılan
hareket. scapulanın medial kenarının gögUsten 30-50 derece
uzaklaşmasını saglar (kanatlaşma). Antero-posterior do9rultu
daki eksen etrafında yapılan ikinci harekette ise scapulanın
alt açısı gögUs duvarına dogru döner. Bu hareket scapula'nın
abduksion ve adduksionu ile yapılır ve yaklaşık 20-30
derecedir.Bu eklemde gerçekleşen UçUncU hareket ise scapula
nın inferior açısının gögUs duvarından uzaklaşmasına yol açar
Bu hareket frontal düzlemde uzanan bir eksen etrafında
oluşur ve yaklaşık 30 derecedir. Scapula böylece pectoral
bölgenin yükselmesiyle gögUs duvarı · Uzerinde vertikal
dogrultuda hareket edebilmektedir (35,40,49).
Acromioclavicular eklem scapulanın claviculaya göre
anterior ve posteriora dogru rotasyonunu sagladıgı için gle
noidin humerus başı ile daha rahat yüzleşmesini saglar. Bu
eklemin en önemli fonksiyonu omuz hareket aralıgının artması
na yardım etmektir. Claviculanın scapular rotasyonu fonksiyo
nel omuz hareketleri için gereklidir (59).
14
Bu eklemi destekleyen Uç majör bag bulunmaktadır.
Bunların ikisi iki kemi9i sUperior ve inferiorda birbirine
baglar.Bunlar superior ve inferior Acromioclavicular ba9lar
dır.Di9er ba9 ise costoclavicular bagdır. Superior ve infe-
rior baglar claviculanın acromion üzerine daha fazla binme-
s·ini engelleyerek eklemi korumaktadırlar.Costoclavicular bag
eklemin stabilitesini saglamakta. aynı zamanda clavicula ve
scapula arasını da yaklaştırmaktadır (49).
GLENOHUMERAL EKLEM
Scapulanın glenoid kavitesiyle humerus başı arasında
oluşan synovial bir eklem olan glenohumeral eklem omuz
eklemi olarak da adlandırılır. Uç hareket ekseni olan
Glenohumeral eklem vücudun en mobil eklemidir. Humeral başın
glenoid fossadaki konumu.bu ekleme geniş bir hareket özgUr1U-
9ü vermektedir. Hareket eksenlerinin hepsi humerus başının
merkezinden geçer.öne fleksiyon ve arkaya ekstansiyon hareke
ti için kullanılan frontal eksen, sagital düzlemde hareket
genişligi yaklaşık olarak 120 derece fleksiyon ve 55 derece
hiper ekstansiyon olup, sagital eksen,frontal düzlemde yapı
lan saf abduksiyon ve adduksiyon hareket aralıgı 120 derece
dir. Vertikal eksen, horizontal düzlemde yapılan iç ve dış
rotasyon hareket genişli9i her bir yön için 90 derecedir
(5,26,40,41,49).
Omuz eklem hareket1ili9inin buyuk bir kısmı eklem kapsUlU-
nUn yapısından kaynaklanmaktadır. Bu kapsülde meydana gelen
ıs'
zedelenmeler omuz hareketlili9ini bUyUk ölçüde etkiler. Eklem
kapsUlU glenoid caviteyi ve humerusun anatomik boynuna kadar
olan kısmını sarar.Eklem yapısı için sa9ladı9ı negatif basınç
kolun yanda serbest bırakıldı9ı durumda omuzun aşa9ı do9ru
olan dislokasionunu önler.Glenoid fossanın genişligi yaklaşık
6 cm dir. Glenohumeral eklemin oluşumunda glenoid fossada
meydana gelen negatif basıncın da rolU bulunmaktadır.Buradaki
negatif basıç 6 kg.lık bir gUce eşittir. Bu nedenle. kaslarda
normal tonus oldu9u surece yaklaşık 4-4.5 kg. olan kolun
serbest bırakılması durumunda.bu eklemde herhangi bir subluk
sasyon meydana gelmemektedir(44). Bu eklemin en önemli ba9ı,
coracoid çıkıntı ile humerusun tuberculus maJörU arasında yer
alan coracohumeral ba9dır. Bu bag humerusun dış rotasyonunu
kontrol etmektedir(49).
Omuz ekleminde hareketliligin fazla olması. bu hareket
lerin de çok sayıda kas ve bag tarafından kontrolUnU gerekti
rir (35.40).
Karışık kas yapılarının oldu9u bölgelerde ters
dogrultularda çalışan ve Ustuste binen iki kas veya tenden
arasında kasın veya tendonun hareketini kolaylaştırmak
amacıyla bursalar bulunmaktadır. Omuz eklemi etrafındaki
bursalar ŞU bölgelerde bulunur:
1- Kapsül ile supscapularis kası arasında
2- Kapsül ile infraspinatus kası arasında
3- Acromionun ortasında
4- Kapsül ile coracoid çıkıntı arasında
16
5- Teres major ile tricepsin uzun başı arasında
6- Latissimus dorsi kasının tendonları arasında
7- Kimi zaman subacromial bursa olarak adlandırılan
subdeltoid bursa.
SCAPULOHUMERAL RtTlM
Omuz kol kompleksindeki eklemlerin birarada oluşturduk -
ları koordine omuz hareketleri Codman tarafından 'Scapulohu -
meral Ritim' olarak adlandırılmıştır(S,35,40,41,49,59).
Bu eklemler tarafından gerçekleştirilen
de9işik hareketlerinde, birbirleriyle
şekilde de9işiklik gösterirler (5,40,49).
hareketler kolun
baglantılı bir
Kolun elevasyonu hem glenohumeral, hem de scapular
hareketleri gerektirir.!nman ve Saunders'e göre.kolun ilk 30
derecelik abduksiyonu veya 60 derecelik öne fleksiyonu sıra-
sında scapula, humerusa göre daha stabil durumdadır ve daha
sonraki degişiklikler için hazırlık safhasındadır.Bu hareket-
ler sırasında scapula adduksiyon veya abduksion yapabilir.
stabil kalabilir veya duruma göre salınım yapabilir.Bu de9er-
lere ulaşıldıgı zaman scapula ile humerus arasındaki ilişki
sabit kalır.Glenohumeral hareket açısı 2 derece iken, 1 dere
celik scapulotorasik hareket meydana gelir. Böylece her 15
derecelik harekette glenohumeral eklemde 10 derecelik bir ha
reket meydana gelirken scapula thorax Ozerinde 5 derecelik
kayma yapar. Scapulanın abduksiyon ve adduksiyon hareketi 60
derecedir.Glenohumeral eklemde hareket genişligi ise maksimum
120 dereceye ulaşır. Bu yOzden scapulanın hareketliligini
17
engelleyecek herhangi bir olayda kolun maksimum pasif hare-
keti yaklaşık 120 derece olacaktır. Aynı şekilde glenohumeral
eklemdeki bir patolojide de maksmium kol hareketi ancak 60
dereceye ulaşacaktır. Scapula hareketlili9inin olmaması duru-
munda:kolun aktif hareket genişligi, deltoid kasının yapısı
nedeniyle ancak 90 derece olabilmektedir.ÇUnkU scapulanın ha-
reket etmemesi deltoid kasının yeteri kadar uzamasını engel-
leyerek mekanik avantajı ortadan kaldıracak ve kas. yeteri
kadar uzamadıgı için oluşturacagı hareket de yetersiz kala-
caktır (28).
Claviculanın lateral ucunun scapula ile sıkı bir eklem
yapması nedeniyle, scapuloclavicular ve acromioclavicular
eklemin izin verdigi scapular hareket 60 derece olmaktadır.
Kolun ilk 90 derecelik elevasyonu sternoclavicular eklemin
elevasyonu ile birlikte görUlUr. Kolun her 10 derecelik ele-
elevasyonu sternoclavicular eklemde 4 derecelik elevasyona
yol açar.Kol 90 dereceye ulaştıgında sternoclavicular eklem
36 derecelik elevasyona ulaşır.Bu dereceden sonra meydana ge-
len hareket dikkate alınmayacak kadar azdır (28).
Acromioclavicular eklemde meydana gelen hareket
sternoclavicular eklem hareketlerine göre farklılık gösterir.
Kol elevasyonu sırasında bu eklemde meydana gelen hareket
ilk 30 derecede ve 135 dereceden sonra ortaya çıkar. Acromio-
clavicular eklemdeki total hareket yaklaşık 20-30 derecedir
(35). Acromioclavicular eklemin, coracoacromial bag ile çok
sıkı bir ilişki içinde olması nedeniyle bu kadar bUyUk bir
hareketin meydana gelmesi anatomik olarak olanaksız gibi 18
görülmekle beraber,claviculanın" S " şeklini anımsatan yapısı
ve kendi ekseni etrafında rotasyon yapabilme özelligi olması
nedeniyle bu hareket aralı9ı oluşabilmektedir (28).
Claviculanın kendi etrafındaki rotasyonunu engelleyen bir
patolojide ancak 110 derecelik kol elevasyonu meydana gele
cektir. Açıkça görülmektedir ki bu eklemlerdeki herhangi bir
limitasyon kol hareketlerinin normal sınırlarda yapılmasının
imkansız kılacak ve scapulohumeral ritmi bozacaktır (5,26,35,
40,41,49,59).
KASLAR
Omuz kol kompleksinin fonksiyonel anatomisini önemli bir
diger bölUmü ise. omuz kuşagında yer alan kaslardır. Bu
kaslar sayıca fazla ve fonksiyon yönünden oldukça karmaşık
bir yapıya sahiptirler . Kaslardaki bu kompleks fonksiyon,
omuz kuşa9ında yer alan eklemlerin fonksiyonlarıyla birleşin
ce ortaya daha da karışık bir yapı çıkmaktadır (35,59).
Omuz-kol kompleksinin fonksiyonunda.çok önemli olan kuvvet
lerle ilgili mekanizmaları. şu şekilde açıklamak mUmkUndor.
Deltoid ve rotator cuff mekanizması, deltoid ve kısa
rotatörler kola abduksion yaptırmak Uzere birleşirler.
Burada hareketi açı9a çıkaran bir kuvvet kolu oluşur. Kol
yanda iken deltoidin kuvvet dogrultusu humerusa göre yukarı
ve dışa dogrudur.Kısa rotatörlerinki ise aşagı ve içe doQru~
dur.Bu iki dogrusal kuvvet bileşenlerine ayrıldıgında, (hori
zontal ve vertikal kuvvet kolları). deltoid ile kısa rotatör-
1erin horizonta1 kuvvet kollarının. birbirlerine zıt oldugu
19
görUlUr. Rotasyon merkezinin her iki tarafında ortaya çıkan
bu kuvvetler, gUç1U bir kuvvet kolu oluştururlar. Vertikal
kuvvetler ise birbirini dengeleyerek. hurnerus başının glenoid
kavitede stabilize edilmesini sa91arlar. Deltoidin tek başına
çalışması humerus başının yukarı do9ru sublUksasyonuna yol
açar,çUnkU kuvvetin destek noktası yok olmuştur.Aynı şekilde
kısa rotatörler de tek başına çalışırlarsa sublUksasyon~ yol
açarlar.
Axi11ar sinirin izole paralizisine ba91ı olan deltoidin
tam fonksiyon kaybı durumlarında rotatör cuff'ın gerçek
fonksiyonunu görebilmekteyiz. Rotator cuff tek başına gleno
humeral eklemin tam abduksiyonunu saglar. Kaslar, özellikle
supraspinatus, humerus başının çevresini uyumlu bir şekilde
sarar. Supraspinatus kası, deltoid kasının fonksiyonel olma
dıgı durumda kolu abduksiyona getirmek için gerekli olan
gUcUn %50'si oranında kasılarak kolu abduksiyona getirmesini
saglıyabilmektedir.Scapulohumeral ritim normaldır (5).
Biceps Mekanizması: Deltoid ve rotatör cuff mekanizma
sının yarıısıra kolun abduksiyonunda ikincil derecede yer alan
di9er mekanizma biceps mekanizmasıdır. Bu mekanizma ile açıga
çıkan kuvvet zayıf olmakla beraber özellikle deltoidin para
lizisi· durumlarında kullanılabilmesi açısından yararlıdır.
Anatomik pozisyonda bicepsin uzun başının tendonu. humeral
başın Uzerini çaprazlamak için intertuberkUler o1ugun en Ust
ucunda yaklaşık 90 derece döner. Bu pozisyonda kolun eleve
edilmesinde biceps etkili bir kuvvet saglamaz. Kol 90 derece
20
dış rotasyona getirildiginde, humeral başı geçmek için kas,
gövde ile birlikte dUz bir çizgi halini alır.Bu pozisiyonda
bir makara mekanizması gibi iş g~rerek kolu abduksiyona
götUrLlr.Biceps kasılınca humeral baş, tenden altında döner.Bu
sırada ortaya çıkan kuvvet aynı zamanda humerus başını glen~
id kaviteye dogru iter (40).
Biceps mekanizması çok verimli bir hareket açıga
çıkarmamakla beraber, özellikle deltoid paralizisi olan
kişilerde rahatlıkla kullanılabilecegi için önern1idir(40).
Supraspinatus fonksiyonu: supraspinatusun tek başına
yoklugu abduksionun en Ust sınırında belirgin bir kuvvet
kaybı dogurur. Normal durumlarda kolun ilk 15 derecelik ab
duksiyon hareketini supraspinatus kası başlatmaktadır. Bu ha
reketi daha sonra deltoid kası devam ettirir. Supraspinatusun
çalışmadıgı durumda,deltoid kası zorlanıp, normal zamanlarda
omuz abduksiyonu için gerekli olan gUcUn %80'ı oranında kası
larak abduksiyon hareketini başlatabilmektedir. Abduksiyon
gUcU zayıflamış olmakla beraber 90 derecelik kombine humeral
ve scapular hareket sayesinde kolun agırlıgı graviteye karşı
taşınabilir.Serratus anterior kası da çalışıyorsa omuzun tam
abduksiyon hareketi başarılabilir (5).
21
OMUZ EKLEMlNlN PATOLOJlLERl
Omuz eklemi vucudun en hareketli bölUmU olması nedeniyle
oldukça komplex bir yapıya sahiptir.Hareket yeteneginin fazla
olması. bLı yapıda çok sayıda hareket mekanizmalarının etkin
olmasına yol açmaktadır (28,40,41). Omuz ekleminde meydana
gelen patolojik durumlar,çogunlukla bu hareket mekanizmala
rında travmatik bir nedenle ortaya çıkan bozukluklar ve
dejeneratif degişiklikler olarak özetlenebilmektedir (14,41,
45).0muz ekleminde meydana gelen bu patolojilerin hemen hemen
hepsi de~işik nedenlerle omuz ekleminin hareket aralı9ını
daraltmakta • hareket yetenegini kısıtlamaktadır (14.41).
Ayrıca omuz çevresindeki kaslarda meydana gelen herhangi bir
patolojinin, omuz ve cervical bölgeyi dogrudan etkilemektedir
(67). We11s (1972) omuz çevresinde bulunan bu kasların
başlang~ç noktalarının • cervical btllgeden olması nedeniyle
bu durumun ortaya çıktıgını ayrıca cervical bölge veya omuz
disfonksiyonlarının,bu nedenle birbirlerini etkileyerek,diger
eklemlerde de disfonksiyonlara yol açtıgını belirtmektedir
(67).
Omuz ekleminde meydana gelen patolojileri şu şekilde
sınıflandırmak ·mumkUndUr;
Rotator Cuff Yırtırmaları
Codman rotator cuff rUptUrlerini, yırtılmanın derecesine
göre iki ayrı sınıfta incelemektedir (14).
1- Tam rUptUrler
2- Tam olmayan rUptUrler.
22
Patte (1990) rotator cuff rOptUrlerinin tanımlanmasında
kullanılan yırtılma dUze~leri ile ·ilgili olarak yaptıgı
çalışmada yırtılmaların Uç dUzeyde ele .. alınabilece9'irıi
belirtmektedir (48).
Tam yırtılmalar ileri derecede bir yırtılma sonunda rotator
cuff'ın, eklemle olan ba9lantısının aşırı zayıflaması ile
görUlUr. Co9unlukla, travmatik bir nedenden dolayı ve agır
işlerde çalışan kişilerde ortaya çıkan bu patoloji, ani ve
keskin bir a9rı ile semptom verir.Tam yırtılmaların en belir
gin özelligi.kolun pasif olarak elevasyona getirilip,bırakıl
ması durumunda. ani bir dUşmenin gÖrOldUgO dUşUk kol (drop
arm sign) semptomudur (14,41).
Kaplan (1984), rotator cuff'taki yırtılmaların. degişik
patolojilerle birlikte de görOlebilecegini. bu patolojilerden
birininde suprascapular n~ropati oldugunu be1irtmektedir(32).
Tam olmayan rUptUrlerde. yırtılma sınırlı bir derecede -dir.
Travmatik bir nedenden ortaya çıkan bu patolojilerde , hasta
abduksiyonu başlatamaz, fakat kolun pasif olarak
abduksiyona getirilmesi durumunda, kol, bu pozisyonda tutula
bilmektedir (14,41).
Scapulo-Humeral Periarthritis
Başlangıçta herhangi bir semptom vermeden ortaya çıkan
ve çok yavaş ilerleyen, omuz agrısı ve omuz hareketlerinin
ileri derecede limitlenmesi ile karakterize bir patolojidir
(45.65).
23
Bu patolojinin perivaskUler ve kronik kapsUler i fil n tras
yon 1 a ilişkili oldugu dUşUnUlmektedir (45). Kronik k 1 . va a arda
synovial dokuda adezyon görUlUr • eklem kapsülü k~ b 1 ~Y o muş,
kalınlaşmıştır ve kemikleşmiş bir görUnUmdedir (67).
Cogunlukla kadonlarda görUlen bu patoloji, 40-60 Yaşlar
arasında özel.likle dominant olmayan omuzda ortaya çıkar ve
daha sonra bilateral tutulum gösterir (43).
Licht (1965), subacromial bu~sadaki infiltrasyonun
deltoid ve rotator .cuff arasında adezyona yol açtıgını bu
nedenle ortaya çıkan kapsUler kısalmanın da donuk omuza yol
açtıgını belirtmektedir (39).
Bu patolojinin ileri dönemlerinde, scapula ve humerus
arasındaki hareketlilik ortadan kalkar Ve scapula ile
humerus birlikte hareket etmeye başlar. Bu da omuz ekleminin
hareketlerini kısıtlar (39,43,45,65,67). 1
Bicipital Sendromlar
Omuz ekleminde rol alan biceps kasının uzun başı • eklem
hareketleri sırasında sürekli olarak bir aktivite gösterir(5,
40,41).Anatomik olarak eklemdeki konumu nedeniyle, sürekli
mikrotravmaların etkisi altındadır (41). Bicipital sendromlar
omuzda agrı ve katılıkla semptom verirler. Genel olarak dört
grupta incelenir;
1-Tendinitis ve Tenosinovitis,özellikle 20-40 yaşlarında
genç kişilerde ani ve yorucu bir spor veya egzersiz sonucu
ortaya çıkar. Omuzdaki agrı çogunlukla abduksyon hareketinde
daha belirgindir (41).
24
i ;
2-Tendonda tam veya parsiyel roptorler.kemikte çogunluk
la bursitis ile karıştırılan bu patoloji. tedavi edilmezse
dejeneratif periarthritise· yol açabilir. Bu patoloJ;. ani ve
3-Biceps tendonunun dislokasyonu. çogunlukla travmatik
bir nedenden dolayı biceps tendonunun anterior veya posterio
ra dogru olan dislokasyonudur (41).
4-Biceps tendonunun uzaması. biceps uzun başı tendonunun
intracapsuler kısımdaki yırtılması nedeniyle ortaya çıkan bu
patoloji. kol-gövde ve kol-önkol kaslarında zayıflık ve
omuzda agrı ile karakterizedir. Agrı, özellikle rotasyonel
hareketlerde çok daha belirgindir (41).
Rotator Cuff 'taki Kalsifik Oluşumlar
Rotator cuff, insan vUcudunda kalsifik oluşumların en
sık görUldU~O bölgedir (41).Kalsifik oluşumlar rotator cuff'
taki kritik bölgede meydana gelen deJeneratif degişikliklerle
ortaya çıkmaktadır. Burada meydana gelen damarsal anastomoz-
lardaki bu dejeneratif degişiklikler(45),çogunlukla bu bölge-
nin kronik postural nedenlerle zedelenmesi.mikrotravmalar ve-
ya bUyUk bir travma ile zedelenmesi sonucu ortaya çıkmaktadır
Radyolojik olarak rahatlıkla belirlenebilen kalsifik oluşum -
lar, omuzda kronik agrıya ve eklem hareketlerinde limitasyon-
lara yol açmaktadır (23,41).
25
Scapula ve Humerus Kırıkla~ı
Omuz bölgesindeki bir travma sonucu ortaya çıkan scapula
ve humerus fraktUrleri, ani ve keskin bir agrı ve şişkinlikle
semptom verir. Omuz hareketleri yapılamaz bir hale gelir. Ra
dyolojik olarak veya bazı durumlarda palpasyonla rahatlıkla
belirlenebilmektedir. Travma sonucu ortaya çıkan fraktUrler
çogunlukla şu bölgelerde görUlmektedir (41):
Humerus bölgesinde,
1-Humeral epifizde
2-Anatomik veya cerrahi boyun bölgesinde
3-Humerus başının artikular yüzeyinde
4-Tuberositas majör ve minörde.
Scapulada,
1-Glenoid fossada
2-Scapula boynunda
3-Scapula gövdesinde
4-Spina scapula ve acromionda
5-Coracoid çıkıntıda
Omuz Eklemi Dislokasyon ve Subluksasyonu
Omuz ekleminde, humerus başının tam olarak eklem yüze -
yinden ayrılması durumu, dislokasyon olarak adlandırılır.
Eklem yüzlerindeki temasta bir bozukluk olması durumu da par
siyel dislokasyon veya subluksasyon olarak adlandırılır.
Çogunlukla omuz bölgesinin direk yaralanması veya bazı atle-
·tik aktivitelerde aşırı gUçlU hareketler sırasında ortaya
çıkmaktadır. Hipermobil veya stabil olmayan omuz eklemi olan
26
kişilerde , habitual dislokasyon (alışkanlık haline gelmiş )
veya habitual subluksasyon görU1Ur.Dis1okasyon ve subluksas
yon • hareket mekanizmasına baglı olarak anterior veya
posterior dogrultuda olabilmektedir. Kullanılan degişik mani
pulasyon teknikleriyle, omuz başı, tekrar eski yerine yerleş
tirilebilmektedir.Bu patolojide , durumun ortaya çıkma nedeni
olan kuvvetin aşırı olması, dislokasyon veya subluksasyon ile
birlikte fraktUrler de yol açabilir (41).
Fibrozitler
Çogunlukla yorgunluk ve postur bozukluguna baglı olarak
ortaya çıkan fibrozitler, hareketle beraber agrı semptomu
verir. Fibrozitlerin degişik nedenlerle ortaya çıktı9ı dUşU
nUlmektedir. Bu nedenler şu şekilde sınıflandırılabilir;
1- Yorgunluk
2- Postur bozuklugu
3- Metabolik bozukluk
4- Focal sepsis
5- Enfekte durumlar
6- Psikolojik nedenler
7- Sinir kökü irritasyonları
8- Atmosferik nedenler
Omuz çevresinde agrıya ve yumuşak dokuda kriptasyonlara
yol açan fibrozitler genelde Uç bölgede yoQunlaşırlar;
1- Cervico-dorsal bölgede
2- Trapezin alt parçası çevresinde
3- Glenohumeral eklem çevresinde.
27
Brachial Plexusta veya Periferal Sinirlerde meydana
gelen yaralanmalarda ortaya çıkan limitasyonlar
Scapulanın elevatörleri. levator scapula • romboidler ve
trapezin Ust lifleridir. Bunlar glenohumeral eklemin
abduksiyon hareketinde stabilizator görev yaparlar.Bunlardan
herhangi birinin kaybı. kolun elevasyon ve abduksiyon
kuvvetini azaltır. Fakat normal eklem hareket sınırını etki
lemez. Bu kasların hepsinin kaybı durumunda ise yer çekimi
kuvvetine karşı.stabilizatör görevi görecek kas olmadıgı için
hareket çok zor yapılır.Abduksiyon deltoid ve supraspinatus
kaslarının simultan hareketine baglı olarak yapılır.
Supraspinatus kasının kaybı durumunda glenohumeral eklem
hareketi çok zayıflar. özellikle deltoidin olmaması durumunda
yer çekimi etkisi çok daha belirgin bir şekilde ortaya
çıkacagı için glenohumeral hareketleri kısıtlanır (39).
Humerusun adduktörleri,latissimus dorsi.pectoralis majör,
teres majör ve minör, coracobrachialis. triceps ve deltoidin
anterior ve posterior parçalarıdır. Bu kaslardan herhangi
birisinin paralizisi durumunda. adduksiyon kuvveti azalır
fakat hareket durmaz.Bu kasların hepsinde ortaya çıkacak olan
paralizi durumunda ise adduksiyon hareketi yapılamaz ancak
gravite kuvveti ile pasif bir hareket ortaya çıkar. Humerusun
external rotasyonu. infraspinatus ve deltoidin posteriorundan
gelen lifler yardımı ile teres minör tarafından kontrol
edilir. Bu kasın para1izisi durumunda aktif external rotasyon
28
kaybı olur. Yalnızca birinde meydana gelecek olan paralizi,
hareketi majör düzeyde etkileyerek, zayıflatır (39).
!nternal rotasyon temel olarak subscapularis tarafından
yapılır ve teres maJor, pectoralis major, latissimus dersi ve
deltoidin anterior parçası bu kasa yardımcı olurlar. Bu
kasların hepsinde meydana gelecek olan paralizi aktif
internal rotasyonun ortadan kalkmasına yol açar. Yaln~zca bir
kasta meydana gelen paralizi hareketi zayıflatır fakat
ortadan kalkmasına yol açmaz (39).
Serratus anterior kası glenoid kaviteyi yukarı dogru
çekerek rotasyona yol açar. Bu kas olmaksızın kolun tam
elevasyonu imkansız hale gelir. Ayrıca scapulanın fixasyonu
olmayacagı için itme de yapılamaz (39).
HemipleJik Omuz Agrısı
özellikle external rotasyon ve abduksyon hareketi ile
ortaya çıkan şiddetli bir agrı ile karakterizedir. Bu agrının
çogunlukla spastisiteden kaynaklandıgı dOşUnUlmektedir.
Hemiplejik hastalarda görülen bu agrı hastalar tarafından
genelde supraspinatus veya biceps brachii kaslarının
tendonlarında veya omuz ekleminde lokal ize olarak
tanımlanır(54).
HemipleJik hastalarda görUlen omuz subluksasyonları ço
gunlukla aktif hareketin ve\veya spastisitenin başladıgı an
dan sonra ortaya çıkar ve çogunlukla inferior subluksasyon
şeklindedir (24).
29
Hemiplejik hastalarda, flask dönemde scapula ve omuz
kuşa9ı kasları çalışmadı9ı için scapula rotasyonu nedeniyle
glenoid fossa aşagı bakacak şekilde dönmOştOr.Hemiplejide ilk
hareketler çogunlukla deltoid ve supraspinatus kaslarında
meydana gelmektedir. Normalde omuz abduksiyonu yaptıran bu
kasların çalışması,
glenohumeral eklemi
glenoid fossanın aşa9ı dönük olması ve
stabilize eden kasların fonksiyon
görmemeleri gibi nedenlerle, humerus başını aşagı zorlayan
bir kuvvet açı9a çıkarır. Bu kuvvet aynı dogrultuda olan kol
agırlı~ına eklenince omuzda inferior subluksasyon gelişir(24)·
30
YASLANMAYA BAGLI OLARAK
INSAN VUCUDUNOA MEYDANA GELEN DEGISIMLER
Çagımızda insan yaşamının önemi.her şeyin önUnde gelmek-
tedir. !nsanın doga ile olan mOcadelesi bitmiş onun yerini,
insan yaşamını daha kolay bir hale getirecek. insanı daha iyi
yaşatacak olanaklarla ilgili çalışmalar almıştır. GUnUmOzde
toplumların en bUyOk gelişme kriterlerinden biri. ortalama
yaşam suresinin uzamasıdır.
Yapılan bir çok çalışma. ortalama yaşam suresinin. Hna-
mUzdeki yıllarda da artacagını göstermektedir (15,34.53).
Amerika Birleşik Devletleri 'nde 1900 yıllarında ortalama
yaşam suresi, erkekler için 48.7 yıl, kadınlar için 46.6 yıl
iken. 1978 yılında bu durum. erkekler için 69.5 yıl, kadınlar
için 77.2 yıl olarak belirlenmiştir (53). 1985 yılında toplam
nUfusun %50'sinin 50 yaşın üzerinde oldugu gösterilmiş. bu
artış oranlarının ileriki yıllarda da devam edecegi belirtil-
miştir (15.34).
Yaşam suresinin uzamaya devam etmesi.konunun gUncelligini
ve önemini arttırmaktadır. Bu nedenle, yaşlı insanlardaki
fizyolojik, fiziksel ve psikolojik gelişimi inceleyen bir
bilim dalı olan Geriontoloji kurulmuştur. ülkemizde de geliş~
mekte olan bu bilim dalı diger bilim dalları ile ilişkilerini
sUrdUrmektedir (13).
Yaşlılık, zaman faktörUne baglı olarak kişinin çevreye
uyum sa~lama yetenegi ile organizmanın iç ve dış etmenler
arasında denge kurma potansiyelinin azalması olarak tanımlan-
31
• ' l ~
~ 1
l ı f 1 ' \
makta. 65 yaş ve Uzerindeki insanlar "yaşlı" kabul edilmekte-
dir (15.20,33).
lnsan organizması dogumdan ölUme kadar sürekli bir
de9işim gösterir.lleri yaşlarda organik,metabolik ve fiziksel
performansın giderek düşmesi sonucunda vücutta kas ve iskelet
sistemi dahil olmak üzere degişik sistemler etkilenmektedir
( 4. 1 o. 11 • 1 9 • 53) .
Yaşlanma ile birlikte, osteoporoz, osteomalazi, Paget ve
hiper paratiroidizim gibi degişik hastalıklarda belirgin bir
artış görülmektedir (53). Ayrıca kas-iskelet sistemindeki
deformasyonlar hareket yeteneQini oldukça azaltmakta, sinir
sistemindeki malformasyonlar çeşitli bozukluklara yol açmak-
tadır.Sinir iletimindeki azalma.reaksiyon zamanının uzamasına
neden olmaktadır (2,4,6,8,10,20,46,47,53).Yaşlanma ile ortaya
çıkan hastalıklar içinde en belirgin ve kaçıhılmaz olanı
osteoporoz dur. özellikle kadınlarda menapoz döneminden sonra
hormonal dengenin bozulması sonucu oldukça sık görUlmektedir.
Kadınlarda 45 yaştan, erkeklerde ise 55 yaştan sonra görülen
osteoporoz,kadınlarda erkeklere oranla dört kat daha fazladır
(53,55).
Osteoporoz, iskelet sisteminde, özellikle vertebralarda
belirgin deformitelere ve spontan kırıklara yol açmaktadır.
özellikle yaşlı kişilerde sıklıkla görUlen baş dönmesi,senkop
görme bozuklukları.ayakları sUrUyerek yUrUme, denge bozukluk-
ları gibi nedenlerle bu kişilerin dUşme olasılıklarının
yUksek olması bu riski artıran temel nedenlerdir (10,46,47,
32
L
55,64).
Yaşlanma ile postur genel olarak fleksiyona gitme
egilimi gösterir. Baş ve boyun öne çıkar, dorsal spinalar ise
kifotik bir görUnUm alır (53).
Ust ekstremite, dirsek ve el bileginden, alt ekstremite
ise kalça ve dizlerden hafif fleksiyona gitme e9ilimindedir.
Yaşlı kişilerde fleksiyon e9ilimi, eklemlerin ankilozu, ba9,
kas ve tendonlardaki sklerotik de9işimler ve ekstrapiramidal
sistemdeki deJenerasyon nedeni ile ortaya çıkmaktadır. Bu
faktörler kimi zaman senil veya arterosklerotik riJidite
olarak adlandırılan muskUler rijiditenin artmasına yol açar.
Bu, eklemde pasif harekete rezistans olarak ortaya çıkar
(özellikle boyun ve kollarda). Bacaklardaki tutulum kollara
oranla daha belirgin bir haldedir. Çok yaşlılarda katetonik \ " ~I
pstUr görUnUmU gelişir (53,55). A9rı, instabilite, egzersiz L
kapasitesinin azalması gibi nedenlerle yaşlıların hareketleri
kısıtlanabilir (27).
Beasley ve arkadaşları (1976), yaptıkları bir derlemede
yaşlılarda ortaya çıkan rijidite, hipokinezia, fleksör postUr
ve dementia'nın kortikal atrofi ve frontal lob disfonksiyonu
nedeniyle ortaya çıktıgını , bu belirtilerin kimi zaman
parkinson ile karışabildi9ini belirtmişlerdir (4).
Yaşlı kişilerde ekstrapiramidal sistemin bozulmasına
ba9lı olarak hareketlerde zayıflama ortaya çıkar. YUz ifadesi
donuklaşır, spontan ve ba9lantılı hareketler azalır. Zamanla
dinlenme anında tremor görUlUr. TUm bu özellikler nedeni ile
33
Parkinsona benzer. Bu belirtiler, yaşlı insanlarda çok
belirgin ve gUçlU olmamakla beraber çogunlukla minör düzeyde
de olsa yaygın bir şekilde görülmektedir (4).
Kas kuvvetinde ve enduransında yaşlanma ile ortaya çıkan
zayıflıklar, genel olarak ekstremite1erde atrofiye yol açar.
ReJenerasyon olmadıgı için sekonder olarak fibroz doku
gelişimi ortaya çıkar. özellikle el ve ayaklardaki kUçUk
kasların atrofiye ugraması sonucu interosseos boşluklar daha
belirgin bir hal alır (11,53,55).
Campbe11 ve arkadaşları (1973), yaşlılarda görOlen kas
yorulması ile ilgili olarak yaptıkları bir çalışmada, bu
yorgunlugun, motor unitelerde meydana gelen fonksiyon kaybı
ile oluştugunu, bu kaybın yavaş kasılan kaslara oranla hızlı
kasılan kaslarda çok daha fazla oldugunu be1irtmiştir1er(11).
lnsan vOcudunun her sisteminde görOlen bu olumsuz
degişmenin, kas-iskelet sisteminin belki de en karmaşık
yapısı olan omuz-kol kompleksini etkilemesi, eklemlerde
hareket limitasyonlarına ve çevre kaslarda kuvvet kaybına
yol açması kaçınılmazdır.
34
GEREÇ VE YöNTEM
GEREÇ
Çalışma. Ankara ili Keçiören ve Seyrab Bagları semtinden
basit tesadüfi örnekleme yolu ile seçilmiş toplam 600 kişi
(303 erkek-297 kadın) ezerinde yapılmıştır.Olgular dört fark
lı yaş grubunda olacak şekilde de9erlendirmeye alınmıstır.tlk
grup, 20-34 yaş arasında de9işmekte olup, yaş ortalamaları
erkekler için (78 kişi) 26.74±0.50 yaş.kadınlar için(72 kişi)
27.11±0.45 yaş olarak tespit edilmiştir.İkinci grubun yaşları
35-49 arasında de9işmekte olup.yaş ortalamaları erkekler için
(75 kiş)40.65±0.49 yaş. kadınlar için(75 kişi) 41.80±0.84 yaş
olarak saptanmıştır. UçUncU grupta bulunan olguların yaşları
50-65 arasında degişmekte olup.yaş ortalamaları erkekler için
(75 kişi) 56.17±0.53 yaş.kadınlar için(75 kişi)55.96±0.52 yaş
olarak bulunmuştur.DördUncU grupta bulunan toplam 150 kişi 65
yaş ve Ustu olarak çalışmaya alınmış.yaş ortalamaları erkek
ler için (75 kişi) 71.66±0.87 yaş, kadınlar için (75 kişi)
73.82±0.81 yaş olarak tespit edilmiştir.
Homojenli9i saptamak için de9erlendirmeye alınan şahıs
ların saglıklı olmalarına. Ust ekstremitelerini ve özellikle
omuz bölgesini ilgilendiren bir sorunlarının olmamasına dik
kat edilmiştir. Çalışma sırasında kullanılan formun birinci
sayfasında göreldU9U gibi olgulara öncelikle Ust gövde postUr
analizi yapılmıştır(56). Poster analizi sırasında herhangi
bir fiziksel deformite tespit edilen kişiler çalışma dışı tu
tulmuş.normal poster degerleri olan şahıslar çalışmaya dahil
edilmiştir. 35
Olgulara geçmişte veya halen herhangi bir spor dalıyla
ugraşıp ugraşmadıkları sorulmuş. özellikle Ost ekstr~miteyi
ilgilendiren spor dallarında faaliyet gösterenler çalışma
dışında tutulmuştur.
Olgulara dominant elleri sorulmuş. fakat çalışmada
dominant el ayırıcı bir kriter olarak kullanılmamıştır. Gerek
kas testi, gerek goniometrik ölçüm her iki omuza uygulanmış.
istatistiki çalışmalarda iki tarafın ortalamaları alınmış,
ancak iki taraf arasında kayda deger bir fark bulunma~ıştır.
YöNTEM
OlQuların kol çevre ölçOmleri (cm) alınarak çalışmaya
dahil edilmiştir. Humerusun iç epicondilinden 15 cm yukarısı
işaretlenerek ölçOlmOştUr. Sag ve sol kolda aynı noktadan
ölçOm yapılmasına dikkat edilmiştir (1,56,68).
Normal eklem hareketleri universal goniometre ile ölçül-
mUştUr (1,9.37,54.56).
Kasların kuvvet degerlendirilmesinde. Dr. Lovett'in
ortaya attıgı ve Fizyoterapist L.Daniels ile C.Worthingham'in
geliştirdikleri sisteme uygun olarak manuel kas testi uygu-
lanmıştır (1.16.39.56).
Olgu"ların goniometrik ölçümlerinde sırasıyla şu normal
eklem hareketleri degerlendirmeye alınmıştır:
1- Omuz fleksiyonu
2- Omuz hiperekstansiyonu
3- Omuz abduksiyonu (abduksiyon+eksternal rotasyon)
4- Omuz internal rotasyonu
36
5- Omuz eksternal rotasyonu
Çalışmaya alınan hiç bir olguda adduksiyon yönUnde
limitasyon olmadı9ı için de9erlendirmeye alınmamıştır.
a) Omuz fleksiyonu;olgular sırtUstU yatar pozisyonda,go-
niometrenin sabit kolu, gövdenin orta axillar seviyesinde
tuberculum majör ile aynı hizada. olacak şekilde yerleştirildi
Goni~metrenin oynar kolu. humerus orta çizgisinde olacak
şekilde yerleştirildi ve olgudan kolunu yukarı do9ru.avuç içi
yukarı bakacak şekilde kaldırıp başının yanına indirilmesi
istendi (Pivot noktası tuberculum majör).
b) Omuz hiperekstansiyonu; olgular yUzUstU yatar pozis-
yonda, goniometrenin sabit kolu.gövdenin orta axillar seviye-
sinde tuberculum majör ile aynı hizada olacak şekilde yerleş-
tirildi. Goniometrenin oynar kolu, humerus orta çizgisinde
olacak şekilde yerleştirildi ve olgudan kolunu yukarı kaldır
ması istendi (Pivot noktası tuberculum majör).
c) Omuz abduksiyonu; olgular sırtustu yatar pozisyonda.
goniometrenin sabit kolu. vertebral kolona paralel olarak
yerleştirildi, hareketli kol ise humerus orta çizgisine
paralel ve olecranon çıkıntısına dogru yerleştirildi. Olgudan
kolunu yandan açarak başının yanına götUrmesi istendi (Pivot
noktası scapulanın acromion çıkıntısı).
Aslında saf abduksiyon 0-90 derecedir. ancak bu sonuçlar
içinde hiç bir olguda limitasyon görUlmedi9i için ölçUmler
omuz abduksiyon+eksternal rotasyon 0-180 derece Uzerinden
yapılmıştır.
37
d) Omuz internal rotasyonu;olgular sırtustu yatar pozis-
yonda,kol 90 derece abduksiyonda ve dirsek 90 derece fleksi-
yonda,humerus yatak Uzerinde ve dirsek yatak kenarında dışar~
da kalacak şekilde yerleştirildi.Goniometrenin sabit kolu ya-
taga paralel,hareketli kolu ise önkolun dorsal orta çizgisine
paralel olacak şekilde yerleştirildi.Olgudan açılaşmayı boz-
madan el ve önkolunu alt ekstremiteye do9ru yatak Uzerine ge-
tiri. 1 mes.i istendi (Pi vot noktası o 1 ecranon).
e)Omuz eksternal rotasyonu;olgular sırtostu yatar pozis-
yonda,kol 90 derece abduksiyonda ~e dirsek 90 derece fleksi-
yonda,humerus yatak Dzerinde ve dirsek yatak kenarında dışarı
da kalacak şekilde ve önkol yataga dik olacak şekilde yerleş-
tirildi.Goniometrenin sabit kolu,yataga paralel.hareketli kol
ise önkolun dorsal orta çizgisine paralele olacak şekilde yer
leştirildi. Olgudan açılaşmayı bozmadan el ve önkolunu başına
do~ru çevirmesi istendi (Pivot noktası olecranon).
Olguların kas testleri yapılarak rakam sistemi ile:
O; adalede hiç bir kasılma yoktur.
1; yer çekimi elemine edildigi halde. adale eklemde hareket
yaratacak kuvvette kasılamazö ancak kasılma palpasyonda hiss-
edilebilir veya gözle görUlebilir.
2; zayıf. adale yer çekimine karşı olmadıgı taktirde buton
normal eklem hareket sınırını tamamlayacak şekilde kasıla-
labilir. Yer çekimi elemine edildigi taktirde.normal eklem
hareket sınırını tamamlayan ve ayrıca yer çekimine karşı da
bu hareket miktarının yarısını yapabilen adale 2+1\2 ,ye~
çekimine karşı hareketin 3\4'Un0 tamamlayan adale ise 2+3\4 38
... , ..
de9eri ile gösterilir. Yer çekimi elemine edildiM; d ~ n e adale
normal eklem hareket sınırının yarısını tamamlıyor sa 2-1\ 2
3\4'UnU tamamlıyorsa 2-3\4 degerleri ile ifade eedil. . ır.
3;orta, adale yer çekimine karşı bUtUn normal eklem h areket
sınırını tamamlar. Eger adale yer çekimine karşı t~ . ~m normal
eklem hareket sınırının 9\10'unu tamamlıyorsa 3- eM • ~er Yer
çekimine karşı tam hareketi yapıp ve çok az bir direnç
alabiliyorsa 3+ degerindedir.
Çalışmada kas testi şu fonksiyonel hareketler için
yapılmıştır:
1-Scapular abduksiyon ve yukarı rotasyon
2-Scapular elevasyon
3-Scapular adduksiyon
4-Scapular adduksiyon ve depresyon
5-Scapular adduksiyon ve aşa9ı rotasyon
6-0muz fleksiyonu
7-0muz ekstansiyonu
8-0muz abduksiyonu
9-0muz horizonta1 abduksiyonu
10-0muz horizontal adduksiyonu
11-0muz eksterna1 rotasyonu
12-0muz internal rotasyonu
istatistiksel sonuçlar, regresyon ve korelasyon analizi,
X2(Ki-Kare)testi ve student's T testleri ile degerlendirile-
rek açıklanmıştır (62).
39
BULGULAR
Çalışmada toplam 600 kişi üzerinde yapılan kol çevre
ölçUm sonuçları şu şekilde dir: Birinci grupta(20-34 yaş) er-
keklerde ortalama 30.05±3.63 cm.kadınlarda ortalama 28.76±
2.61 cm olarak bulunmuştur.lkinci grupta(35-49 yaş)erkeklerde
ortalama 30.60±3.06 cm.kadınlarda ortalama 28.34±2.53 cm ola-
rak bulunmuştur.UçUncU grupta(50-64 yaş).erkeklerde ortalama
29.73±2.50 cm.kadınlarda ortalama 30.10±2.25 cm olarak bulun-
muştur. DördUncU grupta (65 yaş ve Ustu) erkeklerde ortalama
28.66±3.91 cm.kadınlarda ortalama 26.56±4.18 cm olarak eld~
edilmiştir (Tablo-1).
Sonuçlar istatistiksel olarak degerlendirildiginde.yaş grup-
ları ve cinsiyete göre anlamlı fark bulunmamıştır. _ .........
Yaş G. s ex N Min. Max. 5< SD s ·----····-·· ·-·--- ·-·-
1. E. 78 25.00 36.00 30.05 2.43 3 .63 ·----· ---· ·---·
Grup K. 72 22.00 37.00 28.76 3.24 2 . 61 ---·--· ·--.. _ .. ,
2 . E. 75 24.00 37.00 30.60 2.83 3 .06 ·---·- ---·· -··--
Grup K. 75 23.00 38.00 28.34 3.42 2 .53 ··---· ~~-
..... _ ··--3. E. 75 24.00 38.00 29.73 3.46 2 .50
·---..... --... . ·---· -· ·--- --· Grup K. 75 25.00 39.00 30. 1 o 3.84 2 .25
·- . ,___ ,...__ . 4. E. 75 24.00 37.00 28.66 2.21 3 . 91
-· --· -· ----· --Grup K . 75 24.00 36.00 26.56 2.07 4 . 18
---·-......... . ...... ......_ ____ Toplam 600
·-·---- ----·-Tab1o-1:Ko1 çevre ölçümlerinin gruplarda elde edilen
sonuçları
40
......
Omuz ekleminde normal eklem hareket genişli~ine bakıl-
dıgında fleksiyon hareketi ile ilgili olarak elde edilen
nuçlar,yaş gruplarına göre şu şekilde tespit edilmiştir:
so-
Birinci grupta(20-34 yaş)yer alan erkeklerde flerksiyon hare-
keti ortalama 176.64±4.48 derece,kadınlarda ise ortalama 176.
31±4.55 derece olarak bulunmuştur (Tablo-2) . .... ---··-·--··-............ -·-----·---:-Cinsiyet N Min. Max. ~ so S5< - - ·----- -_________ .. __ ·-·---·--· .. --
Erkek · 78 174.00 180.00 176.64 1 . 97 4.48 ... __ ,. .. __ ....... - .. - ........... --·--- ----·-t------- ·-Kadın 72 172.00 180.00 176.31 1. 86 4.55 -- ----·--_ .......... ------- --·--·-~
Toplam 150 ..... - ... ·----·· .... -.. --.. ··-- ........ ------
Tablo-2:Birinci Grupta Fleksiyon Hareket Geniş1i9i
tstatistiksel olarak bu grupta yapılan karşılaştırmalar
da.cinsiyetler arasında anlamlı herhangi bir fark elde edil
memiştir (P>0.05).
!kinci grupta (35-49 yaş)yer alan erkeklerde elde edilen
omuz fleksiyon hareketi ortalama 175.40±4.44 derece.kadınlar-
da ortalama 175.88±4.22 derece olarak saptanmıştır (Tablo-3). --Min. Max. x SD sx
.. , .. _______ ................ -........... ---·--Cinsiyet N ___ ..... --............ -... -......... ··------ -
........_ ___ Erkek 75 172.00 180.00 175.40 1 . 95 4.4 4
- - -·--···-..... --.. -·-·-.. · ............ _ ....... -Kadın 75 172.00 180.00 175. 88 2.05 4.2 2
--__ ......... -.. , ... _ ............... _ .... -·---··--· -Toplam 150
._ ...... -·-·-·-·--· .. -· -·----·---Tablo-3:1kinci Grupta F1eksiyon Hareket Genişli9i
tstatistikse1 olarak bu grup içinde yapılan karşılaştır
mada, cinsiyetler arasında herhangi bir fark elde edilmemiş-
tir (P>0.05).
41
UçUncU grupta (50-64 yaş) yer alan erkeklerde f1eksiyon
.hareketi ortalama 172.82±3.76 derece. kadınlarda ortalama
171 .78±3.90 derece olarak bulunmuştur (Tablo-4) . ............. -..... _ .............................. ____ ,.,_., __ ,_. ____ ,...... __ _ Cinsiyet N Min. Max. SD sx
..... _ ......... , .. ___ ............................. _., ......... ----···--·--·-· -----·ı------ ------.. ···-·-··--.. ---··----·--···--· .. --..... -.. . Erkek 75 168.00 178.00 172.82 2.30 3.76 ... -............ , __ ............. , ___ ................................. -... ··-·-·-·-·-· ____ .. -----t·---.. ·--·-·· ........... --·--·-·-·-·-- ....... _, ___ ,, __ ._,_. __ _ Kadın 75 168.00 177.00 171.78 2.22 3.90
-............. _, __ ,, ........................................ ------·-------·· -----·---'--Toplam 150
Tab1o-4:UçUncU Grupt~ Fleksiyon Hareket Genişligi
tstatistiksel olarak yapılan karşılaştırmada, bu yaş
grubunda cinsiyetler arasında anlamlı herhangi bir farklılık
elde edilmemiştir (P>0.05).
DördUncU grupta (65 yaş ve Ustu) yer alan erkeklerde
omuz fleksiyon hareketi ortalama 164.30±3.97 derece.kadınlar-
da ortalama 166.84±2.35 derece olarak bulunmuştur (Tablo-5). ------............ __ ,_,,,., ...... _ ..... - ...... - ...... _.... .... -... ·---·-----·------.------- .... -.......... -.--.. -.. - ··-· .. ·--·--.. ·-· Cinsiyet N Min. Max. SD sx
Erkek 75 162.00 174.00 167.21 2. 18 3.97 --·-··-·-.. ····-·--·---.. ·· ·-----·------"-----·-~c----- --·-·------.. ---. -···-··-·---.. Kadın 75 160.00 176.00 166.00 3.68 2.35
---·---.............. -........ --........ --.--.. ·-·----ı------...ı.------'-------· .. ·-----· ---····----""' Top 1 am 150
Tab1o-5:DördUncU Grupta Fleksiyon Hareket Genisligi
lstatistiksel olarak yapılan karşılaştırmada, bu yaş
grubunda cinsiyetler arasında anlamlı herhangi bir farklılık
elde edilmemiştir (P>0.05).
Çalışmada yer alan toplam 600 kişiden (303 erkek-297
kadın) elde edilen sonuçların istatistiksel olarak birbirleri
ile karşılaştırması sonunda, omuz eklemindeki fleksiyon
42
hareketinin yaş ilerledikçe azaldıgı görUlmUştUr.
Erkeklerde yaşa baglı olarak degişiklik gösteren(P<0.001)
fleksiyon hareketinde yaştaki her 1 birimlik artışa karşılık
ortalama 0.19 derecelik bir azalma görUlmUştUr.
Kadınlarda yaşa baglı olarak de9işiklik gösteren(P<0.001)
fleksiyon hareketinde, yaştaki her 1 birimlik artışa karşılık
ortalama 0.21 derecelik bir azalma görUlmUştUr.
Omuz eklemindeki normal eklem hareketlerinden hipereks-
tansiyon hareketi ile ilgili istatistiksel çalışma sonunda
birinci gruptaki (20-34 yaş) erkeklerde hiperekstansiyon
hareketi ortalama 55.43±3.18 derece, kadınlarda ise ortalama
55.66±4.34 derece bulunmuştur (Tablo-6). --· ----·-.----'
Cinsiyet N Min. Max. x SD sx .. ··---
Erkek 78 50.00 60.00 55.43 2.77 3. 18 ·-- - ..
Kadın 72 51.00 60.00 55.62 1. 95 4.34 -·
Toplam 150 .
Tablo-6:Birinci Grupta Hiperekstansiyon Hareket Genişligi
Grup içinde yapılan istatistiksel karşılaştırma sonunda,
hiperekstansiyon hareketinde cinsiye~e göre anlamlı bir fark
elde edilmemiştir (t=0.78,P>0.05).
!kinci grupta (35-49 yaş) erkeklerde hiperekstansiyon
hareketi ortalama 53.77±3.73 derece. kadınlarda ise ortalama
51.34±4.02 derece bulunmuştur(Tablo-7).
43
- ·-·------Cinsiyet N Min. Max. )( SD sx
--Erkek 75 50.00 57.00 53.7 7 2.32 3. "13
·----· Kadın 75 47.00 57.00 51. 3 4 2. 15 4.02
-. . ... _ Toplam 150
Tab1o-7:1kinci Grupta Hiperekstansiyon Hareket Geniş1i9i
Grup içinde yapılan istatistiksel karşılaştırma sonunda
hiperekstansiyon hareket genişligi cinsiyete göre
istatistiksel olarak anlamlı .fark göstermiştir (P<0.001).
UçoncU grupta (50-64 yaş) yer alan erkeklerde. hipereks
tansiyon hareketi ortalama 50.14±6.01 derece~ kadınlarda
ortalama 49.34±4.06 derece olarak tespit edilmiştir(Tablo-8). ·-----·-···-··---- -·--------
Cinsiyet N Min. Max. SD sx --·- -'--·
Erkek 75 47.00 55.00 50 . 14 1.44 6. o 1 ··- ,,__,
Kadın 75 45.00 55.00 49 .34 2. 13 4.06 -·--...... __ ......... "_
Toplam 150
Tablo-8:UçUncU Grup Hiperekstansiyon Hareketi
Grup içinde yapılan istatistiksel karşılaştırma sonunda
hiperekstansiyon hareket genişligi cinsiyete göre istatistik
sel olarak anlamlı fark göstermiştir (P<0.001).
DördUncU grupta (65 yaş ve OstU) yer alan erkeklerde
hiperekstansiyon hareketi ortalama 47.56±2.47derece.kadınlar-
da ise ortalama 41.81±3.16 derece olarak saptanmıştır
(Tablo-9).
44
............ , .. _ .... _ ....... ···········---· .. ···--··--·-···--·-·-------·- ----- -·--·-·· ..... -·-····-----·····-·- --.. -·---·-···-·-··· Cinsiyet N Min. Max. SD sx
Erkek 75 39.00 51. 00 47.56 3.50 2.47
Kadın 75 38. 00 51.00 41.89 2.74 3. 16 ... •··-········---····"•••·"-··········-··· ··--·-·····---··-·-··- _____ __._,____ --.. ------··-······ ---·····------ -······-·····--·-··········"
Toplam 150
Tablo-9:DördUncU Grupta Hiperekstansiyon Hareket Genişliai
Grup içinde (65 yaş ve Ustu) yapılan istatistiksel karşılaş-
tırma sonunda, hiperekstansiyon hareket genişli9i cinsiyete
göre anlamlı fark g6stermiştir(P<0.001).
Erkeklerde omuz hiperekstansiyon hareket geniş1i9inde,1 birim
yaş artışına karşı ortalama 0.20 derece, kadınlarda ise 0.26
derece azalma saptanmıştır. Genel olarak cinsiyete göre
hiperekstansiyon hareketi araştırıldıgında istatistiksel
olarak anlamlı bir fark göstermiştir (P<0.001).
Omuz eklemindeki abduksiyon hareketi için elde edilen deger-
ler şu şekilde dir:Birinci grupta (20-34 yaş) bulunan erkek
lerde abduksiyon hareketi ortalama 177.69±6.04 derece, kadın-
larda ise ortalama 176.66±4.39 derece bulunmuştur(TAblo-10).
Cinsiyet N Min. Max. x SD sx
Erkek 78 174.00 180.00 177.69 1.46 6.04
Kadın .. , 2 170.00 180.00 176.66 1.93 4.39 ···-······-· .. -··········-.. •··•······•· .. _ ....... ---·-···-·--··---· -· ___ _...... ___ ,__ ----·--·-·- --·-------
Toplam 150
Tablo-10:Birinci Grup Abduksiyon Hareket Genişligi
45
Grup içinde yapılan istatistiksel karşılaştırma sonunda.
abduksiyon derecesinin cinsiyete göre farklılık gösterdigi
belirlenmiştir (P<0.001).
!kinci grupta (35-49 yaş) yer alan erkeklerde abduksiyon
hareketi ortalama 174.69±3.57 derece. kadınlarda ortalama
174.89±3.23 derece olarak tespit edilmiştir (Tablo-11) . ................ ._ ................ ----··· ·--·-· .. --.. --.. ···---·· " -·--Cins·iyet N Min. Max. x SD sx .. ___ .. - ...
Erkek 75 170.00 180.00 174. 69 2.42 3. 57 .............. .._ .. _ ............................................ __ ................. -·--·-.. -Kadın 75 170.00 180.00 174. 89 2.68 3.23
...... -..... , __ ................. -.......... ·--.. ···--····----... Toplam 150
-· Tablo-11:1kinci Grupta Abduksiyon Hareket Genişli9i
istatistiksel olarak grup içinde yapılan karşılaştırma
sonunda, abduksiyon derecesinin cinsiyete göre farklılık
göstermedigi tespit edilmiştir (P>0.05).
UçUncU grupta (50-64 yaş) yer alan erkeklerde abduksiyon
hareketi ortalama 172.20±3.88 derece, kadınlarda ortalama
172.85±3.90 derece olarak saptanmıştır (Tablo~12) . ................... -........................................................................... ,_ ........... __ , __ _ Cinsiyet N Min. Max. SD sx
........ _ ................................... _. ····-·-······· ..... -.... ···-··--- -------·ı------~---·-···--···- -----·-···-----·· ·--·-··············-····· .. ······· Erkek 75 168.00 179.00 172.20 2.23 3.88
Kadın 75 170.00 179.00 172.85 . 2.22 3.90 ··-···-····--·-················-·-·······---··--·-·----· ---·---'-------ı.. _____ .__ ________ -·------·
Toplam 150
Tablo-12:UçUncU Grup Abduksiyon Hareket Genişligi
istatistiksel olarak grup içinde yapılan karşılaştırma
sonunda omuz abduksiyon derecesinin cinsiyete göre farklılık
göstermedi~i ortay~ çıkmıştır (P>0.05).
46
DördUncu grupta (65 yaş ve ustu) yer alan erkeklerde
omuz abduksiyon hareketi ortalama166.08±3.18 derece,kadınlar-
da ise ortalama 164.97±2.37 derece bulunmuştur (Tablo-13). ··-----·--····-··--·-.. - --.............. ------····-•""'"''".""''""--'"""-
Cinsiyet N Min. Max. SD sx Erkek 75 160.00 172.00 166.08 2.72 3. 18
Kadın 75 160.00 176.00 164~97 3.65 2.37
Toplam 150
Tablo-13:DördUncU Grup Abduksiyon Hareket Genişli9i
Bu grupta yapılan istatistiksel karşılaştırma sonunda
omuz abduksiyon derecesinin cinsiyete göre farklılık
göstermedigi saptanmıştır (P>0.05).
Çalışmaya katılan toplam 600 kişiden elde edilen omuz
abduksiyon sonuçlarının istatistiksel olrak karşılaştırmaları
ile her iki cinsiyette de omuz abduksiyon genişliginin yaşa
baglı olarak azaldıgi tespit edilmiştir(P<0.001).
Erkeklerde yaşa baglı olarak omuz abduksiyon hareket
genişli9inde meydana gelen degişiklik,1 birimlik yaş artışına
karşı ortalama 0.22 derece azalma gösterdigi bulunmuştur.
Kadınlarda yaşa baglı olarak omuz abduksiyon hareket
genişlignde meydana gelen degişiklik,1 birimlik yaş artışına
karşılık ortalama 0~23 derece azalma gösterdigi bulunmuştur.
Omuz eklemi abduksiyon hareket genişliginin cinsiyete
göre araştırıldıgında,istatistiksel olarak anlamlı bulunma -
mıştır (P>0.05).
Omuz eklemindeki internal rotasyon hareketi için elde
edilen bulgular şu şekilde dir:Birinci grupta (20-34 yaş)
47
erkeklerde internal rotasyon hareketi ortalama 86.05±5.01
derece, kadınlarda ise ortalama 85.41±4.30 derece olarak
sapt~nmıştır (Tablo-14). -··-----------·--- --·---.. --·-·-·--...... -....... .
Cinsiyet N Min. Max·. SD sx Erkek 78 81 . 00 90.00 86.05 1. 76 5.01
................... - .......................... -... ·-·---- ----- ------~------ ------· -·---·-.. ·--· Kadın 72 82.00 90.00 85.41 1. 97 4.30
..................................... -............. ·-·'""'----------· __ , ____ ,___ ____ _.__ ________ ----·--· -----·-·-Toplam 150
Tablo-14:Birinci Grup tnterna1 Rotasyon Hareket Genişli~i
Bu grupta yapılan istatistiksel de9erlendirme sonunda,
omuz internal rotasyon hareketinin cinsiyete göre anlamlı
fark gösterdigi tespit edilmiştir (P<0.001).
İkinci grupta (35-49 yaş)· yer alan erkeklerde internal
rotasyon hareketi ortalama 85.24±4.75 derece, kadınlarda
ortalama 85.62±3.88 derece olarak bulunmuştur (Tablo-15). ·-·-·-···--.................................. --.. --·----·....-----.-----... ----------·---·--Cinsiyet N Min. Max. SD sx -"·-----·-·····"""'-·'''"'""-·-·--···-·-·---- ---·-·--ı-----·--- --···----- ··-·--·-·-·
Erkek 75 81 . 00 88.00 85.24 1. 82 4.75 -......... ·----........... -........... -.............. _ .. __ ,_ ..... - .. --·-----·-·---··----·-·-·-.. ·----... -.. -..... --...... _ ........ -.. . Kadın 75 80.00 90.00 85.62 2.23 3.88
·-··"··-·-·-····· .. ·-··-......... ··-···----.. ---· .. -· -·--·---·----- ----- ·------Toplam 150
·-··--.. .._ ......... -.. -·-·· ........ -.. _ ..... _ ....... ---·-Tablo-15:1kinci Grup tnternal Rotasyon Hareket Genişligi
Grup içinde yapılan istatistiksel karşılaştırmada omuz
internal rotasyon derecesinin cinsiyete göre anlamlı bir fark
gösterrnedi9i anlaşılmıştır (P>0.05).
UçUncU grupta (50-64 yaş) yer alan erkeklerde omuz
internal rotasyon hareketi ortalama 81.00±4.28 derece, kadın-
larda ise ortalama 81.37±4.83 derece olarak tespit edilmiştir
(Tablo-16).
48
... ____ ··-·----·---------· Cinsiyet N Min. Max. SD sx
-···-----·-·---.. ·---····-···· , ____ ,, ______ ... _____ ,_...._ __ , Erkek 75 76.00 84.00 81. 00 2.02 4.28
................. -................ _ ................... ---···--·-----.. -·---·--·-----~------· ------···-·-- ---------· --·--·· .. ---·-·-Kadın 75 76.00 86.00 81.37 1. 79 4.83
Top"lam 150
Tablo-16:UçUncU Grup !nternal Rotasyon Hareket Genişli9i
Bu grupta yapılan istatistiksel de9erlendirme sonunda
omuz internal rotasyon derecesinin cinsiyete göre anlamlı
fark göstermedi9i saptanmıştır(P>0.05).
DördUncU grupta (65 yaş ve Ustu) yer alan erkeklerde
omuz internal rotasyon hareketi ortalama 79.20±4.28 derece,
kadınlarda ortalama 74.22±3.35 derece olarak bulunmuştur
(Tablo-17) . ............... - ................................. -........ _ .. __ .... _______ ..... -----·--·--...------ ... -.. ·--·--· -·---·-·--Cinsiyet N Min. Max. SD sx ""·-·-·---.. ······· ................... -............. _ .. _____ ,,._ ........ -·-·--· --·---ı------ı------- ------·-·-·---·····-··"""""'""-'
Erkek 75 76.00 83.00 79.20 2.02 4.28 'ı ·-·· .. ··--·-·-.................................................................. ---·-- ------- -----------··--· .... ___ ,, ___ -··--·-·-·· .. --
Kadın 75 70.00 81 . 00 74.22 2.58 3.35 ... _ ......... ----······-·---·-····-·· -·-·-------·--··-· _______ ,___ ----- ---··--·--
Toplam 150
Tablo-17:DördUncU Grup tnternal Rotasyon Hareket Geniş1igi
Grup içinde yapılan istatistiksel karşılaştırma sonunda
cinsiyetler arasında omuz interna1 rotasyon derecesinin
istatistiksel olarak anlamlı fark gösterdigi bulunmuştur
(P<0.05).
Çalışmaya katılan toplam 600 kişiden elde edilen omuz
eklemi internal rotasyon hareket genişli9i sonuçlarının.
istatist~ksel olarak karşılaştırılmaları sonunda her iki
cinsiyette de yaşa ba9lı olarak hareket genişliginde azalma
tespit edilmiştir(P<0.05).
49
Erkeklerde omuz internal rotasyon hareket genişliginde, 1
birim yaş artışına karşı ortalama 0.15 derece, kadınlşarda
ise 0.19 derece azalma saptanmıştır.Karşılaştırmada cinsiyet-
ler arasında istatistiksel olarak anlamlı fark bulunmuştur
(P<0.05).
Omuz eksternal rotasyon hareketi için elde edilen degerler:
Birinci grup(20-34 yaş)erkeklerde eksternal rotasyon hareketi . .
ortalama 85.34±5.01 derece,kadınlarda ise 85.01±4.37 derece
olarak bulunmuştur (Tablo-18) . .................................................. -·-· ·-·· .. --........ -.... -·-·------...-----·--- .. ------ .... _ ......... ___ ... Cinsiyet N Min. Max. SD sx
........... _____ ,.., .................. , ... _ .... ---·--··-·-·-·-· .. -· _ .. ·-·--··ı---------·----· ... --·-·---...... ..-....... __ .. _ .. _,.,_.,_. Erkek , 78 80.00 90.00 85.34 1 • 7 6 5. o 1
·-------·-·-···--·---"· ·----·-·-------· -----· _____ , __ ,, ___ , ---·------·-·-.... __________ _ Kadın 72 80.00 90.00 85.01 1 • 94 4.37
--·------·--·--.. -··· ·----···-.... ----·- __ , ____ ........_ ___ _. _____ ,_, ___________ ,,,, _,,_,, _____ ,_ Toplam 150
Tablo-18:Birinci Grup Eksternal Rotasyon Hareket Genişligi
Bu grupta yapılan istatistiksel karşılaştırmalar sonunda
eksternal rotasyon derecesinin cinsiyete göre farklılık
göstermedigi belirlenmiştir (P>0.05).
!kinci grupta (35-49 yaş) yer alan erkeklerde eksternal
rotasyon hareketi ortalama 83.40±4.33 derece, kadınlarda ise
ortalama 83.78±3.66 derece olarak saptanmıştır(Tablo-19).
Cinsiyet N Min. ·----·
Erkek 75 79.00 -·
Kadın 75 80.00 ____ ..
Toplam 150 -
Max.
87.00
90.00
x ------
83.
83.
40
78
SD
2.00
2.36
sx
4.33
3.66 ---- -----~---------
Tablo-19:lkinci Grup Eksternal Rotasyon Hareket Genişligi
50
Grup içinde yapılan istatistiksel karşılaştırma sonunda
o~uz eksterna1 rotasyon derecesinin cinsiyete göre farklılık
göstermedi9i saptanmıştır (P>0.05).
UçUncU grupta (50-64 yaş) yer alan erkeklerde omuz
eksternal rotasyon hareketi ortalama 79.93±5.15 derece.kadın-
larda ise ortalama 79.74±4.81 derece olarak tespit edilmiştir
(Tablo-20). .. ,_. .. --··--...
Cinsiyet N Min. Max. x SD sx ... _ .. ,, _____
-·---.. Erkek 75 76.00 84.00 79.9 3 1. 68 5. 15
-Kadın 75 74.00 85.00 79.7 4 1 • 8 o 4.81
Toplam 150 -
Tablo-20:UçUncU Grup Eksternal Rotasyon Hareket Genişligi
Grupta yapılan istatistiksel karşılaştırmalar sonunda ,
omuz eksternal rotasyon derecesinin cinsiyete göre farklılık
göstermedigi bulunmuştur (P>0.05).
DördUncU grupta (65 yaş ve Ustu) yer alan erkeklerde
omuz eksternal rotasyon hareketi ortalama 77.48±4.60 derece,
kadınlarda ise ortalama 74.22±3.35 derece olarak bulunmuştur
(Tablo-21). . -Cinsiyet N Min. Max. x SD sx
-Erkek 75 74.00 85.00 77.4 8 1. 88 4.60
.,__. --·-Kadın 75 70.00 79.00 74 .·2 2 2.58 3.35
--· Toplam 150
Tablo-21:DördUncU Grup Eksternal Rotasyon Hareket Genişli9i Çalışmada yer alan toplam 600 kişiden elde edilen omuz
eklemi eksternal rotasyon derecesinin istatistiksel degerlen-
dirmesi ile her iki cinsiyette de yaşa baglı olarak hareket
51
genişliginde azalma oldugu görUlmUştUr(P<0.001).
Erkeklerde yaşa baglı olarak omuz eksternal rotasyon hareket
genişli9inde meydana gelen degişiklik, 1 birim yaş artışına
karşı ortalama 0.16 derece azalma saptanmıştır. Kadınlarda
yaşa baglı olarak omuz eksternal rotasyon hareket
geniş.liginde meydana gelen degişiklik, 1 birim yaş artışına
·karşı oetalama 0.21 derece azalma saptanmıştır. Omuz eklemi
eksternal rotasyon hareket genişligi cinsiyete göre degerlen-
dirildi, istatistiksel olarak anlamlı bulunmadı (P<0.001) .
................. -.--.............. _, ____ ...... ___ .. __ , ______ ·---,---··- ------Yaş Grubu Flex. H.Ext. Abd. !nt.Rot. Ext.Rot.
·-·""""""-"'""'""'-""''""""' ·-·-·-···--·--.. ·--·-·------ı------.. -------··--· ... -··---·---·--···-·-· T=2.05 T=0.78 T=3.65 T=2.1 T= 1 • O 1
1 . P>0.05 P>0.05 P<0.001 P<0.05 P>0.05
-······-···--··-....................................... -----··--······ --·-----ı---·----ı-.,-----T=1.5 T=6.65 T=0.50
2. P>0.05 P<0.001 P>0.05
............ -·-·-······ .. ·-·-·········"--··--·-----·-- ------·ı------
T=2.99 T=2.70 T=1.80 3.
P<0.001 P<0.001 P>0.05
T=1.20 T=3.37 T=0.80 4.
P>0.05 P<0.001 P>0.05
T=0.52 T=4.06 T=0.80 Genel
P>0.05 P<0.001 P>0.05
T= 1 . 14
P>0.05
T=1. 27
P>0.05
T=7.62
P<0.001
T=2.50
P<0.05
T=1.06
P>0.05
T=0.70
P>0.05
T=8.84
P<0.001
T=2.71
P<0.001 ___ ..... _____ _. _____ , _____ ---·----···-···---·
Tablo-25 Aynı Yaş Gruplarında Ve Genel Olarak Erkek Ve Kadınların
Karşılaştırma Tablosu
52
Çalışmaya katılan toplam 600 kişi Uzerinde yapılan kas
testinde şu hareketler degerlendirmeye alınmıştır:
1-0muz fleksiyon hareketi
2-0muz abduksiyon hareketi
3-0muz hiperekstansiyon hareketi
4-0muz internal rotasyon hareketi
5-0muz eksternal rotasyon hareketi
6-0muz horizontal abduksiyon hareketi
7-0rnuz horizontal adduksiyon hareketi
8-Scapular abduksiyon ve yukarı rotasyon hareketi
9-Scapular adduksiyon hareketi
10-Scapular adduksiyon ve depresyon hareketi
11-Scapular adduksiyon ve aşagı rotasyon hareketi
12-Scapular elevasyon hareketi
Bu hareketler sırasında yapılan kas testi sonuçları Tab-
10 23,24,25,26,27,28,29,30,31.32,33 ve 34 1 de görUlmektedir.
Alınan hiç bir olguda 3+ 1 nın .altında bir degere rastlanmamış-
tır. . ............. _ .... _ .............. _ .... _. __ .. _,_. __ ,, _______ , ____ ,
KAS DE~ERLERI ____ ...... -·-·"'"'"""·········-·-·- ·-------Yaş 3+ 4 5
G. N N N ---........ -·E······ .. ···-~··K-.. ···-E-·-· ·-K-. E- K-~
1. 2 3 76 69 --· .. ···--... -......... --···-···· .. -·----- ·-----.ı----ı-
2 .
3.
4. 19 34
3
12
29
6
24
30
72 69
63 50
2 1 1
E:X2=181.96 P<0.001
K:X2=141.19 P<0.001
Tablo-23: SCAPULAR ABDUKS!YON VE YUKARI ROTASYON
53
KAS DEGERLER1 ··-···· .................................. _ ................. _,,_,, __ .. _. __ , ____ ,... _______ . Yaş 3+ 4 5
G. N N N ..................................... E··-·-......... ·-K··--...... ·--E···--- --K--·-· -·E--- -·K---
1 . 8 8 7 o 64 ........... - ... - ........... - ................ - .......... -.-.... ·--· ····---·--.. ı-----ı--- --·-·
2 . 1 2 23 63 52 .... _.,,,, ____ ........................................ _, ___ ,,., ... ,,_ .. .,, .... _, __ , -·--··ı----- -·---3. 30 45 45 30
.............. -................... _ .............. "·--·---- ..... _ ... ____ . ______ ,,..._._,, --4. 23 47 45 26 7 2
Tab1o-24:SCAPULAR ADDUKS!YON
................................. --.. -.. --···---·------ ·----KAS DEGERLER!
Yaş 3+ 4 5
G. N N N .. _ ...... - ....................... E ................. --4<:-·-.. · --\:--·-··-...... --~ .. ,........... ............. ,
1 . 1 3 77 69 ··-··-... - ............................................ _. __ .. -···---------·t--ı
2 . 3 6 72 69
3. 12 24 63 51
4. 19 34 29 30 27 11 _ ..... _, ___ .................................. _,_._ .. _,, _____ ,,_ __ ........._ _ _...... __ ... Tablo-25: SCAPULAR ELEVASYON
54
E:X2=128.02 P<0.001
K:X2=124.98 P<0.001
E:X2=115.06 P<0.001
K:X2=141.90 P<0.001
KAS DE~ERLER1
Yaş 3+ 4 5
G. N N N ............ ___ ................ E--.............. _K--·--· .. --E-·- K-· --E- -K-
1. 2 3 76 69
2 . 3 7 72 68
3. 12 24 63 . 51
4. 1 9 34 29 30 27 11
Tab1o-26:SCAPULAR ADDUKS1YON VE DEPRESYON
.......................... -..... ___ .. ____ ,_ .. _______ , _____ , KAS DEt;ERLER1
·-·-··-···· .................................. _,_, ___ , __ ... ·--···------·,......---Yaş 3+ 4 5
G. N N N ·--·· .... -.--........... E ..... -...... ··-··K--···· -E- -K -- -E- K
1. 2 4 76 68
2 . 3 6 72 69 ............... -.......... ........... -..... -...... ............. ___ . --.. ·--- --·
3 . 1 2 24 63 51 -- -·----~··---ı
4 . 19 34 29 30 27 11 ............ _ ............ _ ....................... ··-----.. ·-·-............ --- ----·
E:X2=111.97 P<0.001
K:X2=139.02 P<0.001
E:X2=111. 97 P<0.001
K:X2=138.67 P<0.001
Tablo-27: SCAPULAR ADDUKS!YON VE ASA~I ROTASYON
55
-.............................. ---------------KAS DE{;ERLERI
·-·········--···· ....... ·--······------·· -·-----·-----Yaş 3+ . 4 5
G. , N N N ............. ·-·-··· ....... E ... --.. ··-···K·-···-· ··-E--·-· --K- -E K
1. 1 3 77 69 ·--···-·--··-·- ·-··--·-·-··---· ···----·-· ··---- ----ı-----t---ı
2 . 3 6 72 69 ··-·-·-·-····-··-·-··· .. ····· .. ···--·-·· ------·----t---·I
3. 12 24 63 51
4. 19 34 29 30 27 11
Tablo-28: OMUZ FLEKS!YONU
KAS DEGERLERl ............... -·-·· ·-··-··-·········-··-··----··- ·----·----· Yaş 3+ 4 5
·--·-···· .. ·········-·-·-·· .. ········ ···-·-.. -·---t G. N N N
·-··-·· .... ·-··E--· .. ··-····-K·--···-··-E- K- E- K·-1. 1 3 77 69
2. 3 6 72 69 ··-··-·-"'"" .. -....................... -·····--·-.. ···· -··--·-·t---t---· ·-·
3.
4 . 1 9 34
12
29
24 63
30 27
51
11 ........ ___ ....................... _....... --·- -·---- ___ ___. __ ......._.
Tablo-29: OMUZ EKSTANSIYONU
56
E:X2=115.60 P<0.001
K:X2=141.95 P<0.001
E:X2=115.60 P<0.001
K:X2=141.90 P<0.001
KAS DE~ERLERl
Yaş 3+ 4 5
G. N N N .............. - ....... -·-··E-... -............ K-··· ....... -E--· K-- -E-- K-
1. 1 3 77 69 ............... --......................... -................. _ ..... -.......... ----·--·--- ---·- -----·t--ı
2 . 3 6 72 69 ............... - .... -..................................... -.. ·-···-...... --·-·--·ı---ı----
3. 12 24 63 51
4. 19 34 29 30 27 11
Tablo-30: OMUZ ABDUKS1YONU
KAS DEGERLER1
Yaş 3+ 4 5
G. N N N ·-··-.. --... -......... E .................. -K--·-.. ····--E-- -K-.. -E-- -K-
1 . 1 3 77 69
2 . 3 6 72 69 ... -........ --............... -...................... -.. ·-·-·· ............ - .. -· ·----·r---r---ı
3. 12
4. 19 34 29
24
30
63
27
51
11 ................ -......................... -............... _ .... _ .. ___ ... _._. __ __... __ ...__ _ _,
Tablo-31: OMUZ HOR!ZONTAL ABDUKS1YONU
57
E:X2=115.60 P<0.001
K:X2=141.90 P<0.001
E:X2=115.60 P<0.001
K:X2=141.90 P<0.001
, .. ··--·-···
·-····----.. ·----·--·----.. ·-------· KAS DEGERLER!
Yaş 3+ 4 5
G. N N N . ............ - ......... ·-·-E .................. -K·-·--.. ··-E--·-K- E-- ·K-· ..
1. 1 3 77 69
2 . 3 6 72 69 .......................... ........................... ...... , .... _,_, ..... --·--·--· ---f---·f--·
3. 12 24 63 51
4. 1 9 34 29 30 27 11
Tablo-32: OMUZ HOR!ZONTAL ADDUKS!YON
·-............. -........... _._,,, .......... _,_,,. __ ,,_,,_, _______ , KAS DEGERLERl
-·---.. ·-·-'"" ....................... -.... ·---... -.... ---·----·-----ı Yaş 3+ 4 5
....................... --·-······ .. ··-·· ·-----·----ı----G. N N N
-·-·---.. --.. -E .............. -··K --·-·· ·-E--- .. -K-- E- -K 1. 10 10 68 62
2. 1 13 24 61 51
3. 30 47 45 28
4. 24 51 46 22 5 2 ----.. --....................................... __ , ..................... - ...... _, __ , __ _....__ _ __,
Tablo-33: OMUZ EKSTERNAL ROTASYONU
58
E:X2=115.60 P<0.001
K:X2=141.90 P<0.001
E:X2=126.08 P<0.001
K:X2=119.06 P<0.001
KAS DEGERLER1
Yaş 3+ 4 5 ... ,_, ............. _ ........ _,,, ..... _ .. ,_, ...... _ .. __ ·---ı------ı
G. N N N ..... _ ....... -.-· ......... E ............ ·-·-.. K-............. --E-.. -·-· -K--.. -E K---
1. 1 3 77 69
2. 3 6 72 69
3. 12 24 63 51 .............. _ ........ -...................... ---· --------··!----· -----4. 19 34 29 30 27 11
·--............ _ ...................................... ---·-"" .. --·---- _, _ __,_ ___ _._ _ ___,
Tablo-34: OMUZ tNTERNAL ROTASYONU
E:X2=115.60 P<0.001
K:X2=141.90 P<0.001
Olguların kas degerlerine göre sayısal dagılımı Ki-Kare
testi ile incelenmiş, sonuçta yaş ilerledikçe omuz kuşagı
kaslarının kuvvetinde anlamlı bir azalma ortaya çıkmıştır.
Bu durum her kas grubu için geçerlidir.
59
CİNSİYET VE YASA GÖRE KOL ÇEVRE ÖLCOMO DAGILIMI
KOL CEVAESI (cm)
32 ····························-------····-···-------------- 32
ao.e ao.1 30
2 8 ·······-··
24 ....... _ .....
20-34 86-48 50·84 lllS vı htU
YAŞ (YIL)
l\\\\'i ERKEK !El KADIN
60
CİNSİYET VE YAŞA GÖRE FLEKSİYON HAREKET GENİŞLİGİNİN GRAFİK ÜZERİNDE DA~ILIMI
FLEKSIYON (Derece) 100-.--------------------r 180
176 11e.e 111u 1715
. · ·"" -------t16o4::;:.;.· -··:A~!:------------ı- 110
. 172.8
172 -·-· ı--:--~,,~~\'i;;:,:;;--------r 112
1 e a -· .. ····-· :---t-188
:t----t.\\\\1~\\l:·:·:::::·:·:·:ı-----k\\\\\1 ·::•.:ı.•.:.:ı:•:!'l,~:./.::ı:.::·.:ıı:.:·.·.:.:• .·:11.;ı.1:1.1:1.1:11.;ı•.ı:.'i:... #@
:;:;:::::::::::: 1eo ...ı.__mı.ı.ı.mı.:,;;:;;.;;:.:.;ı. __ ..ı.uw.ı.w;w;w~--w..w ........... ....__ _ _.....~ ........ ..__._ 180
1U 1U
20-34 IO·H Hvt llıUI
YAŞ (YIL)
l\\\\1 IRKEK rn!J KADIN
·.
61
· .......
CİNSİYET VE· YAŞA G~.R~ f:tİ~ER EKSTANSİYON · HAREKET GENIŞLl~ININ DA~ILIMI
HiPER EXT.(Derece)
·--·-···-- 1111
40
20·34 110-84 ıuı ve Uıtll
YAŞ (YIL)
L\\\\ı ERKEK 12] KADIN
'62
CİNSİYET VE YAŞA GÖRE ABDUKSİYON HAREKET GENIŞLİGİNİN DAGILIMI
ABD U KSI YON(Derece) 160 -ı---------------------....160
170 ·---------------ı-- 171
172 ........ . ı--------+- 172
186 .............. . 10&
11-· 114
:::::::;:::::::: ::·:·:·:·:·:·:·: HIO ....__-"-"'uı.wı..~ı---_..... ...................... __ .................. ~--" ......... ........,.....____._ 110
184 ·---......
20-34 H·40 ISO·H OG vı llatll
YAŞ (YIL)
l\\\\'l ERKEK ll:J KADIN
·. 63
CİNSİYET VE YAŞA GÖRE İNTERNAL ROTASYON HAREKET GENISLIGININ DAGILIMI
INT. ROT. (Derece) 00-.-------------------.-eo
6ft
82 ............... . --- 82
7U
78 ................ .
74 ............. :...
110•84 H V• Ultll
YAŞ (YIL)
l\\\\l ERKEK ~KADIN
64
ı
·'
CİNSİYET VE YASA GÖRE EKSTERNAL ROTASYON HAREKET GENISLIGININ DAGILIMI
EKST. ROT.(Derece) eo-.-~~----------------------~---------,-00
82 ---....
20-34 36-·'8
YAŞ (YIL)
~ERKEK l.!!1 KADIN
65
TARTISMA
Toplumumuzda saglıklı kişilerde, omuz eklemi hareket
genişli9ini saptamak amacıyla yapılan çalışma sonunda elde
edilen bulguların, literatürle karşılaştırıldı 9 ında, diQer
çalışmalarla uyumlu oldugu görülmektedir.
Omuz eklemi vücutta en fazla hareket genişligine sahip
olan eklemlerin başında gelmektedir. Bu nedenle fonksiyonel
lik açısından bUyUk önem taşımaktadır. Omuz ekleminin hareket
genişlikleri üzerinde yapılan çok sayıda araştırma bulunmak
tadır (52,60,61,66). Bu araştırmalarda omuz hareket genişlik
leri saptanmaya çalışılmış, ayrıca bu hareket genişliklerinde
yaşa ba~lı olarak herhangi bir degişiklik olup olmadıgı araş-
tırılmıştır.
Bonne ve arkadaşları (1979), universal goniometre ile
sa9lıklı kişilerde yaptıkları .bir çalışmada, bu kişilerin
eklem hareket sınırlarını saptamışlardır. Çalışma 18 aylık-19
yaş ve 20-54 yaş grupları arasında yapılm~ş ve bu iki gruptan
elde edilen eklem hareket genişlikleri birbirleri ile karşı
laştırılmıştır. Birinci grupta (18 aylık-19 yaş) elde edilen
abduksiyon hareketi ortalama 168.4±3.7 derece, hiperekstansi-
yon hareketi ortalama 67.5±8.0 derece, internal rotasyon
hareketi or·talama 70.5±4.5 derece,eksternal rotasyon hareketi
108.0±7.2 derece olarak bulunmuştur. !kinci grupta ise (20-54
yaş), bu hareket ortalamaları sırasıyla, abduksiyon 165.0±5.0
derece. hiper ekstansiyon 57.3±8.1 derece, internal rotasyon
67.1±4.1 derece ve eksternal rotasyon 99.6±7.6 derece olarak
66
elde edilmiştir. ı t t·i tik 1 s a s se karşılaştırmalar sonunda
gruplar arası fark anlamlı bulunmuştur (P<0.01) ve yaş artışı
ile omuz eklem hareket genişli9inin azaldıgı saptanmıştır. Bu
çalışmada ele alınan 20-54 yaş grubu bizim çalışmamızdaki
birinci ve ikinci yaş gruplarına karşılık gelmektedir (8).
Calışmamız sonunda aynı hareketlerde elde edilen ortalamalar
sırasıyla erkeklerde abduksiyon 177.6±6.04 derece ve
174.6±3.57 derece.kadınlarda 176.6±4.39 derece ve 174.8±3.23
derece, hiperekstansiyon erkeklerde 55.4±3.18 derece ve
53.7±3.73 derece. kadınlarda 55.6±4.34 derece ve 51.3±4.02
derece, internal rotasyon erkeklerde 86.0±5.01 derece ve
85.2±4.75 derece. kadınlarda 85.4±4.30 derece ve 85.6±3.88
derece, eksternal rotasyon erkeklerde 85.3±5.01 derece ve
83.4±4.33 derece, kadınlarda 85.0t4.37 derece ve 83.7±3.66
derece bulunmuştur. Bu iki çalışma sonuçları karşılaştırıldı-
9ında bizim elde ettigimiz abduksiyon'da hareket genişligi
daha fazla iken di9er hareketler daha az olarak bulunmuştur.
Harris (1986), vUcut esnekligi ve eklem hareket genişligi
üzerinde yaptıgı bir literatür derlemesinde, yaş artışı ile
vücut esnekligi ve eklem hareket genişligi arasında yakın bir
ilişki oldugunu belirterek, saglıklı kişilerde yaşın ilerle
mesi ile vUcut esnekli9inin ve eklem hareket genişliklerinin
azaldı9ını belirtmiştir. Bu sonuç çalışmamızda elde ettigimiz
bulgularla uyumludur. Yaş artışı ile omuz ekleminde meydana
gelen hareketlerin genişlikleri azalmaktadır (25).
Bassey ve arkadaşları (1989), 65 yaşın Uzerinde, toplam
67
• '
1000 kişi ile yaptıkları bir çalışmada, omuı; abduksiyon
hareket genişliQini saptamaya çalışmışlardır. Bu çalışmada
omuz abduksiyon hareketi erkeklerde 65-74 Yaş arasında
ortalama 129-+14 derece, 74 yaşın Uzerinde t or alama 121±19
derece bulunmuşlardır. kadınlarda ise aynı yaş gruplarında
sırasıyla 124±19 derece ve 114±22 derece olarak belirtmişler
dir. Bu sonuçların genç gruplara göre 30 derece daha dUşuk
oldugu belirterek. kadınlarda e'rkeklere nazaran bu dUşUşUn
daha fazla oldugu istatistiksel olarak gösterilmiştir ( 2).
Bizim yaptıaımız çalışmada dördUncu grup olan 65 yaş ve Ustu
Bassey ve arkadaşlarının çalışmasındaki birinci gruba karşı-
lık gelmektedir. Bizim sonuçlarımıza göre abduksiyon hareket
genişli9i erkeklerde ortalama 166.0±0.31 derece, kadınlarda
ortalama 164.0±0.42 derecedir.Yapılan çalışma ile karşılaş
tırdıgımızda elde ettigimiz sonuçlarda hareket genişliginin
daha fazla oldugunu görmekteyiz. ayrıca cinsiyetler arasında
istatistiksel olarak anlamlı bir fark görülmemiştir (P>0.05).
Marry ve arkadaşları (1985). iki yaş grubunda (25-36 ve
55-66 yaş) omuz hareket genişligi ve kas kuvvetini belirlemek
Uz ere yaptıkları bir çalışmada, elde edilen sonuçlara göre
iki yaş grubu arasında hareket genişli9i yönünden farkın
istatistiksel olarak anlamlı olmadıgını belirtmişlerdir. Kas
kuvvetinin ise ikinci yaş grubunda anlamlı bir şekilde azal-
dı~ını saptamışlardır.Ayrıca kadınlarda kas kuvvetinin erkek
lere oranla anl~mlı bir şekilde daha dUşUk oldu9u belirlen-
miştir (42). Marry ve arkadaşlarının yaptıkları çalışmada
68
------'----- ----~ ·-· ·-·· ---··
birinci yaş grubunun bizim çalışmamızdaki ilk gruba karşılık
geldigini. ikinci grubu ise bizim UçUncU gruba karşılık gel
di~ini varsayabiliriz. Marry ve arkadaşlarının araştırmasında
hareket genişli~i açısından istatistiksel olarak anlamlı bir
farkın çıkmamasına karşılık. çalışmamızda ilk ve UçUncU grup . .
arasındaki farkın anlamlı oldugunu görmekteyiz. !ki çalışma
arasındaki bu degişik sonuçların nedeni, araştırmacıların
birinci gruplarında dUşUk bazı degerler elde etmiş olmaların
dan kaynaklanmaktadır. örnegin internal rotasyon degerini
genç erkeklerde orta yaşlı erkeklerden 10 derece daha dUşUk
bulmuşlardır.Marry ve arkadaşlarının yaptıgı çalışmada yaşlı
grupta kas kuvvetinin daha dUşUk oldugu belirlenmiştir. Bu
sonuç bizim elde ettigimiz bulgularla uyumludur (20-34 yaş
grubunda 5 de~eri alan olgular erkeklerde %98.8 kadınlarda
%95.8 oranında iken, 65 ve Ustu yaş grubunda bu oranlar %35
ve %14 oranına degişmektedir)~
Johnson (1982), iki yaş grubunda (20-29 ve 50-80 yaş)
dinamik ve izometrik gücün farklılık gösterip göstermedi9ini
saptamak amacıyla Cybex aleti ile yaptı~ı bir çalışmada. hem
izometrik hemde dinamik gUcUn yaşa baglı olarak anlamlı bir
şekilde azaldı91nı göstermiştir (30).
Erbahçeci(1990),ise yaptıgı araştırmada yaşın ilerlemesi
ile denge performansının ve kas kuvvetinin azaldıgı
siyon zamanının uzadıgını göstermiştir (20).
ve re ak-
Campbel 1 ve arkadaşları (1973), yaşlılarda 9örUlen kas
yorulmaları ile ilgili yaptıkları bir çalışmada, bu yorgunlu-
69
gun. k~s motor unitelerinde meydana gelen fonksiyon kaybı ile
oluştugu,bu kaybın yavaş kasılan kaslara oranla hızlı kasılan
kaslarda çok daha fazla olduQunu saptanmışlardır(11).
Chirikos ve Nestel (1985), yaşlı kişilerde fonksiyonel
bozuklukların prevalansını belirlemeye çalışmışlar, yaşlı
kişilerde fonksiyonel bozukluk görülme riskinin yaşın ilerle
mesi ile anlamlı bir şekilde arttıgını saptamışlardır (13).
çalışmamızda .deQerlendirmeye alınan toplam 600 kişiden
elde edilen omuz eklemi hareket genişliklerinin literatur
bilgileri ile uyumlu bir şekilde oldugu görUlmOştUr DeQişik
çalışmalarda da gösteri1di9i gibi. omuz ekleminde meydana
gelen hareketin sınırları yaşın ilerlemesi ile azalmakta
ayrıca.yaşla beraber omuz kuşagı kas gruplarının gUcUn-de
meydana gelen azalma da literatur ile benzerlik göstermek
tedir.
70
"
1 1 1
1 1
1 !
SO.NUCLAR
Çalışma sonunda elde edilen sonuçları şu şekilde özetleye
biliriz:
1- Her iki cinsiyette çalışmaya katılan dört yaş grubu
arasında kol çevre ölçümlerinde istatistiksel olarak anlamlı
bir fark çıkmamıştır.
2- Yaş gru~larında elde edilen hareket genişliklerinin
yaşın ilerlemesiyla. istatistiksel olarak anlamlı derecede
azalma gösterdi~; belirlenmiştir. Bu azalma oranları, her yaş
birimi artışına karşılık. fleksiyon hareketi için erkeklerde
ortalama 0.19 derece, kadınlarda ortalama 0.21 derece, hiper
ekstansiyon hareketi için erkeklerde ortalama 0.20 derece.
kadınlarda ortalama 0.26 . derece. abduksiyon hareketi için
erkeklerde ortalama 0.22 derece, kadınlarda ortalama 0.23
derece, internal rotasyon hareketi için •rkeklerde ortalama
0.15 derece, kadınlarda ortalama 0.19 derece ve eksternal
rotasyon hareketi için erkeklerde ortalam 0.16 derece,
kadınlarda or~alama 0.21 derece olarak bulunmuştur. Elde
edilen bu sonuçlar gösteriyor ki yaşın ilerlemesi ile en çok
etkilene hareket erkeklerde abduksiyon ve kadınlarda hiper-
ekstansiyondur.
3- Çalışmada yer alan her iki cinsiyetin omuz fleksiyon
ve abduksiyon hareket genişlikleri arasında istatistiksel
olarak anlamlı bir fark bulunmamasına karşın. omuz hipereks-
tansiyon. internal rotasyon ve eksternal rotasyon hareket
71
genişligi arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark elde
edilmiştir. Bu hareketlerde. kadınlarda erkeklere oranla daha
fazla azalma meydana gelmiştir. Her iki cinsiyet arasındaki
fark hiperekstansiyon hareketi için t=4.06. P<0.001. internal
rotasyon hareketi için t=2.5.P<0.05. eksternal rotasyon
hareketi için t=2.71.P<0.001 olarak bulunmuştur.
4- Yapılan kas testi degerlendirmesi sonucunda.butun kas
gruplarında ve her iki cinsiyette. yaŞın ilerlemesiyle
tistiksel olarak anlamlı düzeyde kuvvet azalması
edilmiştir.
ista
tespit
Omuz eksternal rotasyon ve scapular adduksiyon kas grup-
1 arı nda diger kas gruplarına oranla daha fazla kuvvet azalma
sı görUlmUştUr. Diger kas gruplarında, dördOncO yaş grubunda
bulunan erkeklerin %36'sı, kadınların %14.6'sı, 5 degerini
alırken, omuz eksternal rotasyon ve scapular adduksiyon kas
grupları için erkeklerin %6.6'sı, kadınların ise %2.6'sı 5
degerini almıştır.
5-Yozde(%)degerleri ile ifade edilen kas testi sonuçları.
kas gruplarında kuvvet azalmasının. kadınlarda erkeklere
oranla daha fazla oldugunu göstermektedir (Ek tablo).
72
i 1
l
ö Z E T
Bu çalışma toplumdaki saglıklı bireylerin omuz eklem
hareket genişliklerini ve çevre kasların kuvvetini saptamak ,
ayrıca yaş ilerlemesinin etkilerini belirlemek amacıyla
gerçekleştirilmiştir.
Çalışma toplam 600 kişi (303 erkek-297 kadın) ve dört
farklı yaş grubu (20-34, 35-49, 50-64,65 ve Ustu) üzerinde
yapılmıştır.
Elde edilen sonuçlara göre hareket genişliklerinin yaşın
ilerlemesiyle, istatistiksel olarak anlamlı derecede azalma
gösterdi9i ortaya çıkmıştır(P<0.001).Bu azalma oranları, her
yaş birimi artışına karşılık,fleksiyon hareketi için erkek-
lerde ortalama 0.19 derece, kadınlarda ortalama 0.21 derece,
hiperekstansiyon hareketi için erkeklerde ortalama 0.20
derece, kadınlarda ortalama 0.26 derece, abduksiyon hareketi
için erkeklerde ortalama 0.22 derece.kadınlarda ortalama 0.23
derece, internal rotasyon hareketi için erkeklerde ortalama
0.15 derece, kadınlarda ortalama 0.19 derece, eksternal
rotasyon hareketi için erkeklerde ortalama 0.16 derece,
kadınlarda ortalama 0.21 derece olarak bulunmuştur. Yapılan
kas kuvvet de~erlendirmesi sonunda test edilen tum kas
gruplarında yaşın ilerlemesi ile kuvvette anlamlı düzeyde bir
azalma saptanmıştır (P<0.001).
73
SUMMARY :
This study has be'en per.formed aimed to determine range of
motion at shoulder Joint of hea1thy individiuals in society
and strength of surrounding muscles. also the effects of
aging.
The study was conducted on 600 individuals (303 men- 297
women) and 4 ~istinct age groups ( 20-34, 35-49, 50-64, 65
and above ).
According to the resu1ts we obtained; range of motion
shows a decline as individual' age increases which is
isthatistically significant ( p < 0.001 ) . We found · the
following ratios ofdecrease in range of motion in accordance
with each age unit increase: For flexion movement,about 0.19
degree in men and about 0.21 degree in women ; for
hyperextention movement. about 0.20 degree in men and about
0.26 degree in woman ; for abduction movement about 0.22
degree in men and 0.23 degre~ in women ; for internal
rotation about 0.15 degree in men and 0.19 degree in women ;
for external rotation about 0.16 degree in men and 0.21
degree in women.
Evaluation of muscle strength yielded a significant
increase in strength in accordance with aging in all muscle
groups tested (p < 0.001).
74
KAYNAKLAR
1-Basmajian,J.V .• Therapeutic Exercise, Tourth Edition,
Wi11ams anci Wilkins, Batimore 1988.
2-Bassey, E.J. et. a1."F1exibi1ity of the Shou1der Joint
Measured as Range of Abduction in a Large Representative
sample of Man and Women Over 65 Years of Age",J.App1.Physio1.
58:353-60, 1989.
3-Bassey, et.al.,"Flexibility of the Shoulder Joint Mea-
sures as Range of Abduktion in a Large Representative sample
of Man and Women Over 65 Years of Age", Eur.J.App1.Physio1.
58:353-360, 1989.
4-Beas1ey,B.A.L. ,"Aging and the Extrapyramidal System"
Med.C1in.North Am. 60(6):1315-1324.Nov-1976.
5-Bechtol,B.0."Biomechanics of the Shou'lder". Cli. Orth.
Re 1 . Res. , 14 6: 3 7-41 , 19 8 O.
6-Bergström, G. et. a 1. "Funct i ona 1 Conseqlıences of Joi nt
lmpourment at Age 79", Scan.J.Rehab.Med. 17:183-190,1985.
7-Bonci,C.M.Hensal,F.J. Torg.J.S. "A Preliminary Study on the
Measurement of Static and Dynamic Motion at the G1enohumera1
Joint", Am.J.Sports Med., 14(1):12-17, 1986.
8-Boone,D. C.et.al. "Normal Range of Motion of Joint in
Male Subjects."J.Bone and Joint Surgery,61A(5):756-759, 1979.
9-Boone,D.C.et.al. "Re1iabi1ity of Goniometric Measure-
ment" Phys.Ther., 58(11):1355, 1978.
10-Briggs~R.C. et.al. "Balance Performance Among Nonins-
titutionalized Eldery Women".Phys.Ther. 69(9):748-756 1989. 75
11-Campbell,M.J. et.aL, "Physiological Changes in Ageing
Muscles", J.Neurology,Neurosurgery and Psychiatry,36:174-182,
1973.
12-Campman R.M."Evaluating and Prescribing Exercise for
Elderly Patients", Geriatrics, 42(8):63-76, 1987.
13-Chirikos, T. N. Nestel G. "Longitudinal Analysis of
Functional Disabilities in Older Men", Journal of Gerontology
40(4):426-433, 1985.
14-Codman, E. A .• "Rupture of the Supraspinatus Tendon".
Clin.Orth. Rel.Res., 254:3-26. 1990.
15-Council on Scientific Affairs, "Exercise Program$ for
the Elderly", JAMA. 252(4) :544-546, 1984.
16-Daniels, L. et al .• "Muscule Testing. Techniques of
Manual Examination", Second Ed. WB.Sounders COM.Philadeiphia,
1957.
17-Depmster,"Shoulder Measurement Mechanisms". Arc. Phy.
Med . Reh . s : 3 7 6 , 1 9 6 5 •
18-Doody,SG.Freedman,L,Waterland,J.L.,"Shoulder Movments
during Abduction in the Scapular Plane",Phy.Med.Reh .• 10:595-
604, 1970.
19-Drinkwater,B.L .• "Aerobic Power of Females,Ages 10 to
68", J. Gerontology 30(4) :385-394, 1975.
20-Erbahçeci .F., "Saçılıklı Kişilerde Yaşa Saglı Olarak
NöromUskUler Cevapların Degerlendirilmesi",Hacttepe Universi
tesi. Bilim Uzmanlı9ı Tezi, Ankara • 1990.
21-Ferrari DA. "Capsular Ligaments of the Shoulder,
76
Anatomical and Functional Study of the Anterior Superior
Capsule". Am.J. Sports Med. 18(1):20-24. 1990.
22-Freedman, L., Munro, RR.,"Abduction of the Arm in the
Scapular Plane = Scapular and Glenohumera1 Movments", J. Bone
and Joint Surg. 42A(8):1503-1510. 1966.
23-Gartner. J. Simong,B.,"Analysis of Calcific Deposits
in Calcifying Tendinitis", Clin.Orth. Rel.Res., 254:111-120,
1990.
24-Griffin,J.W., "Hemplegic Shoulder Pain", Phys.Ther.
66(12):1884-1893, 1986.
25-Harris, M.L., 11 Flexibility", Phys.Ther.49(6):591-560,
1969.
26-Hoppenfeld. S .• " Physical Examination of the Spine
and Extremities", Appleton-Contury-Crofts-New york, 243-245,
1957.
27-Hunt,T.E.," Practical Considerations in the Rehabili
tation of the Aged", J.Am. Ger. Soc. 28(2):59-63, 1980.
28-Inman V.T. Saunders,M. Abbott.L.C."Observation on the
Function of the Shoulder Joint",J, Bone and Joint Surgery.
XXV I ( 1 ) : 1 -51 , 1 9 44 .
29-Jensen,C.R., Schultz, GW •• Bangerten, BL, "Applied
Kinesiology and Biomechanics", McGraw-Hi11 Book Comp.New york
1983.
30-Johnson, T.,"Age-Related Differences in Isometric and
Dynamic Strengh and Endurance", Phys-Ther.,62(7):985, 1982.
31-Johnston,T.8."The Movements of the Shoulder Joint, A
77
Plea for the Use of the Plane of the Scapula ~s the Plane
of Reference for Movments Occurring of the Humero-Scapular
Joint". The Brit.J.Surg. 15(98):552-560, 1944.
32-Kaplan,PE.Kerahan,T."Rotator Cuff Rupture= Management
with Surascapular Neuropathy'',Arch.Phys.Med.Rehabil .• 65:273-
275, 1984.
33-Karslı,Do<;ıan,"Yaşlılık ve TUrkiye de Yaşlı Sorunları"
Bilim uzmanlık tezi Ank .• 1982.
34-Katz.S. ,"Assessing Self-Mantenance-Activities of Daily
Living.Mobility and Enstrumental Activities of Daily Living",
J.Am.Ger.Soc. 31(12)=721-727,1983.
35-Kent, 8. E., "Functional Anatomy of the Shoulder
Complex", Physical Therapy, 51 (8) :867-888. 1971.
36-Keyserling W.M .• 11 Postural Analysis of the Trunk and
Shoulder in Simulated Real Time", Ergonomics,29(4):569-583
1986.
37-Kottke, F. J. et. al."Krusen's Handbook of Physica1
Medicine and Rehabilitation''. third Ed. W.B. Saunders Comp.
Philadelphia, 1982.
38-Larson.E.B. Bruce.R.A.,"Health Benefits of Exercise
in an Aging Society". Arch.Intern.Med. 147:353-356, 1987.
39-Licht.S.,"Therapeutic Exercise".Second Edition Waverly
Press, Baltimorf,94-95.1965.
40-Lucas, D.B.,"Biomechanics of the Shoulder Joint",Arch
Surg. 107:425-432, 1973.
41-Moseley ,H.F .. "Shoulder Lesions",E and S Livingtone
78
LTD, Edinburg and London .1969.
42-Murry et.al .• "Shoulder Motion and Muscle Strength of
Normal Men and Women in Two Age Groups", Clin.Orth.Relat.
Reser. 192:268-273, 1985.
43-Nobahare. k ; Sugiama •. O. 1 deka, H.- Makiura, M.
"Contracture of the Shoulder". Clin.Orth_.Rel.Res .• 254:105-
110, 1990.
44-0dar,I.V .• "Anatomı Ders Kitabı ve Atlası",I.ci1d Ank.
Uni. yayınları, 243-245, 1957.
45-0ostendorp, RAB .• "Scapulo-Humeral Periarthiritis,
Assesment Treatment and Causal Factors".Fysiotherapie, 92:2-
12, 1982.
46-0verstall. P. W.," FaJ1s in the Elder1y Re1ated
to Postura1 lmbalance" • British Med.Journal 1:261-264,1977.
47-0verstall,P.W.," Preventian of Falls in E1der1y" • J.
of Am. Geriatrics Society. 28(11): 481-484, 1980.
48-Patte,D. ,"Classification of Rotator Cuff lesions",
Clin. Orth. and Rel.Res .• 254:82-86, 1990.
49-Peat,M .. "Functional Anatomy of the Shoulder Complex".
Phys.Ther .• 66(12):1885-1865. 1986.
50-Pronk.G.M .• "A kinematic Model of the Shoulder Gird1e=
a Resume", J. Med. Eng. and Teach.13(1/2): 119-123, 1989.
51-Rad.R.S .• Shwedyk,E-Quanbury.A.o. Cooper J.E.,"Norma1
Functiona1 Range of Motion of Upper Limp Joint During Perfor
mance of Three Feeding Activities'',Arch. Phys.Med.RehabiJ.
71:505-509, 1990.
79
52-Rasch. P. J. Burka, RK .• "Kinesiology and
Anatomy", Lea and Fabiger. Philadelphia 1971.
Applied
53-Reschel .W.et.al. "Clinical Aspects of Aging". Williarns
and Wilkins.Baltimore.1983.
54-Rothstein. J. M. et.al. ,"Goniometric Reliability in a
Clinical Setting", Phys.Ther.63(10):1611, 1983.
55-Rusk, H.A. ,"Rehabilitation Medicine",third Edition.
659-664, 1975.
56-Sade, A. ,"Tedavi Hareketleri Ders Notları", Hacettepe
Universitesi. Fizik Ted. ve Reh. Y.O.
57-Saltin,B.,Grimby.G. ,"PhysioloJical Analysis of Middle
Aged and Old Former Athletics". Circulation. 38:1104-1115,
196 8.
58-Scully. R. M .• " Physical Therapy", J. B. Lippincott
Company, Philadelphia 1989.
59-Singleton M.C.,"Functional Anatomy of the Shoulder",
J. Arn. Phys.Ther.Ass.,46(10):1043-1051. 1966.
60-Soechting, J.F. , Lacquanit. F .• Terzuolo. C. A .•
"Coordination of Arm Movements in three dirnensional space.
Sensorimotor Mapping During Drawing Movement". Nevroscience
17(2):295-311. 1986.
61-Salomen. D.H., at.al .• "New Issues in Geriatric Care",
Ann. Internal Med.108:718-732, 1988.
62-SUmbUloglu, K .• SUmbUloglu V •• "Bioistatistik",Çag
Matbabsı, Ankara, 1987.
63-Thompson,R.F .• et.al .• "Effects of Physical Exercise
80
for Elderly Patients with Physical lmpairments". J.AGS .•
36:130-135, 1985.
64-Tiderksaar,R. ,"Geriatric Fal1s: Assessing the Cause,
Preventing Recurrence". Geriatrics. 44(7):57-63. 1989.
65-Wadsworth.C.T .• "Frozen Shoulder 11• Phys.Ther., 66(12):
1878-1882. 1986.
66-Wiker,S.F.,Langolf,G.D.,chaffin,D.B.,"Arm Posture and
Humen Movement Capability", Human Factors. 31(4). 421-
441. 1989.
67-Wel"ls,P. ,"Cervical Dysfunction and Shoulder Problems"
Physiotherapy. 68(3):66-73. 1982.
68-Williams, M., Worthingham.C.,"Terapeutic Exercise for
Body Alignment and Function". W.B.Saunders Comp. Philadelphia
1957.
81
E K L E R
1
OMUZ ÇEVRESI KAS GRUPLARININ DEGERLENDIRMESI SONUNDA ELDE
ED!LEN SONUÇLARININ YUZDE OLARAK 1FADE TABLOSU
il
OLGU DEGERLEND1RME FORMU
82
...
-SCAPULAR Ya 3ı
r--··-ş G 4
--- .. -~--~--·-·-·-.. ·---·
ABDUKS!YON ·--·--·-·E-- -K E·-··· ··-K -·-· ---E---- ·-·-.. ·K-···-· VE YUKARI 1 . - - %2.56 %4. 1 8 %97.42 %95.83 ROTASYON
SCAPULAR
ELEVASYON
SCAPLJLAR
ADDUKStYON
SCAPULAR
ADDUKSlYON VE
DEPRESYON
·-·-·-·-···· ....................... _ ........ -
SCAPULAR
ADDUKS!YON VE
A.ROTASYON
................. __ .......... -........................... _.
OMUZ FLEKS1YONU
··-··-............... -___ .. ____ ---· .. _. __ ·-.. ----·
. - - %4.00 %8.0 2 o %96.00 %92.00 ....... , .... ___ .... --·- ·--.. -· .... -·----. - %1 . 02 %16.00 %32 . 3 00 %84.00 %6.66
........... _ ..... - .... - --· -----· 4 . %25.33 %45.33 %38.66 %40. 00 %36.00 %14.66 ............. - ...... -- ---
_____ ,_ ......... --..... -
1 . - - %1 .28 %4. 1 8 %98.90 %95.83 -· .. ·---· -___ ........ _ .. _ -.. ----2. - - %4.00 %8.0 o %96.00 %92.00 ........ ·--· ,........._ ..... ___ -.. ,_ ......... _ 3 . - - %16.00 %32. 00 %84.00 %68.00
------ ----·· ...... -. 4. %25.33 %45.33 %38.66 %40. 00 %36.00 %14.16 ___ .......... ----,__. ___
-·-1 . - - %10.20 %1 1 . 10 %89.00 %88.80 -.. -... - ... ...- ..
,_, ____ .. ...........
2 . - - %16.00 %36. 60 %84.00 %69.30 ·--... - ··---.......... ---
3. - - %4.00 %6. 00 %6.00. %4.00 _,_ .... .,_ .. ı--·--- ·--·-·-·--
4. %36.60 %62.60 %6.00 %34. 60 %9.30 %2.60 ·--- _,,_, __
~---- --·---- ·-·-·-" 1 . - - %2.50 %4. 18 %97.42 %95.83 -........ ___ ---- .. ,_., ___ ,......-·--2 . - - %4.00 %9. 30 %96.00 %97.30 ----- .... _., .. __ --ı-------· .. .... ---· 3 . - - %16.00 %32 .00 %84.00 %68.00 ... ._ ......... ___ -·- -----.. 4. %25.33 %45.33 %38.66 %40 .00 %36.00 %14.66
··--.. ··---. - ----- ........... _, .. 1 . - - %2.56 %5. 30 %97.42 %94.40 .... _ .. _, __ .. ı-.-----· _,___ ___ .... __ 2. - - %4.00 %8. 00 %96.00 %92.00 ___ ..... - ---- - --3. - - %16.00 %32 .oo %84.00 %68.00
... ---.---· ·ı-------·--4. %25.33 %45.33 %38.66 %40 .oo %36.00 %14.66
.... _,_,_ ...... , .. _ -·- __ .. _ _ ,_ __ 1 . - - %1 .28 %4. 18 %98.90 %95.83
...... _,_.,, ...... -·-·-· ...... _ ....... ---....... --·-· 2. - - %4.00 %8. 00 %96.00 %92.00 __ ........ --··- ... --------.. __ ...... _ ------··--- -~-------
3 . - - %16.00 %3 2.00 %84.00 %68.00 ...................... --.... _,_ .. _ -----·-.......... ------·-.. -·
4. %25.33 %45.33 %38.66 %4 0.00 %36.00 %14.66 -·----·-.... - ·-- ·- .. _. __ ,, .. _ ·-.. ··--·--
lA
·········· .. ·-·---................... -....................... ··-··--..................... ·····---·--r------,.----T·-···· .... ·----........ -···-·-··---.. ···r-.............. _. ___ ....... · OMUZ Yaş G 3+ 4 5 Hl P ER ·--........................ -·-·-E--.... · .. -···K-- -E .... _ .. __ ,_ .. ·-·-·K----... ···---E-----· ..... -... -K--....... _ .. EKSTANSIYON 1. - - %1.28 %4.18 %98.90 %95.83
.. -.......... __ ............... ___ ._,, -------__ ,.,_,,, ...... _. ·--·----···--.. ·---............... .. 2. %4.00 %8.00 %96.00 %92.00
·-·---.. - ....... -..... ·--·--· -----ı-----.. ··-··-··-··--·- .. _ .. _____ -··--····· .. -.... - ...... 3 . %16.00 %32.00 %84.00 %68.00
............ -........... _ ....... .._ ... _ .. ____ , --------.. ----·-·--.. ··--·--..... -.... --·---... .
4. %25.33 %45.33 %38.66 %40.00 %36.00 %14.66 ........................ _,,, .................... -.. , .. __ ,. __ .. _ ... , ...... _, ............... ··-··-.. -----...... ----t-.-----· ---··-.. -...... ____ ,, ___ --.. -... --............. . 1 . %1.28 %4.18 %98.90 %95.83
OMUZ .... _ ..... _,. __ ,, ··-·---... - ..... _ .. ____ , ---.. --.ı....._,.,, ........ ___ , ....... _ .. ,. ... _,_,_, __ , ·-.................. - ............ .
2. %4.00 %8.00 %96.00 %92.00
ABDUKS!YONU 3. .. -.. --.... ·-·--·- -·---·--+----+-----· ----.. ---·---- .. _ .. __ ·--·--.......
%16.00 %32.00 %84.00 %68.00 --.... -............ _ .. ---·---- ----·-f----· -------· ·-·----·-·-.. -· ----·----·
4. %25.33 %45.33 %38.66 %40.00 %36.00 %14.66
OMUZ ..................... __ , .............. _ .. , ............................. _..._ .................... -----·~·--- ---------.ı.-.... -.. -·---- ----··---................... -........ -----···
1 . %1.28 %4.18 %98.90 %95.83
HOR!ZONTAL --···---.. -........ _ ---------ı----- ·---·--· ----.. --... --.. ·--·----· ·-·---·-··-··· ... -...... 2 . %4.00 %8.00 %96.00 %92.00
ABDUKS!YONU 3 . ... -....................... __ --------ı----.. ----..... --. ---............. ,_ -· .. --.......... ----.. ···---·
%16.00 %32.00 %84.00 %68.00 ................................... --.. --------· _ ...... ·-·--·----·· --·-·--·· .. ·-·--··· ........ -......... -................ .
4. %25.33 %45.33 %38.66 %40.00 %36.00 %14.66 ....................................................................... ·--......... -..... _, ... ____ ---.. --. ---·---.. __ ,, ___ ........ ___ ... ._ ...... --........... ..
1. %1.28 %4.18 %98.90 %95.83 OMUZ ·-.. -.. ·-·--· -------r------· ______ ,___ ____ . __ --·-----......... -.--.. --.......... .
2. H OR1 ZON TAL -·--·---.. ··---........ _____ -·-----·f---...... - .... ------· --·--------·· ····--.. ·-··-·-·--·
3. - - %16.00 %32.00 %84.00 %68.00
%4.00 %8.00 %96.00 %92.00
AD D U K S 1 YON U --·-·--·-- --- -f-.-.-. . ----------· - .. --------·-·
4. %25.33 %45.33 %38.66 %40.00 %36.00 %14.66 ·-................. -.................................................. -.. ............ _ ·--·---------·t------... - .... ___ .. _, .... --.--................... ---...... --... . 1 .
OMUZ %12.80 %13.80 %87.10 %86.00
EKSTERNAL ................... -..... -..... "''-·-·-......... -... -----·-· .. ·--·--...................... --.. ·-·-·-·-·--· . ._. ........... -............... -..
2. %1. 02 %17.30 %32.00 %81.30 %68.00 .. -....... - ... -..................... -·-·--+---1---. ...__ ______ ,,.., ______ ,. ·-··-·· .. --............ . 3.
%40.00 %62.60 %60.00 %37.30 ROT AS YON U --........ -...... __ --.. ----·-- ----- ----.ı-----·-· ------.. ·--·----·-.. -...
4. %32.00 %68.00 %61.30 %20.30 %6.60 %2.60 ............... -._ ....................... _ ... , __ ............. --·-.. ·-·-·· _ .. _. _______ ----_____ , _______ - .. ---·-·--· -·----··--· .... -..
1 . OMUZ !NTERNAL ROTASYONU
%1.28 %4.18 %98.90 %95.83 ·-·-·--·--·-- ... - ..... ___ ,, ---,-~·---... ı---- .. ·----- ... _ .. _,., _____ ....... - .. - .. --..... _, ....
2. %4.00 %8.00 %96.00 %92.00
.. -................... _ .. _, ....... _ .. _,,,., .... __ ·-·---.... ______ ... --.. - ............. --....... -.......... ___ ,,.,,, .... . 3. - - %16.00 %32.00 %84.00 %68.00
4. %25.33 %45.33 %38.66 %40.00 %36.00 %14.66 .. -............. --........................................... ·-·-.. -··-····-·- ___ ....._ __ ....__ __ . -----·-·- ------ .. -·-.. --
16
Adı Soyadı
OEGERLEND1RME FORMU
Cinsiyet: Yaş
Ust Gövde Postur Analizi;
Vücut tipi Vücut Dengesi:
Mes1e!;.1i Dominant El
Latera1 Analiz; Lordoz: Kifoz: Kifo1ordoz: Yuvarlak Sırt: Düz Sırt: Yuvarlak Omuz:
Anterior Analiz; Toraks Deformitesi: Omuzlar Arasındaki Yükseklik Farkı: Başın Rotasyonu. Sa9a: Sola: Başın Tilti. Sa9a: Sola:
Çene Til ti:
Dirseklerin Normal Taşıma Açısı. Sa9: Kolların Uzunluk Farkı: Belde Asimetri. Sa9:
Posterior Analiz; Skolyoz varmı. varsa açıklaması:
Kısalık Testi; Sag Pectoraller kısa: Sol Pectoraller kısa: Normal:
Çevre ölcOrntl; Sa9 Ust Kol: Sol Ust Kol:
Sol:
Sol:
Goniometrik ölçUm;
Omuz Fleksiyonu : Sag . . . . . . . . So 1 ....... . Omuz Hiper Ekstansiyonu Omuz Abduksiyonu
: Sa 9 . . . . . . . . So 1 ....... . :Sag ........ Sol ..•.....
Omuz !nternal Rotasyonu Omuz eksternal Rotasyonu
:Sag .•...... Sol ....... . : Sa g . . . . . . . . So 1 ....... .
Kas Testi
Scapular Abduksiyon ve Yukarı Rotasyon: Scapular Elevasyon Scapular Adduksiyon Scapular Adduksiyon ve Depresyon Scapular Adduksiyon ve Aşagı Rotasyon Omuz Fleksiyonu Omuz Hiperekstansiyonu Omuz Abduksiyonu Omuz Horizontal Abduksiyonu Omuz Horizontal Adduksiyonu Omuz Eksternal Rotasyonu Omuz tnternal Rotasyonu
Sag. . . . . . So 1 ..... . Sag . . . . . . So 1 ..... . Sag. . . . . . So 1 ..... . Sag . . . . . . So 1 ..... . Sag. . . . . . So 1 .•.... Sag. . . . . . So 1 ....•. Sag. • . . . . So 1 ..... . Sag. . . . . . So 1 ..... . Sag. . . . . . So 1 ..... . Sag . . . . . • So 1 ..... . Sag . . . . . . So 1 ..... . Sag. . . . . . So 1 ..... .
Daha önce veya halı hazırda her hangi bir spor dalında profesyonel veya amator olarak çalıştınız mı?