'" ,.

i

I;

.........

T.C.

HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ SACLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

OMUZ EKLEM HAREKETLERİNİN YAŞ GRUPLARINA VE CİNSİYETE GÖRE İNCELENMESİ

FİZİK TFDAVİ VE REHAB1L1TASYO~ PROGRAMI BİLİM t:ZMANLICJ TEZİ

VAHlDEH POiURMQS fAGPIİM!

DANIŞMAN ÔÜRETİM ÜYESİ DOÇ.DR.FATMA UYGUR

A:N°KARA - 1:99 ,1

'i

T.C. HACETTEPE UNlVERSlTESl

SAGLIK B1L1MLER1 ENSTlTUSU

OMUZ EKLEM HAREKETLERlNlN YAS GRUPLARINA VE ClNStYETE GöRE 1NCELENMES1

F!ZtK TEDAVl VE REHABlllTASYON PROGRAMI BlLlM UZMANLIGI TEZ!

VAHtOEH POURMOSTAGHIMI

ANKARA - 1991

T.C. HACETTEPE UNIVERSITESI

SAGLIK BiLiMLER! ENSTITUSU

OMUZ EKLEM HAREKETLERiNiN YAS GRUPLARINA VE C!NS!YETE GöRE iNCELENMESi

FiZiK TEDAVi VE REHABiLiTASYON PROGRAMI BiLiM UZMANLIGI TEZi

VAHIDEH POURMOSTAGHIMI

DANISMAN öGRETIM UYESI DOC.DR.FATMA UYGUR

ANKARA - 1991

BILIM UZMANLIGI TEZ SAVUNMA JURIS1

DOC.DR. FATMA UYGUR DANISMAN UYE

PROF.DR. CANDAN ALGUN BASK AN

DOC.DR. AYFER SADE ' UYE

l l l 1 1 1

1 C 1 N O E K 1 L E R

Gt RI Ş ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 1

GENEL B1LG1LER ............................... 3

GEREC VE YöNTEM ............................. 35

BULGULAR ...........•........................ 40

TARTIŞMA ..................•................. 66

SONUÇLAR ...............•.................... 71

öZET ........................................ 73

KAYNAKLAR .......... . • •••••••••••••••••••••• 7 5

EKLER ....................................... 82

GtRtS

lnsan organizması dogumdan ölame kadar sUrekli bir degi­

şim gösterir.Normal motor gelişim saglık bilimleri ile ilgili

meslek gruplarının önemle Uzerinde durdukları bir konudur.

Sedanter yaşam tarzı gibi pek çok faktörUn etkileri ile bir­

likte, saglıkl~ erişkin kişilerde, kas kuvveti, eklem hareket

genişligi,postUr ve esneklik gibi özelliklerde giderek meyda­

na gelen degişiklikler,normal motor gelişimin yanısıra normal

motor degişime de önem kazandırmıştır. Yaşla birlikte vUcutta

meydana gelen degişiklikleri ve standartları saptamaya

çalışan pek çok araştırma yapılmaktadır (13,19,25,26,31,32,

48,67).

tnsan vUcudu ile ilgili normal degerlerin ve yaşla bir­

likte bu degerlerin gösterecegi degişimin bilinmesi tedaviyi

dogru bir şekilde yönlendirmek için şarttır. Kas-iskelet

sistemine ait patolojilerin tedavisinde aktif rol oynayan

fizyoterapistin en uygun tedavi programını çizebilmesi için

öncelikle hastanın dogru bir şekilde degerlendirebilmesi

gerekir.Bu amaca yönelik olarak fizyoterapistler normal motor

gelişimle birlikte normal motor degişim özelliklerini d~

ayrıntıları ile bilmek durumundadırlar. Nitekim, geriatrik

rehabilitasyon, geriatride fizyoterapi gibi konular artık

lisans ve lisans asta egitim programlarında yer almaktadır

(52). insanın fonksiyo~elligi açısından bOyUk önem taşıyan

omuz eklemi, kas-iskelet sisteminin belki de en karmaşık,

dolayısıyla etkilere en açık yapısıdır (5,10,19).

Bu yapının yaşla insan vucudunda meydana gelen de9işiklikler­

den ne şekilde ve ne oranda etkilendi9ini belirlemek arnacıyla

bu araştırma Haccettepe Universitesi Fizik Teda~i ve Rehabili

tasyon Yüksek Okulunda.yuksek lisans programı ,bilim uzmanlıgı

çalışması olarak planlanmıştır.

Çalışmada her iki cinsiyetten toplam 600 kişiye (303

erkek-297 kadın) dört yaş grubunda (20-34 yaş,35-49 yaş,50-64

yaş.65 yaş ve Ustu) ve her yaş grubunda 150 kişi (75 erkek-75

kadın)olmak Uzere sırasıyla şu degerlendirmeler yapılrnıştır .:

Goniometrik ölçUmler. omuz fleksiyonu.omuz hiperekstansiyonu,

omuz abduksiyonu. omuz internal rotasyonu ve omuz eksternal

rotasyonu hareket genişli9i Uzerinde yapılmıştır.

Kas testi de9erlendirmeleri, scapular abduksiyon ve yukarı

rotasyon. scapular elevasyon. scapular adduksiyon. scapular

adduksiyon ve depresyon.scapular adduksiyon ve aşagı rotasyon

omuz fleksiyonu,omuz hiperekstansiyonu,omuz abduksiyonu, omuz

horizontal abduksiyonu. omuz horizontal adduksiyonu, omuz

eksternal rotasyonu ve omuz internal rotasyonu kas grupları

Uzerinde yapılmıştır.

De~işik yaş gruplarında omuz eklemi hareket genişli9ini

ve kas kuvvetini saptamaya yönelik çalışmalar olmakla beraber

taranan kaynaklarda her iki de9eri ard arda dört yaş grubunda

karşılaştıran bir araştırmaya rastlanmamıştır.

2

. 6 E N E L B l L 6 l L E R

OMUZ EKLEMi ANATOMISINE GIRIS

Birden fazla eklemin bir araya gelerek oluşturdukları omuz-

kol kompleksi.insan vUcudunda en geniş hareket sınırına sahip

olması ve bireysel bagımsızlıgın önemli bir unsuru olan el

hareketlerinin fonksiyonel olarak kullanılmasına izin verme-

si açısı~dan bUyUk önem taşır (36,51,59,60,66).

Singleton,omuz eklemi ile ilgili çalışmaların çok eski

yıllara dayandıgını, fakat özellikle 19.yUzyılın ortasından

sonra yapılan çalışmaların bu eklemin özelliklerini daha iyi

yansıttı~ını belirtmektedir (59).

!nsanların temel GUnluk Yaşam Aktivitelerinden biri olan

beslenmenin bagımsız bir şekilde gerçekleşebilmesi.ancak omuz

eklemi sayesinde mUmkUn olmaktadır (51).

Bateman omuzun, amaca yönelik evrimin en gUzel örnegi

oldugunu belirtmektedir (35). Gerçekten de omuz eklemindeki

hareket sınırına baktıgımızda, insanda omuz eklemindeki

hareket sınırının diger canlılardan çok daha geniş oldugu

görülmektedir (17,28,35,59).

3

OMUZ EKLEMiNiN ANATOMiSi

Omuz ekleminin anatomik yapısı incelediginde temel ola -

rak, Uç kemik yapı ve dört eklemden meydana geldigi gö-

rUlmektedir. Bu eklemde yer alan kemikler;

1- Scapula

2- Humerus

3-Clavicula

Eklemler ise;

1- Sternoclavicular eklem

2- Acromioclavicular eklem

3- Scapulotorasik eklem

4- Glenohumeral eklem 'dir.

KEMiKLERiN YAPISAL öZELLIKLERl

SCAPULA

Scapula Uçgen şeklinde bir kemik olup, kenarlarının bi~-

leşmesi sonucu ortaya çıkan açılaşmalar, angulus inferior,

angulus superior ve angulus lateralis olarak adlandırılır.

Angulus 1ateralis'de humerus ile eklem yapan bölüme Cavitas

G1enoida1is denir(17,40).0muza gerçek şeklini veren Acromion,

scapulanın cavitas glenoidalis'inin ast tarafında yer almak -

tadır. Scapula hemen hemen botun memelilerde kUçUk farklılık-

lar dışında benzerlik göstermektedir (28,35,59).

HUMERUS

lnsan vücudunun en uzun kemiklerinden birisidir. Omuz ve

önkol ile eklem yapmaktadır. Ust ucunun (extremitas superior) 4

eklem yaza taşıyan kısmına Caput Humeri adı verilir.Caput

humeri yukarı ve içe bakar, gövdeye bakan bu açılaşma 130

derecedir (5,35,40,49).

Diger memelilerle karşılaştırıldıgında insan humerusunda

başlıca iki ayrıcalık vardır. llki, deltoid kasının insersio

noktasının (tuberositas deltoideus) di9er memelilere oranla

daha aşa9ıda olması.ikinci ise humera1 şaftın torsionundaki

gelişmedir.Bu farklılaşmalar, insana fonksiyonel açıdan bUyOk

avantajlar sa9lar (28,35).

CLAVlCULA

Oldukça kOçUk·sayılabilen bu kemik,15-17 cm. uzunlu9unda

olup, 'S' şeklini andırmaktadır. Kemigin iki ucu (extremitas

sternalis ve extremitas acromialis) bulunmaktadır.Ekstremitas

sternalis'te bulunan facies articularis sternalis, sternum'la

eklem yapar (40).

Kent.insan vUcudunda claviculanın önemini anlatırken bu

yapının beş ~zelliginin bulundugunu vurgulamaktadır (35);

1-Scapula ve humerusu gövdeden uzakta tutarak,extremite-

nin daha rahat (serbest) hareket etmesini saglar.

2-Kas yapılarının yapışması için yUzey oluşturur.

3-Sinirler ve damarların korunmasını saglar.

4-Coracoclavicular ligament (Lig.) yardımıyla m. trape-

zius'un oluşturdugu gUcU scapulaya aktarır.

5-Glenohumeral eklemin normal eklem hareket(NEH)sınırını

arttırmak için gerekli olan mekanizmayı saglar.

5

OMUZ KOMPLEKSlNl MEYDANA GETiREN EKLEMLER

1- Art. Sternoc1avicu1aris

Bu eklem claviculanın medial ucu ile sternumun manibrium

parçasının Ust dış kısmındaki insi sura clavicularis

arasındadır. Se11ar tip bir eklem olmasına karşın bu eklem

tipinin hareketlerini tam olarak yapamaz. Eklem yüzleri ara­

sında diskus bulunur (21,35,40.41 ,59).

Bu eklemin bagları:

1- Lig. Sternoclavicularis

2- Lig. Costoc1avicu1aris

3- Lig. Interclaviculare

2- Art. Acromioclaviculare

Scapulanın acromionu ile claviculanın lateral ucu

arasındadır. Plana tip olan bu eklem yalnızca kayma hareketi

degil. aynı zamanda top ve soket tip eklem hareketlerine ben­

zer hareketler de yapar (5.49).

Bu eklemin bagları:

1- Lig. Acromiocl~vicu1are

2- Lig. Coracoc1aviculare

a)Lig. Conoideum

b)Lig. Trapezoideum

3- Lig. Coracoacromiale

3- Art. Scapulothorasicus

Gerçek bir eklem olmayıp, kemik yüzleri arasında herhangi bir

ilişki yoktur. Bir buton olarak thorax ile scapula arasındaki

kas yapılarının meydana getirdi9i bir eklemdir (49).

6

4- Art. Humeri

Scapulanın cavitas glenoidalisi ile humerusun caputu

arasındaki ekleme denir. Cavitas glenoida1enin çevresinde

bulunan fibröz doku olan 1abrium glenoidale ile çukurluk daha

da derinleşerek, caput humerinin bölgeye daha rahat

oturmasını saglar. Uç eksenli olan bu eklem hemen hemen bUtUn

hareketleri yapmaktadır (5,28,35,40,49.59).

Bu eklemin bag1arı:

1- Lig. Coracohumerale

2- Lig. Acromiohumerale

3- Lig. Glenohumerale ve iç ligamenti olarak görev

yapan M.Biceps Brachinin, caput 1ongusudur.

7

KASLAR

Omuz kuşa9ı çevresinde yer alan ve kol hareketleri

üzerinde dogrudan veya dolaylı etkileri olan kasları Uç grup­

ta incelemek mOmkUndUr.Bu grupların ilki, scapuladan humerusa

uznan supraspinatus.infraspinatus,teres minör, subscapularis,

deltoid,teres majör ve coracobrachialis'ten oluşan scapulo­

humera1 gruptur.lkinci grup gövdeden scapulaya uzanan kaslar­

dan meydana gelen axioscapular gruptur. Bu grupta, trapezius,

rhomboidler,serratus anterior ve levator scapula bulunmakta­

dır. UçUncO grup ise gövdeden humerusa uzanan pektoraller

ve latissimus dorsi kaslarından oluşmaktadır. Bu grup axio­

ohumeral grup olarak adlandırılır. Inman(1944),bu kas grupla­

rının primitif hayvanlarda farklılıklar gösterdi9ini belirt­

mektedir (28,40,41,59).

SCAPULOHUMERAL GRUP

Bu grupta yer alan kasların en boyugu deltoid kasıdır.Bu

kas, gruptaki kas kütlesi toplamının %41 'ini oluşturur.Inman

(1944). deltoidin diger memelilerde çok fazla gelişmemiş

oldugunu belirterek bunun nedenini, insanlardaki. deltoid

kasının insersio noktasının daha uzak mesafede olmasına

baglamış ve bunun bUyUk bir mekanik avantaj sa9ladı9ını

belirtmiştir (28). Subscapularisin teres minörle beraber

uzanan alt parçası, kolu aşagı dogru çeker. Sybscapularis,

teres minör ve infraspinatus, kolun elevasyonu esnasında

humerus başını glenoide dogru çekerek stabilize eder, aynı

zamanda depresör olarak görev yapar (40,41).

8

Teres minör ve infraspinatus humerusun dış rotasyonunu

yaptırırken,subscapularis iç rotasyonu yaptırır.Subscapularis

aynı zamanda glenohumeral eklemin ön bölOmUnUn en gUç1U koru­

yucusudur (40,41,49).

AXlOSCAPULAR GRUP

Bu bölOmde yer alan kaslar, scapulanın gögUs kafesi

üzerinde durmasını sa9lar ve scapulanın buradaki hareketine

izin verirler. Trapezin Ust ve alt bölUmleri ve levator

scapula. scapulanın vertikal pozisyonda durmasını sa9larlar.

Bu bö1Umde yer alan kasların, insanlardaki kütlesiyle diOor

memelilerdeki kUtlesi arasında çok bUyUk bir farklılık olma­

makla beraber bazı origo ve insersio noktaları açısından

de9işiklik gözlenir (28,41,49).

AXIOHUMERAL GRUP;

Bu. gruptaki kaslar. pectoralis majör. pectoralis minör

ve latissimus dorsi kasları olup g~vde ile humerus arasında

yer alırlar. Di9er memelilerle karşılaştırıldı9ında. en

önemli farklılık.pectoralis minör kasının insanlarda coracoid

çıkıntıya yap~şmasıdır.Hayvanlarda ise bu kas humerusa yapı­

şır. Bu nedenle pectoralis minör kasının insanlarda axiosca­

pular grupta yer alması ,daha anlamlıdır (40,41).

Bu kas gruplarının yanısıra omuz hareketleri Uzerinde

etkili olan başka kaslar da bulunmaktadır.bunlar kol kasları­

dır.özellikle biceps ve triceps omuz hareketlerinde aktif rol

oynayan kol kaslarıdır (49).

9

SiNiR SiSTEMi

Br~chial plexus C4-Th1 spinal sinirlerin anterior dalla-

rından meydana gelir.

- M. Subscapularis (N.Subscapulare)

- M. Supraspinatus (N.Subscapulare)

- M. lnfraspinatus (N.Subscapulare)

- M. Teres Minor (N.Axillaris)

- M. Biceps Brachii (N.Musculocutaneus)

- M. Teres Majör (N.Subscapularis)

- M. Deltoideus (N.Axillaris)

- M. Triceps Brachii (N.Radialis)

Omuz çevresi ve kolda ayrıca sempatik sinir sistemi

kontrolu da bulunmaktadır. Bu sempatik sinirlerin merkezi

Th2-6'daki lateral boynuz hücrelerinin gri cevherlerindedir

(omuz Th2-4, kol Th3-6) (44).

OMUZ VE ÇEVRESiNDEKi DOLASIM SiSTEMi

Omuz çevresi ve kolun kanlanması, subc1avian ve axi11ar

arterler tarafından sa91anır.

- Superior thoracic arter

- Latera1 thoracic arter

Axi11ar arter;

- Acromiothoracic arter ve subc1avian arterden gelen

suprascapu1ar arterle anastomoz yapar. Subscapular arter,

dallarına ayrılır.

- Anterior circumf1ex humeral arter

- Posterior circumf1ex humera1 arter

10

Bu arterler bir çok kemik ve kas dokusu çevresinde

anastomozlar yaparlar. özellikle rotator cuff 'taki dolaşım

bUyUk önem taşır.

Omuz çevresi ve koldaki dolaşım. derin ve yUzeyel venler

ile axillar vene. oradan da subclavian vene geçerek devam

eder (44).

1 1

OMUZ KOMPLEKSiNiN FONKSiYONEL ANATOMiSi

tnman (1944),insan ve bazı memelilerdeki omuz yapılarını

birbiriyle karşılaştırarak. buradaki oluşumların fonksiyonel

degerlerini belirlemeye çalışmıştır. Bu çalışmada elde edilen

sonuçlar.insanda en geniş hareket yetenegine sahip olan omuz­

kol kompleksinin fonksiyonel anatomisine ışık tutmuştur (28).

özellikle primitif hayvanlardaki farklılıkların da gösterdi9i

bu çalışma.Codman'ın(1934) çalışmasından sonra omuz konusunda

yapılan en kapsamlı çalışma olarak gösterilmektedir (35).

Omuz kompleksindeki yapıların fonksiyonları.birbirlerini

yakından etkileyerek kol hareketlerini açıga çıkarmaktadır .

Eklemlerde meydana gelen bu hareket genişli9ine bakacak olur­

sak.şu sonuçları .elde etmek mOmkOndor (49);

STERNOCLAVICULAR EKLEM

Sternoclavicular eklem synovial bir eklem olup,clavicula

ile sternum arasında oluşmaktadır. Bu eklem ast ekstremiteyi

axial isklete ba9layan tek noktadır (35.40.41.49).

Sternoclavicular eklemde Uç serbest hareket şekli

bulunmaktadır.bu nedenle hareketleri yönUnden plana tip ek­

lemden çok top ·ve soket eklem tipine benzemektedir (41).

Hareketleri şu şekilde açıklşamak mOmkondOr;

1- Oblik eksen etrafında claviculanın sternal ucu

yukarı ve aşagı dogru yaklaşık 45-60 derece elevasyon ve 5

derece depresyon hareketi yapar.

2-Vertikal eksen etrafında claviculanın medial ucu

öne (protraksiyon) ve arkaya (retraksiyon) hareketini yapar.

12

Her iki hareket de yaklaşık 15 derecedir.

3- Claviculanın uzun ekseni etrafında saat yönUnUn

tersinde yaklaşık 30-50 dereceler arasında rotasyon yapar.

Elevasyon ve depresyon hareket ekseninin oblik olması,

claviculadaki elevasyonun, Çogunlukla scapulanın retraksyonu

ile baglantılı olmasına yol açar. Bu ise genellikle antero­

superiordan postero-inferiora dogru olan harekette açı9a çık­

maktadır. önden arkaya dogru oluşan hareket de claviculanın

depresyonu ile scapulanın protraksiyonunun ba9lantılı olması­

na yol açar (49).

Scapuloclavicular eklemin etrafını saran baglar, eklem

kapsU1UnUn korunmasını saglarlar.Eklem stabilitesi ço9unlukla

1.costanın yanından çıkarak oblik bir şekilde devam edip,

claviculanın alt yUzUne yapışan costoclavicular bag tarafın­

dan saglanır. Bu baglantı claviculanın 1.costa ile çok sıkı

bir ilişkide olmasına yol açar.fakat claviculanın lateral ucu

hala hareket edebilmektedir (35,40,41,49).

Anterior ve posterior sternoclavicular ba9lar clavicula­

nın sternal ucunun anterior ve posterior kısmından çıkarak,

manibriumun anterior ve posterior bölümlerine yapışır.

Bunlar clavicula başının anterior ve posterior hareketlerini

kontrol ederler.

lnterclavicular bag iki claviculanın medial uçlarının

superior yUzU arasında manibriuma yapışarak yer alır.Sıkı bir

bag degildir. Claviculanın aşaQıya dogru olan hareketleri~i

kontrol eder.Bu bagların hepsi fonksiyon yönünden omuz ve kol

13

a9ırlı9ını destekleme görevi görürler. Bu nedenle trapez

kasının paralizisi durumunda omuz aşa9ıya dUşmez,yalnızca öne

dogru tilt yapar (35).

ACROMIOCLAVICULAR EKLEM

Acromioclavicular eklemi claviculanın acromial ucu ile

scapulanın acromionu arasındadır. Acromionun eklem yUzeyi

konkav ve mediale dogrudur. Buradaki eklem sternoclavicul~r

eklem gibi sinovial bir yapıya sahiptir. Bu eklemde de Uç

hareket ekseni bulunmaktadır.Vertikal eksen etrafında yapılan

hareket. scapulanın medial kenarının gögUsten 30-50 derece

uzaklaşmasını saglar (kanatlaşma). Antero-posterior do9rultu­

daki eksen etrafında yapılan ikinci harekette ise scapulanın

alt açısı gögUs duvarına dogru döner. Bu hareket scapula'nın

abduksion ve adduksionu ile yapılır ve yaklaşık 20-30

derecedir.Bu eklemde gerçekleşen UçUncU hareket ise scapula­

nın inferior açısının gögUs duvarından uzaklaşmasına yol açar

Bu hareket frontal düzlemde uzanan bir eksen etrafında

oluşur ve yaklaşık 30 derecedir. Scapula böylece pectoral

bölgenin yükselmesiyle gögUs duvarı · Uzerinde vertikal

dogrultuda hareket edebilmektedir (35,40,49).

Acromioclavicular eklem scapulanın claviculaya göre

anterior ve posteriora dogru rotasyonunu sagladıgı için gle­

noidin humerus başı ile daha rahat yüzleşmesini saglar. Bu

eklemin en önemli fonksiyonu omuz hareket aralıgının artması­

na yardım etmektir. Claviculanın scapular rotasyonu fonksiyo­

nel omuz hareketleri için gereklidir (59).

14

Bu eklemi destekleyen Uç majör bag bulunmaktadır.

Bunların ikisi iki kemi9i sUperior ve inferiorda birbirine

baglar.Bunlar superior ve inferior Acromioclavicular ba9lar­

dır.Di9er ba9 ise costoclavicular bagdır. Superior ve infe-

rior baglar claviculanın acromion üzerine daha fazla binme-

s·ini engelleyerek eklemi korumaktadırlar.Costoclavicular bag

eklemin stabilitesini saglamakta. aynı zamanda clavicula ve

scapula arasını da yaklaştırmaktadır (49).

GLENOHUMERAL EKLEM

Scapulanın glenoid kavitesiyle humerus başı arasında

oluşan synovial bir eklem olan glenohumeral eklem omuz

eklemi olarak da adlandırılır. Uç hareket ekseni olan

Glenohumeral eklem vücudun en mobil eklemidir. Humeral başın

glenoid fossadaki konumu.bu ekleme geniş bir hareket özgUr1U-

9ü vermektedir. Hareket eksenlerinin hepsi humerus başının

merkezinden geçer.öne fleksiyon ve arkaya ekstansiyon hareke­

ti için kullanılan frontal eksen, sagital düzlemde hareket

genişligi yaklaşık olarak 120 derece fleksiyon ve 55 derece

hiper ekstansiyon olup, sagital eksen,frontal düzlemde yapı­

lan saf abduksiyon ve adduksiyon hareket aralıgı 120 derece­

dir. Vertikal eksen, horizontal düzlemde yapılan iç ve dış

rotasyon hareket genişli9i her bir yön için 90 derecedir

(5,26,40,41,49).

Omuz eklem hareket1ili9inin buyuk bir kısmı eklem kapsUlU-

nUn yapısından kaynaklanmaktadır. Bu kapsülde meydana gelen

ıs'

zedelenmeler omuz hareketlili9ini bUyUk ölçüde etkiler. Eklem

kapsUlU glenoid caviteyi ve humerusun anatomik boynuna kadar

olan kısmını sarar.Eklem yapısı için sa9ladı9ı negatif basınç

kolun yanda serbest bırakıldı9ı durumda omuzun aşa9ı do9ru

olan dislokasionunu önler.Glenoid fossanın genişligi yaklaşık

6 cm dir. Glenohumeral eklemin oluşumunda glenoid fossada

meydana gelen negatif basıncın da rolU bulunmaktadır.Buradaki

negatif basıç 6 kg.lık bir gUce eşittir. Bu nedenle. kaslarda

normal tonus oldu9u surece yaklaşık 4-4.5 kg. olan kolun

serbest bırakılması durumunda.bu eklemde herhangi bir subluk­

sasyon meydana gelmemektedir(44). Bu eklemin en önemli ba9ı,

coracoid çıkıntı ile humerusun tuberculus maJörU arasında yer

alan coracohumeral ba9dır. Bu bag humerusun dış rotasyonunu

kontrol etmektedir(49).

Omuz ekleminde hareketliligin fazla olması. bu hareket­

lerin de çok sayıda kas ve bag tarafından kontrolUnU gerekti­

rir (35.40).

Karışık kas yapılarının oldu9u bölgelerde ters

dogrultularda çalışan ve Ustuste binen iki kas veya tenden

arasında kasın veya tendonun hareketini kolaylaştırmak

amacıyla bursalar bulunmaktadır. Omuz eklemi etrafındaki

bursalar ŞU bölgelerde bulunur:

1- Kapsül ile supscapularis kası arasında

2- Kapsül ile infraspinatus kası arasında

3- Acromionun ortasında

4- Kapsül ile coracoid çıkıntı arasında

16

5- Teres major ile tricepsin uzun başı arasında

6- Latissimus dorsi kasının tendonları arasında

7- Kimi zaman subacromial bursa olarak adlandırılan

subdeltoid bursa.

SCAPULOHUMERAL RtTlM

Omuz kol kompleksindeki eklemlerin birarada oluşturduk -

ları koordine omuz hareketleri Codman tarafından 'Scapulohu -

meral Ritim' olarak adlandırılmıştır(S,35,40,41,49,59).

Bu eklemler tarafından gerçekleştirilen

de9işik hareketlerinde, birbirleriyle

şekilde de9işiklik gösterirler (5,40,49).

hareketler kolun

baglantılı bir

Kolun elevasyonu hem glenohumeral, hem de scapular

hareketleri gerektirir.!nman ve Saunders'e göre.kolun ilk 30

derecelik abduksiyonu veya 60 derecelik öne fleksiyonu sıra-

sında scapula, humerusa göre daha stabil durumdadır ve daha

sonraki degişiklikler için hazırlık safhasındadır.Bu hareket-

ler sırasında scapula adduksiyon veya abduksion yapabilir.

stabil kalabilir veya duruma göre salınım yapabilir.Bu de9er-

lere ulaşıldıgı zaman scapula ile humerus arasındaki ilişki

sabit kalır.Glenohumeral hareket açısı 2 derece iken, 1 dere­

celik scapulotorasik hareket meydana gelir. Böylece her 15

derecelik harekette glenohumeral eklemde 10 derecelik bir ha­

reket meydana gelirken scapula thorax Ozerinde 5 derecelik

kayma yapar. Scapulanın abduksiyon ve adduksiyon hareketi 60

derecedir.Glenohumeral eklemde hareket genişligi ise maksimum

120 dereceye ulaşır. Bu yOzden scapulanın hareketliligini

17

engelleyecek herhangi bir olayda kolun maksimum pasif hare-

keti yaklaşık 120 derece olacaktır. Aynı şekilde glenohumeral

eklemdeki bir patolojide de maksmium kol hareketi ancak 60

dereceye ulaşacaktır. Scapula hareketlili9inin olmaması duru-

munda:kolun aktif hareket genişligi, deltoid kasının yapısı

nedeniyle ancak 90 derece olabilmektedir.ÇUnkU scapulanın ha-

reket etmemesi deltoid kasının yeteri kadar uzamasını engel-

leyerek mekanik avantajı ortadan kaldıracak ve kas. yeteri

kadar uzamadıgı için oluşturacagı hareket de yetersiz kala-

caktır (28).

Claviculanın lateral ucunun scapula ile sıkı bir eklem

yapması nedeniyle, scapuloclavicular ve acromioclavicular

eklemin izin verdigi scapular hareket 60 derece olmaktadır.

Kolun ilk 90 derecelik elevasyonu sternoclavicular eklemin

elevasyonu ile birlikte görUlUr. Kolun her 10 derecelik ele-

elevasyonu sternoclavicular eklemde 4 derecelik elevasyona

yol açar.Kol 90 dereceye ulaştıgında sternoclavicular eklem

36 derecelik elevasyona ulaşır.Bu dereceden sonra meydana ge-

len hareket dikkate alınmayacak kadar azdır (28).

Acromioclavicular eklemde meydana gelen hareket

sternoclavicular eklem hareketlerine göre farklılık gösterir.

Kol elevasyonu sırasında bu eklemde meydana gelen hareket

ilk 30 derecede ve 135 dereceden sonra ortaya çıkar. Acromio-

clavicular eklemdeki total hareket yaklaşık 20-30 derecedir

(35). Acromioclavicular eklemin, coracoacromial bag ile çok

sıkı bir ilişki içinde olması nedeniyle bu kadar bUyUk bir

hareketin meydana gelmesi anatomik olarak olanaksız gibi 18

görülmekle beraber,claviculanın" S " şeklini anımsatan yapısı

ve kendi ekseni etrafında rotasyon yapabilme özelligi olması

nedeniyle bu hareket aralı9ı oluşabilmektedir (28).

Claviculanın kendi etrafındaki rotasyonunu engelleyen bir

patolojide ancak 110 derecelik kol elevasyonu meydana gele­

cektir. Açıkça görülmektedir ki bu eklemlerdeki herhangi bir

limitasyon kol hareketlerinin normal sınırlarda yapılmasının

imkansız kılacak ve scapulohumeral ritmi bozacaktır (5,26,35,

40,41,49,59).

KASLAR

Omuz kol kompleksinin fonksiyonel anatomisini önemli bir

diger bölUmü ise. omuz kuşagında yer alan kaslardır. Bu

kaslar sayıca fazla ve fonksiyon yönünden oldukça karmaşık

bir yapıya sahiptirler . Kaslardaki bu kompleks fonksiyon,

omuz kuşa9ında yer alan eklemlerin fonksiyonlarıyla birleşin­

ce ortaya daha da karışık bir yapı çıkmaktadır (35,59).

Omuz-kol kompleksinin fonksiyonunda.çok önemli olan kuvvet­

lerle ilgili mekanizmaları. şu şekilde açıklamak mUmkUndor.

Deltoid ve rotator cuff mekanizması, deltoid ve kısa

rotatörler kola abduksion yaptırmak Uzere birleşirler.

Burada hareketi açı9a çıkaran bir kuvvet kolu oluşur. Kol

yanda iken deltoidin kuvvet dogrultusu humerusa göre yukarı

ve dışa dogrudur.Kısa rotatörlerinki ise aşagı ve içe doQru~

dur.Bu iki dogrusal kuvvet bileşenlerine ayrıldıgında, (hori­

zontal ve vertikal kuvvet kolları). deltoid ile kısa rotatör-

1erin horizonta1 kuvvet kollarının. birbirlerine zıt oldugu

19

görUlUr. Rotasyon merkezinin her iki tarafında ortaya çıkan

bu kuvvetler, gUç1U bir kuvvet kolu oluştururlar. Vertikal

kuvvetler ise birbirini dengeleyerek. hurnerus başının glenoid

kavitede stabilize edilmesini sa91arlar. Deltoidin tek başına

çalışması humerus başının yukarı do9ru sublUksasyonuna yol

açar,çUnkU kuvvetin destek noktası yok olmuştur.Aynı şekilde

kısa rotatörler de tek başına çalışırlarsa sublUksasyon~ yol

açarlar.

Axi11ar sinirin izole paralizisine ba91ı olan deltoidin

tam fonksiyon kaybı durumlarında rotatör cuff'ın gerçek

fonksiyonunu görebilmekteyiz. Rotator cuff tek başına gleno­

humeral eklemin tam abduksiyonunu saglar. Kaslar, özellikle

supraspinatus, humerus başının çevresini uyumlu bir şekilde

sarar. Supraspinatus kası, deltoid kasının fonksiyonel olma­

dıgı durumda kolu abduksiyona getirmek için gerekli olan

gUcUn %50'si oranında kasılarak kolu abduksiyona getirmesini

saglıyabilmektedir.Scapulohumeral ritim normaldır (5).

Biceps Mekanizması: Deltoid ve rotatör cuff mekanizma­

sının yarıısıra kolun abduksiyonunda ikincil derecede yer alan

di9er mekanizma biceps mekanizmasıdır. Bu mekanizma ile açıga

çıkan kuvvet zayıf olmakla beraber özellikle deltoidin para­

lizisi· durumlarında kullanılabilmesi açısından yararlıdır.

Anatomik pozisyonda bicepsin uzun başının tendonu. humeral

başın Uzerini çaprazlamak için intertuberkUler o1ugun en Ust

ucunda yaklaşık 90 derece döner. Bu pozisyonda kolun eleve

edilmesinde biceps etkili bir kuvvet saglamaz. Kol 90 derece

20

dış rotasyona getirildiginde, humeral başı geçmek için kas,

gövde ile birlikte dUz bir çizgi halini alır.Bu pozisiyonda

bir makara mekanizması gibi iş g~rerek kolu abduksiyona

götUrLlr.Biceps kasılınca humeral baş, tenden altında döner.Bu

sırada ortaya çıkan kuvvet aynı zamanda humerus başını glen~­

id kaviteye dogru iter (40).

Biceps mekanizması çok verimli bir hareket açıga

çıkarmamakla beraber, özellikle deltoid paralizisi olan

kişilerde rahatlıkla kullanılabilecegi için önern1idir(40).

Supraspinatus fonksiyonu: supraspinatusun tek başına

yoklugu abduksionun en Ust sınırında belirgin bir kuvvet

kaybı dogurur. Normal durumlarda kolun ilk 15 derecelik ab­

duksiyon hareketini supraspinatus kası başlatmaktadır. Bu ha­

reketi daha sonra deltoid kası devam ettirir. Supraspinatusun

çalışmadıgı durumda,deltoid kası zorlanıp, normal zamanlarda

omuz abduksiyonu için gerekli olan gUcUn %80'ı oranında kası­

larak abduksiyon hareketini başlatabilmektedir. Abduksiyon

gUcU zayıflamış olmakla beraber 90 derecelik kombine humeral

ve scapular hareket sayesinde kolun agırlıgı graviteye karşı

taşınabilir.Serratus anterior kası da çalışıyorsa omuzun tam

abduksiyon hareketi başarılabilir (5).

21

OMUZ EKLEMlNlN PATOLOJlLERl

Omuz eklemi vucudun en hareketli bölUmU olması nedeniyle

oldukça komplex bir yapıya sahiptir.Hareket yeteneginin fazla

olması. bLı yapıda çok sayıda hareket mekanizmalarının etkin

olmasına yol açmaktadır (28,40,41). Omuz ekleminde meydana

gelen patolojik durumlar,çogunlukla bu hareket mekanizmala­

rında travmatik bir nedenle ortaya çıkan bozukluklar ve

dejeneratif degişiklikler olarak özetlenebilmektedir (14,41,

45).0muz ekleminde meydana gelen bu patolojilerin hemen hemen

hepsi de~işik nedenlerle omuz ekleminin hareket aralı9ını

daraltmakta • hareket yetenegini kısıtlamaktadır (14.41).

Ayrıca omuz çevresindeki kaslarda meydana gelen herhangi bir

patolojinin, omuz ve cervical bölgeyi dogrudan etkilemektedir

(67). We11s (1972) omuz çevresinde bulunan bu kasların

başlang~ç noktalarının • cervical btllgeden olması nedeniyle

bu durumun ortaya çıktıgını ayrıca cervical bölge veya omuz

disfonksiyonlarının,bu nedenle birbirlerini etkileyerek,diger

eklemlerde de disfonksiyonlara yol açtıgını belirtmektedir

(67).

Omuz ekleminde meydana gelen patolojileri şu şekilde

sınıflandırmak ·mumkUndUr;

Rotator Cuff Yırtırmaları

Codman rotator cuff rUptUrlerini, yırtılmanın derecesine

göre iki ayrı sınıfta incelemektedir (14).

1- Tam rUptUrler

2- Tam olmayan rUptUrler.

22

Patte (1990) rotator cuff rOptUrlerinin tanımlanmasında

kullanılan yırtılma dUze~leri ile ·ilgili olarak yaptıgı

çalışmada yırtılmaların Uç dUzeyde ele .. alınabilece9'irıi

belirtmektedir (48).

Tam yırtılmalar ileri derecede bir yırtılma sonunda rotator

cuff'ın, eklemle olan ba9lantısının aşırı zayıflaması ile

görUlUr. Co9unlukla, travmatik bir nedenden dolayı ve agır

işlerde çalışan kişilerde ortaya çıkan bu patoloji, ani ve

keskin bir a9rı ile semptom verir.Tam yırtılmaların en belir­

gin özelligi.kolun pasif olarak elevasyona getirilip,bırakıl­

ması durumunda. ani bir dUşmenin gÖrOldUgO dUşUk kol (drop

arm sign) semptomudur (14,41).

Kaplan (1984), rotator cuff'taki yırtılmaların. degişik

patolojilerle birlikte de görOlebilecegini. bu patolojilerden

birininde suprascapular n~ropati oldugunu be1irtmektedir(32).

Tam olmayan rUptUrlerde. yırtılma sınırlı bir derecede -dir.

Travmatik bir nedenden ortaya çıkan bu patolojilerde , hasta

abduksiyonu başlatamaz, fakat kolun pasif olarak

abduksiyona getirilmesi durumunda, kol, bu pozisyonda tutula­

bilmektedir (14,41).

Scapulo-Humeral Periarthritis

Başlangıçta herhangi bir semptom vermeden ortaya çıkan

ve çok yavaş ilerleyen, omuz agrısı ve omuz hareketlerinin

ileri derecede limitlenmesi ile karakterize bir patolojidir

(45.65).

23

Bu patolojinin perivaskUler ve kronik kapsUler i fil n tras­

yon 1 a ilişkili oldugu dUşUnUlmektedir (45). Kronik k 1 . va a arda

synovial dokuda adezyon görUlUr • eklem kapsülü k~ b 1 ~Y o muş,

kalınlaşmıştır ve kemikleşmiş bir görUnUmdedir (67).

Cogunlukla kadonlarda görUlen bu patoloji, 40-60 Yaşlar

arasında özel.likle dominant olmayan omuzda ortaya çıkar ve

daha sonra bilateral tutulum gösterir (43).

Licht (1965), subacromial bu~sadaki infiltrasyonun

deltoid ve rotator .cuff arasında adezyona yol açtıgını bu

nedenle ortaya çıkan kapsUler kısalmanın da donuk omuza yol

açtıgını belirtmektedir (39).

Bu patolojinin ileri dönemlerinde, scapula ve humerus

arasındaki hareketlilik ortadan kalkar Ve scapula ile

humerus birlikte hareket etmeye başlar. Bu da omuz ekleminin

hareketlerini kısıtlar (39,43,45,65,67). 1

Bicipital Sendromlar

Omuz ekleminde rol alan biceps kasının uzun başı • eklem

hareketleri sırasında sürekli olarak bir aktivite gösterir(5,

40,41).Anatomik olarak eklemdeki konumu nedeniyle, sürekli

mikrotravmaların etkisi altındadır (41). Bicipital sendromlar

omuzda agrı ve katılıkla semptom verirler. Genel olarak dört

grupta incelenir;

1-Tendinitis ve Tenosinovitis,özellikle 20-40 yaşlarında

genç kişilerde ani ve yorucu bir spor veya egzersiz sonucu

ortaya çıkar. Omuzdaki agrı çogunlukla abduksyon hareketinde

daha belirgindir (41).

24

i ;

2-Tendonda tam veya parsiyel roptorler.kemikte çogunluk­

la bursitis ile karıştırılan bu patoloji. tedavi edilmezse

dejeneratif periarthritise· yol açabilir. Bu patoloJ;. ani ve

3-Biceps tendonunun dislokasyonu. çogunlukla travmatik

bir nedenden dolayı biceps tendonunun anterior veya posterio­

ra dogru olan dislokasyonudur (41).

4-Biceps tendonunun uzaması. biceps uzun başı tendonunun

intracapsuler kısımdaki yırtılması nedeniyle ortaya çıkan bu

patoloji. kol-gövde ve kol-önkol kaslarında zayıflık ve

omuzda agrı ile karakterizedir. Agrı, özellikle rotasyonel

hareketlerde çok daha belirgindir (41).

Rotator Cuff 'taki Kalsifik Oluşumlar

Rotator cuff, insan vUcudunda kalsifik oluşumların en

sık görUldU~O bölgedir (41).Kalsifik oluşumlar rotator cuff'­

taki kritik bölgede meydana gelen deJeneratif degişikliklerle

ortaya çıkmaktadır. Burada meydana gelen damarsal anastomoz-

lardaki bu dejeneratif degişiklikler(45),çogunlukla bu bölge-

nin kronik postural nedenlerle zedelenmesi.mikrotravmalar ve-

ya bUyUk bir travma ile zedelenmesi sonucu ortaya çıkmaktadır

Radyolojik olarak rahatlıkla belirlenebilen kalsifik oluşum -

lar, omuzda kronik agrıya ve eklem hareketlerinde limitasyon-

lara yol açmaktadır (23,41).

25

Scapula ve Humerus Kırıkla~ı

Omuz bölgesindeki bir travma sonucu ortaya çıkan scapula

ve humerus fraktUrleri, ani ve keskin bir agrı ve şişkinlikle

semptom verir. Omuz hareketleri yapılamaz bir hale gelir. Ra­

dyolojik olarak veya bazı durumlarda palpasyonla rahatlıkla

belirlenebilmektedir. Travma sonucu ortaya çıkan fraktUrler

çogunlukla şu bölgelerde görUlmektedir (41):

Humerus bölgesinde,

1-Humeral epifizde

2-Anatomik veya cerrahi boyun bölgesinde

3-Humerus başının artikular yüzeyinde

4-Tuberositas majör ve minörde.

Scapulada,

1-Glenoid fossada

2-Scapula boynunda

3-Scapula gövdesinde

4-Spina scapula ve acromionda

5-Coracoid çıkıntıda

Omuz Eklemi Dislokasyon ve Subluksasyonu

Omuz ekleminde, humerus başının tam olarak eklem yüze -

yinden ayrılması durumu, dislokasyon olarak adlandırılır.

Eklem yüzlerindeki temasta bir bozukluk olması durumu da par­

siyel dislokasyon veya subluksasyon olarak adlandırılır.

Çogunlukla omuz bölgesinin direk yaralanması veya bazı atle-

·tik aktivitelerde aşırı gUçlU hareketler sırasında ortaya

çıkmaktadır. Hipermobil veya stabil olmayan omuz eklemi olan

26

kişilerde , habitual dislokasyon (alışkanlık haline gelmiş )

veya habitual subluksasyon görU1Ur.Dis1okasyon ve subluksas­

yon • hareket mekanizmasına baglı olarak anterior veya

posterior dogrultuda olabilmektedir. Kullanılan degişik mani­

pulasyon teknikleriyle, omuz başı, tekrar eski yerine yerleş

tirilebilmektedir.Bu patolojide , durumun ortaya çıkma nedeni

olan kuvvetin aşırı olması, dislokasyon veya subluksasyon ile

birlikte fraktUrler de yol açabilir (41).

Fibrozitler

Çogunlukla yorgunluk ve postur bozukluguna baglı olarak

ortaya çıkan fibrozitler, hareketle beraber agrı semptomu

verir. Fibrozitlerin degişik nedenlerle ortaya çıktı9ı dUşU­

nUlmektedir. Bu nedenler şu şekilde sınıflandırılabilir;

1- Yorgunluk

2- Postur bozuklugu

3- Metabolik bozukluk

4- Focal sepsis

5- Enfekte durumlar

6- Psikolojik nedenler

7- Sinir kökü irritasyonları

8- Atmosferik nedenler

Omuz çevresinde agrıya ve yumuşak dokuda kriptasyonlara

yol açan fibrozitler genelde Uç bölgede yoQunlaşırlar;

1- Cervico-dorsal bölgede

2- Trapezin alt parçası çevresinde

3- Glenohumeral eklem çevresinde.

27

Brachial Plexusta veya Periferal Sinirlerde meydana

gelen yaralanmalarda ortaya çıkan limitasyonlar

Scapulanın elevatörleri. levator scapula • romboidler ve

trapezin Ust lifleridir. Bunlar glenohumeral eklemin

abduksiyon hareketinde stabilizator görev yaparlar.Bunlardan

herhangi birinin kaybı. kolun elevasyon ve abduksiyon

kuvvetini azaltır. Fakat normal eklem hareket sınırını etki­

lemez. Bu kasların hepsinin kaybı durumunda ise yer çekimi

kuvvetine karşı.stabilizatör görevi görecek kas olmadıgı için

hareket çok zor yapılır.Abduksiyon deltoid ve supraspinatus

kaslarının simultan hareketine baglı olarak yapılır.

Supraspinatus kasının kaybı durumunda glenohumeral eklem

hareketi çok zayıflar. özellikle deltoidin olmaması durumunda

yer çekimi etkisi çok daha belirgin bir şekilde ortaya

çıkacagı için glenohumeral hareketleri kısıtlanır (39).

Humerusun adduktörleri,latissimus dorsi.pectoralis majör,

teres majör ve minör, coracobrachialis. triceps ve deltoidin

anterior ve posterior parçalarıdır. Bu kaslardan herhangi

birisinin paralizisi durumunda. adduksiyon kuvveti azalır

fakat hareket durmaz.Bu kasların hepsinde ortaya çıkacak olan

paralizi durumunda ise adduksiyon hareketi yapılamaz ancak

gravite kuvveti ile pasif bir hareket ortaya çıkar. Humerusun

external rotasyonu. infraspinatus ve deltoidin posteriorundan

gelen lifler yardımı ile teres minör tarafından kontrol

edilir. Bu kasın para1izisi durumunda aktif external rotasyon

28

kaybı olur. Yalnızca birinde meydana gelecek olan paralizi,

hareketi majör düzeyde etkileyerek, zayıflatır (39).

!nternal rotasyon temel olarak subscapularis tarafından

yapılır ve teres maJor, pectoralis major, latissimus dersi ve

deltoidin anterior parçası bu kasa yardımcı olurlar. Bu

kasların hepsinde meydana gelecek olan paralizi aktif

internal rotasyonun ortadan kalkmasına yol açar. Yaln~zca bir

kasta meydana gelen paralizi hareketi zayıflatır fakat

ortadan kalkmasına yol açmaz (39).

Serratus anterior kası glenoid kaviteyi yukarı dogru

çekerek rotasyona yol açar. Bu kas olmaksızın kolun tam

elevasyonu imkansız hale gelir. Ayrıca scapulanın fixasyonu

olmayacagı için itme de yapılamaz (39).

HemipleJik Omuz Agrısı

özellikle external rotasyon ve abduksyon hareketi ile

ortaya çıkan şiddetli bir agrı ile karakterizedir. Bu agrının

çogunlukla spastisiteden kaynaklandıgı dOşUnUlmektedir.

Hemiplejik hastalarda görülen bu agrı hastalar tarafından

genelde supraspinatus veya biceps brachii kaslarının

tendonlarında veya omuz ekleminde lokal ize olarak

tanımlanır(54).

HemipleJik hastalarda görUlen omuz subluksasyonları ço­

gunlukla aktif hareketin ve\veya spastisitenin başladıgı an­

dan sonra ortaya çıkar ve çogunlukla inferior subluksasyon

şeklindedir (24).

29

Hemiplejik hastalarda, flask dönemde scapula ve omuz

kuşa9ı kasları çalışmadı9ı için scapula rotasyonu nedeniyle

glenoid fossa aşagı bakacak şekilde dönmOştOr.Hemiplejide ilk

hareketler çogunlukla deltoid ve supraspinatus kaslarında

meydana gelmektedir. Normalde omuz abduksiyonu yaptıran bu

kasların çalışması,

glenohumeral eklemi

glenoid fossanın aşa9ı dönük olması ve

stabilize eden kasların fonksiyon

görmemeleri gibi nedenlerle, humerus başını aşagı zorlayan

bir kuvvet açı9a çıkarır. Bu kuvvet aynı dogrultuda olan kol

agırlı~ına eklenince omuzda inferior subluksasyon gelişir(24)·

30

YASLANMAYA BAGLI OLARAK

INSAN VUCUDUNOA MEYDANA GELEN DEGISIMLER

Çagımızda insan yaşamının önemi.her şeyin önUnde gelmek-

tedir. !nsanın doga ile olan mOcadelesi bitmiş onun yerini,

insan yaşamını daha kolay bir hale getirecek. insanı daha iyi

yaşatacak olanaklarla ilgili çalışmalar almıştır. GUnUmOzde

toplumların en bUyOk gelişme kriterlerinden biri. ortalama

yaşam suresinin uzamasıdır.

Yapılan bir çok çalışma. ortalama yaşam suresinin. Hna-

mUzdeki yıllarda da artacagını göstermektedir (15,34.53).

Amerika Birleşik Devletleri 'nde 1900 yıllarında ortalama

yaşam suresi, erkekler için 48.7 yıl, kadınlar için 46.6 yıl

iken. 1978 yılında bu durum. erkekler için 69.5 yıl, kadınlar

için 77.2 yıl olarak belirlenmiştir (53). 1985 yılında toplam

nUfusun %50'sinin 50 yaşın üzerinde oldugu gösterilmiş. bu

artış oranlarının ileriki yıllarda da devam edecegi belirtil-

miştir (15.34).

Yaşam suresinin uzamaya devam etmesi.konunun gUncelligini

ve önemini arttırmaktadır. Bu nedenle, yaşlı insanlardaki

fizyolojik, fiziksel ve psikolojik gelişimi inceleyen bir

bilim dalı olan Geriontoloji kurulmuştur. ülkemizde de geliş~

mekte olan bu bilim dalı diger bilim dalları ile ilişkilerini

sUrdUrmektedir (13).

Yaşlılık, zaman faktörUne baglı olarak kişinin çevreye

uyum sa~lama yetenegi ile organizmanın iç ve dış etmenler

arasında denge kurma potansiyelinin azalması olarak tanımlan-

31

• ' l ~

~ 1

l ı f 1 ' \

makta. 65 yaş ve Uzerindeki insanlar "yaşlı" kabul edilmekte-

dir (15.20,33).

lnsan organizması dogumdan ölUme kadar sürekli bir

de9işim gösterir.lleri yaşlarda organik,metabolik ve fiziksel

performansın giderek düşmesi sonucunda vücutta kas ve iskelet

sistemi dahil olmak üzere degişik sistemler etkilenmektedir

( 4. 1 o. 11 • 1 9 • 53) .

Yaşlanma ile birlikte, osteoporoz, osteomalazi, Paget ve

hiper paratiroidizim gibi degişik hastalıklarda belirgin bir

artış görülmektedir (53). Ayrıca kas-iskelet sistemindeki

deformasyonlar hareket yeteneQini oldukça azaltmakta, sinir

sistemindeki malformasyonlar çeşitli bozukluklara yol açmak-

tadır.Sinir iletimindeki azalma.reaksiyon zamanının uzamasına

neden olmaktadır (2,4,6,8,10,20,46,47,53).Yaşlanma ile ortaya

çıkan hastalıklar içinde en belirgin ve kaçıhılmaz olanı

osteoporoz dur. özellikle kadınlarda menapoz döneminden sonra

hormonal dengenin bozulması sonucu oldukça sık görUlmektedir.

Kadınlarda 45 yaştan, erkeklerde ise 55 yaştan sonra görülen

osteoporoz,kadınlarda erkeklere oranla dört kat daha fazladır

(53,55).

Osteoporoz, iskelet sisteminde, özellikle vertebralarda

belirgin deformitelere ve spontan kırıklara yol açmaktadır.

özellikle yaşlı kişilerde sıklıkla görUlen baş dönmesi,senkop

görme bozuklukları.ayakları sUrUyerek yUrUme, denge bozukluk-

ları gibi nedenlerle bu kişilerin dUşme olasılıklarının

yUksek olması bu riski artıran temel nedenlerdir (10,46,47,

32

L

55,64).

Yaşlanma ile postur genel olarak fleksiyona gitme

egilimi gösterir. Baş ve boyun öne çıkar, dorsal spinalar ise

kifotik bir görUnUm alır (53).

Ust ekstremite, dirsek ve el bileginden, alt ekstremite

ise kalça ve dizlerden hafif fleksiyona gitme e9ilimindedir.

Yaşlı kişilerde fleksiyon e9ilimi, eklemlerin ankilozu, ba9,

kas ve tendonlardaki sklerotik de9işimler ve ekstrapiramidal

sistemdeki deJenerasyon nedeni ile ortaya çıkmaktadır. Bu

faktörler kimi zaman senil veya arterosklerotik riJidite

olarak adlandırılan muskUler rijiditenin artmasına yol açar.

Bu, eklemde pasif harekete rezistans olarak ortaya çıkar

(özellikle boyun ve kollarda). Bacaklardaki tutulum kollara

oranla daha belirgin bir haldedir. Çok yaşlılarda katetonik \ " ~I

pstUr görUnUmU gelişir (53,55). A9rı, instabilite, egzersiz L

kapasitesinin azalması gibi nedenlerle yaşlıların hareketleri

kısıtlanabilir (27).

Beasley ve arkadaşları (1976), yaptıkları bir derlemede

yaşlılarda ortaya çıkan rijidite, hipokinezia, fleksör postUr

ve dementia'nın kortikal atrofi ve frontal lob disfonksiyonu

nedeniyle ortaya çıktıgını , bu belirtilerin kimi zaman

parkinson ile karışabildi9ini belirtmişlerdir (4).

Yaşlı kişilerde ekstrapiramidal sistemin bozulmasına

ba9lı olarak hareketlerde zayıflama ortaya çıkar. YUz ifadesi

donuklaşır, spontan ve ba9lantılı hareketler azalır. Zamanla

dinlenme anında tremor görUlUr. TUm bu özellikler nedeni ile

33

Parkinsona benzer. Bu belirtiler, yaşlı insanlarda çok

belirgin ve gUçlU olmamakla beraber çogunlukla minör düzeyde

de olsa yaygın bir şekilde görülmektedir (4).

Kas kuvvetinde ve enduransında yaşlanma ile ortaya çıkan

zayıflıklar, genel olarak ekstremite1erde atrofiye yol açar.

ReJenerasyon olmadıgı için sekonder olarak fibroz doku

gelişimi ortaya çıkar. özellikle el ve ayaklardaki kUçUk

kasların atrofiye ugraması sonucu interosseos boşluklar daha

belirgin bir hal alır (11,53,55).

Campbe11 ve arkadaşları (1973), yaşlılarda görOlen kas

yorulması ile ilgili olarak yaptıkları bir çalışmada, bu

yorgunlugun, motor unitelerde meydana gelen fonksiyon kaybı

ile oluştugunu, bu kaybın yavaş kasılan kaslara oranla hızlı

kasılan kaslarda çok daha fazla oldugunu be1irtmiştir1er(11).

lnsan vOcudunun her sisteminde görOlen bu olumsuz

degişmenin, kas-iskelet sisteminin belki de en karmaşık

yapısı olan omuz-kol kompleksini etkilemesi, eklemlerde

hareket limitasyonlarına ve çevre kaslarda kuvvet kaybına

yol açması kaçınılmazdır.

34

GEREÇ VE YöNTEM

GEREÇ

Çalışma. Ankara ili Keçiören ve Seyrab Bagları semtinden

basit tesadüfi örnekleme yolu ile seçilmiş toplam 600 kişi

(303 erkek-297 kadın) ezerinde yapılmıştır.Olgular dört fark­

lı yaş grubunda olacak şekilde de9erlendirmeye alınmıstır.tlk

grup, 20-34 yaş arasında de9işmekte olup, yaş ortalamaları

erkekler için (78 kişi) 26.74±0.50 yaş.kadınlar için(72 kişi)

27.11±0.45 yaş olarak tespit edilmiştir.İkinci grubun yaşları

35-49 arasında de9işmekte olup.yaş ortalamaları erkekler için

(75 kiş)40.65±0.49 yaş. kadınlar için(75 kişi) 41.80±0.84 yaş

olarak saptanmıştır. UçUncU grupta bulunan olguların yaşları

50-65 arasında degişmekte olup.yaş ortalamaları erkekler için

(75 kişi) 56.17±0.53 yaş.kadınlar için(75 kişi)55.96±0.52 yaş

olarak bulunmuştur.DördUncU grupta bulunan toplam 150 kişi 65

yaş ve Ustu olarak çalışmaya alınmış.yaş ortalamaları erkek­

ler için (75 kişi) 71.66±0.87 yaş, kadınlar için (75 kişi)

73.82±0.81 yaş olarak tespit edilmiştir.

Homojenli9i saptamak için de9erlendirmeye alınan şahıs­

ların saglıklı olmalarına. Ust ekstremitelerini ve özellikle

omuz bölgesini ilgilendiren bir sorunlarının olmamasına dik­

kat edilmiştir. Çalışma sırasında kullanılan formun birinci

sayfasında göreldU9U gibi olgulara öncelikle Ust gövde postUr

analizi yapılmıştır(56). Poster analizi sırasında herhangi

bir fiziksel deformite tespit edilen kişiler çalışma dışı tu­

tulmuş.normal poster degerleri olan şahıslar çalışmaya dahil

edilmiştir. 35

Olgulara geçmişte veya halen herhangi bir spor dalıyla

ugraşıp ugraşmadıkları sorulmuş. özellikle Ost ekstr~miteyi

ilgilendiren spor dallarında faaliyet gösterenler çalışma

dışında tutulmuştur.

Olgulara dominant elleri sorulmuş. fakat çalışmada

dominant el ayırıcı bir kriter olarak kullanılmamıştır. Gerek

kas testi, gerek goniometrik ölçüm her iki omuza uygulanmış.

istatistiki çalışmalarda iki tarafın ortalamaları alınmış,

ancak iki taraf arasında kayda deger bir fark bulunma~ıştır.

YöNTEM

OlQuların kol çevre ölçOmleri (cm) alınarak çalışmaya

dahil edilmiştir. Humerusun iç epicondilinden 15 cm yukarısı

işaretlenerek ölçOlmOştUr. Sag ve sol kolda aynı noktadan

ölçOm yapılmasına dikkat edilmiştir (1,56,68).

Normal eklem hareketleri universal goniometre ile ölçül-

mUştUr (1,9.37,54.56).

Kasların kuvvet degerlendirilmesinde. Dr. Lovett'in

ortaya attıgı ve Fizyoterapist L.Daniels ile C.Worthingham'in

geliştirdikleri sisteme uygun olarak manuel kas testi uygu-

lanmıştır (1.16.39.56).

Olgu"ların goniometrik ölçümlerinde sırasıyla şu normal

eklem hareketleri degerlendirmeye alınmıştır:

1- Omuz fleksiyonu

2- Omuz hiperekstansiyonu

3- Omuz abduksiyonu (abduksiyon+eksternal rotasyon)

4- Omuz internal rotasyonu

36

5- Omuz eksternal rotasyonu

Çalışmaya alınan hiç bir olguda adduksiyon yönUnde

limitasyon olmadı9ı için de9erlendirmeye alınmamıştır.

a) Omuz fleksiyonu;olgular sırtUstU yatar pozisyonda,go-

niometrenin sabit kolu, gövdenin orta axillar seviyesinde

tuberculum majör ile aynı hizada. olacak şekilde yerleştirildi

Goni~metrenin oynar kolu. humerus orta çizgisinde olacak

şekilde yerleştirildi ve olgudan kolunu yukarı do9ru.avuç içi

yukarı bakacak şekilde kaldırıp başının yanına indirilmesi

istendi (Pivot noktası tuberculum majör).

b) Omuz hiperekstansiyonu; olgular yUzUstU yatar pozis-

yonda, goniometrenin sabit kolu.gövdenin orta axillar seviye-

sinde tuberculum majör ile aynı hizada olacak şekilde yerleş-

tirildi. Goniometrenin oynar kolu, humerus orta çizgisinde

olacak şekilde yerleştirildi ve olgudan kolunu yukarı kaldır­

ması istendi (Pivot noktası tuberculum majör).

c) Omuz abduksiyonu; olgular sırtustu yatar pozisyonda.

goniometrenin sabit kolu. vertebral kolona paralel olarak

yerleştirildi, hareketli kol ise humerus orta çizgisine

paralel ve olecranon çıkıntısına dogru yerleştirildi. Olgudan

kolunu yandan açarak başının yanına götUrmesi istendi (Pivot

noktası scapulanın acromion çıkıntısı).

Aslında saf abduksiyon 0-90 derecedir. ancak bu sonuçlar

içinde hiç bir olguda limitasyon görUlmedi9i için ölçUmler

omuz abduksiyon+eksternal rotasyon 0-180 derece Uzerinden

yapılmıştır.

37

d) Omuz internal rotasyonu;olgular sırtustu yatar pozis-

yonda,kol 90 derece abduksiyonda ve dirsek 90 derece fleksi-

yonda,humerus yatak Uzerinde ve dirsek yatak kenarında dışar~

da kalacak şekilde yerleştirildi.Goniometrenin sabit kolu ya-

taga paralel,hareketli kolu ise önkolun dorsal orta çizgisine

paralel olacak şekilde yerleştirildi.Olgudan açılaşmayı boz-

madan el ve önkolunu alt ekstremiteye do9ru yatak Uzerine ge-

tiri. 1 mes.i istendi (Pi vot noktası o 1 ecranon).

e)Omuz eksternal rotasyonu;olgular sırtostu yatar pozis-

yonda,kol 90 derece abduksiyonda ~e dirsek 90 derece fleksi-

yonda,humerus yatak Dzerinde ve dirsek yatak kenarında dışarı

da kalacak şekilde ve önkol yataga dik olacak şekilde yerleş-

tirildi.Goniometrenin sabit kolu,yataga paralel.hareketli kol

ise önkolun dorsal orta çizgisine paralele olacak şekilde yer

leştirildi. Olgudan açılaşmayı bozmadan el ve önkolunu başına

do~ru çevirmesi istendi (Pivot noktası olecranon).

Olguların kas testleri yapılarak rakam sistemi ile:

O; adalede hiç bir kasılma yoktur.

1; yer çekimi elemine edildigi halde. adale eklemde hareket

yaratacak kuvvette kasılamazö ancak kasılma palpasyonda hiss-

edilebilir veya gözle görUlebilir.

2; zayıf. adale yer çekimine karşı olmadıgı taktirde buton

normal eklem hareket sınırını tamamlayacak şekilde kasıla-

labilir. Yer çekimi elemine edildigi taktirde.normal eklem

hareket sınırını tamamlayan ve ayrıca yer çekimine karşı da

bu hareket miktarının yarısını yapabilen adale 2+1\2 ,ye~

çekimine karşı hareketin 3\4'Un0 tamamlayan adale ise 2+3\4 38

... , ..

de9eri ile gösterilir. Yer çekimi elemine edildiM; d ~ n e adale

normal eklem hareket sınırının yarısını tamamlıyor sa 2-1\ 2

3\4'UnU tamamlıyorsa 2-3\4 degerleri ile ifade eedil. . ır.

3;orta, adale yer çekimine karşı bUtUn normal eklem h areket

sınırını tamamlar. Eger adale yer çekimine karşı t~ . ~m normal

eklem hareket sınırının 9\10'unu tamamlıyorsa 3- eM • ~er Yer

çekimine karşı tam hareketi yapıp ve çok az bir direnç

alabiliyorsa 3+ degerindedir.

Çalışmada kas testi şu fonksiyonel hareketler için

yapılmıştır:

1-Scapular abduksiyon ve yukarı rotasyon

2-Scapular elevasyon

3-Scapular adduksiyon

4-Scapular adduksiyon ve depresyon

5-Scapular adduksiyon ve aşa9ı rotasyon

6-0muz fleksiyonu

7-0muz ekstansiyonu

8-0muz abduksiyonu

9-0muz horizonta1 abduksiyonu

10-0muz horizontal adduksiyonu

11-0muz eksterna1 rotasyonu

12-0muz internal rotasyonu

istatistiksel sonuçlar, regresyon ve korelasyon analizi,

X2(Ki-Kare)testi ve student's T testleri ile degerlendirile-

rek açıklanmıştır (62).

39

BULGULAR

Çalışmada toplam 600 kişi üzerinde yapılan kol çevre

ölçUm sonuçları şu şekilde dir: Birinci grupta(20-34 yaş) er-

keklerde ortalama 30.05±3.63 cm.kadınlarda ortalama 28.76±

2.61 cm olarak bulunmuştur.lkinci grupta(35-49 yaş)erkeklerde

ortalama 30.60±3.06 cm.kadınlarda ortalama 28.34±2.53 cm ola-

rak bulunmuştur.UçUncU grupta(50-64 yaş).erkeklerde ortalama

29.73±2.50 cm.kadınlarda ortalama 30.10±2.25 cm olarak bulun-

muştur. DördUncU grupta (65 yaş ve Ustu) erkeklerde ortalama

28.66±3.91 cm.kadınlarda ortalama 26.56±4.18 cm olarak eld~

edilmiştir (Tablo-1).

Sonuçlar istatistiksel olarak degerlendirildiginde.yaş grup-

ları ve cinsiyete göre anlamlı fark bulunmamıştır. _ .........

Yaş G. s ex N Min. Max. 5< SD s ·----····-·· ·-·--- ·-·-

1. E. 78 25.00 36.00 30.05 2.43 3 .63 ·----· ---· ·---·

Grup K. 72 22.00 37.00 28.76 3.24 2 . 61 ---·--· ·--.. _ .. ,

2 . E. 75 24.00 37.00 30.60 2.83 3 .06 ·---·- ---·· -··--

Grup K. 75 23.00 38.00 28.34 3.42 2 .53 ··---· ~~-

..... _ ··--3. E. 75 24.00 38.00 29.73 3.46 2 .50

·---..... --... . ·---· -· ·--- --· Grup K. 75 25.00 39.00 30. 1 o 3.84 2 .25

·- . ,___ ,...__ . 4. E. 75 24.00 37.00 28.66 2.21 3 . 91

-· --· -· ----· --Grup K . 75 24.00 36.00 26.56 2.07 4 . 18

---·-......... . ...... ......_ ____ Toplam 600

·-·---- ----·-Tab1o-1:Ko1 çevre ölçümlerinin gruplarda elde edilen

sonuçları

40

......

Omuz ekleminde normal eklem hareket genişli~ine bakıl-

dıgında fleksiyon hareketi ile ilgili olarak elde edilen

nuçlar,yaş gruplarına göre şu şekilde tespit edilmiştir:

so-

Birinci grupta(20-34 yaş)yer alan erkeklerde flerksiyon hare-

keti ortalama 176.64±4.48 derece,kadınlarda ise ortalama 176.

31±4.55 derece olarak bulunmuştur (Tablo-2) . .... ---··-·--··-............ -·-----·---:-Cinsiyet N Min. Max. ~ so S5< - - ·----- -_________ .. __ ·-·---·--· .. --

Erkek · 78 174.00 180.00 176.64 1 . 97 4.48 ... __ ,. .. __ ....... - .. - ........... --·--- ----·-t------- ·-Kadın 72 172.00 180.00 176.31 1. 86 4.55 -- ----·--_ .......... ------- --·--·-~

Toplam 150 ..... - ... ·----·· .... -.. --.. ··-- ........ ------

Tablo-2:Birinci Grupta Fleksiyon Hareket Geniş1i9i

tstatistiksel olarak bu grupta yapılan karşılaştırmalar­

da.cinsiyetler arasında anlamlı herhangi bir fark elde edil­

memiştir (P>0.05).

!kinci grupta (35-49 yaş)yer alan erkeklerde elde edilen

omuz fleksiyon hareketi ortalama 175.40±4.44 derece.kadınlar-

da ortalama 175.88±4.22 derece olarak saptanmıştır (Tablo-3). --Min. Max. x SD sx

.. , .. _______ ................ -........... ---·--Cinsiyet N ___ ..... --............ -... -......... ··------ -

........_ ___ Erkek 75 172.00 180.00 175.40 1 . 95 4.4 4

- - -·--···-..... --.. -·-·-.. · ............ _ ....... -Kadın 75 172.00 180.00 175. 88 2.05 4.2 2

--__ ......... -.. , ... _ ............... _ .... -·---··--· -Toplam 150

._ ...... -·-·-·-·--· .. -· -·----·---Tablo-3:1kinci Grupta F1eksiyon Hareket Genişli9i

tstatistikse1 olarak bu grup içinde yapılan karşılaştır­

mada, cinsiyetler arasında herhangi bir fark elde edilmemiş-

tir (P>0.05).

41

UçUncU grupta (50-64 yaş) yer alan erkeklerde f1eksiyon

.hareketi ortalama 172.82±3.76 derece. kadınlarda ortalama

171 .78±3.90 derece olarak bulunmuştur (Tablo-4) . ............. -..... _ .............................. ____ ,.,_., __ ,_. ____ ,...... __ _ Cinsiyet N Min. Max. SD sx

..... _ ......... , .. ___ ............................. _., ......... ----···--·--·-· -----·ı------ ------.. ···-·-··--.. ---··----·--···--· .. --..... -.. . Erkek 75 168.00 178.00 172.82 2.30 3.76 ... -............ , __ ............. , ___ ................................. -... ··-·-·-·-·-· ____ .. -----t·---.. ·--·-·· ........... --·--·-·-·-·-- ....... _, ___ ,, __ ._,_. __ _ Kadın 75 168.00 177.00 171.78 2.22 3.90

-............. _, __ ,, ........................................ ------·-------·· -----·---'--Toplam 150

Tab1o-4:UçUncU Grupt~ Fleksiyon Hareket Genişligi

tstatistiksel olarak yapılan karşılaştırmada, bu yaş

grubunda cinsiyetler arasında anlamlı herhangi bir farklılık

elde edilmemiştir (P>0.05).

DördUncU grupta (65 yaş ve Ustu) yer alan erkeklerde

omuz fleksiyon hareketi ortalama 164.30±3.97 derece.kadınlar-

da ortalama 166.84±2.35 derece olarak bulunmuştur (Tablo-5). ------............ __ ,_,,,., ...... _ ..... - ...... - ...... _.... .... -... ·---·-----·------.------- .... -.......... -.--.. -.. - ··-· .. ·--·--.. ·-· Cinsiyet N Min. Max. SD sx

Erkek 75 162.00 174.00 167.21 2. 18 3.97 --·-··-·-.. ····-·--·---.. ·· ·-----·------"-----·-~c----- --·-·------.. ---. -···-··-·---.. Kadın 75 160.00 176.00 166.00 3.68 2.35

---·---.............. -........ --........ --.--.. ·-·----ı------...ı.------'-------· .. ·-----· ---····----""' Top 1 am 150

Tab1o-5:DördUncU Grupta Fleksiyon Hareket Genisligi

lstatistiksel olarak yapılan karşılaştırmada, bu yaş

grubunda cinsiyetler arasında anlamlı herhangi bir farklılık

elde edilmemiştir (P>0.05).

Çalışmada yer alan toplam 600 kişiden (303 erkek-297

kadın) elde edilen sonuçların istatistiksel olarak birbirleri

ile karşılaştırması sonunda, omuz eklemindeki fleksiyon

42

hareketinin yaş ilerledikçe azaldıgı görUlmUştUr.

Erkeklerde yaşa baglı olarak degişiklik gösteren(P<0.001)

fleksiyon hareketinde yaştaki her 1 birimlik artışa karşılık

ortalama 0.19 derecelik bir azalma görUlmUştUr.

Kadınlarda yaşa baglı olarak de9işiklik gösteren(P<0.001)

fleksiyon hareketinde, yaştaki her 1 birimlik artışa karşılık

ortalama 0.21 derecelik bir azalma görUlmUştUr.

Omuz eklemindeki normal eklem hareketlerinden hipereks-

tansiyon hareketi ile ilgili istatistiksel çalışma sonunda

birinci gruptaki (20-34 yaş) erkeklerde hiperekstansiyon

hareketi ortalama 55.43±3.18 derece, kadınlarda ise ortalama

55.66±4.34 derece bulunmuştur (Tablo-6). --· ----·-.----'

Cinsiyet N Min. Max. x SD sx .. ··---

Erkek 78 50.00 60.00 55.43 2.77 3. 18 ·-- - ..

Kadın 72 51.00 60.00 55.62 1. 95 4.34 -·

Toplam 150 .

Tablo-6:Birinci Grupta Hiperekstansiyon Hareket Genişligi

Grup içinde yapılan istatistiksel karşılaştırma sonunda,

hiperekstansiyon hareketinde cinsiye~e göre anlamlı bir fark

elde edilmemiştir (t=0.78,P>0.05).

!kinci grupta (35-49 yaş) erkeklerde hiperekstansiyon

hareketi ortalama 53.77±3.73 derece. kadınlarda ise ortalama

51.34±4.02 derece bulunmuştur(Tablo-7).

43

- ·-·------Cinsiyet N Min. Max. )( SD sx

--Erkek 75 50.00 57.00 53.7 7 2.32 3. "13

·----· Kadın 75 47.00 57.00 51. 3 4 2. 15 4.02

-. . ... _ Toplam 150

Tab1o-7:1kinci Grupta Hiperekstansiyon Hareket Geniş1i9i

Grup içinde yapılan istatistiksel karşılaştırma sonunda

hiperekstansiyon hareket genişligi cinsiyete göre

istatistiksel olarak anlamlı .fark göstermiştir (P<0.001).

UçoncU grupta (50-64 yaş) yer alan erkeklerde. hipereks­

tansiyon hareketi ortalama 50.14±6.01 derece~ kadınlarda

ortalama 49.34±4.06 derece olarak tespit edilmiştir(Tablo-8). ·-----·-···-··---- -·--------

Cinsiyet N Min. Max. SD sx --·- -'--·

Erkek 75 47.00 55.00 50 . 14 1.44 6. o 1 ··- ,,__,

Kadın 75 45.00 55.00 49 .34 2. 13 4.06 -·--...... __ ......... "_

Toplam 150

Tablo-8:UçUncU Grup Hiperekstansiyon Hareketi

Grup içinde yapılan istatistiksel karşılaştırma sonunda

hiperekstansiyon hareket genişligi cinsiyete göre istatistik­

sel olarak anlamlı fark göstermiştir (P<0.001).

DördUncU grupta (65 yaş ve OstU) yer alan erkeklerde

hiperekstansiyon hareketi ortalama 47.56±2.47derece.kadınlar-

da ise ortalama 41.81±3.16 derece olarak saptanmıştır

(Tablo-9).

44

............ , .. _ .... _ ....... ···········---· .. ···--··--·-···--·-·-------·- ----- -·--·-·· ..... -·-····-----·····-·- --.. -·---·-···-·-··· Cinsiyet N Min. Max. SD sx

Erkek 75 39.00 51. 00 47.56 3.50 2.47

Kadın 75 38. 00 51.00 41.89 2.74 3. 16 ... •··-········---····"•••·"-··········-··· ··--·-·····---··-·-··- _____ __._,____ --.. ------··-······ ---·····------ -······-·····--·-··········"

Toplam 150

Tablo-9:DördUncU Grupta Hiperekstansiyon Hareket Genişliai

Grup içinde (65 yaş ve Ustu) yapılan istatistiksel karşılaş-

tırma sonunda, hiperekstansiyon hareket genişli9i cinsiyete

göre anlamlı fark g6stermiştir(P<0.001).

Erkeklerde omuz hiperekstansiyon hareket geniş1i9inde,1 birim

yaş artışına karşı ortalama 0.20 derece, kadınlarda ise 0.26

derece azalma saptanmıştır. Genel olarak cinsiyete göre

hiperekstansiyon hareketi araştırıldıgında istatistiksel

olarak anlamlı bir fark göstermiştir (P<0.001).

Omuz eklemindeki abduksiyon hareketi için elde edilen deger-

ler şu şekilde dir:Birinci grupta (20-34 yaş) bulunan erkek­

lerde abduksiyon hareketi ortalama 177.69±6.04 derece, kadın-

larda ise ortalama 176.66±4.39 derece bulunmuştur(TAblo-10).

Cinsiyet N Min. Max. x SD sx

Erkek 78 174.00 180.00 177.69 1.46 6.04

Kadın .. , 2 170.00 180.00 176.66 1.93 4.39 ···-······-· .. -··········-.. •··•······•· .. _ ....... ---·-···-·--··---· -· ___ _...... ___ ,__ ----·--·-·- --·-------

Toplam 150

Tablo-10:Birinci Grup Abduksiyon Hareket Genişligi

45

Grup içinde yapılan istatistiksel karşılaştırma sonunda.

abduksiyon derecesinin cinsiyete göre farklılık gösterdigi

belirlenmiştir (P<0.001).

!kinci grupta (35-49 yaş) yer alan erkeklerde abduksiyon

hareketi ortalama 174.69±3.57 derece. kadınlarda ortalama

174.89±3.23 derece olarak tespit edilmiştir (Tablo-11) . ................ ._ ................ ----··· ·--·-· .. --.. --.. ···---·· " -·--Cins·iyet N Min. Max. x SD sx .. ___ .. - ...

Erkek 75 170.00 180.00 174. 69 2.42 3. 57 .............. .._ .. _ ............................................ __ ................. -·--·-.. -Kadın 75 170.00 180.00 174. 89 2.68 3.23

...... -..... , __ ................. -.......... ·--.. ···--····----... Toplam 150

-· Tablo-11:1kinci Grupta Abduksiyon Hareket Genişli9i

istatistiksel olarak grup içinde yapılan karşılaştırma

sonunda, abduksiyon derecesinin cinsiyete göre farklılık

göstermedigi tespit edilmiştir (P>0.05).

UçUncU grupta (50-64 yaş) yer alan erkeklerde abduksiyon

hareketi ortalama 172.20±3.88 derece, kadınlarda ortalama

172.85±3.90 derece olarak saptanmıştır (Tablo~12) . ................... -........................................................................... ,_ ........... __ , __ _ Cinsiyet N Min. Max. SD sx

........ _ ................................... _. ····-·-······· ..... -.... ···-··--- -------·ı------~---·-···--···- -----·-···-----·· ·--·-··············-····· .. ······· Erkek 75 168.00 179.00 172.20 2.23 3.88

Kadın 75 170.00 179.00 172.85 . 2.22 3.90 ··-···-····--·-················-·-·······---··--·-·----· ---·---'-------ı.. _____ .__ ________ -·------·

Toplam 150

Tablo-12:UçUncU Grup Abduksiyon Hareket Genişligi

istatistiksel olarak grup içinde yapılan karşılaştırma

sonunda omuz abduksiyon derecesinin cinsiyete göre farklılık

göstermedi~i ortay~ çıkmıştır (P>0.05).

46

DördUncu grupta (65 yaş ve ustu) yer alan erkeklerde

omuz abduksiyon hareketi ortalama166.08±3.18 derece,kadınlar-

da ise ortalama 164.97±2.37 derece bulunmuştur (Tablo-13). ··-----·--····-··--·-.. - --.............. ------····-•""'"''".""''""--'"""-

Cinsiyet N Min. Max. SD sx Erkek 75 160.00 172.00 166.08 2.72 3. 18

Kadın 75 160.00 176.00 164~97 3.65 2.37

Toplam 150

Tablo-13:DördUncU Grup Abduksiyon Hareket Genişli9i

Bu grupta yapılan istatistiksel karşılaştırma sonunda

omuz abduksiyon derecesinin cinsiyete göre farklılık

göstermedigi saptanmıştır (P>0.05).

Çalışmaya katılan toplam 600 kişiden elde edilen omuz

abduksiyon sonuçlarının istatistiksel olrak karşılaştırmaları

ile her iki cinsiyette de omuz abduksiyon genişliginin yaşa

baglı olarak azaldıgi tespit edilmiştir(P<0.001).

Erkeklerde yaşa baglı olarak omuz abduksiyon hareket

genişli9inde meydana gelen degişiklik,1 birimlik yaş artışına

karşı ortalama 0.22 derece azalma gösterdigi bulunmuştur.

Kadınlarda yaşa baglı olarak omuz abduksiyon hareket

genişlignde meydana gelen degişiklik,1 birimlik yaş artışına

karşılık ortalama 0~23 derece azalma gösterdigi bulunmuştur.

Omuz eklemi abduksiyon hareket genişliginin cinsiyete

göre araştırıldıgında,istatistiksel olarak anlamlı bulunma -

mıştır (P>0.05).

Omuz eklemindeki internal rotasyon hareketi için elde

edilen bulgular şu şekilde dir:Birinci grupta (20-34 yaş)

47

erkeklerde internal rotasyon hareketi ortalama 86.05±5.01

derece, kadınlarda ise ortalama 85.41±4.30 derece olarak

sapt~nmıştır (Tablo-14). -··-----------·--- --·---.. --·-·-·--...... -....... .

Cinsiyet N Min. Max·. SD sx Erkek 78 81 . 00 90.00 86.05 1. 76 5.01

................... - .......................... -... ·-·---- ----- ------~------ ------· -·---·-.. ·--· Kadın 72 82.00 90.00 85.41 1. 97 4.30

..................................... -............. ·-·'""'----------· __ , ____ ,___ ____ _.__ ________ ----·--· -----·-·-Toplam 150

Tablo-14:Birinci Grup tnterna1 Rotasyon Hareket Genişli~i

Bu grupta yapılan istatistiksel de9erlendirme sonunda,

omuz internal rotasyon hareketinin cinsiyete göre anlamlı

fark gösterdigi tespit edilmiştir (P<0.001).

İkinci grupta (35-49 yaş)· yer alan erkeklerde internal

rotasyon hareketi ortalama 85.24±4.75 derece, kadınlarda

ortalama 85.62±3.88 derece olarak bulunmuştur (Tablo-15). ·-·-·-···--.................................. --.. --·----·....-----.-----... ----------·---·--Cinsiyet N Min. Max. SD sx -"·-----·-·····"""'-·'''"'""-·-·--···-·-·---- ---·-·--ı-----·--- --···----- ··-·--·-·-·

Erkek 75 81 . 00 88.00 85.24 1. 82 4.75 -......... ·----........... -........... -.............. _ .. __ ,_ ..... - .. --·-----·-·---··----·-·-·-.. ·----... -.. -..... --...... _ ........ -.. . Kadın 75 80.00 90.00 85.62 2.23 3.88

·-··"··-·-·-····· .. ·-··-......... ··-···----.. ---· .. -· -·--·---·----- ----- ·------Toplam 150

·-··--.. .._ ......... -.. -·-·· ........ -.. _ ..... _ ....... ---·-Tablo-15:1kinci Grup tnternal Rotasyon Hareket Genişligi

Grup içinde yapılan istatistiksel karşılaştırmada omuz

internal rotasyon derecesinin cinsiyete göre anlamlı bir fark

gösterrnedi9i anlaşılmıştır (P>0.05).

UçUncU grupta (50-64 yaş) yer alan erkeklerde omuz

internal rotasyon hareketi ortalama 81.00±4.28 derece, kadın-

larda ise ortalama 81.37±4.83 derece olarak tespit edilmiştir

(Tablo-16).

48

... ____ ··-·----·---------· Cinsiyet N Min. Max. SD sx

-···-----·-·---.. ·---····-···· , ____ ,, ______ ... _____ ,_...._ __ , Erkek 75 76.00 84.00 81. 00 2.02 4.28

................. -................ _ ................... ---···--·-----.. -·---·--·-----~------· ------···-·-- ---------· --·--·· .. ---·-·-Kadın 75 76.00 86.00 81.37 1. 79 4.83

Top"lam 150

Tablo-16:UçUncU Grup !nternal Rotasyon Hareket Genişli9i

Bu grupta yapılan istatistiksel de9erlendirme sonunda

omuz internal rotasyon derecesinin cinsiyete göre anlamlı

fark göstermedi9i saptanmıştır(P>0.05).

DördUncU grupta (65 yaş ve Ustu) yer alan erkeklerde

omuz internal rotasyon hareketi ortalama 79.20±4.28 derece,

kadınlarda ortalama 74.22±3.35 derece olarak bulunmuştur

(Tablo-17) . ............... - ................................. -........ _ .. __ .... _______ ..... -----·--·--...------ ... -.. ·--·--· -·---·-·--Cinsiyet N Min. Max. SD sx ""·-·-·---.. ······· ................... -............. _ .. _____ ,,._ ........ -·-·--· --·---ı------ı------- ------·-·-·---·····-··"""""'""-'

Erkek 75 76.00 83.00 79.20 2.02 4.28 'ı ·-·· .. ··--·-·-.................................................................. ---·-- ------- -----------··--· .... ___ ,, ___ -··--·-·-·· .. --

Kadın 75 70.00 81 . 00 74.22 2.58 3.35 ... _ ......... ----······-·---·-····-·· -·-·-------·--··-· _______ ,___ ----- ---··--·--

Toplam 150

Tablo-17:DördUncU Grup tnternal Rotasyon Hareket Geniş1igi

Grup içinde yapılan istatistiksel karşılaştırma sonunda

cinsiyetler arasında omuz interna1 rotasyon derecesinin

istatistiksel olarak anlamlı fark gösterdigi bulunmuştur

(P<0.05).

Çalışmaya katılan toplam 600 kişiden elde edilen omuz

eklemi internal rotasyon hareket genişli9i sonuçlarının.

istatist~ksel olarak karşılaştırılmaları sonunda her iki

cinsiyette de yaşa ba9lı olarak hareket genişliginde azalma

tespit edilmiştir(P<0.05).

49

Erkeklerde omuz internal rotasyon hareket genişliginde, 1

birim yaş artışına karşı ortalama 0.15 derece, kadınlşarda

ise 0.19 derece azalma saptanmıştır.Karşılaştırmada cinsiyet-

ler arasında istatistiksel olarak anlamlı fark bulunmuştur

(P<0.05).

Omuz eksternal rotasyon hareketi için elde edilen degerler:

Birinci grup(20-34 yaş)erkeklerde eksternal rotasyon hareketi . .

ortalama 85.34±5.01 derece,kadınlarda ise 85.01±4.37 derece

olarak bulunmuştur (Tablo-18) . .................................................. -·-· ·-·· .. --........ -.... -·-·------...-----·--- .. ------ .... _ ......... ___ ... Cinsiyet N Min. Max. SD sx

........... _____ ,.., .................. , ... _ .... ---·--··-·-·-·-· .. -· _ .. ·-·--··ı---------·----· ... --·-·---...... ..-....... __ .. _ .. _,.,_.,_. Erkek , 78 80.00 90.00 85.34 1 • 7 6 5. o 1

·-------·-·-···--·---"· ·----·-·-------· -----· _____ , __ ,, ___ , ---·------·-·-.... __________ _ Kadın 72 80.00 90.00 85.01 1 • 94 4.37

--·------·--·--.. -··· ·----···-.... ----·- __ , ____ ........_ ___ _. _____ ,_, ___________ ,,,, _,,_,, _____ ,_ Toplam 150

Tablo-18:Birinci Grup Eksternal Rotasyon Hareket Genişligi

Bu grupta yapılan istatistiksel karşılaştırmalar sonunda

eksternal rotasyon derecesinin cinsiyete göre farklılık

göstermedigi belirlenmiştir (P>0.05).

!kinci grupta (35-49 yaş) yer alan erkeklerde eksternal

rotasyon hareketi ortalama 83.40±4.33 derece, kadınlarda ise

ortalama 83.78±3.66 derece olarak saptanmıştır(Tablo-19).

Cinsiyet N Min. ·----·

Erkek 75 79.00 -·

Kadın 75 80.00 ____ ..

Toplam 150 -

Max.

87.00

90.00

x ------

83.

83.

40

78

SD

2.00

2.36

sx

4.33

3.66 ---- -----~---------

Tablo-19:lkinci Grup Eksternal Rotasyon Hareket Genişligi

50

Grup içinde yapılan istatistiksel karşılaştırma sonunda

o~uz eksterna1 rotasyon derecesinin cinsiyete göre farklılık

göstermedi9i saptanmıştır (P>0.05).

UçUncU grupta (50-64 yaş) yer alan erkeklerde omuz

eksternal rotasyon hareketi ortalama 79.93±5.15 derece.kadın-

larda ise ortalama 79.74±4.81 derece olarak tespit edilmiştir

(Tablo-20). .. ,_. .. --··--...

Cinsiyet N Min. Max. x SD sx ... _ .. ,, _____

-·---.. Erkek 75 76.00 84.00 79.9 3 1. 68 5. 15

-Kadın 75 74.00 85.00 79.7 4 1 • 8 o 4.81

Toplam 150 -

Tablo-20:UçUncU Grup Eksternal Rotasyon Hareket Genişligi

Grupta yapılan istatistiksel karşılaştırmalar sonunda ,

omuz eksternal rotasyon derecesinin cinsiyete göre farklılık

göstermedigi bulunmuştur (P>0.05).

DördUncU grupta (65 yaş ve Ustu) yer alan erkeklerde

omuz eksternal rotasyon hareketi ortalama 77.48±4.60 derece,

kadınlarda ise ortalama 74.22±3.35 derece olarak bulunmuştur

(Tablo-21). . -Cinsiyet N Min. Max. x SD sx

-Erkek 75 74.00 85.00 77.4 8 1. 88 4.60

.,__. --·-Kadın 75 70.00 79.00 74 .·2 2 2.58 3.35

--· Toplam 150

Tablo-21:DördUncU Grup Eksternal Rotasyon Hareket Genişli9i Çalışmada yer alan toplam 600 kişiden elde edilen omuz

eklemi eksternal rotasyon derecesinin istatistiksel degerlen-

dirmesi ile her iki cinsiyette de yaşa baglı olarak hareket

51

genişliginde azalma oldugu görUlmUştUr(P<0.001).

Erkeklerde yaşa baglı olarak omuz eksternal rotasyon hareket

genişli9inde meydana gelen degişiklik, 1 birim yaş artışına

karşı ortalama 0.16 derece azalma saptanmıştır. Kadınlarda

yaşa baglı olarak omuz eksternal rotasyon hareket

geniş.liginde meydana gelen degişiklik, 1 birim yaş artışına

·karşı oetalama 0.21 derece azalma saptanmıştır. Omuz eklemi

eksternal rotasyon hareket genişligi cinsiyete göre degerlen-

dirildi, istatistiksel olarak anlamlı bulunmadı (P<0.001) .

................. -.--.............. _, ____ ...... ___ .. __ , ______ ·---,---··- ------Yaş Grubu Flex. H.Ext. Abd. !nt.Rot. Ext.Rot.

·-·""""""-"'""'""'-""''""""' ·-·-·-···--·--.. ·--·-·------ı------.. -------··--· ... -··---·---·--···-·-· T=2.05 T=0.78 T=3.65 T=2.1 T= 1 • O 1

1 . P>0.05 P>0.05 P<0.001 P<0.05 P>0.05

-······-···--··-....................................... -----··--······ --·-----ı---·----ı-.,-----T=1.5 T=6.65 T=0.50

2. P>0.05 P<0.001 P>0.05

............ -·-·-······ .. ·-·-·········"--··--·-----·-- ------·ı------

T=2.99 T=2.70 T=1.80 3.

P<0.001 P<0.001 P>0.05

T=1.20 T=3.37 T=0.80 4.

P>0.05 P<0.001 P>0.05

T=0.52 T=4.06 T=0.80 Genel

P>0.05 P<0.001 P>0.05

T= 1 . 14

P>0.05

T=1. 27

P>0.05

T=7.62

P<0.001

T=2.50

P<0.05

T=1.06

P>0.05

T=0.70

P>0.05

T=8.84

P<0.001

T=2.71

P<0.001 ___ ..... _____ _. _____ , _____ ---·----···-···---·

Tablo-25 Aynı Yaş Gruplarında Ve Genel Olarak Erkek Ve Kadınların

Karşılaştırma Tablosu

52

Çalışmaya katılan toplam 600 kişi Uzerinde yapılan kas

testinde şu hareketler degerlendirmeye alınmıştır:

1-0muz fleksiyon hareketi

2-0muz abduksiyon hareketi

3-0muz hiperekstansiyon hareketi

4-0muz internal rotasyon hareketi

5-0muz eksternal rotasyon hareketi

6-0muz horizontal abduksiyon hareketi

7-0rnuz horizontal adduksiyon hareketi

8-Scapular abduksiyon ve yukarı rotasyon hareketi

9-Scapular adduksiyon hareketi

10-Scapular adduksiyon ve depresyon hareketi

11-Scapular adduksiyon ve aşagı rotasyon hareketi

12-Scapular elevasyon hareketi

Bu hareketler sırasında yapılan kas testi sonuçları Tab-

10 23,24,25,26,27,28,29,30,31.32,33 ve 34 1 de görUlmektedir.

Alınan hiç bir olguda 3+ 1 nın .altında bir degere rastlanmamış-

tır. . ............. _ .... _ .............. _ .... _. __ .. _,_. __ ,, _______ , ____ ,

KAS DE~ERLERI ____ ...... -·-·"'"'"""·········-·-·- ·-------Yaş 3+ 4 5

G. N N N ---........ -·E······ .. ···-~··K-.. ···-E-·-· ·-K-. E- K-~

1. 2 3 76 69 --· .. ···--... -......... --···-···· .. -·----- ·-----.ı----ı-

2 .

3.

4. 19 34

3

12

29

6

24

30

72 69

63 50

2 1 1

E:X2=181.96 P<0.001

K:X2=141.19 P<0.001

Tablo-23: SCAPULAR ABDUKS!YON VE YUKARI ROTASYON

53

KAS DEGERLER1 ··-···· .................................. _ ................. _,,_,, __ .. _. __ , ____ ,... _______ . Yaş 3+ 4 5

G. N N N ..................................... E··-·-......... ·-K··--...... ·--E···--- --K--·-· -·E--- -·K---

1 . 8 8 7 o 64 ........... - ... - ........... - ................ - .......... -.-.... ·--· ····---·--.. ı-----ı--- --·-·

2 . 1 2 23 63 52 .... _.,,,, ____ ........................................ _, ___ ,,., ... ,,_ .. .,, .... _, __ , -·--··ı----- -·---3. 30 45 45 30

.............. -................... _ .............. "·--·---- ..... _ ... ____ . ______ ,,..._._,, --4. 23 47 45 26 7 2

Tab1o-24:SCAPULAR ADDUKS!YON

................................. --.. -.. --···---·------ ·----KAS DEGERLER!

Yaş 3+ 4 5

G. N N N .. _ ...... - ....................... E ................. --4<:-·-.. · --\:--·-··-...... --~ .. ,........... ............. ,

1 . 1 3 77 69 ··-··-... - ............................................ _. __ .. -···---------·t--ı

2 . 3 6 72 69

3. 12 24 63 51

4. 19 34 29 30 27 11 _ ..... _, ___ .................................. _,_._ .. _,, _____ ,,_ __ ........._ _ _...... __ ... Tablo-25: SCAPULAR ELEVASYON

54

E:X2=128.02 P<0.001

K:X2=124.98 P<0.001

E:X2=115.06 P<0.001

K:X2=141.90 P<0.001

KAS DE~ERLER1

Yaş 3+ 4 5

G. N N N ............ ___ ................ E--.............. _K--·--· .. --E-·- K-· --E- -K-

1. 2 3 76 69

2 . 3 7 72 68

3. 12 24 63 . 51

4. 1 9 34 29 30 27 11

Tab1o-26:SCAPULAR ADDUKS1YON VE DEPRESYON

.......................... -..... ___ .. ____ ,_ .. _______ , _____ , KAS DEt;ERLER1

·-·-··-···· .................................. _,_, ___ , __ ... ·--···------·,......---Yaş 3+ 4 5

G. N N N ·--·· .... -.--........... E ..... -...... ··-··K--···· -E- -K -- -E- K

1. 2 4 76 68

2 . 3 6 72 69 ............... -.......... ........... -..... -...... ............. ___ . --.. ·--- --·

3 . 1 2 24 63 51 -- -·----~··---ı

4 . 19 34 29 30 27 11 ............ _ ............ _ ....................... ··-----.. ·-·-............ --- ----·

E:X2=111.97 P<0.001

K:X2=139.02 P<0.001

E:X2=111. 97 P<0.001

K:X2=138.67 P<0.001

Tablo-27: SCAPULAR ADDUKS!YON VE ASA~I ROTASYON

55

-.............................. ---------------KAS DE{;ERLERI

·-·········--···· ....... ·--······------·· -·-----·-----Yaş 3+ . 4 5

G. , N N N ............. ·-·-··· ....... E ... --.. ··-···K·-···-· ··-E--·-· --K- -E K

1. 1 3 77 69 ·--···-·--··-·- ·-··--·-·-··---· ···----·-· ··---- ----ı-----t---ı

2 . 3 6 72 69 ··-·-·-·-····-··-·-··· .. ····· .. ···--·-·· ------·----t---·I

3. 12 24 63 51

4. 19 34 29 30 27 11

Tablo-28: OMUZ FLEKS!YONU

KAS DEGERLERl ............... -·-·· ·-··-··-·········-··-··----··- ·----·----· Yaş 3+ 4 5

·--·-···· .. ·········-·-·-·· .. ········ ···-·-.. -·---t G. N N N

·-··-·· .... ·-··E--· .. ··-····-K·--···-··-E- K- E- K·-1. 1 3 77 69

2. 3 6 72 69 ··-··-·-"'"" .. -....................... -·····--·-.. ···· -··--·-·t---t---· ·-·

3.

4 . 1 9 34

12

29

24 63

30 27

51

11 ........ ___ ....................... _....... --·- -·---- ___ ___. __ ......._.

Tablo-29: OMUZ EKSTANSIYONU

56

E:X2=115.60 P<0.001

K:X2=141.95 P<0.001

E:X2=115.60 P<0.001

K:X2=141.90 P<0.001

KAS DE~ERLERl

Yaş 3+ 4 5

G. N N N .............. - ....... -·-··E-... -............ K-··· ....... -E--· K-- -E-- K-

1. 1 3 77 69 ............... --......................... -................. _ ..... -.......... ----·--·--- ---·- -----·t--ı

2 . 3 6 72 69 ............... - .... -..................................... -.. ·-···-...... --·-·--·ı---ı----

3. 12 24 63 51

4. 19 34 29 30 27 11

Tablo-30: OMUZ ABDUKS1YONU

KAS DEGERLER1

Yaş 3+ 4 5

G. N N N ·-··-.. --... -......... E .................. -K--·-.. ····--E-- -K-.. -E-- -K-

1 . 1 3 77 69

2 . 3 6 72 69 ... -........ --............... -...................... -.. ·-·-·· ............ - .. -· ·----·r---r---ı

3. 12

4. 19 34 29

24

30

63

27

51

11 ................ -......................... -............... _ .... _ .. ___ ... _._. __ __... __ ...__ _ _,

Tablo-31: OMUZ HOR!ZONTAL ABDUKS1YONU

57

E:X2=115.60 P<0.001

K:X2=141.90 P<0.001

E:X2=115.60 P<0.001

K:X2=141.90 P<0.001

, .. ··--·-···

·-····----.. ·----·--·----.. ·-------· KAS DEGERLER!

Yaş 3+ 4 5

G. N N N . ............ - ......... ·-·-E .................. -K·-·--.. ··-E--·-K- E-- ·K-· ..

1. 1 3 77 69

2 . 3 6 72 69 .......................... ........................... ...... , .... _,_, ..... --·--·--· ---f---·f--·

3. 12 24 63 51

4. 1 9 34 29 30 27 11

Tablo-32: OMUZ HOR!ZONTAL ADDUKS!YON

·-............. -........... _._,,, .......... _,_,,. __ ,,_,,_, _______ , KAS DEGERLERl

-·---.. ·-·-'"" ....................... -.... ·---... -.... ---·----·-----ı Yaş 3+ 4 5

....................... --·-······ .. ··-·· ·-----·----ı----G. N N N

-·-·---.. --.. -E .............. -··K --·-·· ·-E--- .. -K-- E- -K 1. 10 10 68 62

2. 1 13 24 61 51

3. 30 47 45 28

4. 24 51 46 22 5 2 ----.. --....................................... __ , ..................... - ...... _, __ , __ _....__ _ __,

Tablo-33: OMUZ EKSTERNAL ROTASYONU

58

E:X2=115.60 P<0.001

K:X2=141.90 P<0.001

E:X2=126.08 P<0.001

K:X2=119.06 P<0.001

KAS DEGERLER1

Yaş 3+ 4 5 ... ,_, ............. _ ........ _,,, ..... _ .. ,_, ...... _ .. __ ·---ı------ı

G. N N N ..... _ ....... -.-· ......... E ............ ·-·-.. K-............. --E-.. -·-· -K--.. -E K---

1. 1 3 77 69

2. 3 6 72 69

3. 12 24 63 51 .............. _ ........ -...................... ---· --------··!----· -----4. 19 34 29 30 27 11

·--............ _ ...................................... ---·-"" .. --·---- _, _ __,_ ___ _._ _ ___,

Tablo-34: OMUZ tNTERNAL ROTASYONU

E:X2=115.60 P<0.001

K:X2=141.90 P<0.001

Olguların kas degerlerine göre sayısal dagılımı Ki-Kare

testi ile incelenmiş, sonuçta yaş ilerledikçe omuz kuşagı

kaslarının kuvvetinde anlamlı bir azalma ortaya çıkmıştır.

Bu durum her kas grubu için geçerlidir.

59

CİNSİYET VE YASA GÖRE KOL ÇEVRE ÖLCOMO DAGILIMI

KOL CEVAESI (cm)

32 ····························-------····-···-------------- 32

ao.e ao.1 30

2 8 ·······-··

24 ....... _ .....

20-34 86-48 50·84 lllS vı htU

YAŞ (YIL)

l\\\\'i ERKEK !El KADIN

60

CİNSİYET VE YAŞA GÖRE FLEKSİYON HAREKET GENİŞLİGİNİN GRAFİK ÜZERİNDE DA~ILIMI

FLEKSIYON (Derece) 100-.--------------------r 180

176 11e.e 111u 1715

. · ·"" -------t16o4::;:.;.· -··:A~!:------------ı- 110

. 172.8

172 -·-· ı--:--~,,~~\'i;;:,:;;--------r 112

1 e a -· .. ····-· :---t-188

:t----t.\\\\1~\\l:·:·:::::·:·:·:ı-----k\\\\\1 ·::•.:ı.•.:.:ı:•:!'l,~:./.::ı:.::·.:ıı:.:·.·.:.:• .·:11.;ı.1:1.1:1.1:11.;ı•.ı:.'i:... #@

:;:;:::::::::::: 1eo ...ı.__mı.ı.ı.mı.:,;;:;;.;;:.:.;ı. __ ..ı.uw.ı.w;w;w~--w..w ........... ....__ _ _.....~ ........ ..__._ 180

1U 1U

20-34 IO·H Hvt llıUI

YAŞ (YIL)

l\\\\1 IRKEK rn!J KADIN

·.

61

· .......

CİNSİYET VE· YAŞA G~.R~ f:tİ~ER EKSTANSİYON · HAREKET GENIŞLl~ININ DA~ILIMI

HiPER EXT.(Derece)

·--·-···-- 1111

40

20·34 110-84 ıuı ve Uıtll

YAŞ (YIL)

L\\\\ı ERKEK 12] KADIN

'62

CİNSİYET VE YAŞA GÖRE ABDUKSİYON HAREKET GENIŞLİGİNİN DAGILIMI

ABD U KSI YON(Derece) 160 -ı---------------------....160

170 ·---------------ı-- 171

172 ........ . ı--------+- 172

186 .............. . 10&

11-· 114

:::::::;:::::::: ::·:·:·:·:·:·:·: HIO ....__-"-"'uı.wı..~ı---_..... ...................... __ .................. ~--" ......... ........,.....____._ 110

184 ·---......

20-34 H·40 ISO·H OG vı llatll

YAŞ (YIL)

l\\\\'l ERKEK ll:J KADIN

·. 63

CİNSİYET VE YAŞA GÖRE İNTERNAL ROTASYON HAREKET GENISLIGININ DAGILIMI

INT. ROT. (Derece) 00-.-------------------.-eo

6ft

82 ............... . --- 82

7U

78 ................ .

74 ............. :...

110•84 H V• Ultll

YAŞ (YIL)

l\\\\l ERKEK ~KADIN

64

ı

·'

CİNSİYET VE YASA GÖRE EKSTERNAL ROTASYON HAREKET GENISLIGININ DAGILIMI

EKST. ROT.(Derece) eo-.-~~----------------------~---------,-00

82 ---....

20-34 36-·'8

YAŞ (YIL)

~ERKEK l.!!1 KADIN

65

TARTISMA

Toplumumuzda saglıklı kişilerde, omuz eklemi hareket

genişli9ini saptamak amacıyla yapılan çalışma sonunda elde

edilen bulguların, literatürle karşılaştırıldı 9 ında, diQer

çalışmalarla uyumlu oldugu görülmektedir.

Omuz eklemi vücutta en fazla hareket genişligine sahip

olan eklemlerin başında gelmektedir. Bu nedenle fonksiyonel­

lik açısından bUyUk önem taşımaktadır. Omuz ekleminin hareket

genişlikleri üzerinde yapılan çok sayıda araştırma bulunmak­

tadır (52,60,61,66). Bu araştırmalarda omuz hareket genişlik­

leri saptanmaya çalışılmış, ayrıca bu hareket genişliklerinde

yaşa ba~lı olarak herhangi bir degişiklik olup olmadıgı araş-

tırılmıştır.

Bonne ve arkadaşları (1979), universal goniometre ile

sa9lıklı kişilerde yaptıkları .bir çalışmada, bu kişilerin

eklem hareket sınırlarını saptamışlardır. Çalışma 18 aylık-19

yaş ve 20-54 yaş grupları arasında yapılm~ş ve bu iki gruptan

elde edilen eklem hareket genişlikleri birbirleri ile karşı­

laştırılmıştır. Birinci grupta (18 aylık-19 yaş) elde edilen

abduksiyon hareketi ortalama 168.4±3.7 derece, hiperekstansi-

yon hareketi ortalama 67.5±8.0 derece, internal rotasyon

hareketi or·talama 70.5±4.5 derece,eksternal rotasyon hareketi

108.0±7.2 derece olarak bulunmuştur. !kinci grupta ise (20-54

yaş), bu hareket ortalamaları sırasıyla, abduksiyon 165.0±5.0

derece. hiper ekstansiyon 57.3±8.1 derece, internal rotasyon

67.1±4.1 derece ve eksternal rotasyon 99.6±7.6 derece olarak

66

elde edilmiştir. ı t t·i tik 1 s a s se karşılaştırmalar sonunda

gruplar arası fark anlamlı bulunmuştur (P<0.01) ve yaş artışı

ile omuz eklem hareket genişli9inin azaldıgı saptanmıştır. Bu

çalışmada ele alınan 20-54 yaş grubu bizim çalışmamızdaki

birinci ve ikinci yaş gruplarına karşılık gelmektedir (8).

Calışmamız sonunda aynı hareketlerde elde edilen ortalamalar

sırasıyla erkeklerde abduksiyon 177.6±6.04 derece ve

174.6±3.57 derece.kadınlarda 176.6±4.39 derece ve 174.8±3.23

derece, hiperekstansiyon erkeklerde 55.4±3.18 derece ve

53.7±3.73 derece. kadınlarda 55.6±4.34 derece ve 51.3±4.02

derece, internal rotasyon erkeklerde 86.0±5.01 derece ve

85.2±4.75 derece. kadınlarda 85.4±4.30 derece ve 85.6±3.88

derece, eksternal rotasyon erkeklerde 85.3±5.01 derece ve

83.4±4.33 derece, kadınlarda 85.0t4.37 derece ve 83.7±3.66

derece bulunmuştur. Bu iki çalışma sonuçları karşılaştırıldı-

9ında bizim elde ettigimiz abduksiyon'da hareket genişligi

daha fazla iken di9er hareketler daha az olarak bulunmuştur.

Harris (1986), vUcut esnekligi ve eklem hareket genişligi

üzerinde yaptıgı bir literatür derlemesinde, yaş artışı ile

vücut esnekligi ve eklem hareket genişligi arasında yakın bir

ilişki oldugunu belirterek, saglıklı kişilerde yaşın ilerle­

mesi ile vUcut esnekli9inin ve eklem hareket genişliklerinin

azaldı9ını belirtmiştir. Bu sonuç çalışmamızda elde ettigimiz

bulgularla uyumludur. Yaş artışı ile omuz ekleminde meydana

gelen hareketlerin genişlikleri azalmaktadır (25).

Bassey ve arkadaşları (1989), 65 yaşın Uzerinde, toplam

67

• '

1000 kişi ile yaptıkları bir çalışmada, omuı; abduksiyon

hareket genişliQini saptamaya çalışmışlardır. Bu çalışmada

omuz abduksiyon hareketi erkeklerde 65-74 Yaş arasında

ortalama 129-+14 derece, 74 yaşın Uzerinde t or alama 121±19

derece bulunmuşlardır. kadınlarda ise aynı yaş gruplarında

sırasıyla 124±19 derece ve 114±22 derece olarak belirtmişler­

dir. Bu sonuçların genç gruplara göre 30 derece daha dUşuk

oldugu belirterek. kadınlarda e'rkeklere nazaran bu dUşUşUn

daha fazla oldugu istatistiksel olarak gösterilmiştir ( 2).

Bizim yaptıaımız çalışmada dördUncu grup olan 65 yaş ve Ustu

Bassey ve arkadaşlarının çalışmasındaki birinci gruba karşı-

lık gelmektedir. Bizim sonuçlarımıza göre abduksiyon hareket

genişli9i erkeklerde ortalama 166.0±0.31 derece, kadınlarda

ortalama 164.0±0.42 derecedir.Yapılan çalışma ile karşılaş­

tırdıgımızda elde ettigimiz sonuçlarda hareket genişliginin

daha fazla oldugunu görmekteyiz. ayrıca cinsiyetler arasında

istatistiksel olarak anlamlı bir fark görülmemiştir (P>0.05).

Marry ve arkadaşları (1985). iki yaş grubunda (25-36 ve

55-66 yaş) omuz hareket genişligi ve kas kuvvetini belirlemek

Uz ere yaptıkları bir çalışmada, elde edilen sonuçlara göre

iki yaş grubu arasında hareket genişli9i yönünden farkın

istatistiksel olarak anlamlı olmadıgını belirtmişlerdir. Kas

kuvvetinin ise ikinci yaş grubunda anlamlı bir şekilde azal-

dı~ını saptamışlardır.Ayrıca kadınlarda kas kuvvetinin erkek­

lere oranla anl~mlı bir şekilde daha dUşUk oldu9u belirlen-

miştir (42). Marry ve arkadaşlarının yaptıkları çalışmada

68

------'----- ----~ ·-· ·-·· ---··

birinci yaş grubunun bizim çalışmamızdaki ilk gruba karşılık

geldigini. ikinci grubu ise bizim UçUncU gruba karşılık gel­

di~ini varsayabiliriz. Marry ve arkadaşlarının araştırmasında

hareket genişli~i açısından istatistiksel olarak anlamlı bir

farkın çıkmamasına karşılık. çalışmamızda ilk ve UçUncU grup . .

arasındaki farkın anlamlı oldugunu görmekteyiz. !ki çalışma

arasındaki bu degişik sonuçların nedeni, araştırmacıların

birinci gruplarında dUşUk bazı degerler elde etmiş olmaların­

dan kaynaklanmaktadır. örnegin internal rotasyon degerini

genç erkeklerde orta yaşlı erkeklerden 10 derece daha dUşUk

bulmuşlardır.Marry ve arkadaşlarının yaptıgı çalışmada yaşlı

grupta kas kuvvetinin daha dUşUk oldugu belirlenmiştir. Bu

sonuç bizim elde ettigimiz bulgularla uyumludur (20-34 yaş

grubunda 5 de~eri alan olgular erkeklerde %98.8 kadınlarda

%95.8 oranında iken, 65 ve Ustu yaş grubunda bu oranlar %35

ve %14 oranına degişmektedir)~

Johnson (1982), iki yaş grubunda (20-29 ve 50-80 yaş)

dinamik ve izometrik gücün farklılık gösterip göstermedi9ini

saptamak amacıyla Cybex aleti ile yaptı~ı bir çalışmada. hem

izometrik hemde dinamik gUcUn yaşa baglı olarak anlamlı bir

şekilde azaldı91nı göstermiştir (30).

Erbahçeci(1990),ise yaptıgı araştırmada yaşın ilerlemesi

ile denge performansının ve kas kuvvetinin azaldıgı

siyon zamanının uzadıgını göstermiştir (20).

ve re ak-

Campbel 1 ve arkadaşları (1973), yaşlılarda 9örUlen kas

yorulmaları ile ilgili yaptıkları bir çalışmada, bu yorgunlu-

69

gun. k~s motor unitelerinde meydana gelen fonksiyon kaybı ile

oluştugu,bu kaybın yavaş kasılan kaslara oranla hızlı kasılan

kaslarda çok daha fazla olduQunu saptanmışlardır(11).

Chirikos ve Nestel (1985), yaşlı kişilerde fonksiyonel

bozuklukların prevalansını belirlemeye çalışmışlar, yaşlı

kişilerde fonksiyonel bozukluk görülme riskinin yaşın ilerle­

mesi ile anlamlı bir şekilde arttıgını saptamışlardır (13).

çalışmamızda .deQerlendirmeye alınan toplam 600 kişiden

elde edilen omuz eklemi hareket genişliklerinin literatur

bilgileri ile uyumlu bir şekilde oldugu görUlmOştUr DeQişik

çalışmalarda da gösteri1di9i gibi. omuz ekleminde meydana

gelen hareketin sınırları yaşın ilerlemesi ile azalmakta

ayrıca.yaşla beraber omuz kuşagı kas gruplarının gUcUn-de

meydana gelen azalma da literatur ile benzerlik göstermek­

tedir.

70

"

1 1 1

1 1

1 !

SO.NUCLAR

Çalışma sonunda elde edilen sonuçları şu şekilde özetleye­

biliriz:

1- Her iki cinsiyette çalışmaya katılan dört yaş grubu

arasında kol çevre ölçümlerinde istatistiksel olarak anlamlı

bir fark çıkmamıştır.

2- Yaş gru~larında elde edilen hareket genişliklerinin

yaşın ilerlemesiyla. istatistiksel olarak anlamlı derecede

azalma gösterdi~; belirlenmiştir. Bu azalma oranları, her yaş

birimi artışına karşılık. fleksiyon hareketi için erkeklerde

ortalama 0.19 derece, kadınlarda ortalama 0.21 derece, hiper­

ekstansiyon hareketi için erkeklerde ortalama 0.20 derece.

kadınlarda ortalama 0.26 . derece. abduksiyon hareketi için

erkeklerde ortalama 0.22 derece, kadınlarda ortalama 0.23

derece, internal rotasyon hareketi için •rkeklerde ortalama

0.15 derece, kadınlarda ortalama 0.19 derece ve eksternal

rotasyon hareketi için erkeklerde ortalam 0.16 derece,

kadınlarda or~alama 0.21 derece olarak bulunmuştur. Elde

edilen bu sonuçlar gösteriyor ki yaşın ilerlemesi ile en çok

etkilene hareket erkeklerde abduksiyon ve kadınlarda hiper-

ekstansiyondur.

3- Çalışmada yer alan her iki cinsiyetin omuz fleksiyon

ve abduksiyon hareket genişlikleri arasında istatistiksel

olarak anlamlı bir fark bulunmamasına karşın. omuz hipereks-

tansiyon. internal rotasyon ve eksternal rotasyon hareket

71

genişligi arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark elde

edilmiştir. Bu hareketlerde. kadınlarda erkeklere oranla daha

fazla azalma meydana gelmiştir. Her iki cinsiyet arasındaki

fark hiperekstansiyon hareketi için t=4.06. P<0.001. internal

rotasyon hareketi için t=2.5.P<0.05. eksternal rotasyon

hareketi için t=2.71.P<0.001 olarak bulunmuştur.

4- Yapılan kas testi degerlendirmesi sonucunda.butun kas

gruplarında ve her iki cinsiyette. yaŞın ilerlemesiyle

tistiksel olarak anlamlı düzeyde kuvvet azalması

edilmiştir.

ista­

tespit

Omuz eksternal rotasyon ve scapular adduksiyon kas grup-

1 arı nda diger kas gruplarına oranla daha fazla kuvvet azalma­

sı görUlmUştUr. Diger kas gruplarında, dördOncO yaş grubunda

bulunan erkeklerin %36'sı, kadınların %14.6'sı, 5 degerini

alırken, omuz eksternal rotasyon ve scapular adduksiyon kas

grupları için erkeklerin %6.6'sı, kadınların ise %2.6'sı 5

degerini almıştır.

5-Yozde(%)degerleri ile ifade edilen kas testi sonuçları.

kas gruplarında kuvvet azalmasının. kadınlarda erkeklere

oranla daha fazla oldugunu göstermektedir (Ek tablo).

72

i 1

l

ö Z E T

Bu çalışma toplumdaki saglıklı bireylerin omuz eklem

hareket genişliklerini ve çevre kasların kuvvetini saptamak ,

ayrıca yaş ilerlemesinin etkilerini belirlemek amacıyla

gerçekleştirilmiştir.

Çalışma toplam 600 kişi (303 erkek-297 kadın) ve dört

farklı yaş grubu (20-34, 35-49, 50-64,65 ve Ustu) üzerinde

yapılmıştır.

Elde edilen sonuçlara göre hareket genişliklerinin yaşın

ilerlemesiyle, istatistiksel olarak anlamlı derecede azalma

gösterdi9i ortaya çıkmıştır(P<0.001).Bu azalma oranları, her

yaş birimi artışına karşılık,fleksiyon hareketi için erkek-

lerde ortalama 0.19 derece, kadınlarda ortalama 0.21 derece,

hiperekstansiyon hareketi için erkeklerde ortalama 0.20

derece, kadınlarda ortalama 0.26 derece, abduksiyon hareketi

için erkeklerde ortalama 0.22 derece.kadınlarda ortalama 0.23

derece, internal rotasyon hareketi için erkeklerde ortalama

0.15 derece, kadınlarda ortalama 0.19 derece, eksternal

rotasyon hareketi için erkeklerde ortalama 0.16 derece,

kadınlarda ortalama 0.21 derece olarak bulunmuştur. Yapılan

kas kuvvet de~erlendirmesi sonunda test edilen tum kas

gruplarında yaşın ilerlemesi ile kuvvette anlamlı düzeyde bir

azalma saptanmıştır (P<0.001).

73

SUMMARY :

This study has be'en per.formed aimed to determine range of

motion at shoulder Joint of hea1thy individiuals in society

and strength of surrounding muscles. also the effects of

aging.

The study was conducted on 600 individuals (303 men- 297

women) and 4 ~istinct age groups ( 20-34, 35-49, 50-64, 65

and above ).

According to the resu1ts we obtained; range of motion

shows a decline as individual' age increases which is

isthatistically significant ( p < 0.001 ) . We found · the

following ratios ofdecrease in range of motion in accordance

with each age unit increase: For flexion movement,about 0.19

degree in men and about 0.21 degree in women ; for

hyperextention movement. about 0.20 degree in men and about

0.26 degree in woman ; for abduction movement about 0.22

degree in men and 0.23 degre~ in women ; for internal

rotation about 0.15 degree in men and 0.19 degree in women ;

for external rotation about 0.16 degree in men and 0.21

degree in women.

Evaluation of muscle strength yielded a significant

increase in strength in accordance with aging in all muscle

groups tested (p < 0.001).

74

KAYNAKLAR

1-Basmajian,J.V .• Therapeutic Exercise, Tourth Edition,

Wi11ams anci Wilkins, Batimore 1988.

2-Bassey, E.J. et. a1."F1exibi1ity of the Shou1der Joint

Measured as Range of Abduction in a Large Representative

sample of Man and Women Over 65 Years of Age",J.App1.Physio1.

58:353-60, 1989.

3-Bassey, et.al.,"Flexibility of the Shoulder Joint Mea-

sures as Range of Abduktion in a Large Representative sample

of Man and Women Over 65 Years of Age", Eur.J.App1.Physio1.

58:353-360, 1989.

4-Beas1ey,B.A.L. ,"Aging and the Extrapyramidal System"

Med.C1in.North Am. 60(6):1315-1324.Nov-1976.

5-Bechtol,B.0."Biomechanics of the Shou'lder". Cli. Orth.

Re 1 . Res. , 14 6: 3 7-41 , 19 8 O.

6-Bergström, G. et. a 1. "Funct i ona 1 Conseqlıences of Joi nt

lmpourment at Age 79", Scan.J.Rehab.Med. 17:183-190,1985.

7-Bonci,C.M.Hensal,F.J. Torg.J.S. "A Preliminary Study on the

Measurement of Static and Dynamic Motion at the G1enohumera1

Joint", Am.J.Sports Med., 14(1):12-17, 1986.

8-Boone,D. C.et.al. "Normal Range of Motion of Joint in

Male Subjects."J.Bone and Joint Surgery,61A(5):756-759, 1979.

9-Boone,D.C.et.al. "Re1iabi1ity of Goniometric Measure-

ment" Phys.Ther., 58(11):1355, 1978.

10-Briggs~R.C. et.al. "Balance Performance Among Nonins-

titutionalized Eldery Women".Phys.Ther. 69(9):748-756 1989. 75

11-Campbell,M.J. et.aL, "Physiological Changes in Ageing

Muscles", J.Neurology,Neurosurgery and Psychiatry,36:174-182,

1973.

12-Campman R.M."Evaluating and Prescribing Exercise for

Elderly Patients", Geriatrics, 42(8):63-76, 1987.

13-Chirikos, T. N. Nestel G. "Longitudinal Analysis of

Functional Disabilities in Older Men", Journal of Gerontology

40(4):426-433, 1985.

14-Codman, E. A .• "Rupture of the Supraspinatus Tendon".

Clin.Orth. Rel.Res., 254:3-26. 1990.

15-Council on Scientific Affairs, "Exercise Program$ for

the Elderly", JAMA. 252(4) :544-546, 1984.

16-Daniels, L. et al .• "Muscule Testing. Techniques of

Manual Examination", Second Ed. WB.Sounders COM.Philadeiphia,

1957.

17-Depmster,"Shoulder Measurement Mechanisms". Arc. Phy.

Med . Reh . s : 3 7 6 , 1 9 6 5 •

18-Doody,SG.Freedman,L,Waterland,J.L.,"Shoulder Movments

during Abduction in the Scapular Plane",Phy.Med.Reh .• 10:595-

604, 1970.

19-Drinkwater,B.L .• "Aerobic Power of Females,Ages 10 to

68", J. Gerontology 30(4) :385-394, 1975.

20-Erbahçeci .F., "Saçılıklı Kişilerde Yaşa Saglı Olarak

NöromUskUler Cevapların Degerlendirilmesi",Hacttepe Universi­

tesi. Bilim Uzmanlı9ı Tezi, Ankara • 1990.

21-Ferrari DA. "Capsular Ligaments of the Shoulder,

76

Anatomical and Functional Study of the Anterior Superior

Capsule". Am.J. Sports Med. 18(1):20-24. 1990.

22-Freedman, L., Munro, RR.,"Abduction of the Arm in the

Scapular Plane = Scapular and Glenohumera1 Movments", J. Bone

and Joint Surg. 42A(8):1503-1510. 1966.

23-Gartner. J. Simong,B.,"Analysis of Calcific Deposits

in Calcifying Tendinitis", Clin.Orth. Rel.Res., 254:111-120,

1990.

24-Griffin,J.W., "Hemplegic Shoulder Pain", Phys.Ther.

66(12):1884-1893, 1986.

25-Harris, M.L., 11 Flexibility", Phys.Ther.49(6):591-560,

1969.

26-Hoppenfeld. S .• " Physical Examination of the Spine

and Extremities", Appleton-Contury-Crofts-New york, 243-245,

1957.

27-Hunt,T.E.," Practical Considerations in the Rehabili­

tation of the Aged", J.Am. Ger. Soc. 28(2):59-63, 1980.

28-Inman V.T. Saunders,M. Abbott.L.C."Observation on the

Function of the Shoulder Joint",J, Bone and Joint Surgery.

XXV I ( 1 ) : 1 -51 , 1 9 44 .

29-Jensen,C.R., Schultz, GW •• Bangerten, BL, "Applied

Kinesiology and Biomechanics", McGraw-Hi11 Book Comp.New york

1983.

30-Johnson, T.,"Age-Related Differences in Isometric and

Dynamic Strengh and Endurance", Phys-Ther.,62(7):985, 1982.

31-Johnston,T.8."The Movements of the Shoulder Joint, A

77

Plea for the Use of the Plane of the Scapula ~s the Plane

of Reference for Movments Occurring of the Humero-Scapular

Joint". The Brit.J.Surg. 15(98):552-560, 1944.

32-Kaplan,PE.Kerahan,T."Rotator Cuff Rupture= Management

with Surascapular Neuropathy'',Arch.Phys.Med.Rehabil .• 65:273-

275, 1984.

33-Karslı,Do<;ıan,"Yaşlılık ve TUrkiye de Yaşlı Sorunları"

Bilim uzmanlık tezi Ank .• 1982.

34-Katz.S. ,"Assessing Self-Mantenance-Activities of Daily

Living.Mobility and Enstrumental Activities of Daily Living",

J.Am.Ger.Soc. 31(12)=721-727,1983.

35-Kent, 8. E., "Functional Anatomy of the Shoulder

Complex", Physical Therapy, 51 (8) :867-888. 1971.

36-Keyserling W.M .• 11 Postural Analysis of the Trunk and

Shoulder in Simulated Real Time", Ergonomics,29(4):569-583

1986.

37-Kottke, F. J. et. al."Krusen's Handbook of Physica1

Medicine and Rehabilitation''. third Ed. W.B. Saunders Comp.

Philadelphia, 1982.

38-Larson.E.B. Bruce.R.A.,"Health Benefits of Exercise

in an Aging Society". Arch.Intern.Med. 147:353-356, 1987.

39-Licht.S.,"Therapeutic Exercise".Second Edition Waverly

Press, Baltimorf,94-95.1965.

40-Lucas, D.B.,"Biomechanics of the Shoulder Joint",Arch

Surg. 107:425-432, 1973.

41-Moseley ,H.F .. "Shoulder Lesions",E and S Livingtone

78

LTD, Edinburg and London .1969.

42-Murry et.al .• "Shoulder Motion and Muscle Strength of

Normal Men and Women in Two Age Groups", Clin.Orth.Relat.

Reser. 192:268-273, 1985.

43-Nobahare. k ; Sugiama •. O. 1 deka, H.- Makiura, M.

"Contracture of the Shoulder". Clin.Orth_.Rel.Res .• 254:105-

110, 1990.

44-0dar,I.V .• "Anatomı Ders Kitabı ve Atlası",I.ci1d Ank.

Uni. yayınları, 243-245, 1957.

45-0ostendorp, RAB .• "Scapulo-Humeral Periarthiritis,

Assesment Treatment and Causal Factors".Fysiotherapie, 92:2-

12, 1982.

46-0verstall. P. W.," FaJ1s in the Elder1y Re1ated

to Postura1 lmbalance" • British Med.Journal 1:261-264,1977.

47-0verstall,P.W.," Preventian of Falls in E1der1y" • J.

of Am. Geriatrics Society. 28(11): 481-484, 1980.

48-Patte,D. ,"Classification of Rotator Cuff lesions",

Clin. Orth. and Rel.Res .• 254:82-86, 1990.

49-Peat,M .. "Functional Anatomy of the Shoulder Complex".

Phys.Ther .• 66(12):1885-1865. 1986.

50-Pronk.G.M .• "A kinematic Model of the Shoulder Gird1e=

a Resume", J. Med. Eng. and Teach.13(1/2): 119-123, 1989.

51-Rad.R.S .• Shwedyk,E-Quanbury.A.o. Cooper J.E.,"Norma1

Functiona1 Range of Motion of Upper Limp Joint During Perfor­

mance of Three Feeding Activities'',Arch. Phys.Med.RehabiJ.

71:505-509, 1990.

79

52-Rasch. P. J. Burka, RK .• "Kinesiology and

Anatomy", Lea and Fabiger. Philadelphia 1971.

Applied

53-Reschel .W.et.al. "Clinical Aspects of Aging". Williarns

and Wilkins.Baltimore.1983.

54-Rothstein. J. M. et.al. ,"Goniometric Reliability in a

Clinical Setting", Phys.Ther.63(10):1611, 1983.

55-Rusk, H.A. ,"Rehabilitation Medicine",third Edition.

659-664, 1975.

56-Sade, A. ,"Tedavi Hareketleri Ders Notları", Hacettepe

Universitesi. Fizik Ted. ve Reh. Y.O.

57-Saltin,B.,Grimby.G. ,"PhysioloJical Analysis of Middle

Aged and Old Former Athletics". Circulation. 38:1104-1115,

196 8.

58-Scully. R. M .• " Physical Therapy", J. B. Lippincott

Company, Philadelphia 1989.

59-Singleton M.C.,"Functional Anatomy of the Shoulder",

J. Arn. Phys.Ther.Ass.,46(10):1043-1051. 1966.

60-Soechting, J.F. , Lacquanit. F .• Terzuolo. C. A .•

"Coordination of Arm Movements in three dirnensional space.

Sensorimotor Mapping During Drawing Movement". Nevroscience

17(2):295-311. 1986.

61-Salomen. D.H., at.al .• "New Issues in Geriatric Care",

Ann. Internal Med.108:718-732, 1988.

62-SUmbUloglu, K .• SUmbUloglu V •• "Bioistatistik",Çag

Matbabsı, Ankara, 1987.

63-Thompson,R.F .• et.al .• "Effects of Physical Exercise

80

for Elderly Patients with Physical lmpairments". J.AGS .•

36:130-135, 1985.

64-Tiderksaar,R. ,"Geriatric Fal1s: Assessing the Cause,

Preventing Recurrence". Geriatrics. 44(7):57-63. 1989.

65-Wadsworth.C.T .• "Frozen Shoulder 11• Phys.Ther., 66(12):

1878-1882. 1986.

66-Wiker,S.F.,Langolf,G.D.,chaffin,D.B.,"Arm Posture and

Humen Movement Capability", Human Factors. 31(4). 421-

441. 1989.

67-Wel"ls,P. ,"Cervical Dysfunction and Shoulder Problems"

Physiotherapy. 68(3):66-73. 1982.

68-Williams, M., Worthingham.C.,"Terapeutic Exercise for

Body Alignment and Function". W.B.Saunders Comp. Philadelphia

1957.

81

E K L E R

1

OMUZ ÇEVRESI KAS GRUPLARININ DEGERLENDIRMESI SONUNDA ELDE

ED!LEN SONUÇLARININ YUZDE OLARAK 1FADE TABLOSU

il

OLGU DEGERLEND1RME FORMU

82

...

-SCAPULAR Ya 3ı

r--··-ş G 4

--- .. -~--~--·-·-·-.. ·---·

ABDUKS!YON ·--·--·-·E-- -K E·-··· ··-K -·-· ---E---- ·-·-.. ·K-···-· VE YUKARI 1 . - - %2.56 %4. 1 8 %97.42 %95.83 ROTASYON

SCAPULAR

ELEVASYON

SCAPLJLAR

ADDUKStYON

SCAPULAR

ADDUKSlYON VE

DEPRESYON

·-·-·-·-···· ....................... _ ........ -

SCAPULAR

ADDUKS!YON VE

A.ROTASYON

................. __ .......... -........................... _.

OMUZ FLEKS1YONU

··-··-............... -___ .. ____ ---· .. _. __ ·-.. ----·

. - - %4.00 %8.0 2 o %96.00 %92.00 ....... , .... ___ .... --·- ·--.. -· .... -·----. - %1 . 02 %16.00 %32 . 3 00 %84.00 %6.66

........... _ ..... - .... - --· -----· 4 . %25.33 %45.33 %38.66 %40. 00 %36.00 %14.66 ............. - ...... -- ---

_____ ,_ ......... --..... -

1 . - - %1 .28 %4. 1 8 %98.90 %95.83 -· .. ·---· -___ ........ _ .. _ -.. ----2. - - %4.00 %8.0 o %96.00 %92.00 ........ ·--· ,........._ ..... ___ -.. ,_ ......... _ 3 . - - %16.00 %32. 00 %84.00 %68.00

------ ----·· ...... -. 4. %25.33 %45.33 %38.66 %40. 00 %36.00 %14.16 ___ .......... ----,__. ___

-·-1 . - - %10.20 %1 1 . 10 %89.00 %88.80 -.. -... - ... ...- ..

,_, ____ .. ...........

2 . - - %16.00 %36. 60 %84.00 %69.30 ·--... - ··---.......... ---

3. - - %4.00 %6. 00 %6.00. %4.00 _,_ .... .,_ .. ı--·--- ·--·-·-·--

4. %36.60 %62.60 %6.00 %34. 60 %9.30 %2.60 ·--- _,,_, __

~---- --·---- ·-·-·-" 1 . - - %2.50 %4. 18 %97.42 %95.83 -........ ___ ---- .. ,_., ___ ,......-·--2 . - - %4.00 %9. 30 %96.00 %97.30 ----- .... _., .. __ --ı-------· .. .... ---· 3 . - - %16.00 %32 .00 %84.00 %68.00 ... ._ ......... ___ -·- -----.. 4. %25.33 %45.33 %38.66 %40 .00 %36.00 %14.66

··--.. ··---. - ----- ........... _, .. 1 . - - %2.56 %5. 30 %97.42 %94.40 .... _ .. _, __ .. ı-.-----· _,___ ___ .... __ 2. - - %4.00 %8. 00 %96.00 %92.00 ___ ..... - ---- - --3. - - %16.00 %32 .oo %84.00 %68.00

... ---.---· ·ı-------·--4. %25.33 %45.33 %38.66 %40 .oo %36.00 %14.66

.... _,_,_ ...... , .. _ -·- __ .. _ _ ,_ __ 1 . - - %1 .28 %4. 18 %98.90 %95.83

...... _,_.,, ...... -·-·-· ...... _ ....... ---....... --·-· 2. - - %4.00 %8. 00 %96.00 %92.00 __ ........ --··- ... --------.. __ ...... _ ------··--- -~-------

3 . - - %16.00 %3 2.00 %84.00 %68.00 ...................... --.... _,_ .. _ -----·-.......... ------·-.. -·

4. %25.33 %45.33 %38.66 %4 0.00 %36.00 %14.66 -·----·-.... - ·-- ·- .. _. __ ,, .. _ ·-.. ··--·--

lA

·········· .. ·-·---................... -....................... ··-··--..................... ·····---·--r------,.----T·-···· .... ·----........ -···-·-··---.. ···r-.............. _. ___ ....... · OMUZ Yaş G 3+ 4 5 Hl P ER ·--........................ -·-·-E--.... · .. -···K-- -E .... _ .. __ ,_ .. ·-·-·K----... ···---E-----· ..... -... -K--....... _ .. EKSTANSIYON 1. - - %1.28 %4.18 %98.90 %95.83

.. -.......... __ ............... ___ ._,, -------__ ,.,_,,, ...... _. ·--·----···--.. ·---............... .. 2. %4.00 %8.00 %96.00 %92.00

·-·---.. - ....... -..... ·--·--· -----ı-----.. ··-··-··-··--·- .. _ .. _____ -··--····· .. -.... - ...... 3 . %16.00 %32.00 %84.00 %68.00

............ -........... _ ....... .._ ... _ .. ____ , --------.. ----·-·--.. ··--·--..... -.... --·---... .

4. %25.33 %45.33 %38.66 %40.00 %36.00 %14.66 ........................ _,,, .................... -.. , .. __ ,. __ .. _ ... , ...... _, ............... ··-··-.. -----...... ----t-.-----· ---··-.. -...... ____ ,, ___ --.. -... --............. . 1 . %1.28 %4.18 %98.90 %95.83

OMUZ .... _ ..... _,. __ ,, ··-·---... - ..... _ .. ____ , ---.. --.ı....._,.,, ........ ___ , ....... _ .. ,. ... _,_,_, __ , ·-.................. - ............ .

2. %4.00 %8.00 %96.00 %92.00

ABDUKS!YONU 3. .. -.. --.... ·-·--·- -·---·--+----+-----· ----.. ---·---- .. _ .. __ ·--·--.......

%16.00 %32.00 %84.00 %68.00 --.... -............ _ .. ---·---- ----·-f----· -------· ·-·----·-·-.. -· ----·----·

4. %25.33 %45.33 %38.66 %40.00 %36.00 %14.66

OMUZ ..................... __ , .............. _ .. , ............................. _..._ .................... -----·~·--- ---------.ı.-.... -.. -·---- ----··---................... -........ -----···

1 . %1.28 %4.18 %98.90 %95.83

HOR!ZONTAL --···---.. -........ _ ---------ı----- ·---·--· ----.. --... --.. ·--·----· ·-·---·-··-··· ... -...... 2 . %4.00 %8.00 %96.00 %92.00

ABDUKS!YONU 3 . ... -....................... __ --------ı----.. ----..... --. ---............. ,_ -· .. --.......... ----.. ···---·

%16.00 %32.00 %84.00 %68.00 ................................... --.. --------· _ ...... ·-·--·----·· --·-·--·· .. ·-·--··· ........ -......... -................ .

4. %25.33 %45.33 %38.66 %40.00 %36.00 %14.66 ....................................................................... ·--......... -..... _, ... ____ ---.. --. ---·---.. __ ,, ___ ........ ___ ... ._ ...... --........... ..

1. %1.28 %4.18 %98.90 %95.83 OMUZ ·-.. -.. ·-·--· -------r------· ______ ,___ ____ . __ --·-----......... -.--.. --.......... .

2. H OR1 ZON TAL -·--·---.. ··---........ _____ -·-----·f---...... - .... ------· --·--------·· ····--.. ·-··-·-·--·

3. - - %16.00 %32.00 %84.00 %68.00

%4.00 %8.00 %96.00 %92.00

AD D U K S 1 YON U --·-·--·-- --- -f-.-.-. . ----------· - .. --------·-·

4. %25.33 %45.33 %38.66 %40.00 %36.00 %14.66 ·-................. -.................................................. -.. ............ _ ·--·---------·t------... - .... ___ .. _, .... --.--................... ---...... --... . 1 .

OMUZ %12.80 %13.80 %87.10 %86.00

EKSTERNAL ................... -..... -..... "''-·-·-......... -... -----·-· .. ·--·--...................... --.. ·-·-·-·-·--· . ._. ........... -............... -..

2. %1. 02 %17.30 %32.00 %81.30 %68.00 .. -....... - ... -..................... -·-·--+---1---. ...__ ______ ,,.., ______ ,. ·-··-·· .. --............ . 3.

%40.00 %62.60 %60.00 %37.30 ROT AS YON U --........ -...... __ --.. ----·-- ----- ----.ı-----·-· ------.. ·--·----·-.. -...

4. %32.00 %68.00 %61.30 %20.30 %6.60 %2.60 ............... -._ ....................... _ ... , __ ............. --·-.. ·-·-·· _ .. _. _______ ----_____ , _______ - .. ---·-·--· -·----··--· .... -..

1 . OMUZ !NTERNAL ROTASYONU

%1.28 %4.18 %98.90 %95.83 ·-·-·--·--·-- ... - ..... ___ ,, ---,-~·---... ı---- .. ·----- ... _ .. _,., _____ ....... - .. - .. --..... _, ....

2. %4.00 %8.00 %96.00 %92.00

.. -................... _ .. _, ....... _ .. _,,,., .... __ ·-·---.... ______ ... --.. - ............. --....... -.......... ___ ,,.,,, .... . 3. - - %16.00 %32.00 %84.00 %68.00

4. %25.33 %45.33 %38.66 %40.00 %36.00 %14.66 .. -............. --........................................... ·-·-.. -··-····-·- ___ ....._ __ ....__ __ . -----·-·- ------ .. -·-.. --

16

Adı Soyadı

OEGERLEND1RME FORMU

Cinsiyet: Yaş

Ust Gövde Postur Analizi;

Vücut tipi Vücut Dengesi:

Mes1e!;.1i Dominant El

Latera1 Analiz; Lordoz: Kifoz: Kifo1ordoz: Yuvarlak Sırt: Düz Sırt: Yuvarlak Omuz:

Anterior Analiz; Toraks Deformitesi: Omuzlar Arasındaki Yükseklik Farkı: Başın Rotasyonu. Sa9a: Sola: Başın Tilti. Sa9a: Sola:

Çene Til ti:

Dirseklerin Normal Taşıma Açısı. Sa9: Kolların Uzunluk Farkı: Belde Asimetri. Sa9:

Posterior Analiz; Skolyoz varmı. varsa açıklaması:

Kısalık Testi; Sag Pectoraller kısa: Sol Pectoraller kısa: Normal:

Çevre ölcOrntl; Sa9 Ust Kol: Sol Ust Kol:

Sol:

Sol:

Goniometrik ölçUm;

Omuz Fleksiyonu : Sag . . . . . . . . So 1 ....... . Omuz Hiper Ekstansiyonu Omuz Abduksiyonu

: Sa 9 . . . . . . . . So 1 ....... . :Sag ........ Sol ..•.....

Omuz !nternal Rotasyonu Omuz eksternal Rotasyonu

:Sag .•...... Sol ....... . : Sa g . . . . . . . . So 1 ....... .

Kas Testi

Scapular Abduksiyon ve Yukarı Rotasyon: Scapular Elevasyon Scapular Adduksiyon Scapular Adduksiyon ve Depresyon Scapular Adduksiyon ve Aşagı Rotasyon Omuz Fleksiyonu Omuz Hiperekstansiyonu Omuz Abduksiyonu Omuz Horizontal Abduksiyonu Omuz Horizontal Adduksiyonu Omuz Eksternal Rotasyonu Omuz tnternal Rotasyonu

Sag. . . . . . So 1 ..... . Sag . . . . . . So 1 ..... . Sag. . . . . . So 1 ..... . Sag . . . . . . So 1 ..... . Sag. . . . . . So 1 .•.... Sag. . . . . . So 1 ....•. Sag. • . . . . So 1 ..... . Sag. . . . . . So 1 ..... . Sag. . . . . . So 1 ..... . Sag . . . . . • So 1 ..... . Sag . . . . . . So 1 ..... . Sag. . . . . . So 1 ..... .

Daha önce veya halı hazırda her hangi bir spor dalında profesyonel veya amator olarak çalıştınız mı?