T.C.UŞAK VALİLİĞİ

İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü

KOOPERATİFÇİLİK

Uğur SAĞLAMKırsal Kalkınma ve Örgütlenme Şube Müdürü

2013

““Kanaatim odur ki, mKanaatim odur ki, muhakkak surette uhakkak surette birleşmekte kuvvet vardır. Kooperatif birleşmekte kuvvet vardır. Kooperatif yapmak, maddi ve manevi kuvvetleri, zeka yapmak, maddi ve manevi kuvvetleri, zeka ve maharetleri birleştirmektir.”ve maharetleri birleştirmektir.”

Mustafa Kemal ATATÜRK

Kooperatifçilik, birlikte iş yapma, birlikte çalışma, kısaca iş birliğidir.

Kooperatif, ortakları için bir menfaat unsuru, yöneticiler için bir ekonomik faaliyet, çalışanlar için bir iş, devlet için de bir kalkınma aracıdır.

Kooperatifin Tanımı

Tüzel kişiliği haiz olmak üzere ortaklarının belirli ekonomik menfaatlerini ve özellikle meslek veya geçimlerine ait ihtiyaçlarını işgücü ve parasal katkılarıyla karşılıklı yardım, dayanışma ve kefalet suretiyle sağlayıp korumak amacıyla gerçek ve tüzel kişiler tarafından kurulan değişir ortaklı ve değişir sermayeli ortaklıklara kooperatif denir.

Kooperatiflerin Amacı

Kooperatiflerin esas amacı; yeteri derecede iktisadi güce sahip olmayan gerçek kişilerin meslek ve geçimlerine ait ihtiyaçlarını karşılıklı yardım, dayanışma ve kefalet suretiyle rasyonel bir şekilde ve ekonomik olarak karşılamak ve temin etmekten ibarettir.

Yoksa amaç, şirketlerde olduğu gibi ekonomik faaliyetlerden kâr elde etmek ve sermayeye maksimum düzeyde kâr dağıtmak değildir.

ÖZELLİKLERÖZELLİKLER KOOPERATİFKOOPERATİF SERMAYE SERMAYE ŞİRKETLERİŞİRKETLERİ

Temel Öğe İnsan Sermaye

Amaç Ortağa Hizmet Kar

Sermayeye Katılım Sınırlı Sınırsız

Pay Senedi Borsada alınıp satılamaz. Serbestçe alınıp satılabilir.

Gelir Bölüşümü Hizmetlerin kullanımıyla orantılı Ortaklık payı ile orantılı.

Sermaye Payına Faiz Sınırlı faiz ödenebilir. Faiz ödemesi yoktur.

Yönetim ve Oy Hakkı Eşit/Bir Oy Sermaye payına göre değişken

Kooperatiflerin Temel İlkeleri

• Gönüllü ve Açık Ortaklık (Serbest giriş) • Demokratik Ortak Kontrolü

• Ortağın Ekonomik Katılımı

• Özerklik ve Bağımsızlık

• Eğitim, Öğretim ve Bilgi

• Kooperatifler Arası İşbirliği

• Toplumla İlgilenme (Toplumsal Sorumluluk)

Kooperatiflerin Yararları

• Parasal Yararlar

• Yaşam Düzeyini Yükseltmeye Dönük Yararlar

• Sosyal Yararlar

Parasal Yararlar

• Verimlilik,

• Ucuz girdi,

• Ürünün değer fiyatına satışı,

• Katma değer,

• Vergi muafiyetleri,

• Tarım dışı etkinliklerden sağlanan yararlar,

• Mevcut kaynakların değerlendirilmesi ve yeni kaynak temini,

• Tüketim mallarının daha ucuza sağlanması,

• Devlet yardımı ve sübvansiyonlardan yararlanma,

• Sigorta yoluyla risklerin karşılanması ve hukuki kolaylıklar.

Yaşam Düzeyini Yükseltmeye Dönük Yararlar

• Sağlık,

• Beslenme,

• Mesleki eğitim vb.,

• Çeşitli alanlarda sağlanan destek ve iyileştirmelerdir.

Sosyal Yararlar• Aracı ve tefeci bağımlılığının ortadan kalkması ile

bağımsızlık ve kendine güvenin sağlanması,

• Genel ekonomik durumun düzelmesi ve sosyal dayanışmanın güçlenmesi,

• Tarım dışı etkinlikler ve mesleki hareket yeteneğinin artması,

• Ortaklar arasında eşitlik ve adalet duygularının gelişmesi,

• Kültürel yaşamın zenginleştirilmesi.

Dünyada Kooperatifçiliğin Tarihi ve Gelişimi

Kooperatifçiliğin tarihçesine bakıldığında 1844 yılı ile tüketim kooperatifçiliğin de İngiltere ilk sırayı almaktadır.

Ancak, bu örneklerden çok daha önce adı kooperatif olmasa bile sistem ve ilkeler bakımından aynı olan ve Osmanlı-Türk toplumunda mevcut bulunan Ahilik sistemi, gerek ihtiva ettiği prensipler gerekse insanlığa ve çalışanlara tuttuğu ışık ve çizdiği yol bakımından kooperatifçilik ilkeleri ile büyük bir yakınlık göstermektedir.

Türkiye’de Kooperatifçiliğin Tarihi ve Gelişimi

Ülkemizde ki kooperatifçilik hareketi çalışma sistemi itibariyle aynı olan "Memleket Sandıkları"nın kurulmasıyla 1863 yılında başlamıştır.

Memleket sandıkları tarımsal üretim ve tarımsal krediyi konu almıştır.

Memleket Sandıkları 1883 yılında Menafi Sandıklarına, 1888 yılında da bir nizamname ile aynı görevleri icra etmek üzere Ziraat Bankası’na dönüştürülmüştür.

1915 yılında "Aydın İncir Müstahsilleri Ortaklığı" unvanı altında ülkemizde ilk tarım satış kooperatifinin kuruluşu gerçekleştirilmiştir.

Ülkemizde Tarımsal Kalkınma Kooperatifleri 1965 yılında çıkarılan 1163 sayılı Kooperatifler Kanununa göre Köy Kalkınma Kooperatifleri adıyla kurulmaya başlamışlardır.

1989 yılında Köy Kalkınma Kooperatiflerinin isimleri Tarımsal Kalkınma Kooperatifleri olarak değiştirilmiştir.

Türkiye’de Faaliyet Gösteren Çiftçi Örgütlerinin Sayısal Dağılımı (31.12.2013)

Adı Adedi Ortak Sayısı

Kooperatifler

Tarımsal Kalkınma 8.314 870.886

Sulama 2.504 298.789

Su Ürünleri 574 30.893

Pancar Ekicileri 31 1.640.426

Toplam 11.423 2.841.994

Tarım Kredi 1.679 1.080.821

Tarım Satış 332 670.493

Genel Toplam 13.434 4.593.308

Ziraat Odaları 747 5.527.480

Üretici Birlikleri 813 221.073

Islah Amaçlı Birlikler 263 370.821

Sulama Birlikleri 368 611.000

Çiftçi Dernekleri 525 227.500

Tarımsal Vakıflar 14 2.500

Tarımsal Amaçlı Kooperatifler

• Tarımsal Kalkınma Kooperatifleri

• Sulama Kooperatifleri

• Su Ürünleri Kooperatifleri

• Pancar Ekicileri Kooperatifleri

Tarımsal Kalkınma Kooperatiflerinin Amaçları

Ortaklarının her türlü bitkisel, hayvancılık, ormancılık konularındaki istihsalini geliştirmek ve ihtiyaçları ile ilgili temin, tedarik, işletme, pazarlama, değerlendirme faaliyetlerinde bulunmak,

Ortakların ekonomik ve sosyal yönden gelişmelerine yardımcı olmak, iş sahası temin etmek,

Ortakların ekonomik gücünü arttırmak için tabi kaynaklardan faydalanmak, el ve ev sanatları ile tarımsal sanayinin gelişmesini sağlayıcı tedbirler almak.

Sulama Kooperatiflerinin Amaçları

Devletçe ikmal edilmiş veya edilecek sulama tesislerinden alınacak veya her ne suretle olursa olsun tarım sahalarından çıkarılacak suyun ziraatta kullanılması ile ilgili arazi tesviyesi, tarla başı kanalları, tarla içi sulama ve drenaj gibi zirai sulama tesislerini kurmak veya kurulmuş olan sulama tesislerini işletmek ve işlettirmek, bakımını yapmak ve yaptırmak.

Su Ürünleri Kooperatiflerinin Amaçları

Her türlü su ürünlerinin istihsal, işleme, depolama ve pazarlama konularında ortaklarına hizmet vermek, ortaklarının ihtiyacı olan av araç, gereçlerini ve donatımlarını temin etmek

Pancar Ekicileri Kooperatiflerinin Amaçları

Toprak hazırlığı, ekim işleri, pancar ve diğer tarım ürünlerinin yetiştirilmesi korunması, dekar veriminin arttırılması konularında gerekli tedbirleri almak ve ortaklarının yararlı bilgiler edinmesine yardımcı olmak.

Tarımsal Amaçlı Kooperatiflerde

Kuruluş İşlemleri

Tarımsal Kalkınma Kooperatifleri Kuruluş İşlemleri

7 çiftçiden oluşan Müteşebbis Heyet Kuruluş Etüt Raporu Valilik Makamı’ndan Kuruluş OnayıAnasözleşme düzenlenmesiTicaret Sicil Memurluğunca anasözleşmelerin tesciliTicaret Sicil Gazetesinde yayınlatma Kuruluş Sermayesi Ortak kayıt işlemleri

Ortaklık Şartları • Türk vatandaşı olmak

• Kanuni ve medeni haklarını kullanma yeterliliğine sahip olmak.

• Kooperatifin çalışma bölgesinde ikamet etmek veya nüfus kütüğüne kayıtlı olmak.

• Aynı bölgede aynı amaçlı başka bir kooperatife ortak olmamak.

• Kuruluşta kooperatif anasözleşmesini imzalamış olmak veya sonradan kooperatife girişte anasözleşme hükümlerini bütün hak ve ödevleri ile birlikte kabul ettiğine dair bir ortaklık dilekçesi vermiş olmak,

• Ortaklık için taahhüt ettiği sermayenin en az ¼ ‘ünü peşin olarak ödemek.

Kooperatif Yönetim Organları

Genel Kurul

Yönetim Kurulu

Denetim Kurulu

Genel Kurul

Kooperatif genel kurulu, bütün ortakları temsil eden en yetkili karar organıdır.

• Kuruluş Genel Kurulu

• Olağan Genel Kurul

• Olağanüstü Genel Kurul

Kuruluş Genel Kurul Toplantısı

Anasözleşmenin ilanından sonra en geç bir ay içerisinde kurucu ortaklardan birinin daveti üzerine yapılması gereken genel kurul toplantısıdır.

Bu genel kurula, genel kurul tarihine kadar kayıt olmuş bütün ortaklar katılabilirler.

Toplantıda kooperatifin yönetim ve denetim kurulları seçilir.

Olağan Genel Kurul Toplantısı

Yönetim kurulunun hazırlayacağı gündeme göre ve anasözleşmelerde belirtilen usul ve esaslara uyularak, her yıl hesap dönemi sonundan itibaren 6 ay içerisinde (1 Ocak - 30 Haziran tarihleri arasında) yapılması gereken genel kurul toplantısıdır.

Bu genel kurul toplantıları, genel kurul tarihinden 3 ay ve daha önce kooperatife kaydolmuş ortakların 1/4’ünün katılımıyla gerçekleştirilir.

Olağanüstü Genel Kurul Toplantısı

Haklı bir gerekçeye dayalı olarak, yönetim kurulu, denetçiler, ortağı olduğu üst birlik veya tasfiye memurları tarafından yada dörtten az olmamak üzere ortakların 1/10’unun isteği üzerine yapılan genel kurul toplantısıdır.

Olağanüstü genel kurul toplantısı yukarıda sırasıyla belirtilen şekilde toplanamadığı takdirde, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı genel kurulu toplantıya çağırma yetkisine sahiptir.

Yönetim Kurulu

Yönetim Kurulu, kanun ve anasözleşme hükümleri içinde kooperatifin çalışmasını yöneten ve onu temsil eden icra organıdır.

Yönetim Kurulu üyeleri ortaklar arasından 3 asil ve 3 yedek olmak üzere en az 1, en fazla 4 yıl için seçilebilirler.

Yönetim Kurulu üyeleri seçilmelerinden sonraki ilk toplantıda görev bölümü yaparak Başkan, Başkan Yardımcısı ve Muhasip üyeyi belirlerler.

Denetim Kurulu

Denetçiler, genel kurul adına kooperatifin bütün işlem ve hesaplarını tetkik eder.

Denetçiler, ortaklar arasından 3 asil ve 3 yedek olmak üzere en az 1, en fazla 4 yıl için seçilirler.

Denetçilerden bir tanesi kooperatif ortaklarından olmayabilir.

Kooperatif temsilcileri aynı anda hem denetim, hem de yönetim kurulunda görev alamazlar.

Uşak İlinde Faaliyet Gösteren Tarımsal Kalkınma Kooperatifleri

SIRA NO

İLÇESİKOOPERATİF

SAYISIBAĞLI KÖY

SAYISIORTAK SAYISI

TOPLAM KOOPERATİF

SAYISINA ORANI (%)

1 Merkez 19 35 1.428 26

2 Banaz 19 32 2.243 26

3 Eşme 20 21 1.347 27

4 Karahallı 2 2 81 3

5 Sivaslı 7 7 618 10

6 Ulubey 6 26 999 8

Toplam 73 123 6.716 100

Uşak İlinde Faaliyet Gösteren Sulama Kooperatifleri

SIRA NO

İLÇESİKOOPERATİF

SAYISIBAĞLI KÖY

SAYISIORTAK SAYISI

TOPLAM KOOPERATİF

SAYISINA ORANI (%)

1 Merkez 11 17 1.025 31

2 Banaz 8 15 1.082 23

3 Eşme 5 12 607 14

4 Karahallı 3 3 190 9

5 Sivaslı 5 5 518 14

6 Ulubey 3 3 184 9

Toplam 35 55 3.606 100

DESTEKLEME PROJELERİ

Destekleme Projeleri Tarımsal amaçlı kooperatiflerin

kalkınma planları ilkelerine ve politikalarına uygun olarak, tarımsal üretimi ve istihdamı artırmak, tarımsal ürünleri pazarlamak ve değerlendirmek, ortaklarına uygun şartlarla girdi sağlamak, ortakların tarımsal üretim faaliyetlerini artırmak, aynî veya nakdî kredilerle destekleyip kooperatif faaliyetlerini yönlendirmek amacıyla projeleri uygulatılır.

Projeler Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Tarım Reformu Genel Müdürlüğü kontrolünde, İllerde İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, Kırsal Kalkınma ve Örgütlenme Şube Müdürlüğü tarafından yürütülmekte ve talepte bulunan kooperatiflerce uygulanmaktadır.

Kalkınmada öncelikli yörelerde

% 15

diğer yörelerde

% 20

özkaynak katılımı gereklidir.

Proje Uygulama Aşamaları Genel Kurulda proje konusu görüşülür ve Yönetim

Kuruluna yetki verilir. Proje Etüt Raporu düzenlenir. Ahır Durum Cetveli düzenlenir. Her yıl 15 Aralık’a kadar Yatırım Programı Teklifi

yapılır Bakanlıkça ahır,işletme binası inşaatı, makine ekipman

ve canlı demirbaş materyali alımında kullanılmak üzere kredi tahsis edilir.

Müteselsil kefalet yöntemiyle “Ortaklar Borçlanma Sözleşmesi” imzalatılır.

Krediler tahsis edildikleri kalemlerde yapılan işlere göre İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü kontrolünde kullandırılır.

Yatırım Projeleri

Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı bütçesinden sağlanan krediyle uygulanan projelerdir.

Kredilerin kaynağı Bakanlık bütçesinin ilgili tertiplerine tahsis edilen ödeneklerden ve kredi geri dönüşlerinden sağlanmaktadır.

Krediler içinuygulanacak faiz oranı % 3% 3 olarak belirlenmiştir

Yatırım Proje Konuları Damızlık Sığır Yetiştiriciliği

• 30 aile x 10 baş (Merkezi Sağım Üniteli)• 30 aile x 6 baş• 40 aile x 6 baş• 50 aile x 6 baş

Besi Sığırcılığı (50 aile x 10 baş x 2 devre) Damızlık Koyun Yetiştiriciliği (50 aile x 50 baş) Arıcılık (50 aile x 20 kovan) Seracılık (50 aile x 500 m2) Kültür Mantarcılığı (20 aile x 200 torba) Merkezi Süt Sağım Tesisi

• 2 x 6 Balık kılçığı modeli• 2 x 12 Balık kılçığı modeli

Zeytinyağı Fabrikası (20 ton/gün kapasiteli) Kontinü Sis.Zey.Yağı Fab.(40-60 T/G Kap.) Zeytin Salamura tesisi (100 ton/yıl kapasiteli) Soğuk Hava Deposu (1.000 ve 2.000 ton/Yıl kapasiteli) Çeltik İşleme Tesisi (15 ton/gün kapasiteli) Mandıra (5 ve 10 ton/gün kapasiteli) Halıcılık (16 adet çeşitli tip ve kapasitede)

VADE 1.yıl ÖDEMESİZ

2.yıl FAİZ ÖDEMELİ

3.yıl TAKSİT + FAİZ

4.yıl TAKSİT + FAİZ

5.yıl TAKSİT + FAİZ

6.yıl TAKSİT + FAİZ

7.yıl TAKSİT + FAİZ

İşletme Sermayesi Programı

Proje Konusu almış ve işletmeye geçmiş kooperatifler için işletme sermayesi ihtiyaçlarına katkıda bulunmak amacıyla tahsis edilen kredidir.

Kredi kooperatif tüzel kişiliği tarafından 3 yıl vadeli olarak kullanılmaktadır.

VADE

1.yıl FAİZ ÖDEMELİ

2.yıl TAKSİT + FAİZ

3.yıl TAKSİT + FAİZ

Ortaklar Mülkiyetindeki Projelerin Uygulama Durumları

DAMIZLIK, SÜT, BESİ VE KOYUNCULUK PROJE UYGULAMALARI (GENEL BÜTÇE VE KASDP)

YILLAR

Damızlık ve Süt Sığırcılığı Koyunculuk Besicilik

Koop sayısı

Aile sayısı

Hayvan sayısı

Koop sayısı

Aile sayısı

Hayvan sayısı

Koop sayısı

Aile sayısı

Hayvan sayısı

2003 32 2.700 6.400 3 150 6.500 3 150 1.500

2004 151 12.876 28.652 44 2.200 78.000 3 150 1.500

2005 176 13.345 31.690 60 3.000 91.000 1 50 500

2006 140 9.722 26.444 27 1.350 48.100 - - -

2007 165 11.225 29.870 34 1.700 55.900 3 150 1.500

2008 54 3.047 11.014 11 550 19.500 - - -

2009 181 11.482 30.384 9 450 15.600 1 50 500

2010 78 4.519 14.288 14 700 22.100 1 147 1.470

2011 214 11.015 41.942 16 800 31.200 1 50 500

2012 30 1.589 6.416 6 300 14.300 1 50 500

TOPLAM 1.221 81.520 227.100 224 11.200 382.200 14 797 7.970

Uşak’ta Uygulanan Kooperatif Projeleri

Uygulanan Kooperatif Projeleri - 1997

Kooperatif Adı

Proje Konusu Proje Kapasitesi

Tahsis Edilen Kredi (TL)

Eğlence Süt Sığırcılığı 100 aile X 2 baş

TOPLAM

Uygulanan Kooperatif Projeleri - 2002

Kooperatif Adı

Proje Konusu Proje Kapasitesi

Tahsis Edilen Kredi (TL)

Hallaçlar Süt Sığırcılığı 100 aile X 2 baş 340.741,00

Ulubey-Merkez

Damızlık Sığır Yet. 50 aile X 4 baş 345.025,00

TOPLAM 685.766,00

Uygulanan Kooperatif Projeleri - 2004

Kooperatif Adı

Proje Konusu Proje Kapasitesi

Tahsis Edilen Kredi (YTL)

Güneli Damızlık Sığır Yet. 50 aile X 4 baş 660.313,00

Ayrancı Süt Sığırcılığı 51 aile X 2 baş 434.464,00

Paşacık Damızlık Koyun Yet. 50 aile X 26 baş 476.051,00

Corum Damızlık Koyun Yet. 50 aile X 26 baş 389.552,00

TOPLAM 1.960.380,00

Uygulanan Kooperatif Projeleri - 2005

Kooperatif Adı

Proje Konusu Proje Kapasitesi

Tahsis Edilen Kredi (TL)

Eldeniz Damızlık Koyun Yet. 50 aile X 26 baş 552.882,00

Alahabalı Damızlık Koyun Yet. 50 aile X 26 baş 553.382,00

Güllübağ Damızlık Sığır Yet. 50 aile X 4 baş 625.453,00

Kaplangı Damızlık Sığır Yet. 61 aile X 2 baş 487.383,00

TOPLAM 2.219.100,00

Uygulanan Kooperatif Projeleri - 2006

Kooperatif Adı

Proje Konusu Proje Kapasitesi

Tahsis Edilen Kredi (TL)

Ahmetler Damızlık Sığır Yet. 50 aile X 6 baş 1.008.490,00

Eskigüney- Paşacıoğlu

Süt Sığırcılığı 89 aile X 2 baş 703.955,00

Selçikler Süt Sığırcılığı 72 aile X 2 baş 592.274,00

Yeleğen Süt Sığırcılığı 79 aile X 2 baş 686.385,00

TOPLAM 2.991.104,00

Uygulanan Kooperatif Projeleri - 2007

Kooperatif Adı

Proje Konusu Proje Kapasitesi

Tahsis Edilen Kredi (TL)

Güllü Süt Sığırcılığı 70 aile X 2 baş 420.770,00

Yayalar Damızlık Sığır Yet. 50aile X 4 baş 1. 041.981,00

TOPLAM 1.462.751,00

Uygulanan Kooperatif Projeleri - 2008

Kooperatif Adı Proje Konusu Proje Kapasitesi

Tahsis Edilen Kredi (TL)

Banaz Merkez-Kuşdemir

Damızlık Sığır Yet. 50 aile X 6 baş 1.073.692,00

Öksüz Süt Sığırcılığı 51 aile X 2 baş 375.300,00

Bahadır Süt Sığırcılığı 51aile X2 baş 445.150,00

TOPLAM 1.894.142,00

Uygulanan Kooperatif Projeleri – 2009

Kooperatif Adı Proje Konusu Proje Kapasitesi

Tahsis Edilen Kredi (TL)

Muharremşah Damızlık Sığır Yet. 50 aile X 6 baş 1.786.991,00

TOPLAM 1.786.991,00

Uygulanan Kooperatif Projeleri - 2010

Kooperatif Adı

Proje Konusu Proje Kapasitesi

Tahsis Edilen Kredi (TL)

Kandemir Damızlık Sığır Yet. 40 aile X 6 baş 1.713.591,00

Kayalı Damızlık Sığır Yet. 91 aile X 4 baş 2.523.881,72

Karabacaklı Damızlık Sığır Yet. 34 aile X 4 baş 1.062.824,86

Armutlu Damızlık Sığır Yet. 69 aile X 4 baş 1.961.001,72

Saraycık Damızlık Sığır Yet. 80 aile X 4 baş 2.241.941,72

Kayapınar Damızlık Sığır Yet. 44 aile X 4 baş 1.318.224,84

Pınarbaşı Damızlık Sığır Yet. 60 aile X 4 baş 1.726.864,86

TOPLAM 12.548.330,72

Uygulanan Kooperatif Projeleri - 2011

Kooperatif Adı Proje Konusu Proje Kapasitesi

Tahsis Edilen Kredi (TL)

Dereköy Damızlık Sığır Yet. 40 aile X 6 baş 1.837.360,00

TOPLAM 1.837.360,00

“Türkiye tarımsız,

tarım kooperatifsiz

kalkınamaz”.

TEŞEKKÜR EDERİMTEŞEKKÜR EDERİM