SOFTWARE - OPERATIVNI SISTEMI

Struktrura računarskog sistema

• Računarski sistem

• Hardware (hardver) • Software (softver)

Operativni sistemi

◘ Računarski sistem

Korisnik 1 Korisnik 2 Korisnik 3 Korisnik n

kompajler tekst procesor igre … fakture

APLIKACIONI PROGRAMI

OPERATIVNI SISTEM

HARDVER

…

• Software se može podeliti u tri kategorije: 1. operativni sistemi 2. sistemski sofrver 3. aplikacioni programi

Neki autori smatraju da su i operativni sistemi deo sistemskog softvera, ali mi ćemo ga zbog njegove važnosti i jedinstvenosti među programskim proizvodima izdvojiti.

Bez OS računar ne može da radi.

Operativni sistemi

◘ Operativni sistem je kompleksan programski sistem sastavljen od skupa programa koji treba da obezbedi lako i efikasno korišćenje računara.

◘ Svi drugi softveri rade pod kontrolom OS-a, pristupaju hardveru preko OS-a poštujući pravila postavljena od strane OS-a.

◘ Pošto OS služi kao hardver/softver interface (posrednik), aplikacioni programeri i korisnici retko moraju komunicirati direktno sa hardverom, čime se pojednostavljuje programiranje.

Korisnik

Aplikacioni program

Operativni sistem

Hardver

• PODELA OPERATIVNIH SISTEMA

- 4 podele, koje se međusobno ne isključuju1. Sa stanovišta broja programa koji

istovremeno mogu da budu u memoriji2. Sa stanovišta broja korisnika koji mogu

istovremeno da koriste računar3. Sa stanovišta načina zadavanja komandi4. Sa stanovišta prenosivosti na različite

arhitekture računara

• I - Sa stanovišta broja programa koji istovremeno mogu da budu u memoriji računara OS mogu da budu:

- monoprogramski-monoprocesni - multiprogramski-multiprocesni

Monoprogramski-monoprocesni sistem omogućava da računar drži u memoriji i izvršava samo jedan program.

• Multiprogramski-multiprocesni sistem omogućava da računar drži u centralnoj memoriji više programa , od kojih se u svakom trenutku može izvršiti samo jedan program. Redosled i vreme rada svakog od njih određuje sam OS.

• Ukupno vreme izvršavanja programa je smanjeno ali se svaki od njih pojedinačno duže izvršava

• Teži se tome da ne koriste istovremeno iste resurse

• II - Sa stanovišta broja korisnika koji mogu istovremeno da koriste računar OS mogu da budu:

1. monokorisnički ( singleuser ) - računar može da koristi samo jedan korisnik 2. višekorisnički (multiuser ). - na računar može istovremeno biti

priključeno i do nekoliko stotina korisnika

• III - Sa stanovišta načina zadavanja komandi, operativnom sistemu postoje:

- operativni sistemi komandnog tipa - grafički operativni sistemi

OS komandnog tipa

• grafički operativni sistemi

IV - Sa stanovišta prenosivosti na različite arhitekture računara OS mogu da budu:

1. prenosivi ( portable) - mogu da se koriste , sa malim izmenama, na

različitim arhitekturama računara

- rade na DEC Alfa uz dodavanje različitih modula

2. neprenosivi – vlasnički (proprietary) - projektovani su tako da mogu da rade samo

na određenom modelu računara

Funkcije operativnog sistema

• Operativni sistem tretira računar kao skup resursa i pokušava da dodeli ove resurse programima, tako da računar kao celina bude što bolje iskorišćen. Resursi računarskog sistema su: procesor, memorija, datoteke na disku i ostali uređaji priključeni na računar.

• Neki resursi (npr. centralna memorija i datoteke na disku) mogu da se koriste zajednički. Njih može da koristi istovremeno više programa. Operativni sistem mora da kontroliše ovo zajedničko korišćenje da bi sprečio da programi ometaju jedan drugog.

• Neki resursi (npr. procesor i periferne jedinice) ne mogu da se dele medju korisnicima. Samo jedan program može da se izvršava u jednom trenutku i štampač u jednom trenutku može da štampa samo rezultate rada jednog programa.

• Operativni sistem dodeljuje ove resurse jednom programu na određeno vreme i po završetku ih oduzima i dodeljuje drugom programu.

• Da bi zadovoljio sve ove zahteve, operativni sistem ima tri glavne funkcije:

1. kontrolu procesa, 2. upravljanje memorijom i 3. upravljanje jedinicama.

• Operativni sistem mora stalno da prati akcije programa i promene u stanju hardvera i da deluje u skladu sa tim promenama. Ovo delovanje operativnog sistema odvija se pozivanjem odgovarajućih sistemskih programa u sastavu operativnog sistema kojima se izvršavaju različiti zadaci, a u skladu sa komandama koje mu je zadao korisnik.

Struktura operativnog sistema

• Operativni sistem je vrlo kompleksan program.• Tipičan operativni sistem se sastoji od sledećih

komponenata: 1. mikrokoda (microcode), 2. jezgra (kernel) i 3. ljuske (omotača, skoljke - shell).

• Mikrokod je skup programa specifičan za određeni hardver računara. Da bi operativni sistem mogao da funkcioniše na različitim hardverskim platformama, ovaj skup je grupisan u jedan modul, koji se naziva BIOS (Basic Input Output Sistem). Skup programa je grupisan u ROM memoriju, na čipu koji se nalazi u sastavu osnovne ploče, tako da je njegovo pisanje prebačeno na proizvođača osnovne ploče.

• Jezgro je skup programa operativnog sistema koji kontroliše pristup računaru, organizaciju memorije, organizaciju datoteka, raspored rada procesa i raspored sistemskih resursa. Ovi programi rade u posebnom režimu rada, hardverski zaštićeno od mogućih uticaja korisnika.

• Ljuska je komandni interfejs koji interpretira ulazne komande korisnika ili njihovih programa i aktivira odgovarajuće sistemske programe koji čine jezgro sistema.

• Za vreme rada računara u centralnoj memoriji ne mora da bude ceo skup programa operativnog sistema. Najčešće se u centralnoj memoriji nalazi samo skup programa potrebnih za izvršavanje najčešćih komandi (interne komande), dok se ostali programi nalaze na disku i unose u memoriju računara prema potrebi (eksterne komande).