Post on 13-Sep-2019
Rritja e kapacitetit të komunitetit në Fushë Arrëz për
ruajtjen e farave lokale bujqësore, arrore dhe frutore
Projekti EcoNord R1-32.
Belul GIXHARI
(Universiteti Bujqësor, Tiranë)
30 Shtator 2016
Rritja e kapacitetit të komunitetit në Fushë Arrëz për
ruajtjen e farave lokale bujqësore, arrore dhe frutore
Projekti EcoNord R1-32.
Belul GIXHARI
(Universiteti Bujqësor, Tiranë)
30 Shtator 2016
Universiteti Bujqesor, Tirane 1Belul Gixhari.
Hyrje:
o Shqipëria = larmi natyrore
dhe biologjike (~ 3250 specie
bimore = ~ 30% Evropës).
o Zonat malore mbartin një
larmi të madhe të bimëve dhe
racave, potenciali ekonomik i
të cilëve ende nuk është
shfrytëzuar plotësisht.
Universiteti Bujqesor, Tirane 2Belul Gixhari.
Universiteti Bujqesor, Tirane 3Belul Gixhari.
Uniformitet = gjërat janë të njejta.
NUK ke mundësi të zgjedhësh.
Kur të gjitha gjërat janë të njejta, çdo gjë
duket ose bëhet monotone .....~
Prandaj thuhet: Uniformiteti është vdekje
Universiteti Bujqesor, Tirane 4Belul Gixhari.
Uniformiteti = Gjërat janë të njejta
5Belul Gixhari. Universiteti Bujqesor, Tirane
6Belul Gixhari.
Diversiteti është jetë,
Diversiteti = Gjërat janë të ndryshme
Universiteti Bujqesor, Tirane
Universiteti Bujqesor, Tirane 7Belul Gixhari.
Çfarë është biodiversiteti?o Bimësia (brenda specieve dhe ndërmjet specieve), me larminë e
tipareve sasiore e cilësore: përfshihen në termin = biodiversitet.
o Biodiversiteti është i trashëgueshëm ose jo i trashëgueshëm.
o Biodiversiteti që trashëgohet është baza e ekzistencës së vetë
njerëzimit.
Çfarë kuptojmë me Resurset gjenetike?
Togfjalëshi = resurse gjenetike ndahet në:
resurse = burim, pasuri, rezervat dhe
gjenetike = tipare, karaktere që trashëgohen.
o Në plan të gjerë koncepti resurse gjenetike përfshin të gjithë
bimësinë (të egër, spontane, të kultivuar, etj.). me tipare të
trashëgueshme ose jo (në kohë dhe territore të caktuara).
o Në vështrimin e ngushtë agronomik, me resurse gjenetike
përfshihen bimët e kultivuara dhe varietetet e përmirësuara.
Universiteti Bujqesor, Tirane 8Belul Gixhari.
Biodiversiteti i bimëve
• Bimët ushqejnë njeriun. Aktualisht 93% e dietës humane paraqitet
nga ushqimet bimore.
• Bimët sigurojnë lëndë të para, energji, medikamente, oksigjen, etj.
• Bimët janë bazë në stabilizimin e klimës, të ajrit, në mbrojtjen
e tokës nga erozioni dhe shembjet, në mbrojtjen e brigjeve të
lumenjve,
• Bimët kontribuojnë në ruajtjen e bilancit kimik të globit,
mbrojnë eko-sistemet, rregullojnë biosferën, etj.
Universiteti Bujqesor, Tirane 9Belul Gixhari.
Universiteti Bujqesor, Tirane 10Belul Gixhari.
Humbjet e Biodiversitetit Biodiversiteti është shkatërruar në vijimësi
kryesisht për shkak të aktivitetit të njeriut**,
o Nga përdorimi pa kriter i burimeve natyrore
o nga braktisja e vendbanimeve, veçanërisht në ato malore.
si rezultat i ndryshimit të klimës,
o Në përgjithësi: menaxhimi dhe përdorimi i qëndrueshëm i
biodiversitetit është zbatuar në masë të pamjaftueshme.
Universiteti Bujqesor, Tirane 11Belul Gixhari.
Biodiversiteti i dëmtuar kryesisht nga njeriu
o Krijimi dhe futja në bujqësi e farave me rendimente të larta
ishte me pasoja për bimësitë lokale.
o Pasoja = shumë forma lokale (landraces) humbën, u lanë pas
dore ose vazhduan të kultivohen në hapsira të vogla.
o Humbja/zhdukja e formave lokale njihet si erozion gjenetik ose
shkatërrim i biodiversitetit.
Universiteti Bujqesor, Tirane 12Belul Gixhari.
Ndryshimet nga bimët e egra te format lokale dhe varietetet
moderne janë shoqëruar me ngushtim të bazës gjenetike.
(me kuadrate paraqiten tiparet e ndryshme te bimët)
14 tipare 9 tipare 4 tipare
Belul Gixhari. Universiteti Bujqesor, Tirane 13
Universiteti Bujqesor, Tirane 14Belul Gixhari.
Reduktimi i bazës gjenetike nga format e egra te gruri i butë
(me shenja të kuqe paraqiten tiparet e ndryshme te gruri)
Belul Gixhari. Universiteti Bujqesor, Tirane 15
Pamje nga zona Pukë – Fushë Arrëz
të biodiversitetit të dëmtuar
nga shkaqe të ndryshme:
djegiet, prerjet, shkuljet, shembjet, tharjet, etj.
Biodiversiteti i shkatërruar nga dëmtimi i burimeve natyrore:
djegiet, prerjet, shkuljet, shembjet, tharjet, etj.
Universiteti Bujqesor, Tirane 16Belul Gixhari.
Biodiversiteti i shkatërruar nga braktisja e vendbanimeve,
sidomos malore = që çon në humbje të biodiversitetit.
Universiteti Bujqesor, Tirane 17Belul Gixhari.
Belul Gixhari. Universiteti Bujqesor, Tirane 18
Biodiversiteti i shkatërruar
nga prejet (Fushë Arrëz)
Universiteti Bujqesor, Tirane 19Belul Gixhari.
Si e ruajmë biodiversitetin?
o Ruajtje jasht vend-origjinës: = në Bankat Gjenetike.
o Ruajtje në vend-origjinë: ruajtje në fermë.
Ruhen bimët që i shkojnë më mirë një fermeri,
që ai i pëlqen ti mbajë dhe ti rrisë.
o Ruajtje në vend-ndodhjen natyrale: ruajtja bëhet natyrshëm në
terrene natyrale ku bimët kanë mbirë vetë (kryesisht bimët e egra,
mjeksore, frutat e pyllit, etj
Universiteti Bujqesor, Tirane 20Belul Gixhari.
Ruajtja e biodiversitetit në Bankën Gjenetike
o Shqipëria ka krijuar Bankën Gjenetike,
që ruan bimët me fara (3200) ose
me rrënjë /bimë (900).
o Ruajtje afat gjatë: 50, 100 ose më shumë vite (= koleksion bazë).
o Ruajtje për përdorim aktual (= koleksion aktiv)**
o **Qëllimi është ruajtja dhe përdorimi i qëndrueshëm i resurseve
të bimëve për bujqësinë dhe ushqimin nga fermerët e sotëm .
Thënie me rëndësi
o Të mbjellësh/rrisësh një farë = të mendosh për 1 vit.
o Të mbjellësh/rrisësh një pemë = të mendosh për 10 vite.
o Të rrisësh/edukosh një brez = të mendosh për 100 vite.
o Të ruash farat e bimëve në bankat gjenetike = të mendosh për
më shumë se 100 vite = dmth të mendosh për brezat që vijnë
dhe që NUK e kanë mundësinë të gjejnë në natyrë të gjitha
bimëte që kemi ne sot.
Universiteti Bujqesor, Tirane 21Belul Gixhari.
Ruajtja e biodiversitetit në Bankën Gjenetike
Lidhur me biodiversitetin NUK ka mundësi të thuhet:
• se çfarë bimësh do tju nevojiten brezave të ardhshëm, ose
• se cilat bimë mund të jenë të afta për t’i plotësuar kërkesat e
së ardhmes, ose
• cilat bimë mund të jenë të afta të përballojnë ndryshimet e
shpejta të klimës.
Por një gjë është e sigurtë:
Sa më shumë diversitet të konservohet dhe të jetë i
disponueshëm për tu përdorur në të ardhmen, aq më të mëdha do
të jenë shanset e plotësimit të kërkesave të brezave në të ardhmen.
Universiteti Bujqesor, Tirane 22Belul Gixhari.
Ruajtja e biodiversitetit në Fermë
o Ruajtja në Fermë po konsiderohet si forma më e rëndësishme e
ruajtjes së diversitetit bimor.
o Sado i madh të jetë numri i formave bimore që ruhen në bankën
gjenetike, ato janë shumë herë më pak se diversiteti që ruhet në
fermë (në nivel fshati, apo në shkallë vendi).
o Ruajtja në fermë është në kushte të ngjashme ose të përafërta me
kushtet origjinale të krijimit dhe përshtatjes së një bime.
Universiteti Bujqesor, Tirane 23Belul Gixhari.
Pamje nga ruajtja e biodiversitetit në Fermë
Universiteti Bujqesor, Tirane 24Belul Gixhari.
Rreziqet e biodiversitetit në Fermë
o Lëvizjet e shumta demografike në vend ose jasht vendit e bëjnë
ruajtjen në fermë jo të sigurtë, prandaj ruajtja e bimëve në bankën
gjenetike është e nevojshme dhe plotson ruajtjen në fermë.
o Shumë vende që nuk kanë braktisur fshatin futen në grupin e
vendeve të pasura.
o Të gjitha vendet ose pjesë të tyre që e kanë braktisur fshatin janë
grupuar në vendet me varfëri më të lartë.
o Mosbraktisja e fshatit kërkon kryesisht: rrugë, ujë, drita, politika
nxitëse bujqësore.
Universiteti Bujqesor, Tirane 25Belul Gixhari.
Universiteti Bujqesor, Tirane 26Belul Gixhari.
Përse duhet ruajtur biodiversiteti?
o Kur humbasin speciet e rëndësishme shërbimet jetësore
ekologjike ndërpriten = diversiteti vazhdon të zhduket.
o Format bimore autoktone kanë vlera të veçanta për zonën ku
janë përshtatur.
o Format lokale të ruajtura nga fermerët kanë veçori dhe cilësi që
NUK i kanë kultivarët modernë.
o Këto veçori janë rezultat i bazës gjenetike më të gjërë se
kultivarët modernë.
Baza gjenetike më e gjërë te format e egra dhe lokale
14 tipare 9 tipare 4 tipare
Ngushtim të bazës gjenetike varietetet moderne
Belul Gixhari. Universiteti Bujqesor, Tirane 27
Universiteti Bujqesor, Tirane 28Belul Gixhari.
Rëndësia e varieteteve lokale
• Përshtatja ndaj kushteve të zonës ku kultivohen.
• Ato shmangin efektet negative të klimës.
• Kanë kërkesa modeste (pleh, ujë, pesticide, mekanizim, etj)
• Sigurojnë prodhim të qëndrueshëm për çdo vit;
• Kanë qëndrueshmëri ndaj sëmundjeve kryesore të bimëve;
• Kanë cilësi të veçanta të prodhimit,
• Kanë shije shumë të mirë aq të kërkuar nga konsumatori.
29Belul Gixhari.
Qëndrueshmëria ndaj sëmundjeve karakteristikë kryesore e
formave bimore autoktone.
Universiteti Bujqesor, Tirane
Rezultatet e arritura nga Projekti
o Janë koleksionuar deri tani:
o Gjithsej = 15 varietete fermeri.
o Misër: 2 varietete fermeri (misër i bardhë dhe i verdhë me
përbërje qelqore).
o Fasule: 9 varietete fermeri të ndryshme.
o Hudhër: 1 varietet fermeri (kokë madhe, thelbinj të mëdhenj).
o Arra: 1 varietet fermeri (kokërr madhe).
o Qepë vendi 1 varietet fermeri.
o Spec i kuq djegës 1 varietet
Universiteti Bujqesor, Tirane 30Belul Gixhari.
Rezultatet e Projektit
NUK mund të pretendohet se janë:
o koleksionuar të gjitha format e përdorura nga fermerët.
o koleksionuar format më të mira të fermerëve.
o shkeluar të gjitha fermat e mëdha apo të vogla të zonës.
Por mund të themi se:
o ka filluar diçka të lëvizë në të mirë të biodiversitetit.
o po tentohet të hidhen disa baza në interes të komunitetit.
o format e fermerit të grumbulluara janë paisur me pasaportën
përkatëse.
o Kjo vlen në promovin e zonës që i kultivon dhe në mbrotjen e
tyre.
Universiteti Bujqesor, Tirane 31Belul Gixhari.
Universiteti Bujqesor, Tirane 32Belul Gixhari.
Rezultatet paraprake të Projektit
Misri për kokoshka_Fshati Fushë Arrëz Misri I bardhë “Morave_Fushë Arrëz
Universiteti Bujqesor, Tirane 33Belul Gixhari.
Rezultatet paraprake të Projektit
Hudhra e bardhe-Kryezi_FusheArrez
Universiteti Bujqesor, Tirane 34Belul Gixhari.
Rezultatet paraprake të Projektit
Arra e Kabashit
Universiteti Bujqesor, Tirane 35Belul Gixhari.
Fasulja 2_FusheArrez
Universiteti Bujqesor, Tirane 36Belul Gixhari.
Fasulja e bardhë-Fushë Arrëz Misri i bardhë_Dardhëz_Fushë Arrëz
Universiteti Bujqesor, Tirane 37Belul Gixhari.
Universiteti Bujqesor, Tirane 38Belul Gixhari.
Universiteti Bujqesor, Tirane 39Belul Gixhari.
epe me kultivim 2 vjecar_Fshati
Qelëz_FusheArrez
Qepe me kultivim 3 vjecar_fshati
Xath_FusheArrez
Universiteti Bujqesor, Tirane 40Belul Gixhari.
Spec djegës
i vendit
Belul Gixhari. Universiteti Bujqesor, Tirane 41
Belul Gixhari. Universiteti Bujqesor, Tirane 42
Kultivari i mollës “Gjyle” e Pukës
Belul Gixhari. Universiteti Bujqesor, Tirane 43
Kultivari i mollës “Boshnjake”
Belul Gixhari. Universiteti Bujqesor, Tirane 44
Varietete të tjerë lokale të identifikuara në
fermë (on farm)
17 kultivarë molle: Gjyle, Boshnjake, Karapash, Kapse, Koce, Verore,
Kovaçe, Rusha, Dimrake, Kuqja e Naimit, Kuqaloshja e Gjegjanit, Gjyle e
thartme, Gjeçe, Kuçale, Bashote, Lulsatke, etj.
10 kultivarë dardhe: Rakakel, Veriorja, Korrikje e Pukës, Verore, Vjeshtore,
Kokërr madhe, Bishtjne e Pukës, Dimërore, Kokiçke, etj.
mbi 26 Kultivarë rrushi Tajka rozë e Gjegjanit, Tajkë e kuqe, Manakuqi i
Pukës, Razaki rozë e Pukës, Rrush Dhelpre ose Dhelpnur, Kokërr vogli i
Iballës, Çelek i bardhë, Levrushki, I vonti i Pukës, Rrushi Gjyl-e, Rrushi
Dedaj, I ziu i Dedajve, Tahir, Tahir i Zi, Thanës, Laraman, Rrush blu, Kallmet,
Ragabardhi, Naraqi i Qelzës, Mjaltës, Buzhal, Shorte, Folet, Brasen, Arap.
Belul Gixhari. Universiteti Bujqesor, Tirane 45
Varietete të tjerë lokale të identifikuara në
fermë (on farm)
• mbi 8 kultivarë kumbulle
• 7 kultivarë qershie
• 7 kultivarë arre
• mbi 17 kultivarë misri
Forma të tjera të kultivuara dhe të egra
• Hudhër kokërrmadhe, Hudhër e bardhë ose hudhër e gojanit,
Qepa e kuqe, Qepa e kuqe e Dibrës, Spec i Oblikës, Fasule e
Iballës, Fasule e kuqe, Patate vendi, Ftoi i lalajve, Mani i
lashtë, Shegë Devedishe, Mani im kuq, Mani i zi, Boronica,
Sherebela, Trumza ose Shtërmeni, Menderza, etj.
Belul Gixhari. Universiteti Bujqesor, Tirane 46
Burime të bimëve të egra të identifikuara në
zonë mbi 38 specie
molla e egër, dardha e egër, qershia e egër, mëzhdrava,
manaferra, murrizi, thana, caraci, shega e egër, boronica, fiku i
egër, gështenja, lajthia e egër, arra, larushku, gorica, vodhëza,
kumbulla e egër, kulumbria, bajamja e egër, verriu, mjedra,
qingla, rigoni i kuq, rigoni i bardhë, zherokulli, primula,
kamomili, karrota e egër, dhe 2 vjeçare, boronica e zezë,
luleshtrydhja e pyllit, dëllinja e zezë, dëllinja e kuqe, çikorja,
trumëza, hithra, hrëndafili i egër , etj.
Belul Gixhari. Universiteti Bujqesor, Tirane 47
Eko-turizmi dhe përdorimi i qëndrueshëm i
burimeve lokale
Ruajtja dhe përdorimi i qëndrueshëm i burimeve bimore
lokale/autoktone është i domosdoshëm për zhvillimin e zonës
në përgjithësi dhe të turizmit në veçanti.
Diversiteti bimor i kultivuar, i egër, pyjor, diversiteti i
peizazheve, relievtit, burimeve ujore, mbulesave pyjore,
trashëgimisë ndërtimore, kulturore, prania e bio-monumenteve të
shumtë, etj., janë premisa dhe burime natyrore që mund të
shfrytëzohen për eko-turizëm.
Belul Gixhari. Universiteti Bujqesor, Tirane 48
Eko-turizmi dhe historia e zonës
• Ekoturizmi është i lidhur me historinë e kulturën e një vendi.
• Edhe fshatrat e zonës (Kryeziu, Iballa, Qafë Mali, etj.) kanë
historinë dhe kulturën e tyre të njohur në shekuj.
• Banorët e këtyre fshatrave kanë bërë përpjekje të vazhdueshme
për të qenë të lirë e të pavarur.
• Këtë e provon fakti që fshatrat e zonës kanë ruajtur dhe
trashëguar mjaft nga pasuritë e diversitetit bimor dhe të
pasurive kulturore të zonës.
Belul Gixhari. Universiteti Bujqesor, Tirane 49
Eko-turizmi dhe historia e zonës
Ka dëshmi se krahina ka qenë e banuar që në lashtësi.
Zona, ndër shekuj, ka pasur mjeshtra të gurit e të drurit.
Dëshmi arkeologjike dhe gjurmë të rrugëve të lashta (mund të
përmendim: Kalanë e Iballës të përiudhës romake; gjurmët e një
fortifikimeve të gjetur në Gralisht (Bugjon) në lartësin mbi 900
m, gjurmët e një kështjelle në krahun verior të krahinës Iballë
(në Berishë), ndërtime shumë të vjetra të fortifikimeve dhe në
veçanti të kullave tre katëshe.
Kryeziu është vendlindja e figurave të mëdha kombëtare si
Shtjefen Gjeçov Kryeziu dhe Ndre Mjeda.
Belul Gixhari. Universiteti Bujqesor, Tirane 50
Eko-turizmi dhe historia e zonës
Iballa ka dëshmi të shumta, që është popullsi mbartëse e asaj që
njihet me emrin "Kultura e Komanit", kulturë që trashëgon
elemente e veçori trashëguese të popullsisë ilire.
Në këtë krahinë dëshmohet prania e kishave të vjetra si; Kisha
e Alshiçes (Berishë), Kisha Zojës Shnaprende (Kokdodë),
Kisha mbrenda rrënojave të kalasë së Iballës, gjurmët e dy
manastireve benediktine të vjetër e të lashtë.
Belul Gixhari. Universiteti Bujqesor, Tirane 51
Eko-turizmi dhe historia e zonës
Përbërja heterogjene e zonës, bashkjetesa e disa fiseve dhe dy
besimeve fetare, katolikë e myslimanë, ka krijuar llojshmërinë e
elementeve kulturorë, të këngëve, valleve, kostumografisë,
etj.
Tërheqëse për mjaft turistë të huaj janë veshja e burrave të
zonës, veshja e grave Mirditore, veshjet e grave të Kabashit,
Kryeziut dhe të Pukës, etj.
Këto veshje tradicionale autoktone, gratë e zonës i kanë
punuar me mjeshtëri e art dhe trashëguar që prej shekujsh. Vlen
të përmendim Dava Papushin, e cila deri në moshën 86 vjeçare
ishte e pasionar për punimin e rrobave mirditore.
Belul Gixhari. Universiteti Bujqesor, Tirane 52
Zona e Fushë-Arrëzit është mjaft e pasur në burime,
monumente dhe bio-monumente natyrore.
Ujvara e Kryeziut
Qarret e varrezave të Shënkollit, në Kodër Gegaj
Qarri tek xhamija, në varrezat e fshatit Kryezi
Karsti i Munellës, 1800 – 1990 m mbidet, pranë fshatit Tuç (Qafë
Mali).
Sofra e Lekës 350 m mbi nivelin e detit, pranë fshatit Kabash
Pisha e Dardhës, 450 m mbi nivelin e detit, në varrezat e fshatit
Dardhë (Blerim)
Pisha e Shejzës ndodhet në afërsi të fshatit Iballë
Mrizi i Ndërlugjeve 800 m mbi nivelin e detit, pranë fshatit Meçe,
(Rrape).
Belul Gixhari. Universiteti Bujqesor, Tirane 53
Zona e Fushë-Arrëzit është mjaft e pasur në
burime, monumente dhe bio-monumente natyrore.
Hurdha e Tisit ndodhet në lartësinë 650 m mbi nivelin e detit,
në luginën e përroit të Gomsiqes.
Shpella e Kaurit ndodhet në afërsi të fshatit Lëvrushk.
Shpella e Gjeçovit në afërsi të fshatit të fshatit Gomsiqe.
Guri i Shenjtë, një gur graniti me formë shumëkëndëshi afër
fshatit Zezaj, .
Gështenjat e Kokdodit është pyll i përbërë nga gështenja e
kalit .
Bungat e varrezave gjenden në varrezat e fshatit Korthpulë.
Belul Gixhari. Universiteti Bujqesor, Tirane 54
Të gjithë këto burime natyrore dhe
kulturore kanë vlera shkencore
(gjeologjike, gjeomorfologjike, biologjike,
estetike, ekonomike, historike), didaktike,
ekologjike, kulturore dhe turistike.
Belul Gixhari. Universiteti Bujqesor, Tirane 55
Eko-turizmi dhe produktet bio të zonës
Shumë nga familjet e zonës së Fushë-Arrëzit kanë pasur dhe
vazhdojnë të kenë traditë në përgatitjen e ushqimeve,
sidomos me ushqime bio, për përdorim direkt ose për
konservim për periudhën e dimrit.
Belul Gixhari. Universiteti Bujqesor, Tirane 56
Eko-turizmi dhe produktet bio të zonës
Produktet blegtorale bio të tillë si: qumështi, kosi, gjalpi,
djathi i lopës, djathi i deles, djathë dhije, etj., si dhe
perimet të prodhuara në kopështin e shtëpisë (qepa, hudhra,
domatja, trangulli, speci, lakra, patatja, fasule, etj.),
frutat e qershisë, kumbullave, mollëve, dardhave, ftojt, arrat,
gështenjat, etj.,
pijet e ndryshme si: verë e kuqe dhe e bardhë nga rrushi që
prodhohet në hardhi apo në vreshtat në fshatrat e zonës, raki
rrushi, raki mani, raki qershie, raki thane, raki kumbulle pa
lëndë të huaj, mjaltë i një cilësie konkurruese, etj., janë
produkte bio të zonës me vlera të përdorimi për zhvillimin e
eko-turizmit.
Belul Gixhari. Universiteti Bujqesor, Tirane 57
Eko-turizmi dhe produktet bio të zonës
Llojet e ndryshme të mishit të pjekur në hell (mish qingji,
keci, dhie) shumë cilësor, pasi bagëtia e imtë kullot në bjeshkët
e zonës, që është e pasur me lloje të ndryshme bimësie;
mishin e pulës së fshatit dhe qervishin, që përgatitet me
lëngun e pulës dhe me miell misri,
pitet e pjekura në tepsi me saç, me ngrohje prushi me dru lisi,
etj.,
janë ndër produktet bio me cilësi të larta që ofron guzhina
tradicionale e zonës.
Belul Gixhari. Universiteti Bujqesor, Tirane 58
Eko-turizmi dhe produktet bio të zonës
Të gjitha këta vlera të trashëgimisë bimore, pezazhore,
kulturore e historike.....
janë një pasuri materiale e shpirtërore të pallogaritshme
dhe përbëjnë bazën kryesore, suportin për nxitjen e
ekoturizmit dhe formave të tjera turistike, që duhet të
aplikohen sot e në të ardhmen.
Belul Gixhari. Universiteti Bujqesor, Tirane 59
Llojet e turizmit që ofron mjedisi natyror i
zonës së Fushë-Arrëzit
Shtrirja gjeografike e zonës së Fushë-Arrëzit dhe kryesisht të
krahinave Qafë Mali, Iballë, Blerim, etj., janë mjaft të
favorshme për zhvillimin e shumllojshëm të turizmit si psh:
turizmi malor, turizmi alpin, turizmi kurativ, turizmi i
gjelbër, turizmi aventurë (makina të forta foristrada, motora
garash, ), shëtitjet me kalë, guidave të ndryshme turistike në
të gjitha stinët e vitit, turizëm kulturor (turizëm kulturor,
historik, për studiuesit e florës e faunës (bio-monumentëve),),
turizëm kulinar (për të testuar dhe shijuar produktet e
guzhinës tradicionale), etj.
Belul Gixhari. Universiteti Bujqesor, Tirane 60
Turizmi efektiv
• Ndërgjegjësimi i të gjithë aktorëve përbën sot një nevojë
urgjente dhe kërkon që roli i institucioneve përgjegjës për
zhvillimin e turizmit të forcohet përsa i përket hartimit të
politikave dhe strategjive për turizmin lokal malor.
• Për një proçes efektiv të përfshirjes së aktorëve që ndikojnë
turizmin, janë të nevojshëm realizimi i një bashkëpunimi dhe
marrëdhënie të ngushtë pune me të gjitha strukturat në nivel
lokal, kombëtar dhe rajonal.
• Të gjithë institucionet, veprimtaria e të cilave ndërthuret me
aktivitete të turizmit, duhet të koordinojnë planet e tyre të
veprimit me institucionin përgjegjës për turizmin sipas
dispozitave të caktuara në legjislacion.
Belul Gixhari. Universiteti Bujqesor, Tirane 61
Ruajtja
e
Boidiversitetit Bimor
Botëror
Universiteti Bujqesor, Tirane 62Belul Gixhari.
Ruajtja e Boidiversitetit Bimor Botëror
Ruajtja e
farave
në tunelin
e Svalbard
(Norvegji)
Ruajtja e farave në tunelin e Svalbard
•Tuneli Global Svalbard i ruajtjes së farave është
hapur zyrtarisht në 26 Shkurt 2008
•Ai mund të ruajë 1,500,000 mostra me nga 500
fara secila.
•Temperatura e ruajtjes kurrë nuk zbret nën -3°C
•Tuneli Global Svalbard i ruajtjes së farave është
hapur zyrtarisht në 26 Shkurt 2008
•Ai mund të ruajë 1,500,000 mostra me nga 500
fara secila.
•Temperatura e ruajtjes kurrë nuk zbret nën -3°C
Belul Gixhari. Universiteti Bujqesor, Tirane 63
Universiteti Bujqesor, Tirane 64Belul Gixhari.
• Ruajtja bëhet vetëm në sajë të akullit dhe borës• Ruajtja bëhet vetëm në sajë të akullit dhe borës
Belul Gixhari. Universiteti Bujqesor, Tirane 65