Post on 23-Jun-2020
1
dr Marek MasztalerzUniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu 2011
RACHUNKOWOŚĆ ZARZĄDCZA
wykład I
O czym będziemy mówić ?
© Marek Masztalerz
Strategiczne zarządzanie kosztami13.
Kaizen Costing12.
Target Costing11.
Life Cycle Costing10.
Rachunek kosztów standardowych9.
Time-Driven Activity-Based Costing8.
Activity-Based Costing7.
Rachunek kosztów normalnych6.
Kalkulacja kosztów5.
Rozliczanie kosztów4.
Ewidencja księgowa kosztów3.
Klasyfikacja i pomiar kosztów2.
Pojęcie kosztów1.
2
RACHUNEK KOSZTÓW
EWIDENCJA EWIDENCJA KOSZTÓWKOSZTÓW
KALKULACJA KALKULACJA KOSZTÓWKOSZTÓW
ZARZĄDZANIE ZARZĄDZANIE KOSZTAMIKOSZTAMI
PLANOWANIE PLANOWANIE KOSZTÓWKOSZTÓW
gromadzenie informacji o poniesionych kosztach w róŜnych przekrojach
kalkulacja kosztu wytworzenia na potrzeby sprawozdawcze (rachunkowość finansowa) oraz kalkulacja na potrzeby zarządcze
prognozowanie i planowanie przyszłych kosztów w ramach budŜetu, ustalanie standardów/normatywów kosztowych
kształtowanie poziomu i struktury kosztów
© Marek Masztalerz
POJĘCIE KOSZTÓW
© Marek Masztalerz
koszty i straty to uprawdopodobnione zmniejszenia w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie zmniejszenia wartości aktywów, albo zwiększenia wartości zobowiązań, które doprowadzą do spadku kapitału własnegolub zwiększenia jego niedoboru w inny sposób niŜ wycofanie środków przez udziałowców lub właścicieli (UoR)
KOSZTY ≠≠≠≠ WYDATKI
Nie kaŜdy wydatek jest kosztem, ale kaŜdy koszt pociąga za sobą wydatek.
3
KOSZTY ZMIENNE
© Marek Masztalerz
KRÓTKI OKRES DŁUGI OKRES
KOSZTY ZMIENNE
CAŁKOWITE
KOSZT ZMIENNY
JEDNOSTKOWY
wielkość produkcji
wielkość produkcjiwielkość produkcji
wielkość produkcji
KOSZTY STAŁE
© Marek Masztalerz
KRÓTKI OKRES DŁUGI OKRES
KOSZTY STAŁE CAŁKOWITE
KOSZT STAŁY JEDNOSTKOWY
wielkość produkcji
wielkość produkcjiwielkość produkcji
wielkość produkcji
4
PODZIAŁ KOSZTÓW NA STAŁE I ZMIENNE
© Marek Masztalerz
metoda księgowa (werbalna)
metody statystyczne, np. MNK
∑
∑
=
=
−
−−=
n
tt
n
ttt
KKQQkzj
1
2
1
)(
))((
QkzjKKS −=
PODZIAŁ KOSZTÓW NA STAŁE I ZMIENNE
© Marek Masztalerz
Okre sWie lko ść produkcji
Qt
Ś re dnia produkcja
Q*Qt - Q*
Koszty produkcji
Kt
Ś re dnie koszty
produkcji K*
Kt - K* Kowariancja
(Qt - Q*) x (Kt - K*)
Wariancja (Qt - Q*)^2
sty 852 1 000 - 148 82 568 100 000 -17 432 2 579 936 21 904 lut 923 1 000 - 77 91 452 100 000 - 8 548 658 196 5 929
mar 966 1 000 - 34 98 362 100 000 - 1 638 55 692 1 156 kw i 1 067 1 000 67 105 478 100 000 5 478 367 026 4 489 ma j 1 085 1 000 85 110 463 100 000 10 463 889 355 7 225 cze 1 102 1 000 102 106 330 100 000 6 330 645 660 10 404 lip 1 130 1 000 130 108 501 100 000 8 501 1 105 130 16 900 sie 1 089 1 000 89 103 774 100 000 3 774 335 886 7 921 wrz 1 037 1 000 37 99 668 100 000 - 332 - 12 284 1 369 paź 985 1 000 - 15 101 537 100 000 1 537 - 23 055 225 lis 902 1 000 - 98 97 804 100 000 - 2 196 215 208 9 604 gru 862 1 000 - 138 94 063 100 000 - 5 937 819 306 19 044
12 000 1 200 000 7 636 056 106 170
Koszt zmienny jednostkowy = 7 636 056 / 106 170 = 71,923 zł/szt.
Koszty stałe = 100 000 – 1000 * 71,92 = 28 077 zł/mies.
5
PODZIAŁ KOSZTÓW NA STAŁE I ZMIENNE
© Marek Masztalerz
K = 71,92 Q + 28 077
80 000
85 000
90 000
95 000
100 000
105 000
110 000
115 000
800 850 900 950 1 000 1 050 1 100 1 150
Wie lko ść produkcji
Ko
sz
ty p
rod
ukc
ji
GRUPY KOSZTÓW
© Marek Masztalerz
KOSZTY OPERACYJNE
POZOSTAŁE KOSZTY
OPERACYJNE
KOSZTY FINANSOWE
koszty związane z podstawową działalnością firmy (produkcja, handel, usługi), np. zuŜycie energii, zuŜycie materiałów, koszty wynagrodzeń, koszty usług obcych, koszty najmu i dzierŜawy, wartość sprzedanych materiałów i towarów;
inne koszty związane z działalnością firmy, np. darowizny, zapłacone kary i grzywny, niedobory majątku, odpisy z tytułu utraty wartości aktywów niefinansowych (trwałych i obrotowych), wartość sprzedanych niefinansowych aktywów trwałych
koszty związane z działalnością inwestycyjną i finansową, np. zapłacone odsetki, prowizje bankowe, odpisy z tytułu utraty wartości aktywów finansowych, ujemne róŜnice kursowe, wartość sprzedanych aktywów finansowych
6
UKŁADY EWIDENCYJNE KOSZTÓW
© Marek Masztalerz
Zespół „5” lub „9”Zespół „5”Zespół „5”Zespół „4”
Koszty wydziału X
Koszty wydziału Y
...
Koszty działu A
Koszty działu B
... itp.
Koszty bezpośrednie
Koszty pośrednie
Koszty zakupu
Koszty dział. podst.
Koszty dział. pomoc.
Koszty zarządu
Koszty sprzedaŜy
Amortyzacja
ZuŜycie materiałów
Usługi obce
Podatki i opłaty
Wynagrodzenia
Świadczenia dla prac.
Pozostałe koszty
koszty wg miejsc koszty wg miejsc powstawania (np. powstawania (np.
działów, wydziałów, działów, wydziałów, procesów)procesów)
koszty produkcji koszty produkcji wg nośników (czyli wg nośników (czyli
w przekroju wyrobów, w przekroju wyrobów, usług lub klientów)usług lub klientów)
koszty funkcji koszty funkcji realizowanych realizowanych
przez jednostkęprzez jednostkę
koszty proste koszty proste wg rodzajuwg rodzaju
MPKUKŁAD
KALKULACYJNYUKŁAD
FUNKCJONALNYUKŁAD
RODZAJOWY
UKŁAD RODZAJOWY KOSZTÓW
© Marek Masztalerz
PODATKI I OPŁATYPODATKI I OPŁATY
ZUśYCIE MATERIAŁÓW I ENERGIIZUśYCIE MATERIAŁÓW I ENERGII
USŁUGI OBCEUSŁUGI OBCE
AMORTYZACJAAMORTYZACJA
UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE I INNE ŚWIADCZENIAI INNE ŚWIADCZENIA
WYNAGRODZENIAWYNAGRODZENIA
POZOSTAŁE KOSZTY RODZAJOWEPOZOSTAŁE KOSZTY RODZAJOWE
materiały do produkcji, materiały pomocnicze, materiały biurowe, prąd, gaz, ciepło, paliwo
usługi transportowe, pocztowe, bankowe, remontowe i inne; outsourcing
składki na ZUS płacone przez pracodawcę, świadczenia dla pracowników, szkolenia
akcyza, niepodlegający odliczeniu VAT, opłaty skarbowe, podatek od nieruchomości, podatki lokalne,
systematyczne zuŜycie środków trwałych oraz wartości niematerialnych
pensje brutto pracowników zatrudnionych na umowę o pracę, umowę zlecenia i umowę o dzieło
koszty najmu i dzierŜawy, koszty reprezentacji i reklamy, koszty podróŜy słuŜbowych i inne
7
401 AMORTYZACJA
© Marek Masztalerz
Amortyzacja długoterminowych inwestycji niefinansowych, jeśli firma stosuje model wyceny w cenie nabycia
Jednorazowy odpis środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych o niskiej wartości (poniŜej 3 500 zł)
Amortyzacja wartości niematerialnych i prawnych
Amortyzacja własnych środków trwałych własnych i w leasingu finansowym
TAK
Wartość netto zlikwidowanych, darowanych, ukradzionych niefinansowych aktywów trwałych (PKO)
Wartość netto niefinansowych aktywów trwałych utraconych w wyniku zdarzeń losowych (SN)
Odpisy z tytułu trwałej utraty wartości niefinansowych aktywów trwałych (PKO)
Wartość netto sprzedanych niefinansowychaktywów trwałych (PKO)
NIE
Środki trwałe moŜna amortyzować metodą liniową, degresywna lub naturalną.Wartości niematerialne i prawne amortyzuje się metodą liniową.
401 AMORTYZACJA
© Marek Masztalerz
Umorzenie ŚTUmorzenie ŚT
Umorzenie Umorzenie WNiPWNiP
AmortyzacjaAmortyzacja
Umorzenie NIDUmorzenie NID
8
402 ZUśYCIE MATERIAŁÓW I ENERGII
© Marek Masztalerz
Niezawinione niedobory, straty i ubytki naturalne materiałów, skompensowane z nadwyŜkami, mieszczące się w granicach norm zuŜycia, składowania lub transportu
Materiały na cele biurowe i ogólne: kawa, woda , artykuły spoŜywcze, wydawnictwa, materiały eksploatacyjne, środki czystości
ZuŜycie odpadów uŜytkowych powstałych w toku produkcji
ZuŜycie materiałów i części zamiennych na cele konserwacji, napraw i remontów
Opakowania jednostkowe i zbiorcze
Narzędzia, przyrządy i inne przedmioty niskocenne zaliczane do materiałów
Materiały pośrednie: paliwa, energia, gazy
Materiały bezpośrednie produkcji: surowce, paliwa, półfabrykaty, komponenty itp.
TAK
Odpisy aktualizujące wartość materiałów oraz wynikające z wyceny materiałów po cenie sprzedaŜy netto niŜszej od ceny nabycia
Środki ochrony i higieny pracowników
Straty materiałów wynikające za zdarzeń losowych lub materiały wykorzystane w celu usuwania skutków zdarzeń losowych
Niezawinione niedobory i straty materiałów przekraczające normy ubytków
Zawinione niedobory i straty materiałów
Materiały w ramach działalności socjalnej
Materiały na cele reprezentacji i reklamy
Materiały związane z wytworzeniem środków trwałych lub wartości niematerialnych
NIE
402 ZUśYCIE MATERIAŁÓW I ENERGII
© Marek Masztalerz
MateriałyMateriały
Środki pienięŜneŚrodki pienięŜne
ZuŜycie materiałów i energiiZuŜycie materiałów i energii
Rozrachunki z dostawcamiRozrachunki z dostawcami
9
403 USŁUGI OBCE
© Marek Masztalerz
Usługi utrzymania czystości, ochrony, ppoŜ.
Usługi księgowe
Usługi biurowe i poligraficzne
Transport, spedycja, składowanie
Usługi łączności (telefon, kurier, internet)
Usługi bankowe (prowizje i opłaty)
Usługi doradcze i prawne, usługi rekrutacji, badań, ekspertyz, analiz, atestów itp.
Usługi menedŜerskie
Czynsze za najem i dzierŜawę
Remonty, konserwacje, naprawy
Usługi podwykonawców produkcji
TAK
Usługi usuwania skutków zdarzeń losowych
Koszty napraw pokrywane przez zakład ubezpieczeń
Usługi na rzecz pracowników: szkolenia, przewozy, posiłki, usługi medyczne itp.
Prowizje maklerskie
Usługi związane ze sprzedaŜą, likwidacją, darowizną środków trwałych
Prowizje i odsetki od kredytów i leasingu
Usługi na rzecz wytworzenia środków trwałych i wartości niematerialnych
Usługi transportu, montaŜu, modernizacji, przebudowy, rozbudowy, rekonstrukcji lub adaptacji środków trwałych
NIE
403 USŁUGI OBCE
© Marek Masztalerz
Rozrachunki z dostawcamiRozrachunki z dostawcami
Środki pienięŜneŚrodki pienięŜne
Usługi obceUsługi obce
ZapasyZapasy
10
404 PODATKI I OPŁATY
© Marek Masztalerz
Opłaty koncesyjne
Podatki i opłaty lokalne
Wpłaty na PFRON i inne centralne fundusze tworzone na podstawie przepisów prawa
Opłaty administracyjne i skarbowe
VAT naliczony niepodlegający odliczeniu (z wyjątkiem VAT od środków trwałych)
VAT naleŜny od towarów i usług przekazanych na cele reprezentacji i reklamy, jeśli wcześniej przysługiwało prawo do odliczenia VAT
Cło i akcyza
Opłaty roczne za uŜytkowanie wieczyste
Podatek od nieruchomości
TAK
Podatki i opłaty zwiększające wartość środka trwałego lub środka trwałego w budowie
Sankcje podatkowe i opłaty karne
Odsetki karne
Opłaty sądowe i notarialne związane z dochodzeniem roszczeń
Podatek VAT podlegający odliczeniu
Podatek dochodowy (PIT & CIT)
NIE
404 PODATKI I OPŁATY
© Marek Masztalerz
Rozrachunki publicznoprawneRozrachunki publicznoprawne
Środki pienięŜne Środki pienięŜne
Podatki i opłatyPodatki i opłaty
11
405 WYNAGRODZENIA
© Marek Masztalerz
Wartość świadczeń w naturze (np. deputatów) lub ich ekwiwalentów pienięŜnych
Honoraria osób wchodzących w skład organów zarządzających lub nadzorczych
Wynagrodzenia brutto z tytułu umów o pracę, umów zlecenia lub umów o dzieło
TAK
Wynagrodzenia osób zatrudnionych przy budowie, rozbudowie, przebudowie, modernizacji, adaptacji środków trwałych
Świadczenia na rzecz pracowników
Wynagrodzenia osób zatrudnionych przy usuwaniu skutków zdarzeń losowych
Wynagrodzenia osób „z zewnątrz”, które nie są pracownikami jednostki, np. konsultantów, doradców, prawników, tłumaczy itp.
Wynagrodzenia osób zatrudnionych w obszarze własnej działalności socjalnej jednostki (np. obsługa i administracja obiektów socjalnych)
NIE
405 WYNAGRODZENIA
© Marek Masztalerz
Rozrachunki z tytułu Rozrachunki z tytułu wynagrodzeńwynagrodzeń Wynagrodzenia Wynagrodzenia
ZapasyZapasy
12
406 UBEZP. SPOŁ. I INNE ŚWIADCZENIA
© Marek Masztalerz
Świadczenia dodatkowe np. bilety do kina, do teatru, na basen, do siłowni itp.
Paczki świąteczne i dodatki świąteczne
Ubezpieczenia osobowe pracowników pokrywane ze środków pracodawcy
Świadczenia rzeczowe związane z ochroną i higieną pracy, środki czystości, artykuły spoŜywcze, odzieŜ ochronna itp.
Szkolenia pracowników
Wypłaty pienięŜne na rzecz osób fizycznych np. nagrody jubileuszowe, stypendia, odprawy pośmiertne itp.
Dopłaty do biletów okresowych
Składki na FP oraz FGŚP
Składki na ubezpieczenia społeczne obciąŜające pracodawcę
TAK
Materiały na cele biurowe i ogólne: kawa, woda , artykuły spoŜywcze, prenumeraty czasopism fachowych, środki czystości ogólnego przeznaczenia itp.
Wartość świadczeń w naturze (np. deputatów) lub ich ekwiwalentów pienięŜnych
NIE
406 UBEZP. SPOŁ. I INNE ŚWIADCZENIA
© Marek Masztalerz
Rozrachunki z ZUSRozrachunki z ZUS UbezpUbezp. społ. i inne świadczenia . społ. i inne świadczenia
Rozrachunki z dostawcamiRozrachunki z dostawcami
Środki pienięŜneŚrodki pienięŜne
Zapasy Zapasy
13
407 POZOSTAŁE KOSZTY RODZAJOWE
© Marek Masztalerz
Ubezpieczenia majątkowe
Inne koszty (np. najem i dzierŜawa, prenumerata czasopism)
Wypłaty na rzecz osób fizycznych, które nie są zaliczane do wynagrodzeń i świadczeń na rzecz pracowników
Odsetki, prowizje, róŜnice kursowe od zobowiązań słuŜących sfinansowaniu wytworzenia produktów, ujęte w koszcie wytworzenia produktów
Składki członkowskie
Koszty reprezentacji i reklamy, z tym zuŜycie materiałów na te cel
PodróŜe słuŜbowe
TAK
Wszelkie koszty wchodzące w skład pozostałych kosztów operacyjnych
NIE
407 POZOSTAŁE KOSZTY RODZAJOWE
© Marek Masztalerz
Rozrachunki z dostawcamiRozrachunki z dostawcami Pozostałe koszty rodzajowe Pozostałe koszty rodzajowe
Środki pienięŜneŚrodki pienięŜne
ZapasyZapasy
14
Być konsekwentnym...
© Marek Masztalerz
„Kawa, herbata, woda” w księgach firmy:
„PrzecieŜ wszystkie wersje są poprawne!”
„Skąd mam wiedzieć, jak koleŜanka to księguje?”
„A co za róŜnica, przecieŜ i tak pójdzie w koszty?!”
„I tak tego nikt nie kontroluje...”
Świadczenia Świadczenia na rzecz na rzecz
pracownikówpracowników
ZuŜycie ZuŜycie materiałów materiałów
i energiii energii
Pozostałe Pozostałe koszty koszty
rodzajowerodzajowe
DLACZEGO TAK JEST ?
Jak to moŜliwe ???
© Marek Masztalerz
Zakupiono programy komputerowe i dokonano
jednorazowego odpisu.
„Zapomniano” o nabyciu samochodów w lipcu i naliczono
amortyzację za 4 miesiące.
15
SCHEMATY EWIDENCJI KSIĘGOWEJ KOSZTÓW
© Marek Masztalerz
PRZYKŁAD: firma dostała rachunek za remont biura 20 000 zł
202 Rozrachunki z dostawcami
490 Rozliczenie kosztów rodzajowych
403 Usługi obce
550 Koszty zarządu
20 000
20 00020 000
20 000
20 000
202 Rozrachunki z dostawcami
EWIDENCJA KOSZTÓW TYLKO W UKŁADZIE RODZAJOWYM
EWIDENCJA KOSZTÓW TYLKO W UKŁADZIE FUNKCJONALNO-KALKULACYJNYM
EWIDENCJA KOSZTÓW W DWÓCH UKŁADACH
202 Rozrachunki z dostawcami 403 Usługi obce
550 Koszty zarządu
20 000
20 00020 000
UKŁAD FUNKCJONALNY KOSZTÓW
© Marek Masztalerz
KOSZTY KOSZTY DZIAŁALNOŚCI DZIAŁALNOŚCI PODSTAWOWEJPODSTAWOWEJ
KOSZTY KOSZTY ZARZĄDUZARZĄDU
KOSZTY KOSZTY SPRZEDAśYSPRZEDAśY
KOSZTY KOSZTY DZIAŁALNOŚCI DZIAŁALNOŚCI POMOCNICZEJPOMOCNICZEJ
koszty związane z podstawową działalnością jednostki (produkcyjną, handlową lub usługową) – w firmach produkcyjnych są to koszty wytworzenia wyrobów (bezpośrednie i pośrednie koszty produkcji)
koszty ogólnozakładowe, związane z funkcjonowaniem działów administracyjnych (pozaprodukcyjnych)
koszty związane ze sprzedaŜą produktów i towarów, np. koszty reklamy, koszty transportu do odbiorcy, prowizje dla handlowców itp.
koszty bezpośrednio związane z pomocniczą działalnością jednostki (produkcyjną, handlową lub usługową), np. koszty funkcjonowania własnej elektrowni, kotłowni, warsztatu remontowego itp.
KOSZTY KOSZTY ZAKUPUZAKUPU
koszty związane z zakupem materiałów i towarów, np. koszty transportu od dostawcy, koszty opakowań itp.
16
MPK
© Marek Masztalerz
Koszty Wydziału Produkcyjnego IKoszty Wydziału Produkcyjnego I Koszty Wydziału Produkcyjnego IIKoszty Wydziału Produkcyjnego II
Koszty Działu KadrKoszty Działu Kadr
Koszty Działu TransportuKoszty Działu TransportuKoszty MagazynuKoszty Magazynu
Koszty Działu HandlowegoKoszty Działu Handlowego
Koszty Biura ZarząduKoszty Biura Zarządu Koszty ...Koszty ...
Koszty Działu MarketinguKoszty Działu Marketingu
Koszty Działu KsięgowościKoszty Działu Księgowości Koszty Działu FinansowegoKoszty Działu Finansowego
Koszty Działu Koszty Działu ControllinguControllingu
Jeśli firma stosuje system budŜetowania, to zamiast typowego podziału na MPK wprowadza się system ewidencji kosztów i wyników wg ośrodków odpowiedzialności.
UKŁAD FUNKCJONALNO-KALKULACYJNY
© Marek Masztalerz
KOSZTY DZIAŁALNOŚCI PODSTAWOWEJ
KOSZTY ZARZĄDU
KOSZTY SPRZEDAśY
KOSZTY WYDZIAŁOWE
koszty bezpośrednio związane z podstawową działalnością jednostki (produkcyjną, handlową lub usługową)
koszty pośrednio związane z działalnością podstawową
koszty ogólnozakładowe, ponoszone poza wydziałami produkcyjnymi – najczęściej są to koszty stałe
koszty związane ze sprzedaŜą produktów i towarów, np. koszty reklamy, koszty transportu do odbiorcy, prowizje dla handlowców itp.
KOSZT WYTWORZENIA
17
501 PRODUKCJA PODSTAWOWA
© Marek Masztalerz
ZuŜycie energii na cele technologiczne, jeśli moŜliwe jest bezpośrednie przypisanie
Rozliczone koszty pośrednie produkcji
Amortyzacja naturalna maszyn i urządzeń
Usługi obce (outsourcing produkcyjny) wykonane w związku z produkcją
ZuŜycie narzędzi specjalnych niezbędnych do wytworzenia określonych produktów
Wynagrodzenia oraz świadczenia na rzecz pracowników bezpośrednio produkcyjnych
Wyroby odzyskane z braków oraz koszty braków wewnętrznych nienaprawialnych ujawnionych w trakcie produkcji
Rozliczone koszty zakupu przypadające na zuŜyte materiały bezpośrednie
ZuŜycie materiałów bezpośrednich do wytworzenia wyrobów i usług
TAK
Nierozliczone koszty pośrednie produkcji (koszty niewykorzystanych zdolności produkcyjnych)
Koszty pośrednie produkcji (wydziałowe i ogólnoprodukcyjne – dopóki nie zostaną rozliczone i przeniesione na konto 501
NIE
501 PRODUKCJA PODSTAWOWA
© Marek Masztalerz
490490 Produkcja podstawowa Produkcja podstawowa
Koszty pośrednie produkcjiKoszty pośrednie produkcji
Koszty zakupuKoszty zakupu
Braki Braki
18
502-... KOSZTY WYDZIAŁOWE
© Marek Masztalerz
Rozliczone koszty działalności pomocniczej
Rozliczone koszty zakupu
Koszty pośrednie produkcji rozliczone na wydziały produkcyjne za pomocą kluczy
Koszty pośrednie produkcji ponoszone w wydziale produkcyjnym (bezpośrednie koszty wydziałowe), np. amortyzacja maszyn i urządzeń produkcyjnych w wydziale, zuŜycie materiałów pośrednich, wynagrodzenia kierownictwa wydziału oraz nadzoru produkcyjnego itp.
TAK
Koszty ogólnoprodukcyjne, nierozliczane na wydziały produkcyjne.
Koszty bezpośrednie produkcji ponoszone w wydziałach produkcyjnych
NIE
Na koniec okresu koszty wydziałowe są przenoszone na dwa konta:
uzasadniona część kosztów pośrednich na konto 501 „Produkcja podstawowa” – celem ustalenia kosztu wytworzenia, a koszty niewykorzystanych zdolności
produkcyjnych (koszty nieuzasadnione) na konto „Pozostałe koszty operacyjne”.
502-... KOSZTY WYDZIAŁOWE
© Marek Masztalerz
490 490 Koszty wydziałowe Koszty wydziałowe
Koszty zakupuKoszty zakupu
Koszty dział. pomocniczejKoszty dział. pomocniczej
RMKRMK
19
508 KOSZTY OGÓLNOPRODUKCYJNE
© Marek Masztalerz
Rozliczone koszty działalności pomocniczej
Rozliczone koszty zakupu
Koszty pośrednie produkcji, które w danej jednostce ze względu na małe znaczenie albo brak moŜliwości dokonania pomiaru i wyceny rozchodu świadczeń nie są ujmowane jako koszty działalności pomocniczej (np. magazyny surowców, kontrola jakości, nadzór techniczny)
Koszty pośrednie produkcji ponoszone ponad wydziałami produkcji podstawowej albo wspólnie przez wydziały produkcyjne – nierozliczone na koszty wydziałowe
TAK
Koszty wydziałowe (bezpośrednio przypisane do wydziałów produkcyjnych lub rozliczone za pomocą kluczy na wydziały)
Koszty niewykorzystanych zdolności produkcyjnych
Koszty bezpośrednie produkcji ponoszone w wydziałach produkcyjnych
NIE
Na koniec okresu saldo konta 508 jest przenoszone na konto 501 celem
ustalenia kosztu wytworzenia.
508 KOSZTY OGÓLNOPRODUKCYJNE
© Marek Masztalerz
490490 Koszty Koszty ogólnoprodukcyjne ogólnoprodukcyjne
Koszty zakupuKoszty zakupu
Koszty dział. pomocniczejKoszty dział. pomocniczej
RMKRMK
20
51... KOSZTY ZAKUPU
© Marek Masztalerz
Koszty składowania poza jednostką
Koszty badań jakości
Koszty opakowań zbiorczych i palet
Koszty transportu, załadunku i wyładunku poniesione w ramach jednostki
Prowizje pośredników (dostawców)
Ubezpieczenie transportu
Usługi obce transportu, załadunku, rozładunku, spedycji, wysyłki
TAK
Koszty zakupu przypadające na materiały i towary w magazynach w przypadku ewidencji po cenie zakupu (są rozliczane w czasie proporcjonalnie do rozchodu za pomocą kont 64...)
Koszty zakupu w przypadku ewidencji materiałów i towarów w cenach nabycia
NIE
Na kontach 51... ujmuje się koszty zakupu surowców i materiałów nabytych na potrzeby działalności jednostki oraz koszty zakupu towarów nabytych w celu odsprzedaŜy.
51... KOSZTY ZAKUPU
© Marek Masztalerz
490490 Koszty zakupuKoszty zakupu
RMKRMK
Koszty dział. pomocniczejKoszty dział. pomocniczej
21
52... KOSZTY SPRZEDAśY
© Marek Masztalerz
Koszty obsługi klientów
Koszty udziału w targach, wystawach
Wartość produktów zniszczonych w czasie sprzedaŜy i transportu uznanych za niedobory niezawinione
Koszty przeglądów i napraw gwarancyjnych
Koszty promocji i reklamy produktów
Koszty centrów dystrybucji i sklepów
Rozliczenie rezerwy (RMK) na przeglądy i naprawy gwarancyjne
Prowizje przedstawicieli handlowych
Koszty załadunku i rozładunku, transportu, ubezpieczenia transportu produktów
Koszty opakowań zbiorczych produktów
TAK
Wartość produktów zniszczonych w czasie sprzedaŜy i transportu uznanych za zawinione
Koszty przeglądów i napraw pogwarancyjnych
NIE
Koszty sprzedaŜy w całości obciąŜają koszty okresu.
52... KOSZTY SPRZEDAśY
© Marek Masztalerz
490490 Koszty sprzedaŜy Koszty sprzedaŜy
Koszty zakupuKoszty zakupu
Koszty dział. pomocniczejKoszty dział. pomocniczej
RMKRMK
22
53... DZIAŁALNOŚĆ POMOCNICZA
© Marek Masztalerz
Konta 53... słuŜą do ewidencji kosztów wydziałów pomocniczych jak np. elektrownie, kotłownie, gazownie, transformatornie, wydziały remontowe, transportowe, sprzętowe, magazyny surowców
i materiałów, ośrodki przetwarzania danych, biura projektowo-konstrukcyjne, laboratoria, komórki świadczeń pracowniczych, działy obsługi tłumaczeniowej, prawnej itp.
Koszty rodzajowe obciąŜające działalność pomocniczą
Koszty rozliczane w czasie przypadające na produkcję pomocniczą
TAK
Koszty działalności socjalnej
Koszty zaliczane do kosztów wydziałowych, kosztów ogólnoprodukcyjnych, kosztów zarządu lub kosztów sprzedaŜy sprzedaŜy
NIE
53... DZIAŁALNOŚĆ POMOCNICZA
© Marek Masztalerz
490490 Koszty dział. pomocniczejKoszty dział. pomocniczej
Koszty zakupuKoszty zakupu
RMKRMK
Koszty wydziałów pomocniczych są rozliczane na koszty produkcji, koszty zarządu lub koszty sprzedaŜy na podstawie przyjętych kluczy / zasad rozliczania świadczeń pomocniczych.
23
55... KOSZTY ZARZĄDU
© Marek Masztalerz
Rozliczenia międzyokresowe kosztów obciąŜające koszty okresu w komórkach administracyjnych
Koszty świadczeń komórek pomocniczych na rzecz komórek administracyjnych
Koszty ogólnozakładowe, niezaliczane do kosztów produkcji i kosztów sprzedaŜy
Koszty reprezentacji i public relations
Koszty funkcjonowania zarządu i organów nadzorczych jednostki
Koszty rodzajowe ponoszone w komórkach administracyjnych jednostki
TAK
Koszty działalności pomocniczej
Koszty działalności socjalnej
Koszty, które moŜna zaliczyć do kosztów produkcji lub sprzedaŜy
NIE
Koszty zarządu w całości obciąŜają koszty okresu.
55... KOSZTY ZARZĄDU
© Marek Masztalerz
490490 Koszty ogólnego zarządu Koszty ogólnego zarządu
Koszty zakupuKoszty zakupu
Koszty dział. pomocniczejKoszty dział. pomocniczej
RMKRMK
24
ROZLICZANIE KOSZTÓW
© Marek Masztalerz
Koszty rodzajowe w zespole „4” rozlicza się na koszty w zespole „5” na podstawie kluczy. Klucze te mogą być ustalane arbitralnie (klucze procentowe ustalone w drodze negocjacji) lub oparte na stosownych nośnikach kosztów, czyli takich wielkościach, które w sposób moŜliwie wierny odzwierciedlają faktyczne rozłoŜenie kosztów pomiędzy produkty/usługi (w układzie kalkulacyjnym) lub miejsca powstawania kosztów (w układzie MPK).
Wynagrodzenia przypadające na konkretne produkty / usługiLiczba roboczogodzin
Koszty ogrzewania (MPK, UFK)Kubatura
Energia i amortyzacja w wydziałach produkcyjnych (UK)Liczba maszynogodzin
Czynsze za najem powierzchni (MPK, UFK)Powierzchnia
ROZLICZANE KOSZTY (przykładowe)KLUCZKLUCZ
Część kosztów rodzajowych moŜna rozliczyć bez stosowania kluczy na podstawie szczegółowej ewidencji, np. amortyzację środków trwałych i wynagrodzenia.
ARKUSZ ROZLICZENIOWY KOSZTÓW
© Marek Masztalerz
27 200 zł
4 200 zł
3 400 zł
8 700 zł
600 zł
5 200 zł
1 900 zł
3 200 zł
Koszty zarządu
6 500 zł1 700 zł600 złPozostałe koszty
89 000 zł89 000 zł8 200 zł53 600 złSUMASUMA
6 700 zł800 zł2 500 złŚwiadczenia
24 000 zł2 400 zł12 900 złWynagrodzenia
900 zł200 zł100 złPodatki i opłaty
10 100 zł600 zł4 300 złUsługi obce
32 200 zł2 500 zł27 800 złZuŜycie materiałów
8 600 zł-5 400 złAmortyzacja
SUMASUMAKoszty
sprzedaŜyKoszty
produkcjiPOZYCJE POZYCJE
KOSZTÓWKOSZTÓW
25
ARKUSZ ROZLICZENIOWY KOSZTÓW – przykład
© Marek Masztalerz
ARKUSZ ROZLICZENIOWY KOSZTÓW
za mie siąc ....... rok ......... Za rząd KsięgowośćDział
Proje ktowyDział
ProdukcjiDział
Se rw isuMagazyn
Obsługa klie nta
Promocja i re klama
ZA FK DP DR SU MG KL PR IN
41 Amortyzacja411 Amortyzacja s przę tu412 Amortyzacja nieruchomości413 Amortyzacja wartoś ci niematerialnych42 Mate ria ły i e ne rgia421 Mat. biurowe, kawa, woda, ś rodki czys tości422 Paliwo i częś ci s amochodowe423 Prąd, gaz, ś cieki, woda424 Pozos tałe materia ły (np. s przę t niskocenny)43 Usługi obce431 Najem i dzierŜawa432 Telefony433 Remonty, przeglądy, kons erwacje434 Doradztwo, obs ługa prawna435 Pozos tałe us ługi obce44 Poda tki i opłaty45 Wynagrodze nia46 Świadcze nia na rze cz pracowników461 Składki ZUS i inne koszty pracy462 Szkolenia pracowników463 Ubezpieczenia pracowników464 Pozos tałe świadczenia47 Pozostałe koszty471 PodróŜe s łuŜbowe472 Reprezentacja i reklama473 Ubezpieczenia mają tkowe474 Pozos tałe kos zty
SUMA - - - - - - - - - -
550 - Koszty ogólnoadministracyjne
INNESUMA
527 - Koszty sprze daŜy
MODEL EWIDENCYJNY KOSZTÓW W FIRMIE DEWELOPERSKIEJ
© Marek Masztalerz
Pozostałe koszty407
Świadczenia na rzecz pracowników406
Podatki i opłaty404
Wynagrodzenia
Usługi obce
Materiały i energia
Amortyzacja
Koszty w układzie rodzajowym
403
405
401
402
Nr konta
Koszty budowy dróg i ulic503
Koszty sprzedaŜy
- ujmuje się tutaj koszty promocji, reklamy oraz obsługi klienta
527
Koszty zarządu
- ujmuje się tutaj koszty ogólnego zarządu w przekroju komórek funkcjonalnych: Zarząd, Dział Finansowo-Księgowy, Dział Projektowania, Dział Kadr itp.
550
Koszty działalności podstawowej
- ujmuje się tutaj wszystkie koszty budowy w przekroju budynków, kilkupoziomowa analityka kosztów
Koszty w układzie funkcjonalno-kalkulacyjnym
502
Nr konta
Ewidencja analityczna kosztów rodzajowych jednopoziomowa, numeracja kont np. 403-1, 403-2 itd.
909 Konto techniczne
26
MODEL EWIDENCYJNY KOSZTÓW W FIRMIE PRODUKCYJNEJ
© Marek Masztalerz
Pozostałe koszty469
Koszty NKUP470
Podatki461
PodróŜe słuŜbowe466
Koszty reklamy468
Świadczenia na rzecz pracowników445
Energia419
Wynagrodzenia431
Pozostałe usługi obce429
Usługi transportowe426
Remonty
Obróbka obca
Materiały
Amortyzacja
Koszty w układzie rodzajowym
421
427
401
411
Nr konta
Koszty sprzedaŜy
- obejmują tutaj wyłącznie koszty opakowań i transportu wyrobów
523
Koszty wydziałowe
- ujmuje się tutaj koszty pośrednie produkcji, analityka wg rodzaju
521
Koszty ochrony środowiska508
Koszty ogólnego zarządu
- ujmuje się tutaj koszty zarządu oraz koszty promocji i reklamy, analityka wg rodzaju
551
Produkcja podstawowa
- ujmuje się tutaj wszystkie koszty bezpośrednie produkcji, analityka według asortymentów produktów
Koszty w układzie funkcjonalno-kalkulacyjnym
501
Nr konta
DZIAŁALNOŚĆ POMOCNICZA
© Marek Masztalerz
Koszty wydziałów pomocniczych są gromadzone na kontach 53... i na koniec okresu muszą zostać rozliczone na koszty działalności podstawowej, koszty sprzedaŜy i koszty zarządu.
Działalność pomocnicza to wyodrębniona organizacyjnie działalność, której celem jest świadczenie usług na potrzeby innych jednostekwewnątrz przedsiębiorstwa, np.:
Wydziały energetyczne (elektrownie, kotłownie, gazownie),
Wydziały remontowe i sprzętowe
Wydziały transportu
Oczyszczalnie ścieków i składowiska odpadów
Laboratoria badawcze i kontrolne
Ośrodki przetwarzania danych
Biura projektowo-konstrukcyjne
Działy obsługi tłumaczeniowej, prawnej itp.
27
SCHEMAT EWIDENCJI KOSZTÓW W FIRMIE PRODUKCYJNEJ
© Marek Masztalerz
KOSZTY RODZAJOWE
„4”
KOSZTY PRODUKCJI
501
KOSZTY ZARZĄDU
550
KOSZTY SPRZEDAśY
527
KOSZTY DZIAŁALNOŚCI POMOCNICZEJ
ROZLICZENIA MIĘDZYOKRESOWE
KOSZTÓW640
świadczenia wzajemne
METODY ROZLICZANIA KOSZTÓW DZIAŁALNOŚCI POMOCNICZEJ
© Marek Masztalerz
Metoda bezpośrednia
Metoda układu równań (macierzowa)
Metoda zamykania zamówienia (stopniowa, sekwencyjna)
Metoda kolejnych przybliŜeń
Metoda stawek planowanych
Metoda stawek częściowo planowanych i częściowo rzeczywistych
28
METODA BEZPOŚREDNIA
© Marek Masztalerz
Wydział Pomocniczy I
Wydział Pomocniczy II
Koszty wydziałowe
Koszty zarządu
Koszty sprzedaŜy
Koszty wydziałów pomocniczych są rozliczane bezpośrednio na koszty działalności podstawowej, zarządu i sprzedaŜy. Świadczenia wzajemne między wydziałami pomocniczymi są pomijane.
METODA UKŁADU RÓWNAŃ
© Marek Masztalerz
Wydział Pomocniczy I
Wydział Pomocniczy II
Koszty wydziałowe
Koszty zarządu
Koszty sprzedaŜy
Do rozliczenia kosztów wydziałów pomocniczych (w tym równieŜ świadczeń wzajemnych) wykorzystuje się układ n równań z n niewiadomymi, gdzie n jest liczbą wydziałów pomocniczych, dla których kalkulowane są koszty.
29
METODA KOLEJNYCH PRZYBLIśEŃ
© Marek Masztalerz
Wydział Pomocniczy I
Wydział Pomocniczy II
Koszty wydziałowe
Koszty zarządu
Koszty sprzedaŜy
Koszty wydziałów pomocniczych są rozliczane naprzemiennie na podstawie procentowej struktury rozchodu wszystkich świadczeń. Rozliczanie powtarzane jest do momentu, gdy pozostała do rozliczenia kwota kosztów jest nieistotna.
Wyniki są identyczne jak w metodzie układu równań.
METODA ZAMYKANIA ZAMÓWIENIA (STOPNIOWA, SEKWENCYJNA)
© Marek Masztalerz
Wydział Pomocniczy I
Wydział Pomocniczy II
Koszty wydziałowe
Koszty zarządu
Koszty sprzedaŜy
Rozliczanie kosztów rozpoczyna się od wydziału, który nie odbierał Ŝadnych świadczeń od innych wydziałów, a jeśli wszystkie wydziały pomocnicze korzystały ze świadczeń innych wydziałów – od wydziału, który przyjął najmniej świadczeń od innych wydziałów.
30
METODA STAWEK PLANOWANYCH
© Marek Masztalerz
Wydział Pomocniczy I Wydział Pomocniczy II
Koszty wydziałowe Koszty zarządu Koszty sprzedaŜy
Najpierw wszystkie rozliczenia są dokonywane po stawkach planowanych a następnie rozliczane są odchylenia między kosztami rzeczywistymi i planowanymi, proporcjonalnie do planowanej wartości świadczeń wychodzących poza produkcję pomocniczą.
koszty planowane
odchylenia
METODA STAWEK CZĘŚCIOWO PLANOWANYCHI CZĘŚCIOWO RZECZYWISTYCH
© Marek Masztalerz
Wydział Pomocniczy I
Wydział Pomocniczy II
Koszty wydziałowe
Koszty zarządu
Koszty sprzedaŜy
Część świadczeń wzajemnych między wydziałami pomocniczymi jest rozliczana według stawek planowanych, natomiast reszta rozliczeńdokonywana jest po kosztach częściowo planowanych, a częściowo rzeczywistych. Rozliczanie rozpoczyna się z reguły od wydziału, który nie przyjmował (bądź przyjął najmniej) świadczeń od innych wydziałów.
31
SCHEMAT EWIDENCJI KOSZTÓW W FIRMIE PRODUKCYJNEJ
© Marek Masztalerz
KOSZTY RODZAJOWE
„4”
KOSZTY PRODUKCJI
501
KOSZTY ZARZĄDU
550
KOSZTY SPRZEDAśY
527
ROZLICZENIA MIĘDZYOKRESOWE
KOSZTÓW640
PRODUKTY GOTOWE
601
PRODUKTY W TOKU
602
KOSZT WYTWORZENIA
© Marek Masztalerz
KOSZTY BEZPOŚREDNIE
uzasadniona część
ZMIENNE
PRODUKCYJNE (wydziałowe)
NIEPRODUKCYJNE (ogólnozakładowe)
KOSZTY POŚREDNIE
niewykorzystany potencjał
KOSZTY SPRZEDAśY
STAŁE
KOSZTY ZARZĄDU
KOSZTY OKRESU (odnoszone w całości na wynik fin.)
KOSZT WYTWORZENIA (wycena produktów)
32
„UZASADNIONA CZĘŚĆ” KOSZTÓW STAŁYCH
© Marek Masztalerz
Według polskiego prawa bilansowego do kosztu wytworzenia produktu nie wlicza się wszystkich kosztów pośrednich produkcji (wydziałowych) a jedynie ich „uzasadnioną część”, obejmującą:
• zmienne pośrednie koszty produkcji
• część stałych, pośrednich kosztów produkcji, które odpowiadają poziomowi tych kosztów przy normalnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych.
Zastosowanie normalnego poziomu wykorzystania potencjału do rozliczenia stałych kosztów wydziałowych pozwala uniknąć znacznego zróŜnicowania wyceny tych samych produktów w róŜnych okresach.
Jednostki, których sprawozdanie finansowe nie podlega obowiązkowemu badaniu przez biegłego rewidenta, mogą zrezygnować z ustalania stopnia wykorzystania zdolności wytwórczych.
KOSZTY UZASADNIONE I KOSZTY PUSTE
© Marek Masztalerz
stopień wykorzystania potencjału (normalnych zdolności)
0% 100%
koszty koszty uzasadnione uzasadnione (uŜyteczne)(uŜyteczne)
koszty koszty nieuzasadnione nieuzasadnione
(puste)(puste)
stałe koszty wydziałowe
33
RACHUNEK KOSZTÓW RZECZYWISTYCH & NORMALNYCH (1)
© Marek Masztalerz
Student dorabia sobie do stypendium wypiekami ciastek, które następnie sprzedaje sąsiadom. Koszty ponoszone przy produkcji ciastek skalkulował następująco:
?12 zł/wypiekKoszty pośrednie(prąd i amortyzacja piekarnika)
?
1,50 zł/szt.
2,00 zł/szt.
Koszt Koszt jednostkowyjednostkowy
-KOSZT WYTWORZENIA
-Robocizna(wyrabianie i formowanie)
-Surowce(mąka, cukier, jaja, masło, wisienka)
Koszty Koszty ogółemogółem
Pozycje kalkulacyjnePozycje kalkulacyjne
RACHUNEK KOSZTÓW RZECZYWISTYCH & NORMALNYCH (2)
© Marek Masztalerz
Potencjał produkcyjny jest wykorzystany w 100%.
Wszystkie koszty są uzasadnione (uŜyteczne).
Koszt produkcji ciastka:
Potencjał produkcyjny jest wykorzystany w 67%.
33% kosztów stałych (piekarnik) to koszty puste.
Koszt produkcji ciastka:
•• wg rachunku kosztów rzeczywistych = 4,50 zł/szt.wg rachunku kosztów rzeczywistych = 4,50 zł/szt.
•• wg rachunku kosztów normalnych = 4,50 zł/szt.wg rachunku kosztów normalnych = 4,50 zł/szt.
•• wg rachunku kosztów rzeczywistych = 5,00 zł/szt.wg rachunku kosztów rzeczywistych = 5,00 zł/szt.
•• wg rachunku kosztów normalnych = 4,50 zł/szt.wg rachunku kosztów normalnych = 4,50 zł/szt.
Koszty niewykorzystanych zdolności produkcyjnych w kwocie 4 zł obciąŜą koszty okresu (PKO).
34
RACHUNEK KOSZTÓW NORMALNYCH
© Marek Masztalerz
Do ustalenia uzasadnionej części stałych kosztów produkcyjnych przypadających na wyprodukowane wyroby moŜna zastosowaćzasadę zawartą w MSR 2 „Zapasy”. Według tej zasady:
• jeśli wielkość produkcji w danym okresie jest wyŜsza od normalnego poziomu, do za podstawę rozliczenia naleŜy przyjąć stawkę rzeczywistą, wynikającą z podzielenia stałych kosztów wydziałowych przez faktyczną wielkośćprodukcji,
• jeśli produkcja w danym okresie jest niŜsza od normalnego poziomu wykorzystania zdolności wytwórczych, stosuje się stawkę stabilizowaną, liczoną jako stosunek planowanych stałych kosztów wydziałowych do normalnego potencjału produkcyjnego.
EWIDENCJA PRODUKTÓW
© Marek Masztalerz
przyjęcie przyjęcie produktów produktów
wg stałej ceny wg stałej ceny ewidencyjnejewidencyjnej
rozchód rozchód produktów produktów wg rzecz. wg rzecz.
TKWTKW
Koszt planowany
PRODUKTY GOTOWEPRODUKTY GOTOWE PRODUKTY GOTOWEPRODUKTY GOTOWE
Koszt rzeczywisty
Wycena rozchodu w rzeczywistym TKW wg metody FIFO, LIFO, ceny
przeciętnej lub szczegółowej identyfikacji.
przyjęcie przyjęcie produktów produktów
do magazynu do magazynu wg rzecz. wg rzecz.
TKWTKW
rozchód rozchód produktów produktów
wg stałej ceny wg stałej ceny ewidencyjnejewidencyjnej
ODCHYLENIA OD CEN EWID.ODCHYLENIA OD CEN EWID.
powstanie powstanie odchyleń odchyleń DtDt
„rozchód” „rozchód” odchyleń odchyleń CtCt
„rozchód” „rozchód” odchyleń odchyleń DtDt
powstanie powstanie odchyleń odchyleń CtCt
35
ROZLICZENIE PRODUKCJI PO KOSZCIE RZECZYWISTYM
© Marek Masztalerz
501 Produkcja podstawowa501 Produkcja podstawowa 601 Produkty gotowe601 Produkty gotowe
602 Produkty w toku602 Produkty w toku
710 Koszt 710 Koszt wytwwytw. sprzed. . sprzed. prodprod..
W tym wariancie ewidencji produkty wycenia się wg rzeczywistego kosztu wytworzenia ustalanego w ramach kalkulacji.
ROZLICZENIE PRODUKCJI PO KOSZCIE PLANOWANYM
© Marek Masztalerz
501 Produkcja 501 Produkcja podstawowapodstawowa
580 Rozliczenie 580 Rozliczenie kosztów dział.kosztów dział. 601 Produkty gotowe601 Produkty gotowe
602 Produkty w toku602 Produkty w toku
620 Odchylenia od cen 620 Odchylenia od cen ewidencyjnych produktówewidencyjnych produktów
W tym wariancie ewidencji produkty wycenia się wg stałych cen ewidencyjnych ustalonych na poziomie planowanego kosztu wytworzenia.
36
SCHEMAT EWIDENCJI KOSZTÓW W FIRMIE PRODUKCYJNEJ
© Marek Masztalerz
KOSZTY RODZAJOWE
„4”
KOSZTY PRODUKCJI
501
KOSZTY ZARZĄDU
550
KOSZTY SPRZEDAśY
527
ROZLICZENIA MIĘDZYOKRESOWE
KOSZTÓW640
PRODUKTY GOTOWE
601
PRODUKTY W TOKU
602
ROZLICZENIA MIĘDZYOKRESOWE KOSZTÓW
© Marek Masztalerz
• rezerwy na świadczenia emerytalne i podobne
• rezerwy na nagrody jubileuszowe i premie
• rezerwy na naprawy gwarancyjne
• rezerwy na koszty reklamacji
• rezerwy na koszty remontów środków trwałych
• rezerwy na wynagrodzenia urlopowe
• prenumerata czasopism
• czynsz za najem i dzierŜawę
• ubezpieczenia majątkowe i osobowe
• opłaty za wieczyste uŜytkowanie gruntu
• koszty remontów środków trwałych
• koszty zakupu materiałów i towarów
rezerwy na wydatki przyszłych okresów rezerwy na wydatki przyszłych okresów ujmowane jako koszty bieŜąceujmowane jako koszty bieŜące
wydatki bieŜące na poczet kosztów wydatki bieŜące na poczet kosztów przyszłych okresówprzyszłych okresów
RMK – BIERNE RMK – CZYNNE
640 Rozliczenia międzyokresowe kosztów640 Rozliczenia międzyokresowe kosztów
koszty poniesione w bieŜącym koszty poniesione w bieŜącym okresie, ale dotyczące przyszłych okresie, ale dotyczące przyszłych
okresów (RMK czynne)okresów (RMK czynne)
rozliczenie kwoty kosztów rozliczenie kwoty kosztów dotyczącej bieŜącego okresu dotyczącej bieŜącego okresu
(RMK czynne)(RMK czynne)
rozwiązanie rezerwy lub jej rozwiązanie rezerwy lub jej zmniejszenie (RMK bierne)zmniejszenie (RMK bierne)
utworzenie rezerwy na przyszłe utworzenie rezerwy na przyszłe wydatki (RMK bierne)wydatki (RMK bierne)
37
WARIANTY EWIDENCJI RMK CZYNNYCH
© Marek Masztalerz
„4”„4”
Koszty ujmuje się w zespole „4” w okresie poniesienia a w zespole „5” w okresach, których dotyczą.
Wariant „4+5”
„5”„5”640640490490
X ......
...
...XX
Wariant „4+490”Koszty ujmuje się w zespole „4” w okresie poniesienia
a na koncie 490 w okresach, których dotyczą.
„4”„4” 490490 640640
X X X ......
...
...
Sposoby księgowych: niepraktyczny wariant praktyczny...
Szczególne przypadki „szóstek”
© Marek Masztalerz
601WYROBY GOTOWE
640ROZLICZENIA
MIĘDZYOKRESOWE
Firma produkcyjna, spółka akcyjna:
„Nie prowadzimy ewidencji wyrobów gotowych, bo nie dokonujemy kalkulacji kosztu wytworzenia. Produkcja odbywa się na zamówienie, więc od razu przenosimy koszty bezpośrednie z „5” na „7” a koszty wydziałowe doksięgowujemy na „7” biorąc pod uwagę średnią marŜę. Jeśli na dzień bilansowy są wyroby gotowe w magazynie, to w bilansie są wykazywane jako produkcja w toku wyceniona po koszcie bezpośrednim.”
Firma produkcyjna, spółka z o.o.:
„W ciągu roku nie prowadzimy bieŜącej ewidencji RMK/RMP, bo to jest zbyt pracochłonne. Od razu przy księgowaniu wszystkie koszty przenosimy z „4” na „5” a przychody księgujemy na „7”. Jeśli na koniec roku występuje taka konieczność, to obliczamy RMK i RMP, przeksięgowujemy na „6”, Ŝeby zrobić bilans a potem z powrotem księgujemy tak, jak było.”
38
KOSZTY UZYSKANIA PRZYCHODU
© Marek Masztalerz
Zespół „7” obejmujący koszt (wartość) produktów, usług i towarówSPRZEDANYCH oraz koszty zarządu i sprzedaŜy, PKO, KF i SN.
RACHUNKOWOŚĆ FINANSOWA
RACHUNKOWOŚĆ PODATKOWA
RACHUNKOWOŚĆ ZARZĄDCZA
dowolne podejście do definiowania kosztów uzyskania przychodów, ustalone w oparciu o potrzeby i moŜliwości informacyjne firmy
sztuczny podział na KUP i NKUP w ustawach podatkowych, mający na celu maksymalizację dochodów budŜetowych
Koszty poniesione nie są równoznaczne Koszty poniesione nie są równoznaczne z kosztami uzyskania przychodu.z kosztami uzyskania przychodu.
KOSZTY A WYNIK FINANSOWY
© Marek Masztalerz
KOSZTY PONIESIONEKOSZTY PONIESIONE
RACHUNEK WYNIKÓWRACHUNEK WYNIKÓW(koszty uzyskania przychodu)(koszty uzyskania przychodu)
KOSZTY OKRESUKOSZTY OKRESUKOSZTY PRODUKTÓWKOSZTY PRODUKTÓW
BILANSBILANS(zapas produktów)(zapas produktów)
PRODUKTY PRODUKTY SPRZEDANESPRZEDANE
PRODUKTY PRODUKTY NIESPRZEDANENIESPRZEDANE
39
SYSTEMY RACHUNKU KOSZTÓW
© Marek Masztalerz
RACHUNEK KOSZTÓW PEŁNYCH
(full costing, absorption costing)
RACHUNEK KOSZTÓW ZMIENNYCH
(variable costing, direct costing)
dla celów sprawozdawczych (rachunkowość finansowa)dla celów sprawozdawczych (rachunkowość finansowa)
dla wspierania decyzji menedŜerskich (rachunkowość zarządcza)dla wspierania decyzji menedŜerskich (rachunkowość zarządcza)
WYCENA PRODUKTU RKP/RKZ
© Marek Masztalerz
KOSZT KOSZT WYTWORZENIAWYTWORZENIA
KOSZTY ZARZĄDUKOSZTY ZARZĄDU
KOSZTY SPRZEDAśYKOSZTY SPRZEDAśY
KOSZTY KOSZTY STAŁESTAŁE
KOSZTY KOSZTY WYDZIAŁOWEWYDZIAŁOWE
PŁACE PŁACE BEZPOŚREDNIEBEZPOŚREDNIE
KOSZTY KOSZTY ZMIENNEZMIENNE
MATERIAŁY MATERIAŁY BEZPOŚREDNIEBEZPOŚREDNIE
KOSZT JEDNOSTKOWY PRODUKTUKOSZT JEDNOSTKOWY PRODUKTU
RKPRKP RKZRKZ
40
RACHUNEK KOSZTÓW PEŁNYCH
© Marek Masztalerz
KOSZTY PONIESIONEKOSZTY PONIESIONE
RACHUNEK WYNIKÓWRACHUNEK WYNIKÓW(koszty uzyskania przychodu)(koszty uzyskania przychodu)
KOSZTY ZARZĄDU KOSZTY ZARZĄDU I SPRZEDAśYI SPRZEDAśY
KOSZT WYTWORZENIAKOSZT WYTWORZENIA
BILANSBILANS(zapas produktów)(zapas produktów)
PRODUKTY PRODUKTY SPRZEDANESPRZEDANE
PRODUKTY PRODUKTY NIESPRZEDANENIESPRZEDANE
RACHUNEK KOSZTÓW ZMIENNYCH
© Marek Masztalerz
KOSZTY PONIESIONEKOSZTY PONIESIONE
RACHUNEK WYNIKÓWRACHUNEK WYNIKÓW(koszty uzyskania przychodu)(koszty uzyskania przychodu)
KOSZTY STAŁEKOSZTY STAŁEKOSZTY ZMIENNEKOSZTY ZMIENNE
BILANSBILANS(zapas produktów)(zapas produktów)
PRODUKTY PRODUKTY SPRZEDANESPRZEDANE
PRODUKTY PRODUKTY NIESPRZEDANENIESPRZEDANE
41
WYNIK FINANSOWY - RKP
© Marek Masztalerz
PRZYCHODY ZE SPRZEDAśY
- KOSZT WYTWORZENIA
MARśA BRUTTO (Gross Margin)
- KOSZTY SPRZEDAśY
- KOSZTY ZARZĄDU
WYNIK FINANSOWY
WYNIK FINANSOWY - RKZ
© Marek Masztalerz
PRZYCHODY ZE SPRZEDAśY
- KOSZTY ZMIENNE
MARśA BRUTTO (Contribution Margin)
- KOSZTY STAŁE
WYNIK FINANSOWY
42
WYNIK FINANSOWY W RKP/RKZ- przykład -
© Marek Masztalerz
Firma MIŚ zajmuje się produkcją misiów pluszowych. Są one sprzedawane po 70 zł/szt. W badanym okresie firma wytworzyła 800 szt. wyrobów a sprzedała 700 szt. Zapas początkowy nie występował. Dane dotyczące wielkości poniesionych kosztów zostały ujęte w tabeli. PoniŜej obliczono jednostkowy koszt wytworzenia (na potrzeby rachunkukosztów pełnych) oraz jednostkowy koszt zmienny (na potrzeby rachunku kosztów zmiennych).
400 złStałe koszty sprzedaŜy
43 100 złKOSZTY CAŁKOWITE
1 200 złZmienne koszty sprzedaŜy
5 500 złKoszty zarządu
7 600 złStałe koszty wydziałowe
4 800 złZmienne koszty wydziałowe
8 400 złPłace bezpośrednie
15 200 złMateriały bezpośrednie TECHNICZNY KOSZT WYTWORZENIA
• TKW = 15 200 + 8 400 + 4 800 + 7 600 = 36 000 zł
• TKWj = 36 000 : 800 = 45,00 zł/szt.
KOSZTY ZMIENNE
• KZ = 15 200 + 8 400 + 4 800 + 1 200 = 29 600 zł
• KZj = 29 600 : 800 = 37,00 zł/szt.
WYNIK FINANSOWY W RKP/RKZ- przykład -
© Marek Masztalerz
RKP
10 400 zł10 400 złWynik finansowy
5 500 złKoszty zarządu
1 600 złKoszty sprzedaŜy
17 500 złMarŜa brutto
31 500 złTechniczny koszt wytworzenia
49 000 złPrzychody ze sprzedaŜy
9 600 zł9 600 złWynik finansowy
13 500 złKoszty stałe
23 100 złMarŜa brutto
25 900 złKoszty zmienne
49 000 złPrzychody ze sprzedaŜy
RKZ
Zapas końcowy 100 szt. po 45 zł/szt. czyli 4 500 zł
Zapas końcowy 100 szt. po 37 zł/szt. czyli 3 700 zł
43
WYNIK FINANSOWY W RKP/RKZ- przykład -
© Marek Masztalerz
RKP RKZ
43 10043 100
7 1007 10036 00036 000
4 5004 500 31 50031 500
13 50013 500
RACHUNEK WYNIKÓWRACHUNEK WYNIKÓWKoszt uzyskania przychoduKoszt uzyskania przychodu
= 39 400= 39 400
25 90025 9003 7003 700
29 60029 600
43 10043 100
BILANSBILANSBILANSBILANS RACHUNEK WYNIKÓWRACHUNEK WYNIKÓWKoszt uzyskania przychoduKoszt uzyskania przychodu
= 38 600= 38 600
RACHUNEK WYNIKÓW
© Marek Masztalerz
Przychody ze sprzedaŜy
– Koszty operacyjne (KOSZT WŁASNY SPRZEDAśY)
ZYSK ZE SPRZEDAśY
+ Pozostałe przychody operacyjne
– Pozostałe koszty operacyjne
ZYSK Z DZIAŁALNOŚCI OPERACYJNEJ
+ Przychody finansowe
– Koszty finansowe
ZYSK Z DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ
+ Zyski nadzwyczajne
– Straty nadzwyczajne
ZYSK BRUTTO
– Podatek dochodowy
ZYSK NETTO
44
KOSZT WŁASNY SPRZEDAśY
© Marek Masztalerz
KOSZTY RODZAJOWE
„4”
KOSZTY PRODUKCJI
501
KOSZTY ZARZĄDU
550
KOSZTY SPRZEDAśY
527
KOSZT WYTWORZENIA SPRZEDANYCH PRODUKTÓW
710
ROZLICZENIA MIĘDZYOKR.
KOSZTÓW640
PRODUKTY GOTOWE
601
KOSZT WŁASNY
SPRZEDAśY
PRODUKTY W TOKU
602
ZYSK ZE SPRZEDAśY – WARIANT KALKULACYJNY
© Marek Masztalerz
F. ZYSK ZE SPRZEDAśY (C-D-E)
A. Przychody netto ze sprzedaŜy produktów, towarów i materiałów:
I. Przychody netto ze sprzedaŜy produktów
II. Przychody netto ze sprzedaŜy towarów i materiałów
B. Koszty sprzedanych produktów, towarów i materiałów:
I. Koszt wytworzenia sprzedanych produktów
II. Wartość sprzedanych towarów i materiałów
C. ZYSK BRUTTO ZE SPRZEDAśY (A-B)
D. Koszty sprzedaŜy
E. Koszty ogólnego zarządu
45
ZYSK ZE SPRZEDAśY – WARIANT PORÓWNAWCZY
© Marek Masztalerz
C. ZYSK ZE SPRZEDAśY (A-B)
A. Przychody netto ze sprzedaŜy i zrównane z nimi:
I. Przychody netto ze sprzedaŜy produktów
II. Zmiana stanu produktów
III. Koszt wytworzenia produktów na własne potrzeby jednostki
IV. Przychody netto ze sprzedaŜy towarów i materiałów
B. Koszty działalności operacyjnej:I. Amortyzacja
II. ZuŜycie materiałów i energii III. Usługi obce IV. Podatki i opłaty V. Wynagrodzenia VI. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia VII. Pozostałe koszty rodzajowe VIII. Wartość sprzedanych towarów i materiałów
ZMIANA STANU PRODUKTÓW
© Marek Masztalerz
W ciągu okresu firma poniosła koszty 23.000 zł. Koszty zostały zaewidencjonowane w dwóch układach. W ciągu okresu firma wytworzyła i przyjęła do magazynu 1.000 sztuk wyrobów. W okresie nie sprzedano ani jednego produktu. Jaki jest wynik finansowy ze sprzedaŜy?
46
ZMIANA STANU PRODUKTÓW- ustalanie metodą bilansową
© Marek Masztalerz
+ wzrost / – spadek WYROBY GOTOWE
+ wzrost / – spadek PRODUKCJA W TOKU
+ wzrost / – spadek RMK CZYNNE
– wzrost / + spadek RMK BIERNE
= ZMIANA STANU PRODUKTÓW
Zmiana stanu produktów w wariancie porównawczym rachunku Zmiana stanu produktów w wariancie porównawczym rachunku zysków i strat koryguje wielkość przychodów ze sprzedaŜy. zysków i strat koryguje wielkość przychodów ze sprzedaŜy.
Dodatnia zmiana stanu produktów zwiększa a ujemna Dodatnia zmiana stanu produktów zwiększa a ujemna ––zmniejsza wysokość przychodów ze sprzedaŜy.zmniejsza wysokość przychodów ze sprzedaŜy.
ZMIANA STANU PRODUKTÓW – ustalanie metoda księgową
© Marek Masztalerz
490 – Rozliczenie kosztów rodzajowych
Koszty sprzedaŜy
Koszty zarządu
Koszty obrotów wewn.
Koszt wytworzenia sprzedanych produktów
suma kosztów rodzajowych
saldo Dt dodatnia ZSP
saldo Ct ujemna ZSP
Jeśli jednostka Jeśli jednostka prowadzi wyłącznie prowadzi wyłącznie
układ rodzajowy układ rodzajowy kosztów, to ustala kosztów, to ustala
koszt własny koszt własny sprzedaŜy sprzedaŜy
pozaksięgowo.pozaksięgowo.
Saldo konta 490 (czyli księgowa ZSP) jest przenoszone na konto 8Saldo konta 490 (czyli księgowa ZSP) jest przenoszone na konto 860 „Wynik finansowy”.60 „Wynik finansowy”.
47
ZAKŁÓCENIE KRĘGU KOSZTÓW
© Marek Masztalerz
W wariancie porównawczym przychody ze sprzedaŜy są korygowane o „Koszty wytworzenia produktów na własne potrzeby jednostki”. Pozycja ta odzwierciedla wartość poniesionych kosztów operacyjnych, które na skutek określonych zdarzeń nie obciąŜają zysku ze sprzedaŜy. Są to zdarzenia, które zakłóciły krąg kosztów, powodując, Ŝe poniesione koszty rodzajowe nie przekształcą się w koszt własny sprzedaŜy, ale w pozostałe koszty operacyjne, straty nadzwyczajne lub składnikiaktywów, np. :
• przekazanie wyrobów gotowych w formie darowizny,
• niedobór produktów gotowych lub produktów w toku ponad normę,
• koszty zaniechanej produkcji,
• przekazanie produktów do własnej placówki handlu detalicznego lub własnej hurtowni,
• świadczenie usług na rzecz usuwania skutków zdarzeń losowych,
• likwidacja wyrobów gotowych zniszczonych na skutek zdarzeń losowych.
OBROTY WEWNĘTRZNE
© Marek Masztalerz
790 – OBROTY WEWNĘTRZNE
Straty nadzwyczajne
Konta aktywów (np. Towary)
Koszty produkcji
Wyroby gotowe
Pozostałe koszty operacyjne
791 – KOSZTY OBROTÓW WEWN.
Saldo Ct przenosi się na konto 860 „Wynik finansowy”.
W rachunku zysków i strat (wariant porównawczy)
wykazuje się jako „Koszty wytworzenia produktów na własne potrzeby jednostki”
Saldo Dt przenosi się na konto 490
„Rozliczenie kosztów rodzajowych” w celu
ustalenia zmiany stanu produktów.
48
METODA KALKULACYJNA
© Marek Masztalerz
WYNIK FINANSOWYKoszt wytworzenia
sprzedanych produktów
Koszty sprzedaŜy
Koszty zarządu
Pozostałe koszty operacyjne
Koszty finansowe
Straty nadzwyczajne
Podatek dochodowy
SprzedaŜ produktów
Wartość sprzed. towarów
Wartość sprzed. materiałów
SprzedaŜ towarów
SprzedaŜ materiałów
Pozostałe przychody operacyjne
Przychody finansowe
Zyski nadzwyczajne
METODA PORÓWNAWCZA
© Marek Masztalerz
WYNIK FINANSOWY
Rozliczenie kosztów rodzaj.
Pozostałe koszty operacyjne
Koszty finansowe
Straty nadzwyczajne
Podatek dochodowy
SprzedaŜ produktów
Wartość sprzed. towarów
Wartość sprzed. materiałów
SprzedaŜ towarów
SprzedaŜ materiałów
Pozostałe przychody operacyjne
Przychody finansowe
Zyski nadzwyczajne
Obroty wewnętrzne
zmiana stanu produktów
„4” – Koszty rodzajowe (róŜne konta)
49
POZOSTAŁE KOSZTY OPERACYJNE
© Marek Masztalerz
Odpisane naleŜności (bez odsetek) umorzone, przedawnione, nieściągalne
Niezawinione niedobory aktywów
Spadek wartości inwestycji niefinansowych
Odpisy aktualizujące wartość składników aktywów niefinansowych
Odszkodowania, kary i grzywny
Utworzenie rezerwy na zobowiązania
Darowizny pienięŜne i niepienięŜne
Koszty niewykorzystanych zdolności produkcyjnych (tzw. koszty nieuzasadnione)
Wartość netto zlikwidowanych/sprzedanych niefinansowych aktywów trwałych*
Koszty związane ze zbyciem lub likwidacją środków trwałych, wartości niematerialnych i inwestycji niefinansowych
Koszty działalności socjalnej
TAK
Niedobory materiałów, towarów i produktów mieszczące się w normach ubytków
Rezerwy na zobowiązania finansowe
Odpisane odsetki od naleŜności
Odpisy aktualizujące naleŜności finansowe
Odpisy aktualizujące odsetki od naleŜności
Wartość netto sprzedanej zorganizowanej części jednostki
Odpisane naleŜności finansowe (poŜyczki)
Rezerwy kosztowe ujmowane jako bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów
Koszty usuwania skutków zdarzeń losowych
Niedobory wynikające ze zdarzeń losowych
NIE
* W rachunku zysków i strat w ramach PKO wykazuje się stratę ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych.
POZOSTAŁE KOSZTY OPERACYJNE
© Marek Masztalerz
Środki pienięŜneŚrodki pienięŜne
RozrachunkiRozrachunki
Pozostałe koszty operacyjnePozostałe koszty operacyjne
Odpisy aktualizująceOdpisy aktualizujące
RóŜne składniki aktywówRóŜne składniki aktywów
RezerwyRezerwy
50
KOSZTY FINANSOWE
© Marek Masztalerz
Ujemne róŜnice kursowe
Prowizje bankowe i maklerskie
Rezerwy na zobowiązania finansowe
Odpisy aktualizujące aktywa finansowe
Wartość sprzedanych aktywów finansowych*
Odpisane naleŜności finansowe (poŜyczki)
Odpisane odsetki od naleŜności umorzonych, przedawnionych i nieściągalnych
Odpisy aktualizujące odsetki od naleŜności
Dyskonto wekslowe
Spadek wartości inwestycji finansowych
Odsetki za zwłokę
Odsetki od poŜyczek i kredytów
TAK
Ujemne róŜnice kursowe od walutowych kredytów inwestycyjnych w czasie budowy środka trwałego
Opłaty bankowe niemające charakteru odsetek, dyskonta, prowizji od kapitału
Spadek wartości długoterminowych inwestycji finansowych, jeśli wartość nie spada poniŜej ceny nabycia tych inwestycji
Odsetki od kredytów inwestycyjnych w czasie budowy środka trwałego
NIE
* W rachunku zysków i strat w ramach KF wykazuje się stratę ze zbycia
aktywów finansowych.
KOSZTY FINANSOWE
© Marek Masztalerz
Środki pienięŜneŚrodki pienięŜne
Inwestycje finansoweInwestycje finansowe
Koszty finansoweKoszty finansowe
RozrachunkiRozrachunki
Odpisy aktualizująceOdpisy aktualizujące
RezerwyRezerwy
51
STRATY NADZWYCZAJNE
© Marek Masztalerz
NadwyŜka wartości utraconych w wyniku zdarzeń losowych składników majątku nad wartością ubezpieczenia tych składników – jeśli były ubezpieczone
Wartość netto sprzedanej zorganizowanej części jednostki
Koszty usuwania skutków zdarzeń losowych (zapasy, usługi obce, wynagrodzenia, ubezpieczenia społ. i inne świadczenia) w części nieobjętej ubezpieczeniem
Wartość utraconych składników majątku w wyniku zdarzeń losowych (powódź, poŜar, huragan, trzęsienie ziemi, wybuch wulkanu) – jeśli nie były ubezpieczone
TAK
Wartość utraconych w wyniku zdarzeń losowych składników majątku w części objętej ubezpieczeniem
Niedobory niezawinione powstałe w skutek zdarzeń niemających charakteru losowego
Niedobory zawinione
Składniki majątku utracone na skutek kradzieŜy lub w wyniku innych zdarzeń niemających charakteru losowego
NIE
STRATY NADZWYCZAJNE
© Marek Masztalerz
Środki pienięŜneŚrodki pienięŜne
RóŜne składniki aktywówRóŜne składniki aktywów
Straty nadzwyczajneStraty nadzwyczajne
RozrachunkiRozrachunki