Qaamuus soomaali carabi oo kooban - IslamHouse.com · Qaamuus soomaali carabi oo kooban Qore...

Post on 01-Oct-2020

17 views 0 download

Transcript of Qaamuus soomaali carabi oo kooban - IslamHouse.com · Qaamuus soomaali carabi oo kooban Qore...

Qaamuus soomaali carabi oo kooban

��� ���� ����

Qore CabdiRisaaq Maxamed Cilmi “ina Warfaa”

���� ��� ��� � � � ���� ���

Weli lama daabicin kitaabkan

1

Qof kasta ayaa xaq u leh inuu daabacdo

qaamuuskan oo ma dhowrsana

La soo xiriirka qoraha ee ku saabsan qaamuuska

Haddii aad xiiseyneysid qaamuuskan oo aad

dooneyid inaad ogaato sidii lagu heli lahaa, iyo

haddii aad ku aragtid khaladaad xagga tarjamada

ah, Eebbe kaliya ayaa dhamaystirane ha kaa

abaalmariyo. Waxaad fadlan kala soo xiriiri kartaa

cinwaanka qoraaga qaamuuskan bariidka

xaasuubkiisa "e-mailkiisa" oo ah:

”ina_warfaa@hotmail.com”.

Mahadnaq

Waxa aan ugu horrayntii u mahadnaqayaa Eebbe,

oo igu galadaystay nimcooyin tira badan oo aanan

koobi karin. Ka dibna waxaan u mahadnaqayaa

dhammaan dadkii igu caawiyey talo, fikrad,

dhiiragalin iyo sida habka wax loogu qoro

xaasuubka "kombiyuutarka" gaar ahaan Bile.

Waxaan idin leeyahay اآ� ا� ���ا .

2

Tixraac qoraalo

Inta badan qoraalkeygan waxaan adeegsaday

qaamuus ku jira shabakadda ”internetka”,

Qaamuuska af – Soomaaliga ee uu qorey Yaasiin

C. Keenadiid iyo qaamuusyo kaleba.

Qoraha

Helsinki jimce 13.7.1428 H. oo ku aaddan

27.7.2007 M.

3

Hordhaca qoraha

��� ا� ا���� ا�����

Waxaan ku bilaabayaa magaca Eebbaha

Naxariistaha guud Naxariistaha gaar.

Waxaa mahad iska leh Eebbe Barbaariyaha

uumanka, naxariis iyo nabadgelyana korkiisa ha

ahaato uunkiisa kii ugu wanaagsanaa Maxamed,

reerkiisa iyo intii raacdey.

Intaa ka dib:

Kani waa Qaamuus soomaali carabi oo kooban

ulajeedadaydu waxay tahay in aan ugu dhawaado

Eebbe, aniga oo u qoraayo soomaalida jecel iney

bartaan afka Qur’aanka kariimka.

Waxaana weydiisanayaa Eebbaha weyn inuu

howshan ka dhigo mid isaga dartiis loo sameeyay,

4

nooguna daro miisaanka wanaagyadeena maalin

aysan xoolo iyo caruur waxba tarayn.

Qaamuus soomaali carabi

����س ������ ����

B “ba’ xaraf” ب

baabasiir ������ baabbaco ( ��� )���

Baadicadde “qabiil” ����� baaddiye ���� baafin ������

baaq ���������� baal ������

baar ������� , ������� , ����� , ����� baarid ������� , ��� baaskiil “daraaja iyo buskuleeti” ���!��� baahi "��� , #������� bariis أرز bad �$� badmareen ��!� , ��$%��

5

badar &��

badan ��%آ badanaa '����� , �(�) ��*

bar ��+�� , ��,-.�� barar /���� barasho /0%�,�� baranbaro ������� , ���+���+

bare �����12 bari 3���4 , ����� barwaaqo �������5�� bastoolad س&'�� baqshad �6�*

balanbaallis ����$4�� , �5��� , ��4���5 ballan �6�)7 , ��8�� , 3�9��� banaan �� ��

baraf :-%�9 , ���%�� , �����

barbaarin (���) Bartire “qabiil” ����� barkin ���-5�� , ��;������ , ��������

6

baruur ��<�� , �������

baryo =>����� , ������4

bariid “boosto” ������ bas “xaafila” ��%�5�

basaas “jaajuus” ?�����

Bagadi “qabiil” ��%����; baqal �@- <�������- �<�� ?�� , =-B�� bakayle �����C2 ballaar "��D�� bandhig E����

bahal *+��,� Baydhabo “magaalo” (-.'� berri “berrito” '0

beel ��%��+�5 beer (ر�� , '� آbeen F-5)7 , ���G , ����H bixid #����I , ������ , �������B�� bidaar J�%�+C2 bidix =����4 , ��������� , ������� , K������

7

biriq 3���� bil ��8�4 , ����; bilbil ��4�$4�� bilaash �� 6��=����. , &L���!��� bilis =����� bililiqo �-%�� , ��8�� , ��;����

bilow ������� , �����-5� , ������� bir �����

biyo ء�� Biyomaal “qabiil” ��%����; bocor ��!��� , "���; bog ��-@�+

boqor =���� , F�%�� , F��%�� boqorad ��H�%�� boqol �CM�� , �CM�� bohol =����� boodid G-@�; , NO�� , �-9�� boor “siigo” �����* , ������*

8

boorrin J���-4�� Boosaaso “magaalo” �������� booqasho �������G booloboolo NO�� , �$O�� bur 2��د ، �$5

burcad ����G , ������G , 3����O �J�O�; Burco “magaalo” �������� burris ��;��-O�� busbus “cudur” ري ا���ء'

bulsho J�������� bun &<�� , ����8�; bunni “kafee” midab �����C2 , &LD��� buux �6����� buur 7�

buuryo �� ���* , ��@-%�; , ��@-%�*

buurni ������� , ������� buufin ��I�$@�� buuq “qeylo” P���+ , �����+

buul P��H , �-H�� , �)M�$O 0���

9

buunbuuni ��B� ����� T “ta’ xaraf” ت

tabaashiir ارى&�� , ��:��5

tareen ر�;� talaado “salaaso” maalin ��9��%09 tayo �دة�دة ,

tegid �������B�� teelteel �$%�; tix ��,�4 , E����; tiraab �-9�� , <��G���� �����* Q���9-��� Q/6H tiro ��د , ر'� ,

'�'====. tin �>:

tol �����; C “ca “xaraf” ع

caato =���� caado E��� , �����

caafimaad �!�+

caagganaan =�HR�� �E�,�� <� Q"������� , F����)7 caalam “adduun” ��-��� , /� ��

10

caano �� , ���%�

caawa ������، هA@ ا��� ا�caay �,: , CD

cabaad P���+

cabitaan ����4

cabsi ����I

caddaan E����C2 cag /���; cagaar ��S-IC2 cajalad O����4

casho ���4�� , /���� caqli =-.��

cilmaani “diinlaawe” �E����

caleemasaar :���� , =��%-H�� calool ;� cambaruud ص�& آ�&%�ى , إ�HEص , إcandhuuf 3�G�� , 3�+� canab ����� , /���H , ������H carrab ن��� carab “dad” �����

11

carabi “fusxada” afka Qur’aanka �!������, cariish P��H canshuur �������S

carmal ��%����C2 , $%�O����. , �T��9 carruur ���!�T�

casaan “guduud” ����C2 casir �JK�ا '>� cashar ?���� cayayaan U��4� , �!������� caymis <���VW�� , <����S

ceejin 3-��I

ceel �L�ceebeyn ���,���� , �����

ceeryaamo �����S

cibaado ��������

ciddi �-@�X

cid ��%����; cirbad �����)7 , O��-I�� , ���-.�

12

cirfiid U��-@��

ciriiri 3T��S

cimaamad ��������

ciid ����� ciidan �-��� , ����� , ��H����

ciil ��S�* , X���*

Ciise “nebi n.n.k.h. iyo qabiil” &L���� , �%����;�

cir ����

cirrid ��9) cirro ����4

cilmi /-%��

cimilo &���

cinwaan �ان-�

ciyaar (�>� , ��S����� , ��8� cod ت��

col &����� , /�+�I

cudur داء curri NO�; , &��� , &?�� curis ��4-�)7

13

curiye �M-�

cusbo Y-%�� cusub ������

culus 7�NO cuncun �$H�

cunto 5<�م

G “ga’ xaraf” غ

gaabsi “sino” Z���G , ����G

gaadiid =-.�� gaar &[�I

Gaarisa “magaalo” �������� gaagaal “shigshig” /�9�,�%�� , ����%��� gaajo "���

gaajeysan J)M��

gaarniin \�%� gaas ��;���5 gaashaandhig ع�Rد gaashaanle �)M� gaashaanle sare '�N�

gaal �Rآ�

14

Gaaljecel “qabiil” ��%����; Gaalkacyo “magaalo” �������� gabar U-��� , �����5 gabay ���+�; , �����+�; , �����X-��� gabbasho �0����� gabyaa ���:

gadaal �-%�I , ������ gacaliye G��G�� , �����

gacaliso �������

gacan ��� gacankudhiigle =���; garac “wacal” �� ��B�� galbeed ����*

gallay �!����4 ]����� gallayr ���.�� , ����� galmo "����� , �-O�� ganacsi �������� ganaax ���0ا

15

gantaal P����+

Gadabuursi “qabiil” ��%����; gar ����) , <�;�� Garbahaarey “magaalo” �������� gardarro ���)7 , /-%�X

gargaar ��9��*)7 , ���������� garaad “qabiil” /�8�5 , ^���4

garaacid ����S , 3���O , N3�� , "���; garab �-��H , ��H-��� garasho /�8�5 Garre “qabiil” ��%����; garsoor �� ����

garyaqaan _/���� , _E�; gariir �������� , =G- �G

garoob �.$%�O��� , �T��9 gashaanti �����` geri ��5���G gef W�O�I , O�%�*

16

geed �H:

geeddi =�.��-�� geeri U���� , ���5�� gees �����G , <���; geesi "����4

geel ��,� , ��=��

geenyo ?���5 go’aan �����G�� , ����; , ���S�; gobol ��� إ�gobannimo �!�) 6-.����� god “naxwe” ���� , ����� , ������ , ��S

go’doon =G�,-�� , ���@-�� gorgor ���.��

goronyo ���5�G , /��,�� , �����,�� gogoldhig /���-.�� gole ?�%���� gowricid “qalid” Y���� , ���� goob <��H�� , J�S����

17

goobjoog “marqaati” ����4

goor U-;�� , <���G gooryaan ������ , ��%��O������ ]�!������� gows ����� , ?���S

goosasho P6��-�� , 3�.�4-�� go’is P6��-�� , 3�.�4-�� , =G�,-�� , =�+�@-�� gu’ J����� gubid 3���

gudcur /6�X

gudniin <����I

gudo =�I� guddoomiye ������ guduud “casaan” ����C2 gugac ���!� �U���+

gurey ��.أ guri U���� , �� , =�G-��� gus ��H�� , ���S�; gumeysi ����,�����

18

gunno �CW�5��H�� guuto �!����� , ���) guud &/��

guud ahaan �(������

guur “aqal-gal” #>��G�� , ���H�� guumeys 3�����; >/12 , /��� , ������ F “fa’ xaraf” ف

fadhiisasho ?��%�� , ���,�; fal “naxwe” =�,�5 fallaar "��,�4

fale “naxwe” =���5 falkaab “naxwe” ����X

faas ?VW�5 faafreeb �����;�� faaqid [��5 faallo 3��%�,�� faan ��I��@�� far J���+)7 , NO�I , �������H

19

faraanti “fargashi” ( �/���I )J���+)b

faras <��+� , ?���5 farxad ������ , �����5 fargashi ( �/���I )J���+)b

farmaajo “jiis iyo Jubna” �������

farmashiye “farmasii” �!� �����+

fatah 3�-*)7 fakad “baxsasho” ����5 , ������ faa’iido ���)M�5 feker ���-H�5 feer ����� , J-%�S

feertan ����H6�� firinjeer “tallaajad” �!��� , ����$%�9 , ����%-9�� fil &<�� , �����

fin ���-9�� , ��O��O�

fiid ������ fiidmeer ��$@�I , O�-O�� fiiro gaar ��X�6��

20

fog ���,�� foox <���� foorno <���5 foori ���@�+ , ���@�+

fool c���� foolxun Y����; futo U��� , #���4 , #���4

fudud 7�NO ��0 ،T�U�

fure ���-@�� furriin 3��%-O�� , 3��%�O

furis �����-5� fulay <�����

Kh “kha’ xaraf” خ

khamro ��H���� ����4 , ������I

D “da’ xaraf” د da’ �����

daacad �����+

daaq Z(����� daaqad “dariishad” F�!��4 , ����5��

21

daal ��,�� , ���B� daandaansasho ��S-*)7 daanyeer ����; daah ��5�����

daawasho �������4�� daaweeye “dabiib iyo dhaqtar” �����O , _����� , �T��O�� daaweyn &��O

daawo ����� , ��$.�� , #��%��

insaykolobeedhya �����,�� ����)M� , ���������� dabaal �������

dabbaaldeg =��@���� dabaggaalle ���-���

dabaq ����� , 3���O , ��.���O

dabaqallooc ���-.��

dabayl Y��� , /����� , ������ , ����� dabbaal “nacas iyo doqon” 3���C2 , &L���* , =$@�B�� dad ?���12 dacwad K������ , �!��S�;

22

dacaayad �������� dagaal ����

dagaal-sokeeye �&�� ��ب أه

Dagoodi “qabiil” ��%����; dalqo ����+-%�* , ���8� dameer �����

daraaja “baaskiil” ���!��� dardaaran �!��+�� dareen ���,�4

daris ����

daruur �������

dalxiis �������

daldalid 3-��4

dalool �����

dahab ����� , �-@�+ , ������� , ���S�� , ���S�� dawaco “dacawo” <���+� ���C2 , ��%�,�9 , =�O���� dayax ����; dayr �����I

23

dayactir �+)7�6 , /������� daal ���B� , ��,�� degmo �N;-� dekad ���-��� , �-B�9 , Z(����� , W�5���� , ������ dembi /-9)7 , �-��� , �������� , ����

deris “jaar” ����

derbi “gidaar” ����� , O)M�

degdeg ������� , �� �����

deebaaji <����S

deegaan �CM��� dibad #���I

dibi ��.��- ��H�� , ����9 Dir “qabiil” ��%����; digir =��5 , �6�;�� , �������

digniin ��-�)7 , ������� , c���-��� diidid E-5�� , ���)7 diirad ������)7 �<���$%��

diirran d5�

24

diif “duuf” /�B-%�� , �����I�� diindiin ��@��%��

diin <��� diinlaaw “calmaani” �!�����-%�

diiwaangelin <������� dil =�����-*� , =-��; dillaal =�$ �� , �����

diyaarad ���)M�O , ����!��O

diyaar G����

doob ��G��

doorasho ������-I� , ��I��-�� dood �� ������� , ����X����� , ��4�;����� dooro “digaagad” �������� doolli �VW�5 , ��5 doonfaar ���G-��I

doon �����@��

dowlad �� ���� doqon “nacas iyo dabbaal” &L���* , 3���C2 , =$@�B��

25

dubasho /��,$O ��-%�; , L-%�; Duduble “qabiil” ��%����; durba “durbadiiba” ���; duco ������ dugsi “malcaamad” ��$��H dugsi-hoose ������������ (Dر'� dugsi-dhexe (;+D�,� (Dر'� dugsi-sare �&.�E�O (Dر'� duq ^���4

dulsaarka ��+��ا dumar �����

dun O���I

duhur ��8�X

duubis N�� duuf “diif” /�B-%�� , �����I�� duug “dhar” =���,������ duullaan ��G�*

Dh “dha’ xaraf” ط

dhabar ��8�X

26

dhaban &��I

dhaajin =09���� dhaar /���; , <����� dhaawac �����

dhabxanag F���

dhaxal ��H���� , ���� dhagax �H�

dhar ����9 dharbaaxo N��H ��� ]�����S , ��,-@�+

dhareer =)M�� Q���,� , =����

dhaqan ��5��.�9 dhaqsasho =����,�� dhaqniin =���-B�� dhalaal <�,��� , 3����� dhallaan ��� ���� , ��) �� dhalanteed اب�D

dhalasho �6��� dhaleeco �����)7 , ��H-����� , �-.��

27

dhal ����� �� dhallinyaro �����4

dhalo �������; , �������G dhammaad /����I , �����8�� dhanaan ������ , �+��@�� , ������� dhawaaq ������ dheddig $�Ce�� dhego �-��4 , O���; dheer 7.�5

dheeraad ���G�� dheel ���� , ����%���� , ���G�� dheg J��!� ���S�� , <��12 dhegoole &/�+C2 , ��-OC2�

dhibaato ��%�H-4�� dhibic �-O�; dhidid 3����

dhir U����� dhisid ������

28

dhicid "��;�� , O��.��

dhicis =����-Hf C=���; ������ ��) T/1g ���.- )7 , E�8��)7 , #���I

dhillaysi �������� , �������� dhimbil ������4 , �����4�

dhigid �������H dhiibid ��O��)7 dhiirri �C2����

dhiirrin J���-4�� dhiig /�� dhiiqo <��O , �����O

dhir ت��E dhow ��-��� , <��� , K��� , �������-.

dhowr �����;�� , J�S�� , ��,�S�� dhoobo =��� , =��� dhoofid ��@��

dhoolla caddee /�������� , ����������� , ������� dhuxul /��5 dhudhun �-��G , �����

29

dhul أرض Dhulbahante “qabiil” ��%����; dhulgariir =G- �G dhuumasho ������-I� , ��������� dhunkasho “shummin” ������� , ��%���; , ���-9� dhuun 3-%� , /��.-%�

J “ja’ xaraf” ج

jaajuus “basaas iyo tiftif” ?�����

jaad �بZ

jaalle =����G jaamacad ��,����

jaban [��I�� jabto “cudur” <6��

jadwal h=������

janno “beer” �$��� , ��.����

jaranjaro ������� , ���$%��

jariir ��������

jasiirad �ة.

jebiso �������H Z�,-5C2 , ��%�+C2

30

Jejeele “qabiil” ��%����; jeceyl 3-4��

jeeb �����

jeexis 3��G���� jeer ���� �2 ���8$� �?���5 :3�������

jeesjees �G�8����� , /0H�8�� , -I�������

jeeni ����� , ��S��

jid "���4 , 3����O

jir ����� , /����

jiidis �������� jiir ����� , �VW�5 , ���VW�5 , ��5 , ����5 jiif ����/ , "����O�S� jiilaal ����D4 1=�+�5 , ����4�

jiis “laangare” #����C2 , 3!��,�� jilib “low” ���-H�� jilib “qabiilka” ��%����; <� Q"���5 , <-O�� jileec <�) jimce “maalin” ��,����

31

joodari �����S�� joogto

joogsi ���;�� Q “qa’ xaraf” ق

qaab =-H�4 , ��B��+

qaaxo ( j=�� )�CMT� ���+�� E����

qaaddi _E�; qaadasho �-IC2 qaaddo “macalgad” ��.�,-%�� qaar ��G�� , ���;/

qaamuus ?����; , /���,�� qaali [��I�� �����* , k=�*

qaanso-roobaad ��G�; �?���; qaangaar l) �� , ��4� , ���4�� , /�%����� , F������ qaawanaan m����

qaayo �����; , �!�T���C2 qabiil (���� qabow ������ , �������� qajaar �����I , ��$9�;

32

qado ����*

qaraabo �����-;C2 qashin �������; , �� ����G qafaal �-O�I

qalad \�0

qallal "���+

qalalaase ��B�4

qallayl ���@��

qalcad (>�� qalfoof &L��-X�� h=�H���� qalid Y���� , ���� qalin /�%�; qalliin ������

qamadi Y���; qanjir �!��*

qandaraas ��8��

qandhicil =���. ���S���� , ���Ce�+

qandho �!�� , Z!��

33

qaniin �!S�� , \��� , J��� qarsoon d����-I�� qaraar &��� , ����; qarax ����@-�� qaran (&أ� qarraqmid 3���*

qare “xabxab” �I�O�� khasaare �������I

qashin �� ����G , �������; qalbijab O���-9�� , �!��8- � O���-9�� qalinjebin #>��I�� qanjaruufo [���; qayb /���; , ��G��

qaylo �����+

qeexid �����,�� qiil �������� qirasho ��-;)7 , ������� qish N��*

34

qiime ��,�� , �����; , <���9 qiyaas ����-.�� , ?����; qodax �آ�:

qodniin �-@�

qodob =��.�� , T.�>&,�أداةا

qoraal �������H , &[�� qore ����H , �D Ce�� qori ��4�I , �!��;��-��� qorid =������� , <������� qosol ��H��S , ��H��S

qof [-I�4

qol ������ , ��5���*

qoyaan =�%�� qoob ka ciyaar [-;�� , ��+-;�� qoor ���� , ����;�� , 3����

qooro ��S���� , ����+�I

qoolley �������

qubeys /�������� , =����-*�

35

qurbe ������*

quraac �/��,�O����!+ , ���O�5 Qur’aan /����H �<`���. quraanjo ��%���� qurxin <����G�� , =������� qufac =��,�� , ��%�,��

qumman /��.������ qumbe �-��8 ���G����

qun 3-%� ���G��� quusasho O���)7 , O����; , ?VW�� quus ���-O�* , [���*

K “ka’ xaraf” ك

ka �<�� (�������� , �<�� , �<�� kabajaa “ayax” ����� , �������

kabaxsan “naxwe” ^-%,�� kajan �����H-512 , �H��S� , ���G�� , ���-H�� , ������� kalxan ����;���� kaadi =����

36

kaadimmacaan &m��$H>� )=���� ��� , �$H>� �E���� kaas �F-%�� , � , �F� , �F �� , /�H) �� karis <�H��)7 , �����O����� , ����-;� , ^���O , ��8�O

karin L-%�* , <���%�*

kas ��+�; kacaan ������9 kaftan ���G�� kalgacayl 3-4�� , �!���� kalasaarid “naxwe” ���) kalkaaliso “kalkaaliye” ET����� , ��ST����� kalsooni ��.�9 kamma’ W�O�I

kan اAه

kaneeco �S�,� , ?����� kaniisad �������H kaniini ����� ��!�� , &LT��O Q[���; kawaan ��G���� kedis ���-B�� , �CW���5 , �CW����@�� , ��.�������

37

keli ���-@�� kibilli ��$@�I , O�-O�� kirli 3�����)7 kiro “ijaar” ����)7 Kismaayo “magaalo” �������� kicid E��8�� , /����; kilkil ������- �� ��H-���- �<�O�� , O��)7 kelli ���-%�H kintir �-X�� kor ����� , /���� , Z�%�� , 3���5 kordhin �������G , ��9-H)7 , ������ kordhow “naxwe” ($,R koronto ������8�H kooban ��+��-I�� , G����� koox (U_�5 , (���

koonfur ������

koowaad =!�C2 ku L5 , Z�%�� , ��-���

38

kubbad ����H kursi &L�����H kufsad ���+��-*� kufniin O��.��

kulayl ������ , �-��� kun “tiro” �- C2 kuuley Cali banjar “xiddigdhul” "����; , J���; , ��@-��; khalad O�%�*

khamiirin ����-I�� khamiis “maalin” ?����I

khasab &m�����)7 khiyaano �������I

L “la’ xaraf” ل

la �J�� laab ����+

laad ���-5�� , �%-H���

Laas-caanood “magaalo” �������� laaluush ���-4�� , ���-4�� , ���-4��

39

lab “jinsi” �$H���� labalaab �����S�� , ��,�S

labo “tiro iyo koox” <��-9� , �<�����-9� , Z$��9�� labo-wijiile “munaafaq” 3�5����� lablabbo GGVM��-4� , <��9*

lacag ��%���� , =�� , ���.�� laga yaabo !��� , ���!��� , $=�� , ���; , $=�,� laf /-X�� , ���-X��

lafdhabar &m��-.�5 Q������ , ������

lafale ����X

lahjad “afguri” ����8� lahaansho F0%���� la’aan /����

leeb /�8��

leexad =>���� leef ?�� , 3�,� Leelkase “qabiil” ��%����; libaax ���C2 , ������ , ��� , ��@-��S�*

40

libaax-badeed ����; liqid "6����� Liibaan ������ , /��� lo’ ����.�� lug =��� Luqmaan “magac” /��� lulmo ?��,�� , <���� M “ma’ xaraf” م ma ( � )!�"�#����$� �%&�'

maaddo ����)���%�(

maalin م�. maammul ��)7���

maandooriye �T��I�� maalin /���� , ���8�� maanta ا���م maahmaah =�9�� macalin ?T����� , /D%�,�� macmiil “rukun” <����G , =�����

Majeerteen “qabiil” ��%����;

41

majuujin O-B�S , ��+��

Maxamed “nebiga n.n.k.” lagu mahadiyey �!���� madaar “gegida diyaaradaha” �����O

madax رأس

madax-xanuun "���+ , ?V2!� �J���� madaxweyne ?T��� madaddaalo ����%���� madbacad J���O ��� ` , ��,��-O�� madow �����C2 , &L��-��G marxalad ��%����� maran \���5 macdan <���,�� machad ��8�,�� macalin ?T����� , /D%�,�� macaan �-%� , ����� macangag ������

macne Z'��,�� marqaati ����4

42

Marka “magaalo” �������� markii �����-���

Mareexaan “qabiil” ��%����; magdhaw E����,�� magaalo ���-%�� , �������� magaalo-madax “caasimad” ����+��

magaalo-yar ة'��� magac �Dا magacaa? ؟b�Dإ �� Magacaygu waa Saalax ��Dإc���

magac uyaal �����S

magan <���C2 maqal J����

maqan �)M�*

maqrib “qoraxdhac” ���-B�� maktabad “laybareeri” ����H ��� , �����-H�� malaaig ��H)M��%�� , F��%�� , F�%�� malaay “kaluun” (d�D

malab ����=

43

malax Y���; malo &<�X

Maxamed “nabiga n.n.k.” '�$� maxkamad ����H��� maroodi =��5 Mandheera “magaalo” �������� marti �)MG , ����S

Mareykan &L�H�����C2 , &L�H����C2 markab ����I�� , �����@�� , ��H���� marwo ��T���

mas Z�,-5C2 , <���,�9 , �!��

masayr “hinaas” ���*��� , �����*

masjid ������� masjid-jaamic J����

maskax ^���I�� � 0 �� c� �?V2!� �<� Q��G�� , \����� maslaxad ���%�+�� matxaf ��9o ��� , ��-��� mantag “hunqaaco” ��L�;

44

mawsuuca ensaykolobeedhya �����,�� ����)M� , ���������� mahad �-H�4

mahadsanid �-H�4

mahadnaq <�-H�4

maya e

meere ����H���H meeqa ( �/�H )/�8-@����6)

meel <��H�� meeleeye � ��ف

middi “toorrey iyo billaawe” ������� , ���-��I , <�DH��

midab <��� midig ��C2<�� , Z������ , <����� midow ��D�� mici ��� , ����Cg ���C2<

miis ���)M�� miinshaar ��4-��� miro �������9 , ��8�H�5 misig F���� , F����

45

minbar ���-��� mindhicir “xubno-aqoon” ( ()� * )+� ,�

miyi “baadiye” ���� mooddo ����-.�� , <����� , &<�X

moos “muus” G���� , ��G���� mooto “dhugdhugley” ���� �� -�.�� �

muxaadaro ����S���� muddo �!��� mudane �T���

mudaaharaad �������X�� muraayad @f�� murgucasho =�+-@�� �����- � murugo <�G�

Murule “qabiil” ��%����; Murusade “qabiil” ��%����; musbaar ������� mustashriq “oryantaliste” 3��-4������ musqul “suuli” E����� , /�!��

46

mushaar ���� mishaari @'�M�

mugdi /6�X

Muqdisho “Xamar” �g.'N� muujin ��8-X)7 N “na’ xaraf” ن

naafo 3!��,�� naag �C2����� , ������G

naaneys ��.� naar “cadaab iyo dab” ��� naas m���9 nabadgelyo <��C2 , ء�N� إ�^ ا�nabar �����

naxariis ������ , ��5V2��

naxash *>E ،ت���) naxdin ����I , �����

naxwe ���� , ( �������; )��B0%

nasasho ��ا�,Dإ nacayb E-B�� , ��������H , U-.��

47

naf ����� , ���� , &L��� naftihure ���8�4

nal ����+�� nebi &L���� neef ����� , ?�@�� nibiri U�� , <��� nidaam م�KE nin 7 ر

niyadjab O���-9�� , �!��8- � O���-9�� noqosho "����� nolol �����

nooli �U&���ة ا أnusasaace �������� nuugid �����S�� R “ra’ xaraf” ر

raaxo ��� raad أ�'ام �Oأ raadin ����-@�� rabsho #���G)7

48

raacid ������+�� ra’iisal wasaaro وزراء i�_ر

rajo &/g �/����� , =��C2 , ������ rati ��,� , =����

rasuul “dhambaalside” =����� raqay ��$� ������4&m��-��� �

raqiis [��I�� rah "�-@�S

rayid &L������ reeb “naxwe” ن�dD

reer �����12 ri’ ��G���� , ��G-���

rinji <����� riyo /-%� , ��e� rogrogmad “naxwe” ف��

roob ���* , �-O�; , ��O�� , ����� rooti “furin” G���I , G����I , �����

ruxid GG����� sun N3� , �.���.� , 3���+

49

S “sa’ xaraf” س

saadaalin J0;���� saacad ����� , �U-;�� �8�� �����,�� ]�� ` , ��.��;�� �<�0���

saaka ح��M�ا اAه

Saalax “nebi n.k.” c���

saami &L) �� Q/�8�� , G��� , /���; , ���+�� sab “Allabari” �����VW�� , ���) �� sabab �����

sabti “maalin” U��!� sabool ���.�5 , <��H���� sabuurad ����>���

saxan <��+

sadar �-O��

sadaqo ������ , ���H�G , ��;���+

sarbeeb مkd�ا T�;�) sac ����.�� sacab ( ��� )��� , �E��$,D2 إ�UM) saf T�

sakiin Z(���� , ��;6�-%) ]���C2

50

salaad “tukasho” �6�+

salaan �!���� , Y�5��+�� , /��%��

saldhig �$O��� saliid U���G saliilyo ������� , ������� sambab �CM�� samayn =�,�5 san �-�C2 sanam �-�

sannad /�� , ����� , =���

saxaro G���� , � , ����I , ����I , O)M�* , ���5 saxaabi l���$�

saxaabiyad (&���$�

saxaabi la kulmay l�>��) sar Z������ sarkaal =�1M���� , ]O���S

sarreeye-gaas اء�� :�&.�d�� ��ر(

sarreeye-guuto ������

sariir ������

51

sanboor �!����!��

sanduuq 3���-��+

sahan ��4-H����� sawir �����+

saaxiib ���+ , 3��5�� , 3����+

seeddi n�oزوج ا seef �����

sixid Y���+�� sixiix ��S��)7 , J��;���� sida =-9�� , �F

sida badan �(�) �* :�) �B L�5

sidee �����H sida kale id>�ا ^��

sir &���

sirdoon U������I�� ������)7 p U������I�� ��� ��H�

sigsaan “sharabaado” /���; �?��) , �������

siyaasad ��������

siibid (^ 7 '��,!��; , (���� , �"�G�� )�(����9

52

siigaysi ���������� , �!�T�T� �����, siil =���8�� silsilad %��%�

soddog �����!G �2 #��!G ���C2 , ����

soddoh �����!G �2 �#��!G >/2 , �����

socdaal ��%��� , ��@��

socod L�,�� , L-4�� sonkor �$H��

soojeedin ����-;� soosaarid #��-�)7 soogalooti “koyto” �����8�� Soomaali ������

soon /���+ , /����+

soohdin &��

subax ���+�� , Y���+ , ������+

subag ����G , ������G surwaal =������

summad /���� , ���6��

53

sun &/��

suuxdin ���-*)7 , L-4�*

suuraggal <�H���� , =������� suurad ( ]������ )�<� /����H �<`���.

suugaan ���C2 suuq 3���

suul /�8��)7 suun ام�

Sh “sha’ xaraf” ش

shaabbad �,�

Shaanshi “qabiil” ��%����; shaati [����; shaarib ��,$4 <�� ���-%�,- ��@$4 Z�%�� U��-��� ��� , ����4

shabeel ����� , ����� sharci ��,����4

sharax ����4

sharmuuto �������

shaqal ��H���

shaqo =-B�4 , =����

54

shaki ����� , &F�4

shaqaale =����� , �$X���� shalay ?��C2 , ������ shansho ����-��X , 3�!� �����+�; shanqar J������ �� 0=�H , U���+

shanlo O-4�� , O-4�� , O�4���� shahwo ����&L

shahiid ���8�4

sheegid �����H�

sheegto “naxwe” iyo war ���

sheeko ������� sheekh ^���4

Sheekhaal “qabiil” ��%����; shidaal �;����

shir �����Ve�� shirqool �����Ce�� shirkad ��H���4

shil ��� , ��9���

55

shimbir �_�5

shinni ��%��� shisheeye “ajnabi” &L������C2 shiidan <���O , <��-O�� shiir �H ]��)M���8��� , ����I�G

shiilan �%-.��&� , &L�%-.�� shuban 8��)7=�

shukaansasho �>���� , =>G�B�� shuunka “bisqin” �����

taabasho ?��� , ������ , &?�� , �!��� taariikh ^������ , ^����$� �/-%��

taariikh-nololeed ����� ���������� <��-�)7 , ������

taag ����S�� , �!��; taallo CME ،ل�%�) taas �F-%�� tab ��%��

isku taxallujin G��H���� tarraq ��.�9 , ���.D9 �����

56

tareen “qidaar” ���O�; tarjumad ��������� , =-.�� tartan ��.������� tagto “naxwe” �Z�� tallaabo ���-O�I , ���-O�I

tallaal /�,�O , ���.� talo ����+�� tamar ��;�O

tan �q���� , ��;�O

tebin =-.�� tixgelin /������ tixsi “duqsi” ������ tijaabo ������-I� , ��������� tir Y���� tiro /-;�� , ����� , ������

tiftif ?�����

tilmaame “naxwe” n>E tilmaan �����%��

57

timaaddo =��-.������ tiir ������

tiiraanyo <�G�

toddobaad "�����12 toddoba (>�D

tolid ��O����I

toogad �������� turjubaan “turjume” <��������� , /�������� , =�;�� tusaale =�9�� tusid ��8-X)7 tusmo U��������� tufaax ���$@�� tufid 3�G�� , 3�+� tukasho �6�+

tuke ����*

tumasho [-;�� tusaale =�9�� tusbax ����� , ��������

58

tuuris L���� , �-��; tuug 3���� , &[) tuulo ������; H “ha’ xaraf” @ haa V=��C2 , m)7 , Z�%�� , �/�,�� haatif “telefoon” ����� hab /��X�� habaar ����,� Habargidir “qabiil” ��%����; habaryar “habarwadaag” �� �I

habboon /)M��%�� , �������� habeen =��� hadal /��%�H hadda ��S� �U-;�� L�5 haddii إذا har j=�X

harraad “oon” W���X , ��O��

haramacad ��8�5

59

Hargeysa “magaalo” �������� hase ahaatee �<�H� , !<�H� waa hagaag �'����

hakad �� ���4 , ��G���5 , ��%�+�5 hal “kow” ��� halbowle <�����4

halxiraale G-B� halka ����� , ����8�� halkee �<��C2 halyeey =�O�� hamaansad ����Ce�9 hanbalyo �CM���8�� , ��H������� , F������� hanjabaad �����8�� hawl =-B�4 , =����

hawo ����� , &���

hebel نkR helitaan ��4��-H� heer �� �G-���

60

hees �!���-*12 , �����4-�12 heshiis @D���!��;� , ��8��

hibo �����

hidde ���� hir “mowjad” ������� higgaad ������ hiwaayad ������� hiillo ����+����� , ��� ���� hillaac 3���� hilmaan <������ hilow 3�����-4� hindhiso ?��O�� , ?-O�� , ���-O��

hodan &m���9 , &L���*

hor ��L$4 �/!��.�� , ��8��� horseed �)M� hore =���; horey ��%�� , Z�S�� �����5 hordhac /���-.��

61

hoggaamiye /����G

hoos 3���5 >��S , U��� hoosdhow “naxwe” آ��ة hoog ����+�� , ��%���� hooyo &/12 , ���) � hubaal U����9 hufnaan �����8�O

hunguri ��.-%�/

hurdo /���� Huud “nebi n.k.” ه�د

X “xa’ xaraf” ح

xaafad ������; xaafila “bas” ��%�5�

xaaraan /���

xaashi / �

xaaqin ����$��H , �$4�.�� , ����-H�� , �����-H�� Xaawo “hooyada dadka” �!��

xabsi ?��� , <����

xabaal ����; , �����-.��

62

xabad <-O�� � �3���, �<���� �� , ����+

Xabasha (g� ا�$xabbad ^ 7 �?!����� �2 ��!��;��-��� ���@����; , ����+��+

xaddiis ����

xaddiis yaqaan ث+'$� xagatin ����I , ����I

xagaa “xilli” ����+

xafid X-@�

xaj &:� , �!��

xaq N3� , ��.��.� , �� ����

xalaal =��%�

Xamar “Muqdisho” �������� xamaarato U�5�!�G , ���G�� ��� j=�H xan (��0

xannaano ��<��S�� , ( ��������� )��f��Cg

xannib �����,�+

xanuun J>����� , J���� xaar G���� , � , ����I , ����I , O)M�* , ���5 xaas =�,�� , ��%�,�� , �����12

63

xaasuub “kombiyuutar” ب�D��

xaalad �� �

xaraf ����

xaraash ������G�� xarig =��� , ��%���

xasil ��-.����� xagga �F����� , �F) ����� xagal �����G xaqir =f-�)7 , ������)7 , ���.���� xanaaq ��S�* , X���*

Xawaadle “qabiil” ��%����; xayaysiis <6��)7 xer ��$%�O

xero /!��I�� , ��H���,�� xeeb =��� , d�O��4

xeer ��,����4

xeelad ��%��

xidid 3���� , ������ , �-���

64

xiddig �HE xirfad ��5��� , ����8�� xir )736-* , =�@-;)7 xiriiriye ل���� xisaab ����� �/-%�� , ��S���� xishood ����� , =���I

xigto �����; xikmad ���-H�

xil �!�) �1M���� xildhibaan =�1M���� xilli /������ xin ���)7� , �-.� , j=�*

xinjir ��O-%�� , ��O-%�� , ���-9�I

xiniin ��S���� , ����+�I

xiiso /������� xoghaye <���C2 xoqad &F�

xoog �!��;

65

xoolo <����� , /�,-�C2 xuddun �!��� , ���VW�� xusul 3�5���� xusuus �-H�� xun &��4 , ���� , ����5 xunbo ���-*�� , ����G xundhur ����G W “wa’ xaraf” و waa “waqti” <�!�)7 waabberi ����5 waajib ���� , E���5 waardiye ?���

waalan <������� waano ��X������ , �������

waayo <���G waaya-arag ��������� , ������I

wabar “ugaas iyo garaad” ^���4

wax ء�:

66

waxbarasho /��%�,�� wax-ku-ool ���@�� , J�5�� waqti U-;�� waddo "���4 , ����O3

wadaad <�T� 1=���� wadne “qalbi” �Ce�5 , �-%�; wadatashi K����4

Wajeer “magaalo” �������� walbahaar “welwel” 3�%�; war ���-IC2 , W���� waraabe “dhurwaa” ����� >/2 , /�,-4�; >/2 , J���S

waraabin &m�� , �����.�� , L-.��

waraf ������� ��-��.) ]�� ` , "6-.�� waran Y���� warbixin <����� , ���+��Y� , ����-.�� Warsangeli “qabiil” ��%����; warshad J���+�� , ��4���� wargeys �������� , ��@���+

67

Warfaa “magac” /��� warfaafin �����)7 warqad ورق , �� ����� wareer ����� , ��I���� wariye &L�5���+ , &L�@��+ , &L�@��+

walaal PC2 , �.�43� , U-I12 , ��.��.�4

wasiir ���G�� wanaag ����I

wahsi =���H webi �JE weji c���� weris ����-.�� wecel ”garac” ^Eز إ� �UDح، إ�weli b�ذ s� , ���C2 , ال. e

weer ��%����

wehel 3��5�� weyddiin /�8-@����� , =Ce��

weyl ����.�� ��� �� , =����

68

weyn /��X�� , �����H weeso ���S�� weerar /����� weel ����)7 , <����� wiifow ��� أرwiil &L���+ , �� �� , Z'��5 wiyil <!��H���H , ?������� , <���. ������ woqooyi =����4

Y ”ya’ xaraf” ي

yaab �>��,�� , ��-B����� , ��4���� yaanbo ��;�G�,�� yaanyuur ”bisad iyo mukulaal” NO�; , �$O�; , &��� , �!��� yaahuu b�� و �

yar ��t�

yaxaas ������� yeerid ������� yeeris �6��)7 yeele ���ا���-' إ ،���H�أ ا',�� yeel =���� , =�,�5

69

yeeyda �VM�� yididdiilo ��X��-�� , J0;���� yool Z(����� , ����� yunbad ?���B-�� , ���-O�* , [���*

A ”a’ xaraf” أ aa f aabbe �C2 , ���� , �) � aakhiro ��%��o , ����Io aalaa (���9�H Aadan ”aabihii dadka” ��4�� ���C2 , /��` argudasho �VW�9 , /��.��-�� aasaasi &L�����C2 Aasiyo ”xaaskii Fircoon” (�Df aammus U��H�� , U���+

aayatiin =��-.������ , ����; abaar ���@�� , �������� Abaasguul ”qabiil” ��%����; abaalmari ����9 , ��G��

abaayo ”walaasha” U-I12 , ��.��.�4

70

Abgaal ”qabiil” ��%����; aboowe “boowe, walaal” PC2 , 3��.�4

adag ��,�+

adeeg ��'�

aragti �M� aroor ����5 , 3�%�5 abuur ���-��� abti =�I

abtiris ب��Eoا ���

abwaan /��H� , ����

axad '�oم ا�. akhris ������; addin ����� , ����O , ��S��

adeer &/��

adiga �U-�C2 , �U�C2 addoon �����

adduun ��-��� , /� �� , <���H , U��H�%�� arbaco ��,���Cg af ”luqad” /�5 , (t�

71

afduubid ���O��-I� , �-O�I

afar (>أر� afguri ”lahjad” ����8� aflaggaaddo ������)7 , /-��4

af-yaqaan &m���B� afeef �-���

afuuf ��I-@�� agagaar (���E agoon /����� Ajuuraan ”qabiil” ��%����; aqal ”guri” U���� , �� , =�G-��� aqoon /-%��

aqoonisweydaarsi ������� aqoonyahan /) ��

arji ��%�O , �����VM����� , ����������� arday ����-%�� , �) �O

arag ����+ , ��X�� argaggax �����)7 , �����)7 arin ��أ

72

aroor ����5 , 3�%�5 asal =�+C2 asluub ����C2 asaag ���X�� albaab ��� alif ba’ “alifbeeto” �!�������C2 , ���-@) C2 amakaag ����,����� , ��-B����� , �����-�� ammaan ����9 , ����� amaahin “deymin” ���������� , ����,����� , E���-;� , ���%���� anfac ���)M�5 , J-@�� anqaw =��H aniga ���C2 annaga �<��� awoowe &/1g �2 ��Cg ���C2 , &���

ayax “kabajaa” ������� , �����

aayad ��G���,�� , ���` ayeeyo &/g �2 ��Cg >/2 , �!���

73

eber �-@�+

edeb ���C2 , ��W� , �����8�� eray (�� �uU� , (KU , آeraybixin �6�O�+� , Y�%�O�+�� engeg ���@��

ee �� Eebbe c$% eex G>���� , ������ , �CW� ����� eeddo �!���

eedayn /�8D�� , ����8�� eegid ���-X�� eey �-%�H I “i’ xaraf” إ ijaar ������)7 , 12����� , ����)7 idil &/��� , J����

idinka “dheddig iyo lab” �,Eأ , ��,Eأ , & ,Eأ ido �����I , ���4 , <VW�S

ismaandhaaf /��+��-I� , �6��-I� , <������� isniinta <����-9)b

74

iftiin ����S , �����S , ���� ifafaale ������X

il ��

ilaalo “shurdi iyo booliis” &L�O���4

Ilaah q�� )7 , c )7 ilmo =-@�O

ilig &<��

imaansho �L���� , =��+�� imtixaan <������ immisa �/�H in ��� ina <��� injir ��%���; indhoshareer ���.�� indhoole Z����C2 , �����S , ���@�H iniin �!��

isbitaal Z'@-4������ istaahila =��VW������ , N3�������

75

Isaaq “qabiil” ����� isaga ���� isdil ر�$,Eا isgaarsiin ل�M+)o7 ا_�Dو

istaagid E�8�� , /���; isla markii “isla markiiba” �� �<������ , <������

islahel b�� و �

iyada �L�� iyaga “labo” ه��

iyo �� iidheh <6��)7 iimaan <���)7 oday ^���4 , G�����

orgi G���� , G-���

orod E-H�� , �����

ogaansho q����-�� , ��5���,�� Ogaadeen “qabiil” ��%����; oggolaansho ��G���)7 , <-�)7 , ��+-I��

ogeysiis ��8-4)7 , /6��)7 , <6��)7 , ���-�)7

76

olol ��8� olole ��%���

onkod '�ر

oo ��� , �� ooga-aqoon Y���-4�� oohin ���H�� U ”u’ xaraf” V12 u =��CW) , )=

ubax زه�ة

ubad �!�T��� Ujeejeen ”qabiil” ��%����; ujeeddo E���* , ��+�; udgoon ���O , �-O��

uskag ^���� ugaarsi ����O�+� , ����+

ugaas ”qabiil” ^���4

ugax (v�� , w�� uf N�12 ukun (v�� , w��

77

ur ��)M� ururin J������� ul �(+��

uur =��� , =���

uurjiif =���� , =��� , <�����

uumi ���I�� uun 3-%�I

ا�$�' � ا�Aي �-<�,� (,� ا��M�$�ت

Waxaa mahad iska leh Eebbe kaa soo galaddiisu

ku dhamaadaan wanaagyaalku