1

BredeWelvaartMonitor:monitorvoorwelvaartenwelzijnGuusBerkhoutMet de razendsnelle ontwikkeling van big data technologie is het mogelijkmaatschappelijkeontwikkelingenopdevoettevolgen(‘monitoring’).Daardoorkunnenonverwachteveranderingentijdiggesignaleerdworden.Maarookkunnendegevolgenvannieuwbeleidopeenobjectievemanierwordengemeten.Metdie feedbackkrijgenbeleidsmakersenbeleidsuitvoerdersdekanshunaanpakvoortdurendteverbeteren.Erwordteenintelligentemonitorvoorwelvaartenwelzijnvoorgesteld(’BredeWelvaartMonitor’). De BWM is geen zwarte doos, maar geeft bestuurders op elk gewenstmoment inzicht in de data achter de resultaten. Daarmee kunnen gedetailleerdeverbeteringenindebestuurspraktijkwordenaangebracht.IntroductieInhoogontwikkeldelanden,zoalsNederland,geldteenhoogwelvaartsniveaumeteenbesteedbaargemiddeldinkomenvanmeerdan€30perpersoonperdag.Inveelvandielandenisookdeinkomensongelijkheidlaag(Giniindexisminderdan0.2).Vooreenverdereverhogingvandelevenskwaliteitligtdeprioriteitnietalleenmeerbijeennogverdereverhogingvandewelvaart(metnamevoordelaagstbetaalden),maarookbijeenverhogingvanhetwelzijn.Hierbijgaathetomeengoedegezondheid,eenzinvollebaaneneenveiligeleefomgeving.Hetresultaatisdatmensenlangeractiefblijvenengelukkigeroudworden.Figuur1laatziendatbijarmelandeninkomeneenbelangrijkeinvloedheeftopdelevensduur,maarbijrijkelandenisdieinvloedklein.Hiermoetwelzijnzorgendatlevensduurtoeneemt.

Figuur 1: De gemiddelde levensverwachting in de wereld als functie van het gemiddeldebesteedbareinkomen.Detrendlaatduidelijkziendatinhetbeginvanontwikkelingwelvaarteenbelangrijke rol speelt, maar dat in welvarende landen (zoals Nederland) die rol afvlakt. Eenhogerelevensduurmoetdaarkomenvanwelzijnsbeleid.

Netherlands

Journey along GPR-curve

Nigeria

Lifeexpectancy

2

HetCentreforGlobalSocio-EconomicChange(CFGSEC)heefteenmethodeontwikkeldomessentiëlesociale,economischeendemografischedatabijelkaartebrengenendievervolgensstapsgewijstecombinerentoteentransitiepaddatinzichtgeeftindeontwikkelingvandeBredeWelvaartineenleefgemeenschap(land,provincie,gemeente,buurt).Hettransitiepadgeeftdoordejarenheeneenbeeldoverhoegelukkigeengemeenschapzichvoeltinzijnleefomgeving.Daaruitkanwordenafgeleidofhetgekozenbredewelvaartsbeleidookdaadwerkelijksuccesheeftofdataanpassingnodigis.MonitoropgebouwduitdrielagenFiguur2laatziendatCFGSEC’sBredeWelvaartMonitor(BWM)isopgebouwduitdrielagen.Aggregatievindtplaatsalswevaneenlagerenaareenhogerelaagbewegen.Zokanelkgeaggregeerdresultaatwordengeanalyseerdaandehandvandeonderliggendedata.Doordegelaagdestructuurvandemonitorwordteendiepinzichtgecreëerdhoeenwaarombredewelvaartsniveaus(‘prosperitylevels’)zijnzoalszezijnenwaaromzeveranderenzoalszeveranderen(geenblackboxaanpak).Zoontstaatvolledigetransparantie.Juistdieinzichtenzijnhardnodigbijhetbegrijpenwaterechtaandehandis.

Figuur 2: De gelaagdheid van CFGSEC’s brede Welvaart Monitor (BWM), waarbij hetaggregatieniveau naar boven toeneemt. Laag 1 heeft het hoogste aggregatieniveau, waarinwelvaart en welzijn zijn geïntegreerd tot brede welvaart (‘prosperity’). Recente onderzoekengeven aan dat Nederland erwat betreftwelvaart (linkerkant) vrij goed voorstaat,maarwatbetreftwelzijn(rechterkant)isernogveeltedoen.Integratievansociaal-economischeensociaal-demografischedataHetBredeWelvaartTransitiepad(ziefiguur2,laag1)ontstaatuiteenintegratievan:

• Hetwelvaarttransitiepad(ofwelhetsociaal-economischetransitiepad):ditpadgeeftinzichtindeveranderinginwelvaartvaneengemeenschapdoordejarenheen(figuur2,laag2-links).

Laag 2

Laag 3

Brede WelvaartTransitiepad

WelvaartTransitiepad

WelzijnTransitiepad

Sociaal-economischLandschap

Sociaal-demografischLandschap

Laag 1

3

Hetwelvaart transitiepadmaaktvooreengeheel landofvooreenprovincieofvoor een (deel)gemeente de ontwikkeling van de welvaart met harde feitenzichtbaarintermenvanhetgemiddeldeinkomenenhetpercentagemensendatonder de armoedegrens leeft. Het actief bijdragen aan de economie dooriedereen in de samenleving, en een rechtvaardige beloning daarvoor, wordtgezienalsdeessentiëlevoorwaardevoorwelvaart.

• Hetwelzijntransitiepad(ofwelhetsociaal-demografischetransitiepad):ditpadgeeftinzichtindeveranderinginwelzijnvaneengemeenschapdoordejarenheen(figuur2,laag2-rechts).Hetwelzijn transitiepadmaakt voor een geheel land of voor een provincie ofvoor een (deel)gemeente de ontwikkeling van het welzijn met harde feitenzichtbaar in termen van de maximum leeftijd die gemiddeld wordt bereikt(‘levensduur’) en het percentagemensen dat vroegtijdig overlijdt. Het op eengezondemanierbereikenvaneenhoge leeftijdvoor iedereenwordtgezienalsdeessentiëlevoorwaardevoorwelzijn.

Bovendien,elkpuntvanhetwelvaarttransitiepadkanwordenaangevuldmetspecifiekesociaaleconomische indicatoren zoals inkomensongelijkheid, vacatures enwerkeloosheidspercentages,importenexport,nieuwebedrijvigheidenfaillissementen,energieprijs,lokalebelasting,vertrouweninwerkeninkomen,enz.,zodatersamenhangkan worden aangebracht tussen de ontwikkeling van het sociaaleconomischetransitiepad en de ontwikkeling in de gekozen indicatoren. Het niveau van dewelvaartsongelijkheid(intermenvanspreidingvanhetinkomendatmensenontvangen)wordtgezienalsdebelangrijkstesociaaleconomischeindicator.Evenzo,elkpuntvanhetwelzijntransitiepadinfiguur4wordtaangevuldmetspecifiekedemografische indicatoren zoals levensduurongelijkheid, onzekerheden in werk eninkomen(vooralvoorsenioren),ongezondelevensstijl,kwaliteitvandegezondheidszorg(vooralvoorouderen),lokaleluchtvervuiling,criminaliteitindewoonomgeving,zodatersamenhang kan worden aangebracht tussen de ontwikkeling van het sociaal-demografischetransitiepadendeontwikkelingvandegekozenindicatoren.Hetniveauvandedemografischeongelijkheid(intermenvanspreidingvandemaximaleleeftijddiemensenbereiken)wordtgezienalsdebelangrijkstesociaal-demografischeindicator.Inlaag3vandemonitorwordtdepositievaneenleefgemeenschapzichtbaargemaakttenopzichtevanandervergelijkbaregemeenschappen:

- vergelijkingvanbuurtenineengemeente- vergelijkingvangemeentenineenprovincie(ofregio)- vergelijkingvanprovinciesineenland- vergelijkingvanlandenindewereld.

Zowordtvoorelkegemeenschapdecontextzichtbaargemaaktopelkegewenstniveau:‘hoe doenwehet in vergelijkingmet anderen?’. Daaruit kan desgewenst een rankinggemaaktworden.Merk op dat zo ook samenhang kan worden gecreëerd tussen de verschillendebestuursniveaus(buurt,gemeente,provincie,landeninternationaleunieszoalsdeEU).

4

Enkelevoorbeelden1.Sociaal-economischLandschap(laag3)Het sociaaleconomische landschap stelt ons in staat de welvaartspositie die eenleefgemeenschap inneemt ten opzichte van andere gemeenschappen zichtbaar temaken:‘hoegoeddoenwehetinvergelijkingmetanderen’.AlsvoorbeeldlaatFiguur2welvaartzienopverschillendegeografischeschalen:

• Figuur3adewelvaartspositievanhetrelatiefrijkeNederlandindewereld;• Figuur3bdewelvaartspositievandegemeenteninNederland;• Figuur3cdewelvaartspositievandegemeentenindeprovincieNoord-Holland• Figuur3ddewelvaartspositievandebuurtenindegemeenteAmsterdam.•

Figuur3a:SociaaleconomischepositievanNederlandindewereld

Figuur3b:Sociaaleconomischepositievande389gemeenteninNederland(2005-2014)

Figuur3c:Sociaaleconomischepositievande51gemeentenindeprovincieNoord-Holland(2005-2014)

Pattern recognition reveals 5 different prosperity levels

in the world

Netherlands

20 30 40 50 60 70 80 100 1200

0.1

0.2

0.3

0.4

0.5

0.6

0.7

0.8

0.9

1

Povert

yra*o

(at48

europ

erday

povert

yline)

Incomepercapitaperday

Amsterdam2014

Bussum,Wassenaar,…......

Leeuwarden,Kerkrade,….....

20 30 40 50 60 70 80 100 1200

0.1

0.2

0.3

0.4

0.5

0.6

0.7

0.8

0.9

1

Pover

tyra*

o(at

48eu

rope

rday

pover

tylin

e)

Incomepercapitaperday

Amsterdam2014

Bloemendaal2014

DenHelder2014

Blaricum2014

Naarden2014

5

Figuur3d:SociaaleconomischepositievanbuurteninAmsterdam(illustratie).2.Welvaarttransitiepad(laag2)Bovendien kunnen we de verandering inwelvaart van een individuele gemeenschapdoor de jaren heen laten zien. Figuur 4 geeft een voorbeeld van de veranderendewelvaartspositie van Nederland en Griekenland gedurende de afgelopen 30 jaar. Deinvloedvandecrisisinbeidelandenisduidelijktezien(verschillenzijngroot).Alsdezemonitortoentertijdaanwezigzouzijngeweest,hadtijdigingegrepenkunnenworden.

Figuur4:Hetwelvaart transitiepadvanNederlandenGriekenland indeafgelopen30 jaar.Ziehet grote verschil tussen beide landen. Deze transitiepaden kunnen ook op provinciaal engemeentelijkniveauwordenzichtbaargemaakt.Met een transitiepad zoals in Figuur 4 zien we hoe de welvaart van een specifiekeleefgemeenschap zich door de jaren heen zich ontwikkelt. Daar kunnen we ook uit

Income per capita per day

Poverty ratio (at 3.1 dollar per day poverty line)

0

0.2

0.4

0.6

0.8

1

1 2 3 4 5 10 20 30 50 90

EachdotisanAmsterdamneighborhood

ProsperitycurveofGreatAmsterdam

PoorestneighborhoodsofAmsterdam

RichestneighborhoodsofAmsterdam

40

0203050100200500

Artist Impression

6

afleiden hoe die gemeenschap heeft gereageerd op een belangrijke externeeconomischeveranderingofopeenbelangrijkeinternebeleidsbeslissing(ziedeinvloedvanderecentefinanciëlecrisisinfiguur4).2b.Welzijntransitiepad(laag2)We kunnen de verandering in welzijn van leefgemeenschappen, het sociaaldemografischetransitiepad,doordejarenheenlatenzien.Figuur5geefteenvoorbeeldvande veranderende sociaal-demografischeomstandigheden inNederlandgedurendedeafgelopen30jaar.

Figuur 5: Hetwelzijn transitiepad vanNederland geeft de relatie aan tussen hoe oudmensengemiddeldworden(gemiddelde levensduur langsdehorizontaleas)enhetpercentagemensendatoverlijdtvóórhunpensioen leeftijd(vroegtijdigoverlijden langsdeverticaleas).Erzijndriepensioenleeftijdengekozen.Met transitiepaden zoals in Figuur 5 zien we hoe het welzijn van een specifiekeleefgemeenschap zich door de jaren heen ontwikkelt in relatie tot de gekozenpensioenleeftijd.Daaruitkunnenweafleidenhoediegemeenschapheeftgereageerdopeen belangrijke externe maatschappelijk verandering (zoals pensioenleeftijd,robotisering, natuurrampen) of na een belangrijke interne beleidsbeslissing (zoalsmeerjarenplannen over lasten, milieu, veiligheid). Deze sociaal-demografischeinformatiewordtvangrootbelangvoorwelzijnsbeleidinsamenlevingendiekrimpenenvergrijzen.Merkopdatvooreenpensioenleeftijdvan67 jaar20%zijnpensioenniethaalt,vooreenpensioenleeftijdvan77 jaar isdat40%envooreenpensioenleeftijdvan 87 jaar is dat 75%. Bij een welzijnsbeleid is de ambitie om die percentages teverlagen.OpbasisvandeCFGSECanalysehebbenbestuurderseensterkebasisbijhetmakenenuitvoerenvanwelvaarts-enwelzijnsbeleid.Indiendezeanalyseswordendoorgezetencontinuwordenvoorzienvannieuwedatawordthettotalesysteem(mens+machine)intelligenter.Ditishetkloppendhartvaneen‘BredeWelvaartMonitor(BWM)’dieingezetkanwordenvoorhetnauwgezetvolgenvandedoelstellingenvaneenmeerjarenprogramma.

7

TenslotteCFGSEC’smonitorgeeftbestuurdersopelkgewenstmomentinzichtindewelvaart-enwelzijnsontwikkelingvanhunland/provincie/(deel)gemeente:

- bredewelvaarttransitiepad(laag1)- welvaarttransitiepad;welzijntransitiepad(laag2)- sociaal-economischlandschap;sociaal-demografischlandschap(laag3).

Gebruikwordtgemaaktvandevelebetrouwbarepubliekedatabasesdiehedentendagebeschikbaarzijn.Deherkomstvandataisdusvolledigtransparant.Tenslotte,CFGSECheeftookeenvoorspellingsmethodeontwikkeltdiedetransitiepadendoortrektnaardetoekomst.Ditwordtgedaanvoorhetscenario‘businessasusual’alsmedevooreenaantaltoekomstscenario’smetbeleidsvoornemens.Doortoekomstvoorspellingentevergelijkenmetwatinwerkelijkheidgerealiseerdwordt,ontstaateenlerendsysteem.