Porażenie mózgowe

Kamila Miedzińska

Definicja

MPDZ zdefiniowano jako pojęcie zbiorcze obejmujące grupę niepostępujących, lecz o zmiennym obrazie klinicznym, zespołów ruchowych w następstwie uszkodzenia lub zaburzenia rozwojowego mózgu we wczesnym stadium jego rozwoju

Rodzaje MPD

Wyróżnia się kilka podstawowych postaci porażenia mózgowego:

Porażenie połowicze (hemiplegia). Zaburzenie postawy, ruchów i napięcia mięśniowego dotyczy jednej strony ciała: prawej lub lewej. Jedna strona jest słabsza. Charakteryzuje się specyficznym spastycznym (zgięciowym) ustawieniem ręki i nogi. Czasami po stronie zaburzonej występują trudności z czuciem, dotykiem, ciężarem; mogą być także ograniczenia w polu widzenia.

Porażenie obustronne (diplegia). Obejmuje najczęściej kończyny dolne. Ręce są dość sprawne, choć precyzyjne ruchy: pisanie, szycie, majsterkowanie mogą sprawiać trudności. Chodzenie jest bardzo utrudnione; dzieci poruszają się charakterystycznie, na palcach, z przywiedzionymi kolanami; czasami chorzy muszą sobie pomagać balkonikiem albo kulami.

Porażenie czterokończynowe . Zaburzenia postawy i ruchów dotyczą całego ciała: głowy, tułowia i kończyn. Dzieci mają zazwyczaj duże trudności z utrzymaniem głowy oraz z kontrolą mięśni okoruchowych (nie mogą dowolnie fiksować wzroku); mogą też występować trudności w gryzieniu, połykaniu i wykonywaniu ruchów artykulacyjnych, z powodu porażenia mięśni języka, gardła, warg. Dzieci nie utrzymują postawy pionowej, w zależności od zaburzenia mogą tylko leżeć, pełzać albo siedzieć.

Do rzadziej spotykanych należy postać pozapiramidowa MPD Najbardziej charakterystyczną cechą są ruchy mimowolne, zwłaszcza obejmujące mięśnie twarzy, artykulacyjne i całej głowy.

W innej postaci zwanej móżdżkową, cechą wyróżniającą jest tzw. drżenie zamiarowe: przy próbie wykonywania ruchu (np. sięgania) występuje drżenie kończyny. W niektórych postaciach długo utrzymującym się objawem jest wiotkość mięśniowa. 

Etiologia

Przyczyny mózgowego porażenia dziecięcego można podzielić na trzy grupy, w zależności od

tego, kiedy wystąpiło uszkodzenie mózgu. Dotyczą one zazwyczaj okresu prenatalnego,

okołoporodowego i noworodkowego

W okresie okołoporodowym, główne przyczyny uszkodzenia mózgu to:

krwawienia śródczaszkowe u noworodka hiperbilirubinemia u dziecka – za wysoki poziom bilirubiny we krwi urazy i infekcje okołoporodowe urazy biochemiczne patologie łożyska: przodujące, odklejenie się łożyska przedwczesne odejście wód płodowych niedokrwienie i niedotlenienie okołoporodowe związane z bezdechem dziecka,

niedodmą nieprawidłowy przebieg porodu (np. powikłania w wyniku krwotoków,

wypadnięcie pępowiny, poród kleszczowy, z zastosowaniem próżnociągu, anomalie łożyska, toniczne i długotrwałe skurcze macicy, ułożenie pośladkowe płodu, „szybki uliczny poród”)

zastosowanie narkozy

Gdy płód znajduje się jeszcze w łonie matki, jego rozwijający się mózg może ulec uszkodzeniom na skutek:.

zaburzeń migracji korowej zaburzeń rozwoju układu nerwowego zaburzeń genetycznych (aberracje chromosomalne) infekcji wewnątrzmacicznych, takich jak toksoplazmoza, różyczka, cytomegalia,

WZW, kiła, wirusy opryszczkowe, grypa, świnka i zakażeń wrodzonych zatruć ciążowych ciąża mnoga konflikt serologiczny, dotyczący grupy krwi i czynnika Rh wad układu rodnego kobiety poronienia zagrażającego plamień i krwawień z dróg rodnych podczas ciąży stosowania przez matkę leków (gentamycyna, streptomycyna) i używek podczas ciąży encefalopatii niedotleniowo-niedokr

Po porodzie także może dojść do pewnych zaburzeń, mogących stać się przyczyną MPD. Dotyczą one zarówno pierwszych chwil życia, jak i początkowych miesięcy, czy też lat. Problemem może być wówczas

infekcje wirusowe i bakteryjne u dzieckazatory i zakrzepy w naczyniach mózgowychmała masa urodzeniowawylewy śródczaszkowe u dzieckatoksyczne działanie lekówzamartwicawodogłowiedrgawki gorączkoweurazy mechaniczne w wyniku wypadków lub maltretowania

dzieckahiperbilirubinemiahipoglikemia objawowazatrucia

Terapia

Mózgowe porażenie dziecięce jest zaburzeniem niewyleczalnym. Terapia opiera się na łagodzeniu dyskomfortów wynikających z objawów, a także rehabilitacji ruchowej. Nieoceniona w przypadku mózgowego porażenia dziecięcego jest rehabilitacja ruchowa. Stawia się głównie na poprawienie komfortu fizycznego i psychicznego dziecka, zwiększenie jego własnych możliwości, łagodzenie nieprzyjemnych objawów, zapobieganie powikłaniom (przykurczom, zapaleniom płuc, odleżynom, odparzeniom, zaburzeniom mowy, obniżeniu nastroju, bólowi związanego ze skurczem mięśni).

We wszystkich koncepcjach terapeutycznych wielką wagę przywiązuje sie do ćwiczeń

Nie istnieje rehabilitacja standardowa, która byłaby skuteczna dla wszystkich pacjentów

Leki mogą być stosowane w celu kontrolowania ataków epileptycznych i skurczy mięsni. Zaopatrzenie ortopedyczne np. ortezy mogą być zastosowane w celu utrzymania stopy we

właściwym ułożeniu w czasie gdy dziecko stoi lub chodzi. Specjalnie wykonane ortezy mogą ułatwić pacjentowi wykorzystanie rąk.

Różnorodny sprzęt rehabilitacyjny i przystosowane zabawki mogą być zastosowane w celu umożliwienia pacjentowi zabawy w czasie ćwiczeń usprawniających ich ciało.

Czynności takie jak pływanie lub jazda konna mogą pomóc we wzmocnieniu osłabionych mięśni i rozluźnieniu mięśni napiętych. Ponad to pacjenci cierpiący z powodu dziecięcego porażenia mózgowego mogą wymagać różnorodnych rodzajów terapii by przezwyciężyć ograniczenia wynikające z ich choroby. 

Fizjoterapia pomaga w rozwinięciu siły mięśniowej na przykład nóg i tułowia, jak również pomaga w rozwinięciu takich umiejętności jak chód, siad i utrzymywanie równowagi. Terapia zajęciowa rozwija czynności motoryki małej takie jak umiejętność ubrania się, jedzenia, pisania i innych zajęć życia codziennego

. Terapia logopedyczna może pomóc pacjentom w rozwinięciu umiejętności komunikacji, ze szczególnym skupieniem się na mowie, która może być utrudniona przez problemy wynikające z napięcia mięśniowego w obrębie języka i gardła.

Do najczęściej stosowanych terapii zalicza się:

metoda Bobath metoda Petö metoda Domana metoda Vojty metoda skafandra kosmicznego Oprócz tego zaleca się również wykorzystywanie ortez, zapobiegających

patologicznemu układaniu stóp i wspomaganiu czynności kończyn górnych, a także innych ułatwiających poruszanie się i samoobsługę, urządzeń rehabilitacyjnych. W przypadku zaburzeń chodu i równowagi, zachęca się do zakładania dziecku specjalnych ochraniaczy i kasków.

Metoda Domana

W Polsce rodzice bardzo wierzą w metodę Domana. Jednak z punktu widzenia uczciwości medycznej nie powinna być ona polecana. W niektórych krajach jej stosowanie jest zabronione. ". Metoda Domana bardzo angażuje rodzinę (wymaga obecności 5 osób), ale oparta jest jedynie na ćwiczeniach biernych.Równie popularna jest

Metoda Vojty

dotyczy dzieci z tzw. grupy ryzyka. Jest również oparta na ćwiczeniach biernych. Należy uciskać odpowiednie punkty na ciele dziecka, a ono broniąc się przed bólem - ucieka, wykonuje ruchy ciała, zmienia pozycje. 

Metoda Bobath

najmocniej poparta medycznymi dowodami naukowymi. Jest metodą ćwiczeń czynnych. Rehabilitanci uczą prawidłowo układać dziecko, właściwie zmieniać pozycję. Najważniejsze, żeby prawidłowe odruchy zostały "zapisane" w mózgu dziecka

Metoda Petö

jest metodą czynnego usprawniania. Dzieci pracują w grupach, wykonując rytmiczne ćwiczenia na polecenie tzw. dyrygenta. Wymagane są specjalne meble ze szczebelkami, które pomagają wznieść się dziecku do góry. Metoda stosowana jest u dzieci, które rozumieją polecenia. Ćwiczenia wykonywane są zawsze w tej samej sekwencji, co ma ułatwić ich zapamiętywanie

Są osoby, które korzystają z rehabilitacji metodą skafandra kosmicznego

założenie skafandra normalizuje napięcie mięśniowe, jednak koszty tej terapii, w porównaniu z efektami, są niewspółmiernie wysokie. Dzieci z MPD potrzebują rehabilitacji przez całe życie. Tylko w pewnym momencie życia można mówić o poprawie ich stanu fizycznego. Jeśli dziecko dojrzewa, rosną jego mięśnie i kości. Zdarza się jednak, że dochodzi do regresu, wtedy dziecko musi usiąść na wózku inwalidzkim.

Edukacja

Nauczanie indywidualne uważa się za korzystną formę pomocy dla dzieci, które nie mogą chodzić do szkoły. Ma jednak ograniczenia - pozbawia dziecko naturalnego kontaktu z grupą rówieśniczą.Szkoły specjalne funkcjonują przy szpitalach, sanatoriach i centrach rehabilitacyjnych albo razem z internatami. Są przystosowane, a także nastawione na indywidualizację nauczania, uwzględniającą możliwości intelektualne, percepcyjne i ruchowe. Szkolnictwo specjalne wypracowało metodykę nauczania wobec dzieci z mpd, u których dodatkowo występują: zaburzenia wzroku, słuchu, mowy, kłopoty manualne, padaczka oraz dysfunkcje intelektualne różnego stopnia. Minusem jest skupienie w jednym miejscu dzieci niepełnosprawnych, powodujące ich izolację społeczną. 

Szkoły integracyjne zaczęły powstawać jako wyraz wielkiej społecznej potrzeby tworzenia środowisk, w których dzieci zdrowe będą miały okazję uczyć się tolerancji, a dzieci niepełnosprawne będą doświadczać radości i trudów normalnego życia społecznego.

Szkolnictwo integracyjne, choć szybko sie rozwija, budzi jednak opory i wątpliwości

Cele edukacyjne

Kształtowanie umiejętności umożliwiających zdobywanie wiedzy, takich jak: słuchanie, pisanie, czytanie, rachowanie, obserwowanie, odtwarzanie i tworzenie

-uwrażliwienie dzieci na uważne słuchanie wypowiedzi innych osób; -uczenie poprawnej wymowy i wyrażanie swoich myśli w formie zdania -rozwianie percepcji słuchowej, percepcji słuchowo-wzrokowej oraz koordynacji

wzrokowo-ruchowej -usprawnianie małej motoryki kształtowanie prawidłowej postawy społeczno-etycznej i umiejętności wchodzenia

w interakcje społeczne: -kształtowanie właściwych zachowań wobec ludzi-przygotowanie do uczestnictwa

w życiu społecznym i kulturalnym -wdrażanie do rozwiązywania problemów pojawiających się w życiu codziennym

Cele edukacyjne

Uwrażliwienie na piękno środowiska przyrodniczego i kulturowego

-wdrażanie do obsługi prostych urządzeń technicznych-rozwijanie aktywności muzycznej wyrażającej się w śpiewie,

zabawach muzyczno-ruchowych, słuchanie różnej muzykiUświadomienie konieczności dbania o zdrowie, higienę i

bezpieczeństwo-dostarczanie wiedzy na temat własnego ciała, jego możliwości i

ograniczeń-uwrażliwianie na bezpieczeństwo i wyrabianie umiejętności

unikania zagrożeń