Post on 18-Dec-2014
description
Financial crises investigationWhere did it all go wrong?
Agenda
• Het verschijnsel financiële crisis
• Monetaire achtergrond: een stukje geschiedenis
• Wat verklaart de financiële crisis van 2007/8?
• Crisis in Europa
• Waar staan wij nu in Nederland?
• Blik vooruit
Economic Research Department
Financiële crises kennen een patroon
• Euroforie
• Ontkenning
• Wake-up
• Nasleep– Zwakke economische groei– Recessie?
• Nooit meer crisis! (tot de volgende natuurlijk)
Gouden Standaard
• Engeland ging in 1816 over tot de gouden standaard
• Rond 1870 gingen de belangrijkste landen ertoe over
• Nederland volgde in 1875
• Klassieke gouden standaard: – volwaardig geld – goudgewicht bepaalt wisselkoers
• Gouden standaard: – geld direct inwisselbaar tegen goud– centrale banken garandeerden inwisselbaarheid tegen goud
• Centrale rol voor pond sterling• Na de Eerste Wereldoorlog pogingen om stelsel te
herstellen. Britse pond was echter niet meer de sterkste munt
Werking Gouden Standaard
• Gebaseerd op het ‘price-specie-flow’ mechanisme
• Land met een handelstekort goud stroomt het land uit geldhoeveelheid krimpt prijzen dalen totdat concurrentiepositie is hersteld.
• In overschotland omgekeerde beweging
Voordelen Gouden Standaard
• Rem op toename geldhoeveelheid
• Psychologische waarde
• Nuttig internationaal anker
Prijsontwikkeling tijdens en na de Gouden Standaard
Kennis & Economisch Onderzoek
We dachten (alweer) dat het nu anders zou zijn
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
Proportion of countries that experienced a financial crisis (includes banking,currency and sovereign debt crises)
% of total % of totalHistory of financial crises
(70 countries)
End of WWI
The Great Depression
Latin American crisis
The crisis of 1825
The crisis of 1873
Nordic, ERM, Tequila, Asian Flu,Russian Cold, Brazilian fever, LTCM
The Great Recession
Economic Research Department
Groei reëel BBP/capita
Kennis & Economisch Onderzoek
Nadelen Gouden Standaard
• Kleine en in-elastische goudvoorraad
• Onvoorspelbare groei goudvoorraad
• Goudprijs constant andere prijzen volatieler– Goudoverschot algehele inflatie– Goudschaarste algehele deflatie
• In een wereld met grote nominale activa en passiva werken herverdelingseffecten sterk door
• In een moderne economie geen bruikbaar stelsel
Grondstoffen standaarden
• Poging om een alternatief voor de gouden standaard te vinden
• Waarde geld gebaseerd op mandje grondstoffen
• Voordelen t.o.v. Gouden Standaard:– Beter (want breder) terugkoppelingsmechanisme– Vooral geschikt voor binnenlandse standaarden– Automatisch anticyclisch karakter
• Nadelen:– Duur, gekunsteld en niet altijd logisch– Internationale harmonisatie lastig
• Friedman: het mist enerzijds de efficiency van een papieren standaard en anderzijds de irrationele aantrekkingskracht van goud
Het wisselkoersstelsel van Bretton Woods (1)
• Stelsel indirect nog steeds op goud gebaseerd– Nadelen GS ondervangen– De facto een dollarstandaard
• US-dollar was gekoppeld aan goud
• Andere lidstaten koppelden hun munt aan de US-dollar (pariteiten)– koersen mochten +/- 1% afwijken van de pariteit– aanpassing pariteit kon o.g.v. “fundamentele
onevenwichtig-heden” (m.n. tekorten op de lopende rekening)
– Aanpassingslast lag bij tekort landen
Het wisselkoersstelsel van Bretton Woods (2)
• Nadeel stelsel: vaste wisselkoersen belemmeren binnenlands monetair beleid
• Triffin-dilemma
• Geschiedenis– Overschotlanden wilden dollars inruilen tegen goud– in 1971 verbraken daarop de VS de koppeling van de US-$ aan
het goud– in 1973 stort het stelsel volledig in en gaat men over tot
zwevende valuta
• Sindsdien:papieren standaard
Vandaag: een wereldwijde standaard van papier
• Dollar: formeel anker onder Bretton Woods
• Sinds 1973 geen dekking meer
• Dollar dominant als– Trade currency– Investment currency– Reserve currency– Vehicle currency
• Gevolgen voor de VS:– Geldscheppingswinst en “Exorbitant privilege”– Buitenlandse schuld in eigen valuta– Verantwoordelijk voor wereldwijde stabiliteit
Triffin dilemma
• Een groeiende wereldeconomie heeft steeds meer dollars nodig
• Spaartekort VS groei dollars in omloop
• Spaartekort VS leidt tot oplopende schuldpositie en ondermijnt financiële kracht VS
• Dollar gaat op termijn aan kracht verliezen
-900
-800
-700
-600
-500
-400
-300
-200
-100
0
100
1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010
TB CA
VS: oplopend spaartekort
VS: van overschot- naar schuldenland
De toekomst
• Onevenwichtigheden moeten afnemen
• Aanpassing wisselkoersen nodig?
• De wereld heeft een meer ‘normale’ dollar nodig
• De kans dat euro of renminbi de dollar opvolgt is zeer klein
• Een op de SDR gebaseerd systeem zou beter zijn
De crisis van 2007/08
Een complex verhaal
Home buyer
Mortgage bank
Investor
Conduit/SIV
Mortgage
Bonds
AB
CP
Bank
Credit line
Kennis & Economisch Onderzoek
Bond insurer
Rep
aym
en
t
Yield
Bonds
Yield
Bank
Rep
aym
en
t
InterbankMoney market
ECB
CDS
Een greep uit de maatregelen
• Redding van banken
• Kapitaalinjecties
• Depositogarantie
• Nieuw toezichtregime
• Bankenbelasting
Wie is de schuldige?
Financial crises investigation
Mondiale betalingsbalansonevenwichtighedenWhen a flow becomes a flood
Blame the central bankers !
Cheap money
De toezichthouders hebben het gedaan!
Deregulation proved too costly
Failure of risk management
Nee! De bankiers zijn schuldig!
• Nieuw toezichtskader: Basel III
• Invoering bankenbelasting
• Instelling ex-ante depositogarantiestelsel
• Resolutiewetgeving
• Ingreep beloningsbeleid
• Commissie Wijffels: afsplitsing bepaalde activiteiten
• Vermindering afhankelijkheid kapitaalmarktfunding
Kennis & Economisch Onderzoek
Banken staan voor grote uitdagingen
Failure of spotting risks in structured finance products
Blame the rating agencies
Does everyone deserve to own a home?
Blame the government
Overheidsschuld: een groeiend probleem
30 @RaboEconomie
The fault lies not in the stars, but in ourselves?
Blame the clients!!
Europe
From Maastricht 1991 to Brussels 2011
Europa Het belang van Europese samenwerking
• Consolidering interne markt vergt één munt
• In een wereld van vrij kapitaalverkeer is schaal belangrijk
• Alleen een verenigd Europa heeft in de toekomst nog invloed
• Niet vergeten:– In de jaren tussen 1970 en 2000 was het vaak een monetaire chaos– Plannen voor EMU waren niet nieuw: Werner Plan uit 1970
Enkele relevante deadlines
• 1991: ‘Maastricht’
• 1997: Stability and Growth Pact
• 1999: EMU starts
• 2001: Hurray! Greece lies about its data and joins EMU
• 2003: Germany and France blow up Stability Pact
• 2010: Greece admits lying
• 2011/2:Van de ene eurotop naar de andere
• 2013: Vorming Banken Unie?
De lopende rekening als voorspeller
-16
-12
-8
-4
0
4
8
12
16
-16
-12
-8
-4
0
4
8
12
16
01 02 03 04 05 06 07 08 09 10
Frankrijk Duitsland GriekenlandIerland Italië NederlandPortugal Spanje Eurozone
Saldo lopende rekening, %-BBP, 4-kwartaals gemiddelde
%%
Handelsgewogen wisselkoersen:Een munt, meerdere wisselkoersen?
50
60
70
80
90
100
110
120
130
140
150
50
60
70
80
90
100
110
120
130
140
150
99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10AT BE FI FR DE GR IE IT NL PT ES
Handelsgewogen wisselkoers, reëel op basis van arbeidskosten per eenheid product in de maakindustrie, index 1999K1=100
indexindex
You can’t trust markets to discipline policy makers!
0
5
10
15
20
25
30
35
40
0
5
10
15
20
25
30
35
40
99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12
Greece Ireland Spain Italy Portugal Netherlands Germany
% %
10-year government bond yields
EuropaHervindt langzamerhand haar balans
38 @RaboEconomie
-3
-2
-1
0
1
2
3
-3
-2
-1
0
1
2
3
96 97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12
DE NL BeLuFnAt IT FR ES EL PT IE SlSkMtCy
% eurozone-BBP % eurozone-BBP
Samenstelling van de lopende rekening van de betalingsbalans van de eurozone,
vierkwartaalsgemiddelde
EuropaIngrediënten voor echte oplossing
• Accepteer: niet alle steun zal volledig worden terugbetaald
• Bezuinig: Schulden beheersbaar maken per landBegrotingstekort geloofwaardig terugdringenBegrotingen klaar maken voor vergrijzing
• Hervorm: verstevig draagkracht onder de schuldFlexibilisering arbeidsmarktenOntsluiten van groeipotentieel
• Integreer: Structuur van Europese instituties versterkenOntlast de ECB van haar reddende takenGezamenlijk belang = gezamenlijke verantwoording
‘walk the talk”: naleven van gemaakte afspraken
39 @RaboEconomie
EuropaWat in Europa al gebeurd is
• SGP+– Semi-automatische boetes; schuldniveau; fiscal compact
• Bemoeienis met economisch beleid– Europese semesters; sixpacks; aanbevelingen (met contract?)
• Installatie van Europese vangnetten EFSF/ESM– Steun; SMP*; herkapitalisatie van banken*
• Op weg naar een bankenunie
• Maar nu nog geen geloofwaardig crisismechanisme
Kennis & Economisch Onderzoek
EuropaOntspanning staatsobligatiemarkten
41 @RaboEconomie
Kennis & Economisch Onderzoek
Sobere vooruitzichten
Nederlandse economie
Kennis & Economisch Onderzoek
Nederland: een (zeer) rijk land
Kennis & Economisch Onderzoek43
Economic Research Department
NederlandDe grootste pensioenfondsen ter wereld
0
20
40
60
80
100
120
140
0
20
40
60
80
100
120
140% %% %% %
Pension funds assets as % of GDP, 2010
Sterke vermogenspositie, maar wel weinig liquide
Kennis & Economisch Onderzoek
Nederlandse economieEen ijzersterke oncurrentiepositie…
Kennis & Economisch Onderzoek
NederlandKleine, open economie
47 @RaboEconomie
60
80
100
120
140
160
180
60
80
100
120
140
160
180
99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12
Wereldhandel Invoer Uitvoer
Index
3-maands gemiddelde, 2000=100
Index
NederlandBezuinigingen en hervormingen
48 @RaboEconomie
-20
-15
-10
-5
0
5
-20
-15
-10
-5
0
511 12 13 14 15 16 17
Uitgaven Lasten Totaal
€ mld € mld
Kennis & Economisch Onderzoek
NederlandMacro-economische kerngegevens
’95-’07 ’11 ’12 ’13
Bruto Binnenlands Product 2,9 1,1 -1 -¼
Private consumptieOverheidsbestedingenPrivate investeringenUitvoerInvoer
2,42,93,66,66,8
-1,00,18,93,93,6
-1½¼
-4½2¾2½
-¾-½
-2¼22
InflatieWerkloosheidBegrotingssaldoStaatsschuld
2,44,5-1,457,6
2,44,4-5,165,5
2½5¼-3¾71½
25¾-2¾72
@RaboEconomie
WoningmarktOnzekerheid bij kopers, maar omslag komt dichterbij
• Het consumentenvertrouwen in ons land is nog erg laag
• Nog steeds hoge mate van beleidsonzekerheid
• Er bestaat ten onrechte het idee dat prijzen nog veel verder blijven dalen
• Ondertussen wordt er te weinig gebouwd en dreigt vraagoverschot, want vraag naar woonruimte stijgt nog steeds
• Ons land kent nog altijd zeer weinig probleemgevallen en betalingsachterstanden
• Betaalbaarheid koopwoning verbeterd
Kennis & Economisch Onderzoek51
‘It aint over till the fat lady sings’
Het is nog niet voorbij…..
Kennis & Economisch Onderzoek
Voor meer informatie & gratis digitale nieuwsbrief:
www.rabobank.com/economieOf @RaboEconomie